FUTBOL EKONOMİSİ (2018)

İÇİNDEKİLER

Giriş

1. Futbolun Finansal Yapılanması 1.1. Kulüp Gelirleri 1.1.1.Maç Günü Gelirleri 1.1.1.1. Bilet Fiyatları 1.1.1.2. 2018-2019 Sezonu Kombine Satış Fiyatları 1.1.1.3. Passolig 1.1.1.4. Yayın Gelirleri 1.1.2.Lig Gelirleri 1.1.2.1. Türkiye’de Liglerin Durumu 1.1.3.Ticari Gelirler 1.1.4.Forma ve Reklam Satışları 1.1.5.İddaa Gelirleri 1.1.6.Ödül Dağıtımları 1.1.6.1. Dünya Kupası Ödül Dağıtımı 1.1.6.2. Avrupa Futbol Şampiyonası Ödül Dağıtımı 1.1.6.3. EURO 2016 Ödül Dağıtımı 1.2. Seyirci Sayıları 2. UEFA Avrupa Şampiyonlar Ligi 2.1. Finansal Fairplay 3. Transferler 3.1. Ligin Transfer Bütçesi 3.2. Avrupa’da Transferler 4. Maaş Bütçeleri 4.1. Süper Lig Kulüplerinin Maaş Bütçeleri ve En Fazla Kazanan Futbolcular 4.2. Süper Lig Ekiplerinin 2017 Maaş Bütçeleri 5. Türk Kulüplerinin Borçları 6. Kulüplerin Sıralamaları 6.1. Dünya Sıralamaları 6.1.1.FIFA Milli Takımlar Sıralaması 6.2. Türk Kulüplerinin Sıralamaları 7. Kulüplerin BİST Değerleri

GİRİŞ

Dünya ölçüsündeki büyük küplerin yıllık ciroları 300 - 600 Milyon Euro düzeyinde olan bu sektörün Türkiye’de futbol pastasının büyüklüğünün yaklaşık 1 Milyar Euro seviyesinin hemen altında olduğunu ve bu rakamla da Avrupa futbol pastasının yaklaşık %6’sını oluşturduğu görülmektedir. 2015 Ekim ayında 1 Milyar Euro seviyesini geçen bu rakam Şubat 2016 yılı ara transfer dönemiyle düşüşe geçmiştir. TAVAK Vakfı’nın 2013 yılı araştırmasında Türkiye’de futbol ekonomisinin büyüklüğünün yakın zamanlarda 1 milyar dolar seviyesine ulaşacağı yönünde tespitlerde bulunulmuştu. Bu rakam beklenenden daha da büyük bir seviyeye ulaştı ve sadece Süper Toto Süper Lig takımlarının piyasa değeri 2015 Ekim ayı itibariyle 1,04 Milyar Euro seviyelerine yükseldi. Fakat Şubat 2016 tarihi itibariyle bu rakamlar 961,9 Milyon Euro seviyesine kadar geriledi. 2018 Temmuz ayında ise bu rakam 543 milyon Euro seviyesindedir.1 Ancak net tabloyu transfer sezonunun bitişini takip eden Eylül ayı içerisinde göreceğiz.

Türkiye Süper Liginin piyasa değeri Premier Ligin değerinin (7,67 Milyar Euro) yaklaşık 13’te 1’ine, Bundesliga’nın ise 6’da 1’ine (3,50 milyar Euro) karşılık gelmektedir. Türkiye Süper Ligi’nin değerinin bu seviyelere ulaşmasında TFF’nin uluslararası yayın şirketleri ile yaptığı antlaşmalar ile yaptığı ortak çalışmalar ve özellikle kulüplerin yaptığı başarılı transferler sonucu son yıllarda artan seyirci sayısı ve sponsorluk anlaşmaları bulunmaktadır.

1 TAVAK Vakfı Futbol Ekonomisi Araştırmaları 1. Futbolun Finansal Yapılanması

Her geçen yıl etkisini ve ekonomik yapısını biraz daha genişleten spor sektörü günümüzde 150 milyar doları aşan getirisi ile küresel bir pazara dönüşmüştür ve bu endüstrisinin en büyük aktörü ise futboldur. Dünya’nın farklı coğrafyalarındaki futbol organizasyonlarının yıllık getirisi 50 milyar doları aşmaktadır. Bu durumda küresel spor endüstrisinin 3’te 1’ini futbol oluşturmaktadır.

Dünyada en fazla geliri ve istihdamı futbol sağlamaktadır. Yayın konusunda da en fazla takip edilen branştır. Ancak Kuzey Amerika bölgesinde Amerikan Futbolu, NBA, hokey, tenis ve motor sporlarının ardından gelmektedir.2

Başta Avrupa olmak üzere son yıllarda futbol ekonomik, sportif, kültürel olarak sürekli büyümektedir. En büyük bölge olan Avrupa (UEFA)’nın gelirlerinin yarıdan fazlasını 5 büyük lig olan İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya ligleri almaktadır. Bu ligleri gelişme aşamasında olan Türkiye, Rusya, Ukrayna, Hollanda, Belçika ve Yunanistan gibi ligler takip etmektedir.

Her geçen gün daha da büyüyen ve boyutları önemli noktalara ulaşan futbol ekonomisi, bugüne kadar iki dünya şampiyonluğuna katılabilen (1954 / 2002) Türkiye’de 3 Temmuz 2011’e kadar büyük ölçüde yükselmişti. Bu yükseliş şike olaylarından sonra boyutlarını kaybetse son yıllarda yine yükselişe geçmiş ve eskisinden de daha büyük boyutlara ulaşmıştır.

1.1. Kulüp Gelirleri

Futbol ekonomisinde en büyük gelir alanları; naklen yayın, maç günü ve ticari gelirlerdir. Son yıllarda bu alanlarda en fazla geliri Premier Lig sağlamıştır.2 yıl önce 3.6 milyar sterlin olan gelirleri geçen yıl 5 milyar sterlini geçmiştir.2016- 17 sezonunda 1 milyar sterlinden fazla ticari gelirlerinin en büyük payı spor markaları ve forma üreticileri ile olanlardır.

2Aktifbank 2015-2016 / 2016-2017 Sezonu Futbol Ekonomisi Raporu Bugün %8’lik büyüme hızıyla toplam gelirleri 25 milyar Euro’yu geçen Avrupa futbolu, son 4 sezonda gelirlerini yaklaşık 10 milyar Euro arttırmış; UEFA’ya bağlı 54 futbol federasyonu ve bu federasyonların yönettiği liglerin gelirleri, 20 yılda tam 5 kat artış göstermiştir.3 Son 8 yıllık süreçte ise kulüpler bazında gelirlerini en fazla oranda arttıran ülkeler, sırasıyla İngiltere, Almanya, İspanya, İtalya, Fransa, Rusya ve Türkiye olmuştur. 4

1.1.1. Maç Günü Gelirleri

Maç günü gelirleri kulüplerin önemli gelir kalemlerinden biridir. Stadyum sayısının, kapasitesinin ve seyirci ortalamasının artması ile beraber; kurumsal ağırlama, stadyum içi satışlar ve maç günü bilet ile diğer ürün, hizmet satışları bu kategoriye dâhil edilmektedir.

PremierLig, Bundesliga ve başta olmak üzere özellikle büyük ligler ve takımlar stadyumun içindeki kadar dışarıdaki taraftarlarına da çeşitli pazarlama ve satışa yönelik faaliyetlerde bulunmaktadır. Maç günü gelirlerinde de zirvede olan İngilizler ortalama 650 milyon sterlin kazanmaktadır. Son iki yılda adada

3 UEFA Finans Raporu Ocak 2017 4Aktifbank 2015-2016 / 2016-2017 Sezonu Futbol Ekonomisi Raporu toplam 27 milyon kişi stadyumlardan maç izlemiştir. 2015-16 sezonu gelirleri 3.24 milyar Euro olan Bundesliga’nın maç günü gelirleri ise 527 milyon Euro’dur.

Manchester United, Real Madrid, Barcelona, Bayern Münih, Juventus, B.Dortmund gibi büyükkulüpler saha içerisindeki başarılı oyunlarını ve kalitesi yüksek oyuncularını saha dışında da eğlence ve tüketim alanında kullanmaya başlamışlardır. Bu durumda stadyum ve maç günü gelirlerini her geçen gün biraz daha artırmaktadırlar.

Geçtiğimiz yıl Avrupa’da en fazla maç günü geliri elde eden kulüp İngiliz devi Arsenal olmuştur.140 milyon euro’ya yakın gelir elde eden Arsenal’i 130 milyon euro ile Real Madrid, 120 milyon euro ile Barcelona ve Manchester United takip etmektedir.

Ülkemizde son yıllarda artan yeni modern stadyumlar ile kapasitelerin de artması neticesinde finansal açıdan stadyumlardan elde edilen gelirler de artmaktadır.

Her ne kadar ciddi maliyetlere yol açsalar da yıldız futbolcular maç günü gelirlerinin en büyük aktörü konumundalar. 2015-16 yılı maç günü gelirleri ligimizde 270 milyon TL’yi aşmıştı. Geçtiğimiz yıl üç büyük takımın maç günü ortalama geliri 67 milyon TL idi.

Son üç sezonda Türkiye’de kulüplerimizin maç günü ve diğer gelirlerinin Avrupa kupalarında başarı ve ligimizdeki başarılarına paralel ciddi artış ve düşüş yaşadığını görmekteyiz.

2014-15 yılında Galatasaray 90, Beşiktaş 25.5, Fenerbahçe ise 65.8 milyon TL maç günü geliri elde etmişlerdir. 2015-16 sezonunda Fenerbahçe 94.2TL, Galatasaray 92.4TL, Beşiktaş 46.9 milyon TL; 2016-17’de ise Beşiktaş 69.9, Fenerbahçe 67.9, Galatasaray 63.5 milyon TL gelir elde etmişlerdir.

