OPPLEV ”SMAKEN AV SETESDAL”

Vi har handplukka nokre smakebitar av det du kan oppleve på reisefot til eller gjennom Setesdal. Utstillinga er tilegna deg med medvit om ”kortreist mat”, kvalitet, lokal foredling og verdiskaping!

Her blir du introdusert for lokalproduserte råvarer og nisjeprodukt som du ganske sikkert ikkje vis- ste om? Du som gjest fortener og gleda av å kjenne produkta og produsentane, og kvalitetspro- dukta som er herifrå. - Frå kven, kvar og korleis dei kjem frå jord til bord – og historia bak dei gastronomiske gledene med utspring i Setesdal. Her er foredlingsverksemder, utsal og serveringsstader som har særskild medvit om produkta sitt opphav og kvifor dei byr fram akkurat dette til kundane sine. Vi er stolte av dette mangfaldet og dei som leverer alt dette!

Setesdal bør vere eit reisemål for mat og -opplevingar. Framover vil vi legge endå meir til rette for at den kulinariske reisa som vi har starta gjennom prosjektet ”Smaken av Setesdal” skal bli enda rikare. Så følg med oss framover!

Nyhende vil bli lagt ut på reiselivsportalen: www.setesdal.com og på regionrådet sine sider www.setesdal.no

Nyt smaken! 4 HODNE GARD

Hodne gard byr på eit variert tilbod av smaks og aktivitetsopplevingar. Smøret “Søren så godt” blir laga berre av økologisk mjølk, og blir produsert på Tine Meieriet Setesdal. Søren og Ingebjørg var tidleg ute med alternativ utnytting av ressursane på garden. Høyløa over fjøset er innreia til selskapslokale. Her tek vertskapet imot gjestar til ulike sosiale samlingar, events og klasseturar for skular og barnehagar. Tilhøyrande utmarksareal ligg også klart for tilreisande. Europeiske jegarar har fått ei oppleving for livet ved å felle eksotiske dyr som bever og elg på Hodne Gard.

Vil du smake “Søren så godt” smør, steinovnsbakt brød eller treng selskapslokale, er det bare å kontakte vertskapet på Hodne Gard! Ingebjørg T 99 58 06 20 Søren T 91 56 75 34 e-post [email protected] www.hodne-gard.no KAREN MARIE OG GUNNAR WIKSTØL

Karen Marie og Gunnar Wikstøl bur på Uleberg i Evje og Hornnes kommune. Gunnar produserer honning, og Karen Marie er viden kjent for lefsene og kakene sine. Sjølv om jula er høgsesong, baker ho tre sorter lefser annankvar veke. Dei fleste produkta vert også levert i ein glutenfri versjon.

Du finn Karen Marie og Gunnar med produkta sine på dei fleste lokale messer, samt på Bondens marked i Arendal og Kristiansand. Likevel foregår mykje av distribusjonen direkte, så ta gjerne kontakt. Gunnar T 91 81 14 18 Karen Marie T 91 32 51 84 e-post [email protected]

6 7 8 BJELLÅS BIGÅRD

På garden Bjellås, midt mellom Moisund og Abusland i Evje og Hornnes kommune, har småbrukaren Steinar Bjellås slått seg ned med familien. Her vert det dyrka velsmakande bær, og biene surrar kring kubene. Arealet med bær aukar stadig. I år er det 9 dekar med bringebær og jordbær som skal haustast.

Honningen er i ein klasse for seg sjølv. Dette har butikkjeda Rema 1000 fått med seg, og har sikra seg fast leveranse av den vidgjetne honningen. Steinar passar likevel på å alltid ha noko å by folk som vil kjøpe av han direkte. Ta gjerne turen innom, eller ring 97 79 98 23 for ei smaksoppleving av dei heilt sjeldne. e-post [email protected]

9 JORDBÆRFESTIVALEN

Jordbærfestivalen vart arrangert for første gong i 1994, og har vore årviss sidan. Otra IL Ski har stått som arrangør i alle desse åra, dei første åra i samarbeid med Evje og Hornnes Handelsstand. Den tredje laurdagen i juli vert Evje sentrum fylt opp av folk, mellom 2000 og 4000 er innom festivalen. Kvart år er det også eit stort lotteri, tidlegare med scooter som gevinst, no med plentraktor. Det blir omsett mellom 600 og 1300 kg jordbær, og netto inntektene til Otra IL Ski er mellom 40.000 og 75.000. Dette blir brukt til drift av tur- og skiløyper. I 2010 vart det lagt ned om lag 350 timeverk, og 30-40 personar har vore i sving for gjennomføring av festivalen.

