50 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

#52

Film FunVIJFDE JAARGANG

ABBOTT & COSTELLO Charlie Hall Sandalenfilms (2) Helmerhorst A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Tekst en foto’s: Thys Ockersen/Stillphoto

Film Fun Gastredacteuren: Peter Cuijpers, Ruud den Drijver, Michael Helmerhorst, Wim Jansen, Film Fun is een tijdschrift van Thomas Leeflang, Hans van Pelt, Thys Ockersen Bram Reijnhoudt. dat maandelijksverschijnt Vormgeving: Hille Tymstra en geleverd wordt aan een select gezelschap Thys Ockersen Films geïnteresseerden. Wilhelminaweg 54 2042NR ZANDVOORT thysockersenfilms.com Dit is nummer 52 [email protected] 5e jaargang april 2018 De Film Fun-uitgaven kunnen ©2016: Thys Ockersen Films/Film Fun hier worden gedownload. door Thomas Leeflang INHOUD A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

losten Bud Abbott en Lou Costello in het mé- tier Stan Laurel en Oliver Hardy af. Het pu- bliek zag Bud en Lou als moderne broers van Stan en Oliver. OK, veel minder subtiel dan Laurel & Hardy maar toch, nou ja: ‘Geinig!’ Simon Carmiggelt opende op 20 juli 1979 ‘een N 1940 introduceerde Universal Inter- Kronkel’ in Het Parool met: ‘Bij het op de te- national, een filmstudio in Hollywood levisie terugzien van de meesterlijke kluchten Idie in de jaren dertig van de vorige eeuw van Laurel & Hardy, kun je niet begrijpen dat met films van de ‘singing teenager’ Deanna ze, nog tijdens hun leven, van het eerste plan Durbin veel geld had verdiend, een nieuw werden verdrongen door Abbott & Costello.’ ‘comedy team’: Abbott & Costello. Net zo- Abbott & Costello misten weliswaar de char- als bij Laurel & Hardy (dun tegenover dik) me van Laurel & Hardy, maar het overwegend was ook bij Abbott & Costello dat fysieke jonge Amerikaanse bioscooppubliek mocht contrast aanwezig. Waarmee de vergelij- ze wel. Na de Tweede Wereldoorlog zorgden king meteen ophoudt. Abbott & Costello-films in Nederland twee Abbott & Costello leverde Universal een decennia lang voor volle zalen terwijl in de VS winst op van miljoenen dollars, het duo werd aan het eind van de jaren vijftig hun popula- door die firma dan ook op handen gedragen riteit al terugliep. In 1965 wakkerde Universal Bud Abbott en Lou Costello betrapt in ‘hun gewone doen’ tijdens een draaipauze in A&C meet Frankenstein (1948) en redde de studio van faillissement. In feite de belangstelling weer wat aan met de com-

April 2018 3 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

pilatiefilm The World of Abbott & Costello, waarin fragmenten aan elkaar werden gepraat door Jack E. Leonard. De bloemlezing uit het oeu- vre van Abbott & Costello trok weinig of geen publiek, eenmaal beschikbaar voor vertoning op televisie, werd het alsnog een verzoeknummer. Daarna be- leefden Abbott & Costello, door het regelmatig uitzenden van hun films, toch nog een enigs- zins beklijvende herwaardering. Maar niet in die mate zoals dat het geval was en is bij Laurel & Hardy en bijvoorbeeld de Marx Brothers.

Desondanks zijn Laurel & Bud Abbott en Lou Costello waren de vaste komieken van de CBS-radioshow ‘The Kate Smith Hour’ (1937-1945). ‘First Lady of Radio’ Kate Smith staat links. Hardy en Abbott & Costello de twee bekendste filmkoppels ze argeloos over naar film en later zelfs naar Abbott en Lou Costello. Het enige juiste wat uit de filmgeschiedenis, duo’s televisie. Echt visueel komische typen waren Sutherland kon doen en ook deed was die als Martin & Lewis, Wheeler & Abbott & Costello niet in hun maar liefst zes- twee midden op de studiovloer zetten en hun Woolsey en Olsen & Johnson ten endertig hoofdfilms. Aangever Bud Abbott malle gesprekken op film vastleggen: spijt. Op het moment dat Abbott was een pezige, als een zakenman geklede do- Bud: ‘Hou op met roken hier, Costello.’ & Costello zich in 1940 bij de minante figuur; Lou Costello daarentegen een Lou: ‘Wie rookt er?’ Universal-studio meldden, wa- kleine dikke man met bangige oogopslag. Bud: ‘Jij!’ ren zij sinds 1938 al vrij bekende Het aantrekkelijke van Abbott & Costello Lou: ‘Hoe kom je erbij dat ik rook?’ radiokomieken, daarvóór hiel- zat in de bedrevenheid waarmee ze snel en Bud: ‘Je hebt een sigaar in je mond!’ den zij zich redelijk staande in trefzeker een ‘double act’ konden opdreunen Lou: ‘Ik heb mijn schoenen aan, maar lopen het vaudeville- en burlesque-cir- met teksten van John Grant. Helemaal à la het doe ik niet!’ cuit. bij ons bekende ‘Hoe Lang is een Chinees’ en In The Kate Smith Hour de- de vroeger op de Lagere School roulerende ‘WHO’S ON FIRST?’ den ze wekelijks met veel succes rondloper over de jongens Begin, Began en Legendarisch is intussen het geharrewar tus- hun ‘routines’ voor de NBC-mi- Begon in hun ton. sen Bud Abbott en Lou Costello over de drie crofoon. Via de radio stapten Regisseur Eddie Sutherland, een routinier leden van een honkbalploeg, luisterend naar in het kluchtengenre, wist zich aanvankelijk de onalledaagse voornamen Wie, Wat en On- Linksonder: The Colgate Comedy Hour, NBC-televisie (1950-1955) geen raad met de twee non-artiesten Bud bekend (‘Who’, ‘What’ en ‘I-Don’t-Know’). Ze

4 Film Fun #52 April 2018 5 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

voerden het malle tweegesprek al op in hun het voetlicht en op het variété- en radioperiode. Ruim vijftig jaar la- witte doek brengen. Met ter, in de met vier Oscars bekroonde film Rain een uitgestreken gezicht Man uit 1989, is het de autistische Raymond en afgebeten stem laat Babbitt (‘rain man’, gespeeld door Dustin Hof- Bud zijn beteuterde en fman) die er totaal van in de war raakte. Hij tot huilens toe gefrus- prevelt de hele dag de volgende Abbott & treerde vriend (dan toch Costello-tekst: even het prototype van Bud: ‘Wie is op het eerste honk, Wat is op het de onschuldige Domme tweede en Onbekend op het derde.’ August) zelfs geloven Lou: ‘Ja, ken jij de naam van die vent?’ dat hij niet naast hem Bud: ‘Ja.’ staat maar zich elders Lou: ‘Wel, wie is op het eerste honk? bevindt: Bud: ‘Ja.’ Lou: ‘Ben je in St. Louis?’ Lou: ‘Ik bedoel die vent z’n naam.’ Bud: ‘Nee.’ Bud: ‘Ja.’ Lou: ‘Ben je in Chicago?’ Lou: ‘Ik bedoel de eerste speler.’ Bud: ‘Natuurlijk niet.’ Bud: ‘Wie!’ Lou: ‘Als je niet in Lou: ‘De vent die ‘t eerst speelt.’ door het duo vakkundig uitgemolken. Nog St.Louis bent en niet in Chicago, moet je er- Bud: ‘Wie.’ een voorbeeld van de typische Abbott & Cos- gens anders zijn.’ Lou: ‘De eerste honkman.’ De “Who’s on first”-dialoog in The Abbott and Costello Show, seizoen 1, tello-humor: Bud: ‘Eh... Ja... ‘ Bud: ‘Wie!’ afl. 24: The Actor’s Home. Tez ien op YouTube. Bud: ‘Stel dat jij veertig bent je bent verloofd Lou: ‘Nou, als je ergens anders bent, ben je Lou: ‘De vent die ‘t eerst speelt.’ met een meisje van tien.’ niet hier!’ Bud: ‘Wie is de eerste!’ sportlui ‘Who’, ‘What’ en ‘I Don’t-Know’ al Lou: ‘O jee, dat zal me een juweel worden!’ Lou: ‘Waarom vraag je dat mij dan?!’ uit het theater en van de radio. In de film The Bud: ‘Dat is bijzaak. De kwestie is, dat jij vier- HORROR Naughty Nineties (1945) en in The Abbott & maal zo oud bent als dat meisje. Dus wacht Elke Abbott & Costello-film heeft altijd wel Op papier ontlokken de ‘cross talks’ van Ab- Costello Show (CBS Television, 1951-1953) je twintig jaar. Het meisje is dertig en jij bent een paar aardige dialogen waar met veel cre- bott & Costello nauwelijks een glimlach. Er liet regisseur Jean Yarbrough het Bud en Lou zestig. Nu ben je dus nog maar tweemaal zo ativiteit een verhaal omheen is geweven. Al wordt nu eenmaal gemakkelijker gelachen in het nog twee keer doen, op het filmdoek en op oud als het meisje. Nu is mijn vraag: hoe lang was hun humor voornamelijk verbaal, als het gezelschap van anderen in een donkere bios- de televisie (aflevering 24 van seizoen 1: ‘The je moet wachten tot jij en het meisje even oud moest kon Lou Costello ineens mooie pan- coopzaal. Of samen met een denkbeeldig pu- Actor’s Home’, 15 mei 953). zijn?’ tomime laten zien. De schaatsbaan-’act’ uit bliek, zoals bij komische tv-series ter stimula- Flauw? Zeker. Een fijnbesnaard woordspel hun elfde film Hit the Ice (1943), met een luid tie van de lachspieren wel ‘instant’ gelach aan FILM EN TELEVISIE à la Oscar Wilde of William Shakespeare is kermende Lou aan het eind van een lange rij het geluid wordt toegevoegd. Later, in hun tv-shows, kwamen Abbott & het niet, evenmin is er sprake van een scherp- schaatsers over het ijs wordt geslingerd, laat Who’s On First? zoals bovenstaande dia- Costello keer op keer met Who’s On First?-ach- zinnig intellectueel klimaat zoals bij Groucho zien dat hij ondanks z’n corpulente korte ge- loog heet, werd het visitekaartje van Abbott tige dialogen aanzetten die zij eerder in hun Marx of Woody Allen. Abbott & Costello stalte heel lenig was en zich elegant kon be- & Costello. Het oudere publiek, zeker het films, voor de radio en op de planken hadden konden dit soort de logica en intelligentie om- wegen. Amerikaanse, kende het gedoe rond de drie gedaan. De grappen van John Grant werden zeilende teksten toch heel aanstekelijk voor In de compilatiefilm The World of Abbott

6 Film Fun #52 April 2018 7 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Met Bela Lugosi als Dracula en Glenn Strange als Het Monster in Abbott and Costello Meet Frankenstein. Abbott en Costello met het close-harmony zantrio ‘The Andrews Sisters’.