Kulüpler önümüzdeki yıllarda yapacakları transferler, ligde ve Avrupa’da elde edecekleri başarılar ve pazarlama teknikleri ile bu gelirlerini artırmaya devam edeceklerdir.

1.1.1.1. Bilet Fiyatları

Geçtiğimiz sezon büyük oranda azalmasına rağmen, özellikle Anadolu’da tribünlerindeki büyük boşluklarla dikkat çeken Spor Toto Süper Ligi, ülkedeki gelire oranla Avrupa'da en pahalı biletlere sahip olan ikinci ülke konumundadır.

Dünyada ise verilere göre ortalama gelirle en az maç bilet satın alınabilen 4. ülke olan Türkiye, Avrupa'da da birçok büyük ligi geride bırakarak ikinci sırayı almaktadır.

Galatasaray Avrupa’da en pahalı bilet ortalamasına sahip 8. kulüp. Fenerbahçe’nin 16, Beşiktaş’ın 18. sırada yer aldığı listenin zirvesinde ise açık ara Arsenal var.5

Bir stattaki tüm tribün kategorilerinin fiyatlarıyla birlikte çıkarılan ortalamaya göre, 254.8 TL ile Galatasaray Avrupa’da en pahalı bilet satan 8. kulüp konumunda. Sarı-Kırmızılılar bu alanda Manchester City, Juventus, Tottenham, PSG gibi devleri geride bırakmış durumda. Fenerbahçe 158.7 TL ile 16. sırada, Beşiktaş ise 156.7 TL ile 18. sırada yer alıyor. Listenin zirvesinde 388.2 TL ortalama ile Arsenal yer alıyor. Chelsea 360 TL ile ikinci sırada, Real Madrid ise 292.9 TL ile üçüncü sırada bulunuyor.6

5 İngiliz Daily Mail Gazetesi 6http://www.gunes.com/spor/galatasaray-avrupada-en-pahali-bilet-ortalamasina-sahip-8-kulup-oldu-845702 1.1.1.2. 2018-19 Sezonu Kombine Satış Fiyatları

Şu ana kadar yapılan satışlar ve fiyatlar şu şekilde gerçekleşti:7

7https://kralspor.ensonhaber.com/3-buyuklerin-kombine-fiyatlari-2018-07-04.html

18 Temmuz Çarşamba günü itibarıyla bazı kulüplerin kombine kart satış rakamları ve elde ettikleri gelirler şu şekilde:8

• Antalyaspor: 451 (166.935 TL) • Atiker Konyaspor: 3.745 (1.102.780 TL) • Aytemiz Alanyaspor: 747 (514.432 TL) • Beşiktaş: 24.819 (51.619.340 TL) • : 3.194 (1.781.627 TL) • Çaykur Rizespor: 192 (44.211 TL) • Demir Grup Sivasspor: 285 (49.799 TL) • Evkur : 889 (315.192 TL) • Fenerbahçe: 35.199 (86.155.165 TL) • Galatasaray: 28.425 (53.458.050 TL) • Göztepe: 3.725 (3.702.325 TL) • Kayserispor: 338 (61.740 TL) • Medipol Başakşehir: 771 (235.393 TL) • Trabzonspor: 4.730 (1.708.302 TL)

1.1.1.3. Passolig

14 Nisan 2014 tarihi itibariyle başlayan uygulama ile artık kâğıt bilet devri kapandı. Taraftarların ani ve aşırı hareketlerinin önlenmesi, tribünlerde güvenlik sisteminin artırılması, suç işleyenin tespiti ve cezalandırılması ve bilete erişimin kolay sağlanması amacıyla hizmete sokuldu.

Fiyatlar ve yıllık kullanım uzatımı ücretleri

Galatasaray, Beşiktaş ve TFF logolu kartlarda 41.5TL, Fenerbahçe 39TL, Trabzonspor 35.5TL, Ankaragücü 30TL, Bursaspor 29TL, diğer kulüpler için ise 22.5TL’dir.

8http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/futbol/1030771/iste_takimlarin_kombine_kart_satis_rakamlari_ve_geli rleri.html Bu fiyatın bir kısmı kart bedeli olarak alınırken geri kalan ücret kulüplere veriliyor ve kulüpler ciddi gelir elde edebiliyor.

Temmuz 2018 itibariyle kulüplerin Passolig satış sayısı aşağıdaki gibidir.9

TAKIMLARPassolig Kart Sayısı

1) 751.568

Galatasaray

2) 713.338

Fenerbahçe

3) 648.148

Beşiktaş

4)

212.881

Trabzonspor

9https://www.passolig.com.tr/taraftar-ligi TAKIMLARPassolig Kart Sayısı

5) 128.741

Atiker Konyaspor

6) 128.138

Bursaspor

7) 97.465

Antalyaspor

8) 69.833

Eskişehirspor

9) 59.738

Kayserispor TAKIMLARPassolig Kart Sayısı

10) 57.010

Göztepe

1.1.1.4. Yayın Gelirleri

2016-19 yılları arasında yalnızca yayın gelirlerinden 5 milyar sterlinden fazla geliri vardır. İngiltere dışındaki ülkelerden gelen yayın gelirleri ile 8,5 milyar sterlini geçmektedir. Naklen yayın gelirlerinde ise Türkiye Avrupa’da altıncı durumdadır. Aşağıda Anadolu Ajansı’nın paylaştığı infografikte ülkelerin naklen yayın gelirleri belirtilmiştir. Futbolun yaygınlaşmasında, popülerleşmesinde ve sevilmesinde en büyük etken olan televizyona ek olarak son yıllarda artan dijital platformlar ve internet yayıncılığı ile ulaşım ve çeşit artmıştır.

Dünyanın her bölgesine ulaşan futbol, izlenme sayısını her geçen gün arttırmakta pazarlama ve reklam sayesinde kulüplerin gelirlerini artırmaktadır. Dünyanın her bölgesinde ilgi toplayan Premier Lig yıllık 2.5 milyar euro’luk yayın geliri birinci sıradadır.

La Liga 1 milyar euro’ya yaklaşmış,Bundesliga1.2 milyar, Serie A 900 milyon euro, Süper Lig ise 500 milyon euro’ya yaklaşmıştır. Bu sonuçla 6.sıradadır. Rusya, Ukrayna, Yunanistan, Belçika ve Portekiz gibi ülkeleri geride bırakmıştır.

Süper Lig’de Digitürk ile yapılan antlaşma gereği 5 yıl boyunca 2.5 milyar dolar + KDV olarak anlaşılmıştır. Bu sezon itibari ile uygulamaya koyulan Paraşüt Yardımı ile Süper Lig’den düşen kulüplere 4 milyon TL, TFF 1.Lig’den düşen kulüplere ise 500 bin TL, TFF 2. Lig’den düşen kulüplere ise 100 bin TL finansal yardım yapılma kararı alınmıştır.

Değeri her geçen yıl artan Süper Lig’in son 5 yılda çok büyük ilerleme kaydettiğini görmekteyiz. 2012 yılında 574 milyon TL olan yayın gelirleri 5 yıl içerisinde 1 milyar TL’yi aşmıştır.

Geçtiğimiz yıl itibariyle 1 milyar TL naklen yayın geliri dağıtan Süper Lig’de toplam gelirlerin yüzde 35’i katılım payı olarak 18 kulübe eşit olarak dağıtıldı. Yüzde 45’i sportif performansa bağlı dağıtıldı. Yüzde 11’i önceki şampiyonluklara 9’u ise sıralamada ilk 6’ya başarı sırasına göre dağıtıldı.

Katılım payı her kulübe 18 milyon TL, eski her şampiyonluğa 1.5 milyon TL verilecek. Galibiyet başına dolar kuruna göre değişmekle birlikte 2 milyon TL, beraberlikte 1 milyon TL prim alacaklardır. Bu sezon gelir lideri Galatasaray yayın geliri olarak 167 milyon TL, stat hasılatı 125 milyon TL, şampiyonlar liginden en az 120 milyon TL, GSstore’dan 120 milyon TL, sponsorluklardan 70 milyon TL, Türkiye Kupasından 8.5 milyon TL gelir elde etmiştir.

10

Dünya ile karşılaştırdığımızda yayın gelirlerinde biraz geride kalmış olmamıza rağmen son yıllardaki artış umut vericidir.

Örneğin Bayern Münih’in yıllık yayın geliri hemen hemen tüm Süper Lig ekiplerinin toplam yayın gelirine denktir. Geçtiğimiz sezon Premier Lig’de en az

10http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/galatasaray-21inci-sampiyonluk-ile-rekor-gelire-ulasti-763-000-000-tl- 40842371 yayın geliri alan ve ligden düşen Sunderland kulübü, Süper Lig şampiyonu Beşiktaş’tan 4 kat fazla yayın geliri elde etmiştir.

1.1.2. Lig Gelirleri

Global futbol endüstrisinin Wall Street’i diyebileceğimiz, Avrupa futbol pastasının gelirlerinin yarısından fazlasını bölüşen 5 büyük ligin (Premier Lig, La Liga, Bundesliga, Serie A, Ligue 1) eşgüdümlü parasal ve sportif üstünlüğü, özellikle son 10 yılda daha da farkedilebilir bir hal almıştır. Bu ligleri, Süper Lig ve Rusya Premier Ligi başta olmak üzere, Hollanda, Belçika, Yunanistan ve Ukrayna’nın en üst futbol ligleri takip etmektedir.

Avrupa futbolunun en fazla kazandıran organizasyonu olan Şampiyonlar Ligi’ne katılım, bu organizasyondaki her galibiyet ve ilerlenen her etap spor kulüplerine ciddi gelirler yaratmaktadır. Dünya genelinde 2 milyar kişinin televizyondan takip ettiği, 5 milyona yakın sporseverin stadyumlarda canlı olarak izlediği bu organizasyonda mücadele etmek bile kulüplerin marka değerlerine ve global anlamda bilinirliklerine büyük katkı sağlamaktadır.

