Politieke peiling I&O Research ASSCHER MEER KANS OP LIJSTTREKKERSCHAP PvdA DAN SAMSOM

11 november 2016

Asscher beduidend meer kans dan Samsom • De PvdA kiest van 24 november t/m 7 december haar lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen door middel van een ledenraadpleging. Lodewijk Asscher en zijn kandidaat. Men kan vanaf 2 euro per maand lid worden en meestemmen. Het nieuwe lid geeft een machtiging af voor het afschrijven van de maandelijkse contributie, maar kan elk moment opzeggen (er is geen opzegtermijn). • Ruim een kwart van de kiezers vindt het een goed idee dat iedereen (tijdelijk) lid kan worden van de PvdA en voor deze gelegenheid stemrecht krijgt. Van de PvdA-stemmers vinden ruim vier op de tien dat een goed idee, onder PvdA-leden 1 is dat de helft. Opvallend is dat drie op de tien PvdA-leden deze ‘open verkiezingen’ geen goed idee vinden. • Onder PvdA-leden die ‘zeker’ zeggen te gaan stemmen, zijn Samsom en Asscher ongeveer even populair 2. In de steekproef zaten 70 PvdA-leden, dus deze uitkomst is indicatief. • Indien het lid worden en meedoen aan deze verkiezing 2 euro zou kosten, zou 1,1 procent van alle kiezers (circa honderdduizend mensen) ‘zeker’ meedoen. 3 Als dit 24 euro kost (wat in feite het geval is), zou 0,4 procent (circa vijftigduizend mensen) ‘zeker’ meedoen. De PvdA heeft 46.000 leden, dus de niet-leden zouden de doorslag kunnen geven. Als daadwerkelijk 50.000 niet-leden mee zouden stemmen zou dit duidelijk in het voordeel van Asscher zijn. • Onder alle kiezers is Asscher duidelijk populairder dan Samsom. Onder niet-PvdA-kiezers krijgt Asscher gemiddeld drie keer zo veel steun als Samsom. Van de SP-kiezers ziet niemand Samsom zitten, 30 procent denkt dat Asscher de beste kandidaat is. • Het gat tussen beide kandidaten is onder PvdA-kiezers kleiner, maar nog steeds in het voordeel van Asscher.

Zetelpeiling: PVV valt terug; VVD aan de leiding • Als er vandaag verkiezingen voor de Tweede Kamer zouden worden gehouden, zou de VVD 28 zetels halen, even veel als twee maanden geleden. De PVV valt terug, van 27 naar 21 zetels. Rekening houdend met statistische nauwkeurigheidsmarges (2 à 3 zetels) is de VVD op dit moment virtueel de grootste partij.

1 Slechts 70 PvdA-leden in de steekproef, dus uitkomsten zijn indicatief. 2 Het onderzoek vond plaats voordat bekend werd dat Monasch, Bosman en Oosting niet meedoen aan de lijsttrekkersverkiezing. 3 Als we uitgaan van inwoners van 18 jaar en ouder (13,5 miljoen), zouden 149.000 mensen meedoen.

Politieke peiling I&O Research • 1

• Op links zien we nog geen partij zich losmaken. De PvdA (18 zetels), SP (15) en GroenLinks (14) blijven elkaar in het vizier houden. CDA en D66 stijgen elk 3 zetels, van 13 naar 16 zetels. • VNL, onder aanvoering van Jan Roos, staat op dit moment op 1 zetel. DENK, Forum voor Democratie en de Piratenpartij halen vooralsnog onvoldoende stemmen binnen voor een zetel. • De tevredenheid over de prestaties van het kabinet-Rutte II is onveranderd ten opzichte van september: de groep ontevreden Nederlanders (53%) is groter dan het aandeel tevreden kiezers (44%).

Thierry Baudet (FvD) en Ancilla van de Leest (PiratenPartij) nog onbekend • , de lijstaanvoerder van Forum voor Democratie, is bekend bij drie op de tien Nederlanders (30%). Daarmee blijft hij achter bij Jan Roos (VNL), die door 45 procent wordt herkend. • De lijsttrekker van de Piratenpartij, Ancilla van de Leest, is bij slechts 4 procent van de kiezers bekend. • (6,2), Lodewijk Asscher (6,0) en (5,9) zijn de populairste politici. De • waardering voor nieuwkomers Jan Roos (3,3) en Thierry Baudet (3,4) blijft sterk achter bij die van die andere politici, met uitzondering van (3,6). Onder PVV-kiezers doet Baudet (met een 6,1) het iets beter dan Roos (met een 5,7). Wilders scoort onder zijn eigen achterban een 8,2.

