JABATAN PERANGKAAN , NEGERI DEPARTMENT OF STATISTICS MALAYSIA, SABAH

Disember 2015 December 2015 KATA PENGANTAR PREFACE

KATA PENGANTAR PREFACE

Buku Tahunan Perangkaan ini The Statistical Yearbook provides memberikan maklumat yang comprehensive and up-to-date komprehensif dan terkini tentang ciri- information on social and economic ciri sosial dan ekonomi bagi Negeri characteristics of the State of Sabah. Sabah. Penerbitan ini The publication presents statistics on a mempersembahkan perangkaan yang wide array of topics which include luas meliputi pelbagai topik termasuk population, employment, education, penduduk, guna tenaga, pendidikan, health, prices, external trade, national kesihatan, perdagangan luar negeri, accounts, environment as well as data harga, akaun negara, alam sekitar dan for the various sectors of the economy. juga data bagi pelbagai sektor ekonomi.

Beberapa penunjuk utama Some key indicators are presented at dipersembahkan pada permulaan the beginning of the publication to penerbitan ini bagi membolehkan provide users with a quick pengguna memahami secara sepintas understanding of the basic trends of the lalu arah aliran asas ekonomi. economy.

Buku Tahunan Perangkaan The Statistical Yearbook serves as a menyediakan rujukan yang berguna dan useful and convenient reference on the mudah tentang situasi sosio ekonomi socio-economic situation of the State. negeri ini. Maklumat yang lebih Detailed statistics can be obtained in terperinci boleh diperoleh dalam other specialised publications of the penerbitan lain Jabatan yang lebih Department. khusus.

Sebarang cadangan dan pandangan ke Comments and suggestions towards arah memperbaiki lagi penerbitan ini improving future publications would be pada masa hadapan amat dihargai. greatly appreciated. The Department Jabatan merakamkan setinggi-tinggi gratefully acknowledges the co- penghargaan di atas kerjasama semua operation of all parties concerned in pihak yang telah membekalkan providing information for this maklumat untuk penerbitan ini. publication.

DATUK DR. HAJI ABDUL RAHMAN BIN HASAN

Ketua Perangkawan Malaysia Chief Statistician Malaysia

Disember 2015 December 2015

i SIMBOL DAN SINGKATAN YANG DIGUNAKAN SYMBOLS AND ABBREVIATIONS USED

- tidak ada nil .. tidak diperoleh not available + volum kurang daripada 50 tan metrik/meter padu volume less than 50 tonnes/cubic metres * nilai kurang daripada RM500 value less than RM500 p sementara / permulaan provisional / preliminary e anggaran estimate f ramalan forecast r pindaan revised t.k.m. / t.s.t.l. tidak terkelas di mana-mana / tidak disebut di tempat lain not elsewhere classified / not elsewhere specified dll dan lain-lain e.t.c. et cetera c.i.f. cost, insurance and freight f.o.b. free on board RM Ringgit Malaysia w.e.f. with effect from T.B.B. Tan Bersih Berdaftar N.R.T Net Registered Tonnage MSIC Piawaian Klasifikasi Industri Malaysia Malaysian Standard Industrial Classification MASCO Piawaian Klasifikasi Pekerjaan Malaysia Malaysian Standard Classification of Occupation

NOTA/NOTE : 1. Data yang terdapat dalam jadual-jadual adalah bagi Sabah yang tidak termasuk Wilayah Persekutuan kecuali dinyatakan sebaliknya. Data in the tables is for Sabah excluding Wilayah Persekutuan Labuan unless otherwise specified. 2. Jumlah angka-angka komponen mungkin tidak bersamaan dengan angka jumlah kecil atau jumlah besar disebabkan pembundaran. The sum of the component figures not add up to the sub–total or total figures due to rounding. 3. Nama agensi yang membekalkan data ditunjukkan di bawah setiap jadual kecuali yang mana Jabatan Perangkaan adalah sumber tunggal data itu. The name of the agencies providing the data are indicated below each table except where the Department of Statistics is the sole source of the data. 4. Angka-angka bagi tahun-tahun lalu telah dipinda di mana perlu. Figures for previous years have been revised where necessary .

ii SENARAI JADUAL MENGIKUT SEKSYEN MUKASURAT LIST OF TABLE BY SECTION PAGE

Data Penting dan Carta-Carta Key Data and Charts xix - xxviii LUAS KAWASAN AREA

1.1 Luas Kawasan mengikut Daerah Pentadbiran, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 Area by Administrative , Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 1

IKLIM CLIMATE 2.1 Iklim, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Climate, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 3

PENDUDUK, PERKAHWINAN DAN PERCERAIAN POPULATION, MARRIAGES AND DIVORCES

3.1 Kepadatan Penduduk, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Population Density, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 5

3.2 Jumlah Penduduk dan Purata Kadar Pertumbuhan Purata Tahunan (Peratus) mengikut Daerah Pentadbiran, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan 2000 - 2010. Total Population and Average Annual Growth Rate (Percent) by Administrative District, Sabah and Wilayah Pesekutuan Labuan 2000 - 2010. 6

3.3 Jumlah Penduduk mengikut Kumpulan Etnik, Jantina dan Daerah Pentadbiran, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Total Population by Ethnic Group, Sex and Administrative District, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 7-10

3.4 Jumlah Penduduk mengikut Kumpulan Umur dan Kumpulan Etnik Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Total Population by Age Group and Ethnic Group Sabah and Wilayah Persekutuan 11 Labuan, 2010

3.5 Jumlah Penduduk mengikut Kumpulan Etnik dan Agama, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Total Population by Ethnic Group and Religion, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 12

3.6 Jumlah Penduduk mengikut Kumpulan Etnik dan Kawasan Pihak Berkuasa Tempatan, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Total Population by Ethnic Group and Local Authority Area, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 13 - 15

3.7 Jumlah Penduduk mengikut Kumpulan Umur dan Daerah Pentadbiran, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Total Population by Age Group and Administrative District, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 16 -17

3.8 Jumlah Penduduk mengikut Kumpulan Umur, Jantina dan Strata Pada Tahun Banci 2000 dan 2010, Sabah Total Population by Age Group, Sex and Stratum On Census Year 2000 and 2010, Sabah 18

iii MUKASURAT PAGE

3.9 Penduduk Mengikut Daerah Pentadbiran dan Kumpulan Etnik, Sabah Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Population by Administrative District, Ethnic Group, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 19

3.10 Penduduk mengikut Kumpulan Umur dan Jantina, Sabah Population by Age Group and Sex, Sabah 20

3.11 Penduduk mengikut Kumpulan Etnik dan Jantina, Sabah Population by Ethnic Group and Sex, Sabah 21

3.12 Penduduk mengikut Taraf Perkahwinan, Kumpulan Umur dan Jantina, Sabah, 2010 Population by Marital Status, Age Group and Sex, Sabah 2010 22

3.13 Jumlah Penduduk mengikut Kehadiran Sekolah dan Kumpulan Umur, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Total Population by School Attendance and Age Group, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 23

3.14 Penduduk yang Pernah Bersekolah mengikut Pendidikan yang Tertinggi Dicapai dan Kumpulan Umur, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Population Ever Been to School by Highest Level of Education Attained and Age Group, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 24

3.15 Penduduk Berumur 10 Tahun dan Lebih mengikut Sijil / Diploma / Ijazah Tertinggi yang Diperoleh dan Kumpulan Umur, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 Population Aged 10 Years and Over by Highest Certificate / Diploma / Degree Obtained and Age Group, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2010 25 - 26

3.16 Bilangan Perkahwinan dan Perceraian Orang Islam dan Orang Bukan Islam yang Didaftarkan, Sabah Number of Registered Muslim and Non- Muslim Marriages and Divorces, Sabah 27

PERANGKAAN TENAGA BURUH LABOUR FORCE STATISTICS

4.1 Perangkaan Utama Tenaga Buruh, Sabah Principal Statistics of Labour Force, Sabah 29

4.2 Bilangan Penduduk Bekerja mengikut Industri, Sabah Number of Employed Persons by Industry, Sabah 30

4.3 Bilangan Penduduk Bekerja mengikut Pekerjaan, Sabah Number of Employed Persons by Occupation, Sabah 31

4.4 Bilangan Penduduk Bekerja mengikut Pencapaian Pendidikan, Sabah Number of Employed Persons by Educational Attainment, Sabah 32

4.5 Bilangan Penduduk Bekerja mengikut Kumpulan Umur, Sabah Number of Employed Persons by Age Group, Sabah 33

4.6 Taburan Peratus Penduduk Bekerja mengikut Industri, Sabah Percentage Distribution of Employed Persons by Industry, Sabah 34

4.7 Taburan Peratus Penduduk Bekerja mengikut Pekerjaan, Sabah Percentage Distribution of Employed Persons by Occupation, Sabah 35

iv MUKASURAT PAGE

4.8 Taburan Peratus Penduduk Bekerja mengikut Pencapaian Pendidikan, Sabah Percentage Distribution of Employed Persons by Educational Attainment, Sabah 36

4.9 Taburan Peratus Penduduk Bekerja mengikut Kumpulan Umur, Sabah Percentage Distribution of Employed Persons by Age Group, Sabah 37

4.10 Taburan Peratus Penganggur mengikut Pencapaian Pendidikan, Sabah Percentage Distribution of Unemployed Persons by Educational Attainment, Sabah 38

4.11 Taburan Peratus Penganggur mengikut Kumpulan Umur, Sabah Percentage Distribution of Unemployed Persons by Age Group, Sabah 39

4.12 Kekosongan Baru yang Dilaporkan Mengikut Pekerjaan, Sabah New Vacancies Reported by Occupation, Sabah 40

4.13 Kekosongan Baru yang Dilaporkan Mengikut Industri, Sabah New Vacancies Reported by Industry, Sabah 41

PENDIDIKAN EDUCATION

5.1 Bilangan Sekolah Rendah dan Menengah, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Number of Primary and Secondary Schools, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 43

5.2 Bilangan Sekolah Rendah dan Menengah mengikut Daerah Pendidikan, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 Number of Primary and Secondary Schools by Education District, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 44

5.3 Bilangan Pelajar di Sekolah Rendah dan Menengah, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Number of Students in Primary and Secondary Schools, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 45

5.4 Bilangan Pelajar di Sekolah Rendah dan Menengah mengikut Daerah Pendidikan, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 Number of Students in Primary and Secondary Schools by Education District, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 46

5.5 Bilangan Guru di Sekolah Rendah dan Menengah, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Number of Teachers in Primary and Secondary Schools, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 47

5.6 Bilangan Guru di Sekolah Rendah dan Menengah mengikut Daerah Pendidikan, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 Number of Teachers in Primary and Secondary Schools by Education District, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 48

5.7 Bilangan Sekolah, Pelajar dan Guru di Sekolah Rendah dan Menengah Swasta, Sabah Number of School, Student and Teacher in Private Primary and Secondary Schools, Sabah 49

5.8 Bilangan Institut Pendidikan Guru, Pensyarah dan Pelatih, Sabah Number of Teachers Training Institute, Lecturers and Trainees, Sabah 50

v MUKASURAT PAGE 5.9 Keputusan Peperiksaan Sijil Pelajaran Malaysia (SPM), Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Examination Results of Malaysia Certificate of Education, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 51

5.10 Keputusan Peperiksaan Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia (STPM), Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Examination Results of Malaysia Higher School Certificate, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 52

PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

6.1 Institusi Kebajikan Kerajaan, Sabah Government Welfare Service Institutions, Sabah 53

6.2 Bilangan Pesalah Juvana mengikut Daerah Pentadbiran, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 Number of Juvenile Offenders by Administrative District, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 54

6.3 Bilangan Penagih Dadah yang Dirawat Di Pusat Pemulihan Dadah, Sabah Number of Drug Addicts Under Treatment At Drug Rehabilitation Centre, Sabah 55

6.4 Bilangan Penagih Dadah mengikut Daerah Pentadbiran, Sabah Number of Known Drug Dependents by Administrative District, Sabah 56

6.5 Bilangan Pencarum kepada Kumpulan Wang Simpanan Pekerja (KWSP) mengikut Kumpulan Umur, Sabah Number of Contributors to Employees' Provident Fund (EPF) by Age-Group, Sabah 57

6.6 Perangkaan Pertubuhan Keselamatan Sosial (Perkeso) Statistics on Social Security Organisation (Socso) 58

6.7 Bilangan Penerima Faedah Pertubuhan Keselamatan Sosial (Perkeso) Number of Beneficiaries of The Social Security Organisation (Socso) 59

KESIHATAN HEALTH

7.1 Bilangan Hospital dan Klinik Kerajaan, Sabah Number of Government Hospitals and Clinics, Sabah 61

7.2 Bilangan Hospital dan Klinik Kerajaan mengikut Daerah Pentadbiran, Sabah 2014 Number of Government Hospitals and Clinics by Administrative District, Sabah 2014 62

7.3 Bilangan Katil di Hospital Kerajaan, Sabah Number of Beds in Government Hospitals, Sabah 63

7.4 Bilangan Kakitangan Perubatan yang Berdaftar, Sabah Number of Registered Medical Personnel, Sabah 64

7.5 Bilangan Kakitangan Perubatan yang Berdaftar mengikut Daerah Pentadbiran, Sabah, 2014 Number of Registered Medical Personnel by Administrative District, Sabah, 2014 65

vi MUKASURAT PAGE 7.6 Bilangan Pesakit yang Dirawat di Hospital Kerajaan mengikut Jenis Penyakit, Sabah Number of Patients Treated at Government Hospitals by Type of Illness, Sabah 66

7.7 Bilangan Kematian di Hospital Kerajaan mengikut Jenis Penyakit, Sabah Number of Deaths in Government Hospitals by Type of Illness, Sabah 67

7.8 Diagnosis Kemasukan Pesakit kerana Gangguan Mental, Sabah Diagnosis of Admissions for Mental Disorders, Sabah 68

7.9 Perkhidmatan Utama di Klinik Pergigian, Sabah Principal Services at Dental Clinics, Sabah 69

7.10 Bilangan Pesakit Luar Dirujuk mengikut Daerah Pentadbiran, Sabah Number of Out-patients Attended by Administrative District, Sabah 70

7.11 Bilangan Discaj di Hospital Kerajaan dan Instutusi Perubatan Khas, Disebabkan Penyakit Kanser, Kencing Manis, Sakit Jiwa dan Jantung, Sabah 71 Number of Discharges in Government Hospitals and Special Medical Institutions Caused by Cancer, Diabetes, Mental Illness and Heart Diseases, Sabah

KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

8.1 Jenayah yang Dilaporkan Kepada Polis mengikut Jenis Kesalahan, Sabah 73 Crime Reported to The Police by Nature of Offence, Sabah

8.2 Perangkaan Mahkamah, Sabah 74 Court Statistics, Sabah

8.3 Perangkaan Penjara, Sabah 75 Prison Statistics, Sabah

8.4 Kemalangan Jalan Raya, Sabah 76 Road Accidents, Sabah

8.5 Bilangan Kemalangan Jalan Raya yang Dilaporkan mengikut Daerah Pentadbiran, Sabah, 2014 77 Number of Road Accidents Reported by Administrative District, Sabah, 2014

8.6 Kebakaran mengikut Jenis, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan 78 Fire Breakout by Type, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan

8.7 Kebakaran mengikut Punca, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan 79 Fire Breakout by Source, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan

HARGA-HARGA PRICES

9.1 Indeks Harga Pengguna dan Perubahan Peratus bagi Kumpulan Utama, Sabah Termasuk Wilayah Persekutuan Labuan Consumer Price Index and Percentage Change for Main Groups, Sabah Include Wilayah Persekutuan Labuan 81

9.2 Indeks Harga Pengguna dan Perubahan Peratus bagi Subkumpulan Makanan, Sabah Termasuk Wilayah Persekutuan Labuan Consumer Price Index and Percentage Change for Sub-Groups of Food, Sabah Include Wilayah Persekutuan Labuan 82

vii MUKASURAT PAGE

9.3 Indeks Harga Pengguna dan Perubahan Peratus bagi Barang Tahan Lama, Semi Tahan Lama, Tidak Tahan Lama dan Perkhidmatan, Sabah Termasuk Sabah Termasuk Wilayah Persekutuan Labuan Consumer Price Index and Percentage Change for Durable, Semi-Durable and Non-Durable Goods and Services, Sabah Include Wilayah Persekutuan Labuan 83

9.4 Harga Purata bagi Biji Koko Kering di dan Average Price of Dried Cocoa Beans at Tawau and Tenom 84

PERBELANJAAN ISI RUMAH HOUSEHOLD EXPENDITURE

10.1 Taburan Peratus Isi Rumah dan Agihan Pendapatan mengikut Kelas Pendapatan Isi Rumah Bulanan, Sabah 2014 Percentage Distribution of Housholds and Income Share by Monthly Household Income Class, Sabah 2014 85

10.2 Pendapatan Isi Rumah Purata Bulanan dan Kadar Pertumbuhan Tahunan Purata, Sabah Mean Monthly Household Income and Average Annual Growth Rate, Sabah 85

10.3 Insiden Kemiskinan dan Kemiskinan Tegar, Sabah Incidence of Poverty and Hardcore Poverty, Sabah 85

10.4 Perbelanjaan Bulanan Purata Setiap Isi Rumah mengikut Strata Sabah, 2004/05 dan 2009/10 Average Monthly Expenditure Per Household by Strata, Sabah, 2004/05 and 2009/10 86 - 87

PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.1 Import, Eksport dan Imbangan Perdagangan Sabah Imports, Exports and Balance of Trade, Sabah 89

11.2 Import mengikut Seksyen Barangan, Sabah Imports by Commodity Sections, Sabah 90

11.3 Eksport mengikut Seksyen Barangan, Sabah Exports by Commodity Sections, Sabah 91

11.4 Import mengikut Kumpulan Negara/Negara, Sabah Imports by Country Grouping/Country, Sabah 92 - 94

11.5 Eksport mengikut Kumpulan Negara/Negara, Sabah Exports by Country Grouping/Country, Sabah 95 - 97

11.6 Eksport Barangan-Barangan Utama, Sabah Exports of Major Commodities, Sabah 98 - 99

11.7 Import Beras mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Imports of Rice by Major Countries, Sabah 100

11.8 Import Rokok mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Imports of Cigarettes by Major Countries, Sabah 100

11.9 Import Baja yang Dikilangkan mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Imports of Fertilizers, Manufactured by Major Countries, Sabah 101

viii MUKASURAT PAGE

11.10 Import Produk Petroleum mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Imports of Petroleum Products by Major Countries, Sabah 102

11.11 Import Motokar, Sudah Dipasang, (Termasuk Baru dan Terpakai) mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Imports of Motor Cars, Completely Built-Up (Include New and Used) by Major Countries, Sabah 102

11.12 Import Pacuan Empat Roda, Sudah Dipasang, (Termasuk Baru dan Terpakai) mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Imports of Four Wheel Drive Vehicles, Completely Built-Up, (Include New and Used) by Major Countries, Sabah 103

11.13 Import Lain-lain Kenderaan Penumpang Bermotor, Sudah Dipasang (Termasuk Baru dan Terpakai) Mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Imports of Other Passengers Motor Vehicles Completely Built-Up, (Include New and Used) by Major Countries, Sabah 103

11.14 Import Jentera Penggali, Perata, Penolak, dll. Mengikut Negara- Negara Utama, Sabah Imports of Excavators, Levellers, Bulldozers etc. By Major Countries, Sabah 104

11.15 Eksport Udang, Segar, Disejukbekukan mengikut Negara- Negara Utama, Sabah Exports of Fresh, Frozen Prawns by Major Countries, Sabah 105

11.16 Eksport Biji Koko (Mentah atau Disalai) mengikut Negara- Negara Utama, Sabah Exports of Cocoa Beans (Raw or Roasted) by Major Countries, Sabah 106

11.17 Eksport Minyak Isirong Kelapa Sawit mengikut Negara- Negara Utama, Sabah Exports of Palm Kernels Oil by Major Countries, Sabah 106

11.18 Eksport Getah mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Exports of Rubber by Major Countries, Sabah 107

11.19 Eksport Balak Gergaji (Termasuk Konifer) mengikut Negara- Negara Utama, Sabah Exports of Saw Logs (Include Conifer) by Major Countries, Sabah 108

11.20 Eksport Kayu Gergaji (Termasuk Konifer) mengikut Negara- Negara Utama, Sabah Exports of Sawn Timber (Include Conifer) by Major Countries, Sabah 109

11.21 Eksport Petroleum Mentah mengikut Negara-Negara Utama Sabah Exports of Crude Petroleum by Major Countries, Sabah 110

11.22 Eksport Minyak Kelapa Sawit mengikut Negara-Negara Utama Sabah Exports of Palm Oil by Major Countries, Sabah 111

11.23 Eksport Methanol mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Exports of Methanol by Major Countries, Sabah 112

11.24 Eksport Kepingan Venir mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Exports of Veneer Sheets by Major Countries, Sabah 113

ix MUKASURAT PAGE

11.25 Eksport Papan Lapis Biasa mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Exports of Plywood Plain by Major Countries, Sabah 114

11.26 Eksport Besi Brikuet Panas mengikut Negara-Negara Utama, Sabah Exports of Hot Briquetted Iron by Major Countries, Sabah 115

11.27 Eksport Getah mengikut Gred, Sabah Exports of Rubber by Grade, Sabah 116

11.28 Eksport Balak Gergaji (Termasuk Konifer) mengikut Jenis Sabah Exports of Saw Logs (Include Conifer) by Type, Sabah 117

11.29 Eksport Kayu Gergaji (Termasuk Konifer) mengikut Jenis, Sabah Exports of Sawn Timber (Include Conifer) by Type, Sabah 118

PERTANIAN AGRICULTURE

12.1 Keluasan Bertanam bagi Tanaman-Tanaman Utama, Sabah Planted Area of Main Crops, Sabah 119

12.2 Keluasan Bertanam bagi Tanaman-Tanaman Utama mengikut Bahagian dan Daerah Pertanian, Sabah, 2014 Planted Area of Main Crops by Division and Agricultural District, Sabah, 2014 120

12.3 Keluasan Bertanam bagi Tanaman-Tanaman Lain, Sabah Planted Area of Other Crops, Sabah 121

12.4 Keluasan bagi Getah dalam Estet-Estet dan Kebun Kecil, Sabah Area of Rubber Estates and Smallholdings, Sabah 122

12.5 Estet dan Skim Tanah Kelapa Sawit - Bilangan, Keluasan Bertanam, Pengeluaran dan Hasil, Sabah Oil Palm Estates and Land Schemes - Number, Planted Area, Production and Yield, Sabah 123

12.6 Keluasan Bertanam Kelapa Sawit mengikut Kategori, Sabah Planted Area of Oil Palm by Category, Sabah 124

12.7 Estet Kelapa - Keluasan Bertanam, Pengeluaran dan Hasil, Sabah Coconut Estates - Planted Area, Production and Yield, Sabah 125

12.8 Estet Koko - Bilangan, Keluasan Bertanam, Pengeluaran dan Hasil, Sabah Cocoa Estates - Number, Planted Area, Production and Yield, Sabah 126

12.9 Keluasan Bertanam, Pengeluaran dan Hasil Padi, Sabah Planted Area, Production and Yield of Paddy, Sabah 127 - 128

12.10 Koperasi Pembangunan Tanah mengikut Daerah Pentadbiran Sabah, 2014 Cooperative Land Development Societies by Administrative District, Sabah, 2014 129

12.11 Koperasi Pembangunan Tanah mengikut Tanaman Utama, Sabah, 2014 Cooperative Land Development Societies by Main Crops, Sabah, 2014 130

12.12 Tanah Simpanan yang Diwartakan (Selain Daripada Hutan Simpanan) dan Tanah Pindah Milik, Sabah Gazetted Reserves (Other Than Forest Reserves) and Alienated Land, Sabah 131 MUKASURAT PAGE

12.13 Permohonan untuk Tanah Negeri, Sabah Application for State Land, Sabah 131

12.14 Geran Tanah yang Dipegang, Sabah Land Titles Held, Sabah 132

12.15 Geran Tanah yang Berdaftar mengikut Bahagian dan Daerah Pentadbiran, Sabah, 2014 Registered Land Titles by Division and Administrative District, Sabah, 2014 133 - 134

12.16 Penyembelihan Ternakan yang Direkodkan, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Recorded Livestock Slaughter, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 135

12.17 Bilangan Ternakan, Sabah Livestock Population, Sabah 136

12.18 Pengeluaran Hasil Ternakan, Sabah 137 Output of Livestock Product, Sabah

12.19 Kawasan di Bawah Hutan dan Tanah Lain, Sabah Area Under Forest and Other Land, Sabah 138

12.20 Penjenisan Hutan, Sabah Classification of the Forest, Sabah 138

12.21 Hutan Simpanan mengikut Daerah Perhutanan, Sabah, 2014 Forest Reserves by Forest District, Sabah, 2014 139

12.22 Pengeluaran Kayu-Kayan terpilih, Sabah Production of Selected Timber Products, Sabah 140

12.23 Pengeluaran Kilang Papan, Sabah Out-Turn of Sawmills, Sabah 141

12.24 Pengeluaran Balak Gergaji mengikut Jenis Lesen, Sabah Saw Logs Production by Type of Licence, Sabah 142

12.25 Bilangan Nelayan dan Vesel Menangkap Ikan yang Dilesenkan, Sabah Number of Fishermen and Licensed Fishing Vessels, Sabah 143

12.26 Bilangan Peralatan Menangkap Ikan Berlesen, Sabah Number of Licensed Fishing Gears, Sabah 144

12.27 Pendaratan Ikan Laut mengikut Kumpulan Perkakas, Sabah Landings of Marine Fish by Gear Group, Sabah 145

12.28 Bilangan dan Keluasan Kolam Ikan Air Tawar mengikut Bahagian dan Pembahagian Benih Ikan Air Tawar, Sabah Number and Area of Freshwater Fish Ponds by Division and Distribution of Freshwater Fish Fry, Sabah 146

12.29 Bilangan Pukat Tunda Udang yang Berlesen, Sabah Number of Licensed Prawn Trawl Nets, Sabah 147

12.30 Pendaratan Udang oleh Kapal Tunda, Sabah Landings of Prawns by Trawlers, Sabah 148

xi MUKASURAT PAGE

12.31 Anggaran Pengeluaran Ikan Air Tawar, Sabah Estimated Freshwater Fish Production, Sabah 149

12.32 Anggaran Pengeluaran Ternakan Air Payau, Sabah Estimated Production of Brackishwater Culture, Sabah 150

12.33 Pendaratan Ikan Laut, Sabah Landing of Marine Fish, Sabah 151

12.34 Anggaran Pengeluaran Rumpai Laut, Sabah Estimated Production of Seaweed, Sabah 152

PEMBUATAN, PEMBINAAN, PENGGALIAN BATU, ELEKTRIK DAN AIR MANUFACTURING, CONSTRUCTION, STONE QUARRYING, ELECTRICITY AND WATER

13.1 Perangkaan Utama Industri Pembuatan mengikut Kumpulan Utama, Sabah 2012 Principal Statistics of Manufacturing Industries by Major Group, Sabah, 2012 153 - 156

13.2 Perangkaan Utama Industri Pembinaan, Sabah Principal Statistics of Construction Industries, Sabah 157

13.3 Perangkaan Utama Industri Pembinaan mengikut Jenis Binaan, Sabah Principal Statistics of Construction Industries by Type of Construction, Sabah 158

13.4 Perangkaan Utama Pengkuarian Batu, Sabah Principal Statistics of Stone Quarrying, Sabah 159

13.5 Ringkasan Operasi Elektrik, Sabah Operations Summary of Electricity, Sabah 160

13.6 Penggunaan Elektrik mengikut Jenis Pengguna, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Consumption of Electricity by Type of Consumers, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 161

13.7 Kapasiti dan Penggunaan Tenaga Elektrik mengikut Stesen, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Capacity and Consumption of Electricity by Stations, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 162

13.8 Ringkasan Bekalan Air, Sabah Summary of Water Supply, Sabah 163

13.9 Bekalan Air mengikut Stesen, Sabah, 2014 Water Supply by Station, Sabah, 2014 164 - 165

PERKHIDMATAN SERVICES

14.1 Perangkaan Utama Perkhidmatan Perdagangan Edaran, Sabah Principal Statistics of Distributive Trade Services, Sabah 167

14.2 Perangkaan Utama Perkhidmatan Lain-Lain Aktiviti Sokongan Pengangkutan, Sabah Principal Statistics of Other Support Activities for Transportation Services, Sabah 167

xii MUKASURAT PAGE

14.3 Perangkaan Utama Perkhidmatan Bas, Sabah Principal Statistics of Bus Services, Sabah 168

14.4 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pengangkutan Muatan Melalui Jalan Raya, Sabah Principal Statistics of Freight Transport by Road, Sabah 169