& Costello is de scène terecht opgenomen. In onheil bewuste Bud Abbott ontspannen de van liedjes iets lichts en vrolijks kregen. In hun eens uit, in Nederland deed de KRO dat op 31 Abbott & Costello Meet Frankenstein (1948, andere kant op kijkt. En de rampspoed dus vijfendertigste film Abbott & Costello Meet the december 1977, ook de BRT programmeerde zie ook pagina 3) gaan humor en horror hand niet ziet naderen. Een techniek die ook Laurel Keystone Kops (1955) krijgt slapstickveteraan deze en andere Abbott & Costello-films vaak. in hand. Universal International was gespeci- & Hardy overigens nogal eens -- zij het sub- Mack Sennett, dan 75 jaar, gelegenheid zelf Al is de internationaal bekende en gewaar- aliseerd in griezelfilms. Deze Abbott & Cos- tieler en beter getimed -- toepasten. Abbott met een slagroomtaart te smijten en doen drie deerde Amerikaanse Laurel & Hardy-liefheb- tello-film kon worden gemaakt in de décors & Costello functioneerden zelden of nooit als originele Keystone Cops (Herold Goodwin, bersvereniging Sons of the Desert groter en van ‘serieuze’ en duurdere A-films nadat die een volmaakte twee-eenheid. zoals Laurel & Heinie Conklin en Hank Mann) hun best de invloedrijker, ook Abbott & Costello hebben films klaar waren. De décors bleven nog een Hardy dat wel waren. dagen van de ‘stille’ film te laten herleven. een gestaag groeiende schare fans. Hun films paar dagen staan, en Abbott & Costello trok- Ook Bud en Lou dragen op een gegeven werden voor huisgebruik eerst op 8mm- en ken erin. ANDREWS SISTERS moment het Keystone Cops-uniform, waar- 16mm-film uitgebracht en vervolgens op vi- Universal voegde aan de ‘cast’ bekenden Universal zette met veel succes het destijds door ze er niet alleen uitzien als authentieke deocassette en beeldplaat om nu op dvd een uit het horrorgenre toe: Lon Chaney junior zeer populaire zangtrio de Andrew Sisters in leden van dat korps, ze blijken zich ook net hoog camp-gehalte uit te stralen. en Bela Lugosi als respectievelijk Lawrence Abbott & Costello-films. Maxine, Patty en La- zo te kunnen gedragen. Omdat het een zwart/ In 1991 kwam in de VS een postzegel uit van Talbot en graaf Dracula. Glenn Strange is op Verne, die wereldberoemd werden met de hit wit-film betreft in de traditionele kaderver- 29 dollarcent met daarop de door Al Hirsch- zijn beurt uitstekend als Het Monster. Om de ‘Bei mir bist du Schön’, zijn te zien en te ho- houding van 4:3, lijkt het soms een film uit feld (die veertig jaar als illustrator voor MGM haverklap schrikt Lou Costello in close-up ren in Buck Privates, In the Navy en Hold that 1920 in plaats van 1955. De BBC zond Abbott werkte) getekende portretten van Bud en Lou. terwijl de nuchtere, zich van geen naderend Ghost uit 1941, films die door het toevoegen & Costello Meet the Keystone Cops meer dan Een hele eer. Toch kregen Abbott & Costello

8 Film Fun #52 April 2018 9 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

nooit een Oscar-nominatie of een andere onder- scheiding, de kritieken op hun films waren meest- al kort en denigrerend en sloten dikwijls af met de woorden: ‘Voor wie er van houdt valt er wel te la- chen om deze grapjassen.’ Desalniettemin hield en houdt het publiek van Bud en Lou. Zowel in de VS als in Europa stonden steeds rijen voor de biosco- pen als er een nieuwe Abbott & Costello draaide. ‘s Middags twee voorstellingen, ‘s avonds twee voorstellingen. Op zondag zelf drie matinees: 13.00 uur, 15.15 uur, 17.30 uur. Die voorstelling hadden een vertrouwenwek- kende opbouw: twee journaals, Universal-bij- werk uit de serie Musical Shorts, een ‘cartoon’ met Woody Woodpecker en na dat smakelijke voorgerecht een hoofdfilm met Bud en Lou.

KLEEDKAMERARTIESTEN Al waren Abbott & Costello vijftien jaar actief in de film- en radiostudio (zij bleven tijdens hun filmwerk voor ABC en NBC optreden in radio- programma’s) en deden ze 52 tv-shows, ze na- men eigenlijk nooit afscheid van het ouderwetse variété. Het waren, wat in het jargon heet, ‘kleed- kamerartiesten’: in de kleedkamer waren ze op hun best, daar verbleven zij het liefst, daar ver- maakten zij hun collega’s en daar verschoten zij dikwijls voortijdig hun kruit.

William ‘Bud’ Abbott werd als artiestenkind op 2 ok- tober 1895 in een tent van circus Barnum & Bailey geboren in Asbury Park. Lou Costello aanschouwde op 3 maart 1906 in Paterson als Louis Francis Cris- tillo het levenslicht in een arm en streng-katholiek Italiaans emigrantengezin. Een school zagen de twee niet van binnen, ze wilden artiest worden. In 1931 stonden ze, ieder apart, op het programma van

het Orpheum Theater in New York. Abbott en Costello omringden zich liefst met monsters of met vrouwelijk schoon. BOVEN: A&C Meet the Mummy. ONDER: Pardon My Sarong

10 Film Fun #52 April 2018 11 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Lou koos op aanraden van zijn broer, de saxo- bott & Costello werd genoemd: Bud Abbott fonist Pat Costello, dezelfde ‘stagename’ en als ‘straight man’ voorop. Bovendien is Bud noemde zich Lou Costello. Met Joe Lyons elf jaar ouder dan zijn maat en liep hij al zo- vormde hij een komisch duo. Bud Abbott was veel langer mee in het vak. Bud en Lou sloten de ‘straight man’ in een nummer dat hij op- zich een paar jaar aan bij een burlesque-gezel- voerde met Harry Evanson. Bud en Lou hiel- schap waar ze een onderdeel waren van een den elkanders verrichtingen vanuit de coulis- programma dat Life Begins at Minsky’s heette. sen goed in de gaten. Uiteindelijk stelde Lou Met een routinier als Bud Abbott als mentor Bud voor om samen te werken: de kleine ge- naast zich had Lou Costello er een uitsteken- zette katholieke Costello met de lange magere de leerschool aan. Het is zeker dat Lou Cos- jood Abbott, hoe kon dat goed gaan?! tello alle kneepjes van het vak van Bud Abbott Bud Abbott stemde met enige aarzeling toe: leerde. In 1938 werden ze gevraagd voor ra- hij werkte tenslotte al tien jaar als aangever diowerk en in de radiostudio ontmoetten ze met bekende komieken, hij wist van zichzelf Johnny Grant, die hun vaste ‘gag writer’ zou dat hij zijn vak verstond en dat hij als ‘feeder’ blijven. Grant putte uit en borduurde voort z’n partner kon maken en breken. Met andere op materiaal dat Bud Abbott in de loop van woorden: van een komisch duo is de aangever de jaren verzamelde en optekende in een dik- het belangrijkst, zoals bij acrobaten niemand ke bundel Who’s On First? -woordgrappen. kijkt naar de man die op z’n rug op de grond Edward Sherman werd hun manager en ver- ligt maar die wel de menselijke toren boven trouwensman. hem in balans houdt. Lou Costello trouwde in 1934 met ‘chorus Komiek Bud Abbott trad jarenlang door heel girl’ Anne Battler. Ze kregen samen vier kin- Amerika op met zijn broer Harry als The Ab- deren: Patricia (Paddy, 1937), Carole Lou bott Brothers. Ook produceerde en regisseer- (1939), Louis Francis (Butch, 1942) en Chris- de hij showprogramma’s voor het National tina (Chris, 1949). Jenny en Bud Abbott adop- Theater in Detroit, een functie waarin hij een teerden twee kinderen: Bud junior (1944) en encyclopedische kennis vergaarde van elke in Rae Victoria (1949). omloop zijnde burlesque-. vaudeville- en va- riété-act en de talloze variaties daarop. Bud MEDISCHE PROBLEMEN Abbott stopte met dat produktie- en regie- De relatie tussen Bud Abbott en Lou Costello werk toen hij in 1918 trouwde met show girl was bij vlagen even vermakelijk als die in hun Betty Smith (zuh heette eigenlijk Jenny Mae films. Bud dronk overmatig en was epilepti- Pratt; rabbi Samuel Harris zegende het huwe- cus. Kreeg hij tijdens het werk in radio-, film- lijk in) waarna hij zich ontwikkelde tot ‘num- of tv-studio of tijdens optredens in het land ber one straight man’. een aanval, dan wist Lou wat hem te doen Vandaar dat het in 1937 gevormde nieuwe stond: hij sloeg Bud op een bepaalde manier

BOVEN: Lou Costello met zijn dochtertje Chris en zijn vrouw Ann Batler tijdens een draaipauze bij A&C meet Frankenstein. ‘comedy team’ vanaf het begin meteen Ab- op zijn plexus solaris en diens wilde bewegin- ONDER: Bud Abbott thuis met zijn vrouw Betty Smith en hun geadopteerde zoon Bud Junior.