Dit blijkt uit landelijk representatief onderzoek van I&O Research onder 3.910 Nederlanders van 18 jaar en ouder.

Meer informatie Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: • Peter Kanne (06-31943707) • Laurens Klein Kranenburg (053-4825025)

Overname uit deze publicatie is alleen toegestaan met expliciete vermelding van I&O Research als bron.

Politieke peiling I&O Research • 2

Politieke peiling

PVV valt terug; VVD aan de leiding Als er vandaag verkiezingen voor de Tweede Kamer zouden worden gehouden, zou de VVD 28 zetels halen, even veel als twee maanden geleden. De PVV valt terug, van 27 naar 21 zetels. Rekening houdend met statistische nauwkeurigheidsmarges (2 à 3 zetels) is de VVD op dit moment virtueel de grootste partij. Op links zien we nog geen partij zich losmaken. De PvdA (18 zetels), SP (15) en GroenLinks (14) blijven elkaar in het vizier houden. CDA en D66 stijgen elk 3 zetels, van 13 naar 16 zetels. 50 Plus levert iets in: van 9 naar 6 zetels. VNL, met Jan Roos als lijsttrekker, zou op dit moment 1 zetel krijgen. DENK, Forum voor Democratie en de Piratenpartij noteren elk 0,2 procent, onvoldoende voor een zetel.

Tabel 1 Als er vandaag verkiezingen voor de Tweede Kamer zouden worden gehouden, op welke partij zou u dan stemmen? (exclusief blanco, ongeldig, weet ik niet en wil ik niet zeggen)

TK 4 P E I L I N G VERSCHIL

Zetels Zetels Zetels Zetels

Sept Juli Sept. Dec. Jan. Feb. Mrt. Jun. Sep. Nov. +/- t.o.v. +/- t.o.v.

2012 ‘15 ‘15 ‘15 ‘16 ‘16 ‘16 ‘16 ‘16 ‘16 sept. TK 2012

VVD 41 28 29 27 26 26 27 27 28 28 0 -13

PvdA 38 16 18 17 15 17 19 16 19 18 -1 -20

PVV 15 17 20 24 27 26 25 31 27 21 -6 +6

SP 15 21 18 17 16 16 16 17 14 15 +1 0

CDA 13 16 18 17 17 15 16 16 13 16 +3 +3

D66 12 20 15 17 18 16 16 12 13 16 +3 +4

ChristenUnie 5 5 5 6 6 6 6 6 5 6 +1 +1

GroenLinks 4 13 11 13 14 14 14 12 14 14 0 +10

SGP 3 3 3 4 4 4 3 4 3 4 +1 +1

PvdD 2 5 4 4 3 5 4 3 3 5 +2 +3

50 Plus 2 6 9 4 4 5 4 6 9 6 -3 +4

Piratenpartij ------0 0 0 0 0

VNL - 0 0 0 0 0 0 0 2 1 -1 +1

DENK ------0 0 0 0 0

Forum voor ------0 0 0 - 0 Democratie

Totaal 150 150 150 150 150 150 150 150 150 150

Bron: I&O Research 2016

4 Geen rekening gehouden met opstappen Kamerleden PVV, PvdA, VVD en 50 Plus.

Politieke peiling I&O Research • 3

Tabel 2 Zetelpeiling Tweede Kamer maart 2015 – november 2016 (% van de stemmen) (exclusief blanco, ongeldig, weet ik niet en wil ik niet zeggen)

PEILING TK – I&O %

% % % % % % % % %

Juli ‘15 Sept. ‘15 Dec. ‘15 Jan. ‘16 Feb. ‘16 Mrt. ‘16 Jun. ‘16 Sep. ‘16 Nov. ‘16