14.5 Perangkaan Utama Perkhidmatan Teksi dan Kereta Sewa, Sabah Principal Statistics of Taxis and Rental of Cars , Sabah 170

14.6 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pengangkutan Darat Lain, Sabah Principal Statistics of Other Land Transport, Sabah 170

14.7 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pengangkutan Laut dan Persisir Pantai, Sabah Principal Statistics of Sea Coastal Water Transport Services, Sabah 171

14.8 Perangkaan Utama Perkhidmatan Tempat Letak Kereta, Sabah Principal Statistics of Parking Services, Sabah 172

14.9 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pengendalian Kargo / Pemunggahan, Sabah Principal Statistics of Cargo Handling / Stevedoring Services, Sabah 173

14.10 Perangkaan Utama Perkhidmatan Agensi Perkapalan dan Penghantaran, Sabah Principal Statistics of Shipping and Forwarding Agencies Services, Sabah 174

14.11 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pos dan Kurier, Sabah Principal Statistics of Post and Courier Services, Sabah 175

14.12 Perangkaan Utama Perkhidmatan Penginapan, Sabah Principal Statistics of Accommodation Services, Sabah 176

14.13 Perangkaan Utama Perkhidmatan Makanan dan Minuman, Sabah Principal Statistics of Food and Beverage Services, Sabah 177

14.14 Perangkaan Utama Aktiviti Penerbitan Wayang Gambar, Video dan Program Televisyen, Sabah Principal Statistics of Motion Picture, Video and Television Programme Activities, Sabah 177

14.15 Perangkaan Utama Perkhidmatan Hartanah, Sabah Principal Statistics of Real Estate Services, Sabah 178

14.16 Perangkaan Utama Perkhidmatan Guaman, Sabah Principal Statistics of Legal Services, Sabah 179

14.17 Perangkaan Utama Perkhidmatan Perakaunan, Sabah Principal Statistics of Accounting Services, Sabah 180

14.18 Perangkaan Utama Perkhidmatan Arkitek, Sabah Principal Statistics of Architectural Services, Sabah 181

14.19 Perangkaan Utama Perkhidmatan Kejuruteraan, Sabah Principal Statistics of Engineering Services, Sabah 182

14.20 Perangkaan Utama Perkhidmatan Juruukur, Sabah Principal Statistics of Surveying Services, Sabah 183

14.21 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pakar Runding Pengurusan dan Penyelidikan Pasaran, Sabah Principal Statistics of Management Consultancy and Market Research Services, Sabah 184 xiii MUKASURAT PAGE

14.22 Perangkaan Utama Perkhidmatan Profesional, Saintifik dan Teknikal Lain, Sabah Principal Statistics of Other Professional, Scientific and Technical Services, Sabah 184

14.23 Perangkaan Utama Perkhidmatan Veterinar, Sabah Principal Statistics of Veterinary Services, Sabah 185

14.24 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pentadbiran dan Khidmat Sokongan, Sabah Principal Statistics of Administrative and Support Services, Sabah 186

14.25 Perangkaan Utama Sekolah Persendirian, Sabah Principal Statistics of Private Schools, Sabah 187

14.26 Perangkaan Utama Sekolah Memandu, Sabah Principal Statistics of Driving Schools, Sabah 188

14.27 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pergigian, Sabah Principal Statistics of Dental Services, Sabah 189

14.28 Perangkaan Utama Perkhidmatan Perubatan, Sabah Principal Statistics of Medical Services, Sabah 190

14.29 Perangkaan Utama Hospital dan Rumah Bersalin Persendirian, Sabah Principal Statistics of Private Hospitals and Maternity Homes, Sabah 191

14.30 Perangkaan Utama perkhidmatan Kerja Sosial, Sabah Principal Statistics of Social Work Services, Sabah 192

14.31 Perangkaan Utama Perkhidmatan Penjagaan Harian Kanak-Kanak, Sabah Principal Statistics of Child Day-Care Services, Sabah 192

14.32 Perangkaan Utama Perkhidmatan Kesihatan Lain, Sabah Principal Statistics of Other Health Services, Sabah 193

14.33 Perangkaan Utama Aktiviti Kesenian, Hiburan dan Rekreasi, Sabah Principal Statistics of Arts, Entertainment and Recreation Activities, Sabah 194

14.34 Perangkaan Utama Aktiviti Keahlian Organisasi, Sabah Principal Statistics of Membership Organisations Activities, Sabah 194

14.35 Perangkaan Utama Perkhidmatan Pembaikan Komputer dan Barangan Persendirian dan Isi Rumah, Sabah Principal Statistics of Repair of Computers and Personal and Households Goods Services, Sabah 195

14.36 Perangkaan Utama Aktiviti Perkhidmatan Lain, Sabah Principal Statistics of Other Services Activities, Sabah 195

PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.1 Panjang Jalan Raya mengikut Jenis Jalan Raya dan Bidang Kuasa, Sabah Roads Mileage by Type of Road and Jurisdiction, Sabah 197

15.2 Kenderaan Bermotor yang Berdaftar, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Motor Vehicles Registered, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 198

xiv MUKASURAT PAGE

15.3 Pendaftaran Baru Kenderaan Bermotor mengikut Kawasan Pendaftaran, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 New Registration of Motor Vehicles by Registration Area, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan, 2014 199

15.4 Perangkaan Kereta Api, Sabah Railway Statistics, Sabah 200

15.5 Pengerakan Pesawat di Lapangan Terbang, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Aircraft Movements at Airports, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 201

15.6 Trafik Penumpang di Lapangan Terbang, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Passenger Traffic at Airports, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 202

15.7 Muatan yang Diuruskan di Lapangan Terbang, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Cargo Handled at Airports, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 203

15.8 Mel yang Diuruskan di Lapangan Terbang, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Mail Handled at Airports, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 204

15.09 Ketibaan dan Pelayaran Kapal-Kapal yang Terlibat dalam Perdagangan Antarabangsa di Pelabuhan, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Arrivals and Departures of Ocean Going Vessels Engaged in International Trade at Ports, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 205 - 206

15.10 Kargo yang Dikendalikan di Pelabuhan, Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan Cargo Throughput at Ports, Sabah and Wilayah Persekutuan Labuan 207

15.11 Perangkaan Pos, Sabah Postal Statistics, Sabah 208

15.12 Perangkaan Telekomunikasi, Sabah Telecommunications Statistics, Sabah 209

15.13 Bilangan Langganan Jalur Lebar, Sabah Number of Broadband Subscriptions, Sabah 209

15.14 Purata Edaran Akhbar Harian, Sabah 210 Average Daily Circulation of Newspaper, Sabah

KEWANGAN FINANCE

16.1 Hasil Kerajaan Negeri, Sabah State Government Revenue, Sabah 211

16.2 Ringkasan Perbelanjaan Kerajaan Negeri (Sebenar), Sabah Summary of State Government Expenditure (Actual), Sabah 212 - 213

16.3 Hasil Pembangunan Negeri (Sebenar), Sabah State Development Revenue (Actual), Sabah 214

xv MUKASURAT PAGE

16.4 Perbelanjaan Pembangunan Negeri (Sebenar), Sabah State Development Expenditure (Actual), Sabah 215

16.5 Harta Dipegang oleh Kerajaan, Sabah Assets Held by Government, Sabah 216

16.6 Anggaran Pendapatan Pihak Berkuasa Tempatan, Sabah Estimates of Local Authority Revenue, Sabah 217

16.7 Anggaran Perbelanjaan Pihak Berkuasa Tempatan, Sabah Estimates of Local Authority Expenditure, Sabah 218

16.8 Perangkaan Kumpulan Wang Simpanan Pekerja, Sabah Employees' Provident Fund Statistics, Sabah 219

16.9 Bilangan Keahlian dan Koperasi Didaftarkan, Sabah Number of Membership and Registered Cooperative Societies, Sabah. 220

16.10 Koperasi Sabah, 2014 Cooperative Sabah, 2014 221

AKAUN NEGARA NATIONAL ACCOUNTS

17.1 Keluaran Dalam Negeri Kasar mengikut Jenis Aktiviti Ekonomi pada Harga Malar 2010, Sabah Gross Domestic Product By Kind of Economic Activity at Constant 2010 Prices, Sabah 223

17.2 Keluaran Dalam Negeri Kasar mengikut Jenis Aktiviti Ekonomi pada Harga Malar 2010 - Perubahan Peratusan Tahunan & Pembahagian Peratus KDNK Sabah Gross Domestic Product by Kind of Economic Activity at Constant 2010 Prices, - Annual Percentage Change & Percentage Share of GDP Sabah 224

17.3 KDNK Pada Harga Semasa dan KDNK Per Kapita pada Harga Semasa, Sabah GDP Per Capita at Current Prices and GDP at Current Prices, Sabah 224

PELBAGAI MISCELLANEOUS

18.1 Ketibaan Pelawat mengikut Kewarganegaraan, Sabah Visitor Arrivals by Citizenship, Sabah 225

18.2 Ketibaan Pelawat mengikut Tempat Masuk, Sabah Visitor Arrivals by Point of Entry, Sabah 225

18.3 Bilangan Pendaftaran Syarikat-Syarikat, Sabah Number of Registered Company , Sabah 226

18.4 Bilangan Perpustakaan Awam mengikut Jenis Perpustakaan, Sabah Number of Public Libraries by Type of Library, Sabah 227

xvi MUKASURAT

18.5 Bilangan Kumulatif Keahlian Di Perpustakaan Awam mengikut Jenis Perpustakaan, Sabah Number of Cummulative Memberships In Public Libraries by Type of Library, Sabah 228

18.6 Bilangan Kumulatif Koleksi di Perpustakaan Awam mengikut Jenis Perpustakaan, Sabah Number of Cumulative Collections In Public Libraries by Type of Library, Sabah 229

18.7 Bilangan Pengundi Berdaftar, Sabah, 2014 Number of Registered Voters, Sabah, 2014 230 - 231

GLOSARI 233 GLOSSARY

xvii

DATA PENTING – MALAYSIA KEY DATA – MALAYSIA

LUAS KAWASAN 2014 (km. persegi) AREA 2014 (sq. km)

Malaysia 330,396

2011 2012 2013 2014p

PENDUDUK (Juta)(a) 29.06 29.51 30.21 30.60 POPULATION (Million)

PERANGKAAN PENTING 2010 2011 2012 2013p VITAL STATISTICS

Kadar Kelahiran Kasar (setiap 1,000 penduduk) 17.2 17.6 17.8 16.3 Crude Birth Rate (per 1,000 population) Kadar Kematian Kasar (setiap 1,000 penduduk) 4.6 4.7 4.7 4.7 Crude Death Rate (per 1,000 population) Kadar Pertambahan Semula Jadi Kasar 12.6 12.9 13.1 11.6 (setiap 1,000 penduduk) Crude Rate of Natural Increase (per 1,000 population) Kadar Mortaliti Bayi 6.7 6.5 6.2 6.5 (setiap 1,000 kelahiran hidup) Infant Mortality Rate (per 1,000 live births)

JANGKAAN HAYAT KETIKA LAHIR (bilangan tahun) 2011 2012p 2013e 2014e LIFE EXPECTANCY AT BIRTH (number of years)

Lelaki/Male 72.1 72.3 72.5 72.5 Perempuan/Female 76.8 77.0 77.1 77.2

GUNA TENAGA 2011 2012 2013 2014 EMPLOYMENT

Jumlah Tenaga Buruh ('000) 12,675.8 13,119.6 13,634.6 13,931.6 Total Labour Force ('000) Bekerja ('000) 12,284.4 12,723.2 13,210.0 13,532.1 Employed ('000) Menganggur ('000) 391.4 396.3 424.6 399.5 Unemployed ('000) Kadar Pengangguran (%) 3.1 3.0 3.1 2.9 Unemployment Rate (%) Kadar Penyertaan Tenaga Buruh (%) 64.4 65.5 67.0 67.5 Labour Force Participation Rates (%)

(a) Anggaran Penduduk Pertengahan Tahun berasaskan data Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia 2010 yang disesuaikan. Mid-Year Population Estimates based on the adjusted Population and Housing Census of Malaysia 2010. xix DATA PENTING – MALAYSIA (SAMB.) KEY DATA – MALAYSIA (CONT'D.)

INDEKS HARGA PENGGUNA (% perubahan) 2013/2012 2014/2013 CONSUMER PRICE INDEX (% change)

MALAYSIA 2.1 3.2 Semenanjung Malaysia/Peninsular Malaysia 2.1 3.3

Sabah dan W.P. Labuan 2.2 2.0

Sarawak 1.9 2.8

INDEKS HARGA PENGELUAR (% perubahan) 2013/2012 2014/2013 PRODUCER PRICE INDEX (% change)

Ekonomi Domestik -1.7 1.4 Domestic Economy

Pengeluaran Tempatan -2.7 1.5 Local Production

Import 0.5 1.0 Imports

INDEKS PENGELUARAN PERINDUSTRIAN (% perubahan) 2013/2012 2014/2013 INDEX OF INDUSTRIAL PRODUCTION (% change)

Indeks Keseluruhan 3.4 5.1 Overall Index

Perlombongan 0.9 2.6 Mining

Pembuatan 4.2 6.1 Manufacturing

Elektrik 5.4 4.7 Electricity

PERDAGANGAN LUAR NEGERI (RM Juta) 2011 2012 2013 2014 EXTERNAL TRADE (RM Million)

Jumlah Eksport 697,862 702,641 719,992 765,417 Total Exports

Jumlah Import 573,626 606,677 648,695 682,937 Total Imports

Imbangan Perdagangan 124,236 95,964 71,298 82,480 Balance of Trade

xx DATA PENTING – MALAYSIA (SAMB.) KEY DATA – MALAYSIA (CONT'D.)

EKSPORT UTAMA (RM Juta) 2011 2012 2013 2014 MAJOR EXPORTS (RM Million)

Barangan Elektrik dan Elektronik (b) 237,261 231,280 236,982 256,145 Electrical and Electronic Products

Minyak Kelapa Sawit dan Hasil Keluaran 83,257 73,159 63,147 66,104 Berasaskan Minyak Kelapa Sawit Palm Oil and Palm -Based Products Kayu dan Hasil Keluaran Kayu (b) 20,008 19,905 19,296 20,355 Timber and Timber-Based Products

Gas Asli Cecair 52,049 56,129 59,567 63,750 Liquefied Natural Gas

Petroleum Mentah 32,452 31,951 31,643 33,790 Crude Petroleum Keluaran Petroleum 33,038 47,633 61,280 60,415 Petroleum Products Pakaian dan Kelengkapan Pakaian (b) 13,975 14,087 14,444 15,596 Articles of Apparel and Clothing Accessories

Getah Asli 13,481 7,864 7,018 4,566 Natural Rubber Barang-Barang dan Alat-Alat 101,182 103,086 106,240 111,041 Keluaran Kilang yang lain(b) Other Manufactured Goods and Articles

PENGELUARAN 2011 2012 2013 2014 PRODUCTION

Kayu Balak ('000 meter padu) 16,000 15,897 14,400r 14,911p Logs ('000 cubic metres) p Kayu Gergaji ('000 meter padu) 3,966 4,200 3,649 3,460 Sawn Timber ('000 cubic metres)

Padi ('000 tan metrik) 2,579 2,599 2,604 2,845 Paddy ('000 tonnes)

Getah ('000 tan metrik) 996 923 826 669 Rubber ('000 tonnes) Minyak Sawit Mentah ('000 tan metrik) 18,911 18,785 19,216 19,667 Crude Palm Oil ('000 tonnes)

Minyak Mentah ('000 tong) 207,969 214,318 214,696 222,655 Crude Oil ('000 barrels)

Gas Asli Cecair ('000 tan metrik) 25,822 23,986 25,957 26,777 Liquefied Natural Gas ('000 tonnes)

(b) Barangan ini tidak termasuk transaksi bernilai bawah RM 5,000. These commodities exclude transactions valued below RM 5,000.

xxi DATA PENTING – MALAYSIA (SAMB.) KEY DATA – MALAYSIA (CONT'D.)

KELUARAN DALAM NEGERI KASAR (KDNK)/ PENDAPATAN NEGARA KASAR (PNK) 2011 2012 2013e 2014p GROSS DOMESTIC PRODUCT (GDP)/ GROSS NATIONAL INCOME (GNI)

KDNK pada Harga Semasa (RM Juta) 911,733 971,252 1,018,821 1,106,580 GDP at Current Prices (RM Million) KDNK pada Harga Malar 2010 (RM Juta) 864,920 912,261 955,260 1,012,506 GDP at Constant 2010 Prices (RM Million) Peratus Perubahan Tahunan KDNK 5.3 5.5 4.7 6.0 pada Harga Malar 2010 (%) GDP Annual Percentage Changes at Constant 2010 Prices (%) PNK pada Harga Semasa (RM Juta) 890,133 935,410 984,846 1,069,258 GNI at Current Prices (RM Million) PNK per kapita pada Harga Semasa (RM) 30,629 31,698 32,921 35,334 Per capita GNI at Current Prices (RM)

IMBANGAN PEMBAYARAN (RM Juta) 2011 2012 2013r 2014r BALANCE OF PAYMENTS (RM Million) Akaun Semasa 99,324 50,177 35,485 47,317 Current Account Akaun Modal -133 241 -15 272 Capital Account Akaun Kewangan 23,265 -23,014 -20,216 -81,597 Financial Account Aset Rizab -94,682 -3,873 -14,649 36,507 Reserve Assets

KADAR PERTUKARAN Purata bagi Tempoh/Average for Period EXCHANGE RATES 2011 2012 2013 2014 RM Bagi Seunit Mata Wang Asing: RM Per Unit of Foreign Currency : Dolar A.S. 3.0600 3.0890 3.1510 3.2729 U.S. Dollar Euro 4.2556 3.9715 4.1856 4.3489 Euro Paun Sterling 4.9043 4.8949 4.9303 5.3915 Pound Sterling Dolar Singapura 2.4329 2.4720 2.5179 2.5827 Singapore Dollar RM Bagi 100 Unit Mata Wang Asing: RM Per 100 Units of Foreign Currency : Yen Jepun 3.8401 3.8720 3.2326 3.0976 Japanese Yen Baht Thai 10.0348 9.9355 10.2546 10.0731 Thai Baht Peso Filipina 7.0646 7.3162 7.4219 7.3702 Philippine Peso

xxii CARTA 1 : JUMLAH TENAGA BURUH, PENDUDUK BEKERJA DAN KADAR PENGANGGURAN, SABAH CHART 1 : TOTAL LABOUR FORCE, EMPLOYED PERSON AND UNEMPLOYMENT RATE, SABAH Bilangan Orang Kadar Pengangguran Number of Persons Unemployment Rate ('000) (%) 1,800.0 5.8 1,669.4 1,703.9 1,579.8 1,624.4 1,600.0 1,480.7 1,538.8 5.6% 1,583.4 5.5% 1,494.5 5.6 1,400.0 5.4% 5.4 1,398.6 1,452.7 1,200.0 5.2 5.2% 1,000.0 5.0 800.0 4.8 600.0 4.6 400.0 4.7%

200.0 4.4

0.0 4.2 2010 2011 2012 2013 2014

Jumlah Tenaga Buruh Penduduk Bekerja Kadar Pengangguran Total Labour Force Employed Person Unemployment Rate

CARTA 2 : GUNA TENAGA MENGIKUT INDUSTRI, SABAH, 2014 CHART 2 : EMPLOYMENT BY INDUSTRY, SABAH, 2014 Pentadbiran Awam dan Pertahanan; Aktiviti Keselamatan Sosial Wajib Public Administration and Defence; Compulsory Social Security Activities Perdagangan Borong dan Runcit, Pembaikan Kenderaan Pertanian, Perhutanan Bermotor dan Motosikal dan Perikanan Wholesale and Retail Agriculture, Forestry and Fishing Pendidikan Trade; Repair of 33.6% 4.7% Education Motor Vehicle and Motorcycles 5.0%

Penginapan 17.2% 6.5% dan Aktiviti Perkhidmatan 7.5% Makanan dan Minuman 16.0% 9.4% Accommodation and Food & beverage Service Activities

Pembinaan Construction Sektor-Sektor Lain Other sectors Pembuatan Manufacturing

xxiii CARTA 3 : INDEKS HARGA PENGGUNA (IHP), SABAH TERMASUK W.P.LABUAN CHART 3 : CONSUMER PRICE INDEX (CPI), SABAH INCLUDES W.P.LABUAN (2010=100) Indeks/ Index 120.0

115.0

110.0

105.0

100.0

95.0

90.0 2010 2011 2012 2013 2014

2010 2011 2012 2013 2014 Makanan dan minuman bukan alkohol 100.0 104.7 107.5 110.7 112.4 Food and non-alcoholic beverages Perumahan, Air, Elektrik, Gas dan Bahan api lain 100.0 101.4 102.9 104.1 106.5 Housing, Water, Electricity, Gas and Other Fuels Kesihatan 100.0 103.7 106.6 111.7 114.5 Health Pengangkutan 100.0 103.2 103.9 106.5 110.0 Transport Komunikasi 100.0 100.1 99.8 99.4 99.0 Communication Pendidikan 100.0 101.6 103.3 105.2 107.0 Education CARTA 4 : IHP - PERUBAHAN PERATUS TAHUNAN, SABAH TERMASUK W.P. LABUAN CHART 4 : CPI - ANNUAL PERCENTAGE CHANGE, SABAH INCLUDES W.P.LABUAN % Perubahan/ Change 6

5 4.7 4.8

4 3.7 3.3 3.2 3.0 3 2.7 2.8 2.5 2.3 2.5 2 1.7 1.8 1.7 1.4 1.6 1.5 1.5 0.7 1.2 1 0.1 0 - 0.3 - 0.4 - 0.4 -1 2011 / 2010 2012 / 2011 2013 / 2012 2014 / 2013

Makanan dan minuman bukan alkohol Pengangkutan Food and non-alcoholic beverages Transport Perumahan, Air, Elektrik, Gas dan Bahan api lain Komunikasi Housing, Water, Electricity, Gas and Other Fuels Communication Kesihatan Pendidikan Health Education xxiv CARTA 5 : IMPORT, EKSPORT DAN IMBANGAN PERDAGANGAN SABAH CHART 5 : SABAH IMPORTS, EXPORTS AND TRADE BALANCE

60.0

50.0

40.0 Billion / 30.0

Bilion 20.0 RM 10.0

0.0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 IMPORT / Imports EKSPORT / Exports IMBANGAN PERDAGANGAN / Trade Balance

CARTA 6 : EKSPORT BARANGAN UTAMA SABAH, 2014 CHART 6 : SABAH MAJOR EXPORT COMMODITIES, 2014

LAIN-LAIN/ Others METANOL/ RM10,099.6 Juta/Mil. PETROLEUM MENTAH/ Methanol (21.3%) Crude Petroleum RM1,589.4 Juta/Mil. RM18,695.4 Juta/Mil. (39.4%) (3.4%)

JUMLAH EKSPORT/ Total Exports RM47,406.5 Juta/Mil.

MINYAK ISIRUNG SAWIT/ Palm Kernel Oil RM2,147.9 Juta/Mil. (4.5%)

MINYAK KELAPA SAWIT/ Palm Oil RM14,874.1 Juta/Mil. (31.4%)

xxv CARTA 7 : IMPORT SABAH MENGIKUT SEKSYEN BARANGAN, 2014 CHART 7 : SABAH IMPORTS BY COMMODITY SECTIONS, 2014

LAIN-LAIN Others JENTERA & RM4,612.4 KELENGKAPAN Juta/ Million (13.1%) PENGANGKUTAN KIMIA Machinery & Chemicals RM11,330.8 RM3,414.1 Million Transport Juta/ Million Juta/ (9.6%) (32.0% ) Equipment

RM4,091.5Juta/ MAKANAN Million (11.6% ) Food BAHAN API GALIAN, PELINCIR, BARANGAN RM7,483.4 RM4,528.3Juta DLL KELUARAN / Million Juta/ Million KILANG (12.7% ) (21.1%) Mineral Manufactured Fuels, lubricants, Goods etc

CARTA 8 : RAKAN DAGANGAN UTAMA SABAH, 2014 CHART 8 : SABAH MAJOR TRADING PARTNERS, 2014

2,069.5 MALAYSIA, 269.6 1,237.1 THAILAND 1,120.5 1,735.6 EKSPORT/ExportsEKSPORT / Exports JAPAN 981.7 1,747.8 IMPORT/ImportsIMPORT / Imports UNITED STATES OF … 1,629.0 3,427.6 EUROPEAN UNION (EU) 1,252.4 4,434.8 AUSTRALIA 300.0 1,338.4 SINGAPORE, REPUBLIC … 4,928.9 4,860.2 CHINA, PEOPLE'S … 2,075.7 8,700.0 million INDIA 445.7 RM JUTA/ 7,102.3 MALAYSIA, PENINSULAR 18,373.4

0 5,000 10,000 15,000 20,000

xxvi CARTA 9 : KELUASAN BERTANAM KELAPA SAWIT MENGIKUT KATEGORI, SABAH CHART 9 : OIL PALM PLANTED AREA BY CATEGORY, SABAH

Hektar ('000) Hectare ('000) 1,800

1,600 1,521.1 1,536.2 1,447.0 1,451.8 1,414.6 1,400

1,200 1,145.4 1,170.5 1,169.4 1,178.7 1,183.8

1,000

800

600

400

200 158.8 158.9 161.8 158.7 167.9

110.5 117.6 120.6 0 183.8 184.5 2010 2011 2012 2013 2014

Jumlah Skim Tanah Total Land Scheme Estet Kebun Kecil Estate Smallholding

CARTA 10 : KELUASAN BERTANAM BAGI TANAMAN-TANAMAN UTAMA SABAH, 2014 (HEKTAR) CHART 10 : PLANTED AREA OF MAIN CROPS SABAH, 2014 (HECTARE) Padi / Paddy 41,019 Kelapa / Coconut 16,785 Getah / Rubber 131,241

Kelapa Sawit / Oil Palm 1,536,221

xxvii CARTA 11 : KELUARAN DALAM NEGERI KASAR (KDNK) PADA HARGA MALAR 2010 (RM JUTA) DAN KADAR PERTUMBUHAN TAHUNAN, SABAH CHART 11 : GROSS DOMESTIC PRODUCT (GDP) AT CONSTANT 2010 PRICES (RM MILLION) AND ANNUAL GROWTH RATE, SABAH

Jumlah (RM Juta) Perubahan Peratus (%) Total (RM Million) Percentage Change (%)

68,000 6 66,283 66,000 5 5.0 64,000 63,150 4 61,223 62,000 3 59,339 60,000 3.2 3.1 2 58,000 2.1 56,000 1

54,000 0 2011 2012 2013e 2014p

KDNK pada harga malar 2010 Perubahan peratus GDP at constant 2010 prices Percentage change

CARTA 12 : KDNK PADA HARGA MALAR 2010 MENGIKUT JENIS AKTIVITI EKONOMI 2014P, SABAH CHART 12 : SABAH GDP AT CONSTANT PRICES 2010 BY KIND OF ECONOMIC ACTIVITY 2014P, SABAH

Pertanian RM 9,261 Juta/Million Perdagangan Borong dan Runcit, (34.2%) Penginapan dan Restoran Agriculture Wholesale and Retail Trade, RM 16,797 Juta/Million Accommodation and Restaurants (25.3%) Perkhidmatan Services RM 6,267 Juta/Million Perkhidmatan Kerajaan Perlombongan RM 27,116 Juta/Million (23.1%) Government Services & Pengkuarian (40.9%) Mining & Quarrying Utiliti, Pengangkutan, Penyimpanan dan Komunikasi RM 14,433 Juta/Million RM 5,129 Juta/Million (18.9%) Utilities, Transport, Storage and (21.8%) Communication Kewangan dan Insurans, Hartanah RM 4,463 Juta/Million dan Perkhidmatan Perniagaan (16.5%) Finance and Insurance, Real Estate and Business Services RM 1,996 Juta/Million Perkhidmatan-perkhidmatan Lain (7.4 %) Other Services Pembuatan Manufacturing RM 5,721 Juta/Million (8.6%) Pembinaan Duti Import Construction Import Duties JUMLAH KDNK RM66,283 Juta RM 2,046 Juta/Million RM 169 Juta/Million TOTAL GDP RM66,283 Million (3.1%) (0.3%) xxviii

LUAS KAWASAN AREA

1.1 LUAS KAWASAN MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2014 AREA BY ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2014

Daerah Pentadbiran Luas Kawasan Taburan Peratusan Administrative District (Km. Persegi) Percentage Distribution Area (Sq. Km.)