12 Film Fun #52 April 2018 13 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

gen waren bij toverslag verdwenen. het vak van komediant bij, hij wijdde hem Medisch gezien wellicht onverklaarbaar, maar tegelijk in in de geheimen van het kaartspel. het schijnt bij Bud te hebben gewerkt. Van Universal eisten en kregen zij een luxu- euze stacaravan met airconditioning en ver- KLEPTOMANISCH der alle denkbare comfort. Daarin trokken zij Lou Costello dronk zelden sterke drank maar zich na vier uur ‘s middags terug onder het had als handicap kleptomanisch gedrag. Hij motto: ‘Na vieren is toch niets meer grappig!’ pikte uit de Universal-studio allerlei requisie- en vierden zij hun ‘Scotch time’. ten mee. Een antieke klok, nodig in een scène Chris Costello, Lou’s jongste dochter, zei in Abbott & Costello Meet Frankenstein (1948) in 1980 in een interview: ‘God weet dat mijn nam hij mee naar huis terwijl de volgende vader een gokker was, en een heel goede!’ Zo dag verder gegaan moest worden in het kas- bezeten waren Bud en Lou ervan, dat het stu- teel van Dracula -- waar het uurwerk op de diopersoneel hen wel met stoel en al uit de schoorsteenmantel behoorde te staan. caravan heeft getild en naar de make-up-af- Niet alleen Universal werd het slachtoffer deling bracht. Deden de technici dat niet, dan van deze ‘bedrijfscriminaliteit’. Toen Bud en hadden de jongens niet eens voor de camera Lou in 1944 als inmiddels beroemde filmko- verschenen, het werk interesseerde hen ei- mieken werden uitgeleend aan MGM voor genlijk niet meer. de film Lost in a Harem, nam Lou Costello Bud en Lou waren liever lui dan moe, aan kussens en plaids mee en propte en passant meer dan één opname wilden zij niet mee- zijn auto vol met andere spullen: kano’s, meu- werken, alles moest in één keer op staan. Als belen, accessoires, Lou kon het gebruiken en ze zouden meedoen aan repetities en het regi- anders zijn familie wel! Niemand durfde er streren van meer ‘takes’, bleef er te weinig tijd iets van te zeggen, Abbott & Costello waren over om te gokken. Abbott & Costello konden tenslotte de ‘money makers’ en iedereen at er zich van alles permitteren. Zolang het goed goed van. ging. Zolang zij de sterren waren in succesrij- Robert Arthur, producent van Frankenstein, ke B-films die in twintig dagen klaar waren en vroeg Lou Costello eens of hij de door hem binnen een maand compleet gemonteerd met ‘per abuis’ meegenomen klok in hemelsnaam begin- en eindtitels gereed lagen voor distri- wilde terugzetten zodat de scène afgemaakt butie over de hele wereld,. kon worden. Arthur: ‘Verdomme Lou, neem dat kreng daarna dan maar weer mee!’ Waar- HUIZEN op Costello serieus zei: ‘OK Bob, krijg ik dat Schatrijk waren Bud en Lou op den duur. zwart op wit?’ Bud Abbott en Lou Costello Kocht Bud Abbott een landhuis, Lou Costel- hadden behalve hun werk een verregaande lo nam een nog groter pand. Schafte Bud zich goklust gemeen. Gokken deden ze al vol over- BOVEN: Vitrinefoto van A&C go to Mars. Lou Costello met gave in de theaters met collega-artiesten. cult-actrice Mari Blanchard. ONDER: Lobby card van A&C Bud Abbott bracht Lou Costello niet alleen in Hollywood met Jean Porter (links) en Frances Rafferty.

14 Film Fun #52 April 2018 15 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

The Lou Costello Junior Youth Foundation

Na eenentwintig jaar kwam in juli 1957 een drank raakte en niet in staat bleek het leven eind aan het komisch duo Abbott & Costel- zonder ‘My Baby’ aan te kunnen. De drie kin- lo. De ziekte van Bud en z’n alcoholverslaving deren (Paddy van 23, Carole van 20 en Chris maakten doorgaan onmogelijk, ze hadden van 12 jaar) werden praktisch zonder een cent doorlopend ruzie, spraken nauwelijks meer als wezen achtergelaten. Lou’s jongste doch- met elkaar. Tegelijkertijd liep vooral in de Ver- ter, na de dood van Butch z’n oogappel, werd een buitenbad aan, dan liet Lou een tweemaal tische de ‘tune’ in en onder die muziek schijnt enigde Staten de belangstelling voor Abbott & toevertrouwd aan de zorg van Lou’s broer, de groter zwembassin in z’n tuin zakken. Op Lou tegen Bud te hebben gezegd: ‘Laten we Costello-films terug. Universal richtte zich op musicus Pat Costello en diens vrouw Mary. 4 november 1943 viel zijn op twee dagen na er de beste show van maken die we ooit heb- andere, meer winstgevende projecten zoals de een jaar oude zoontje Butch er in en verdronk. ben gedaan!’ Waarna hij ‘opgewekt’ zijn vaste serie rond Francis de Sprekende Muilezel. Na het overlijden van Lou Costello werden Lou werkte op dat moment in de studio en kreet sloeg, de opening van de show: ‘H-e-e- Het was Lou Costello die ooit aandrong op fragmenten uitgezonden uit de This Is Your werd door zijn manager Edward Sherman e-e-e-e-y, Abbott!’ Het artiestenvak: alles voor het formeren van Abbott & Costello als ‘co- Life-tv-uitzending van 21 november 1956, naar huis gebracht. Lou Costello, die het vent- een lach! De show moet altijd maar doorgaan, medy team’, het is ook Lou Costello die er een waarin hij de hoofdpersoon was. In actuali- je aanbad, is de klap nooit meer te boven ge- van die heilige wet mag niet worden afgewe- eind aan maakte. Dance With Me Henry was teitenrubrieken kondigden nieuwslezers op komen en heeft zijn vrouw Anne steeds ver- ken. de laatste film van het duo, met weinig succes zakelijk toon aan: ‘Komiek Lou Costello over- weten niet goed op het kind te hebben gelet: uitgebracht door United Artists. leed vannacht aan de gevolgen van een hart- Anne Costello zat binnen met een vriendin YOUTH FOUNDATION aanval.’ Bij de laatste gang van Lou bevond te telefoneren toen het jochie te water raak- Ter nagedachtenis van zijn enige zoon bracht R.I.P. zich ook Bud Abbott onder de dragers van te. Diezelfde avond stapte Lou Costello de Lou Costello met hulp van Bud Abbott een Lou Costello werd op 7 maart 1959, vier dagen de baar. Ooggetuigen vertelden later dat Bud NBC-studio binnen om met Bud Abbott en grote som geld bijeen via optredens ‘in per- na zijn 53ste verjaardag, begraven op de Cal- meer op de kist leunde dan dat hij hem on- Lana Turner als gaste een directe radio-uit- son’. Hij richtte de ‘Lou Costello Junior Youth vary Cemetery in Los Angeles bij zijn zoontje dersteunde: hij was te zat om op z’n benen te zending te doen. Omroeper Ken Niles kon- Foundation’ op. Na vier jaar, als het verdriet Butch. Hij leefde na een hartaanval nog een staan. digde gewoontegetrouw het programma aan wat is gesleten, voelt hij er echter niets meer paar dagen in het Doctors Hospital in Beverly met: ‘En dan nu het Abbott en Costello-pro- voor om die instelling op eigen kracht financi- Hills. Bud Abbott overleefde zijn makker vijftien gramma, gesponsord door Camel sigaretten!’ eel draaiende te houden en laat de organisatie Nog geen jaar later overleed z’n vrouw jaar. Op 24 april 1974 blies hij in het Country Het orkest van Leith Stevens zette automa- verder over aan de stad Los Angeles. Anne, die door het verlies van Lou aan de Hospital in Hollywood zijn laatste adem uit.

16 Film Fun #52 April 2018 17 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Hij woonde daar al een tijdje op kosten van die ook Errol Flynn bankroet maakte) en door het Motion Picture Relief Fund (ook hij had slechte managers (Ed Sherman) behoorlijk geen dollar meer over van de miljoenen die getild. Aan het eind van hun leven hebben ze hij verdiende). Een hersenbloeding had hem huis en haard moeten verlaten om torenhoge in 1968 al gedeeltelijk verlamd. belastingschulden te kunnen aflossen. In 1960 werkte Bud voor het laatst als ‘straight man’ met komiek Candy Candido, WATT IS EEN VOLT? een Jimmy Durante-achtig type dat de taak Tot slot een scène uit de Abbott & Costel- van Lou Costello probeerde over te nemen. lo-filmWho Done It? uit 1942, toen de komie- Abbott & Candido traden door heel Ameri- ken nog een vrij onbekommerd en zorgeloos ka op in nachtclubs en bars van grote hotels. bestaan leidden: Op weg naar Chicago kreeg Bud Abbott in het vliegtuig een zware epileptische aanval. Lou Bud: ‘Weet jij wat een Volt is?’ Costello zou hebben geweten wat hij moest Lou: ‘Een wat?!’ doen, maar Candido beheerste de therapeu- Bud: ‘Precies, een Volt is een Watt.’ tische slag op de maagstreek niet. Bud Abbott Lou: ‘Nou, vertel me dat dan maar eens.’ herstelde niet, het duo Abbott & Candido Bud: ‘Je zei het zelf al.’ hield na veertien maanden op te bestaan. Lou: ‘Ik vraag je: wat is een Volt?’ Bud: ‘Precies: Wat is Volt.’ VERWENDE JONGENS Lou: ‘Waarom vraag je mij dat dan?!’ Bud Abbott is 78 jaar geworden, Lou Costello 53 jaar. Een onderschat stel komieken? Wie zal —Thomas Leeflang dat uitmaken. Hernieuwde kennismaking met hun films draait telkens uit op een bevestiging van wat al bekend is: Abbott & Costello ver- stonden hun vak, het zijn twee hardwerkende komieken die een combinatie van ouderwetse radiohumor en ‘situation comedy’ van de tele- visie in hun films verwerkten. Privé waren Bud en Lou twee verwende jon- gens die van het leven wilden genieten en dat ook op hun manier deden. Hun eisen waren niet zozeer gericht op kunst en cultuur, eerder op een stevig glas en een spel speelkaarten ‘in mint condition’. Op het hoogtepunt van hun populariteit waren ze meer dan welgesteld en woonden als vorsten. Ze werden door corrup- te accountants (onder andere door Al Blum,