VVD 18,3 18,8 17,6 16,9 17,0 18,0 17,4 18,5 18,1

PvdA 10,5 12,0 11,1 9,7 11,5 12,4 10,2 12,5 11,7

PVV 11,4 13,1 15,6 17,6 16,9 16,2 20,3 17,6 14,0

SP 13,4 12,2 11,2 10,7 10,7 10,9 11,3 9,2 9,6

CDA 10,4 11,6 11,2 10,9 9,8 10,6 10,8 8,9 10,2

D66 13,2 9,9 11,1 12,1 10,3 10,4 8,0 8,4 10,4

ChristenUnie 3,8 3,8 4,2 4,4 4,2 3,9 3,9 3,3 3,9

GroenLinks 8,4 7,7 8,9 9,2 9,4 9,0 7,8 9,5 9,6

SGP 2,4 2,1 2,7 2,6 2,8 2,5 2,8 2,2 3,0

PvdD 3,5 2,8 2,9 2,6 3,4 2,9 2,5 2,2 3,6

50 Plus 4,0 5,9 2,9 2,9 3,6 3,1 4,4 6,4 4,4

Piratenpartij ------0,0 0,0 0,3

VNL 0,6 0,0 0,4 0,3 0,0 0,0 0,6 1,3 0,8

DENK ------0,0 0,0 0,3

Forum voor ------0,0 0,0 0,3 Democratie

Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Bron: I&O Research 2016

Politieke peiling I&O Research • 4

Iets meer dan de helft van de kiezers ontevreden over Rutte-II Hoe tevreden zijn Nederlanders over de prestaties van het kabinet-Rutte in de afgelopen jaren? Op dit moment zijn ruim vier op de tien Nederlanders (44%) tevreden over ‘wat het huidige kabinet-Rutte (VVD, PvdA) in de afgelopen jaren heeft gedaan’. Dit cijfer is stabiel ten opzichte van september, toen ook 44 procent tevreden was. Ook het percentage ontevreden kiezers is met 53 procent ongewijzigd in vergelijking met twee maanden geleden.

Figuur 1 Hoe tevreden of ontevreden bent u in het algemeen met wat het huidige kabinet-Rutte (VVD, PvdA) in de afgelopen jaren heeft gedaan? (%)

70% 62% 60% 61% 62% 58% 60% 58% 56%57% 53% 53% 50% 44% 44% 41% 40% 40% 39% 37% 37% 37% 37% 36%35% Tevreden 30% Niet tevreden

20% Weet ik niet

10%

0%

Bron: I&O Research 2016

Politieke peiling I&O Research • 5

Lijstrekker Piratenpartij (Ancilla van de Leest) minst bekend Geert Wilders (98%), (97%) en Diederik Samsom (96%) zijn bij zo goed als iedereen bekend. Alexander Pechtold, en Lodewijk Asscher zijn bij ruim negen op de tien Nederlanders bekend. Daarna volgt een subgroep van Buma, Krol en Klaver die bij minimaal acht op de tien bekend zijn. De lijsttrekker van VNL, Jan Roos, wordt door bijna de helft (45%) genoemd, dat is iets minder dan twee maanden geleden (48%). Zijn concurrent van Forum voor Democratie, Thierry Baudet, is bekend bij drie op de tien Nederlanders. Dat is toch nog ruim meer dan de lijsttrekker van de Piratenpartij, Ancilla van de Leest, die slechts bij 4 procent van de kiezers bekend is. Ook onder jongeren (18-34 jaar) is het voormalig model niet veel bekender (6%).

Tabel 3 Bekendheid politici, naar huidige stemvoorkeur (n=1.456/3.910)5

SEPTEMBER NOVEMBER

2016 2016

Geert Wilders 96% 98%

Mark Rutte 96% 97%

Diederik Samsom 94% 96%

Alexander Pechtold 92% 95%

Emile Roemer 91% 93%

Lodewijk Asscher 90% 91%

Sybrand Buma 85% 87%

Henk Krol 85% 84%

Jesse Klaver 77% 80%

Jacques Monasch - 47%

Jan Roos 48% 45%

Thierry Baudet - 30%

Gerard Bosman - 11%

Pelle Oosting - 5%

Ancilla van de Leest - 4%

Geen van deze 1% 1%

N 1.456 3.910

Bron: I&O Research 2016

5 Hierbij is de volgende vraag gesteld: “Welke van onderstaande politici kent u, al is het alleen maar van naam?”.

Politieke peiling I&O Research • 6

Klaver meest populaire politicus Van de landelijke politici (fractievoorzitters/ministers) zijn Jesse Klaver (6,2), Lodewijk Asscher (6,0) en Alexander Pechtold (5,9) de populairste politici, direct gevolgd door premier Mark Rutte met een 5,8. 6 De waardering voor nieuwkomers Jan Roos (3,3) en Thierry Baudet (3,4) blijft sterk achter bij die van die andere politici, met uitzondering van Geert Wilders (3,6). Onder PVV-kiezers doet Baudet (met een 6,1) het iets beter dan Roos (met een 5,7). Wilders scoort onder zijn eigen achterban een 8,2. Ancilla van de Leest, hoewel slechts bij 4 procent bekend, doet het met een 4,9 helemaal niet slecht. Onder jongeren (18-34 jaar) scoort ze een 5,6. 7