(a) SABAH 73,620 100.0

Tongod 10,054 13.7 Labuk Sugut 7,709 10.5 7,444 10.1 6,604 9.0 Tawau 6,125 8.3 6,089 8.3 3,608 4.9 3,533 4.8 2,732 3.7 Tenom 2,409 3.3 2,266 3.1 1,917 2.6 Beaufort 1,735 2.4 Pitas 1,419 1.9 1,386 1.9 1,347 1.8 1,287 1.7 Papar 1,243 1.7 1,165 1.6 1,145 1.6 1,134 1.5 453 0.6 425 0.6 351 0.5 40 0.1

(b) WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 92 100.0

Sumber: (a) Jabatan Tanah dan Ukur, Sabah Source: Lands and Surveys Department, Sabah (b) Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia Department of Survey and Mapping Malaysia

1

IKLIM CLIMATE 2.1 IKLIM, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN CLIMATE, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Stesen Ketinggian Tahun Suhu udara dalam ºC Min Hujan Kajicuaca dari Year Air temperature in ºC kelem- Rainfall Meteorological purata bapan Station paras laut relatif Height Min Mutlak Mean Jumlah Bil. hari above Mean Absolute relative Total No. of mean humidity days sea-level Maksimum Minimum Maksimum Minimum Maximum Minimum tertinggi terendah Highest Lowest maximum minimum

(Meter) Metres (%) (mm)

SABAH Kota Kinabalu 2 2010 32.4 24.3 34.5 21.5 81.5 3,394.6 200 2011 32.1 24.2 35.1 22.3 81.1 2,782.2 216 2012 32.4 24.1 35.0 22.3 81.5 2,543.4 195 2013 32.4 24.1 35.6 22.0 80.9 3,112.7 200 2014 32.5 24.1 36.4 19.5 81.3 3,102.7 167

Sandakan 10 2010 31.7 24.6 35.5 22.3 80.9 2,178.4 167 2011 31.1 24.2 34.8 21.9 84.5 5,403.4 239 2012 31.6 24.3 35.2 21.7 84.4 3,792.4 217 2013 31.8 24.6 35.4 21.1 83.2 2,854.2 202 2014 31.5 24.4 35.9 20.7 82.9 3,221.4 186

Tawau 17 2010 31.9 23.9 35.5 20.9 80.5 1,674.6 160

2011 31.3 23.7 34.4 21.6 82.3 2,239.0 201 2012 31.4 23.6 33.8 21.4 80.3 2,421.2 199 2013 31.5 23.5 34.1 21.3 82.5 2,306.5 196 2014 31.8 23.4 35.2 20.1 80.0 1,677.1 154

Kudat 3 2010 31.4 24.4 35.4 21.4 82.2 1,830.6 165

2011 30.6 23.8 34.1 21.7 84.0 4,221.1 233

2012 31.1 24.0 34.2 21.1 83.3 2,666.5 212 2013 31.0 23.9 34.6 21.0 83.4 1,958.0 194 2014 31.1 23.8 34.5 19.1 83.1 2,438.1 171

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Labuan 29 2010 31.3 25.0 34.5 22.1 83.8 4,628.6 218 2011 30.9 24.7 33.6 22.0 82.9 3,410.8 218 2012 31.7 24.9 34.5 21.7 83.6 3,323.4 191 2013 31.2 24.9 34.6 21.9 83.3 3,114.2 209 2014 31.1 25.1 35.5 22.3 81.0 3,054.8 193

Sumber : Jabatan Meteorologi Malaysia 3 Source : Malaysian Meteorological Department

PENDUDUK POPULATION

3.1 KEPADATAN PENDUDUK, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN POPULATION DENSITY, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Negeri Penduduk Bilangan penduduk sekilometer persegi State Population Number of persons per square kilometre

SABAH

1970 a 653,604 * 9 *

1980 b 1,011,046 * 14 *

1991 c 1,808,848 25

2000 d 2,603,485 35

2010 e 3,206,742 44

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

1991 c 54,811 602

2000 d 76,067 827 2010 e 86,908 945

Nota: Angka di atas telah disesuaikan Sumber: Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia kepada kadar kurang penghitungan. 1970, 1980, 1991, 2000 dan 2010 Note: The above figures had been adjusted Source: Population and Housing Census of Malaysia for under-enumeration. 1970, 1980, 1991, 2000 and 2010 * Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. a Hari Banci adalah merujuk kepada 24/25 Ogos 1970. Census Day refers to 24/25 August 1970. b Hari Banci adalah merujuk kepada 10/11 Jun 1980. Census Day refers to 10/11 June 1980. c Hari Banci adalah merujuk kepada 14 Ogos 1991. Census Day refers to 14 August 1991.

d Hari Banci adalah merujuk kepada 05 Julai 2000. Census Day refers to 05 July 2000.

e Hari Banci adalah merujuk kepada 6 Julai 2010. Census Day refers to 6 July 2010.

5 PENDUDUK POPULATION

3.2 JUMLAH PENDUDUK DAN PURATA KADAR PERTUMBUHAN PENDUDUK TAHUNAN (%) MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN TAHUN 2000 - 2010 TOTAL POPULATION AND AVERAGE ANNUAL GROWTH RATE (%) BY ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN FOR YEAR 2000 - 2010

Purata kadar pertumbuhan penduduk Daerah Pentadbiran Penduduk tahunan (%) Administrative District Population Average annual population growth rate (%) 2000 2010 2000 - 2010

SABAH 2,603,485 3,206,742 2.1 Tawau 322,705 412,375 2.5 Lahad Datu 166,011 206,861 2.2 Semporna 114,989 137,868 1.8 Sandakan 368,916 409,056 1.0 Kinabatangan 96,986 150,327 4.4 80,532 106,632 2.8 Kota Kinabalu 372,047 462,963 2.2 Ranau 74,456 95,800 2.5 Kota Belud 75,568 93,180 2.1 Tuaran 84,974 105,435 2.2 Penampang 137,002* 125,913 - Papar 92,451 128,434 3.3 Kudat 73,349 85,404 1.5 Kota Marudu 61,642 68,289 1.0 Pitas 33,910 38,764 1.3 Beaufort 64,756 66,406 0.3 Kuala Penyu 17,228 19,426 1.2 Sipitang 30,653 35,764 1.5 Tenom 48,353 56,597 1.6 25,285 32,309 2.5 Keningau 155,069 177,735 1.4 Tambunan 29,294 36,297 2.1 Kunak 52,271 62,851 1.8 25,038 36,192 3.7 Putatan - 55,864 -

WILAYAH PERSEKUTUAN 76,067 86,908 1.3 LABUAN

Nota : Angka di atas telah disesuaikan kepada Sumber: Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia, kadar kurang penghitungan. 2000 dan 2010 Note : The above figures had been adjusted for under- Source: Population and Housing Census of Malaysia, enumeration. 2000 and 2010 * Termasuk Daerah Putatan. Include .

6 PENDUDUK POPULATION

3.3 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK, JANTINA DAN DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 TOTAL POPULATION BY ETHNIC GROUP, SEX AND ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Jumlah Warganegara Malaysia Total Malaysian Citizens Daerah Jumlah Jumlah Bumiputera Pentadbiran Total Total Bumiputera Administrative District Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Total Male Female Total Male Female Total Male Female

SABAH 3,206,742 1,658,231 1,548,511 2,316,963 1,174,841 1,142,122 1,965,309 992,735 972,574

Tawau 412,375 211,074 201,301 240,966 121,837 119,129 192,178 96,809 95,369

Lahad Datu 206,861 106,226 100,635 129,858 66,335 63,523 113,101 57,605 55,496

Semporna 137,868 69,063 68,805 96,146 47,853 48,293 93,709 46,570 47,139

Sandakan 409,056 215,046 194,010 260,618 132,322 128,296 184,310 92,724 91,586

Kinabatangan 150,327 84,332 65,995 32,638 17,269 15,369 28,790 15,315 13,475

Beluran 106,632 59,561 47,071 60,741 32,062 28,679 58,684 30,864 27,820

Kota Kinabalu 462,963 235,431 227,532 350,818 175,801 175,017 246,050 122,697 123,353

Ranau 95,800 49,260 46,540 90,061 46,110 43,951 87,670 44,786 42,884

Kota Belud 93,180 47,620 45,560 87,210 43,439 43,771 85,508 42,529 42,979

Tuaran 105,435 53,545 51,890 100,192 50,706 49,486 93,941 47,347 46,594

Penampang 125,913 63,817 62,096 105,059 52,500 52,559 73,686 36,155 37,531

Papar 128,434 67,122 61,312 106,934 54,379 52,555 99,032 50,380 48,652

Kudat 85,404 43,315 42,089 76,910 38,935 37,975 71,345 35,945 35,400

Kota Marudu 68,289 34,910 33,379 66,344 33,755 32,589 63,951 32,385 31,566

Pitas 38,764 19,494 19,270 37,479 18,726 18,753 36,844 18,370 18,474

Beaufort 66,406 33,843 32,563 62,383 31,561 30,822 57,060 28,743 28,317

Kuala Penyu 19,426 9,850 9,576 18,526 9,337 9,189 18,064 9,080 8,984

Sipitang 35,764 18,090 17,674 32,008 16,149 15,859 29,265 14,716 14,549

Tenom 56,597 29,145 27,452 52,088 26,733 25,355 46,629 23,771 22,858

Nabawan 32,309 16,843 15,466 27,729 14,209 13,520 27,131 13,847 13,284

Keningau 177,735 91,511 86,224 137,706 70,515 67,191 123,035 62,651 60,384

Tambunan 36,297 18,186 18,111 34,160 17,072 17,088 33,598 16,755 16,843

Kunak 62,851 32,158 30,693 31,649 15,929 15,720 29,022 14,596 14,426

Tongod 36,192 19,514 16,678 26,557 13,847 12,710 25,774 13,395 12,379

Putatan 55,864 29,275 26,589 52,183 27,460 24,723 46,932 24,700 22,232

WILAYAH PERSEKUTUAN 86,908 44,830 42,078 74,764 38,637 36,127 62,594 32,344 30,250 LABUAN

7 PENDUDUK POPULATION

3.3 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK, JANTINA DAN DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 - (SAMB.) TOTAL POPULATION BY ETHNIC GROUP, SEX AND ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 - (CONT'D)

Warganegara Malaysia Malaysian Citizens Daerah Pentadbiran Melayu Kadazan / Dusun Bajau Administrative Malay District Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Total Male Female Total Male Female Total Male Female

SABAH 184,197 94,261 89,936 568,575 286,550 282,025 450,279 227,659 222,620

Tawau 12,149 6,407 5,742 6,575 3,411 3,164 31,616 16,289 15,327

Lahad Datu 8,584 4,561 4,023 10,199 5,301 4,898 40,146 20,264 19,882

Semporna 2,595 1,395 1,200 854 553 301 78,550 38,678 39,872

Sandakan 23,169 12,218 10,951 17,161 8,596 8,565 40,288 20,222 20,066

Kinabatangan 1,315 714 601 2,572 1,445 1,127 1,932 1,078 854

Beluran 2,339 1,237 1,102 20,889 11,101 9,788 4,779 2,503 2,276

Kota Kinabalu 36,918 18,135 18,783 71,335 35,332 36,003 74,731 37,764 36,967

Ranau 988 551 437 81,592 41,574 40,018 1,108 602 506

Kota Belud 1,408 711 697 38,708 19,282 19,426 32,338 16,025 16,313

Tuaran 4,483 2,309 2,174 45,175 22,773 22,402 35,738 17,929 17,809

Penampang 6,004 3,044 2,960 43,742 21,292 22,450 9,422 4,756 4,666

Papar 34,113 16,882 17,231 29,062 14,603 14,459 22,536 12,011 10,525

Kudat 2,575 1,343 1,232 3,770 1,864 1,906 18,227 9,160 9,067

Kota Marudu 1,305 657 648 42,443 21,507 20,936 10,450 5,273 5,177

Pitas 681 345 336 5,830 2,963 2,867 4,055 2,080 1,975

Beaufort 14,080 7,069 7,011 11,372 5,797 5,575 3,443 1,770 1,673

Kuala Penyu 4,130 2,054 2,076 6,183 3,106 3,077 1,927 1,023 904

Sipitang 5,756 2,889 2,867 3,988 1,998 1,990 972 523 449

Tenom 2,141 1,101 1,040 6,625 3,315 3,310 1,285 668 617

Nabawan 258 124 134 813 441 372 299 179 120

Keningau 4,634 2,448 2,186 70,400 35,595 34,805 5,588 3,009 2,579

Tambunan 436 219 217 31,043 15,448 15,595 439 230 209

Kunak 1,345 668 677 1,081 545 536 13,572 6,759 6,813

Tongod 407 258 149 8,615 4,496 4,119 849 459 390

Putatan 12,384 6,922 5,462 8,548 4,212 4,336 15,989 8,405 7,584

WILAYAH PERSEKUTUAN 30,001 15,565 14,436 7,380 3,658 3,722 6,300 3,267 3,033 LABUAN

8 PENDUDUK POPULATION

3.3 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK, JANTINA DAN DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 - (SAMB.) TOTAL POPULATION BY ETHNIC GROUP, SEX AND ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 - (CONT'D)

Warganegara Malaysia Malaysian Citizens Daerah Pentadbiran Murut Bumiputera lain Cina Administrative Other Bumiputera Chinese District Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempua Total Male Female Total Male Female Total Male n Female

SABAH 102,393 51,453 50,940 659,865 332,812 327,053 295,674 153,249 142,425

Tawau 2,811 1,372 1,439 139,027 69,330 69,697 41,567 21,471 20,096

Lahad Datu 326 157 169 53,846 27,322 26,524 12,649 6,609 6,040

Semporna 42 23 19 11,668 5,921 5,747 1,096 573 523

Sandakan 528 254 274 103,164 51,434 51,730 66,233 34,207 32,026

Kinabatangan 173 85 88 22,798 11,993 10,805 520 349 171

Beluran 241 129 112 30,436 15,894 14,542 902 560 342

Kota Kinabalu 2,554 1,191 1,363 60,512 30,275 30,237 96,852 49,101 47,751

Ranau 143 70 73 3,839 1,989 1,850 1,582 878 704

Kota Belud 176 93 83 12,878 6,418 6,460 1,207 641 566

Tuaran 400 197 203 8,145 4,139 4,006 4,645 2,516 2,129

Penampang 1,429 650 779 13,089 6,413 6,676 28,636 14,868 13,768

Papar 712 346 366 12,609 6,538 6,071 6,649 3,375 3,274

Kudat 157 66 91 46,616 23,512 23,104 5,132 2,752 2,380

Kota Marudu 93 43 50 9,660 4,905 4,755 1,795 1,050 745

Pitas 101 51 50 26,177 12,931 13,246 350 194 156

Beaufort 1,696 787 909 26,469 13,320 13,149 3,820 2,074 1,746

Kuala Penyu 90 38 52 5,734 2,859 2,875 279 168 111

Sipitang 4,825 2,388 2,437 13,724 6,918 6,806 1,265 672 593

Tenom 29,169 14,878 14,291 7,409 3,809 3,600 4,860 2,634 2,226

Nabawan 25,096 12,748 12,348 665 355 310 294 160 134

Keningau 29,682 14,907 14,775 12,731 6,692 6,039 11,001 6,006 4,995

Tambunan 446 209 237 1,234 649 585 390 221 169

Kunak 82 36 46 12,942 6,588 6,354 564 300 264

Tongod 658 360 298 15,245 7,822 7,423 408 272 136

Putatan 763 375 388 9,248 4,786 4,462 2,978 1,598 1,380

WILAYAH PERSEKUTUAN 701 355 346 18,212 9,499 8,713 10,014 5,181 4,833 LABUAN 9 PENDUDUK POPULATION

3.3 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK, JANTINA DAN DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 - (SAMB.) TOTAL POPULATION BY ETHNIC GROUP, SEX AND ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 - (CONT'D)

Warganegara Malaysia Bukan Warganegara Malaysia Malaysian Citizens Non-Malaysian Citizens Daerah Pentadbiran India Lain-lain Administrative Indians Others District Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Total Male Female Total Male Female Total Male Female

SABAH 7,453 4,093 3,360 48,527 24,764 23,763 889,779 483,390 406,389

Tawau 865 455 410 6,356 3,102 3,254 171,409 89,237 82,172

Lahad Datu 477 271 206 3,631 1,850 1,781 77,003 39,891 37,112

Semporna 77 51 26 1,264 659 605 41,722 21,210 20,512

Sandakan 1,014 552 462 9,061 4,839 4,222 148,438 82,724 65,714

Kinabatangan 137 90 47 3,191 1,515 1,676 117,689 67,063 50,626

Beluran 93 55 38 1,062 583 479 45,891 27,499 18,392

Kota Kinabalu 2,291 1,181 1,110 5,625 2,822 2,803 112,145 59,630 52,515

Ranau 62 46 16 747 400 347 5,739 3,150 2,589

Kota Belud 75 48 27 420 221 199 5,970 4,181 1,789

Tuaran 183 101 82 1,423 742 681 5,243 2,839 2,404

Penampang 652 390 262 2,085 1,087 998 20,854 11,317 9,537

Papar 220 132 88 1,033 492 541 21,500 12,743 8,757

Kudat 67 43 24 366 195 171 8,494 4,380 4,114

Kota Marudu 71 31 40 527 289 238 1,945 1,155 790

Pitas 28 19 9 257 143 114 1,285 768 517

Beaufort 145 78 67 1,358 666 692 4,023 2,282 1,741

Kuala Penyu 64 36 28 119 53 66 900 513 387

Sipitang 59 32 27 1,419 729 690 3,756 1,941 1,815

Tenom 40 27 13 559 301 258 4,509 2,412 2,097

Nabawan 7 3 4 297 199 98 4,580 2,634 1,946

Keningau 388 190 198 3,282 1,668 1,614 40,029 20,996 19,033

Tambunan 12 7 5 160 89 71 2,137 1,114 1,023

Kunak 71 43 28 1,992 990 1,002 31,202 16,229 14,973

Tongod 24 14 10 351 166 185 9,635 5,667 3,968

Putatan 331 198 133 1,942 964 978 3,681 1,815 1,866

WILAYAH PERSEKUTUAN 641 348 293 1,515 764 751 12,144 6,193 5,951 LABUAN

Nota : Hari Banci adalah merujuk kepada 6 Julai 2010. Sumber : Banci Penduduk dan Note : Census Day refers to 6 July 2010. Perumahan Malaysia, 2010 Source : Population and Housing Angka di atas telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Census of Malaysia, 2010 The above figures had been adjusted for under-enumeration. 10 PENDUDUK POPULATION 3.4 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN UMUR DAN KUMPULAN ETNIK, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 TOTAL POPULATION BY AGE GROUP AND ETHNIC GROUP, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Jumlah Warganegara Malaysia Bukan Total Malaysian Citizens Warga- negara Kumpulan Jumlah Bumiputera Cina India Lain-lain Malaysia Umur Total Chinese Indians Others Non- Age Group Jumlah Melayu Kadazan/ Bajau Murut Bumiputera Malaysian Total Malay Dusun lain Citizens Other Bumiputera

SABAH 3,206,742 2,316,963 1,965,309 184,197 568,575 450,279 102,393 659,865 295,674 7,453 48,527 889,779

0 - 4 335,943 251,806 223,939 20,745 63,369 53,316 12,118 74,391 21,367 632 5,868 84,137 5 - 9 346,884 253,819 224,358 18,836 63,035 54,681 12,416 75,390 22,739 736 5,986 93,065 10 - 14 343,334 264,388 231,625 18,246 66,856 56,405 13,244 76,874 25,957 807 5,999 78,946 15 - 19 381,958 269,370 233,655 19,397 66,834 55,716 12,175 79,533 28,081 784 6,850 112,588 20 - 24 350,940 231,809 198,858 21,306 55,644 44,734 10,196 66,978 26,801 883 5,267 119,131 25 - 29 358,740 221,334 187,380 21,768 50,711 40,395 9,189 65,317 27,532 736 5,686 137,406 30 - 34 238,314 157,769 132,044 14,975 36,569 28,815 6,532 45,153 22,392 454 2,879 80,545 35 - 39 204,942 140,082 116,813 12,144 33,697 25,564 6,110 39,298 20,423 440 2,406 64,860 40 - 44 174,024 128,200 105,964 9,627 32,462 23,481 5,281 35,113 19,754 424 2,058 45,824 45 - 49 145,478 116,190 94,057 8,911 29,655 21,233 4,779 29,479 19,926 491 1,716 29,288 50 - 54 113,714 95,234 75,192 6,752 22,398 16,975 3,547 25,520 18,364 407 1,271 18,480 55 - 59 74,085 64,082 48,566 4,349 15,409 9,997 1,910 16,901 14,240 235 1,041 10,003 60 - 64 47,425 41,689 30,819 2,652 9,908 6,643 1,295 10,321 10,235 156 479 5,736 65 - 69 36,956 32,654 25,018 1,941 8,630 5,007 1,301 8,139 7,058 111 467 4,302 70 - 74 25,037 22,783 17,412 1,254 5,950 3,645 1,007 5,556 5,064 69 238 2,254 75 + 28,968 25,754 19,609 1,294 7,448 3,672 1,293 5,902 5,741 88 316 3,214

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 86,908 74,764 62,594 30,001 7,380 6,300 701 18,212 10,014 641 1,515 12,144

0 - 4 9,140 7,837 6,851 3,196 792 880 87 1,896 762 54 170 1,303 5 - 9 8,078 6,830 5,936 2,691 686 736 67 1,756 738 25 131 1,248 10 - 14 7,846 6,786 5,819 2,764 612 663 76 1,704 780 53 134 1,060 15 - 19 8,418 7,217 6,257 2,521 700 926 87 2,023 746 50 164 1,201 20 - 24 9,405 8,106 6,680 3,098 958 674 84 1,866 984 147 295 1,299 25 - 29 12,024 10,506 9,338 4,714 1,163 803 113 2,545 922 76 170 1,518 30 - 34 6,864 5,856 4,966 2,524 610 453 60 1,319 748 46 96 1,008 35 - 39 5,887 4,877 4,135 2,072 520 326 57 1,160 648 18 76 1,010 40 - 44 5,205 4,351 3,559 1,744 445 248 23 1,099 684 38 70 854 45 - 49 4,714 3,992 3,088 1,542 382 202 30 932 772 40 92 722 50 - 54 3,532 3,119 2,367 1,173 240 181 12 761 678 28 46 413 55 - 59 2,312 2,083 1,473 793 128 103 3 446 552 28 30 229 60 - 64 1,398 1,259 847 446 69 61 - 271 380 18 14 139 65 - 69 887 816 565 320 36 23 - 186 236 9 6 71 70 - 74 539 504 302 166 18 12 - 106 187 5 10 35 75 + 659 625 411 237 21 9 2 142 197 6 11 34

Nota : Angka di atas telah disesuaikan kepada kadar kurang Sumber: Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia, 2010 penghitungan. Source : Population and Housing Census of Malaysia, 2010 Note : The above figures had been adjusted for under- enumeration. 11 PENDUDUK POPULATION

3.5 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK DAN AGAMA, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 TOTAL POPULATION BY ETHNIC GROUP AND RELIGION, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Jumlah Warganegara Malaysia Bukan Total Malaysian Citizens Warga- negara Jumlah Total Bumiputera Cina India Lain-lain Malaysia Agama Chinese Indians Others Non- Religion Jumlah Total Melayu Kadazan/ Bajau Murut Bumiputera Malaysian Malay Dusun lain Citizens Other Bumiputera

SABAH 3,206,742 2,316,963 1,965,309 184,197 568,575 450,279 102,393 659,865 295,674 7,453 48,527 889,779

Islam 2,096,153 1,343,210 1,290,239 184,197 128,939 428,928 18,473 529,702 9,591 3,164 40,216 752,943 Kristian 853,726 730,202 624,933 - 425,310 2,350 82,105 115,168 96,422 1,328 7,519 123,524 Christianity Buddha 194,428 192,881 7,827 - 3,371 336 196 3,924 184,533 274 247 1,547 Buddhism Hindu 3,037 2,479 86 - 23 10 2 51 1172,260 16 558 Hinduism Konfusianisme, Tao dan 2,495 2,426 306 - 44 - 1 261 2,110 4 6 69 puak/suku/folk/agama tradisi lain orang cina Confucianism, Taoism and Tribal / folk/other traditional Chinese religion Lain-lain agama 3,467 2,320 1,387 - 457 17 15 898 417 410 106 1,147 Other religion Tiada Agama 9,850 8,559 6,028 - 3,328 137 297 2,266 2,484 13 34 1,291 No religion Tidak diketahui 43,586 34,886 34,503 - 7,103 18,501 1,304 7,595 - - 383 8,700 Unknown WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 86,908 74,764 62,594 30,001 7,380 6,300 701 18,212 10,014 641 1,515 12,144

Islam 66,065 56,036 54,084 30,001 2,482 6,113 282 15,206 522 195 1,235 10,029 Kristian 10,788 9,086 6,585 - 4,055 40 407 2,083 2,167 83 251 1,702 Christianity Buddha 7,795 7,703 446 - 325 2 6 113 7,242 8 7 92 Buddhism Hindu 357 324 7 - 5 1 - 1 4313 - 33 Hinduism Konfusianisme, Tao dan 30 30 1 - - - - 1 28 - 1 - puak/suku/folk/agama tradisi lain orang cina Confucianism, Taoism and Tribal / folk/other tradisional Chinese religion Lain-lain agama 83 59 5 - - - - 5 12 42 - 24 Other religion Tiada Agama 111 51 12 - 4 - - 8 39 - - 60 No religion Tidak diketahui 1,679 1,475 1,454 - 509 144 6 795 - - 21 204 Unknown

Nota : Angka di atas telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Sumber: Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia, 2010 Note : The above figures had been adjusted for under-enumeration. Source : Population and Housing Census of Malaysia, 2010

12 PENDUDUK POPULATION

3.6 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK DAN KAWASAN PIHAK BERKUASA TEMPATAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 TOTAL POPULATION BY ETHNIC GROUP AND LOCAL AUTHORITY AREA, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Daerah Pentadbiran/ Jumlah Warganegara Malaysia Bukan Kawasan Pihak Total Malaysian Citizens Warganegara Berkuasa Tempatan Malaysia Administrative District/ Jumlah Bumiputera Cina India Lain-lain Non- Local Authority Area Total Chinese Indians Others Malaysian Jumlah Melayu Kadazan/ Bajau Murut Bumiputera Citizens Total Malay Dusun lain Other Bumiputera

SABAH 3,117,405 2,250,215 1,911,943 178,029 555,647 436,672 100,631 640,964 284,049 7,171 47,052 867,190

TAWAU MP Tawau 397,673 232,944 185,897 11,683 6,436 30,558 2,764 134,456 40,061 833 6,153 164,729 Tawau 113,809 84,509 54,690 3,638 1,962 12,478 295 36,317 27,564 410 1,845 29,300 Kawasan selebih MP 283,864 148,435 131,207 8,045 4,474 18,080 2,469 98,139 12,497 423 4,308 135,429 Remainder of MP

LAHAD DATU MD Lahad Datu 199,830 125,453 109,410 8,254 9,950 38,807 322 52,077 12,078 459 3,506 74,377 Lahad Datu 27,887 17,600 13,023 614 440 4,244 30 7,695 3,984 138 455 10,287 Tungku 1,085 930 884 60 16 415 4 389 30 2 14 155 Kawasan selebih MD 170,858 106,923 95,503 7,580 9,494 34,148 288 43,993 8,064 319 3,037 63,935 Remainder of MD

SEMPORNA MD Semporna 133,164 92,996 90,632 2,521 842 75,889 42 11,338 1,060 74 1,230 40,168 Semporna 35,301 30,139 29,499 949 284 24,006 24 4,236 337 39 264 5,162 Kawasan selebih MD 97,863 62,857 61,133 1,572 558 51,883 18 7,102 723 35 966 35,006 Remainder of MD

SANDAKAN MP Sandakan 396,290 251,450 178,521 22,244 16,616 38,897 519 100,245 63,201 974 8,754 144,840 Sandakan 157,330 96,255 71,593 6,668 3,873 21,852 162 39,038 20,497 446 3,719 61,075 Kawasan selebih MP 238,960 155,195 106,928 15,576 12,743 17,045 357 61,207 42,704 528 5,035 83,765 Remainder of MP

KINABATANGAN MD Kinabatangan + 146,987 31,603 27,882 1,265 2,508 1,861 170 22,078 498 132 3,091 115,384 Kota Kinabatangan 10,256 5,792 5,337 443 452 411 36 3,995 57 53 345 4,464 Kawasan selebih MD 136,731 25,811 22,545 822 2,056 1,450 134 18,083 441 79 2,746 110,920 Remainder of MD