UEFA Avrupa Şampiyonlar Ligi’nin 2018-19 sezonu itibariyle belirlenen ücretler servet değerinde. Gruplara katılmayı başaran her kulübe eşit olarak 15 milyon Euro katılım payı verilecek. Pazarlama, havuz gelirleri dışında sportif başarıya bağlı olarak galibiyet başına 2.7 milyon Euro, beraberlik başına 900 bin Euro verilecek. Son 16 turuna 9.5 milyon Euro, çeyrek finale 10,5 milyon Euro, yarı finale 12 milyon Euro, finale kalan takımlara ise 15’er milyon Euro verilecek. Kupayı kazanan takım ise ekstra 14 milyon Euro kazanacak.11

UEFA’nın ligler arasındaki sportif ve mali dengesizliği en aza indirmek amacıyla uygulamaya aldığı kural ve yaptırımlarıyla birlikte federasyonların ulusal sınırlar içindeki mali ve siyasi özerklikleri, kulüplerin yönetsel yapıları, ekonomik parametreler, sportif başarı, marka değerleri, iç ve dış kaynaklı

11https://www.sabah.com.tr/spor/futbol/2018/03/24/sampiyonlar-liginde-primler-artiyor yatırımlar vb. birçok farklı unsur Avrupa futbolunun endüstriyel çehresini biçimlendirirken; her ligin de kendine has finansal parametreleri bulunmaktadır. Örneğin, Avrupa’nın en fazla kazanan ligi olan Premier Lig’in finansal başarısında kendi içinde yarattığı kaynaklarla birlikte yabancı yatırımların rolü dikkat çekicidir.

Avrupa’da liglerin toplam değerlerine baktığımızda ise şu tablo karşımıza çıkmaktadır.12

1.1.2.1. Türkiye’de Liglerin Durumu

Son yıllarda sürpriz sportif başarılar ve finansal yükselişler görmemize rağmen finansal açıdan pek fazla değişim görmemekteyiz. Avrupa’nın 5 büyük ligi (Almanya, İngiltere, İspanya, İtalya ve Fransa) gelirleri 14 milyar euro’yu geçmektedir. En büyük iki futbol organizasyonu olan Şampiyonlar Ligi ve UEFA Avrupa Ligi ise mücadele eden takımlara yalnızca geçtiğimiz sezon 1.7 milyar euro kaynak sağlamıştır.

12https://www.transfermarkt.com.tr/wettbewerbe/europa Ekonomik açıdan 3 milyar TL seviyesine yükselen Türkiye’de ise özellikle son yıllarda yayın ihaleleri dikkat çekici biçimde yükselmektedir.

2016 yılı Kasım ayında imzalanan yeni sözleşmede 2017-18 yılı itibariyle kulüplere 5 yıl boyunca 3 milyar dolarlık bir destek sağlanacaktır. Bu durum elbette kulüplerin gelirlerini bir anda çok fazla artıracaktır. Bununla birlikte sportif ve finansal rekabet artacak ve ülke futbolu bu durumdan istifade edecektir. Ayrıca yeni ve modern stadyumların yapılması önemli iken bilet fiyatlarının özellikle büyük kulüpler tarafından daha makul hale getirilmesi ile beraber yapılacak transferler ve sportif başarılar sonucu tribünlerde dolacaktır.

Geçen yıla göre kulüplere bu sezon dağıtılan havuz geliri toplamda %48 artarak 1.462.600 TL’na ulaştı. Son dört yıllık sezonda kulüplere dağıtılan parasal ödül ise %93,45’lik artış gösterdi. Son dört sezonda kulüplere dağıtılan toplam havuz gelirleri ise kümülede 4.077.990.000 TL’na ulaştı. Kulüplere dağıtılan bu gelirler içinde 1.877.625.000 TL’lık kümüle tutarıyla Sportif Performans geliri ilk sırada yer alırken, onu 1.503.000.000 TL ile kulüplere dağıtılan eşit tutar izliyor. Üçüncü sırada kendisine yer bulan bir diğer kalemi de toplam 456.140.000 TL’lik büyüklüğüyle geçmiş şampiyonluklara verilen Şampiyonluk primi. Dağıtılan son gelir kalemlerinden birisi de toplam 241.225.000 TL’lik tutarıyla sıralama ödülü.

Bu gelir kalemlerindeki artışlara ve toplam gelir içindeki paylarına bakıldığında is Havuz Gelirlerini Oluşturan Gelirler ve Sportif Performans (Başarı) Ödülü olarak kulüplere dağıtılan gelir toplam gelirin %46’lık kısmını oluştururken, son dört yıllık süre içinde %93,66’lık bir artış göstermiş durumda. Bu bağlamda 2017/18 sezonu için galibiyete 2.2 Milyon TL, beraberliğe ise 1.1 verildi.

Eşit Dağıtılan Tutar, toplam gelir içinde %37’lik payı ile önemli bir gelir kalemi olup her sezon Süper Lig’de oynayacak kulüplere sportif performanstan bağımsız olarak dağıtılan tutarı ifade ediyor. Bu tutarın son dört yıl içinde gösterdiği artış ise %93,55’e ulaşıyor. 2017/18 sezonu için kulüplere eşit dağıtılan tutar 30 Milyon TL olarak belirlenmişti.

Şampiyonluk Primi, Süper Lig’de 1959’dan bu yana şampiyonluğa ulaşmış kulüplere şampiyonluk sayıları üzerinden verilen tutarı ifade ediyor. Toplam Havuz gelirlerinin her yıl %11’lik kısmı bu şekilde dağıtılıyor. Bu yıl her bir şampiyonluğa ödenecek prim tutarı 2.7 Milyon TL olarak belirlenmiş olup kulüplerin şampiyonluk sayılarına göre bu gelir kulüplere dağıtıldı. Bu tutarın dört yıllık süre içinde kaydettiği artış oranı ise %101,83 olarak gerçekleşmiş vaziyette.

Sıralama Ödülü, Süper Lig’i sezon sonunda ilk altıda bitiren kulüplere ödenen parasal geliri anlatıyor. Toplam gelir içinde % 6’lık bir paya sahip olan bu gelir kalemi son dört yıllık süre içinde toplamda %76,34’lük bir artış gösterirken, bu ödül kapsamında bu sezon şampiyon olan kulübe (Galatasaray’a) 27 Milyon TL, lig ikincisi kulübe (Fenerbahçe’ye) 21 MilyonTL, lig üçüncüsü (Başakşehirspor’a) 15 Milyon TL, ligi dördüncü tamamlayan kulübe (Beşiktaş’a) 10 Milyon TL, ligi beşinci sırada tamamlayan kulübe(Trabzonspor’a) 6 Milyon TL ve son olarak da ligi altıncı sırada bitiren kulübe(Göztepe’ye) 3 Milyon TL olarak dağıtıldı.

2014-15/2015-16/2016-17/2017-18Lig Sıralamasına Göre Havuz Geliri Paylaşımı

Tablo bize son dört sezonda Süper Lig kulüplerinin havuzdan ne kadar gelir elde ettiklerini gösteriyor.2017/18 sezonunda şampiyon olan Galatasaray toplamda 169.8 Milyon TL gelir kazanırken, şampiyonluğu son dakikaya kadar kovalayan lig ikincisi Fenerbahçe ise 158.4 Milyon TL havuz gelirine ulaştı. Ligi üçüncü sırada tamamlayan Başakşehirspor 100 Milyon TL havuz geliri kazanırken, ligi dördüncü sırada bitiren Kara Kartal ise 135.5 Milyon TL ile yetinmek durumunda kaldı. Ligi beşinci sırada tamamlayan Trabzonspor’un havuz geliri 96.2 Milyon TL’da kaldı.

Son dört sezonda en fazla havuz geliri elde eden kulüp olarak, 439.370.000 TL’lik havuz geliriyle Fenerbahçe’nin karşımıza çıktığını görüyoruz. Son dört sezonda 3 kez ligi ikinci, bir kez de üçüncü sırada tamamlayan Fenerbahçe’nin en yakın rakibi Galatasaray’a 6.845.000 TL fark attığını tablodan görüyoruz.

Tabloya göre, Fenerbahçe ilk sırada yer alırken, Galatasaray ikinci sırada, Beşiktaş da üçüncü sırada kendilerine yer bulmuş durumdalar. Bu üç kulübün son dört sezonda havuzdan aldıkları pay ise %31.Son dört sezonda Süper Lig’de en fazla gelir elde eden 10 kulübün toplam havuz gelirleri 2.721.590.000 TL’na ulaştı. Bu tutar, son dört sezonun toplam havuz gelirlerinin %66,8’ini oluşturuyor. Yani, son dört sezonda bu 10 kulüp toplam havuz gelirlerinin yaklaşık üçte ikisini kendi aralarında paylaşmışlar.13

TFF ve Ziraat Bankası kulüplere son 32’ye yani gruplara kaldığı anda 100. 000 dolar ayakbastı parası vermektedir. Grup aşamasında her galibiyete 40 her beraberliğe ise 20 bin dolar ödenmektedir. Son 16’ya kalındığında 100.000 dolar ve galibiyete 1000.000 dolar, beraberliğe 50.000 dolar verilmektedir. Çeyrek finale kalındığında 100.000 dolar, galibiyete 150.000 dolar, beraberliğe 75.000 dolar; yarı finalde 150.000 dolar, galibiyete 200.000 dolar, beraberliğe 100.000

13http://www.futbolekonomi.com/index.php/haberler-makaleler/ekonomi.html dolar; finalde ise kazanan takıma 2 milyon 62 bin 162 dolar, kaybeden tarafa ise 739.189 dolar verilmektedir.

2012 yılında TFF gelirleri toplam 240 milyon TL idi. Bu yıl 472 milyon TL oldu. Önümüzdeki yılki hedef ise 669 milyon TL olarak planlanıyor.