Hovudsponsorar for festivalen er Evje og Hornnes Handelsstand, Evje og Hornnes kommune og Pernille kafé.

10 11 12 TINE MEIERIET SETESDAL

Dei lokale mjølkeprodusentane og vi er stolte over at meieriet på Byglandsfjord har overlevd fusjons prosessane i samvirket og i dag er eit viktig nisjeanlegg for konsernet Tine SA. TINE Meieriet Setesdal er lite, men høgst levande og høgst innovativt. Anlegget handsamar over 1 mill. liter fløte til smørproduksjon og har 9 årsverk. Produktutvikling og nisjeprodukt er spesialitet. Dette er eit spesialanlegg med produkta: Kviteseidsmør, Setesdalssmør, Brimismør, Kryddersmør, Rømmegraut og Ryfylkegome. Smøret herifrå byggjer på tradisjonar og fagkunnskap - det blir kjerna av rømme (syrna fløte) på gammaldags vis.

Meieribestyrar Tor Kåre Helleland og dei tilsette tek og på seg lisensproduksjonar, som ”Søren så godt”. Det nyaste produktet er frosne kuvertporsjonar til storhushaldskundar. Produkta frå Tine Meieriet Setesdal finn du i vanlege daglegvarebutikkar her og andre stader i landet. Alle produkt frå anlegget er merka med M216.

Kontakt info: Tine Meieriet Setesdal, 4741 Byglandsfjord, T 03080 www.tine.no MATMARKNADEN - OSE MAT OG KULTUR

Ose er festivalhovudstaden i Setesdal. Matmarknaden går av stabelen andre helga i juli kvart år. Då sydar det av liv og røre i den vesle tettstaden i Bygland kommune. Med skysstasjon var Ose eit knutepunkt der langvegsfarande møtte bygdefolk - der nytt og gamalt kunne utvekslast. Historia og atmosfæra mellom dei gamle bygningane er perfekt for marknaden og marknadsfolket som gjestar tettstaden år etter år. I salsbodene er det kremmarar med bakverk, antikvitetar og snurrepi- periar, husflid og handverk å få kjøpt. I grendehuset er det servering av tradisjonsmat: kurv med komle eller poteter, setesdalssuppe, komper, spekemat og rømmegraut.

Få med deg kulturprogrammet og marknadsfesten - det går gjetord om den. Ose Mat og Kultur er arrangør. Arrangmentet kjem i stand med mykje dugnadsinnsats og i samarbeid med verksemdene Ose Turistheim, Ose Ullvare, Storstoga Kro og Coop Marked Ose. www.osemat- marknad.no

14 15 16 BERGTUN

Bergtun ei gledeleg overrasking i Valle sentrum! Tina og Knut Høgevold eig og driv Bergtun spi- seri. Her kan du nyte atmosfæren innomhus i det gamle bygget eller i den sjarmerande bakgarden på ein godvêrsdag. Bergtun er ei openbaring med kaffebar og spiseri med eigenart. Her kan du nyte god, sunn og heimelaga mat – som og er spennande presentert! Mykje av menyen er basert på lokale og økologiske råvarer. Her tilbyr dei smakfulle opplevingar med alt frå smårettar og menyar etter årstidene! Heimelaga is er husets spesialitet! Knut er husets eigen barista. Nyt ein kopp enkel eller ”avansert” kaffi her, litt god mat og set av tid til å besøke Bleieboden som ligg i same lokale. Her finn du gåveartiklar for born og vaksne. Vareutvalet har fokus på kvalitet og miljø. PS: På Bergtun kan du og tinge selskap, og alt frå kaffe-, mat- eller temakurs på kvelds- eller helgetid. Opningstider: sjå www.bergtunvalle.no eller ta kontakt på T 37 88 56 00

17 18 TYTINGEN

”Der ingen skulle tru at nokon kunne bu” – bur Rune , Åse og borna på Bestelandsheia. Dei har bygd seg ein fjellgard 750 moh ved Vindsåstjørni i Valle. Familien bur i passivhus laga av materi- ale frå eigen gard, er sjølvforsynte med energi og driv garden mest mogleg på naturen sine premissar. Her driv dei dyrehald med produksjon av skotsk høglandsfe og boergeit. Oppdrett av fuglehundar blir drive under kennelnamnnet Tytingen. På Vindsås kan du tinge kjøt frå dyr som har hatt heile sitt beiteliv i i Setesdal Vesthei, kjøpe livdyr av høg kvalitet eller kome med fuglehundinteressa di. Kontakt Rune Ingebritsen på M 91 87 76 94 [email protected] www.tytingen.com