BELURAN MD Beluran 104,484 59,239 57,241 2,272 20,455 4,668 237 29,609 875 90 1,033 45,245 Beluran 3,132 3,021 2,853 116 1,090 158 8 1,481 36 2 130 111 3,237 2,736 2,614 98 1,955 109 1 451 66 1 55 501 Kawasan selebih MD 98,115 53,482 51,774 2,058 17,410 4,401 228 27,677 773 87 848 44,633 Remainder of MD

KOTA KINABALU DB Kota Kinabalu 452,058 341,502 240,384 35,835 69,993 72,931 2,518 59,107 93,429 2,207 5,482 110,556 3,604 3,289 2,557 258 676 773 39 811 530 47 155 315 Kota Kinabalu 199,742 160,632 91,127 14,250 25,400 24,471 1,311 25,695 65,997 1,222 2,286 39,110 Menggatal 3,868 3,623 1,910 316 647 561 19 367 1,670 5 38 245 432 279 202 8 90 41 - 63 73 - 4 153 Kawasan selebih DB 244,412 173,679 144,588 21,003 43,180 47,085 1,149 32,171 25,159 933 2,999 70,733 Remainder of DB

RANAU MD Ranau 94,092 88,435 86,135 960 80,192 1,089 141 3,753 1,521 59 720 5,657 5,008 4,152 3,942 129 3,475 143 7 188 133 3 74 856 Ranau 8,970 8,682 7,890 352 6,487 250 37 764 670 24 98 288 Kawasan selebih MD 80,114 75,601 74,303 479 70,230 696 97 2,801 718 32 548 4,513 Remainder of MD

KOTA BELUD MD Kota Belud 91,272 85,405 83,755 1,369 38,097 31,506 173 12,610 1,171 72 407 5,867 Kota Belud 8,392 6,854 5,983 265 729 4,047 27 915 781 19 71 1,538 Kawasan selebih MD 82,880 78,551 77,772 1,104 37,368 27,459 146 11,695 390 53 336 4,329 Remainder of MD

Nota : Angka di atas tidak disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. 425,273 213,894 4,900 30,376 706,823 Note : The above figures had not been adjusted for under-enumeration. + MD Kinabatangan meliputi daerah pentadbiran Kinabatangan dan Tongod. 13 MD Kinabatangan covers Kinabatangan and Tongod administrative . PENDUDUK POPULATION

3.6 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK DAN KAWASAN PIHAK BERKUASA TEMPATAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 (SAMB.) TOTAL POPULATION BY ETHNIC GROUP AND LOCAL AUTHORITY AREA, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 (CONT'D)

Daerah Pentadbiran / Jumlah Warganegara Malaysia Bukan Kawasan Pihak Total Malaysian Citizens Warganegara Berkuasa Tempatan Malaysia Jumlah Bumiputera Cina India Lain- Administrative District/ Non- Total Chinese Indians lain Local Authority Area Malaysian Jumlah Melayu Kadazan/ Bajau Murut Bumiputera Others Citizens Total Malay Dusun lain Other Bumiputera

TUARAN MD Tuaran 102,411 97,243 91,268 4,309 44,030 34,637 392 7,900 4,418 177 1,380 5,168 Kiulu 342 334 319 4 290 6 2 17 8 - 7 8 1,402 1,314 860 72 650 51 21 66 388 11 55 88 203 192 184 7 149 9 - 19 8 - - 11 Tuaran 3,253 3,165 2,316 367 1,070 494 21 364 784 15 50 88 Kawasan selebih MD 97,211 92,238 87,589 3,859 41,871 34,077 348 7,434 3,230 151 1,268 4,973 Remainder of MD + PENAMPANG MD Penampang 121,934 101,378 71,389 5,803 42,378 9,133 1,409 12,666 27,346 624 2,019 20,556 1,397 1,179 967 32 338 222 56 319 170 11 31 218 Kasigui 1,133 1,013 805 26 574 51 18 136 203 4 1 120 25,788 19,268 13,158 2,152 6,589 1,429 327 2,661 5,663 213 234 6,520 Kawasan selebih MD 93,616 79,918 56,459 3,593 34,877 7,431 1,008 9,550 21,310 396 1,753 13,698 Remainder of MD

PAPAR MD Papar 124,420 103,315 95,719 33,033 28,105 21,714 698 12,169 6,382 210 1,004 21,105 253 250 145 91 6 46 - 2 105 - - 3 1,759 1,717 1,655 843 169 224 22 397 32 4 26 42 18,029 13,242 12,426 2,727 2,065 5,039 116 2,479 603 38 175 4,787 Papar 5,984 5,816 4,163 1,635 1,433 561 10 524 1,569 43 41 168 Kawasan selebih MD 98,395 82,290 77,330 27,737 24,432 15,844 550 8,767 4,073 125 762 16,105 Remainder of MD

KUDAT LB Kudat 83,140 74,780 69,432 2,489 3,674 17,695 154 45,420 4,928 65 355 8,360 Kudat 29,025 26,660 23,489 1,626 1,193 10,287 80 10,303 3,005 37 129 2,365 Sikuati 29 28 27 13 3 1 - 10 - - 1 1 Kawasan selebih LB 54,086 48,092 45,916 850 2,478 7,407 74 35,107 1,923 28 225 5,994 Remainder of LB

KOTA MARUDU MD Kota Marudu/Pitas ++ 66,374 64,488 62,165 1,268 41,329 10,139 91 9,338 1,742 69 512 1,886 Kota Marudu 8,716 8,090 6,865 695 3,022 1,214 23 1,911 1,063 51 111 626 Tandek 221 217 211 2 33 140 - 36 5 - 1 4 Kawasan selebih MD 57,437 56,181 55,089 571 38,274 8,785 68 7,391 674 18 400 1,256 Remainder of MD

PITAS MD Kota Marudu/Pitas ++ 37,808 36,551 35,934 662 5,739 3,972 99 25,462 339 27 251 1,257 Pitas 895 886 878 47 139 88 4 600 7 - 1 9 Kawasan selebih MD 36,913 35,665 35,056 615 5,600 3,884 95 24,862 332 27 250 1,248 Remainder of MD

BEAUFORT MD Beaufort 64,350 60,402 55,265 13,425 11,060 3,346 1,660 25,774 3,671 138 1,328 3,948 Beaufort 12,742 12,031 9,797 2,357 1,642 1,581 346 3,871 1,761 88 385 711 Bukau 50 45 34 14 4 - - 16 10 - 1 5 Gadong 11 11 11 - -- - 11 --- - Kota Klias 203 203 196 186 6 - - 4 7 - - - Limbawang 1 1 1 - - - - 1 - - - - Lingkungan 13 13 13 - - - - 13 - - - - 516 500 384 111 163 13 9 88 108 2 6 16 Padas Damit 125 125 121 6 1 3 - 111 4 - - - Weston 334 332 315 243 23 11 5 33 16 1 - 2 Kawasan selebih MD 50,355 47,141 44,393 10,508 9,221 1,738 1,300 21,626 1,765 47 936 3,214 Remainder of MD

Nota : Angka di atas tidak disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. 138,729 48,826 1,310 6,849 62,280 Note : The above figures had not been adjusted for under-enumeration. + MD Penampang meliputi daerah pentadbiran Penampang dan Putatan. MD Penampang covers Penampang and Putatan administrative districts.

++ MD Kota Marudu/Pitas meliputi daerah pentadbiran Kota Marudu dan Pitas. MD Kota Marudu/Pitas covers Kota Marudu and Pitas administrative districts. 14 PENDUDUK POPULATION

3.6 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK DAN KAWASAN PIHAK BERKUASA TEMPATAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 (SAMB.) TOTAL POPULATION BY ETHNIC GROUP AND LOCAL AUTHORITY AREA, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 (CONT'D)

Daerah Pentadbiran / Jumlah Warganegara Malaysia Bukan Kawasan Pihak Total Malaysian Citizens Warganegara Berkuasa Tempatan Malaysia Jumlah Bumiputera Cina India Lain- Administrative District/ Non- Total Chinese Indians lain Local Authority Area Jumlah Melayu Kadazan/ Bajau Murut Bumiputera Malaysian Others Total Malay Dusun lain Citizens Other Bumiputera

KUALA PENYU MD Kuala Penyu 18,958 18,074 17,628 4,013 6,040 1,882 88 5,605 269 61 116 884 Kuala Penyu 659 611 524 230 128 40 6 120 84 1 2 48 Menumbuk 81 81 81 51 9 1 - 20 - - - - Kawasan selebih MD 18,218 17,382 17,023 3,732 5,903 1,841 82 5,465 185 60 114 836 Remainder of MD SIPITANG MD Sipitang 34,862 31,144 28,478 5,534 3,874 942 4,709 13,419 1,225 57 1,384 3,718 Malaman 32 31 30 - 6 - 8 16 1 - - 1 Mesapol 888 828 583 125 101 28 24 305 192 3 50 60 115 108 74 45 - 8 1 20 33 - 1 7 Sipitang 4,298 3,515 3,063 1,820 202 246 82 713 213 21 218 783 Kawasan selebih MD 29,529 26,662 24,728 3,544 3,565 660 4,594 12,365 786 33 1,115 2,867 Remainder of MD TENOM MD Tenom 55,553 51,106 45,836 2,080 6,519 1,255 28,745 7,237 4,686 38 546 4,447 Kemabong 266 264 260 5 4 - 234 17 4 - - 2 Tenom 5,148 4,349 3,048 529 711 366 891 551 1,208 16 77 799 Kawasan selebih MD 50,139 46,493 42,528 1,546 5,804 889 27,620 6,669 3,474 22 469 3,646 Remainder of MD NABAWAN MD Nabawan 31,807 27,291 26,711 253 799 295 24,714 650 283 7 290 4,516 Nabawan 576 572 561 17 78 9 437 20 9 - 2 4 Pensiangan 307 307 307 - - - 307 ---- - Sepulut 318 318 315 9 26 - 268 12 3 - - - Kawasan selebih MD 30,606 26,094 25,528 227 695 286 23,702 618 271 7 288 4,512 Remainder of MD KENINGAU MD Keningau 173,103 134,234 120,030 4,485 68,627 5,403 29,070 12,445 10,661 374 3,169 38,869 Apin-Apin 10 10 10 - 10 ------Bingkur 51 42 35 - 32 1 1 1 7 - - 9 Keningau 5,565 4,986 4,001 327 1,827 659 669 519 723 67 195 579 Kawasan selebih MD 167,477 129,196 115,984 4,158 66,758 4,743 28,400 11,925 9,931 307 2,974 38,281 Remainder of MD TAMBUNAN MD Tambunan 35,667 33,572 33,028 424 30,529 429 440 1,206 376 12 156 2,095 Tambunan 2,553 2,162 2,057 121 1,516 114 71 235 96 - 9 391 Kawasan selebih MD 33,114 31,410 30,971 303 29,013 315 369 971 280 12 147 1,704 Remainder of MD KUNAK MD Kunak 61,094 30,645 28,099 1,301 1,057 13,123 80 12,538 544 69 1,933 30,449 Kunak 13,823 10,096 9,369 691 229 4,770 15 3,664 285 19 423 3,727 Kawasan selebih MD 47,271 20,549 18,730 610 828 8,353 65 8,874 259 50 1,510 26,722 Remainder of MD TONGOD MD Kinabatangan + 35,341 25,842 25,081 395 8,423 826 648 14,789 398 24 339 9,499 Kawasan selebih MD 35,341 25,842 25,081 395 8,423 826 648 14,789 398 24 339 9,499 Remainder of MD

PUTATAN MD Penampang ++ 54,733 51,123 46,023 12,152 8,375 15,675 748 9,073 2,887 319 1,894 3,610 Putatan 1,306 1,150 874 159 182 326 9 198 218 28 30 156 Kawasan selebih MD 53,427 49,973 45,149 11,993 8,193 15,349 739 8,875 2,669 291 1,864 3,454 Remainder of MD

WILAYAH PERSEKUTUAN 83,920 72,140 60,419 28,953 7,108 6,090 675 17,593 9,639 620 1,462 11,780 LABUAN

Nota : Angka di atas tidak disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Sumber : Banci Penduduk dan Note : The above figures had not been adjusted for under-enumeration. Perumahan Malaysia, 2010 + MD Kinabatangan meliputi daerah pentadbiran Kinabatangan dan Tongod. Source : Population and Housing MD Kinabatangan covers Kinabatangan and Tongod administrative districts. Census of Malaysia, 2010 ++ MD Penampang meliputi daerah pentadbiran Penampang dan Putatan. MD Penampang covers Penampang and Putatan administrative districts. 15 PENDUDUK POPULATION

3.7 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN UMUR DAN DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 TOTAL POPULATION BY AGE GROUP AND ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Daerah Kumpulan Umur Pentadbiran Age Group Administrative Jumlah District 0 - 4 5 - 9 10 - 14 15 - 19 20 - 24 25 - 29 30 - 34 35 - 39 Total

SABAH 3,117,405 326,989 336,969 334,043 372,371 340,627 347,778 232,046 198,661

Tawau 397,673 39,965 48,271 41,386 43,618 40,241 45,372 33,020 27,462

Lahad Datu 199,830 24,194 23,593 23,996 23,164 20,200 23,136 14,445 12,740

Semporna 133,164 17,773 19,271 17,229 16,908 11,417 11,095 7,698 7,759

Sandakan 396,290 33,088 36,857 40,899 44,044 47,666 53,997 34,164 26,730

Kinabatangan 146,987 15,464 14,205 10,042 15,182 21,639 27,668 13,809 11,521

Beluran 104,484 12,589 10,908 12,262 12,004 12,550 14,328 7,780 6,366

Kota Kinabalu 452,058 44,838 43,734 38,714 69,137 63,811 46,504 32,690 24,567

Ranau 94,092 13,330 11,560 11,944 10,599 8,311 7,807 5,689 4,986

Kota Belud 91,272 9,041 10,350 11,453 11,023 7,892 7,506 5,055 5,739

Tuaran 102,411 10,169 10,864 10,553 11,393 9,838 9,468 6,829 6,688

Penampang 121,934 12,012 10,217 10,412 10,905 12,180 13,456 12,305 9,555

Papar 124,420 10,303 11,647 12,945 19,617 13,283 12,414 8,046 7,684

Kudat 83,140 9,118 10,752 11,921 9,541 6,450 7,136 5,182 4,819

Kota Marudu 66,374 7,614 8,290 9,028 7,918 5,846 5,553 4,065 3,674

Pitas 37,808 4,719 4,574 4,390 3,954 2,960 3,665 2,551 2,293

Beaufort 64,350 7,137 6,015 6,711 6,249 5,631 5,538 4,295 4,385

Kuala Penyu 18,958 1,589 1,631 1,800 2,061 1,587 1,820 1,302 1,177

Sipitang 34,862 3,084 3,607 3,944 3,870 3,165 3,607 2,551 2,413

Tenom 55,553 5,456 5,740 6,690 5,812 4,955 5,049 3,786 3,677

Nabawan 31,807 3,633 3,991 4,884 3,815 3,310 3,292 1,997 1,630

Keningau 173,103 20,970 19,541 21,372 20,189 18,006 17,937 11,685 11,129

Tambunan 35,667 3,966 4,707 5,529 4,728 3,014 2,521 1,673 1,658

Kunak 61,094 5,989 5,806 6,167 7,401 7,705 8,871 4,784 4,027

Tongod 35,341 5,182 5,241 4,082 3,589 3,172 4,102 2,461 2,101

Putatan 54,733 5,766 5,597 5,690 5,650 5,798 5,936 4,184 3,881

WILAYAH PERSEKUTUAN 83,920 8,819 7,808 7,591 8,126 9,089 11,564 6,626 5,689 LABUAN

16 PENDUDUK POPULATION

3.7 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN UMUR DAN DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 (SAMB.) TOTAL POPULATION BY AGE GROUP AND ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 (CONT'D.)

Kumpulan Umur Daerah Pentadbiran Age Group Administrative District 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 - 69 70 -74 75 +

SABAH 169,057 141,161 110,629 72,117 46,210 36,033 24,426 28,288

Tawau 22,639 17,047 14,068 8,939 5,486 4,652 2,597 2,910 Lahad Datu 10,826 8,087 6,005 3,591 2,324 1,583 957 989 Semporna 6,457 5,216 4,546 2,559 1,749 1,374 955 1,158 Sandakan 21,786 17,092 14,150 9,337 6,191 4,194 2,915 3,180 Kinabatangan 7,568 4,524 2,021 1,445 687 431 233 548 Beluran 4,721 3,558 2,885 1,422 1,103 879 523 606 Kota Kinabalu 23,132 20,008 16,593 10,884 6,577 4,686 2,877 3,306 Ranau 5,011 4,195 3,222 2,284 1,435 1,499 988 1,232 Kota Belud 5,182 4,534 3,770 2,565 2,090 1,924 1,410 1,738 Tuaran 6,279 6,325 4,613 3,073 1,988 1,684 1,208 1,439 Penampang 7,921 7,783 5,446 3,611 2,408 1,506 1,103 1,114 Papar 6,514 7,172 5,332 3,460 2,072 1,651 1,018 1,262 Kudat 4,015 3,497 3,187 2,367 1,615 1,287 1,036 1,217 Kota Marudu 3,516 2,783 2,561 1,773 1,347 901 694 811 Pitas 1,889 1,473 1,611 1,195 693 619 748 474 Beaufort 4,164 3,742 3,135 2,296 1,622 1,343 964 1,123 Kuala Penyu 1,168 1,232 998 734 556 528 340 435 Sipitang 2,377 2,035 1,557 850 536 513 351 402 Tenom 3,474 3,087 2,574 1,423 972 1,076 759 1,023 Nabawan 1,501 1,201 851 535 313 263 277 314 Keningau 9,113 8,123 5,438 3,401 2,025 1,600 1,163 1,411 Tambunan 1,836 1,763 1,293 932 588 501 419 539 Kunak 3,156 2,539 1,831 1,037 627 451 287 416 Tongod 1,631 1,003 797 797 357 353 158 315 Putatan 3,181 3,142 2,145 1,607 849 535 446 326

WILAYAH PERSEKUTUAN 5,028 4,552 3,415 2,236 1,355 859 523 640 LABUAN

Nota : Angka di atas tidak disesuaikan Sumber: Banci Penduduk dan kepada kadar kurang penghitungan. Perumahan Malaysia, 2010 Note : The above figures had not been adjusted for Source : Population and Housing Census under-enumeration. of Malaysia, 2010

17 PENDUDUK POPULATION

3.8 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN UMUR, JANTINA DAN STRATA PADA TAHUN BANCI 2000 DAN 2010, SABAH TOTAL POPULATION BY AGE GROUP, SEX AND STRATUM ON CENSUS YEAR 2000 AND 2010, SABAH

Jantina dan Jumlah Bandar Luar Bandar Kumpulan Umur Total Urban Rural Sex and age Group 2000 2010 2000 2010 2000 2010

JUMLAH 2,603,485 3,206,742 1,248,711 1,731,806 1,354,774 1,474,936 TOTAL

0 - 4 337,711 335,943 154,455 169,913 183,256 166,030 5 - 9 349,258 346,884 161,155 177,677 188,103 169,207 10 - 14 313,436 343,334 142,924 178,633 170,512 164,701 15 - 19 294,287 381,958 141,042 207,269 153,245 174,689 20 - 24 241,499 350,940 118,966 197,554 122,533 153,386 25 - 29 223,354 358,740 107,437 193,443 115,917 165,297 30 - 34 200,376 238,314 98,275 135,467 102,101 102,847 35 - 39 182,196 204,942 93,731 112,152 88,465 92,790 40 - 44 145,869 174,024 76,652 96,422 69,217 77,602 45 - 49 99,381 145,478 52,269 83,124 47,112 62,354 50 - 54 67,834 113,714 35,592 66,087 32,242 47,627 55 - 59 48,116 74,085 22,584 42,901 25,532 31,184 60 - 64 39,537 47,425 17,336 26,895 22,201 20,530 65 - 69 25,610 36,956 10,385 18,476 15,225 18,480 70 - 74 17,130 25,037 7,672 12,279 9,458 12,758 75 + 17,891 28,968 8,236 13,514 9,655 15,454

LELAKI 1,345,537 1,658,231 630,082 884,497 715,455 773,734 MALE 0 - 4 174,193 171,731 79,453 87,306 94,740 84,425 5 - 9 179,949 179,283 82,661 92,984 97,288 86,299 10 - 14 160,307 177,747 72,176 91,931 88,131 85,816 15 - 19 149,022 196,754 70,069 104,876 78,953 91,878 20 - 24 119,322 176,367 54,113 94,761 65,209 81,606 25 - 29 112,563 184,820 51,133 97,295 61,430 87,525 30 - 34 102,329 125,539 47,519 69,722 54,810 55,817 35 - 39 95,225 105,162 47,199 55,725 48,026 49,437 40 - 44 80,175 91,032 41,317 49,029 38,858 42,003 45 - 49 55,001 77,877 29,074 44,376 25,927 33,501 50 - 54 37,815 61,810 20,063 36,536 17,752 25,274 55 - 59 26,998 39,922 12,766 22,953 14,232 16,969 60 - 64 20,857 24,497 9,456 14,143 11,401 10,354 65 - 69 13,540 18,982 5,388 10,053 8,152 8,929 70 - 74 9,081 12,452 3,798 6,118 5,283 6,334 75 + 9,160 14,256 3,897 6,689 5,263 7,567

PEREMPUAN 1,257,948 1,548,511 618,629 847,309 639,319 701,202 FEMALE 0 - 4 163,518 164,212 75,002 82,607 88,516 81,605 5 - 9 169,309 167,601 78,494 84,693 90,815 82,908 10 - 14 153,129 165,587 70,748 86,702 82,381 78,885 15 - 19 145,265 185,204 70,973 102,393 74,292 82,811 20 - 24 122,177 174,573 64,853 102,793 57,324 71,780 25 - 29 110,791 173,920 56,304 96,148 54,487 77,772 30 - 34 98,047 112,775 50,756 65,745 47,291 47,030 35 - 39 86,971 99,780 46,532 56,427 40,439 43,353 40 - 44 65,694 82,992 35,335 47,393 30,359 35,599 45 - 49 44,380 67,601 23,195 38,748 21,185 28,853 50 - 54 30,019 51,904 15,529 29,551 14,490 22,353 55 - 59 21,118 34,163 9,818 19,948 11,300 14,215 60 - 64 18,680 22,928 7,880 12,752 10,800 10,176 65 - 69 12,070 17,974 4,997 8,423 7,073 9,551 70 - 74 8,049 12,585 3,874 6,161 4,175 6,424 75 + 8,731 14,712 4,339 6,825 4,392 7,887

Nota : Angka di atas telah disesuaikan kepada kadar kurang Sumber: Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia, 2000 dan 2010 penghitungan. Source : Population and Housing Census of Malaysia, 2000 and 2010 Note : The above figures had been adjusted for under- enumeration. 18 PENDUDUK POPULATION

3.9 PENDUDUK MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN DAN KUMPULAN ETNIK, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 POPULATION BY ADMINISTRATIVE DISTRICT AND ETHNIC GROUP, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Warganegara Malaysia Malaysian Citizens Bukan Warga- Daerah Jumlah negara Pentadbiran/ Jumlah/ Warga- Bumi- Malaysia Administrative Total negara Jumlah Kadazan/ putera Lain- Non- District Malaysia Bumiputera Melayu Dusun Bajau Murut Lain Cina India lain Malaysian Total Total Malay Other Chinese Indians Others Citizens Malaysian Bumiputera Bumi- Citizens putera

SABAH 3,206,742 2,316,963 1,965,309 184,197 568,575 450,279 102,393 659,865 295,674 7,453 48,527 889,779

Tawau 412,375 240,966 192,178 12,149 6,575 31,616 2,811 139,027 41,567 865 6,356 171,409

Lahad Datu 206,861 129,858 113,101 8,584 10,199 40,146 326 53,846 12,649 477 3,631 77,003

Semporna 137,868 96,146 93,709 2,595 854 78,550 42 11,668 1,096 77 1,264 41,722

Sandakan 409,056 260,618 184,310 23,169 17,161 40,288 528 103,164 66,233 1,014 9,061 148,438

Kinabatangan 150,327 32,638 28,790 1,315 2,572 1,932 173 22,798 520 137 3,191 117,689

Beluran 106,632 60,741 58,684 2,339 20,889 4,779 241 30,436 902 93 1,062 45,891

Kota Kinabalu 462,963 350,818 246,050 36,918 71,335 74,731 2,554 60,512 96,852 2,291 5,625 112,145

Ranau 95,800 90,061 87,670 988 81,592 1,108 143 3,839 1,582 62 747 5,739

Kota Belud 93,180 87,210 85,508 1,408 38,708 32,338 176 12,878 1,207 75 420 5,970

Tuaran 105,435 100,192 93,941 4,483 45,175 35,738 400 8,145 4,645 183 1,423 5,243

Penampang 125,913 105,059 73,686 6,004 43,742 9,422 1,429 13,089 28,636 652 2,085 20,854

Papar 128,434 106,934 99,032 34,113 29,062 22,536 712 12,609 6,649 220 1,033 21,500

Kudat 85,404 76,910 71,345 2,575 3,770 18,227 157 46,616 5,132 67 366 8,494

Kota Marudu 68,289 66,344 63,951 1,305 42,443 10,450 93 9,660 1,795 71 527 1,945

Pitas 38,764 37,479 36,844 681 5,830 4,055 101 26,177 350 28 257 1,285

Beaufort 66,406 62,383 57,060 14,080 11,372 3,443 1,696 26,469 3,820 145 1,358 4,023

Kuala Penyu 19,426 18,526 18,064 4,130 6,183 1,927 90 5,734 279 64 119 900

Sipitang 35,764 32,008 29,265 5,756 3,988 972 4,825 13,724 1,265 59 1,419 3,756

Tenom 56,597 52,088 46,629 2,141 6,625 1,285 29,169 7,409 4,860 40 559 4,509

Nabawan 32,309 27,729 27,131 258 813 299 25,096 665 294 7 297 4,580

Keningau 177,735 137,706 123,035 4,634 70,400 5,588 29,682 12,731 11,001 388 3,282 40,029

Tambunan 36,297 34,160 33,598 436 31,043 439 446 1,234 390 12 160 2,137

Kunak 62,851 31,649 29,022 1,345 1,081 13,572 82 12,942 564 71 1,992 31,202

Tongod 36,192 26,557 25,774 407 8,615 849 658 15,245 408 24 351 9,635

Putatan 55,864 52,183 46,932 12,384 8,548 15,989 763 9,248 2,978 331 1,942 3,681

W.P. LABUAN 86,908 74,764 62,594 30,001 7,380 6,300 701 18,212 10,014 641 1,515 12,144

Nota : Angka di atas telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Sumber: Banci Penduduk dan Note : The above figures had been adjusted for under-enumeration. Perumahan Malaysia, 2010 Source : Population and Housing Census of Malaysia, 2010 19 PENDUDUK POPULATION

3.10 PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN UMUR DAN JANTINA, SABAH POPULATION BY AGE GROUP AND SEX, SABAH

'000 2013 2014 P 2015 e Kumpulan Umur Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Age Group Total Male Female Total Male Female Total Male Female

Semua Umur 3,611.5 1,889.0 1,722.5 3,673.5 1,920.0 1,753.5 3,736.2 1,951.3 1,784.9 All Ages

0 - 4 309.7 159.0 150.7 308.1 158.7 149.4 305.4 157.9 147.5

5 - 9 314.8 161.7 153.1 315.7 161.8 153.9 318.0 162.1 155.9

10 - 14 309.8 158.3 151.6 311.1 160.2 150.9 315.0 162.4 152.6

15 - 19 427.2 223.8 203.4 426.7 222.8 204.0 426.0 222.8 203.2

20 - 24 447.2 230.3 216.9 458.4 236.8 221.6 465.5 240.8 224.6

25 - 29 445.6 232.6 213.1 448.5 232.9 215.6 453.5 235.7 217.9

30 - 34 330.8 177.9 152.9 347.3 185.9 161.4 359.1 191.1 168.0

35 - 39 246.7 130.7 116.0 252.5 134.3 118.2 261.6 139.0 122.7

40 - 44 206.3 108.9 97.4 209.5 110.0 99.5 212.6 111.5 101.2

45 - 49 168.8 90.8 78.0 171.3 91.8 79.5 174.1 92.7 81.4

50 - 54 137.1 74.9 62.1 140.7 76.4 64.2 144.4 78.0 66.4

55 - 59 97.8 52.7 45.1 104.4 56.0 48.4 110.3 59.0 51.3

60 - 64 61.3 32.9 28.4 66.0 35.6 30.4 71.5 38.6 32.8

65 - 69 42.1 21.2 20.8 43.7 22.0 21.7 46.0 23.2 22.8

70 - 74 29.9 15.3 14.5 31.1 15.9 15.1 32.3 16.5 15.8

75 - 79 18.5 9.1 9.4 19.6 9.6 10.0 20.5 10.1 10.5

80 - 84 10.0 4.9 5.1 10.4 5.0 5.4 11.1 5.3 5.8

85 + 7.8 3.8 4.0 8.5 4.2 4.3 9.3 4.6 4.7

Nota: 1. Anggaran Penduduk Pertengahan Tahun berasaskan data Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia 2010 yang disesuaikan. Notes: Mid-Year Population Estimates based on the adjusted Population and Housing Census of Malaysia 2010.