Bu bütçeden 5 milyon TL Türkiye Kupasına 19 milyon TL kulüplere tesis ve proje yardımı, alt liglere düşen kulüplere 14 milyon TL, genç oyuncu teşvik programına 5 milyon TL aktarılıyor.

İkinci Fenerbahçe ise 158 milyon TL, üçüncü Beşiktaş 135.8 milyon TL gelir elde etmiştir. Diğer takımlar ise şu şekilde sıralanmıştır.

Bugün yüzde 8’lik büyüme hızıyla Avrupa futbolu 25 milyar euro’yu geçmiştir. Özellikle son dört sezonda 10 milyar euro gelir artışı sağlanmıştır. UEFA’ya bağlı 54 federasyonun gelirlerinde son 20 yılda 5 kat artış olmuştur.14 Son 8 yılda ise kulüpler bazında en fazla artıran 7 ligden biri Türkiye olmuştur.15

Türkiye Süper Ligi Avrupa’nın en büyük liglerinden biridir. Kulüplerimizin sportif başarıları ve sürdürülebilir katma değer yakalamaları küresel rekabet

14 UEFA Finans Raporu Ocak 2017 15 https://www.aktifbank.com.tr/tr/Documents/2015-2016_2016- 2017_Sezonu_Futbol_Ekonomisi_Raporu_EkoLig.pdf ortamında ligimizi daha güçlü hale getirecektir. Kulüpler ve TFF kurumsal yönetim kalitesini artırmalı, daha şeffaf olmalı, rekabetçi hale gelmeli, hesap verebilir futbol finansmanı oluşturabilmesi ve iyi yönetişim uygulamalarının yaygınlaştırılması ile ülke futbolu gelişimini artıracaktır.

Geçen yıla göre kulüplere bu sezon dağıtılan havuz geliri toplamda %48 artarak 1.462.600 TL’na ulaştı. Son dört yıllık sezonda kulüplere dağıtılan parasal ödül ise %93,45’lik artış gösterdi. Son dört sezonda kulüplere dağıtılan toplam havuz gelirleri ise kümülede 4.077.990.000 TL’na ulaştı. Kulüplere dağıtılan bu gelirler içinde 1.877.625.000 TL’lik kümüle tutarıyla Sportif Performans geliri ilk sırada yer alırken, onu 1.503.000.000 TL ile kulüplere dağıtılan eşit tutar izliyor. Üçüncü sırada kendisine yer bulan bir diğer kalemi de toplam 456.140.000 TL’lik büyüklüğüyle geçmiş şampiyonluklara verilen Şampiyonluk primi. Dağıtılan son gelir kalemlerinden birisi de toplam 241.225.000 TL’lik tutarıyla sıralama ödülü.

1.1.3. Ticari Gelirler

Günümüzde tüketim alışkanlıklarını belirleyen ve endüstriyel bir sektöre dönüşen futbolda başta forma reklamları olmak üzere stadyum isim hakları, reklam hakları, marka, imaj, halkla ilişkiler çalışmalarını kapsayan ticari gelirler en büyük gelir kaynaklarının başında gelmektedir.16

Manchester United Chevrolet’den 60 milyon euro üzerinde gelir elde etmektedir. Sport Business International ‘in 2017 araştırmasında Süper Lig 50 milyon euroya yaklaşan geliri ile Avrupa’da 8. sıradadır. Geçtiğimiz sezon ligimizde en fazla sponsora sahip takım 24 sponsor ile Beşiktaş idi. İkinci Antalyaspor ve Rizespor’un ise 21 sponsoru vardı. Fenerbahçe’nin 19, Bursa, Galatasaray ve Başakşehir’in ise 18’er sponsoru bulunmaktadır.

16https://www.aktifbank.com.tr/tr/Documents/2015-2016_2016- 2017_Sezonu_Futbol_Ekonomisi_Raporu_EkoLig.pdf Futbol son yıllarda hızla küreselleşen ve farklı sektörler ile işbirliğine gitmesi neticesinde finansallaşan bir yapıya dönüşürken başta uluslar arası organizasyonlar olmak üzere ulusal ligler, popüler kulüpler ve yıldız futbolcularla yeni yatırımların tanıtım unsuru ve marka yüzleri olmuşlardır.

Süper Lig’de başta yiyecek ve içecek firmaları olmak üzere teknoloji, iletişim, ulaşım, sigorta şirketleri forma sponsorluklarında ön plana çıkmaktadırlar.

2016-17 sezonunda ticari gelirlerini beyan eden kulüplere baktığımızda birinci Fenerbahçe 200 milyon TL’yi geçmiştir. İkinci Beşiktaş 200 milyon tl’ye çok yaklaşırken üçüncü Galatasaray 175 milyon kulüplerin son 3 sezonu ticari gelirlerine baktığımızda yine lig ve Avrupa kupalarındaki başarılar etkili olmaktadır.

Finansal yapılanmada 10 kulüp dernek statüsünde 8 kulüp ise anonim şirket statüsündedir. Süper Lig’de üç kulübün stadyum sponsorluk anlaşması bulunmaktadır. Beşiktaş Vodafone ile Galatasaray Türk Telekom ile Fenerbahçe ise Ülker ile bu anlaşmaları yapmıştır.

İsim sponsorluğu olan kulüpler ise: Başakşehir Medipol ile, Sivasspor Demir İnşaat ile, Alanyaspor Aytemiz ile, Akhisarspor Teleset Mobilya ile, Konyaspor Atiker ile, Karabükspor ise Kardemir iledir.

Spor Toto ise Süper Lig’in isim sponsorluğu sonucu 5 sezon için 125 milyon dolar aktaracaktır. Kardemir firması Karabükspor ile yapılan üç yıllık sponsorluk anlaşması ile kulübe bu süre içerisinde 9 milyon TL + KDV ödeyecektir.

Beşiktaş futbol takımının sırt, hentbol ve tekerlekli sandalye basketbol takımının sponsorluğu için Beko kulübe toplam 21 milyon dolar destek vermektedir.

Süper Lig’de son yıllarda ciddi şekilde artan yayın gelirlerinden sportif başarı kazanımları hariç eski şampiyonluklara verilen bütçe ciddi manada yüksektir. Seyirci, sponsorluk gibi önemli gelir kalemlerinde düşük kalan Anadolu kulüpleri bu sebeple ekonomik rekabette daha fazla geride kalmaktadır.

2016- 17 sezonunda geçmiş şampiyonluklara 110 milyon TL üzeri dağıtıldı. Bu sezon ise 157 milyon TL dağıtıldı. Bu ücretlerin bir kısmı eşit dağıtılan kısma eklendiği takdirde biraz daha Anadolu kulüpleri gelir elde edebilirler.

1.1.4. Forma ve Reklam Satışları

1970’li yıllarda Almanya’da başlayan futbol kulüplerinin göğüslerine reklam alması gün geçtikçe artan bir hızla devam etmektedir.

Günümüzde büyük firmalar markalarının tanıtımı ve ticari reklam amacıyla özellikle popüler ve büyük kulüplere büyük bütçeler ayırarak reklam vermektedir.

Son yıllarda özellikle Avrupa’da kulüplerin sportif başarıları sonucu oluşturdukları marka değeri, formaların üretimi ve reklam işbirliği konusunda pazarlık edebilme güçleri ile orantılı hale gelmiştir.

En değerli 10 kulübün forma göğüs sponsorluğundan elde ettiği gelir toplamı 314 milyon Euro’yu aşmıştır. Ayrıca bu takımların forma ve teçhizat üreten markalarla elde ettiği gelirler 420 milyon euro’dur.

Sadece kulüpler değil federasyonlarda çok büyük sponsorluk antlaşmaları yapmaktadır. Örneğin İngiltere Futbol Federasyonu Nike markası ile 2030 yılına kadar sürecek antlaşma yapmış ve 400 milyon sterlin gelir elde etmiştir.

Forma ve şort sponsorluk gelirlerine baktığımızda en fazla kazancı Premier Lig sağlamıştır. 500 milyon euro’yu aşan gelir sağlayan Premier Ligi, 300 milyon euro’ya yaklaşan Bundesliga takip etmektedir. Üçüncü Serie A yaklaşık 200 milyon euro, dördüncü La Liga 260 milyon euro, beşinci Ligue 1100 milyon euro’dur. Türkiye Ligi ise 8.sırada 40 milyon euro bandındadır.

Türkiye’de Fenerbahçe geçen yıl Acıbadem’den 15.3 milyon euro, Galatasaray Nef’ten 2.2. milyon euro, Beşiktaş Vodafone’dan 4 milyon euro gelir elde etmiştir.

Juventus Jeep’ten 17 milyon euro, Real Madrid FlyEmirates’ten 22.6 milyon Euro, PSG aynı şirketten 25 milyon euro, Arsenal 33 milyon euro, Chelsea Yokohama Tyres ‘tan 45 milyon euro, Barcelona Rakuten’den 53 milyon euro, Manchester United ise Chevrolet’den 61 milyon euro almıştır.

Forma üretim sponsorluklarında ise PSG Nike’tan 23 milyon dolar, Juventus Nike’tan 26 milyon dolar, Liverpool New Balance’dan 36 milyon dolar, Barcelona Nike’dan 40 milyon dolar, Arsenal Puma 43 milyon dolar, Bayern Münih Adidas’tan 68 milyon dolar, Manchester United Adidas’tan 107 milyon dolar ve Real Madrid Adidas’tan 158 milyon dolar kazanıyor.

Fenerbahçe’nin Adidas ile yıllık8.5 milyon dolar, Galatasaray’ın Nike ile yıllık 8 milyon euro, Beşiktaş’ın ise Adidas ile yıllık 4.8 milyon dolarlık antlaşmaları bulunuyor.