18 Film Fun #52 April 2018 19 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

De kleine man die een kwartje werd door Een leger van focuspullers, Bram Reijnhoudt en de twee jaar oudere Tho- dollyduwers, stuntmensen, mas Hall. Charlie was het regie-assistenten, electriciens, scriptdokters, tweede kind, na zijn zus Florence. Nog vier figuranten en grappenbedenkers, decorbou- kinderen zouden volgen wers, naaisters zorgt ervoor dat de sterren Over Charlies jonge jaren is weinig bekend. kunnen flonkeren. Zo was het in de jaren Bij een volkstelling in 1911 staat hij te boek als twintig en zo is het nu nog in Hollywood en krantenjongen en we weten dat hij een soort daarbuiten. ambachtschool bezocht, waar hij de beginse­ len van het timmervak moet hebben geleerd. Soms klimt iemand van het voetvolk op uit de anonimiteit. Hij of zij krijgt een sprekende bij- We hebben deze wijsheid uit een boek van rol of een kans als karakterspeler. Zo iemand John Ullah dat in 2012 verscheen: This is more was Charles Hall, meestal Charlie genoemd, than I can stand, a biography of Charlie Hall. een timmerman uit het noorden van Enge- De titel is een citaat uit een van de Laurel & land die op z’n negentiende emigreerde naar Hardy-films waarin Charlie speelt, maar zou de Nieuwe Wereld. Hij was weliswaar voor evengoed kunnen slaan op de armelijke om- een dubbeltje geboren, maar hij bereikte een standigheden van zijn jeugd en zijn vertrek kwartje! Hij zou zijn plaats in de filmgeschie- naar Amerika. denis verdienen als geliefd tegenspeler in ze- Ullah maakt een einde aan veel foute infor- venenveertig films van Laurel & Hardy. matie over Charlies jeugd. In vrijwel all pu- blicaties wordt gemeld dat hij houtbewerking Charlie Hall kwam ter wereld in Ward End, leerde van zijn vader, die bouwvakker zou zijn nu een district in het Noord-oosten van Bir- geweest. Maar Thomas Hall gaf bij zijn huwe- mingham met hoogbouw en een drukbezocht lijk met Maria als zijn beroep ‘carter’ op. Dat park, maar rond 1900 niet meer dan een een is iemand die op een of andere manier een kar gehucht. Een groepje kleine huisjes, een kerk voortbeweegt. Hij kon niet lezen of schrij- en een landhuis genaamd Ward Hall. In een ven en ondertekende zijn huwelijkscontract van die ‘cottages’ werd in 1899 Charles gebo- met een kruisje. Zijn oudste zoon kreeg wel ren als zoon van de 25-jarige Maria Reynolds een gedegen opleiding en dat leidde tot een Zo prees Charlie zichzelf aan in de Amerikaanse vakbladen.

20 Film Fun #52 April 2018 21 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Aankomst op Ellis Island goede baan bij een bedrijf in Birmingham dat mania bij Ellis Island, het immigratiecentrum Uit het sociaaldemocratisch dagblad Voorwaarts van 13 Fatty Arbuckle en Mabel Normand in betere tijden. Samen in He did treinwagons maakte: The Metropolitan Rail- van New York. Een ambtenaar noteerde als februari 1922 and he didn’t uit 1916 way Carriage & Wagon Co. Tijdens de Eerste zijn lengte 5 voet 4 inches (1 meter 63) en als Wereldoorlog werden daar tanks gemaakt en beroep ‘turner’ (draaibankwerker). Hij had zelf Tientallen productiebedrijven waren neerge- dio’s leverde, had vaste voet gekregen in Hol- vermoedelijk is dat de reden dat Charlie nooit zijn overtocht betaald, had bij zijn aankomst streken in het kleine voorstadje van Los An- lywood. Arbuckle was beschuldigd (en na drie werd opgeroepen voor militaire dienst. 58 dollar op zak en zou een kamer nemen in geles, waar de zon (bijna) altijd scheen en er rechtszittingen vrijgesproken met excuses Wijd en zijd gepubliceerde verhalen dat een hotel in New York, omdat hij in die stad ruimte zat was voor nieuwe studio’s en spec- van de rechters) van verkrachting en dood- Chales Hall zich in Birmingham aansloot bij werk kon krijgen in een conservenfabriek. taculaire buitenopnamen met enorme decors. slag van een aankomend filmsterretje tijdens een variétégezelschap van Fred Karno en dat Of hij werkelijk die baan heeft aangenomen, De (zwijgende) films die met honderden per een drankgelag dat door hem en enkele vrien- hij daar Stan Jefferson (later ‘Laurel’) leerde is niet bekend; hij besloot in elk geval al heel week de studio’s verlieten, hadden de markt in den was aangericht in een paar hotelkamers kennen, zijn onjuist. Stan trad weliswaar met gauw naar Hollywood te gaan. Zeker is dat hij binnen- en buitenland veroverd en de namen in San Francisco. En dat was niet het enige Karno op in Birmingham, maar dat was in niet ging intrekken bij zijn zuster Florence, van filmsterren waren gemeengoed. Chaplin schandaal. Een gevierd actrice in de films van 1910 toen Carlie pas tien jaar oud was. Even- zoals overal wordt vermeld. Florence zou pas was een wereldster die zijn eigen studio bezat. Arbuckle en Chaplin, Mabel Normand, ooit min klopt het dat hij bij zijn aankomst in een jaar later naar Amerika emigreren. Toch was niet zijn naam, maar die van zijn minares van slapstick-koning Mack Sennett, Amerika ‘opnieuw’ Stan ontmoette die hem rivaal Ros­coe ’Fatty’ Arbuckle in de vroege ging over de tong in verband met de nooit op- zou hebben overgehaald naar Hollywood te HOLLYWOOD jaren twintig het meest in het nieuws. Echter geloste moord op regisseur William Desmond gaan. In het begin van de jaren twintig was de fil- niet wegens zijn verdiensten als komiek. Taylor. Hoewel ook zij nooit schuldig werd merij in Hollywood tot grote bloei gekomen. Hollywood stond bekend als een zonden- bevonden aan enig misdrijf, was ook haar car- De kleine timmerman uit Birmingham De bevolking van het plaatsje nam in rap poel. Ondanks de ‘drooglegging’ vloeide de rière, net als die van Arbuckle, in het slop ge- scheepte zich in januari 1920 in en arriveerde tempo toe, want er waren veel mensen nodig alcohol er rijkelijk. Het gansterdom dat de raakt. Hun films werden geboycot. twaalf dagen later aan boord van de S.S. Car- om de nieuwe industrie draaiende te houden. ‘bootleg’-drank soms rechtsreeks aan de stu- Toen Charlie Hall in Hollywood arriveer-

22 Film Fun #52 April 2018 23 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Een frame-grab uit Mother’s Joy, mogelijk Charlie Halls eerste film. Portret van Mabel Normand Dit beeld komt van de Hal Roach in een afsluitbaar fotolijstje website van Lord Heath (www. dat in het bezit was van de lordheath.com) die een verbazing- vermoorde filmregisseur wekkend compleet overzicht geeft William Desmond Taylor. van de Hal Roach Studios en die Mabel was de laatste die nog steeds wordt uitgebreid. Lord hem levend had gezien, maar plaatste een cirkel op de plek waar werd van elke verdenking hij Charlie ontdekte. Die wordt op de vrijgesproken. creditlijst vermeld als ‘house guest’.

de, was hij zich van geen kwaad bewust. Hij Ja, die scheen wel volop, werd hem geduldig cent was. Daar, zo vertelde Charlie, ontmoette en tegenstrever van Laurel & Hardy. In deze was allesbehalve vies van alcohol, maar zat op uitgelegd, maar ze scheen niet onder de goede hij bij opnamen op locatie Stan Laurel en Oli- laatste tweeakter wordt een kleine bijdrage zwart zaad. Hij had al zijn centen gestoken in hoek. ver Hardy. Dat kan niet kloppen want de drie geleverd door Bobby Dunn, de man die naast de reis naar de westkust waar hij op interes- films van Semon waarin Laurel speelt, zijn Charlie op de stoeprand zat. Hij is de man santer werk hoopte dan in de blikjesfabriek. ONTGROENING alle drie opgenomen in 1918, toen Charlie nog die de electrowinkel van Stan en Ollie leeg- In een uitvoerig interview voor een Engelse Tot zover lijkt Charlies ellenlange verhaal hoog en droog in Engeland zat. Stan en Ollie rooft als het duo gaat buurten bij het echtpaar krant vertelde hij jaren later dat de filmhoofd- in The Weekly News autenthiek. (Deze krant hebben wel afzonderlijk, maar nooit samen Charlie en Mae in de kruidenierszaak aan stad bij de eerste aanblik totaal niet aan zijn plaatste het interview in afleveringen). Voor voor Larry Semon gewerkt. de overkant. De wereld van de slapstick was verwachtingen voldeed.’Hollywood was no- de rest zijn de feiten dubieus of uit de context klein. Men kende elkaar. thing but cornfields. I was terribly disappoint- gehaald, er wordt met jaartallen gegoocheld Wat we zeker weten is dat Charlie Hall in ed […] You were out in the wide open spaces’. en sommige anekdotes zijn te mooi om waar 1923 voor Hal Roach in Culver City werkte. MABEL NORMAND Nog diezelfde dag zag hij een filmploeg be- te zijn. Charlie Hall zou zijn uitgenodigd om Waarschijnlijk al eerder als timmerman bij Zo was Charlie aanvankelijk kostganger in zig met buitenopnamen bij een gebouw van de volgende dag naar de Keystone-studio van de decorbouw en de rekwisieten (‘prop de- een een pension, ongeveer vier huizenblok- vier verdiepingen. Niet echt bezig, want bijna Sennett te komen om voor een paar dollar als partment’), maar nu kunnen we hem met ei- ken verwijderd van Hal Roach Studios­ in Cul- iedereen zat op de stoeprand te kletsen. Hij figurant op te treden. Bij een ontgroeningsri- gen ogen zien, o.a. in de Stan Laurel solofilm ver City. De zaak werd gedreven door hospes voegde zich bij het clubje en kwam erachter tueel in de studio zou een emmer water, die ­Mothers Joy. Het is een piepklein rolletje. Hij Martha Gow en haar echtgenoot, die ook een dat ze van de Mack Sennet studio waren. Na voor hem was bedoeld, zijn uitgestort over was nog lang geen kwartje, maar zou dat in de of meer kamers hadden verhuurd aan Mabel een half uur vroeg Charlie aan iemand die het hoofd van Mack Sennett zelf. Het baantje loop van zo’n tien jaar wel worden. In Them Normand! Zij had zich in deze moeilijke pe- zich voorgesteld had als Bobby Dunn wan- ging niet door. Een week later kwam hij wel Thar Hills (1934) bijvoorbeeld en in het ver- riode van haar leven teruggetrokken uit de neer ze van plan waren te gaan werken. Het aan het werk, namelijk bij Larry Semon, toen volg daarop, Tit for Tat (1935) heeft hij dra- filmwereld vanwege de schandalen waarin antwoord was dat er gewacht werd op de zon. een komiek van naam die zijn eigen produ- gende rollen als echtgenoot van Mae Busch haar naam genoemd werd. Charlie en Mabel