Åse driv i tillegg med interiør- og hage design. Ta kontakt så hjelpar ho deg gjerne med skisser og løysingar. Kontakt Åse Kokaas på M 92 22 82 15 eller e-post: [email protected] PS: Dei tek imot besøk på garden – men avtal i framkant sidan dei bur inst i ein bomveg! WENCHE OG SJUR HØGETVEIT

På Høgetveit gård i Evje og Hornnes kommune, dyrkar Wenche og Sjur Høgetveit fram dei mest høgtliggande morellane i heile Norden. Morellproduksjon 300 m.o.h, gjev både utfordringar og mulegheiter. Frostnetter i april og mai er ikkje uvanleg, og bøndene på Høgetveit må fylgje ekstra godt med i bløminga. Morellane vert produsert i plasttunnellar, som gir vern mot frost, sprekkar og rote. Mulegheitene ligg i at sesongen for friske bær på Sørlandet varer fleire veker ekstra.

Begge to har bondeyrket som livsstil. Medan Sjur har hovudansvaret for den daglege drifta, er Wenche dagleg leiar av Norsk Landbruksrådgiving Agder. I høgsesongen tek heile familien del i arbeidet. Bæra blir levert til grossist, men vert også selt direkte frå garden og under messa Naturligvis. Wenche T 37 93 08 91 Sjur T 91 76 31 03 e-post [email protected] 21 22 BYKLE HOTELL

Hanna og Bjørn Erling B. Auestad tok over Bykle Hotell for 1 krone i 2003 mot å love satsing i Bykle! I dag driv dei i tillegg Hovden Feriesenter/ Hovdehytta med utleige av leiligheter på hov- dehytta & Hovden Appartement samt hytter ved Hovdestøylen. (Alle tilboda er samla på ei nettside: www.hovdenferiesenter.com) Vertsskapet set gjesten i fokus – Her blir overnatting og mat gjerne supplert med forslag til aktivitetar og opplevingar i området rundt. Kjøkkenet er verksemda sitt varemerke og grunn god nok til at merkedagar og familiefeiringar gjerne blir lagt her. Staden er og fin for helg- eller ferieopphald, kurs og gruppeturar. Hanna og Bjørn Erling mottok ”Setesdalsprisen 2011” - ei utmerking for stadig utvikling av verksemdene og virke på ein særleg positiv og fortenestefull måte.

Bykle Hotell, 4574 Bykle T 37 93 89 99 M 97 57 37 23 e-post [email protected] www.byklehotell.no eller www.hovdenferiesenter.com

23 FJELLGARDEN HOVDEN

Anna Rysstad og Marton Laksesvela driv Fjellgarden Hovden. Spelsau er symbolberar for dei gamle rasane og den sauen som sterkast kan knytast til Setesdal-Spelsaudalen. Spelsauen er varemerket deira. Flokken er under oppbygging og tel no om lag 140 vinterfora sau. Om våren blir dei slept på framifrå utmarksbeitet. I tillegg til tradisjonell gardsdrift foredlar dei mykje kjøt i eige anlegg. Dei sel salta og røyka fenalår i mengder utover hausten og vinteren. Her kan du og kjøpe garden si eiga spekepølse og flatbrød frå takka til Anna. Marton er ein framifrå spelemann og læremeister for mange unge.

Ta turen til gardsutsalet og opplev Setesdalskulturen i ganefart og tone’takt du og. Fjellgarden Hovden finn du ved å følgje skiltinga til Breive frå Hovden sentrum. For å sikre deg at nokon er heime, kontakt Marton på 99 23 01 35. [email protected]

24 FJELLGARDEN HOVDEN

25 26 BJÅEN TURISTHYTTE

Turisthytta ligg på fjellet mellom Hovden og Haukeli inst i grenda attmed Breivatn – og med høgfjellsmassiv på alle kantar! Sondov har vakse opp her. Han har i ein mannsalder brukt naturen til rekreasjon, hausting og formidling av naturglede – og kunnskap. Han er unik i formidling av fjellvett og bruk av naturen, og kjent som skiinstruktør og arrangør / instruktør for fuglehundtrening. Fleire høgskular og universitet held årlege feltkurs her. Overnattingstilboda her: eit restaurert hus frå ca 1885 og ein nylafta låve med fire leilegheiter, med plass til seks stykk i kvar. Her er det også ein festsal / konferanserom for møter, grupper, konfirmasjonar osv. Årestova ligg idyllisk til nede ved Breivatn. På benkar dekte av reindsyrskinn kan du nyte ein varm og sterk kopp med bålkaffi, eller kanskje sjølvfiska aure? Inviter med slekt eller vennegjeng og leig deg inn for ei helg eller lenger. Du kan enten satse på sjølvhushald eller tinge selskapsmat med fjellsmak!