2. Hasil tambah mungkin berbeza kerana pembundaran. The added total may differ due to rounding.

3. P Angka Permulaan. Preliminary Figures.

4. e Anggaran. Estimates. 20 PENDUDUK POPULATION

3.11 PENDUDUK MENGIKUT KUMPULAN ETNIK DAN JANTINA, SABAH POPULATION BY ETHNIC GROUP AND SEX, SABAH

Kumpulan '000 Etnik dan 2013 2014 p 2015 e Jantina Ethnic Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Jumlah Lelaki Perempuan Group and Sex Total Male Female Total Male Female Total Male Female

JUMLAH 3,611.5 1,889.0 1,722.5 3,673.5 1,920.0 1,753.5 3,736.2 1,951.3 1,784.9 TOTAL

Warganegara 2,540.0 1,288.0 1,252.0 2,588.3 1,311.6 1,276.7 2,637.5 1,335.5 1,301.9 Malaysia Malaysian Citizens

Bumiputera 2,116.1 1,068.8 1,047.3 2,159.4 1,089.5 1,069.8 2,203.5 1,110.6 1,092.8

Cina 301.5 156.4 145.1 302.6 157.3 145.3 303.8 158.1 145.7 Chinese

India 12.2 6.7 5.5 13.3 7.4 5.9 14.4 8.1 6.3 Indians

Lain-lain 110.2 56.2 54.1 113.0 57.4 55.6 115.8 58.7 57.1 Others

Bukan 1,071.5 601.0 470.5 1,085.3 608.4 476.9 1,098.8 615.8 483.0 Warganegara Malaysia Non-Malaysian Citizens

Nota: 1. Anggaran Penduduk Pertengahan Tahun berasaskan data Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia 2010 yang disesuaikan. Notes: Mid-Year Population Estimates based on the adjusted Population and Housing Census of Malaysia 2010. 2. Hasil tambah mungkin berbeza kerana pembundaran. The added total may differ due to rounding. 3. P Angka Permulaan. Preliminary Figures. 4. e Anggaran. Estimates.

21 PENDUDUK POPULATION

3.12 PENDUDUK MENGIKUT TARAF PERKAHWINAN, KUMPULAN UMUR DAN JANTINA, SABAH 2010 POPULATION BY MARITAL STATUS, AGE GROUP AND SEX, SABAH 2010

Taraf perkahwinan Marital status Kumpulan Jumlah Belum pernah Berkahwin Balu / Duda Bercerai / Umur Total berkahwin Married Widowed Berpisah tetap Age Group Never married Divorced / Permanently separated

SABAH 3,206,742 1,856,280 1,263,364 66,767 20,331

0 - 4 335,943 335,943 - - - 5 - 9 346,884 346,884 - - - 10 - 14 343,334 343,334 - - - 15 - 19 381,958 353,795 27,800 137 226 20 - 24 350,940 217,185 132,586 313 856 25 - 29 358,740 144,615 210,975 831 2,319 30 - 34 238,314 52,463 181,264 1,644 2,943 35 - 39 204,942 25,802 173,475 2,341 3,324 40 - 44 174,024 14,355 152,426 4,133 3,110 45 - 49 145,478 8,402 129,261 5,194 2,621 50 - 54 113,714 5,010 99,203 7,456 2,045 55 - 59 74,085 2,782 62,523 7,564 1,216 60 - 64 47,425 1,965 36,443 8,350 667 65 - 69 36,956 1,442 26,587 8,490 437 70 - 74 25,037 768 15,905 8,072 292 75 + 28,968 1,535 14,916 12,242 275

LELAKI 1,658,231 987,750 645,100 17,870 7,511 MALE 0 - 4 171,731 171,731 - - - 5 - 9 179,283 179,283 - - - 10 - 14 177,747 177,747 - - - 15 - 19 196,754 185,613 11,026 49 66 20 - 24 176,367 119,355 56,641 124 247 25 - 29 184,820 86,098 97,473 349 900 30 - 34 125,539 32,614 91,106 641 1,178 35 - 39 105,162 15,574 87,581 792 1,215 40 - 44 91,032 8,553 80,187 1,159 1,133 45 - 49 77,877 4,638 70,965 1,351 923 50 - 54 61,810 2,523 56,713 1,876 698 55 - 59 39,922 1,281 36,350 1,838 453 60 - 64 24,497 888 21,474 1,886 249 65 - 69 18,982 635 15,932 2,221 194 70 - 74 12,452 430 9,863 2,014 145 75 + 14,256 787 9,789 3,570 110

PEREMPUAN 1,548,511 868,530 618,264 48,897 12,820 FEMALE 0 - 4 164,212 164,212 - - - 5 - 9 167,601 167,601 - - - 10 - 14 165,587 165,587 - - - 15 - 19 185,204 168,182 16,774 88 160 20 - 24 174,573 97,830 75,945 189 609 25 - 29 173,920 58,517 113,502 482 1,419 30 - 34 112,775 19,849 90,158 1,003 1,765 35 - 39 99,780 10,228 85,894 1,549 2,109 40 - 44 82,992 5,802 72,239 2,974 1,977 45 - 49 67,601 3,764 58,296 3,843 1,698 50 - 54 51,904 2,487 42,490 5,580 1,347 55 - 59 34,163 1,501 26,173 5,726 763 60 - 64 22,928 1,077 14,969 6,464 418 65 - 69 17,974 807 10,655 6,269 243 70 - 74 12,585 338 6,042 6,058 147 75 + 14,712 748 5,127 8,672 165

Nota : Angka di atas telah disesuaikan Sumber : Banci Penduduk dan kepada kadar kurang penghitungan. Perumahan Malaysia, 2010 Source : Population and Housing Census of Note : The above figures had been adjusted for Malaysia, 2010 under-enumeration. 22 PENDUDUK POPULATION

3.13 JUMLAH PENDUDUK MENGIKUT KEHADIRAN SEKOLAH DAN KUMPULAN UMUR, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 TOTAL POPULATION BY SCHOOL ATTENDANCE AND AGE GROUP, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Kehadiran sekolah School attendance

Kumpulan Jumlah Pernah bersekolah Belum Tidak pernah Total Umur Ever been to school bersekolah bersekolah Not yet Never attended Age Group Jumlah Masih Tamat schooling school Total bersekolah persekolahan Currently Completed schooling schooling

SABAH 3,117,405 2,449,211 840,561 1,608,650 342,290 325,904

0 - 4 326,989 27,609 27,609 - 299,380 - 5 - 9 336,969 276,039 274,479 1,560 42,910 18,020 10 - 14 334,043 313,005 279,609 33,396 - 21,038 15 - 19 372,371 350,012 231,884 118,128 - 22,359 20 - 24 340,627 318,948 19,979 298,969 - 21,679 25 - 29 347,778 320,529 2,788 317,741 - 27,249 30 - 34 232,046 207,298 1,738 205,560 - 24,748 35 - 39 198,661 172,510 797 171,713 - 26,151 40 - 44 169,057 142,201 503 141,698 - 26,856 45 - 49 141,161 117,115 245 116,870 - 24,046 50 - 54 110,629 87,186 179 87,007 - 23,443 55 - 59 72,117 54,297 90 54,207 - 17,820 60 - 64 46,210 25,592 205 25,387 - 20,618 65 - 69 36,033 17,352 213 17,139 - 18,681 70 - 74 24,426 9,318 34 9,284 - 15,108 75 + 28,288 10,200 209 9,991 - 18,088

WILAYAH 83,920 67,031 20,055 46,976 9,580 7,309

0 - 4 8,819 405 405 - 8,414 - 5 - 9 7,808 6,049 5,992 57 1,166 593 10 - 14 7,591 6,896 6,540 356 - 695 15 - 19 8,126 7,392 5,114 2,278 - 734 20 - 24 9,089 8,514 1,862 6,652 - 575 25 - 29 11,564 10,963 71 10,892 - 601 30 - 34 6,626 6,222 25 6,197 - 404 35 - 39 5,689 5,291 18 5,273 - 398 40 - 44 5,028 4,577 15 4,562 - 451 45 - 49 4,552 4,034 3 4,031 - 518 50 - 54 3,415 2,994 6 2,988 - 421 55 - 59 2,236 1,842 - 1,842 - 394 60 - 64 1,355 895 1 894 - 460 65 - 69 859 431 1 430 - 428 70 - 74 523 269 - 269 - 254 75 + 640 257 2 255 - 383

Nota : Angka di atas tidak disesuaikan kepada Sumber: Banci Penduduk dan kadar kurang penghitungan. Perumahan Malaysia, 2010 Note : The above figures had not been adjusted Source : Population and Housing Census of Malaysia, 2010 for under-enumeration.

23 PENDUDUK POPULATION 3.14 PENDUDUK YANG PERNAH BERSEKOLAH MENGIKUT PENDIDIKAN TERTINGGI YANG DICAPAI DAN KUMPULAN UMUR, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 POPULATION EVER BEEN TO SCHOOL BY HIGHEST LEVEL OF EDUCATION ATTAINED AND AGE GROUP, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Pendidikan tertinggi yang dicapai Highest level of education attained

Jumlah Pra Sekolah Menengah Menengah Pra Program sijil Tertiari Tertiari Tidak Total sekolah rendah rendah atas universiti kemahiran (sijil/ (ijazah/ diketahui Kumpulan Pre Primary Lower Upper Pre- khusus diploma) diploma Unknown Umur Primary school secondary secondary University dan teknikal Tertiary lanjutan dan Age Group Certificate (certificate/ ke atas) programmes in diploma Tertiary specific trades level) (degree/ and technical advance skill diploma and above

SABAH 2,449,211 124,434 599,601 385,496 471,723 97,396 4,286 56,452 52,015 657,808

0 - 4 27,609 27,609 ------5 - 9 276,039 96,825 179,214 ------10 - 14 313,005 - 186,769 126,236 ------15 - 19 350,012 - 18,949 99,191 147,226 53,510 1,300 9,406 2,039 18,391 20 - 24 318,948 - 25,385 20,265 72,537 17,077 1,299 14,574 12,039 155,772 25 - 29 320,529 - 28,593 22,685 67,775 8,089 536 10,400 11,217 171,234 30 - 34 207,298 - 26,289 22,693 49,990 5,577 328 6,943 8,220 87,258 35 - 39 172,510 - 25,200 23,465 42,372 4,188 250 4,977 6,010 66,048 40 - 44 142,201 - 25,669 21,742 33,040 3,175 184 3,607 4,700 50,084 45 - 49 117,115 - 24,684 18,871 24,733 2,141 139 2,593 3,194 40,760 50 - 54 87,186 - 22,471 14,134 16,341 1,359 110 1,740 2,151 28,880 55 - 59 54,297 - 15,042 8,303 9,337 844 65 1,142 1,210 18,354 60 - 64 25,592 - 8,877 3,871 4,136 654 31 569 578 6,876 65 - 69 17,352 - 6,066 2,056 2,167 336 17 268 363 6,079 70 - 74 9,318 - 3,431 1,050 1,041 210 17 126 153 3,290 75 + 10,200 - 2,962 934 1,028 236 10 107 141 4,782

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 67,031 2,236 15,519 11,265 18,246 2,525 335 2,882 4,063 9,960

0 - 4 405 405 ------5 - 9 6,049 1,831 4,218 ------10 - 14 6,896 - 3,889 3,007 ------15 - 19 7,392 - 514 1,628 3,589 1,224 59 139 203 36 20 - 24 8,514 - 721 641 2,985 355 113 634 1,549 1,516 25 - 29 10,963 - 700 880 3,210 319 81 843 764 4,166 30 - 34 6,222 - 598 869 2,434 189 27 476 560 1,069 35 - 39 5,291 - 664 910 1,919 146 22 283 339 1,008 40 - 44 4,577 - 865 980 1,514 121 14 186 251 646 45 - 49 4,034 - 909 972 1,199 78 11 142 180 543 50 - 54 2,994 - 887 657 742 52 5 92 123 436 55 - 59 1,842 - 628 415 380 20 3 50 50 296 60 - 64 895 - 397 169 164 10 - 23 24 108 65 - 69 431 - 221 71 55 6 - 6 7 65 70 - 74 269 - 159 34 29 2 - 4 6 35 75 + 257 - 149 32 26 3 - 4 7 36

Nota : Angka di atas tidak disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Sumber: Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia, 2010 Note : The above figures had not been adjusted for under-enumeration. Source : Population and Housing Census of Malaysia, 2010

24 PENDUDUK POPULATION 3.15 PENDUDUK BERUMUR 10 TAHUN DAN LEBIH MENGIKUT SIJIL / DIPLOMA / IJAZAH TERTINGGI YANG TELAH DIPEROLEH DAN KUMPULAN UMUR, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 POPULATION AGED 10 YEARS AND OVER BY HIGHEST CERTIFICATE / DIPLOMA / DEGREE OBTAINED AND AGE GROUP, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010

Sijil / Diploma / Ijazah tertinggi yang telah diperoleh Highest certificate / Diploma / Degree obtained Jumlah Tiada UPSR/UPSRA PMR/SRP/LCE SPM atau STPM atau Sijil Kumpulan atau setaraf /SRA atau setaraf setaraf kemahiran Umur setaraf kursus atau Age Group teknikal Total None UPSR/UPSRA PMR / SRP SPM or STPM or Certificate in or equivalent /LCE/SRA or equivalent equivalent specific equivalent trades/technical

SABAH 2,453,447 591,606 375,183 250,225 432,460 57,692 2,815

10 - 14 334,043 195,728 137,466 849 - - - 15 - 19 372,371 31,975 81,398 118,859 112,884 6,034 385 20 - 24 340,627 33,881 20,761 15,668 74,808 23,319 860 25 - 29 347,778 41,057 22,196 17,591 66,074 8,930 488 30 - 34 232,046 37,236 20,260 17,891 48,549 5,863 313 35 - 39 198,661 37,849 18,906 19,419 41,172 4,386 240 40 - 44 169,057 38,562 18,506 18,267 32,070 3,288 171 45 - 49 141,161 34,919 17,381 16,100 24,021 2,158 124 50 - 54 110,629 33,108 15,487 11,998 15,838 1,393 102 55 - 59 72,117 24,312 10,188 7,006 9,025 842 62 60 - 64 46,210 24,678 5,657 3,183 3,998 662 31 65 - 69 36,033 21,724 3,480 1,764 2,040 353 16 70 - 74 24,426 16,880 1,889 871 997 218 16 75 + 28,288 19,697 1,608 759 984 246 7

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 67,293 13,469 10,192 8,180 16,973 2,696 307

10 - 14 7,591 4,234 3,273 84 - - - 15 - 19 8,126 1,081 1,364 2,487 2,745 263 47 20 - 24 9,089 972 564 507 2,919 1,464 107 25 - 29 11,564 950 654 676 3,124 332 77 30 - 34 6,626 671 539 745 2,357 188 24 35 - 39 5,689 678 563 785 1,871 149 20 40 - 44 5,028 801 692 850 1,469 125 14 45 - 49 4,552 835 748 857 1,160 79 11 50 - 54 3,415 722 690 591 706 54 4 55 - 59 2,236 602 490 359 367 19 3 60 - 64 1,355 599 295 142 154 11 - 65 - 69 859 528 146 50 51 7 - 70 - 74 523 325 99 26 26 2 - 75 + 640 471 75 21 24 3 -

25 PENDUDUK POPULATION 3.15 PENDUDUK BERUMUR 10 TAHUN DAN LEBIH MENGIKUT SIJIL / DIPLOMA / IJAZAH TERTINGGI YANG TELAH DIPEROLEH DAN KUMPULAN UMUR, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 (SAMB.) POPULATION AGED 10 YEARS AND OVER BY HIGHEST CERTIFICATE / DIPLOMA / DEGREE OBTAINED AND AGE GROUP, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2010 (CONT'D)

Sijil / Diploma / Ijazah tertinggi yang diperoleh Highest certificate / Diploma / Degree obtained Sijil politeknik Diploma/ Diploma Diploma Ijazah / Tidak diketahui /universiti/badan- lanjutan dalam Politeknik / Diploma Unknown Kumpulan badan yang memberi kemahiran khusus universiti atau lanjutan atau Umur pengiktirafan atau atau teknikal setaraf lebih Age Group setaraf Diploma / Diploma from Degree / Certificate from Advanced Diploma polytechnic / Advanced polytechnic / university in specific trades or university or diploma or /authoritative bodies or technical skills equivalent higher equivalent

SABAH 14,990 8,586 24,165 37,917 657,808 10 - 14 - - - - - 15 - 19 911 311 961 262 18,391 20 - 24 3,898 1,965 4,953 4,742 155,772 25 - 29 3,263 2,110 5,534 9,301 171,234 30 - 34 2,057 1,415 4,026 7,178 87,258 35 - 39 1,508 909 2,938 5,286 66,048 40 - 44 1,155 616 2,172 4,166 50,084 45 - 49 829 475 1,521 2,873 40,760 50 - 54 583 347 943 1,950 28,880 55 - 59 393 224 618 1,093 18,354 60 - 64 211 113 286 515 6,876 65 - 69 88 55 126 308 6,079 70 - 74 60 23 48 134 3,290 75 + 34 23 39 109 4,782 WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 863 518 1,581 2,554 9,960 10 - 14 - - - - - 15 - 19 57 7 27 12 36 20 - 24 242 91 317 390 1,516 25 - 29 243 167 480 695 4,166 30 - 34 111 91 294 537 1,069 35 - 39 78 53 169 315 1,008 40 - 44 62 36 95 238 646 45 - 49 30 29 93 167 543 50 - 54 20 22 58 112 436 55 - 59 12 10 29 49 296 60 - 64 4 9 11 22 108 65 - 69 2 2 3 5 65 70 - 74 2 - 2 6 35 75 + - 1 3 6 36

Nota : Angka-angka di atas tidak disesuaikan kepada Sumber: Banci Penduduk dan kadar kurang penghitungan. Perumahan Malaysia, 2010 Note : The above figures had not been adjusted for Source : Population and Housing Census under enumeration. 26 of Malaysia, 2010 PERKAHWINAN DAN PERCERAIAN MARRIAGES AND DIVORCES

3.16 BILANGAN PERKAHWINAN DAN PERCERAIAN ORANG ISLAM DAN ORANG BUKAN ISLAM YANG DIDAFTARKAN, SABAH NUMBER OF REGISTERED MUSLIM AND NON-MUSLIM MARRIAGES AND DIVORCES, SABAH

Tahun Orang Islam (a) Orang Bukan Islam (b) Year Muslim Non - Muslim

Perkahwinan Perceraian Perkahwinan Perceraian Marriage Divorce Marriage Divorce

2010 11,118 2,023 3,363 227

2011 11,729 1,203 3,738 288

2012 12,711 1,456 3,695 330

2013 12,647 1,144 3,412 318

2014 12,953 1,800 3,404 366

Sumber : a) Jabatan Kemajuan Islam, Malaysia (JAKIM) Source : Islamic Development Department, Malaysia b) Jabatan Pendaftaran Negara National Registration Department

27

GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.1 PERANGKAAN UTAMA TENAGA BURUH, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF LABOUR FORCE, SABAH

(1) (1) 2010 2011 2012 2013 2014

Tenaga buruh ( '000 ) 1,480.7 1,538.8 1,579.8 1,669.4 1,703.9 Labour force

Bekerja ( '000 ) 1,398.6 1,452.7 1,494.5 1,583.4 1,624.4 Employed

Menganggur ( '000 ) 82.1 86.1 85.3 86.0 79.5 Unemployed

Kadar pengangguran (%) 5.5 5.6 5.4 5.2 4.7 Unemployment rate (%)

Kadar penyertaan tenaga buruh (%) 65.9 67.0 67.4 69.9 70.0 Labour force participation rate (%)

Kadar penyertaan tenaga buruh lelaki (%) 84.9 85.8 85.4 86.1 85.5 Male labour force participation rate (%)

Kadar penyertaan tenaga buruh perempuan (%) 44.9 46.2 47.6 52.0 53.0 Female labour force participation rate (%)

Nota: (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2010 dan 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Penduduk & Perumahan 2010 yang telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Note: The Labour Force Survey data in 2010 and 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which was adjusted for under-enumeration.

29 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.2 BILANGAN PENDUDUK BEKERJA MENGIKUT INDUSTRI, SABAH NUMBER OF EMPLOYED PERSONS BY INDUSTRY, SABAH

(1) Industri (2) 2011 2012 2013 2014 Industry '000

Jumlah 1,452.7 1,494.5 1,583.4 1,624.4 Total Pertanian, perhutanan dan perikanan 378.5 391.9 421.7 546.5 Agriculture, forestry and fishing Perlombongan dan pengkuarian 5.1 12.0 9.5 7.9 Mining and quarrying Pembuatan 163.0 157.9 154.1 152.4 Manufacturing Bekalan elektrik, gas, wap dan pendingin udara 5.2 4.4 6.0 3.9 Electricity, gas, steam and air conditioning supply Bekalan air; pembentungan, pengurusan sisa dan aktiviti pemulihan 4.8 8.1 6.0 5.9 Water supply; sewerage, waste management and remediation activities Pembinaan 136.6 139.3 149.9 122.5 Construction Perdagangan borong dan runcit, pembaikan kenderaan bermotor dan 253.7 272.5 302.9 279.5 motosikal Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles and motorcycles Pengangkutan dan penyimpanan 59.6 60.0 66.9 58.6 Transportation and storage Penginapan dan aktiviti perkhidmatan makanan dan minuman 93.0 104.8 91.2 105.0 Accommodation and food & beverage service activities Maklumat dan komunikasi 9.6 5.8 5.6 5.1 Information and communication Aktiviti kewangan dan insuran/takaful 18.0 15.9 16.2 13.7 Financial and insurance/takaful activities Aktiviti hartanah 6.5 3.8 5.6 4.5 Real estate activities Aktiviti profesional, saintifik dan teknikal 19.9 17.1 19.2 18.1 Professional, scientific and technical activities Aktiviti pentadbiran dan khidmat sokongan 48.3 49.1 50.2 50.2 Administrative and support service activities Pentadbiran awam dan pertahanan; aktiviti keselamatan sosial wajib 71.4 72.8 88.1 76.8 Public administration and defence; compulsory social security activities Pendidikan 79.2 79.3 88.2 81.1 Education Aktiviti kesihatan kemanusiaan dan kerja sosial 26.7 30.0 36.5 36.0 Human Health and social work activities Kesenian dan hiburan 11.1 11.7 10.4 10.5 Arts, entertainment and recreation Aktiviti perkhidmatan lain 20.2 20.9 21.9 19.3 Other services activities Aktiviti isi rumah sebagai majikan (3) 42.1 36.9 32.9 27.0 Activities of households as employer Aktivtiti badan dan pertubuhan luar wilayah 0.3 0.5 0.4 0.2 Activities of extraterritorial organisations and bodies

Nota : (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Note : Penduduk & Perumahan 2010 yang telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. The Labour Force Survey data in 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which was adjusted for under-enumeration. (2) Industri dikelaskan mengikut 'Piawaian Klasifikasi Industri Malaysia (MSIC) 2008'. Industry is classified according to 'Malaysia Standard Industrial Classifications (MSIC) 2008'. (3) Penyiasatan Tenaga Buruh tidak mengelaskan aktiviti pengeluaran barangan dan perkhidmatan sara hidup untuk kegunaan isi rumah sendiri sebagai penduduk yang aktif dalam ekonomi. Oleh itu, klasifikasi MSIC 2008 bagi industri 'Aktiviti isi rumah sebagai majikan; aktiviti mengeluarkan barangan dan perkhidmatan yang tidak dapat dibezakan oleh isi rumah untuk kegunaan sendiri' hanya mengambil kira 'Aktiviti isi rumah sebagai majikan'. Labour Force Survey does not classify the subsistence goods-and services-producing activities of households as persons who are economically active. Therefore, the classification of industry by MSIC 2008 for 'Activities of households as employers; undifferentiated goods-and services- producing activities of households for own use' only accounted for 'Activities of households as employers'.

30 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.3 BILANGAN PENDUDUK BEKERJA MENGIKUT PEKERJAAN, SABAH NUMBER OF EMPLOYED PERSONS BY OCCUPATION, SABAH

2011(1) 2012 2013 2014 Pekerjaan(2) Occupation '000

Jumlah 1,452.7 1,494.5 1,583.4 1,624.4 Total

Pengurus 65.4 54.6 53.2 55.0 Managers

Profesional 91.9 91.4 95.9 92.2 Professionals

Juruteknik dan profesional bersekutu 79.1 71.6 80.8 81.9 Technicians and associate professionals

Pekerja sokongan perkeranian 103.2 100.9 115.7 118.2 Clerical support workers

Pekerja perkhidmatan dan jualan 265.5 293.6 322.5 313.3 Service and sales workers

Pekerja mahir pertanian, perhutanan dan perikanan 239.4 271.1 259.1 238.1 Skilled agricultural, forestry and fishery workers

Pekerja kemahiran dan pekerja pertukangan yang berkaitan 160.3 185.2 172.6 155.7 Craft and related trades workers

Operator loji dan mesin serta pemasang 138.6 141.5 160.4 171.8 Plant and machine operators and assemblers

Pekerjaan asas 309.5 284.8 323.3 398.2 Elementary occupations

Nota: (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Penduduk & Perumahan 2010 yang telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Note: The Labour Force Survey data in 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which was adjusted for under-enumeration.

(2) Pekerjaan dikelaskan mengikut 'Piawaian Pengelasan Pekerjaan Malaysia (MASCO) 2008'. Occupation is classified according to 'Malaysia Standard Classifications of Occupation (MASCO) 2008'.

31 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.4 BILANGAN PENDUDUK BEKERJA MENGIKUT PENCAPAIAN PENDIDIKAN, SABAH NUMBER OF EMPLOYED PERSONS BY EDUCATIONAL ATTAINMENT, SABAH

(1) (1) Pencapaian pendidikan 2010 2011 2012 2013 2014 Educational attainment '000

Jumlah 1,398.6 1,452.7 1,494.5 1,583.4 1,624.4 Total

Tiada pendidikan rasmi 151.0 150.8 131.2 135.2 130.4 No formal education

Rendah 454.2 438.1 448.1 470.2 494.2 Primary

Menengah 596.7 632.5 690.6 729.3 727.8 Secondary

Tertiari 196.6 231.3 224.7 248.7 272.0 Tertiary

Nota: (1) Data tahun 2010 dan 2011 telah disemak semula berdasarkan semakan semula anggaran penduduk yang mengambil kira tren terkini kesuburan dan migrasi. Note: 2010 and 2011 data has been revised based on revised population estimates that take into account on recent trends of fertility and migration. 32 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.5 BILANGAN PENDUDUK BEKERJA MENGIKUT KUMPULAN UMUR, SABAH NUMBER OF EMPLOYED PERSONS BY AGE GROUP, SABAH

(1) (1) Kumpulan Umur 2010 2011 2012 2013 2014 Age Group '000

15 - 64 1,398.6 1,452.7 1,494.5 1,583.4 1,624.4

15 - 19 116.0 114.4 104.8 97.3 95.4

20 - 24 237.8 238.3 233.4 248.6 247.3

25 - 29 290.7 285.7 287.9 285.3 282.5

30 - 34 191.8 211.6 227.8 266.1 290.7

35 - 39 165.7 172.5 176.2 186.0 195.2

40 - 44 135.4 148.0 154.3 162.8 166.8

45 - 49 114.8 120.2 128.0 135.3 137.6

50 - 54 82.8 90.8 96.5 103.9 108.8

55 - 59 43.0 49.5 58.0 65.3 70.1

60 - 64 20.7 21.6 27.5 32.7 29.9

Nota: (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2010 dan 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Penduduk & Perumahan 2010 yang telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Note: The Labour Force Survey data in 2010 and 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which was adjusted for under-enumeration.