Tabel 4 Waardering politici (rapportcijfer 1-10) 8

SEPTEMBER NOVEMBER 2016 2016

Jesse Klaver 6,0 6,2

Lodewijk Asscher 6,0 6,0

Alexander Pechtold 5,7 5,9

Mark Rutte 5,8 5,8

Emile Roemer 5,8 5,7

Sybrand Buma 5,7 5,7

Jacques Monasch - 5,3

Diederik Samsom 4,9 5,2

Ancilla van de Leest - 4,9

Henk Krol 4,4 4,4

Pelle Oosting - 4,4

Gerard Bosman - 3,8

Geert Wilders 3,7 3,6

Thierry Baudet - 3,4

Jan Roos 3,5 3,3

Bron: I&O Research 2016

6 In deze meting zijn de lijsttrekkers van de kleinere partijen niet meegenomen. Gert-Jan Segers was in eerdere peilingen ongeveer even populair als Klaver en Asscher. 7 Dit cijfer moet als indicatief worden beschouwd, gezien het geringe aantal personen in deze leeftijdscategorie die Ancilla van de Leest kennen (n=22). 8 De vraag luidde: “Hieronder ziet u de politici die u (van naam) kent. Kunt u aangeven – met een cijfer van 1 tot 10 – hoe u deze politicus waardeert? (1=heel slecht, 10=heel goed)” Daarnaast was het mogelijk om het antwoord ‘weet niet’ te geven.

Politieke peiling I&O Research • 7

De PvdA-lijsttrekkersverkiezing

Open lijsttrekkersverkiezing goed idee? De PvdA kiest van 24 november t/m 7 december haar lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen door middel van een ledenraadpleging. Lodewijk Asscher en Diederik Samsom zijn kandidaat. Men kan vanaf 2 euro per maand lid worden en meestemmen. Het nieuwe lid geeft een machtiging af voor het afschrijven van de maandelijkse contributie, maar kan elk moment opzeggen (er is geen opzegtermijn). 9

We hebben de kiezers gevraagd of ze dit een goed idee vinden. Ruim een kwart (26%) vindt dit een (heel) goed idee. Onder PvdA-stemmers zijn dat er ruim vier op de tien (42%) en onder PvdA-leden 49 procent. Opvallend is dat drie op de tien PvdA-leden het geen goed idee vinden om een dergelijke lijsttrekkersverkiezing te organiseren waarbij tijdelijke leden kunnen meestemmen.

Tabel 5 Wat vindt van deze manier om de PvdA-lijsttrekker te kiezen?

PVDA-LEDEN PVDA-KIEZERS ALLEN

(N=70) (N=330) (N=3910)

Heel goed idee 16% 12% 4%

Goed idee 33% 30% 22%

Niet goed, maar ook niet slecht 21% 23% 22%

Geen goed idee 18% 19% 17%

Slecht idee 11% 7% 19%

Weet ik niet 2% 9% 16%

TOTAAL 100% 100% 100%

Bron: I&O Research 2016

Vervolgens hebben we de PvdA-leden gevraagd of ze van plan zijn te gaan stemmen en welke kandidaat de voorkeur geniet. Aan niet-leden hebben we gevraagd of zij tijdelijk lid zouden worden om mee te stemmen, en welke kandidaat zij het meest geschikt vinden (ongeacht of ze gaan stemmen). Hoewel we maar 70 PvdA-leden in de steekproef hebben, geven deze vragen onder de leden en niet-leden toch een aardig beeld van de kansen voor Samsom en Asscher bij een open verkiezing.

Van de PvdA-leden zegt bijna 90 procent van plan te zijn te gaan stemmen, 72% zegt zeker te gaan stemmen.10 Indien het meedoen aan deze verkiezing 2 euro zou kosten, zou 1,1 procent van alle kiezers (ruim honderdduizend mensen) ‘zeker’ meedoen aan deze verkiezing. 11 Als het 24 euro kost, zou nog maar de helft (0,4 procent, circa vijftigduizend mensen) ‘zeker’ meedoen. De PvdA heeft 46.000 leden 12 , dus de niet-leden zouden de doorslag kunnen geven.

9 Deze introductie ging vooraf aan de vraag: “Wat vindt u van deze manier om de PvdA-lijsttrekker te kiezen?”. 10 Dit is geen indicatie voor de opkomst onder de leden, aangezien mensen die meewerken aan opinieonderzoek ook een sterkere neiging hebben om te gaan stemmen. 11 Als we uitgaan van inwoners van 18 jaar en ouder (13,5 miljoen), zouden 149.000 mensen meedoen. 12 Zie Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (2016): http://dnpp.ub.rug.nl/dnpp/pp/pvda/leden/per_jaar

Politieke peiling I&O Research • 8

Asscher en Samsom ongeveer even populair onder PvdA-leden Onder de PvdA-leden zijn Samsom (33%) en Asscher (32%) ongeveer even populair. Niettemin is er ook een aanzienlijke groep leden die nog geen definitieve keuze heeft gemaakt (27%) of een voorkeur heeft voor een kandidaat (Monasch, Bosman en Oosting) die uiteindelijk toch geen kandidaat-lijsttrekker is.13

Tabel 6 Op welke kandidaat zou u stemmen?