24 Film Fun #52 April 2018 25 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Charlie was toen al jaren gelukkig getrouwd met Wilma George, bijgenaamd Foxie, een dansmeisje van het vaudeville die hij bij Char- ley Chase had ontmoet op een feestje.

MANUSJE-VAN-ALLES Uit de omvangrijke literatuur over de ver- maarde Hal Roach Studios weten we hoe daar koppig werd vastgehouden aan de produc- tie van korte geluidsfilms volgens de metho- des van de zwijgende film. Het doel daarvan was de mogelijkheid van improvisatie te be- houden. De films werden in chronologische volgorde opgenomen, want het afgesproken verhaal kon onderweg gewijzigd worden. Een ander aspect van deze methode was de aanwezigheid bij de opnamen van een grote groep medewerkers, die reserve stonden en

Charlie op bezoek bij zijn vroegere hospes Martha Gow. Dit keer die bovendien zowel klankbord waren als heeft hij een plant meegebracht. inspiratie. Als de groep het grappig vond, werd het gefilmd. Ook kon er plotseling iets werden een stel en hun verhouding zou enke- of iemand nodig zijn om een grappige inval le jaren hebben geduurd. Later, toen Charlie te kunnen uitvoeren. Omdat vrijwel iedereen een eigen huis had, bleef hij zo nu en dan zijn een vast contract had, gaf dat geen proble- vroegere hospes opzoeken. Haar neef vertelde men, het personeel moest immers toch elke tegen Ray Andrew, auteur van On the trail of morgen komen opdagen. Charlie Hall, dat hij dan vaak een fles Cana- Zo kon het gebeuren dat Charlie Hall nodig dese whisky meenam als er weer eens een il- was als requisiteur (‘propman’), bijvoorbeeld legale zending in de studio was aangekomen. om een tafel met stoelen aan te slepen, een Drank was een vloek in Hollywood. Van zo- naamborje op te hangen of om een regisseur wel Charlie als van Mabel was bekend dat ze tijdelijk te vervangen, of een paar seconden fles goed konden raken. Stan Laurel en Char- lang voor de camera te verschijnen om een ley Chase horen ook in dat rijtje thuis. taart te bezorgen (Twice Two). In 1928, na jaren inactief te zijn geweest, Dankzij deze inzetbaarheid als manusje-van- werd Mabel in dienst genomen door Hal alles speelde hij mee in 47 films van Laurel & ­Roach. Zij maakte vijf komedies, waaronder Hardy, meer dan enige andere bijrolspeler. Hij Raggedy Rose en The Nickel-Hopper. In 1935 verscheen bovendien in diverse andere Hal BOVEN: Charlie Halls eerste grote rol was in Laughing Gravy uit 1931. overleed ze aan tbc. Roach-series, zoals Our Gang, Charley Chase ONDER: Twee jaar later was hij weer ‘bit player’ als taartbezorger in Twice Two.

26 Film Fun #52 April 2018 27 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

was. Ze hadden ‘gag sessions’, dat was dan met Charles Rogers en Charlie Hall en mijn pa. En later kwamen de ‘gag writers’ aan bod, die niet bij ons thuis kwamen. Charlie kwam bij ons thuis, maar was er ook bij op de set. Elke dag voordat ze gingen filmen, kwam het hele groepje bij elkaar om het eens te worden over wat ze gingen doen, tot op zekere hoogte dan`— want het ging niet altijd zoals ze het hadden gepland. Iets onverwachts kon gebeu- ren en dan lachte iedereen en besloten ze ‘t op die manier te doen. Ja, ik denk dat Char- lie Hall een geweldige bijdrage leverde aan de verhalen en de scripts.’

BACK TO BIRMINGHAM In het Laurel & Hardy Museum in Ulverston, Cumbria, hangt een in- gelijst vuurrood vest met bijbehorende stropdassen dat Charlie heeft LINKS: Studiochef Hal Roach regisseert Charlie Hall voor de klucht Dad’s Day uit 1929. Hij legt uit hoe een muilpeer moet worden verkocht aan Tot ieders verbazing ging Charlie Hall begin gedragen bij zijn onfortuinlijke bezoek aan Birmingham in 1937. Zijn Edgar Kennedy. RECHTS: Het resultaat op film: Edgar Kennedy als zwembadbezoeker en Charlie Hall als badmeester. 1937 terug naar Engeland. Hij maakte de reis uitmonstering was volgens de familie opvallend kleurrijk. Het ver- haal gaat dat Charles voor zijn vertrek uit Hollywood aan Stan Laurel alleen, zonder zijn vrouw Wilma. Onder de had gevraagd ‘wat de Engelsen tegenwoordig eigenlijk dragen’. Stan had geantwoord: ‘Felle kleuren.’ familie in Birmingham deden verschillende en The Boy Friends. Het totale aantal fims niet te nadrukkelijk zijn Engelse accent zou verhalen de ronde over de reden voor het on- waarin hij optreedt, wordt geschat op meer gebruiken. Het zou het Amerikaanse bioscoo- verwachte bezoek van Charles. Hij zou avon- wakker zijn geworden in een motel met een dan tweehonderd. publiek eens gaan opvallen… den lang samen met Stan Laurel hebben ge- (fake) boterbriefje in de spiegel van de wasta- Charlie Hall was niet eenkennig. Een van zijn pimpeld en door Roach zijn geschorst omdat fel geklemd. THE LITTLE MENACE grootste vrienden werd de Amerikaanse ca- hij zijn werk verzuimde. Een aannemelijk ver- Het lijkt in elk geval wel zeker dat heimwee De belangrijkste tegenspeler van Stan en Ol- meraman George Stevens, die na zijn vertrek haal: Stan hield in die periode een eenmans- niet de reden was voor zijn ‘vlucht’ naar Enge- lie bleef de Schotse komiek James Finlayson, bij Roach een van de grootste regisseurs van staking en zat thuis, omdat hij weigerde zijn land. Nog aan boord van het schip naar Liver- maar Charlie werd met zijn woedeaanval- Hollywood zou worden. lopende contract te vernieuwen. Hij had alle pool beschimpte hij het leven in zijn geboor- len, zijn wraakacties en zijn rauwe, bijtende tijd om ‘t met zijn vriendjes ‘gezellig’ te heben. teland in een bewaard gebleven lange brief stem een goede tweede. Hal Roach mocht INVLOED Anderen in Birmingham verkondigden de aan zijn vriend George Stevens. Een citaat: hem graag en gaf hem de bijnamen ‘The little Enkele jaren geleden werd duidelijk dat Char- opzienbarende theorie dat Charlie zonder ‘England makes good clothes, yes but don’t menace’ of ‘The little nemesis’. Roach had een lie Hall ook werkelijke invloed had op de in- Wilma naar Engeland was gekomen, omdat wear them, can’t afford to, have to send them voorliefde voor medewerkers uit Engeland, houd van de films waarbij hij was betrokken. hij in Amerika voor de tweede keer was ge- to U.S., all English I know are baggy pants, zeker als ze ervaring hadden in de music-hall, In een interview met filmarcheoloog David trouwd, zonder te zijn gescheiden. Tenslotte never send clothes to the cleaners, change zoals bijvoorbeeld Charles Rogers die evenals Wyatt deed Stan Laurels dochter Lois wat dat verzoende een nichtje deze uiteenlopende underwear once a week, never take a bath, Charlie Hall dik bevriend was met Stan Lau- betreft een boekje open over de kleine man: verhalen met elkaar: Charlie was volgens haar homes in U.S. so much better, just one class of rel. Er liepen zoveel Britten rond in de studio, ‘Ik herinner me dat mijn vader vroeg: ‘Wat het slachtoffer van een ‘practical joke’ van people there, you can talk to a millionaire just dat Stan Laurel erop stond dat Charlie Hall denk je daarvan?’ als Charlie bij ons thuis Stan Laurel. Hij zou na zwaar doorzakken as easy as to a streetcleaner, women are more