33 GUNA TENAGA EMPLOYMENT 4.6 TABURAN PERATUS PENDUDUK BEKERJA MENGIKUT INDUSTRI, SABAH PERCENTAGE DISTRIBUTION OF EMPLOYED PERSONS BY INDUSTRY, SABAH

(2) (1) Industri 2011 2012 2013 2014 Industry

Jumlah 100.0 100.0 100.0 100.0 Total Pertanian, perhutanan dan perikanan 26.1 26.2 26.6 33.6 Agriculture, forestry and fishing Perlombongan dan pengkuarian 0.4 0.8 0.6 0.5 Mining and quarrying Pembuatan 11.2 10.6 9.7 9.4 Manufacturing Bekalan elektrik, gas, wap dan pendingin udara 0.4 0.3 0.4 0.2 Electricity, gas, steam and air conditioning supply Bekalan air; pembentungan, pengurusan sisa dan aktiviti pemulihan 0.3 0.5 0.4 0.4 Water supply; sewerage, waste management and remediation activities Pembinaan 9.4 9.3 9.5 7.5 Construction Perdagangan borong dan runcit, pembaikan kenderaan bermotor dan 17.5 18.2 19.1 17.2 motosikal Wholesale and retail trade; repair of motor vehicle and motorcycles Pengangkutan dan penyimpanan 4.1 4.0 4.2 3.6 Transportation and storage Penginapan dan aktiviti perkhidmatan makanan dan minuman 6.4 7.0 5.8 6.5 Accommodation and food & beverage service activities Maklumat dan komunikasi 0.7 0.4 0.4 0.3 Information and communication Aktiviti kewangan dan insuran/ takaful 1.2 1.1 1.0 0.8 Financial and insurance/ takaful activities Aktiviti hartanah 0.4 0.3 0.4 0.3 Real estate activities Aktiviti profesional, saintifik dan teknikal 1.4 1.1 1.2 1.1 Professional, scientific and technical activities Aktiviti pentadbiran dan khidmat sokongan 3.3 3.3 3.2 3.1 Administrative and support services activities Pentadbiran awam dan pertahanan; aktiviti keselamatan sosial wajib 4.9 4.9 5.6 4.7 Public administration and defence; compulsory social security activities Pendidikan 5.5 5.3 5.6 5.0 Education Aktiviti kesihatan kemanusiaan dan kerja sosial 1.8 2.0 2.3 2.2 Human Health and social work activities Keseniaan dan hiburan 0.8 0.8 0.7 0.6 Arts, entertainment and recreation Aktiviti dan perkhidmatan lain 1.4 1.4 1.4 1.2 Other services activities Aktiviti isi rumah sebagai majikan(3) 2.9 2.5 2.1 1.7 Activities of households as employer Aktivtiti badan dan pertubuhan luar wilayah 0.0 0.0 0.0 0.0 Activities of extraterritorial organisations and bodies

Nota : (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Penduduk & Perumahan 2010 yang telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Note : The Labour Force Survey data in 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which was adjusted for under-enumeration.

(2) Industri dikelaskan mengikut 'Piawaian Klasifikasi Industri Malaysia (MSIC) 2008'. Industry is classified according to 'Malaysia Standard Industrial Classifications (MSIC) 2008'. (3) Penyiasatan Tenaga Buruh tidak mengelaskan aktiviti pengeluaran barangan dan perkhidmatan sara hidup untuk kegunaan isi rumah sendiri sebagai penduduk yang aktif dalam ekonomi. Oleh itu, klasifikasi MSIC 2008 bagi industri 'Aktiviti isi rumah sebagai majikan; aktiviti mengeluarkan barangan dan perkhidmatan yang tidak dapat dibezakan oleh isi rumah untuk kegunaan sendiri' hanya mengambil kira 'Aktiviti isi rumah sebagai majikan'. Labour Force Survey does not classify the subsistence goods-and services-producing activities of households as persons who are economically active. Therefore, the classification of industry by MSIC 2008 for 'Activities of households as employers; undifferentiated goods-and services- producing activities of households for own use' only accounted for 'Activities of households as employers'.

34 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.7 TABURAN PERATUS PENDUDUK BEKERJA MENGIKUT PEKERJAAN, SABAH PERCENTAGE DISTRIBUTION OF EMPLOYED PERSONS BY OCCUPATION, SABAH

Pekerjaan 2011 2012 2 0132014 Occupation

Jumlah 100.0 100.0 100.0 100.0 Total

Pengurus 4.5 3.7 3.4 3.4 Managers

Profesional 6.3 6.1 6.1 5.7 Professionals

Juruteknik dan profesional bersekutu 5.4 4.8 5.1 5.0 Technicians and associate professionals

Pekerja sokongan perkeranian 7.1 6.7 7.3 7.3 Clerical support workers

Pekerja perkhidmatan dan jualan 18.3 19.6 20.4 19.3 Service and sales workers

Pekerja mahir pertanian, perhutanan dan perikanan 16.5 18.1 16.4 14.7 Skilled agricultural, forestry and fishery workers

Pekerja kemahiran dan pekerja pertukangan yang berkaitan 11.0 12.4 10.9 9.6 Craft and related trades workers

Operator loji dan mesin serta pemasang 9.5 9.5 10.1 10.6 Plant and machine operators and assemblers

Pekerjaan asas 21.3 19.1 20.4 24.5 Elementary occupations

Nota: Pekerjaan dikelaskan mengikut 'Piawaian Pengelasan Pekerjaan Malaysia (MASCO) 2008'. Note: Occupation is classified according to 'Malaysia Standard Classifications of Occupation (MASCO) 2008'.

35 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.8 TABURAN PERATUS PENDUDUK BEKERJA MENGIKUT PENCAPAIAN PENDIDIKAN, SABAH PERCENTAGE DISTRIBUTION OF EMPLOYED PERSONS BY EDUCATIONAL ATTAINMENT, SABAH

(1) (1) Pencapaian Pendidikan 2010 2011 2012 2013 2014 Educational Attainment

Jumlah 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Total

Tiada pendidikan rasmi 10.8 10.4 8.8 8.5 8.0 No formal education

Rendah 32.5 30.2 30.0 29.7 30.4 Primary

Menengah 42.7 43.5 46.2 46.1 44.8 Secondary

Tertiari 14.1 15.9 15.0 15.7 16.7 Tertiary

Nota: (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2010 dan 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Penduduk & Perumahan 2010 yang telah Note: disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. The Labour Force Survey data in 2010 and 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which had been adjusted for under- enumeration. 36 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.9 TABURAN PERATUS PENDUDUK BEKERJA MENGIKUT KUMPULAN UMUR, SABAH PERCENTAGE DISTRIBUTION OF EMPLOYED PERSONS BY AGE GROUP, SABAH

Kumpulan Umur 2010(1) 2011(1) 2012 2013 2014 Age Group

15 - 64 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

15 - 19 8.3 7.9 7.0 6.1 5.9

20 - 24 17.0 16.4 15.6 15.8 15.2

25 - 29 20.8 19.7 19.3 18.0 17.4

30 - 34 13.7 14.6 15.2 16.8 17.9

35 - 39 11.8 11.9 11.8 11.7 12.0

40 - 44 9.7 10.2 10.3 10.3 10.3

45 - 49 8.2 8.3 8.6 8.5 8.5

50 - 54 5.9 6.3 6.5 6.6 6.7

55 - 59 3.1 3.4 3.9 4.1 4.3

60 - 64 1.5 1.5 1.8 2.1 1.8

Nota: (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2010 dan 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Penduduk & Perumahan 2010 yang telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Note: The Labour Force Survey data in 2010 and 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which had been adjusted for under-enumeration. 37 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.10 TABURAN PERATUS PENGANGGUR MENGIKUT PENCAPAIAN PENDIDIKAN, SABAH PERCENTAGE DISTRIBUTION OF UNEMPLOYED PERSONS BY EDUCATIONAL ATTAINMENT, SABAH

Pencapaian Pendidikan 2010(1) 2011(1) 2012 2013 2014 Educational Attainment

Jumlah 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Total

Tiada pendidikan rasmi 10.4 9.6 9.8 9.6 7.2 No formal education

Rendah 20.6 18.7 16.9 16.1 14.1 Primary

Menengah 50.1 51.1 49.0 52.4 54.6 Secondary

Tertiari 18.9 20.6 24.2 21.9 24.0 Tertiary

Nota: (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2010 dan 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Penduduk & Perumahan 2010 yang telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. Note: The Labour Force Survey data in 2010 and 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which had been adjusted for under- enumeration.

38 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.11 TABURAN PERATUS PENGANGGUR MENGIKUT KUMPULAN UMUR, SABAH PERCENTAGE DISTRIBUTION OF UNEMPLOYED PERSONS BY AGE GROUP, SABAH

Kumpulan Umur 2010(1) 2011(1) 2012 2013 2014 Age Group

15 - 64 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

15 - 19 31.2 27.8 29.4 24.3 24.1

20 - 24 33.2 35.9 37.5 40.5 42.0

25 - 29 15.4 16.0 16.7 20.0 18.7

30 - 34 7.5 8.7 7.5 7.8 8.0

35 - 39 2.7 3.4 3.3 2.9 2.2

40 - 44 2.8 2.6 1.9 1.8 1.9

45 - 49 2.2 1.9 1.0 0.5 1.6

50 - 54 2.7 1.7 1.7 1.1 1.0

55 - 59 1.2 0.9 0.5 0.5 0.3

60 - 64 1.1 1.1 0.5 0.6 0.2

Nota: (1) Data Penyiasatan Tenaga Buruh tahun 2010 dan 2011 telah dianggarkan semula berdasarkan anggaran penduduk terkini berasaskan data Banci Penduduk & Perumahan Note: 2010 yang telah disesuaikan kepada kadar kurang penghitungan. The Labour Force Survey data in 2010 and 2011 has been revised based on the latest population estimates from the Census of Population and Housing 2010, which had been adjusted for under-enumeration.

39 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.12 KEKOSONGAN BARU YANG DILAPORKAN MENGIKUT PEKERJAAN (1)(2), SABAH NEW VACANCIES REPORTED BY OCCUPATION, SABAH

Pekerjaan 2011 2012 2013 2014 Occupation

Jumlah 206,153 190,307 137,707 141,324 Total

Pengurus 509 591 542 788 Managers

Profesional 7,396 5,869 2,801 2,170 Professionals

Juruteknik dan profesional bersekutu 731 1,181 733 1,198 Technicians and associate professionals

Pekerja sokongan perkeranian 772 539 777 584 Clerical support workers

Pekerja perkhidmatan dan jualan 3,588 3,220 2,467 3,595 Service and sales workers

Pekerja mahir pertanian, perhutanan dan perikanan 36,187 53,032 4,061 1,755 Skilled agricultural, forestry and fishery workers

Pekerja kemahiran dan pekerja pertukangan yang berkaitan 1,322 895 1,193 2,611 Craft and related trades workers

Operator loji dan mesin dan pemasang 594 456 780 1,099 Plant and machine-operators and assemblers

Pekerjaan asas 155,054 124,524 124,353 127,524 Elementary occupations

Nota : 1. Pengkelasan kumpulan perkerjaan adalah mengikut %IGV`7 JobsMalaysia, Piawaian Pengelasan Pekerjaan Malaysia (MASCO) 2008. Kementerian Sumber Manusia Note: Classification of occupational group is based on the Q%`HV7 JobsMalaysia, Malaysia Standard Classification of Occupation (MASCO) 2008. Ministry of Human Resources

2. Merujuk kepada kekosongan baru yang dilaporkan oleh majikan melalui Bursa Buruh Elektronik. Refers to the new vacancies reported by employers through Electronic Labour Exchange (ELX). 40 GUNA TENAGA EMPLOYMENT

4.13 KEKOSONGAN BARU YANG DILAPORKAN MENGIKUT INDUSTRI (1)(2) , SABAH NEW VACANCIES REPORTED BY INDUSTRY, SABAH

Industri 2011 2012 2013 2014 Industry

Jumlah 206,153 190,307 137,707 141,324 Total

     144,406 143,657 94,246 96,069          417 303 530 1,066      21,795 11,358 10,322 11,398           119 88 262 373                         54 39 242 70                   21,497 19,532 17,916 16,463                2,002 3,652 2,788 2,661                           1,374 391 402 302                  1,268 2,783 2,561 3,057                 79 56 133 74 !             7,387 1,762 2,596 1,497 "   #$      253 262 9 45 %          682 1,075 212 1,498 &                   1,117 222 358 701                    112 81 77 369 &                    305 255 207 121            90 24 51 95 '       $        18 18 9 54               3,135 4,648 4,291 5,241 (              18 101 492 170                     25 0 3 0   )   *    

Nota : 1. Pengkelasan kumpulan perusahaan berdasarkan Klasifikasi Sumber : JobsMalaysia Standard Perindustrian Malaysia (MSIC 2008). Kementerian Sumber Manusia Note: Source : JobsMalaysia, Classification of industrial group is based on the Malaysia Ministry of Human Resources Standard Industrial Classification 2008 (MSIC 2008).

2. Merujuk kepada kekosongan baru yang dilaporkan oleh majikan melalui Bursa Buruh Elektronik.

Refers to the new vacancies reported by employers through Electronic Labour Exchange (ELX).

41

PENDIDIKAN EDUCATION

5.1 BILANGAN SEKOLAH RENDAH DAN MENENGAH, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN NUMBER OF PRIMARY AND SECONDARY SCHOOLS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Sekolah Rendah Sekolah Menengah Wilayah Tahun Jumlah Primary School Secondary School Region Year Total Jumlah Kerajaan Bantuan Jumlah Kerajaan Bantuan Teknik Vokasional Total Government Assisted Total Government Assisted Technical Vocational

SABAH 2010 1,277 1,069 922 147 208 166 35 7 -

2011 1,276 1,070 923 147 206 171 35 7 -

2012 1,279 1,070 923 147 209 174 35 7 -

2013 1,288 1,070 923 147 218 176 35 - 7

2014 1,293 1,072 924 148 221 179 35 - 7

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 2010 26 17 14 3 9 6 2 1 -

2011 26 17 14 3 9 6 2 1 -

2012 26 17 14 3 9 6 2 1 -

2013 26 17 14 3 9 6 2 - 1

2014 26 17 14 3 9 6 2 - 1

Sumber: Jabatan Pelajaran Negeri Sabah Source: Department of Education, Sabah Jabatan Pelajaran Wilayah Persekutuan Labuan Department of Education, Wilayah Persekutuan Labuan

43 PENDIDIKAN EDUCATION

5.2 BILANGAN SEKOLAH RENDAH DAN MENENGAH MENGIKUT DAERAH PENDIDIKAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2014 NUMBER OF PRIMARY AND SECONDARY SCHOOLS BY EDUCATION DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2014

Sekolah Rendah Sekolah Menengah Primary School Secondary School Daerah Pendidikan Jumlah

Education District Total Jumlah Kerajaan Bantuan Jumlah Kerajaan Bantuan Vokasional Total Government Assisted Total Government Assisted Vocational

SABAH 1,293 1,072 924 148 221 179 35 7

Beaufort 66 54 48 6 12 8 3 1

Beluran 52 46 44 2 6 6 - -

Keningau 85 72 68 4 13 10 2 1

Kinabatangan 36 32 29 3 4 4 - -

Kota Belud 66 57 55 2 9 9 - -

Kota Kinabalu 82 57 40 1 7 25 16 8 1

Kota Marudu 39 33 32 1 6 6 - -

Kuala Penyu 30 26 20 6 4 3 1 -

Kudat 70 58 43 1 5 12 9 2 1

Kunak 18 15 14 1 3 3 - -

Lahad Datu 53 43 34 9 10 8 1 1

Nabawan 30 27 27 - 3 3 - -

Papar 62 51 38 1 3 11 9 2 -

Penampang 34 28 21 7 6 5 1 -

Pitas 37 31 31 - 6 6 - -

Ranau 82 71 68 3 11 10 1 -

Sandakan 87 66 51 1 5 21 15 5 1

Semporna 50 41 38 3 9 9 - -

Sipitang 29 25 22 3 4 4 - -

Tambunan 33 29 26 3 4 3 1 -

Tawau 80 59 45 1 4 21 16 4 1

Tenom 52 46 34 1 2 6 4 2 -

Tongod 36 31 31 - 5 5 - -

Tuaran 84 74 65 9 10 8 2 -

WILAYAH PERSEKUTUAN 26 17 14 3 9 6 2 1 LABUAN

Sumber : Jabatan Pelajaran Negeri Sabah Source : Department of Education, Sabah Jabatan Pelajaran Wilayah Persekutuan Labuan Department of Education, Wilayah Persekutuan Labuan 44 PENDIDIKAN EDUCATION

5.3 BILANGAN PELAJAR DI SEKOLAH RENDAH DAN MENENGAH, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN NUMBER OF STUDENTS IN PRIMARY AND SECONDARY SCHOOLS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Sekolah Rendah Sekolah Menengah Wilayah Tahun Jumlah Primary School Secondary School Region Year Total Jumlah Kerajaan Bantuan Jumlah Kerajaan Bantuan Teknik Vokasional Total Government Assisted Total Government Assisted Technical Vocational

SABAH 2010 498,407 293,700 235,560 58,140 204,707 168,830 32,171 3,706 -

2011 499,205 294,649 236,533 58,116 204,556 168,378 32,225 3,953 -

2012 503,227 294,867 236,994 57,873 208,360 172,725 31,677 3,958 -

2013 501,624 293,108 236,089 57,019 208,516 172,867 31,658 - 3,991

2014 499,158 292,071 234,872 57,199 207,087 172,344 31,006 - 3,737

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 2010 14,591 8,387 6,740 1,647 6,204 4,937 786 481 -

2011 14,443 8,456 6,770 1,686 5,987 4,837 740 410 -

2012 14,657 8,428 6,702 1,726 6,229 5,093 730 - 406

2013 14,783 8,535 6,754 1,781 6,248 5,122 727 - 399

2014 14,696 8,778 6,984 1,794 5,918 4,561 739 - 618

Sumber : Jabatan Pelajaran Negeri Sabah Source : Department of Education, Sabah Jabatan Pelajaran Wilayah Persekutuan Labuan Department of Education, Wilayah Persekutuan Labuan

45 PENDIDIKAN EDUCATION

5.4 BILANGAN PELAJAR DI SEKOLAH RENDAH DAN MENENGAH MENGIKUT DAERAH PENDIDIKAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2014 NUMBER OF STUDENTS IN PRIMARY AND SECONDARY SCHOOLS BY EDUCATION DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2014

Sekolah Rendah Sekolah Menengah Primary School Secondary School Daerah Pendidikan Jumlah

Education District Total Jumlah Kerajaan Bantuan Jumlah Kerajaan Bantuan Vokasional Total Government Assisted Total Government Assisted Vocational

SABAH 499,158 292,071 234,872 57,199 207,087 172,344 31,006 3,737

Beaufort 14,729 8,182 6,657 1,525 6,547 4,569 1,340 638 Beluran 10,798 7,043 6,848 195 3,755 3,755 - - Keningau 32,192 18,127 15,072 3,055 14,065 11,056 2,345 664 Kinabatangan 9,008 5,863 5,693 170 3,145 3,145 - - Kota Belud 20,958 11,781 11,046 735 9,177 9,177 - - Kota Kinabalu 64,225 37,596 22,845 14,751 26,629 16,073 10,105 451 Kota Marudu 16,738 9,698 9,049 649 7,040 7,040 - - Kuala Penyu 4,478 2,628 1,995 633 1,850 1,427 423 - Kudat 19,369 11,151 7,984 3,167 8,218 6,576 1,108 534 Kunak 8,757 5,293 5,120 173 3,464 3,464 - - Lahad Datu 29,189 17,325 13,895 3,430 11,864 10,435 1,011 418 Nabawan 7,558 4,718 4,718 - 2,840 2,840 - - Papar 22,409 12,705 10,221 2,484 9,704 7,792 1,912 - Penampang 21,969 13,307 9,480 3,827 8,662 7,823 839 - Pitas 10,561 6,128 6,128 - 4,433 4,433 - - Ranau 20,280 11,408 10,413 995 8,872 8,731 141 - Sandakan 49,450 28,441 20,588 7,853 21,009 15,010 5,720 279 Semporna 27,518 16,754 16,139 615 10,764 10,764 - - Sipitang 6,826 4,061 3,606 455 2,765 2,765 - - Tambunan 7,867 4,143 3,074 1,069 3,724 2,961 763 - Tawau 49,796 28,886 22,001 6,885 20,910 16,819 3,338 753 Tenom 11,730 6,961 5,324 1,637 4,769 3,788 981 - Tongod 9,747 5,977 5,977 - 3,770 3,770 - - Tuaran 23,006 13,895 10,999 2,896 9,111 8,131 980 -

WILAYAH PERSEKUTUAN 14,696 8,778 6,984 1,794 5,918 4,561 739 618 LABUAN

Sumber : Jabatan Pelajaran Negeri Sabah Source : Department of Education, Sabah Jabatan Pelajaran Wilayah Persekutuan Labuan Department of Education, Wilayah 46 Persekutuan Labuan PENDIDIKAN EDUCATION

5.5 BILANGAN GURU DI SEKOLAH RENDAH DAN MENENGAH, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN NUMBER OF TEACHERS IN PRIMARY AND SECONDARY SCHOOLS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Sekolah Rendah Sekolah Menengah Wilayah Tahun Jumlah Primary School Secondary School Region Year Total Jumlah Kerajaan Bantuan Jumlah Kerajaan Bantuan Teknik Vokasional Total Government Assisted Total Government Assisted Technical Vocational

SABAH 2010 40,760 24,867 20,879 3,988 15,893 13,115 2,085 693 -

2011 40,175 25,226 21,219 4,007 14,949 12,227 2,024 698 -

2012 40,648 25,453 21,420 4,033 15,195 12,517 1,986 692 -

2013 41,244 25,929 21,854 4,075 15,315 12,617 1,996 - 702

2014 41,774 25,684 21,654 4,030 16,090 13,360 2,064 - 666

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 2010 1,254 688 586 102 566 424 61 81 -

2011 1,268 695 588 107 573 434 57 82 -

2012 1,311 713 602 111 598 464 57 77 -

2013 1,337 726 612 114 611 473 57 - 81

2014 1,369 756 637 119 613 464 66 - 83

Sumber :Jabatan Pelajaran Negeri Sabah Source : Department of Education, Sabah Jabatan Pelajaran Wilayah Persekutuan Labuan Department of Education, Wilayah Persekutuan Labuan

47 PENDIDIKAN EDUCATION

5.6 BILANGAN GURU DI SEKOLAH RENDAH DAN MENENGAH MENGIKUT DAERAH PENDIDIKAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2014 NUMBER OF TEACHERS IN PRIMARY AND SECONDARY SCHOOLS BY EDUCATION DISTRICT, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN, 2014

Sekolah Rendah Sekolah Menengah Daerah Primary School Secondary School Pendidikan Jumlah

Education Total Jumlah Kerajaan Bantuan Jumlah Kerajaan Bantuan Vokasional District Total Government Assisted Total Government Assisted Vocational

SABAH 41,774 25,684 21,654 4,030 16,090 13,360 2,064 666

Beaufort 1,723 1,060 909 151 663 473 114 76

Beluran 958 672 650 22 286 286 - -

Keningau 2,769 1,678 1,490 188 1,091 808 147 136

Kinabatangan 852 623 594 29 229 229 - -

Kota Belud 1,950 1,218 1,170 48 732 732 - -

Kota Kinabalu 4,262 2,343 1,579 764 1,919 1,215 597 107

Kota Marudu 1,358 860 824 36 498 498 - -

Kuala Penyu 628 430 343 87 198 160 38 -

Kudat 1,795 1,077 795 282 718 543 89 86

Kunak 707 436 422 14 271 271 - -

Lahad Datu 2,159 1,241 1,007 234 918 775 71 72

Nabawan 656 460 460 - 196 196 - -

Papar 2,079 1,293 1,050 243 786 666 120 -

Penampang 1,684 1,044 804 240 640 574 66 -

Pitas 921 583 583 - 338 338 - -

Ranau 2,003 1,247 1,170 77 756 736 20 -

Sandakan 3,564 2,042 1,522 520 1,522 1,092 379 51

Semporna 1,997 1,224 1,147 77 773 773 - -

Sipitang 766 502 453 49 264 264 - -

Tambunan 875 580 483 97 295 241 54 -

Tawau 3,846 2,248 1,766 482 1,598 1,251 209 138

Tenom 1,170 804 618 186 366 287 79 -

Tongod 811 526 526 - 285 285 - -

Tuaran 2,241 1,493 1,289 204 748 667 81 -

WILAYAH PERSEKUTUAN 1,369 756 637 119 613 464 66 83 LABUAN

Sumber : Jabatan Pelajaran Negeri Sabah Source : Department of Education, Sabah Jabatan Pelajaran Wilayah Persekutuan Labuan Department of Education, Wilayah Persekutuan Labuan

48 PENDIDIKAN EDUCATION

5.7 BILANGAN SEKOLAH, PELAJAR DAN GURU DI SEKOLAH RENDAH DAN MENENGAH SWASTA, SABAH NUMBER OF SCHOOL, STUDENT AND TEACHER IN PRIVATE PRIMARY AND SECONDARY SCHOOL, SABAH

Sekolah Rendah Swasta Sekolah Menengah Swasta Private Primary School Private Secondary School Tahun Year Akademik Jumlah Akademik MP Cina Academic Total Academic PC Sec

Sekolah School 2010 17 17 8 9 2011 16 16 7 9 2012 16 16 7 9 2013 16 16 7 9 2014 16 16 7 9

Pelajar Student 2010 1,413 9,849 1,547 8,302 2011 2,495 7,857 1,401 6,456 2012 2,427 8,065 1,646 6,419 2013 2,122 8,304 1,698 6,606 2014 2,392 8,071 1,565 6,506

Guru Teacher 2010 128 555 144 411 2011 162 346 19 327 2012 183 494 148 346 2013 217 630 162 468 2014 202 478 128 350

Nota: MP Cina - Menengah Persendirian Cina. Sumber : Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) Note: PC Sec - Private Chinese Secondary. Source : Ministry of Education, Malaysia (MOE)

Termasuk Wilayah Persekutuan Labuan Includes Wilayah Persekutuan Labuan

49 PENDIDIKAN EDUCATION

5.8 BILANGAN INSTITUT PENDIDIKAN GURU, PENSYARAH DAN PELATIH, SABAH NUMBER OF TEACHERS TRAINING INSTITUTE, LECTURERS AND TRAINEES, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014

Jumlah Institut Pendidikan Guru 4 4 4 4 4 Total Teachers Training Institute

Jumlah Pensyarah 358 335 337 360 358 Total Lecturers

Lelaki 217 213 215 231 231 Male

Perempuan 141 122 122 131 127 Female

Jumlah Pengambilan Pelatih 2,185 3,110 2,857 2,078 1,768 Total Trainees Intake

Lelaki 790 1,057 946 733 587 Male

Perempuan 1,395 2,053 1,911 1,345 1,181 Female

Sumber : Institut Pendidikan Guru di Sabah Source : Teachers Training Institute in Sabah

50 PENDIDIKAN EDUCATION

5.9 KEPUTUSAN PEPERIKSAAN SIJIL PELAJARAN MALAYSIA (SPM), SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN EXAMINATION RESULTS OF MALAYSIA CERTIFICATE OF EDUCATION, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Keputusan Results Bilangan Tahun % Layak Menduduki Layak Tidak Layak Year % Qualify Number Sat Mendapat Sijil Mendapat Sijil Qualify to Not Qualify to Obtain Certificate Obtain Certificate

SABAH

2010 Calon Sekolah 32,818 31,135 2,248 94.9 School Candidates

2011 Calon Sekolah 32,777 30,827 1,950 94.1 School Candidates

2012 Calon Sekolah 33,535 31,626 1,909 94.3 School Candidates

2013 Calon Sekolah 34,036 29,677 4,359 87.2 School Candidates

2014 Calon Sekolah 32,197 28,298 3,899 87.9 School Candidates

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

2010 Calon Sekolah 1,116 1,071 45 96.0 School Candidates

2011 Calon Sekolah 1,053 1,009 44 95.8 School Candidates

2012 Calon Sekolah 1,089 1,022 67 93.9 School Candidates

2013 Calon Sekolah 960 807 153 84.1 School Candidates

2014 Calon Sekolah 889 764 125 85.9 School Candidates

Sumber :Jabatan Pelajaran Negeri Sabah Source : Department of Education, Sabah Jabatan Pelajaran Wilayah Persekutuan Labuan Department of Education, Wilayah Persekutuan Labuan 51 PENDIDIKAN EDUCATION

5.10 KEPUTUSAN PEPERIKSAAN SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA (STPM), SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN EXAMINATION RESULTS OF MALAYSIA HIGHER SCHOOL CERTIFICATE, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

WILAYAH Butir-butir SABAH PERSEKUTUAN Particulars LABUAN

2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014

Bilangan Menduduki Number Sat

Jumlah 6,567 6,960 6,721 7,636 6,128 122 106 118 119 112 Total

Calon Sekolah 5,899 6,385 6,013 7,518 6,069 107 94 98 119 112 School Candidates

Calon Persendirian 629 526 662 86 35 15 12 20 - - Private Candidates

Calon Sekolah Swasta 39 49 46 32 24 - - - - - Private School Candidates

Keputusan/Lulus (a) Results/Pass

Jumlah 5,583 5,996 5,802 7,291 5,940 99 87 93 115 109 Total

Calon Sekolah 5,221 5,664 5,376 7,213 5,903 91 84 84 115 109 School Candidates Calon Persendirian 337 296 393 55 24 8 3 9 - - Private Candidates

