Zróżnicowanie Etniczne a Jakość Rządzenia W Gminie. Przypadek Województwa Opolskiego
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Zróżnicowanie etniczne a jakość rządzenia w gminie. Przypadek województwa opolskiego Bartosz Czepil Wojciech Opioła Opole 2020 Praca powstała w wyniku realizacji projektu badawczego o nr 2015/19/D/HS5/02566 finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki 1 Spis treści: Wstęp I. Problem badawczy, przegląd literatury przedmiotu i główne etapy badań 1. Problem badawczy i jego uzasadnienie 2. Przegląd literatury przedmiotu 3. Charakterystyka głównych etapów badań II. Zróżnicowanie etniczne i jakość rządzenia w gminie. Konceptualizacja i pomiar 1. Gmina w polskim systemie politycznym 2. Zróżnicowanie etniczne 3. Jakość rządzenia III. Charakterystyka województwa opolskiego. Zróżnicowanie etniczne jako cecha wyróżniająca 1. Województwo opolskie jako region 2. Historia wielokulturowości regionu 3. Zróżnicowanie etniczne województwa: stan obecny 4. Opolszczyzna w Indeksie Jakości Rządzenia w Europie IV. Analiza ilościowa: wyniki pomiarów i interpretacja 1. Podstawowe informacje statystyczne o gminach 2. Wyniki pomiaru jakości rządzenia 3. Analiza współzależności zmiennych 4. Interpretacja wyników V. Analiza jakościowa. Studia przypadku wybranych gmin 1. Kolonowskie 2. Walce 3. Domaszowice 4. Paczków Konkluzje Aneks 1. Wskaźniki indeksu jakości rządzenia Aneks 2. Szczegółowy opis wskaźników jakości rządzenia Aneks 3. Ankieta CAWI (wysłana 7 lipca 2017 r.) Spis tabel Spis rysunków Spis wywiadów Literatura 2 Wstęp Oddawana w ręce Czytelników książka jest zwieńczeniem projektu badawczego, realizowanego przez autorów w latach 2016-2019 dzięki grantowi pozyskanemu z Narodowego Centrum Nauki. Idea, jaka przyświecała autorom na początku to połączenie doświadczenia badawczego na polu polityki lokalnej, badań pogranicza, wielokulturowości województwa opolskiego (Ganowicz i Opioła 2017; Opioła 2014a; 2014b; 2015; Opioła i Trzcielińska-Polus 2013) oraz w obszarze jakości rządzenia (Czepil 2014; 2015; 2016). Zaowocowało to pomysłem zbadania jakości rządzenia na poziomie gminnym oraz zdiagnozowania, w jakim stopniu oraz w jaki sposób, na lokalną jakość rządzenia może wpływać zróżnicowanie etniczne mieszkańców gminy. Początkowo autorów interesowało także zagadnienie siły lokalnego społeczeństwa obywatelskiego. W toku prac zdecydowano się jednak – zgodnie z praktyką badania jakości rządzenia – włączyć społeczeństwo obywatelskie jako jeden z wymiarów jakości rządzenia (partycypacja). Autorzy prowadzili badania na obszarze województwa opolskiego, w którym około połowa gmin zamieszkiwana jest wspólnie przez ludność polską, śląską i niemiecką. Założenia teoretyczne i metodologiczne badania przygotowywane były w 2015 roku. W 2016 roku, zgodnie z sugestiami recenzentów projektu, niektóre elementy procesu badawczego uproszczono. Operacjonalizacja podstawowych kategorii badawczych, dobór wskaźników, opracowanie indeksów jakości rządzenia oraz zróżnicowania etnicznego oraz analiza statystyczna to zadania, które realizowane były w 2016 i 2017 roku. W połowie 2017 roku przeprowadzono ankietę CAWI a od czerwca 2018 do czerwca 2019 roku prowadzono badania jakościowe w czterech gminach województwa opolskiego: Domaszowice, Kolonowskie, Paczków i Walce. Podsumowując, proces badawczy (pomijając etap konceptualizacji i operacjonalizacji) składał się z dwóch etapów zgodnie z przyjętą metodą analizy zagnieżdżonej. Autorzy przeprowadzili najpierw analizę statystyczną w oparciu o dane zastane (wzbogaconą o badanie CAWI). Na podstawie danych ilościowych wybrano do kolejnego etapu analizy jakościowej cztery gminy, których zbadanie miało pozwolić na bardziej dogłębną eksplorację możliwych zależności między zróżnicowaniem etnicznym a jakością rządzenia. Książka składa się z pięciu rozdziałów. Ze względu na fakt iż jest to raport z badań, objętość poszczególnych rozdziałów różni się znacznie, autorzy postanowili jednak zachować 3 pierwotnie przyjętą strukturę, zgodnie z logiką prowadzonego badania. W rozdziale pierwszym przedstawiono problem badawczy, pytania badawcze oraz hipotezy. Następnie, w celu osadzenia prowadzonych badań w szerszym kontekście, dokonano przeglądu literatury dotyczącej związków zróżnicowania etnicznego i jakości rządzenia oraz przedstawiono wynikające z niej założenia wstępne/dylematy. W końcowej części pierwszego rozdziału opisano kolejne etapy badania. Rozdział drugi poświęcony jest konceptualizacji i operacjonalizacji procesu badawczego. Rozdział rozpoczyna się ogólną charakterystyką polskiej gminy, która stanowi naszą jednostkę analizy. Następnie znajduje się operacjonalizacja pojęcia „zróżnicowanie etniczne” wraz z rozważaniami na temat problemów związanych z pomiarem zróżnicowania etnicznego, z którymi musieli zmierzyć się autorzy. Ostatnia część rozdziału to