Kontakt: Sondov Bjåen 4755 Hovden T 90 60 27 48 e-post [email protected] www. bjåen.com

27 28 BJÅEN FJELLSTOVE

Bjåen Fjellstove er ein overnattingstad for deg som ynskjer å kjenne atmosfære frå den gamle tida kombinert med fjelluft frå Setesdalsheiane, hanegal frå ei aktiv gardsdrift og mat frå det lokale med smak frå det kontinentale. Dette er ein stad for natur- og kulturopplevingar. Her kan du få god mat av lokale råvarer og økologiske produkt. Det er 12 rom og matsal. Staden tilbyr fullpensjon og har skjenkeløyve. Ragnhild Bjåen er vertinna - med stor V! Verksemda er sertifisert økoturismebedrift, og vart hausten 2009 kåra til Noregs hyggelegaste overnattingsplass av Søndagsmagasinet Dagbladet. Gjestane får gode stunder i ei heimsleg og varm stove, eller på altan med utsikt over Breivatnet. Her er staden for deg som vil ha eit avbrekk med sanselege opplevingar og ro i sjela! Mange gjestar opplever ei kjensle av å kome heim her! Ragnhild M 97 15 59 08 T 37 88 57 00 e-post [email protected]

29 30 BROKKESTØYLEN

Hessel Haker er den idealistiske og vennlege verten som tek i mot deg på Brokkestøylen. Han kom frå Nederland og fann ut at han ville drive turistverksemd i Valle. Brokkestøylen ligg idyllisk til langs Suleskardvegen, 5 km vest for Rv 9. Brokkestøylen organiserar barneaktivitetar på tunet, sjølvstyrte friluftsaktivitetar og skreddersydde arrangement for grupper. Fokus er på dyr, trivsel og teambygging. Aktivitetsprogram blir lagt ut på heimesida. Vegfarande kan stikke innom eller du kan reservere staden til private selskap og firmatur. På staden er det eit koseleg serveringslokale og stor lavo med bålplass. Brokkestøylen leverar og mat. Kokken Odd Hallvard Åmli lager mat med gode råvarer frå botnen av! Her er bilfri camping og bubilplassar og hytter. Om du ønskjer å nyte ferie-Noreg med kontroll på pulsen er dette staden du kan finne ro! Her gjer du som du sjølv vil - frå å spasere i tunet, til fjellvandring og leige av kano. Opningstider: høgsesong – dagleg, elles laurdag-sundag.

T 90 26 51 33 e-post hessel@brokke.com www.brokkestoeylen.no TONE AUSTAD OG ARNE BJØRGUM

Tone Austad og Arne Bjørgum er gardbrukarar på Austad i Bygland. Dei driv med spelsau og potet som hovudproduksjonar på garden. Interessa for agronomi, steinfritt og godt jordsmonn, gjer at dei lukkast med gode avlingar og høg kvalitet i potetleveransane sine! 120 dekar av sorten Saturna vert dyrka til Sørlandschips. Det gode samarbeidet med Kåre Dybesland frå Sogndalen er viktig. Han har lang røynsle med po- tetdyrking og tek seg av maskinarbeidet i potetåkrane.

Dei har og litt matpotet av sortane Beate og Folva. Om du vil tinge vinterforrådet eller gå på “sjølvplukk”, tek du kontakt på 48 14 32 02. 33 34 LONGERAK – NISJENÆRINGAR I FRUKT OG BÆR

Her er gunstig klima og tradisjonar for fruktdyrking. Med landbruks – og husmorskule frå 1900-talet kom kunnskap og interesse for hagebruk. I dag ligg bygda her like idyllisk og byr på sommarlege opplevingar, varmekjære produksjonar og nisjenæringar. På garden til Sigrid Nersten Lunden og Dagfinn Lunden dyrkar dei eple for sal. Dagfinn driv og med bygningsvern og lafteverksemd. Kontakt Sigrid på M 95 03 75 77 eller Dagfinn på M 90 82 74 06

Hageblåbær og bjørnebær kan bestillast hjå Mari Rygg på M 99 41 61 33, medan Einar Langerak, M 90 91 13 43, dyrkar nydelege plommer. Her er hytteutleige og camping i landlege omgjevn- ader. Om du søkjer rolege turar i kulturlandskapet, bading, fiske og båtliv er Longerak staden. For hytteutleige og camping kontakt Mikkjel Skjevrak på M 47 40 80 90 www.longerakhyttene. no

35 OSE TURISTHEIM - KULTURHISTORIE OG BLUES

Ose Turistheim (1909) er eldste turiststasjon som framleis er i drift i Setesdal. Dette er eit intimt lite hotell med 14 senger fordelt på 6 gjesterom. Turistheimen har halde fast på sin originale karakter inne og ute - og er mellom ”Dei historiske hotella ” og tildelt Olavsrosa.