Yıl sonu başarısı, yapılan transferler ve yıl içindeki başarılara bağlı olarak değişen forma satışlarından da kulüpler yapılan antlaşmalara oranla ciddi gelirler elde edebiliyor. Türk kulüpleri genelde satılan her formanın yüzde 15’ini kasasına koyuyor. Türkiye’de üç büyükler ortalama 200 ve 400 bin arası forma satmaktadır.

1.1.5. İddaa Gelirleri

2017-18 sezonunda kulüplere ödenen iddaa isim hakkı bedelleri ise şu şekilde oluşmuştur.Kulüplerin Avrupa kupaları başarıları ve Türkiye kupasındaki başarıları gelirlerini artırmaya yardımcı olmaktadır.

Beşiktaş: 6.666.000

Başakşehir: 6.150.000

Fenerbahçe: 5.857.000

Galatasaray: 5.559.000

Konyaspor: 5.462.000

Akhisarspor: 5.164.000

Kayserispor: 5.000.000

Trabzonspor: 4.801.000

Gençlerbirliği: 4.592.000

Bursaspor: 4.577.000

Sivasspor: 4.556.000

Yeni Malatyaspor: 4.424.000

Antalyaspor: 4.376.000

Osmanlıspor: 4.376.000

Kasımpaşa: 4.374.000

Alanyaspor: 4.288.000

Göztepe: 4.220.000

Karabükspor: 4.143.000

İddaa tarafından kulüplere toplam 87 milyon 889 bin lira ödeme yapılmıştır.

1.1.6. Ödül Dağıtımları 1.1.6.1. Dünya Kupası Ödül Dağıtımı

FIFA Dünya Kupası’nda 32 takıma toplamda 400 Milyon dolar parasal ödül dağıtacak.Gruplarda yer alan her takım grup aşamasında 8 Milyon USD parakazanacak. Gruplardan çıkamayanlar ilave olarak, masraflarını karşılamak üzere 1.5 milyon USD daha takım başına alacaklar.

Gruplarından çıkıp son 16’ya kalan takımlar ise takım başına ekstra 4 milyon dolar daha kazanmış olacaklar. Buna göre gruplardan çıkıp son 16’ya kalan ve çeyrek finale yükselemeyen bir takım bu turnuvadan 12 Milyon USD para kazanacak.

Çeyrek finale yükselen takımlar ise ekstradan 4’er Milyon USD daha para kazanacaklar. Buna göre, bu aşamaya kadar gelen bir takımın toplam kazancı 16 Milyon USD’na ulaşmış olacak.

Yarı finale yükselip rakibine elenen ve turnuvayı 4. Sırada tamamlayan takım bu turda 6 Milyon USD alacak. Bu takımın toplam kazancı toplam 6 maçta 22 Milyon USD olarak gerçekleşmiş olacak.

Finale yükselen takımlardan turnuvayı kazanan milli takım finaldeki başarısının karşılığı ilave 16 Milyon Dolar daha pazara kazanacak. Buna göre finali kazanan takım turnuva sonunda toplamda 38 Milyon Dolar parasal ödüle ulaşırken, finali kaybeden takımın kazancı ise aldığı ilave 12 Milyon USD ile birlikte 28 Milyon USD’da kalmış olacak.17

17http://www.futbolekonomi.com/index.php/component/content/article/103-manet/4359-2018-06-18-11-28- 14.html

FIFA ayrıca futbol kulüplerine Dünya Kupasında bulundukları gün başına “Kulüp Faydalandırma Programı” kapsamında 209 milyon dolar vermiştir.

2018 Dünya Kupasından Türk Kulüplerinin elde ettiği kazanç ise;

Beşiktaş: 860.000 dolar

Galatasaray: 637.000 dolar

Bursaspor: 536.000 dolar

Göztepe: 258.000 dolar

Kasımpaşa: 238.000 dolar

Fenerbahçe: 237.000 dolar

Trabzonspor: 230.000 dolar

Karabükspor: 230.000 dolar

Antalyaspor: 193.000 dolar

Başakşehir: 147.000 dolar

Malatyaspor: 147.000 dolar Osmanlıspor: 82.000 dolar

Avrupa’dan ise Real Madrid ve Manchester City 5, Chelsea, Tottenham ve Barcelona ise 4’er milyon dolar almışlardır.

1.1.6.2. Avrupa Futbol Şampiyonası Ödül Dağıtımı

2016-2020 döneminde 600 milyon euro bütçesini üye ülkelere dağıtan hat- trickprojesine ayrılan kaynak 775 milyon euroya yükseltildi. Böylece her federasyona altyapı gelişimi ve eğitim programları için 14,1 milyon euro verilecek. Hat-trick programıyla 2004'ten beri futbola 1.8 milyar euro kaynak aktarıldı.EURO 2016'da 301 milyon euro olan Avrupa Futbol Şampiyonası'nın 24 finalistinedağıtılan ödül miktarı 371 milyon euroya çıktı. Her ülke 9 milyon250 bin euro alacak. Grup etabında galibiyetler 1 milyon 500 bin, beraberlikler 750 bin euro değerinde.

Bunun üstüne 1/16'ya kalan her takım 2 milyon euro alacak. Çeyrek final 3 milyon 250 bin, yarı final 5 milyon euro daha demek. Finalist 7, şampiyon 10 milyon euro daha alacak.

Böylece EURO 2020 şampiyonu, grup etabından üç galibiyetle çıkarsa 34 milyon euro ödül alacak. 2016'da maksimum ödül imkânı 27 milyon euro idi.18

18https://www.ntv.com.tr/spor/euro-2020de-sampiyona-34-milyon-euro,J04WYsJnW0aDOA7DHgd-Lg 1.1.6.3. EURO 2016 Ödül Dağıtımı

Gruptaki her zafer 1 milyon, beraberlik ise 500 bin euro ile ödüllendirildi. Gruptan sonra performans ödülü yok, bunun yerine 1/8 turuna kalan her takım 1,5 milyon euro, çeyrek finale kalanlar da ek 2,5 milyon euro aldı. Yarı finale kalan ülkelerin her biri ek 4 milyon euro daha kazandı.

10 Temmuz'da Stade de France'taki finali kazanan takım Portekiz 8 milyon, kaybeden Fransa ise 5 milyon euro aldı. Ödül, Euro 2012'de 23,5 milyon euro idi. Bir önceki Avrupa Şampiyonası'nda dağıtılan toplam para ödülü ise 196 milyon euro idi.

1.2. Seyirci Sayıları

Seyirci sayısında Bundesliga zirvededir.Tam 10 yıldır seyirci ortalaması 42 binin altına düşmemektedir.Geçtiğimiz sezon ise 15 milyona yakın seyirci stadyumlarda maç izlemiştir. İkinci Premier Lig 35 bin, üçüncü La Liga 28 bin, dördüncü Serie A 23 bin, beşinci Hollanda ve altıncı Fransa ise 19 bin ortalama yakalamış bulunuyor. Türkiye ise son sezonlarda artan seyirci sayısına rağmen bu yıl 12 bin rakamını aşmış bulunmaktadır.

1960 yılından itibaren her dört yılda bir düzenlenen Avrupa Futbol Şampiyonası’nın en son Fransa’da düzenlenen organizasyonunda 2.4 milyon seyirci maçları stadyumdan takip etti. Tüm dünyada ise 230 farklı ülkede yapılan canlı yayınlara her maçı ortalama 150 milyon kişi televizyonlarından izlemiştir. Türkiye’deki statların 2017-2018 sezonu için ziyaretçi sayıları ise şu şekildedir;

19

19https://www.transfermarkt.com.tr/super-lig/besucherzahlen/wettbewerb/TR1/saison_id/2017 2. UEFA Avrupa Şampiyonlar Ligi

Avrupa futbolunda en fazla geliri getiren organizasyon UEFA Avrupa Şampiyonlar Ligi organizasyonudur. Bu turnuva katılan kulüplere hem ciddi prestij hem de ciddi gelirler sağlamaktadır. Dünya genelinde 2 milyardan fazla kişinin televizyondan, 5 milyona yakın kişi ise stadyumlardan takip etmektedir. Bu durum da kulüpler ciddi tanınırlık ve marka değeri kazanmaktadır.

2018-19 sezonu itibariyle belirlenen ücretler servet değerinde. Gruplara katılmayı başaran her kulübe eşit olarak 15 milyon Euro katılım payı verilecek. Pazarlama, havuz gelirleri dışında sportif başarıya bağlı olarak galibiyet başına 2.7 milyon Euro, beraberlik başına 900 bin Euro verilecek.

Son 16 turuna 9.5 milyon Euro, çeyrek finale 10,5 milyon Euro, yarı finale 12 milyon Euro, finale kalan takımlara ise 15’er milyon Euro verilecek. Kupayı kazanan takım ise ekstra 14 milyon Euro kazanacak.20

20https://www.sabah.com.tr/spor/futbol/2018/03/24/sampiyonlar-liginde-primler-artiyor UEFA Avrupa Ligi'nde kupayı kazanan takım, şampiyonluk geliri olarak 6,5 milyon Euro (21,7 milyon TL) kazanıyor. Finalde kaybeden taraf ise 3,5 milyon Euro'yu (11,7 milyon TL) kasasına koyuyor.

UEFA Avrupa Ligi'nde gruplara kalma başarısını gösteren takımlar 2.4 milyon Euro garanti para kazanıyor. Ayrıca grup maçlarında elde edilen her galibiyet için 360 bin Euro, beraberlik için ise 120 bin Euro kazanılıyor.

Grup aşamasını lider olarak tamamlayan takım 500 bin Euro, ikinci bitiren takım ise 250 bin Euro ekstradan gelir elde ediyor.UEFA Avrupa Ligi'nde son 32 takım arasına katılmaya hak kazanan takımlar 500 bin Euro daha cebine koyuyor. Son 16'ya kalan takımlar 750 bin Euro, çeyrek final kalan takımlar 1 milyon Euro, yarı finale kalan takımlar 1.5 milyon Euro kazanıyor.