operacjonalizacja pojęcia jakość rządzenia oraz objaśnienie opracowanego przez autorów indeksu jakości rządzenia na poziomie lokalnym. W rozdziale trzecim zawarto charakterystykę województwa opolskiego, a w szczególności jego wielokulturowości jako cechy wyróżniającej na tle innych regionów Polski. W rozdziale znajduje się krótka analiza historyczna wielokulturowości i pograniczności regionu, jak i porównanie obecnej sytuacji społeczno-ekonomicznej w regionie do innych województw Polski. Rozdział kończy się przedstawieniem jakości rządzenia w województwie opolskim na tle innych województw. Rozdział czwarty to prezentacja wyników przeprowadzonej przez autorów analizy ilościowej. W rozdziale tym znajduje się część zebranych danych statystycznych oraz analizy korelacji między indeksem jakości rządzenia a poziomem zróżnicowania etnicznego. W rozdziale tym znajdują się również pierwsze wnioski oraz dodatkowe pytania , które pojawiły się po analizie danych. Rozdział piąty – najobszerniejszy – zawiera studia przypadków czterech gmin województwa opolskiego. W tej części znajduje się wyjaśnienie sposobu wyboru przypadków do analizy jakościowej, szczegółowy opis procedury zbierania, analizy i opracowywania informacji oraz cztery studia przypadków, przeprowadzone oraz prezentowane według jednego schematu. Książkę kończą konkluzje, będące odniesieniem się do postawionych na wstępie pytań i hipotez, ale także dodatkowe wnioski jakie wyłoniły się w trakcie kilkuletniej pracy 4 nad postawionym tu problemem badawczym. Dopełnieniem całości są załączniki, spisy tabel i rysunków oraz wykaz literatury. Z perspektywy czterech lat poświęconych na realizację opisanego w książce badania, autorzy oceniają je jako zadanie niezmiernie trudne. Zdając sobie sprawę, że problematyka ta jest jednym z najbardziej „niekonkluzywnych” obszarów badawczych w naukach społecznych (dodatkowo często sposób objaśnienia zależy od dyscypliny reprezentowanej przez badacza, a zagadnieniem tym zajmują się zarówno politologowie jak i socjologowie, ekonomiści i przedstawiciele innych dyscyplin), chcielibyśmy podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do ostatecznego kształtu prezentowanych badań. Anonimowym recenzentom propozycji projektu badawczego, złożonego (dwukrotnie) do Narodowego Centrum Nauki. Koleżankom i kolegom z Uniwersytetu Opolskiego, którzy podczas – często burzliwych – dyskusji pomagali lepiej zrozumieć przedmiot badań, w szczególności Błażejowi Chorosiowi, Borysowi Cymbrowskiemu, Ewie Ganowicz, Danucie Kisielewicz, Aleksandrowi Kwiatkowi, Markowi Mazurkiewiczowi, Kamilowi Minknerowi, Magdalenie Ozimek-Hanslik, Krzysztofowi Zubie. Uczestnikom konferencji, podczas których autorzy poddawali dyskusji założenia lub wyniki badania (m.in. w Luksemburgu, Warszawie, Kamieniu Śląskim, Szawlach, Kijowie). Anonimowym recenzentom artykułów oraz redaktorom czasopism naukowych i monografii zbiorowych, w których autorzy publikowali częściowe wyniki swoich badań. Wreszcie, recenzentom niniejszej książki (oraz jej wersji w języku angielskim) i wszystkim zaangażowanym w proces wydawniczy. 5 Rozdział I. Problem badawczy, przegląd literatury przedmiotu i główne etapy badań 1. Problem badawczy i jego uzasadnienie Problemem badawczym prezentowanych tu badań jest związek między zróżnicowaniem etnicznym województwa opolskiego a jakością rządzenia w poszczególnych gminach tego regionu. Celem projektu badawczego jest diagnoza ewentualnych zależności między tym zróżnicowaniem a poziomem jakości rządzenia na szczeblu lokalnym. Główne pytanie badawcze na jakie autorzy chcieliby odpowiedzieć dotyczy tego czy wieloetniczność wzmacnia jakość rządzenia czy jest raczej czynnikiem utrudniającym rozwój tego wymiaru sfery publicznej? Odpowiedź na to pytanie wymaga odpowiedzi na kilka następujących pytań szczegółowych: Czy w gminach województwa opolskiego charakteryzujących się zróżnicowaniem etnicznym występuje inny poziom jakości rządzenia, niż w gminach etnicznie jednolitych? W jaki sposób zróżnicowanie może wpływać na jakość rządzenia? Jak wygląda kierunek zależności oraz poprzez jakie mechanizmy społeczno-polityczne te dwa wymiary na siebie oddziałują? Na podstawie powyższych pytań chcielibyśmy postawić następujące hipotezy badawcze: 1. W gminach województwa opolskiego charakteryzujących się zróżnicowaniem etnicznym, w porównaniu do gmin jednolitych etnicznie, występuje wyższa jakość rządzenia. 2. Poczucie odrębności mniejszości województwa opolskiego (mniejszość niemiecka, obywatele deklarujący śląską tożsamość narodową) oraz ich interesy polityczne są czynnikami sprzyjającymi wyższej jakości rządzenia w gminach województwa zróżnicowanych etnicznie. Źródłem inspiracji dla podjętych badań było studium Roberta Putnama przeprowadzone we Włoszech, w których badał on międzyregionalne różnice w wymiarze wzorów obywatelskiego zaangażowania oraz sprawności