I dag leiger og driv Julia Stray og Signe Røynås staden. Dei er opptekne av å servere mat i tråd med hus og epoke - så her er det heimelaga tradisjonskost på menyen. Vertsskapet er og drivkraft for ulike arrangement gjennom sommaren. Saman med Johnny Augland skipar dei årleg til Blueslaurdag i hagen på Ose som er eit must for bluesfolket i landsdelen!

Julia M 92 65 28 73 eller Signe M 91 16 07 96 e-post [email protected] www.oseturistheim.no

36 37 38 BJORAA AQUAPONICS

På Bjoraa gard skal det satsast på eit noko uvanlig veksthusprodukt: Aure frå Otra! Innlandsfiskar Stein Uleberg og tomatkonge Knut Helleland har funne kvarandre i eit heilt nytt produksjonskonsept. Voneleg vakar Otraauren i kara på Bjorå før hausten, og diverse veksthusplantar nytter avfallet frå fisken som næring. Dette er ei videreforedling av den økologiske tankegangen. Ikkje berre hindrar ein at avfallsstoffa frå fiskeoppdrettet forureinar na- turen, dei vert også nytta til plantevekst. Om alt går etter planen kan du kjøpe smellfeit villfisk frå Otra og miljøvennleg dyrka tomater og agurkar allereie til hausten.

Stikk innom Bjoraa Aquaponics på Bjorå eller ring Stein på M 90 67 89 95 SETESDALSGILDET – SMAKEN AV SETESDAL

Hausten er tida for haustig og for å smake på det som kjem frå jord til bord! Midt i jakta inviterer vi til matfestivalen ”Setesdalsgildet” på Hovden. Her set vi fokus på lokal mat og kultur – og matkultur frå heile Setesdal. Programmet varierar frå år til anna. Det handlar om alt frå mat- kurs med kjende kokkar, utstilling og sal av lokale råvarer og produkt og ikkje minst smaksprøver – slik at alle kjenner ”smaken av Setesdal”. Her møter bonde kokk og lokale råvarer blir til spennande retter og menyar i munter kokkekamp. I konseptet ligg og kåring av produkt / beste produsent og utdeling av prisar. På kvelden er det tid for felles gjestebod og meir matglede. Alle som vil kan melde seg på til fest- middag i grendehuset eller på dei ulike serveringsstadene på Hovden. Du er velkomen anten du vil delta som bonde, kokk, utstillar eller gjest!

For info / påmelding kontakt turistinformasjonen på Hovden, T 37 93 93 70 e-post [email protected] www.hovden.com

40 SETESDALSGILDET – SMAKEN AV SETESDAL

41 ”Det beste menneske kan gjøre, er å spise og drikke og unne seg gode dager midt i alt sitt strev.”

Forkynneren 2,24.

42 Ansvarleg utgjevar: Setesdal Regionråd ved Signe Berit Sollien Haugå

Til Naturligvis 2011

Utstillinga og heftet er gitt ut med støtte frå Fylkesmannen i Aust-Agder

Foto: Marit Simonstad Kvaale © Setesdal Regionråd

Foto side 40, Bykle Hotell Print: Xpressprint

Design: Tress Design as Setesdal Regionråd, kommunehuset, 4747 Valle Tlf 37 93 75 00 e-post: [email protected] www.setesdal.no

UTSTILLINGA OG HEFTET ER GITT UT MED STØTTE FRÅ FYLKESMANNEN I AUST-AGDER

Evje og Hornnes kommune Bygland kommune Valle kommune Bykle kommune Evjemoen Sentrum Postboks 4 Rådhuset 4735 Evje 4745 Bygland 4747 Valle kommune 4754 Bykle www.e-h.kommune.no www.bygland.kommune.no www.valle.kommune.no www.bykle.kommune.no E: [email protected] E: [email protected] E: [email protected] E: [email protected] T: 37 93 23 00 T: 37 93 47 00 T: 37 93 75 00 T: 37 93 85 00