PVDA- LEDEN DIE ZEKER GAAN STEMMEN (N=60)

Diederik Samsom 33%

Lodewijk Asscher 32%

Jacques Monasch 5%

Gerard Bosman 1%

Pelle Oosting 2%

Weet ik nog niet 27%

TOTAAL 100%

Bron: I&O Research 2016

Lodewijk Asscher beduidend meer potentie dan Samsom onder niet-leden Aan de overige kiezers hebben we gevraagd wie volgens hen de meest geschikte lijsttrekker voor de PvdA is. Hieruit komt naar voren Lodewijk Asscher duidelijk meer vertrouwen geniet dan Diederik Samsom: 33 procent versus 11 procent. De groep die Asscher het meest geschikt vindt, is dus drie keer zo groot als de groep die het liefst Samsom als lijsttrekker van de PvdA ziet. Onder de PvdA-kiezers (exclusief leden) is dit verschil kleiner (27% versus 52%) dan onder de huidige aanhang van D66 en GroenLinks. Onder SP-kiezers is Samsom het minst populair (met 4% voor Samsom en 30% voor Asscher). Monasch deed het onder geen van de kiezersgroepen erg goed.

Tabel 7 Wie vindt u het meest geschikt als lijsttrekker van de PvdA? (naar huidige stemvoorkeur)

PVDA- SP- D66- GL- ALLE KIEZERS KIEZERS KIEZERS KIEZERS KIEZERS (N=3.842) (EXCL. LEDEN)

Diederik Samsom 4% 11% 13% 27% 11%

Lodewijk Asscher 30% 51% 40% 52% 33%

Jacques Monasch 10% 8% 8% 4% 8%

Gerard Bosman 1% 0% 0% 3% 1%

Pelle Oosting 2% 0% 3% 0% 1%

Weet ik niet 54% 30% 36% 15% 46%

TOTAAL 100% 100% 100% 100% 100%

13 Het onderzoek vond plaats voordat Monasch uit de strijd stapte en bekend werd dat Bosman en Oosting niet voldoen aan het profiel van PvdA-lijsttrekker.

Politieke peiling I&O Research • 9

Onderzoeksverantwoording

De vragenlijst kon worden ingevuld tussen woensdag 26 oktober en donderdag 3 november 2016. Aan dit onderzoek namen 3.910 Nederlanders van 18 jaar en ouder deel. Het grootste deel van de deelnemers is afkomstig uit het I&O Research Panel (98%). De overige deelnemers (2%) zijn via PanelClix benaderd voor dit onderzoek.

De onderzoeksresultaten zijn na herweging op geslacht, leeftijd, werksituatie, provincie en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 representatief voor alle Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard.

I&O Research Panel Het I&O Research Panel is geworven op basis van aselecte personen- en huishoudensteekproeven op traditionele manier (geen zelfaanmelding). De respondenten hebben geen financiële vergoeding gehad voor hun aanmelding voor het panel. Ook voor deelname aan dit onderzoek kregen respondenten uit het I&O Research Panel geen vergoeding.

I&O Research I&O Research is een maatschappelijk betrokken bureau voor beleids- en marktonderzoek. Het is onze missie bij te dragen aan beter onderbouwde keuzes van onze klanten, op basis van onderzoek en advies. Wij werken voor overheids- en non-profitorganisaties. I&O Research is de laatste jaren gegroeid tot het achtste marktonderzoekbureau van Nederland. In de sector ‘overheid & onderwijs’ is I&O Research de nummer 1 (volgens de MarktOnderzoeksAssociatie, MOA). I&O Research heeft vestigingen in en Enschede.

I&O Research is lid van de MarktOnderzoeksAssociatie (MOA), maakt deel uit van de Research Keurmerk Groep en onderschrijft de internationale ICC/ESOMAR gedragscode voor markt- en sociaalwetenschappelijk onderzoek. I&O Research is ISO 9001- en ISO 20252-gecertificeerd. Het online onderzoekspanel (I&O Research Panel) is ISO 26362-gecertificeerd. Dit is de norm voor online en offline access panels.

Politieke peiling I&O Research • 10