Calon Sekolah Swasta 25 36 33 23 13 - - - - - Private School Candidates

% Dapat Sijil % Obtained Certificate

Jumlah 85.0 86.1 86.3 95.5 96.9 81.1 82.1 78.8 96.6 97.3 Total

Calon Sekolah 88.5 88.7 89.4 95.9 97.3 85.0 89.4 85.7 96.6 97.3 School Candidates

Calon Persendirian 53.6 56.3 59.4 64.0 68.6 53.3 25.0 45.0 - - Private Candidates

Calon Sekolah Swasta 64.1 73.5 71.7 71.9 54.2 - - - - - Private School Candidates

(a) Lulus sekurang-kurangnya satu subjek penuh. Sumber : Jabatan Pelajaran Negeri Sabah Passed at least one full subject. Source : Department of Education, Sabah Jabatan Pelajaran Wilayah Persekutuan Labuan Department of Education, Wilayah 52 Persekutuan Labuan

PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

6.1 INSTITUSI KEBAJIKAN KERAJAAN, SABAH GOVERNMENT WELFARE SERVICE INSTITUTIONS, SABAH

Institusi Kebajikan Penghuni Jenis Perkhidmatan Welfare Service Institutions Inmates Type of Service

2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014

Jumlah 11 11 11 11 11 437 469 485 523 549 Total

Institusi Kanak - Kanak 1 1 1 1 1 69 91 103 109 125 Children Institutions

Perkhidmatan Pemulihan Akhlak Reformatory Services

Sekolah Tunas Bakti 1 1 1 1 1 64 81 66 62 75 ( Lelaki / Male )

Rumah Tahanan Sementara / 22222 10 911 9 9 Asrama Akhlak Remand Homes / Probation Hostel

Taman Seri Puteri 1 1 1 1 1 33 10 12 28 18 ( Perempuan / Female )

Institusi Orang Kurang Upaya 5 5 5 5 5 117 126 137 148 152 Disabled Institutions

Institusi Warga Emas Senior Citizen Institutions 3 3 3 3 3 144 152 156 167 170

Sumber: Jabatan Perkhidmatan Kebajikan Am, Sabah Source: Welfare Services Department, Sabah

53 PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

6.2 BILANGAN PESALAH JUVANA MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN, SABAH DANSABAH WILAYAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN PERSEKUTUAN, LABUAN, 2014 NUMBER OF JUVENILE OFFENDERS BY ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH AND WILAYAH SABAH AND PERSEKUTUAN WILAYAH LABUAN,PER 2014

Kesalahan Kesalahan Daerah Pentadbiran Jumlah Pertama Berulang Administrative District Total First Repeated Offence Offence

SABAH 486 465 21

Tawau 45 42 3 Lahad Datu 15 15 - Kunak 32 32 - Semporna 18 18 - Sandakan (a) 50 48 2 Kinabatangan 15 15 - Beluran 12 12 - Kota Kinabalu (b) 41 37 4 Ranau 9 9 - Kota Belud 14 12 2 Tuaran 9 9 - Penampang 14 14 - Papar 15 15 - Kudat 29 25 4 - Kota Marudu 20 20 - Pitas 14 14 - Beaufort 34 32 2 - Kuala Penyu 18 18 - Sipitang 14 14 - Tenom 15 15 - Nabawan 14 14 - Keningau 30 26 4 - Tambunan 9 9 -

WILAYAH PERSEKUTUAN 47 46 1 LABUAN

Nota : (a) Termasuk Daerah Tongod. Sumber: Jabatan Perkhidmatan Kebajikan Am, Sabah Note : (a) Include Tongod District. Source: Welfare Services Department, Sabah Nota : (b) Termasuk Daerah Putatan. Jabatan Kebajikan Masyarakat, Wilayah Note : (b) Include Putatan District. Persekutuan Labuan Social Welfare Department, Wilayah Persekutuan 54 Labuan PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

6.3 BILANGAN PENAGIH DADAH YANG DIRAWAT DI PUSAT PEMULIHAN DADAH, SABAH NUMBER OF DRUG ADDICTS UNDER TREATMENT AT DRUG REHABILITATION CENTRE, SABAH

Tahun Jumlah Lelaki Perempuan* Year Total Male Female

2010 217 198 19

2011 137 135 2

2012 78 78 -

2013 225 225 -

2014 293 293 -

Nota : * Dirawat di Pusat Pemulihan Sumber: Agensi Antidadah Kebangsaan Note : Narkotik Bachok, . Negeri, Sabah Treated at Narcotics Rehabilitation Source: National Anti-Drugs Agency of Sabah Centre Bachok, Kelantan. 55 PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

6.4 BILANGAN PENAGIH DADAH MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN, SABAH NUMBER OF KNOWN DRUG DEPENDENTS BY ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH

Daerah Pentadbiran 2010 2011 2012 2013 2014 Administrative District

SABAH 166 595 714 590 877

Tawau 98 92 127 186 183 Lahad Datu 7 1 1 11 - Semporna 8 5 5 4 5 Sandakan - 173 128 - 162 Kinabatangan 1 - - - - Beluran - - - - - Kota Kinabalu 30 71 63 150 100 Ranau 1 - 45 40 20 Kota Belud 2 38 2 7 16 Tuaran 1 20 31 18 44 Penampang 3 16 8 28 94 Papar 11 50 73 4 22 Kudat 1 - 100 31 33 Kota Marudu - - 9 8 16 Pitas - - - - - Beaufort 2 46 40 43 96 Kuala Penyu 1 - - - - Sipitang - 35 19 2 8 Tenom - 10 7 14 1 Nabawan - - - - - Keningau - 32 45 30 42 Tambunan - 1 2 3 1 Kunak - - - - - Tongod - - - - - Putatan - 5 9 11 34

Nota : Bilangan penagih yang didaftarkan Sumber: Agensi Antidadah Kebangsaan adalah di bawah seksyen 3(1) APD 1983 dan Negeri, Sabah seksyen (38B) ADB 1952. Source: National Anti-Drugs Agency of Sabah Note : Number of registered addicts are under section 3 (1) APD 1983 and section (38D) ADB 1952.

56 PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

6.5 BILANGAN PENCARUM KEPADA KUMPULAN WANG SIMPANAN PEKERJA (KWSP) MENGIKUT KUMPULAN UMUR, SABAH NUMBER OF CONTRIBUTORS TO EMPLOYEES' PROVIDENT FUND (EPF) BY AGE-GROUP, SABAH

Kumpulan Umur 2010 2011 2012 2013 2014 Age-Group

Jumlah 343,164 352,293 362,045 370,016 380,345 Total

16 - 25 97,979 101,991 103,182 103,069 105,067

26 - 30 69,977 72,273 73,997 75,416 78,206

31 - 35 47,055 48,746 50,889 52,215 54,113

36 - 40 37,933 36,557 37,514 38,392 39,581

41 - 45 33,232 32,297 32,524 33,088 33,054

46 - 50 27,161 27,130 27,823 27,952 28,768

51 - 55 19,199 20,771 21,568 22,712 22,714

> 55 10,628 12,528 14,548 17,172 18,842

Nota: Data termasuk Wilayah Sumber: Kumpulan Wang Simpanan Persekutuan Labuan. Pekerja Malaysia, Note: Data include Wilayah Source: Employees' Provident Fund Persekutuan Labuan. Malaysia, Kuala Lumpur

57 PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

6.6 PERANGKAAN PERTUBUHAN KESELAMATAN SOSIAL (PERKESO) STATISTICS ON SOCIAL SECURITY ORGANISATION (SOCSO)

Tahun Bilangan Bilangan Bilangan Bilangan kes kemalangan majikan pekerja kemalangan yang menerima faedah berdaftar berdaftar yang perubatan dilaporkan Year Number of Number of Number of Number of accident cases registered registered accidents receiving medical employers employees reported benefits Rawatan Melibatkan perubatan faedah tunai sahaja hilang upaya sementara Medical Cash benefits treatment for temporary only disablement

2010 52,515 774,106 1,388 161 1,026

2011 56,929 813,037 1,464 196 1,095

2012 60,624 844,004 1,406 178 1,134

2013 64,210 881,239 1,471 167 1,248

2014 67,378 906,525 1,432 161 1,159

Nota: Data termasuk Wilayah Sumber: Pertubuhan Keselamatan Sosial (PERKESO) Persekutuan Labuan. Source: Sosial Security Organisation (SOCSO) Note: Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 58 PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

6.7 BILANGAN PENERIMA FAEDAH PERTUBUHAN KESELAMATAN SOSIAL (PERKESO) NUMBER OF BENEFICIARIES OF THE SOCIAL SECURITY ORGANISATION (SOCSO)

Jenis Faedah 2010 2011 2012 2013 2014 Type of Benefits

Jumlah 13,616 14,405 15,839 16,987 17,692 Total

Faedah hilang upaya sementara 1,026 1,095 1,134 1,248 1,159 Temporary disablement benefit

Faedah hilang upaya kekal 1,136 1,122 1,197 1,190 1,206 Permanent disablement benefit

Faedah orang tanggungan 2,241 2,223 2,380 2,453 2,381 Dependents' benefit

Faedah perubatan 161 196 178 167 161 Medical benefit

Faedah pengurusan mayat 474 464 558 608 623 Funeral benefit

Faedah layanan sentiasa 179 191 233 263 304 Constant attendance allowance

Pencen ilat dan bantuan ilat 667 746 868 1,013 1,150 Invalidity pension and invalidity grant

Pencen penakat 7,644 8,087 8,952 9,721 10,400 Survivors' pension

Faedah pemulihan 88 281 339 324 308 Rehabilitation benefit

Nota: Data termasuk Wilayah Sumber: Pertubuhan Keselamatan Sosial (PERKESO) Persekutuan Labuan. Source: Sosial Security Organisation (SOCSO) Note: Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 59

KESIHATAN HEALTH

7.1 BILANGAN HOSPITAL DAN KLINIK KERAJAAN, SABAH NUMBER OF GOVERNMENT HOSPITALS AND CLINICS, SABAH

Hospital Klinik Klinik Klinik Klinik Klinik Hospital Kesihatan Bergerak Desa Kesihatan 1 Malaysia Tahun Ibu dan Year Jumlah Hospital Hospital Institusi Anak Pakar Tanpa Pakar Perubatan Health Mobile Maternal Maternal 1 Malaysia Khas (a) Clinic Clinic Community and Child Clinic Total Hospital Hospital Special Health Health with without Medical Clinic Specialist Specialist Institutions

2010 23 6 16 1 77 15 - 23 4

2011 23 6 16 1 77 15 - 23 6

2012 24 7 16 1 87 20 - 23 19

2013 24 7 16 1 100 20 168 23 29

2014 24 7 16 1 101 23 167 23 36

Nota : (a) Hospital Sakit Jiwa. Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Note: Mental Hospital. Source: Department of Health, Sabah

61 KESIHATAN HEALTH

7.2 BILANGAN HOSPITAL DAN KLINIK KERAJAAN MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN, SABAH 2014 NUMBER OF GOVERNMENT HOSPITALS AND CLINICS BY ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH 2014

Hospital Klinik Klinik Klinik Klinik Klinik Hospital Kesihatan Bergerak Desa Kesihatan 1 Malaysia Daerah Ibu dan Pentadbiran Jumlah Hospital Hospital Institusi Anak Administrative Pakar Tanpa Pakar Perubatan Health Mobile Maternal Maternal 1 Malaysia District (a) Khas Clinic Clinic Community and Child Clinic Total Hospital Hospital Special Health Health with without Medical Clinic Specialist Specialist Institutions

SABAH 24 7 16 1 101 23 167 23 36

Kota Kinabalu 4 3 - 1 5 - 5 2 9

Papar 1 - 1 - 4 1 8 1 1

Kota Belud 1 - 1 - 2 - 14 1 1

Tuaran 1 - 1 - 4 - 14 1 1

Kudat 1 - 1 - 8 2 5 1 1

Ranau 1 - 1 - 7 2 10 1 -

Sandakan 1 1 - - 7 3 8 1 5

Beluran 1 - 1 - 11 3 3 1 -

Kinabatangan 1 - 1 - 4 1 - 1 1

Tawau 1 1 - - 4 2 6 3 3

Lahad Datu 1 1 - - 6 - 12 - 2

Semporna 1 - 1 - 2 - 8 - 1

Keningau 1 1 - - 5 1 13 1 1

Tambunan 1 - 1 - 2 1 8 1 1

Nabawan -- - - 4 - 2 - -

Tenom 1 - 1 - 3 1 8 1 -

Beaufort 1 - 1 - 4 - 11 1 2

Kuala Penyu 1 - 1 - 2 1 2 1 -

Sipitang 1 - 1 - 4 1 4 1 -

Penampang -- - - 1 1 5 - 2

Putatan -- - - 1 - 1 - 2

Kota Marudu 1 - 1 - 2 1 10 1 2

Pitas 1 - 1 - 4 - 7 1 1

Kunak 1 - 1 - -- 2 2 -

Tongod -- - - 5 2 1 - -

Nota : (a) Hospital Sakit Jiwa. Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Note: Mental Hospital. Source: Department of Health, Sabah 62 KESIHATAN HEALTH

7.3 BILANGAN KATIL DI HOSPITAL KERAJAAN, SABAH NUMBER OF BEDS IN GOVERNMENT HOSPITALS, SABAH

Tahun Jumlah Hospital Hospital Institusi Year Total Pakar Tanpa Pakar Perubatan Hospital Hospital Khas (a) with without Special Specialist Specialist Medical Institutions

2010 4,136 2,374 1,460 302

2011 4,155 2,384 1,479 302

2012 4,446 2,665 1,479 302

2013 4,555 2,774 1,479 302

2014 4,631 3,049 1,280 302

Nota : (a) Hospital Sakit Jiwa. Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Note: Mental Hospital. Source: Department of Health, Sabah

63 KESIHATAN HEALTH

7.4 BILANGAN KAKITANGAN PERUBATAN YANG BERDAFTAR, SABAH NUMBER OF REGISTERED MEDICAL PERSONNEL, SABAH

Tahun 2010 2011 2012 2013 2014 Year

Doktor yang Berdaftar 1,684 1,778 1,851 2,302 2,463 Registered Doctors Kerajaan 1,329 1,446 1,519 1,957 2,047 Government Swasta 355 332 332 345 416 Private

Doktor Gigi (a) 183 231 298 328 332 Dentist Kerajaan 100 138 202 230 230 Government Swasta 83 93 96 98 102 Private

Doktor Gigi yang Berdaftar (b) 12 12 12 12 10 Registered Dentists

Ahli Farmasi 504 566 651 748 754 Pharmacist Kerajaan 351 387 468 552 547 Government Swasta 153 179 183 196 207 Private

Jururawat Terlatih (SRN & SCM) 3,975 5,861 6,394 6,707 7,098 Trained Nurses (SRN & SCM)

Jururawat Terlatih (SRN) 2,983 4,449 5,205 5,510 5,609 Trained Nurses (SRN)

Pembantu Perubatan Terlatih 931 1,053 1,264 1,299 1,430 Trained Medical Assistants

Penolong Jururawat Terlatih (c) 520 468 49 46 40 Trained Assistant Nurses

Jururawat Masyarakat 2,722 2,712 3,527 3,631 3,753 Community Health Nurses

Jururawat Pergigian Terlatih 328 339 344 361 363 Trained Dental Nurses

Pembantu Pembedahan Pergigian Terlatih 279 302 327 330 331 Trained Dental Surgery Assistant

Nota: SRN - Jururawat Berdaftar. Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Note: - State Registered Nurse. Source : Department of Health, Sabah SCM - Bidan Berdaftar. - State Certified Midwife.

(a) Bahagian I. Division I. (b) Merujuk kepada Perkhidmatan Swasta (Bahagian II). Refers to Private Practitioners (Division II). (c) Termasuk kakitangan latihan semasa sekolah. Includes the training school days staff.

64 KESIHATAN HEALTH

7.5 BILANGAN KAKITANGAN PERUBATAN YANG BERDAFTAR MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN, SABAH 2014 NUMBER OF REGISTERED MEDICAL PERSONNEL BY ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH 2014

Doktor yang Doktor Gigi (a) Doktor Gigi yang Ahli Farmasi Berdaftar Berdaftar (b) Daerah Pentadbiran Registered Dentists Registered Pharmacist Administrative Doctors Dentists District Kerajaan Swasta Kerajaan Swasta Swasta Kerajaan Swasta Government Private Government Private Private Government Private

SABAH 2,047 416 230 102 10 547 207

Kota Kinabalu 1,170 180 122 42 1 223 111

Papar 22 12 4 3 1 9 2

Kota Belud 11 5 7 1 - 8 1

Tuaran 38 6 5 2 - 12 2

Kudat 21 3 8 1 - 9 -

Ranau 19 3 6 2 - 7 -

Sandakan 213 47 8 12 5 69 29

Beluran 19 10 2 - - 6 -

Kinabatangan 19 6 5 - - 6 -

Tawau 194 48 10 10 1 55 22

Lahad Datu 79 23 8 6 - 32 5

Semporna 15 6 4 - - 7 -

Keningau 101 14 7 3 - 41 2

Tambunan 12 1 4 - - 5 -

Nabawan 1 - - - - 2 -

Tenom 14 2 2 - 1 4 -

Beaufort 18 6 6 3 1 14 1

Kuala Penyu 7 - 1 - - 5 -

Sipitang 10 4 2 1 - 5 1

Penampang 28 26 6 11 - 4 23

Putatan - 8 4 4 - 5 7

Kota Marudu 16 4 2 1 - 8 -

Pitas 7 - 2 - - 5 -

Kunak 9 2 3 - - 5 1

Tongod 4 - 2 - - 1 -

Nota: (a) Bahagian I. Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Note: Division I. Source : Department of Health, Sabah (b) Merujuk kepada Perkhidmatan Swasta (Bahagian II). Refers to Private Practitioners (Division II).

65 KESIHATAN HEALTH

7.6 BILANGAN PESAKIT YANG DIRAWAT DI HOSPITAL KERAJAAN MENGIKUT JENIS PENYAKIT, SABAH NUMBER OF PATIENTS TREATED AT GOVERNMENT HOSPITALS BY TYPE OF ILLNESS, SABAH

r r Jumlah Pesakit Dalam Dirawat 2010 2011 2012 2013 2014 Total In Patients Treated 198,805 198,805 210,062 220,489 231,856 241,122

Jenis Penyakit Type of Illness

Certain Infectious and Parasitic Diseases 14,721 14,599 14,912 15,233 18,802

Neoplasms 9,584 7,911 8,283 8,673 11,514

Diseases of the Blood and Blood Forming Organs and Certain Disorders Involving the Immune Mechanism 10,742 11,468 11,601 11,736 12,190

Endocrine Nutritional and Metabolic Diseases 4,178 4,545 4,760 4,985 5,557

Mental and Behavioural Disorders 1,040 1,907 2,121 2,359 1,886

Diseases of the Nervous System 2,207 2,321 2,398 2,478 2,579

Diseases of the Eye and Adnexa 2,024 2,473 2,485 2,497 2,791

Diseases of the ear and Mastoid Process 243 321 348 378 361

Diseases of the Circulatory System 9,059 10,199 10,473 10,754 11,692

Diseases of the Respiratory System 13,762 14,709 15,537 16,411 23,373

Diseases of the Digestive System 9,096 9,759 9,903 10,050 10,785

Diseases of the Skin and Subcutaneous Tissue 3,086 3,311 3,409 3,511 4,386

Diseases of Musculoskeletal 1,989 1,967 2,003 2,040 2,570 System and Connective Tissue

Diseases of the Genito Urinary System 8,182 8,261 8,368 8,476 8,557

Pregnancy, Childbirth and the Puerperium 72,982 75,970 79,950 84,138 75,021

Certain Condition Originating in the Perinatal Period 12,709 13,525 14,574 15,704 17,023

Congenital Malformations, Deformations and Chromosomal Abnormalities 1,605 1,641 1,665 1,690 1,836

Symptoms, Signs and Abnormal Clinical and Laboratory Findings not elsewhere Classified 4,846 4,797 4,898 5,002 5,012

Injury, Poisoning Certain Other Consequences 12,149 11,937 12,295 12,664 11,973 of External Causes

Others 4,601 8,441 10,506 13,077 13,214

Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Source: Department of Health, Sabah 66 KESIHATAN HEALTH

7.7 BILANGAN KEMATIAN DI HOSPITAL KERAJAAN MENGIKUT JENIS PENYAKIT, SABAH NUMBER OF DEATHS IN GOVERNMENT HOSPITALS BY TYPE OF ILLNESS, SABAH

Jumlah Kematian 2010 2011 2012 2013 2014 Total Deaths 4,331 4,331 4,569 3,034 3,888 4,371

Jenis Penyakit Type of Illness

Certain Infectious and Parasitic Diseases 806 848 564 834 948

Neoplasms 579 621 479 542 624

Diseases of the Blood and Blood Forming Organs and Certain Disorders Involving the Immune Mechanism 31 33 21 17 32

Endocrine Nutritional and Metabolic Diseases 78 68 45 34 58

Diseases of the Nervous System 157 168 80 144 108

Diseases of the Circulatory System 967 1,022 633 821 831

Diseases of the Respiratory System 666 747 468 705 752

Diseases of the Digestive System 175 200 154 170 166

Diseases of Musculoskeletal 16 26 26 11 21 System and Connective Tissue

Diseases of the Genito Urinary System 164 158 136 126 148

Pregnancy, Childbirth aand the Puerperium 26 17 13 3 12

Certain Condition Originating in the Perinatal Period 337 324 159 199 262

Congenital Malformations, Deformations and Chromosomal Abnormalities 91 77 71 67 89

Symptoms, Signs and Abnormal Clinical and Laboratory Findings not elsewhere Classified 82 100 61 94 174

Injury, Poisoning and Certain Other Consequences of External Causes 156 160 124 121 146

Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Source: Department of Health, Sabah

67 KESIHATAN HEALTH

7.8 DIAGNOSIS KEMASUKAN PESAKIT KERANA GANGGUAN MENTAL, SABAH DIAGNOSIS OF ADMISSIONS FOR MENTAL DISORDERS, SABAH

Diagnosis (a) 2010 2011 2012 2013 2014 Diagnosis

Jumlah Kemasukan 868 827 589 656 719 Total Admission

Organic, including symptomatic, mental disorders (F00 - F09) 36 11 5 28 21

Mental and behavioural disorders due to psychoactive substance use (F10 - F19) 20 43 24 50 69

Schizophrenia,schizotypal and delusional disorders (F20 - F29) 666 652 444 431 442

Mood [affective] disorders (F30 - F39) 105 84 78 104 133

Neurotic,stress - related and somatoform disorders (F40 - F48) 11 11 10 6 14

Mental retardation (F70 - F79) 21 23 26 24 24

Remainder of mental and behavioural disorders (F50 - F69, F80 - F99) 9 3 2 13 16

Nota : (a) Adapted from the Tenth (2010) Revision of Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Note: the International Statistical Classification Source: Department of Health, Sabah of Diseases and Related Health Problems.

68 KESIHATAN HEALTH

7.9 PERKHIDMATAN UTAMA DI KLINIK PERGIGIAN, SABAH PRINCIPAL SERVICES AT DENTAL CLINICS, SABAH

Butir-butir 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars

Bilangan Rawatan 804,335 861,176 907,639 898,180 1,022,206 Number of Attendances

Cabutan Gigi (a) 206,015 205,774 219,607 216,536 240,344 Extractions

Tampalan 370,052 382,032 401,606 394,874 409,209 Fillings

Gigi palsu, termasuk pembaikan 9,701 8,657 14,362 15,346 11,618 Dentures, including repairs

Pembedahan Lain (b) 16,783 19,954 23,478 29,169 12,577 Other Operations

(c) Sinar X 4,315 5,124 5,837 5,163 9,894 X - Rays

Nota: (a) Termasuk gigi sementara dan kekal. Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Note: Includes temporary and permanent teeth. Source: Department of Health, Sabah

(b) Termasuk tampalan sementara, alat orthodontic, bidai dan kes pembedahan. Includes temporary filling, orthodontic appliances, splints and surgical cases.

(c) Termasuk yang dibuat oleh Pegawai Pergigian Biasa. Includes cases undertaken by Dental Officers.