Geçtiğimiz yıl UEFA 4.5 milyar euro gelir elde etmiştir. 2016-17 yılında UEFA Şampiyonlar ligi organizasyonunda naklen yayın gelirleri, bilet ve ağırlama gelirleri, ticari gelirler ve diğer gelirlerden 2 milyar euro kazanmıştır. Turnuvaya katılan kulüplere 1.3 milyar euro dağıtılmıştır.

EURO 2016 organizasyonundan 1.9 milyar euro gelir elde edilmiştir.2020 hedefi ise 2.5 milyar euro’dur. 1.9 milyar euro kazandığı organizasyondan ülkelere UEFA 301 milyon euro para ödülü dağıtmıştır. Diğer giderlerin ardından ise kendisine kalan net para 830 milyon euro olmuştur.

2.1. Finansal Fairplay

Transfer Dönemlerinin hızını “Finansal Fair Play” kesti Futbol kulüplerinin gelirlerindeki dikey artış, giderleri de aynı ölçüde artırdı ve sorunların başlangıç noktasını teşkil etti. Artan bu gelir kalemlerinin etkin ve verimli şekilde kullanılmaması, üstüne bir de kötü yönetimlerle birleşince, kulüplerin mali disiplinleri zaman içinde yok olmaya başladı. Kaybolan bu mali disiplin ise kulüpleri altından kalkamayacakları mali bir kısır döngüye itti.

Birçok kulüp pahalı ve akılcı olmayan transfer harcamaları ile birlikte yaşadığı sportif rekabette kötü gidişatın esiri olup, kaynaklarını da etkin ve verimli şekilde kullanamayınca, şirket şekilde kurulduysa iflasa sürüklenerek, dernek şeklinde kurulduysa kapanarak ve tasfiye olarak yok olup gitti.

İşte günümüz futbolunda 100 milyon Euro eden süper yıldızların, 40 milyon Euro’luk reklam anlaşmalarının bazen getiremediği o başarı köklü kulüpleri batma noktasına getirip, futbolu ticaret yapmak için kullanan kişilerin eline geçmesine neden olurken UEFA artık bu duruma dur demek için 2004 yılında UEFA kriterlerini devreye sokma kararı aldı. Kendisine bağlı lokal federasyonlar aracılığı ile kulüpleri mali, iktisadi, yönetsel, sportif ve tesis koşulları bakımından yönlendirmeye ve disipline etmeye yönelik kararları uygulamaya geçirdi. Bu sistem ile bugün mevcut olan kulüp lisanslama yöntemi kurulmuş oldu.

Kulüp Lisanslama Yöntemi ile kulüpler nisan ayının ilk haftasına kadar;

• İçinde bulunduğu yılın veya ara yılın mali tablolar listesini

• Gelecek döneme ait mali tabloları

• Nisan ayı ilk haftası itibarıyla vadesi geçmiş borç kontrollerini

Belirterek UEFA’da oynayabilmek için lisans almak zorundadır. Bu kriterlerin alt evrakları mevcut olduğu gibi Denk Hesap Zorunluluğu ana şarttır. Kulüp Lisans Sistemi uygulamada olmasına rağmen hepimizin bildiği gibi Türkiye Süper Liginde her sezon en az iki takım lisans alamamakta.

İşte tam da bu yüzden UEFA Kulüp Lisans Sisteminin de bu olumsuz mali gidişata çözüm olmadığını görerek UEFA Kriterleriyle beraber uygulanmak üzere 2009 yılında FinancalFair Play uygulamasını hayata geçirmek için çalışmalara başladı. FinancalFair Play uygulaması 2013-2014 yılı için uygulanması planlanırken Premier Lig takımlarının kısa sürede buna uyum sağlamakta zorlanacağını gündeme getirmesiyle bu uygulama 2014-2015 sezonuna ertelendi. Ve şu anda bu uygulanmaktadır.

UEFA’nın 2011 yılı itibariyle uygulamaya başladığı finansal fairplay kulüplerin genel mali durumu, finansal ve sportif rekabetin korunması, plansız büyüme ve sahte borçlanmaların önüne geçmek amacıyla yürürlüğe sokuldu.

Finansal fairplay uygulamasında kulüpler yapacakları transferlerde gelirlerini aşamayacaklardır. Bu durumda kulübe başkaları tarafından yapılan hibeler gelir olarak kabul edilmemektedir.

Şüphesiz ki, UEFA koymuş olduğu kurallara uymayan kulüpleri kendi organizasyonlarına almak istemiyor. Ancak, bunu da hemen yapmıyor. FFP kurallarına ihlallere ilişkin risk dereceleri belirlemiş durumda. Bu risk göstergelerine göre UEFA, kulüplere disiplin cezasından, transfer yasağına, transfer yasağından organizasyonlardan (Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’nden) men cezasına kadar yaptırım uygulayabiliyor.

Eğer bir lisanslama veya gösterge kriteri yerine getirilmezse ya da başa baş kuralına uygunluk söz konusu değilse, UEFA disiplin komitesi başta bu kulübü uyarıyor, ancak eksiklik giderilememişse bu kez para cezası ve transfer yasağı getiriliyor. Tüm bunlara karşın, ihlaller devam ediyorsa, bu kez UEFA ilgili kulübe men cezası veriyor. Bugüne kadar bu kriterlere uymayan bir çok kulüp Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’ne alınmayarak, bu yaptırımlara maruz kaldı.

Bu bağlamda kulüpler, yönetsel giderlerini disipline etmek için dört risk göstergesine göre değerlendiriliyorlar. Bu değerlendirme sonucuna göre kulüpler, bu göstergelerden birisi veya birden fazlasını ihlal ediyorlarsa, bu kulüplerden detaylı bilgi isteniyor ve bu kulüpler incelemeye alınıyor.

UEFA böylesi bir durumda kulüplerden mevcut finansal bilgilerini ve ileriye yönelik bir yıllık bütçelenmiş güncel finansal bilgilerini istiyor.

FFP Kriterleri Nelerdir?

• Yöneticiler ve Kulüp başkanları kulüp için cebinden harcama yapamayacak. (Örn. Ferit Şahenk - MoussaSow)

• Kulüpler, kendi yöneticilerine veya iş ortaklarına ait borçlarını kaynaklarına iade edecekler. (Örn. Yıldırım Demirören - BJK)

• 2012-2013’den itibaren kulüpler transferlere gelirlerinden daha fazla harcama yapmayacak. (Denk Bütçe)

• Sadece kulübe hibe edilen ve kulübe ait gelirler değerlendirmede kulüp geliri sayılacak. (Örn. Başkanın kulübe borç vermesi gelir sayılmayacak)

• Hiçbir futbolcu, kulüp ya da yasal otoriteye vadesi geçmiş borç bulunmayacak. Gelirden daha fazla borçlanılmayacak. Borçlanılırsa transfer yasağı cezası alınacak. (Örn. Galatasaray-SPK-Vergi)

• Öz sermayenin eksiye düşmesine izin verilmeyecek. Kulüpler denk bütçe kapsamında ve yıllık gelir-gider tahmininde başa baş noktasını yakalayacak.(Sistemin oturması için ilk yıllarda istisnai olarak belli noktada zarar edilmesine-eksiye düşülmesine izin verilecek.) • Futbolculara yapılacak ücret, maaş ve prim ödemeleri, toplam gelirin yüzde 70 ini geçemeyecek.

• Bütçesi 5milyon Euro’nun altındaki takımlar kriterlerden muaf olacak.

• Kulüplerin fahiş yüksek ve fahiş düşük fiyatlarda yaptığı anlaşmalarla kurduğu şirket ilişkileri gelir-gider tablosuna katılmayarak, emsal fiyat esas alınacak.(Örn: M.City’nin Etihad ile olan 10 yıllık 642 milyon dolarlık sponsorluk anlaşması.)

• Kulüplerin altyapı, stadyum ve antrenman sahası için yapacağı yatırım amaçlı harcamalar başa baş noktası hesaplamalarına dahil edilmeyecek.

Tüm bu kriterlere uyum ve başa baş noktasının denk bütçe ilkesiyle beraber uygulamasının kısa sürede kulüpler için zor bir geçiş olduğunu bilen UEFA bu nedenle kulüplere aşamalı bir geçiş imkânı sağlamış ve aşağıda ki tablo dâhilinde incelemelerde başa baş noktasının sapmasını göstermiştir.

Sezon İncelenecek olan sezonlar Kabul edilebilir zarar tutarı

2013-2014 --- 2011-12 2012-13 45 milyon €

2014-2015 2011-12 2012-13 2013-14 45 milyon €

2015-2016 2012-13 2013-14 2014-15 30 milyon €

2016-2017 2013-14 2014-15 2015-16 30 milyon €

2017-2018 2014-15 2015-16 2016-17 30 milyon €

2018-2019 2015-16 2016-17 2017-18 30 milyon €'dan az Bu kriterleri sağlamayan kulüplerin yaptırımları ise tahmin edebileceğiniz gibi UEFA Avrupa Kupalarına katılmaktan men edilmek.21

3. Transferler

Beşiktaş son yıllarda hem transfer harcamalarını azalttı hem de futbolcu satışlarından ciddi gelirler elde etmeye başladı. Başkan Fikret Orman seçildiği tarihten itibaren finansal önlemler aldı.

Beşiktaş son yıllarda satışlardan 80 milyon euro kazandı. Dusko Tosic’in Çin’e transferinden 4.5, Atınç Nukan’dan 6, Ersan Gülüm’den 7, ’dan 13, Kerim Frei’den 2.2, Gökhan Töre’den 3, Sosa’dan 7.5, Andreas Beck’ten 2.5, Marcelo’dan 7 ve ’dan 22 (bonuslarla birlikte 28 olma ihtimali var) milyon euroluk gelir elde ederek ciddi başarı elde etti.