28 Film Fun #52 April 2018 29 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

beautiful, go to beauty salons, the English, no. and Costello Show, Topper, Hitchcock Presents God knows they need to.’ en de western-serie Cheyenne. Het zal geen En later, eenmaal in Engeland, op briefpa- vetpot zijn geweest, al had hij naast zijn werk pier van een Londens hotel: ‘Went to a foot- als figurant of bijrolspeler ook inkomsten als ball game, attendence is around 60,000 at the requisiteur. average game […] they all go half tanked up In 1952, een paar jaar voordat hij ziekelijk on beer and you know how beer affects you, werd en leverproblemen kreeg, verscheen well they all piss where you are standing, and Charlie Hall enkele seconden in Limelight als it makes no difference if there is a lady around krantenjongen )ook al was hij in de vijftig!). […] at half time it looks like the Johnstown De man die hem op straat voorbijloopt zon- Flood.’ der op te kijken is Charles Chaplin. Op 7 december 1959 overleed Charlie Hall, GASMASKERS 60 jaar oud, thuis in North Hollywood. Op Hier lijkt ‘the little menace’ aan het woord! de overlijdensakte staat ‘prop-maker’ als zijn Charles had reden genoeg om zijn gal te spu- laatste beroep. Hij was in dienst bij de Warner wen, want zijn geld raakte snel op en hij moest Brothers Studios. Zijn vrouw Wilma overleef- een baantje nemen in een gasmaskerfabriek (!) de hem met bijna zeven jaar. om te sparen voor de terugreis. Bij zijn familie bedelde hij om leningen, zonder veel succes. PUB De verlossing kwam uiteindelijk uit een In Birmingham is de kleine man die het ver onverwachte hoek. Zijn vriend en collega had geschopt en wel van een pintje hield, niet bij Hal Roach, Edgar Kennedy, was naar vergeten. Je kunt er terecht in ‘The Charlie Engeland gekomen om in een Britse fim- Hall’, een pub in Barnabas Road, Erdington. komedie te spelen en bezorgde hem een baantje bij diezelfde productie. Met drie da- —Bram Reijnhoudt gen werk voor ‘75 bucks a day’ kon hij bot- je bij botje leggen en zijn terugreis betalen. Acht maanden na zijn vertrek meldde hij zich weer bij Hal Roach. Hij werd grootmoe- dig opnieuw aangenomen en speelde in de Bronnen: twee laatste Roach-films van Laurel en Hardy: John Ullah: This is more than I can stand, a biography A Chump at Oxford en Saps At Sea. of Charlie Hall (Brewin Books Ltd, Sudley, Warwick- shire, 2012 - ISBN 978-1-85858-483-6) De laatste twintig jaar van zijn leven leidde Ray Andrew: On the trail of Charlie Hall (uitgave in ei- Charlie Hall een sober bestaan aan de zijde gen beheer, 500 genummerde exemplaren, 1988 - geen ISBN) van Wilma. Af en toe speelde hij in films. Zijn Dean McKeown: The Charlie Hall Picture Archive enige wat grotere rol was in Top Sergeant Mul- (The Nutty Nut News Network Press, U.K., 2009 - geen ligan (1941). Hij deed ook televisie: de Abbott ISBN - charliehallpicturearchive.com)

30 Film Fun #52 April 2018 31 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST GRIEKSE SANDALEN foor van hun bestaan, maar toonden sagen, zoals die over Prometheus, FILMS ze de concrete positie van de mens in Orfeus, Perseus en Tantalos. Daarna het hier en nu. De verhalen golden als volgden de zes clusters. waarheid en werden letterlijk genomen. Net als die in het Oude Testament. DE SAGE VAN HERCULES Ik zie de films in deze beide sferen als ‘In oude tijden,’ schreef Schwab, ‘schon- sterk versimpelde prentenboeken voor ken de onsterfelijken ook aan mensen het grote publiek. Ik zou bijna zeggen: kinderen van goddelijke afkomst.’ Wat DEEL 2 de Hollywoodversie. Alleen hangt er dat betreft was Jezus niet alleen op de om de bijbelfilms een geur van heilig- wereld. Herakles werd door Zeus ver- heid, waarheid en zondagse indoctri- wekt bij Alkmene. Hij stelde zijn for- natie. De peplumfilms zijn eerder fun. midabele krachten ter beschikking door ILMS voor een publiek Peter Cuijpers en maangestalten, adre- Maar populaire cultuur is óók cultuur. van jonkvrouwen in nood en tegen dat nog bereid en in naline en hormonen. Het Het ging niet alleen om mythen, maar onrecht in het algemeen, meestal door FDe legendestaat van Aeneasis zich (1963) te laten meeslepen hele menselijke bestaan was een onbe- ook vaak om feitelijke Griekse geschie- een moeilijk ‘werk’ te volbrengen. De door een spannend verhaal in een fic- grijpelijk avontuur. In de pre-archai- denis. Daarover straks. Gustav Schwab klassieker is Le fatiche di Ercole (Pietro tieve wereld. Of anders gezegd: je moet sche tijd waren niet eens de voort- verdeelde zijn overzicht van de Griekse Francisci, 1957) met Steve Reeves, de er jong, naïef en onwetend genoeg voor plantingswetten bekend. Een vrouw mythen en sagen in zes groepen. Eerst oer-Hercules. Een mooi voorbeeld is willen zijn. De ruim dertig ‘Griekse’ kon bevrucht worden door de wind of behandelde hij twee dozijn ‘kleinere’ ook Gli amori di Ercole (Carlo Ludovico peplumfilms in onze bioscopen waren door een rivier of een gouden regen. allemaal gekeurd voor boven 14 jaar en Vóór Zeus waren de godenwereld zelfs de strenge katholieke nakeuring en mensenwereld een matriarchaat. heeft er maar drie verhoogd tot C1, dus boven 18 jaar. Ze mikten op een jeug- De Griekse mythologie gaf, net als dig publiek, dat ervoor openstond, dat die van andere volken, een catalo- geen educatie, maar vermaak zocht. gus van onbegrepen fenomenen en de Zoals ook het publiek voor andere film- nachtmerries van mensen die hun lot genres en andere media, zoals stripver- ondergingen. En die dat lot hoopten halen, games en fantasyboeken. Je moet bij te sturen met hulp van een of meer ontvankelijk zijn. Het brede scherm en goden, halfgoden of beschermheili- de donkere zaal helpen enorm, de films gen. De peplumfilms gaven maar een zijn niet gemaakt voor kleine scherm- zwak nabeeld van de tragische kant van pjes. Samen kijken met anderen is ook de mythische verhalen, die misschien zeer aanstekelijk. Lang geleden luis- vooral een bezweringsdoelstelling had- terden de mensen samen naar verha- den. De peplumfilms liepen altijd goed len. Het publiek was onontwikkeld en af, anders zouden ze geen publiek heb- wist nog niks van storm en bliksem, ben getrokken. Voor de mensen in de besmetting en infectie, sterrenbeelden oudheid waren de mythen geen meta-

32 Film Fun #52 April 2018 33 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Bragaglia, 1960), met Mickey Hargitay (de vader van Ajax), Theseus en Orfeus. en Jayne Mansfield. Hierin komen veel ‘Vraag niet hoe het kan, maar geniet van de werken aan de beurt. Nadat de ervan,’ om een oude reclamespreuk te held de geketende Mansfield door vier citeren. [Nog briljanter was een slogan welgeplaatste bijlworpen heeft bevrijd, van Melior voor een seksfilm in de jaren verslaat hij een stier en de driekoppige dat er nog gekeurd werd: ‘Alles wat u draak Hydra en haalt hij de riem van altijd al graag hebt willen zien.’] De hel- een Amazonenkoningin. De enorme den beleven fantastische avonturen, Hydra zou in de carnavalsoptocht van Jason verovert het Gulden Vlies (dat Nice niet misstaan. De sympathieke, door een draak werd bewaakt in een maar hier ietwat topzware Mansfield heilig bos in Kolchis) en keerde terug ook niet. Behalve aan het einde, waar met Medea, de dochter van de koning. het met haar decolleté soms maar net Zij kon toveren en doodde Pelias, maar goed gaat, is ze zedig gekleed, zoals later keerde ze zich furieus tegen Jason trouwens ook de hupse Amazones. De (van wie ze inmiddels twee kinde- film heeft leuke details, zoals gele en ren had), nadat hij haar ontrouw was sen. Verder nog I giganti della Tessaglia worden, gij zult uw lichamelijke moe- lila rookwolken, en valt op door zijn geweest. Het Medea-verhaal ging van ofwel gewoon Gli Argonauti (Riccardo der huwen en verfoeilijke nakomelin- felle kleuren. kwaad tot erger. De heenreis is te vin- Freda, 1960) met Roland Garey. gen hebben.’ Oedipus besloot toen zijn den in Jason and the Argonauts (Don noodlot te ontlopen door niet naar huis DE ARGONAUTEN Chaffey, 1963) met Todd Armstrong. OEDIPUS EN ZIJN terug te keren. Onderweg doodde hij in Jason kwam de troon van zijn oom Opgenomen in Italië, met voor die tijd FAMILIE drift een anonieme grijsaard. Dat was Pelias opeisen, maar moest eerst het grandioze trucages door Ray Harryhau- Deze tragische kettingreactie van ver- zijn vader. Zijn moeder Jokaste was Gulden Vlies gaan halen begint, zoals zo vaak, met een nu weduwe. Haar hand werd beloofd halen. Pelias zag dat uitspraak van het orakel van Delphi. aan degene die Thebe van een mon- als een zelfmoord- Het kinderloze koningspaar van Thebe sterlijke sfinx zou bevrijden. Dat was missie, maar Jason kreeg te horen, dat het weliswaar een Oedipus. Hij kreeg vier kinderen bij had geen idee. Hij zoon zou krijgen, maar dat ze ‘door de Jokaste, waaronder Antigone. Nadat liet met hulp van de hand van uw eigen kind’ het leven zul- zijn afkomst hem was geopenbaard, godin Athene een len verliezen. Dus legden ze dat kind maakte Oedipus zichzelf blind en ging schip bouwen, de te vondeling om te sterven. Maar door als bedelaar in ballingschap. Alleen Argo, en ging met mazzel kwam het in huis bij een ander Antigone bleef bij hem. De rampspoed een flink aantal hel- koningspaar (net als Mozes, die door gaat voort. Ik heb geen enkele peplum- den op stap. Hiertoe de dochter van de farao werd gevon- film gevonden die ook maar in de buurt behoorden onder den). Oedipus hoorde later dat hij een komt. Het moest wel leuk blijven. meer Herakles, aangenomen kind was, maar niemand Peleus (de vader van wilde hem de volle waarheid onthullen. DE TROJAANSE OORLOG Achilles), Telamon Dus hij ook naar Delphi. Het orakel zei: Deze is voor de meeste mensen wel Jason and the Argonauts van Don Chaffey met animaties van Ray Harryhausen ‘Gij zult de moordenaar van uw vader bekend terrein. De schone konin-