Galatasaray’da gider tablosunu geçtiğimiz yıl az da olsa tersine çevirdi. Çok büyük bedellerle kadrosunu ciddi revizyona sokan Galatasaray’da Bruma’dan 15, Podolski’den2.6, ’dan 2 milyon euro olmak üzere 21 milyon euroya yakın gelir elde etti. Galatasaray Feghouli’ye 4.5, N’diaye’ye 7,

21 Eurosport Mariano’ya 4, Belhanda’ya 8, Gomis’e 2.5 ve Maicon’a 7 milyon euro bonservis bedeli ödemiştir.

Trabzonspor Kucka’ya 5, Burak Yılmaz’a 3.5 ile diğer transferlerle 11 milyon euroya yakın harcama yaptı.

Fenerbahçe ise Guilliano’ya 7, Soldado’ya 5, Dirar’a3.5 ve Menez’e 1.5 milyon euro bonservis bedeli ödedi.

Antalyaspor ise Nasri’ye3.5, Drole’e 1.75 ve J.Menez’e 1.5 milyon euro bonservis bedeli ödedi.

2018-19 sezonu ise biraz yavaş ilerlemesine rağmen ilerleyen dönemlerde transfer tabloları netleşecektir. Şu ana kadar yapılan yaz transfer tablosu ise bu şekildedir;

Avrupa futbol otoritesi UEFA’nın mali kriterleri ve yükselen kur Süper Lig’deki takımların transfer harcamalarını da etkiledi. Son yılların en sönük yaz transfer dönemini geçiren Süper Lig’de kulüpler şimdiye kadar sadece 21.8 milyon Euro’luk harcama yaptı. Kulüplerin sattığı futbolculardan elde ettiği gelir ise 24 milyon Euro’yu buldu. 5 takım yaz transfer döneminin ortasına gelinmesine rağmen hiç bonservis parası harcamadı. 31 Ağustos’ta transfer dönemi son bulacak.

3.1. Ligin Transfer Bütçesi

Ligin transfer bütçesi 10 yılda 4 katına çıktı.

Yıl Bonservis Bedeli (bin Euro)

2003 29.940

2004 41.675

2005 43.005

2006 64.105

2007 49.730

2008 81.725

2009 86.985

2010 113.925

2011 130.520

2012 110.330

TAVAK 2013 araştırma tablosunda 2012’de 110 milyon euroluk bir transfer harcaması görülmektedir. Son 20 yıldır artan hızla yükselen transfer harcamaları 2016-2017 sezonunda 160 milyon dolara yükseldi. FİFA’nın raporuna göre Türkiye bu listede 7.sırada. En fazla para harcanan lig ise 1.6 milyar dolar ile Premier Lig oldu. Ligue 1 859, La Liga ise 730 milyon dolar harcadı.22

3.2. Avrupa’da Transferler

Avrupa’nın güçlü takımlarının geçtiğimiz yıl 2017-18 sezonu öncesi yapmış oldukları dikkat çekici transferler aşağıdaki şekildedir:

İngiltere

Satın Almalar

1. 85 milyon €, Romelu Lukaku, Everton’dan Manchester United’a

22Tavak Ocak 2013 Futbol Ekonomisi Araştırması 2. 65 milyon €, Álvaro Morata, Real Madrid’den Chelsea’ye

3. 57.5 milyon €, Benjamin Mendy, Monaco’dan Manchester City’e

4. 53 milyon €, Alexandre Lacazette, Olimpik Lyon’dan Arsenal’e

5. 51 milyon €, Kyle Walker, Tottenham’dan Manchester City’ye

Satışlar

1. 85 milyon €, Romelu Lukaku, Everton’dan Manchester United’a

2. 44.7 milyon €, Nemanja Matic, Manchester United ‘dan Chelsea’ye

3. 28.5 milyon €, Michael Keane , Burnley’den Everton’a

4. 28.5 milyon €, Jordan Pickford, Sunderland’den Everton’a

5. 27.7 milyon €, Kelechi Iheanacho, Manchester City’den Leicester’e

Almanya

Satın Almalar

1. 41.5 milyon €, Corentin Tolisso, Olimpik Lyon’dan Bayern Munich’e

2. 21 milyon €, Kingsley Coman, Juventus’dan Bayern Munich’e

3. 20 milyon €, Niklas Süle, 1899 Hoffenheim’dan Bayern Munich’e

4. 20 milyon €, Maximilian Philipp, Freiburg’dan Borussia Dortmund’a

5. 19 milyon €, Nabil Bentaleb, Tottenham Hotspur’dan Schalke 04 Satışlar

1. 22 milyon €, Hakan Çalhanoğlu, Bayer Leverkusen’de Milan’a

2. 20 milyon €, MaximilianPhilipp, Freiburg’dan Borussia Dortmund’a

3. 20 milyon €, NiklasSüle, 1899 Hoffenheim’dan BayernMunich’e

4. 18 milyon €, RicardoRodriguez, Wolfsburg’dan Milan’a

5. 17.8 milyon €, Chicharito, Bayern Leverkusen’den West Ham’a

İspanya

Satın Almalar

1. 36 milyon €, Vitolo, Sevilla‘dan Atletico Madrid’e

2. 30.5 milyon €, Nelson Semedo, Benfica’dan Barcelona’ya

3. 30 milyon €, TheoHernandez, Atletico Madrid’den Real Madrid’e

4. 20 milyon €, LuisMuriel , Sampdoria’danSevilla’ya

5. 17 milyon €, DaniCeballos, Real Betis’den Real Madrid’e

Satışlar

1. 222 milyon €, Neymar, Barcelona’dan Paris Saint-Germain’e

2. 65 milyon €, Alvaro Morata, Real Madrid’den Chelsea’ye

3. 30 milyon €, Theo Hernandez, Atletico Madrid’den Real Madrid’e

4. 30 milyon €, Danilo, Real Madrid’den Manchester City’ye 5. 18 milyon €, MateoMusacchio , Villarreal’den Milan’a

İtalya

Satın Almalar

1. 42 milyon €, Leonardo Bonucci, Juventus’dan Milan’a

2. 40 milyon €, Federico Bernardeschi, Fiorentina’dan Juventus’a 3. 38 milyon €, Andre Silva, Porto’dan Milan’a

4. 24 milyon €, MatíasVecino, Fiorentina’dan Inter’e

5. 22 milyon €, Hakan Çalhanoğlu, Bayer Leverkusen’den Milan’a

Satışlar

1. 42 milyon €, Mohamed Salah, Roma’dan Liverpool’a

2. 35 milyon €, Anthony Rüdiger, Roma’dan Chelsea’ye

3. 25 milyon €, Andrea Conti, Atalanta’dan Milan’a

4. 23 milyon €, Leandro Paredes, Roma’dan Zenit Saint Petersburg’a

5. 23 milyon €, Milan Skriniar, Sampdoria’dan Inter’e

Fransa

Satın Almalar

1. 222 milyon €, Neymar, Barcelona’dan Paris Saint-Germain’e 2. 25 milyon €, Youri Tielemans, Anderlecht’ten Monaco’ya

3. 17 milyon €, Ismaïla Sarr, Metz’den Stade Rennais’ye

4. 16 milyon €, YuriBerchiche, Real Sociedad’dan Paris Saint-Germain’e

5. 15 milyon €, Terence Kongolo, Feyenoord Rotterdam’dan Monaco’ya

Satışlar

1. 57.5 milyon €, Benjamin Mendy, Monaco’dan Manchester City’e

2. 53 milyon €, Alexandre Lacazette, Lyon’dan Arsenal’e

3. 50 milyon €, Bernardo Silva, Monaco’dan Manchester City’ye

4. 41.5 milyon €, Corentin Tolisso, Olimpik Lyon’dan Bayern Munich’e

5. 40 milyon €, Tiemoue Bakayoko Monaco’dan Chelsea’ye23

Bu sezon ise (2018-19) için biraz durgunluk olsa da ilerleyen günlerde büyük transferler gerçekleşecek gibi görünmektedir. Bu yaz transferlerinden en dikkat çekici olanlar ise şunlardır;

• Brezilya Milli Takımı kalecisi Allison Becker Roma’dan Liverpool’a - 62.5 milyon euro (futbol tarihin en pahalı kaleci transferi) • Cristiano Ronaldo Real Madrid’den Juventus’a - 117 milyon euro • Yves Bissouma Lille’den Brighton’a - 16.9 milyon euro • Daley Blind Manchester United’dan Ajax’a - 16 milyon euro • Felipe Anderson Lazio’dan West Ham’a - 38 milyon euro • Jorginho Napoli’den Chelsea’ye - 57 milyon euro • William Carvalho Sporting Lizbon’dan Real Betis’e - 20 milyon euro

23http://tr.euronews.com/2017/08/31/AVRUPA-TRANSFER-PİYASASİNİN-İLK-5İ • Xherdan Shaqiri Stoke City’den Liverpool’a - 14.7 milyon euro • Allasane Plea Nice’den Borussia M Gladbach’a - 23 milyon euro • Jannik Vestergaard Borussia M’Gladbach’tan Southampton’a - 25 milyon euro

şeklinde gerçekleşti.

4. Maaş Bütçeleri 4.1. Süper Lig Kulüplerinin Maaş Bütçeleri ve En Fazla Kazanan Futbolcular24

Tolga Ciğerci: 2 milyon euro

Tolgay Arslan: 2 milyon euro

Serdar Aziz: 2 milyon euro

Ryan Babel: 2.1 milyon euro

Ricardo Queresma: 2.1 milyon euro

Eren Derdiyok: 2.1 milyon euro

Emmanuel Adebayor: 2.2 milyon euro

Jeremain Lens: 2.2 milyon euro

Maicon: 2.2 milyon euro

Onur Kıvrak: 2.2 milyon euro

Juraj Kucka: 2.2 milyon euro

24Primler , bonuslar , maç başı ücretleri hariç oyuncuların 2017-18 sezonu için net kazandığı ücretlerdir.http://www.goal.com/tr/galeriler/sueper-ligin-en-cok-kazanan-32- futbolcusu/34/1kue1y9aldhaj1cuyjno4fckdh

Mehmet Topal: 2.2 milyon euro

Mariano: 2.3 milyon euro

Josef de Souza: 2.5 milyon euro

Samuel Etoo: 2.5 milyon euro

Martin Skrtel: 2.5 milyon euro

Selçuk İnan: 2.9 milyon euro

Domagoj Vida: 3 milyon euro

Gael Clichy: 3 milyon euro

Guilliano: 3 milyon euro

Nabil Dirar: 3 milyon euro

Fernandao: 3.3 milyon euro

Younes Belhanda:3.3 milyon euro

Bafetimbi Gomis:3.3 milyon euro

Roberto Soldado:3.5 milyon euro

Burak Yılmaz: 3.5 milyon euro

Fernando Muslera: 3.5 milyon euro

Sofiane Feghouli:3.8 milyon euro

Mathieu Valbuena: 4 milyon euro

Arda Turan: 4 milyon euro

Alvaro Negredo: 4.3 milyon euro

Pepe: 4.7 milyon Euro 4.2. Süper Lig Ekiplerinin 2017 Maaş Bütçeleri

Aşağıda 2016-2017 sezonu 3 büyüklerdeki oyuncuların aldıkları ücretler bulunmaktadır:

5. Türk Kulüplerinin Borçları

Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığı zaman vergi konusunda oldukça avantajlı olan Türkiye’de birçok yerli ve yabancı oyuncu ciddi ücretler kazanmaktadır.

Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş ve Trabzonspor’un mali kriterler çerçevesinde UEFA ile yaptığı birçok anlaşma bulunuyor. Takımların bu anlaşmalar çerçevesinde harcamalarını kısması ya da sattığı kadar oyuncu alabilmesi öngörülüyor. UEFA ile masaya oturmak zorunda kalmak istemeyen birçok Anadolu kulübü de neredeyse hiç harcama yapmıyor. Buna bir de son dönemlerde artan kur eklenince kulüpler bu sezon tam anlamıyla kemer sıkma politikası izliyor. Transfer sezonunun bitimine yaklaşık 40 gün kaldı. Eğer kulüpler transferde son dakika sürprizi yapmazsa bu sezon gelirleri giderlerinden fazla olacak. Kulüpler geçen yaz döneminde 81 milyon Euro’luk gelir elde ederken 110 milyon Euro’luk harcama yapmıştı.

Süper Lig takımları oyuncularına ödediği ücretlerde de kısıtlamaya gidiyor. Son dönemde yapılan anlaşmaların Euro üzerinden değil, TL üzerinden gerçekleştiği belirtiliyor. Kulüpler ayrıca oyunculara ödedikleri ücretlere ek olarak da sözleşmelere başarı primleri ekliyor. İlk 6’ya girme, şampiyonluk, UEFA Avrupa Ligi’nde başarı gibi maddelerle oyuncuları motive etmeye çalışıyorlar. Mevcut sözleşmesi devam eden oyuncularla da birçok kulübün masaya oturduğu gözleniyor. Kulüpler yüksek maliyetli oyuncuların ücretlerinde indirim yapıyor ya da yolları ayırmayı tercih ediyor.25

Türkiye’de spor kulüpleri son yıllarda ödeyemedikleri borçların katlanan faizleri ile uğraşmaktadır. Sorumsuz yöneticiler, yanlış yönetim tarzları, bilinçsiz transferler, alınan borçlar, finansal gelirlerin doğru kullanılmaması, gereksiz giderler sebebi ile uzun yıllardır katlanan borçlar ve bankalardan alınan kredilerin geri ödenememesi borçların artmalarına neden oldu.

25 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/transferde-sonuk-yaz-40902653 Aşağıdaki tabloda kulüplerin borç tablosunu görmekteyiz:

Geride bıraktığımız 2017 yılında açıklanan verilere göre toplam 2 milyar 585 milyon lira borcu olan Galatasaray, en borçlu kulüp konumunda yer aldı. Borç klasmanında ikinci sıradaki Beşiktaş’ın toplam yükümlülüğü, 1 milyar 885 milyon 855 bin 665 lira. Fenerbahçe, 1 milyar 753 milyon 568 bin 653 liralık borçla üçüncü sırada bulunurken, Trabzonspor da 948 milyon 421 bin 15 liralık borçla 1 milyar sınırına dayanmış durumda.26

26http://www.fanatik.com.tr/futbolda-4-buyuklerin-borclari-daglari-asti-1341056 6. Kulüplerin Sıralamaları

6.1. Dünya Sıralamaları

Kulüpler sportif açıdan yakaladıkları başarılarını ekonomik anlamda da değerlendirdikleri zaman küresel çapta rekabet ortamına ayak uydurup ve bu pazarda sürdürülebilir bir başarı yakalayıp marka kulüp olmaları gerekmektedir.

2017 sıralamasında İngiliz devi Manchester United dünyanın en değerli futbol kulübü olmuştur.1,5 milyar euroluk değeri olan kulübü, 1.2 milyarlık değeri ile Real Madrid izlemektedir.

Diğer kulüpler ise;

3.Barcelona-1.2 milyar euro

4.Chelsea-1.1 milyar

5.Bayern Münih- 1 milyar

6.Manchester City - 914 milyon

7.PSG - 905 milyon

8.Arsenal - 843 milyon

9.Liverpool - 813 milyon

10.Tottenham- 623 milyon Euro

Bu listeye Şampiyonlar Ligi’nde ciddi başarılar elde ettiği son yıllarda Galatasaray 2014’te 16.sıradan 157, Fenerbahçe ise 118.sıradan 126 milyon euro gelirle dahil oldular.2015 yılında 18.sıradan 162 milyon euro gelirle Galatasaray, 2017’de 25.sıradan 157 milyon euro ile Fenerbahçe, 26.sıradan ise 156 milyon euro gelirle Galatasaray girmeyi başardı.

Kulüplerin marka değerini kazandığı sportif başarılar, kültürel ve sportif değerleri, taraftar bağı, saygınlık, şeffaflık, güven duygusu, gelirleri ve kârlılığı, popülaritesi gibi kavramlar göstermektedir.

Maalesef ilk 50 içerisinde bir Türk takımı bulunmamaktadır. En yüksek piyasa değeri olan Türk takımı Galatasaray’dır. Galatasaray’ın piyasa değeri 84.5 milyon eurodur. İkinci Beşiktaş’ın 74.9 milyon eurodur. Fenerbahçe, Trabzonspor gibi takımlarımız ilk 100’e girememişlerdir.

UEFA’nın güncel kulüp sıralamalarında ise Beşiktaş 61 bin puan 21. , Fenerbahçe 26 bin puanla 47., Galatasaray 18 bin puanla 65., Trabzonspor ve Osmanlıspor 12’şer bin puanla 94 ve 95.sırada yer almaktadırlar.

5 yıllık puanlarla belirlenen UEFA ülkeler sıralamasında ise Türkiye 10.sırada ve 29 bin puandadır. Kulüplerimiz Brand Finance Football ve Deloitte Money League gibi listelere ise yalnızca ekonomik gelirlerini artırdıkları Şampiyonlar Ligi’ne katıldıkları zaman girebilmektedirler.

Kulüp marka değeri sıralaması yapan Brand Finance Football listesinde ise 2015 yılında Galatasaray 19. Sıradan AA + not ile 177 milyon dolar değerle; Fenerbahçe ise 33.sıradan AA not ile 120 milyon dolarlık değerle dahil oldu.

2016 yılında ise Galatasaray 39.sırada AA not ile ve 116 milyon dolar değerle; Fenerbahçe ise45.sırada AA not ile 95 milyon dolarlık değerle girdi.

6.1.1 FIFA Milli Takımlar Sıralaması

Euro 2016 Şampiyonasına katılmaya hak kazanan Milli Takımımız FIFA milli takımlar sıralamasında Ekim ayında 37.sıradan 18.sıraya kadar yükselmişti. Ancak bu turnuvada bekleneni veremeyen ve 2018’de Rusya’da düzenlenen Dünya Kupasına katılamayan Milli Takımımız büyük bir düşüşle Temmuz 2018 sıralamasında 38.sıraya kadar geriledi.

6.2. Türk Kulüplerinin Sıralamaları

7. Kulüplerin BİST Değerleri

Futbolun kar amaçsız hâlden endüstrileşme sonucu kar amacı güder hâle gelmesi ile birlikte ulusal ve uluslararası alanda ciddi rekabetler sonucu Türk kulüpleride şirketleşmeye ve borsada işlem görmeye başladılar.

Halka açık olan 4 büyük kulüp Borsa (BİST) işlem görmektedir.

• Galatasaray 1.62 oranı ile,

Hacim (lot): 5.874.801.00

Hacim (TL): 9.616.558.44

Halka Açıklık: yüzde 33.57

Piyasa Değeri: 912.600.000 TL

Sermaye: 540.000.000

• Fenerbahçe 29.08 oranı ile,

Hacim (lot): 316.895.00

Hacim (TL):9.283.956.14

Halka Açıklık: yüzde 31.74

Piyasa Değeri: 850.662.400 TL

Sermaye: 28.280.00

• Beşiktaş 2.34 oranı ile,

Hacim (lot): 1.527.981.00

Hacim (TL): 3.610.774.94

Halka Açıklık: yüzde 48.98

Piyasa Değeri: 568.800.000 tl

Sermaye: 240.000.000

• Trabzonspor 1.32 oranı ile,

Hacim (lot): 1.814.974.00

Hacim (TL): 2.435.533.85

Halka Açıklık: yüzde 48.95

Piyasa Değeri: 137.000.000

Sermaye: 100.000.000