34 Film Fun #52 April 2018 35 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

om de conflicten tussen Agamemnon voorbestemd om wraak te nemen. Uit en Achilles. Niettemin een opmerke- voorzorg stuurde Elektra hem naar een lijke film, met virtuoze vechtscènes (die verre oom. Need I say more? Stof voor aan Wise’s latere West Side story doen tragedies, maar niet voor peplumfilms. denken). De nog onbekende Brigitte Bardot is een dienstmeisje van Helena; DE ZWERFTOCHTEN een grotere rol heeft ze dat jaar in de VAN ODYSSEUS bizarre, maar leuke Mio figlio Nerone De koning van Ithaka en bedenker van (Steno) met Gloria Swanson. Echte het houten paard keerde na de val van peplumfilms zijnLa guerra di Troia Troje terug naar huis, waar zijn vrouw (Giorgio Ferroni, 1961), met Steve Penelope en zijn zoon Telemachus op Reeves zelf en l’Ira di Achille (Marino hem wachtten. Maar doordat hij de Girolami, 1962), met Gordon Mitchell. zeegod Poseidon had beledigd, deed hij Ook La leggenda di Enea (Giorgio Ven- tien jaar over die reis en verloor hij al turini, 1962), weer met Steve Reeves, zijn metgezellen. Penelope had intus- kunnen we tot de Troje-films rekenen, sen moeite om begerige vrijers van hoewel Aeneas meer tot de Romeinse zich af te houden. Odysseus kwam net mythologie behoort. Hij leidde een op tijd thuis om ze door list en geweld groep Trojanen naar Italië om daar een onschadelijk te maken. Voordien had nieuwe staat te stichten. Onderweg hij avonturen gehad met Nausicaä, de kwam hij langs Carthago, waar hij een Lotofagen, een cycloop, de Sirenen, Helen of Troy van Robert Wise. affaire had met koningin Dido, maar Skylla en Charibdis, de tovenares Circe BOVEN: Jacques Sernas als Paris met Rossaba Podestà die heb ik nooit in een peplum gezien. en nog vele anderen. als Helena. ONDER: Sernas met Brigitte Bardot als dienstmeisje HET NOODLOT De voorbeeldfilm was in dit geval DER TANTALIDEN Ulisse (Mario Camerini, 1954) met gin Helena gaat met de koningszoon als offer aan de goden. Nadat de Tro- Tantalos was een voorvader van Aga- Kirk Douglas, Rossana Podestà en Paris vanuit Sparta mee naar Troje, op janen het in hun stad hebben gebracht, memnon, koning van Mykene. Toen de Anthony Quinn (de gemeenste vrijer), de westkust van het huidige Turkije. komen er ’s nachts krijgers uit die de laatste van Troje terugkeerde, met Kas- een film die voor Paramount geheel in Griekse vorsten onder leiding van Aga- stadspoorten openen en de Grieken sandra als slavin in zijn gevolg, bleek Italië werd gemaakt door De Lauren- memnon en met de grote held Achil- alsnog binnenlaten. dat zijn vrouw Klytamnestra uit wrok tiis. Zeer geslaagd. Misschien heeft les in hun midden gaan naar Troje om wegens zijn bereidheid Iphigeneia te dit goede voorbeeld de latere peplum- wraak te nemen. De koning daar, de De toon werd gezet door Helen of offeren met Aigisthos was getrouwd. makers afgeschrikt, want er is weinig vader van Paris, heet Priamos en de Troy (Robert Wise, 1956) met Rossana Van hem had ze nu drie kinderen: Elek- directe navolging. In Maciste nella grote held is zijn andere zoon, Hektor. Podestà, een Warnerfilm, opgenomen tra, Krysostemis en Orestes. Zonder terra dei ciclopi (Antonio Leonviola, De belegering lukt tien jaar niet, waarna in Italië. Hierin staat de verhouding verwijl werden Agamemnon en Kas- 1961) beschermt de held (eerste hoofd- de Grieken zogenaamd vertrekken. Ze tussen Paris en Helena nogal centraal, sandra door Klytamnestra en Aigisthos rol voor Gordon Mitchell) de nakome- laten een groot houten paard achter terwijl de Ilias eigenlijk vooral draait vermoord. Orestes, nog een kind, was linen van Odysseus tegen een cycloop,

36 Film Fun #52 April 2018 37 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

HERODOTUS Zo heel erg veel films zijn er dus niet die rechtstreekse weergaven zijn van Griekse mythen. Behalve een mytho- logisch verleden heeft Griekenland een feitelijke historie en beroemde geschiedschrijvers, waarvan ik alleen Herodotus noem. Hij leefde in de 5de eeuw voor Christus. Zijn Historiën omvatten negen boeken, de vertaling door Onno Damsté (1968) beslaat 500 bladzijden. Hierin wordt de hele toen bekende wereld beschreven, ook Per- zië en Egypte, en het wemelt in de tekst van de mythen, anekdoten en vreemde verhalen. Stof genoeg voor wel duizend films. Daar kwam na de klassieke peri- ode nog van alles bij, met name over Alexander de Grote, een verhalenmag- neet zoals ook Karel de Grote dat werd. terwijl de lokale koningin niet alleen Archimedes en de grootste Griekse 1961) met Rory Calhoun en Lea Mas- Chelo Alonso is, maar tevens een klein- Soms werd het scenario niet geheel stad buiten Athene, waarmee vroeger sari. Hierin raakt de held betrokken bij dochter van Circe. Verder is er Ulisse en al uit de duim gezogen en treffen ook oorlog was gevoerd. (Rechtsonder twee complotten om de lokale tiran te contro Ercole (Mario Caiano, 1962), we historische feiten aan. Zo leven op Sicilië. Ik ben er geweest. De oudste doden. Geen sterke Leone, maar met waarin Herakles (Michael Lane) door de oorlogen tegen de Perzen voort kerk is een verbouwde Griekse tempel. mooie scènes en zeker onderhoudend. zijn vader Zeus naar de aarde wordt in Jacques Tourneurs La battaglia di Rillingen over mijn rug, zoals toen ik En het beeld van Apollo is inderdaad gestuurd om Odysseus (George Mar- Maratona (1959) met Steve Reeves en voor het eerst op het Forum Romanum door een aardbeving vernield. Voorts chal) te straffen voor het doden van een Mylène Demongeot, en The 300 Spar- stond.) De film Il tiranno di Siracusa was er Afrodite, dea dell’amore (Mario cycloop. De twee helden raken ech- tans (Rudolph Maté, 1961). De nieuwe (Curtis Bernhardt, 1962) over Damon Bonnard, 1958) met Isabelle Corey, ter bevriend met elkaar en Odysseus film, 300: the rise of an empire (2014), en Pythias is pure fictie. Antonio de Teffe en Irene Tunc. Deze mag doorreizen naar Penelope. Een vond ik na vijf minuten al te bloedig. speelt zich af in Corinthe, toen daar andere aardige film in de nasleep van Archimedes en het beleg van Syracuse Enige historische achtergrond is met de eerste christenen opdoken. (Die Troje was nog Il leone di Tebe (Gior- door de Romeinen staan centraal in wat goede wil te vinden in Venere di brieven kregen van de apostel Pau- gio Ferroni, 1964). Dit betreft niet het l’Assedio di Siracusa (Pietro Francisci, Lesbo (Pietro Francisci, 1960) met Tina lus, maar daar gaat de film niet over.) Griekse Thebe, maar het Egyptische, 1960), met Rossano Brazzi als Archi- Louise, maar alleen omdat de dichteres Beeldhouwer Demetrius is op bezoek want Menelaos en Helena lijden schip- mides, en verder Tina Louise, Mylène Sappho echt heeft bestaan. Ook echt uit Athene, want de tiran wil een tem- breuk bij Egypte en Helena moet daar Demongeot en dansmeisjes. Een aar- was het reusachtige standbeeld op Rho- pel voor Aphrodite laten bouwen. De beschermd worden door Mark Forest dige, maar onhistorische film. Syra- dos in Il colosso di Rodi (Sergio Leone, vrouw van de tiran (Tunc) heeft een in zijn laatste rol als sterke man. cuse was inderdaad de woonplaats van

38 Film Fun #52 April 2018 39 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

de aarde, waar ze de liefde van haar eeuwige leven heeft gezien (Jacques Sernas). Ze wordt als Iride het model van de beroemde beeldhouwer Praxite- les, gespeeld door Massimo Girotti. Hij beeldt Iride uit als Aphrodite en belooft dat ze zo het eeuwige leven krijgt. Tij- dens het werk aan het beeld zoekt een gewonde soldaat (Sernas) toevlucht in hun villa aan de zee. Hij behoort tot het vijandige leger van Macedonië. Ze hou- den hem verborgen, maar Iride wordt verliefd op hem, tot groot verdriet van Praxiteles. Die verraadt zijn onderdui- ker. Het verhaal slaat dan om naar dra- matisch en redelijk onzinnig, met her en der wat legerscènes die nog ergens op een plank lagen. Door ingrijpen van Zeus en/of de echte Aphrodite komt er toch een gelukkige afloop. De film maakt zelfs zonder ondertitels indruk door Belinda Lee, die we veelvuldig op haar lange benen zien rondlopen in van die luchtige Griekse tuniekjes. Ze trad vier jaar later ook op in twee Romeinse peplums: Messalina (Vitto- rio Cottafavi, 1960, door de KFC nage- oogje op hem, maar hij raakt verliefd op keurd als C3) en Constantino il Grande het eenvoudige meisje Lerna (Corey). (Lionello de Felice, 1961). Maar Bel- Best aardig deze. inda is in 1961 verongelukt, als inzit- tende van een auto, nota bene in Cali- Niet te verwarren met de vorige, en fornië. Ze was toen vijfentwintig. Toch tot het laatst bewaard: Aphrodite, la een beetje onsterfelijk geworden, maar Venere di Cheronea (Viktor Tourjansky, de peplumfilm is daarna nooit meer 1957), vaag geïnspireerd door de Venus dezelfde geweest. van Milo in het Louvre, dat vroeger aan Praxiteles werd toegeschreven. Hierin VERWARRENDE TITELS. BOVEN: Afrodite-dea dell’amore en La battagia di Maratona. ONDER: La leggenda di Enea en l’Assedio di Siracusa. stuurt Zeus de godin Aphrodite naar —Peter Cuijpers

40 Film Fun #52 April 2018 41 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Als de oude Verstraete tenslotte tussen zijn films het leven laat, wil de familie deze EEN nalatenschap zo snel mogelijk te gelde maken. AANGENAAM Verschillende kopers dienen zich aan in het morsige pand, maar schrikken terug voor WEERZIEN de overstelpende hoeveelheid roestbruine blikken met cryptische opschriften. Op een kijkdag ontwaar ik tussen de aasgieren een bevriende filmcollega die nauwe banden onderhoudt met het Filmmuseum: Rieks Hadders. Hadders en ondergetekende besluiten om de door hele mega-partij op te kopen waarbij Michael Helmerhorst Rieks zich over de speelfilms zal ontfermen en ik al het bijwerk voor mijn rekening Na de nodige omzwervingen belandt aan de Costa Brava, meneer, maar nu terzake, neem. een gehavende 35mm copie bij mij op de hoeveel films wilt u afnemen?” Sommige reels uit deze gigastapel pelicuul montagetafel. La Methamorphose werd door mij zijn tot op de dag van vandaag nog niet Het betreft hier: La Methamorphose aangekocht voor 175 harde guldens, maar door mij “ontsloten”. des Cloportes uit 1965 van Pierre bij thuiskomst blijken de 5 akten aan Of, in gewone mensentaal, ik zou Granier Deferre, ooit aangetroffen in 1 kant van de rol “gehakt” maar met de verdraaid niet weten welke verassingen of deerniswekkende staat in de filmboedel van onbeschadigde kant naar boven in het blik teleurstellingen er alsnog schuilen in het de Heer Verstraete uit Den Haag. gelegd te zijn! restant ongemarkeerde blikken. De oude Verstraete stilde zijn bijna Het op deze wijze verminken van filmrollen La Methamorphose belandt via Rieks in de maniakale filmhonger door de distribiteurs met een machete was usance in de kringen kluizen van het Filmmuseum, later EYE- in Brussel af te stropen op zoek naar van distributeurs om ze buiten het schaduw- instituut, waar hij hem onlangs opvroeg ter uitgedraaide 35mm films. circuit van verzamelaars en handelaars te private viewing ten mijnen kantore op een Op hoge leeftijd zat hij verschanst tussen houden. Cinemonta-tafel. torenhoge stapels celluloid in zijn Een ijverige thuisdraaier had ooit geprobeerd winkelpand in de Brandstraat. om de perforatieschade op te lappen met In 1966 zie ik de film met twee school­ Bij een bezoek aan deze filmgrot ontdekte ik, tape dat inmiddels danig verdroogd was en vrienden in de Flora-bioscoop in de halverwege het tracé van nauwe gangpaadjes overal losliet. Amstelstraat. die nog begaanbaar waren, een nagelnieuwe Bij een volgend bezoek aan de Brandstraat Waar ik enkele jaren eerder nog Eddie spierwitte zonnebank tussen de roestbruine retourneerde ik de rolprent . Constantine in actie zag in de Cineac filmblikken. Verstraete is nijdig maar ik ruil deze miskoop Damrak, prefereer ik daarna de “betere” “Als ik niet al mijn geld in die rolprenten voor een gave 16mmcopie van: policier met de onvolprezen reus Lino gestoken had, zat ik nu prinsheerlijk Sands of Iwo Jima. Ventura.

42 Film Fun #52 April 2018 43 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Ook Rieks blijkt al die jaren een fervent Melville. Ventura-fan te zijn geweest. Het gereedschap blijkt van inferieure La Methamorphose des Cloportes of in vrije kwaliteit maar de gisse uitbaatster van deze vertaling: “De gedaanteverwisseling van de ijzerwinkel voor de onderwereld geeft haar kakkerlakken” is een bijzondere mengvorm klant te kennen dat hij een te krappe beurs tussen een heist- of caper-movie in de heeft voor het echte goeie spul. traditie van Riffifi en een in Nouvelle Vague- “Goed spul, wat heb je dan nog meer?” stijl Waarop de vrouw zonder en woord te zeggen geschoten zwarte komedie waarin de een hele zolderbetimmering omlaag trekt zogenaamde. erecode van de onderwereld op en een compleet arsenaal onthult aan Top de hak wordt genomen. Notch Supersonische snijbranders. Het ongedierte bestaat uit een zootje ongeregeld in plaats van een zorgvuldig Lino loopt als enige tegen de lamp of beter, gerecruteerd team specialisten die we van wordt direct na de mislukte kraak in een het caper-genre gewend zijn. zoeklicht gevangen dat eerst nog even Deze halve zolen-bende onder aanvoering stilstond op een affiche van Johnny Halliday. van een kruimeldief (Charles Aznavour) Als Lino tot 5 jaar cel wordt veroordeeld besluit dat ze een sterke man nodig hebben mede omdat hij als enige verdachte zijn en Aznavour vervoegt zich in een nachtclub kaken stijf op elkaar houdt zitten we zo waar de grote Lino met een raffisante dame ongeveer op de helft van de film na het 1e aan zijn zijde zit te dineren. Heist-gedeelte en voor het 2e deel dat draait Dit ongemakkelijke onderhoud wordt om afrekening en zoete wraak. doorsneden met de verichtingen van een striptiseuse waardoor de bedremmelde Deze vijf lange jaren in de bak zien we Aznavour danig wordt afgeleid. voorbijkomen in de vorm van FoxMoviTone jaaroverzichten van 1960 to 1965. Gagarin, Sommige van deze beelden zijn haarscherp Glenn, Castro, Cuba, Kennedy vermoord op het netvlies blijven staan, waar andere etc. met als komisch terugkerend element de zolang zijn geparkeerd in een donker Tour de France die vier jaar op rij gewonnen zijkamertje van het geheugen totdat ze, zoals wordt door Jaques Anquetil. Lino zien we in dit geval, opnieuw tot leven worden in deze timelapse-sekwentie o.a. Anquetil- gewekt door het polygoon van de poppetjes in elkaar lijmen in de werkplaats Cinemonta. van de gevangenis.

De kluizenspecialist van de bende gaat een Als Lino vrijkomt begint hij onmiddellijk een snijbrander ophalen in een als Fort Knox zoektocht door Parijs naar zijn oude beveiligd voorstad-huis, zoals we dat ook collega’s die naar blijkt ook zijn flat hebben kennen uit de policiers van Jean Paul leeggeroofd.

44 Film Fun #52 April 2018 45 A & C | CHARLIE HALL | SANDALENFILMS | HELMERHORST

Een galeriehouder (Pierre Brasseur) heeft gevaarte compleet in. zich ontfermd over Lino’s gestolen inboedel Maar dat is bij nader waaronder waardevolle schilderijen en biedt inzien een beeld dat de benadeelde Ventura een baantje aan weer afkomstig is uit de in de kunstwereld bijwijze van voorlopige finale van de Hitchcock- compensatie. klassieker: Strangers on a Train (1951). Lino neemt zolang de knappe concubine van de galeriehouder (Irina Demich) in De staat waarin La mindering op de openstaande schuld. Methamorphose nog steeds De Nouvelle Vague-achtige scènes met verkeert is erbarmelijk. Demich waarin Ventura mijmert over de Slechts met de groots betekenis van moderne kunst vormen een mogelijke voorzichtigheid welkome afwisseling in de rechttoe rechtaan- bekijken Rieks en ik de stijl van het “milieu”. gemaltraiteerde akten op de Het personage van Aznavour die nu als Cinemonta. zelfverklaarde guru van een zweverige sekte Grote delen draaien we zijn brood verdient, eindigt als “cadavre op lage snelheden wat exquis” getooid met tulband in de Seine. niet erg is, zolang je de onverstoorbare kop van In het slotstuk van de film is de kluizen- Lino in beeld hebt. specialist als laatste aan de beurt om door Het weerzien met deze Lino aan de tand te worden gevoeld over de afwijkende genrefilm is 52 poet. jaar na dato een aangename Het geld blijkt in een kermisattractie te zijn ervaring. Geheel op lokatie omgezet, te weten een “Caterpillar” ook wel in het Parijs van de sixties bekend op de Nederlands kermis als de geschoten in Cinemascope “Rups”. en uiteraard in Noir & De onverlaat heeft weinig goeds in de zin en Blanc met een soundtrack zet de snelheidsknop op: Danger de Mort. van Jimmy Smith. Maar Lino weet de man echter in zijn eigen Wat wil je nog meer? attractie te manouvreren en geeft vol gas waardoor de molen verandert in een Ik retourneer de collie met dodelijke centrifuge. geschonden rolprent naar Lino loopt doodgemoedereerd de nacht in en het Eye-depot om daar voor laat de kermende man aan zijn lot over. eeuwig als een schijndode te In mijn levendige herinnering aan deze finale rusten in de koelcellen. afrekening stort het op hol geslagen kermis- —Michael Helmerhorst

46 Film Fun #52 April 2018 47 DE RUBRIEK ‘IN MEMORIAM’ KOMT DEZE MAAND TE VERVALLEN

HANGINGDe beul van IS EngelandA LIVING VOLGENDE MAAND IN FILM FUN 53

De gangsterfilms (nazi’s inbegrepen)