69 KESIHATAN HEALTH

7.10 BILANGAN PESAKIT LUAR MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN, SABAH NUMBER OF OUT-PATIENTS BY ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH

Daerah Pentadbiran 2010 2011 2012 2013 2014 Administrative District

SABAH 4,325,520 4,425,771 4,448,532 4,698,321 4,910,794

Kota Kinabalu 710,403 740,518 842,214 830,896 925,979

Papar 145,382 157,769 147,942 155,597 159,599

Kota Belud 154,290 158,744 166,610 168,195 179,321

Tuaran 208,448 197,263 191,545 208,107 214,943

Kudat 199,311 210,660 207,149 261,099 246,207

Ranau 147,910 145,652 159,127 166,015 176,340

Sandakan 377,027 366,464 328,244 354,961 375,240

Beluran 124,150 112,495 124,644 120,646 125,442

Kinabatangan 68,265 69,520 72,117 78,164 77,831

Tawau 418,813 443,569 457,452 477,276 452,541

Lahad Datu 220,337 219,401 226,051 255,506 300,948

Semporna 111,163 107,189 137,855 151,780 144,022

Keningau 344,233 337,994 334,448 306,423 306,839

Tambunan 76,657 81,206 73,045 75,116 82,430

Nabawan 79,368 92,906 84,899 82,378 93,525

Tenom 115,929 123,958 116,577 125,116 128,333

Beaufort 139,218 148,488 136,533 136,088 152,497

Kuala Penyu 68,814 64,807 65,774 70,513 75,806

Sipitang 77,164 81,421 82,445 84,785 83,863

Penampang 65,051 59,038 45,181 74,962 78,392

Putatan 89,514 110,795 89,240 100,694 109,577

Kota Marudu 183,557 181,700 156,960 199,846 196,463

Pitas 77,525 85,668 86,991 95,608 102,445

Kunak 62,277 64,025 65,533 67,839 67,023

Tongod 60,714 64,521 49,956 50,711 55,188

Nota : Merujuk kepada Hospital dan Klinik Kesihatan. Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Note : Refers to Hospitals and Health Clinic. Source: Department of Health, Sabah

70 KESIHATAN HEALTH

7.11 BILANGAN PESAKIT DISCAJ DI HOSPITAL KERAJAAN DAN INSTITUSI PERUBATAN KHAS DISEBABKAN PENYAKIT KANSER, KENCING MANIS, SAKIT JIWA DAN JANTUNG, SABAH NUMBER OF PATIENT DISCHARGES IN GOVERNMENT HOSPITALS AND SPECIAL MEDICAL INSTITUTIONS CAUSED BY CANCER, DIABETES, MENTAL ILLNESS AND HEART DISEASES, SABAH

Bilangan Discaj Number of Discharges Tahun Year Kanser Jantung Kencing Manis Sakit Jiwa Jumlah Cancer Heart Diabetes Mental Illness Total Diseases

2010 9,584 6,242 1,820 1,040 18,686

2011 7,911 7,470 1,948 1,907 19,236

2012 7,477 5,361 1,179 1,129 15,146

2013 11,230 8,835 1,827 1,487 23,379

2014 11,827 7,717 1,909 1,886 23,339

Sumber: Jabatan Kesihatan Negeri Sabah Source: Department of Health, Sabah

71 Total Cases On Fire KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

8.1 JENAYAH YANG DILAPORKAN KEPADA POLIS MENGIKUT JENIS KESALAHAN, SABAH CRIME REPORTED TO THE POLICE BY NATURE OF OFFENCE, SABAH

Jenis Kesalahan 2010 2011 2012 2013 2014 Type of Offence

Kesalahan Terhadap Manusia 687 795 989 903 822 Against the Person Bunuh dan cuba bunuh diri 10 44 47 62 52 Murder and attempted suicide

Samun dan peras ugut 319 370 360 359 318 Robbery and extortion

Mendatangkan cedera 223 107 358 266 232 Grevious harm

Rogol 62 68 224 216 220 Rape

Merusuh 22 74 ...... Riot

Mencabul kehormatan 51 132 ...... Molest

Jenayah harta benda 3,093 2,311 5,043 4,644 4,388 Crime on property Pecah rumah dan curi 877 615 1,717 1,599 1,377 House break-in and theft

Kecurian kenderaan 627 529 1,528 1,635 1,707 Vehicles theft

Curi lori dan van 55 48 192 158 240 Lorry and van theft Curi motokar 238 240 472 522 327 Car theft Curi motosikal 334 241 864 955 1,140 Motorcycle theft Ragut 98 60 103 53 68 Snatch theft Lain-lain kecurian 1,491 1,107 1,695 1,357 1,236 Other theft

Jenayah komersil 1,254 1,191 1,143 980 870 Commercial crime

Nota : Termasuk Wilayah Sumber : Polis Diraja Malaysia, Bukit Aman Persekutuan Labuan. Source : The Royal Malaysia Police, Bukit Aman

Note : Including Wilayah Persekutuan Jabatan Siasatan Jenayah Komersil Labuan. Kontinjen Sabah Commercial Crime Investigation Department, 73 Sabah Contingent KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

8.2 PERANGKAAN MAHKAMAH, SABAH COURT STATISTICS, SABAH

Butir-butir 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars

Jumlah Kes 4,415 4,301 4,500 4,580 4,108 Total Cases

Kes-kes Sivil 4,034 3,860 4,027 4,221 3,818 Civil Cases Guaman Sivil (a) 1,366 1,123 1,201 1,031 444 Civil Suit Surat Waris dan Pentadbiran 557 535 565 596 641 Probate and Administration Rayuan Sivil 106 100 76 65 107 Civil Appeal Petisyen Peguambela 19 14 56 145 66 Advocates Petition Petisyen Penceraian (b) 476 483 443 483 413 Divorce Petition Pelaksanaan Hukuman 25 42 62 49 42 Execution Petisyen Kebangkrapan 520 474 569 428 987 Bankruptcy Petition Notis Kebangkrapan 779 708 965 1,330 1,039 Bankruptcy Notice Penggulungan Syarikat 186 381 90 94 79 Companies Winding-Up

Kes-kes Jenayah 381 441 473 359 290 Criminal Cases Perbicaraan Jenayah (c) 43 26 52 52 18 Criminal Trial Rayuan Jenayah (d) 338 415 421 307 272 Criminal Appeal

Nota: Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Sumber: Mahkamah Tinggi, Sabah Note: Data include Wilayah Persekutuan Labuan. Source: High Court, Sabah (a) Termasuk Saman Pemula dan Usul Pemula. Includes Originating Summons and Originating Motion. (b) Termasuk Permohonan Pengangkatan. Includes Adoption Application. (c) Termasuk Pelbagai Jenayah. Includes Miscellaneous Criminal. 74 (d) Termasuk Pemeriksaan Jenayah. Includes Criminal Revision. KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

8.3 PERANGKAAN PENJARA, SABAH PRISON STATISTICS, SABAH

Butir-butir 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars

Jumlah 13,927 16,961 17,388 18,659 20,789 Total

Untuk Kurungan Keselamatan 5,766 6,674 7,208 9,190 8,847 For Safe Custody

Untuk Menjalani Hukuman Penjara mengikut Lama Masa 8,161 10,287 10,180 9,469 11,942 For imprisonment by Length of Sentence

Hukuman Mati 16 9 8 26 15 Death Sentence Tahanan Limpah Tuan Yang Terutama 2 2 2 1 1 Detention under The Tuan Yang Terutama Hukuman penjara seumur hidup 9 11 3 1 - Life sentence 18 bulan dan ke atas 329 416 571 577 1,814 18 months and above 12 bulan, tetapi kurang daripada 18 bulan 369 333 522 862 1,851 12 months, but less than 18 months 6 bulan, tetapi kurang dari 12 bulan 2,004 1,656 1,185 1,619 3,201 6 months, but less than 12 months 3 bulan, tetapi kurang dari 6 bulan 3,215 4,963 6,204 5,081 3,302 3 months, but less than 6 months 1 bulan, tetapi kurang dari 3 bulan 1,595 2,334 1,305 895 980 1 month, but less than 3 months Di bawah 1 bulan 622 563 380 407 778 Under 1 month

Di Sekolah Henry Gurney Keningau 192 64 85 62 101 At Henry Gurney School Keningau

Di Sekolah Henry Gurney Wanita Kota Kinabalu 5 6 7 30 37 At Henry Gurney Women School Kota Kinabalu

Sabitan-sabitan masa lalu Previous Convictions Sekali 6,677 8,343 8,675 7,824 9,840 Once Dua kali 809 1,136 786 889 1,145 Twice Tiga kali 236 262 260 402 662 Thrice Empat kali dan lebih 439 546 459 354 295 Fourth time and over

Purata Harian dalam Penjara 23.44 28.41 28.12 26.00 33.09 Daily Average in Prisons

Nota : Mulai tahun 2013 data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Sumber: Jabatan Penjara Malaysia, Sabah Note: Effective year 2013 data include Wilayah Persekutuan Labuan. Source: Prison Department Malaysia, Sabah

75 KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

8.4 KEMALANGAN JALAN RAYA, SABAH ROAD ACCIDENTS, SABAH

Bilangan Bilangan Bilangan Bilangan Kemalangan Kematian Cedera Parah Cedera Ringan Tahun Jalan Raya Number of Number of Number of Year Number Deaths Seriously Minor Injuries of Road Injured Accidents

2010 15,545 433 680 741

2011 15,883 381 518 776

2012 16,686 435 638 759

2013 16,684 409 555 546

2014 16,862 408 573 579

Sumber : Polis DiRaja Malaysia Source: The Royal Malaysian Police

76 KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

8.5 BILANGAN KEMALANGAN JALAN RAYA YANG DILAPORKAN MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN - SABAH, 2014 NUMBER OF ROAD ACCIDENTS REPORTED BY ADMINISTRATIVE DISTRICT - SABAH, 2014

Tahun Bilangan Bilangan Bilangan Bilangan Year Kemalangan Kematian Cedera Parah Cedera Ringan Jalan Raya Number of Number of Number of Number of Deaths Seriously Minor Injuries Road Accidents Injured

SABAH 16,862 408 573 579 Tawau 1,658 53 13 31 Lahad Datu 777 31 48 24 Semporna 234 15 21 4 Sandakan 1,963 39 70 12 Kinabatangan 333 17 27 9 Beluran 339 16 22 14 Kota Kinabalu 5,884 59 96 146 Ranau 370 13 7 19 Kota Belud 341 12 36 40 Tuaran 644 16 17 32 Penampang 1,356 18 49 52 Papar 687 19 27 35 Kudat 163 6 18 15 Kota Marudu 517 17 18 19 Pitas - - - - Beaufort 389 17 23 6 Kuala Penyu - - - - Sipitang 119 4 17 - Tenom 144 7 13 14 Nabawan - - - - Keningau 744 32 33 89 Tambunan Kunak 200 17 18 18 Tongod - - - - Putatan - - - -

Sumber : Polis DiRaja Malaysia Source: The Royal Malaysian Police 77 KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

8.6 KEBAKARAN MENGIKUT JENIS, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN FIRE BREAKOUT BY TYPE, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Jenis SABAH WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN Type 2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014

Jumlah 2,204 1,140 1,521 1,646 2,544 295 139 180 201 217 Total

Kedai/Perniagaan lain (a) 36 28 54 60 47 6 2 3 8 1 Shops/ Other business premises Kilang 14 21 19 17 10 - 2 - - - Factory Rumah kediaman/ Pangsa 243 312 284 304 317 10 7 10 16 18 Housing units/Flats Setinggan 10 17 14 11 24 - - 1 1 4 Squatters Stor 15 15 13 20 23 - - 1 2 - Store Bengkel 3 6 5 4 5 - - - - - Workshop Hotel 2 4 - 7 6 - 1 - - - Hotel Pejabat 9 10 10 10 9 - 1 1 1 3 Offices Bangunan lain dan isinya (b) 43 48 72 65 73 8 - 14 3 4 Other buildings and its contents Kenderaan 93 95 90 133 123 4 4 5 7 6 Vehicles Mesin dan peralatan lain 20 30 40 22 38 - 5 5 - 3 Machinery and other equipment Petrol dan Kimia 1 3 4 1 1 1 - - - - Petrol and Chemical Gas 31 33 30 49 42 1 5 1 - 3 Gas Kebun/hutan/lalang/ belukar 1,535 374 715 634 1,401 250 89 124 148 152 Plantation/jungle/ weed/bush Gerai 7 11 9 9 13 1 3 1 - 1 Stalls Lain-lain 142 133 162 300 412 14 20 14 15 22 Others

(a) Termasuk pusat membeli belah dan restoran. Sumber: Jabatan Bomba dan Penyelamat, Sabah/ Including shopping centres and restaurants. Wilayah Persekutuan Labuan

(b) Termasuk gudang. Source: Fire and Rescue Department Sabah/ 78 Including godowns. Wilayah Persekutuan Labuan KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

8.7 KEBAKARAN MENGIKUT PUNCA, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN FIRE BREAKOUT BY SOURCE, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Punca SABAH WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN Source 2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014

Jumlah 2,204 1,140 1,521 1,646 2,544 295 139 180 201 217 Total

Kuasa Elektrik 192 322 260 274 113 10 16 11 4 15 Electricity

Puntung rokok 111 45 24 9 10 - - - - 3 Cigarette butts

Percikan api 82 30 26 14 8 2 1 4 1 - Sparks of fire

Mercun/Bunga api 3 1 3 2 - - - - 1 - Fire-crackers/Fireworks

Ubat nyamuk/Lilin/ Colok 21 30 20 12 9 - 1 - 2 1 Mosquito coil/Candle/ Joss-Stick

Dapur Gas/Minyak 77 111 96 98 21 3 2 3 5 10 Gas/Kerosene Stove

Reaksi spontan 98 18 20 45 17 15 - - 1 1 Spontaneous reaction

Dibakar dengan niat jahat 301 31 35 22 6 8 16 54 53 1 Incendiary intention

Sengaja dibakar 420 145 198 94 51 76 18 2 8 4 Arson

Tindak balas kimia 1 1 - 1 ------Chemical reaction

Budak bermain mancis/api 29 25 10 11 6 - - 1 - 1 Children playing with matches/fire

Lain-lain 302 118 122 571 1,817 10 4 12 9 173 Others

Punca tidak diketahui 567 263 707 493 486 171 81 93 117 8 Source Unknown

Sumber : Jabatan Bomba dan Penyelamat Sabah/ Wilayah Persekutuan Labuan 79 Source : Fire and Rescue Department Sabah/ Wilayah Persekutuan Labuan

HARGA-HARGA PRICES

9.1 INDEKS HARGA PENGGUNA DAN PERUBAHAN PERATUS BAGI KUMPULAN UTAMA SABAH TERMASUK WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN CONSUMER PRICE INDEX AND PERCENTAGE CHANGE FOR MAIN GROUPS, SABAH INCLUDE WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN (2010=100)

% Perubahan Kumpulan Wajaran Group Weight 2010 2011 2012 2013 2014 % Change 2014 / 2013

Jumlah 100.0 100.0 102.9 104.7 107.0 109.1 2.0 Total

Makanan dan minuman bukan alkohol 32.1 100.0 104.7 107.5 110.7 112.4 1.5 Food and non-alcoholic beverages

Minuman alkohol dan tembakau 1.5 100.0 104.8 105.5 112.3 126.0 12.2 Alcoholic beverages and tobacco

Pakaian dan kasut 3.9 100.0 99.6 98.6 97.9 96.9 - 1.0 Clothing and footwear

Perumahan, air, elektrik, gas 25.6 100.0 101.4 102.9 104.1 106.5 2.3 dan bahan api lain Housing, water, electricity, gas and other fuels

Hiasan perkakasan dan 3.4 100.0 102.0 105.9 108.5 108.7 0.2 penyelenggaraan isirumah Furnishings, household equipment and routine household maintenance

Kesihatan 1.0 100.0 103.7 106.6 111.7 114.5 2.5 Health

Pengangkutan 15.0 100.0 103.2 103.9 106.5 110.0 3.3 Transport

Komunikasi 4.8 100.0 100.1 99.8 99.4 99.0 - 0.4 Communication

Perkhidmatan rekreasi dan kebudayaan 3.6 100.0 103.9 106.7 106.9 109.9 2.8 Recreation services and culture

Pendidikan 0.9 100.0 101.6 103.3 105.2 107.0 1.7 Education

Restoran dan hotel 2.1 100.0 105.4 108.8 113.7 118.9 4.6 Restaurants and hotels

Pelbagai barangan dan perkhidmatan 6.1 100.0 102.1 104.2 106.9 107.5 0.6 Miscellaneous goods and services

81 HARGA-HARGA PRICES

9.2 INDEKS HARGA PENGGUNA DAN PERUBAHAN PERATUS BAGI SUBKUMPULAN MAKANAN, SABAH TERMASUK WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN CONSUMER PRICE INDEX AND PERCENTAGE CHANGE FOR SUB-GROUPS OF FOOD, SABAH INCLUDE WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN (2010=100)

% Perubahan Kumpulan Wajaran 2010 2011 2012 2013 2014 % Change Group Weight 2014 / 2013

Makanan dan minuman 32.1 100.0 104.7 107.5 110.7 112.4 1.5 Bukan alkohol Food and non-alcoholic beverages

Makanan 30.0 100.0 104.9 107.7 111.1 112.9 1.6 Food

Makanan di rumah 23.9 100.0 105.2 107.6 110.4 111.8 1.3 Food at home

Beras, roti dan bijirin lain 7.3 100.0 100.6 100.8 102.5 103.0 0.5 Rice, bread and other cereals

Daging 2.7 100.0 102.8 105.0 105.2 107.0 1.7 Meat

Ikan dan makanan laut 5.2 100.0 109.7 114.8 120.5 121.5 0.8 Fish and seafood

Susu dan telur 2.8 100.0 105.2 110.5 112.3 114.2 1.7 Milk and eggs

Minyak dan lemak 0.8 100.0 100.4 100.7 98.7 98.1 - 0.6 Oils and fats

Buah-buahan 1.1 100.0 104.2 105.6 108.1 107.3 - 0.7 Fruits

Sayur-sayuran 2.3 100.0 110.8 110.3 115.9 118.4 2.2 Vegetables

Gula, jem, madu, coklat dan manisan 0.8 100.0 113.4 117.2 122.6 130.8 6.7 Sugar, jam, honey, chocolate and confectionery

Keluaran makanan yang tidak 0.9 100.0 104.3 110.4 112.2 113.0 0.7 dikelaskan di mana-mana Food products n.e.c

Makanan di luar rumah 6.1 100.0 103.8 108.0 113.5 117.2 3.3 Food away from home

Kopi, teh, koko dan minuman bukan alkohol 2.1 100.0 102.3 105.1 105.8 106.3 0.5 Coffee, tea, cocoa and non-alcoholic beverages

82 HARGA-HARGA PRICES

9.3 INDEKS HARGA PENGGUNA DAN PERUBAHAN PERATUS BAGI BARANG TAHAN LAMA, SEMI TAHAN LAMA, TIDAK TAHAN LAMA DAN PERKHIDMATAN, SABAH TERMASUK WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN CONSUMER PRICE INDEX AND PERCENTAGE CHANGE FOR DURABLE, SEMI-DURABLE AND NON-DURABLE GOODS AND SERVICES, SABAH INCLUDE WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN (2010=100)

% Perubahan Kumpulan Wajaran 2010 2011 2012 2013 2014 % Change Group Weight 2014 / 2013

Jumlah 100.0 100.0 102.9 104.7 107.0 109.1 2.0 Total

Barang Tahan Lama 6.9 100.0 100.8 100.9 99.8 97.9 - 1.9 Durable Goods

Barang Semi Tahan Lama 4.6 100.0 99.8 99.0 98.4 97.4 - 1.0 Semi-Durable Goods

Barang Tidak Tahan Lama 45.5 100.0 104.3 106.3 108.7 111.7 2.8 Non-Durable Goods

Perkhidmatan 43.0 100.0 102.2 104.4 107.2 109.4 2.1 Services

83 HARGA-HARGA PRICES

9.4 HARGA PURATA BAGI BIJI KOKO KERING DI TAWAU DAN TENOM AVERAGE PRICE OF DRIED COCOA BEANS IN TAWAU AND TENOM

Tawau Tenom

Tahun Year SMC SMC SMC SMC 1 2 2 3

RM / Tan Metrik RM / Tonne

2010 8,591 8,466 7,000 6,800

2011 8,282 8,081 6,881 -

2012 6,594 6,511 5,011 -

2013 6,388 6,314 5,269 -

2014 8,615 8,535 5,492 -

Sumber: Lembaga Koko Malaysia Source: Malaysian Cocoa Board 84 Pendapatan Isi Rumah Household Income

Kelas Pendapatan RM1,999 dan ke bawah adalah tertinggi pada tahun 2014 Income Class RM 1,999 and below 18.7% is the highest in 2014 PENDAPATAN INCOME

10.1 PERATUSAN ISI RUMAH DAN AGIHAN PENDAPATAN MENGIKUT KELAS PENDAPATAN KASAR ISI RUMAH BULANAN, SABAH 2014 PERCENTAGE DISTRIBUTION OF HOUSEHOLDS AND INCOME SHARE BY MONTHLY HOUSEHOLD GROSS INCOME CLASS, SABAH 2014

Taburan Peratus Kelas Pendapatan Percentage Distribution Income Class Isi Rumah Agihan Pendapatan (RM) Household Income Share Jumlah 100.0 100.0 Total 1,999 dan ke bawah 18.7 5.5 1,999 and below 2,000 - 2,999 17.8 9.0 3,000 - 3,999 17.2 12.2 4,000 - 4,999 11.5 10.5 5,000 - 5,999 8.8 9.9 6,000 - 6,999 6.8 9.0 7,000 - 7,999 4.7 7.2 8,000 - 8,999 3.3 5.7 9,000 - 9,999 2.5 4.8 10,000 - 10,999 2.2 4.7 11,000 - 11,999 1.4 3.4 12,000 - 12,999 1.2 3.0 13,000 - 13,999 1.0 2.7 14,000 - 14,999 0.6 1.9 15,000 dan ke atas 15,000 and above 2.3 10.5

Nota : Merujuk kepada warganegara Malaysia. Note : Refer to Malaysian citizens.

10.2 PENDAPATAN ISI RUMAH BULANAN PENENGAH, PURATA DAN KADAR PERTUMBUHAN TAHUNAN, SABAH MEDIAN AND MEAN MONTHLY HOUSEHOLD INCOME AND ANNUAL GROWTH RATE, SABAH

Kadar pertumbuhan tahunan Annual growth rate Tahun 2009 2012 2014 2012 - 2014 Year (%)

Penengah/ Median 2,066 2,860 3,745 13.5 Purata/ Mean 3,102 4,013 4,879 9.8

Nota : Merujuk kepada warganegara Malaysia. Note : Refer to Malaysian citizens.

10.3 INSIDEN KEMISKINAN, SABAH INCIDENCE OF POVERTY, SABAH

Tahun 2007 2009 2012 2014 Year

Miskin 16.4 19.7 8.1 4.0 Poor

Nota : Merujuk kepada warganegara Malaysia. Note : Refer to Malaysian citizens. 85 PERBELANJAAN EXPENDITURE

10.4 PERBELANJAAN BULANAN PURATA SETIAP ISI RUMAH MENGIKUT STRATA, SABAH, 2004/05 DAN 2009/10 AVERAGE MONTHLY EXPENDITURE PER HOUSEHOLD BY STRATA, SABAH, 2004/05 AND 2009/10

Kumpulan Perbelanjaan Jumlah Bandar Luar Bandar Expenditure Group Total Urban Rural

2004/05 2009/10 2004/05 2009/10 2004/05 2009/10

(RM)

01 Makanan dan minuman bukan alkohol 365 398 389 438 341 352 Food and non-alcoholic beverages Beras 59 61 55 58 64 65 Rice Roti dan bijirin lain 43 51 44 55 41 45 Bread and other cereals Daging 40 41 49 58 30 22 Meat Ikan dan makanan laut 63 80 70 86 56 72 Fish and seafood Susu, keju dan telur 27 42 30 44 25 40 Milk, cheese and eggs Minyak dan lemak 11 12 12 13 10 12 Oils and fats Buah-buahan 18 16 21 21 16 11 Fruits Sayur-sayuran 41 35 41 41 41 29 Vegetables Gula, jem, madu, coklat dan manisan 13 13 12 13 14 14 Sugar, jam, honey, chocolate and confectionery Keluaran makanan yang tidak dikelaskan 23 14 29 15 18 13 di mana-mana Food products N. E. C Kopi, teh, koko dan minuman bukan alkohol 26 32 26 35 27 28 Coffee, tea, cocoa and non-alcoholic beverages

02 Minuman alkohol dan tembakau 19 23 19 22 19 23 Alcoholic beverages and tobacco

03 Pakaian dan kasut 41 60 50 63 33 57 Clothing and footwear

04 Perumahan, air, elektrik, gas dan bahan api lain 349 388 474 501 221 259 Housing, water, electricity, gas and other fuels

86 PERBELANJAAN EXPENDITURE

10.4 PERBELANJAAN BULANAN PURATA SETIAP ISI RUMAH MENGIKUT STRATA SABAH, 2004/05 DAN 2009/10 (SAMB.) AVERAGE MONTHLY EXPENDITURE PER HOUSEHOLD BY STRATA, SABAH, 2004/05 AND 2009/10 (CONT'D)

Kumpulan Perbelanjaan Jumlah Bandar Luar Bandar Expenditure Group Total Urban Rural

2004/05 2009/10 2004/05 2009/10 2004/05 2009/10

(RM)

05 Hiasan, perkakasan dan penyelenggaraan Isi rumah 46 52 60 69 33 34 Furnishings, household equipment and routine household maintenance

06 Kesihatan 12 15 16 21 7 8 Health

07 Pengangkutan 155 230 201 287 108 165 Transport

08 Komunikasi 48 72 71 100 25 41 Communication

09 Perkhidmatan rekreasi dan kebudayaan 51 53 73 72 30 32 Recreation services and culture

10 Pendidikan 29 14 50 22 8 4 Education

11 Restoran dan hotel 110 97 146 153 73 33 Restaurants and hotels Perbelanjaan makanan di luar rumah 85 79 119 124 51 27 Expenditure on food away from home Perbelanjaan minuman di luar rumah 22 16 24 25 21 6 Expenditure on beverages away from home Perkhidmatan penginapan dan lain-lain 2 3 2 4 2 1 Accommodation services and others

12 Pelbagai barang dan perkhidmatan 92 123 132 154 52 86 Miscellaneous goods and services

Perbelanjaan Bulanan Purata Setiap Isi Rumah ( 01-12 ) 1,318 1,526 1,681 1,904 949 1,095 Average Monthly Expenditure Per Household ( 01-12 )

87

PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.1 IMPORT, EKSPORT DAN IMBANGAN PERDAGANGAN, SABAH IMPORTS, EXPORTS AND BALANCE OF TRADE, SABAH

Import Eksport Imbangan Tahun Imports Exports Perdagangan Year (c.i.f.) (f.o.b.) Balance of Trade

RM (`000)

2009 25,998,789 37,157,941 11,159,151

2010 27,913,263 43,613,741 15,700,479

2011 32,772,124 49,395,180 16,623,056

2012 37,427,114 47,684,774 10,257,661

2013 36,759,408 45,307,773 8,548,365

2014 35,460,532 47,406,467 11,945,934

89 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE 11.2 IMPORT MENGIKUT SEKSYEN BARANGAN, SABAH IMPORTS BY COMMODITY SECTIONS, SABAH

Seksyen Barangan 2010 2011 2012 2013 2014 Commodity Section RM (`000)

Jumlah 27,913,263 32,772,124 37,427,114 36,759,408 35,460,532 Total

0 Makanan 2,735,155 3,313,197 3,747,127 3,772,306 4,091,507 Food

1 Minuman dan tembakau 634,037 698,665 822,930 828,992 827,843 Beverages and tobacco

2 Bahan-bahan mentah, 809,935 1,067,299 972,602 971,055 879,536 tidak boleh dimakan Crude materials, inedible

3 Bahan api galian, pelincir, dll. 5,615,837 6,966,920 6,705,546 8,573,856 7,483,413 Minerals fuels, lubricants, etc.

4 Minyak dan lemak binatang 827,943 865,278 882,191 241,740 290,744 dan sayur-sayuran Animal and vegetable oils and fats

5 Bahan kimia 3,005,172 3,665,009 3,624,326 3,536,635 3,414,060 Chemicals

6 Barang-barang keluaran 3,660,321 4,644,413 6,463,997 4,686,514 4,528,292 kilang Manufactured goods

7 Jentera & kelengkapan 8,529,721 9,292,957 11,761,939 11,533,804 11,330,795 pengangkutan Machinery and transport equipment

8 Pelbagai barang keluaran 1,849,385 2,095,349 2,309,440 2,433,066 2,469,866 kilang Miscellaneous manufactured articles

9 Pelbagai urusniaga dan 245,757 163,038 137,015 181,443 144,476 barangan Miscellaneous transactions and commodities

90 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.3 EKSPORT MENGIKUT SEKSYEN BARANGAN, SABAH EXPORTS BY COMMODITY SECTIONS, SABAH

Seksyen Barangan 2010 2011 2012 2013 2014 Commodity Section RM (`000)

Jumlah 43,613,741 49,395,180 47,684,774 45,307,773 47,406,467 Total

0 Makanan 1,091,675 1,170,207 1,210,351 1,329,016 1,413,722 Food

1 Minuman dan tembakau 46,053 71,590 70,321 82,418 99,138 Beverages and tobacco

2 Bahan-bahan mentah, 2,066,643 2,062,031 1,680,333 1,537,640 1,378,935 tidak boleh dimakan Crude materials, inedible

3 Bahan api galian, pelincir, dll. 16,468,221 17,671,844 20,060,465 19,110,343 19,931,275 Minerals fuels, lubricants, etc.

4 Minyak dan lemak binatang 17,191,767 21,925,614 18,498,659 15,592,699 16,485,625 dan sayur-sayuran Animal and vegetable oils and fats

5 Bahan kimia 1,335,011 1,666,543 1,784,549 2,308,875 2,658,432 Chemicals

6 Barang-barang keluaran 3,617,108 3,209,490 2,730,886 2,716,233 2,794,279 kilang Manufactured goods

7 Jentera & kelengkapan 1,403,617 1,299,896 1,290,080 2,102,529 1,886,329 pengangkutan Machinery and transport equipment

8 Pelbagai barang keluaran 317,266 261,510 288,750 425,386 485,060 kilang Miscellaneous manufactured articles

9 Pelbagai urusniaga dan 76,380 56,454 70,381 102,633 273,673 barangan Miscellaneous transactions and commodities

91 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.4 IMPORT MENGIKUT KUMPULAN NEGARA/NEGARA, SABAH IMPORTS BY COUNTRY GROUPING/COUNTRY, SABAH

Kumpulan Negara/Negara 2010 2011 2012 2013 2014 Country Grouping/Country RM `000

AFRIKA AFRICA Afrika Utara North Africa Algeria * - 14 - - Egypt 64,953 50,197 67,614 59,618 52,598 Morocco 45 158 2,213 1,558 335 Tunisia 2,967 59 3,340 1,070 715 Lain-lain/Others 28 - 29 16 - Jumlah bagi Afrika Utara 67,993 50,413 73,210 62,262 53,649 Total for North Africa Negara-Negara Lain di Afrika Other Countries in Africa Cote D'voire * - 218 - 3 Ghana 7 - 50 117 * Nigeria 10 2,260 17,551 127 7 South Africa, Rep. of 9,021 11,984 12,585 16,312 17,435 Swaziland 5 27 17 * 25 Lain-lain/Others 554 2,805 4,168 3,444 12,494

Jumlah bagi Negara-Negara Lain di Afrika 9,596 17,077 34,589 20,000 29,964 Total for Other Countries in Africa Jumlah bagi Afrika 77,589 67,490 107,800 82,262 83,612 Total for Africa

AMERIKA TENGAH DAN SELATAN CENTRAL AND SOUTH AMERICA Argentina 130,522 129,423 184,410 208,402 233,734 Brazil 517,661 710,457 518,624 529,880 449,214 Chile 1,282 1,976 1,978 2,163 2,307 Mexico 13,459 7,150 10,146 15,034 19,015 Panama 34 220 * - 175 Venezuela 413 129 122 5 30 Lain-Lain/Others 26,356 20,737 46,152 27,913 17,182 Jumlah bagi Amerika Tengah dan Selatan 689,727 870,091 761,433 783,396 721,655 Total for Central and South America

AMERIKA UTARA NORTH AMERICA Canada 274,935 393,785 300,254 360,484 301,755 U.S.A. 1,690,631 1,611,976 1,757,482 1,645,603 1,629,006 Lain-Lain/Others - - - - -

Jumlah bagi Amerika Utara 1,965,565 2,005,761 2,057,736 2,006,087 1,930,762 Total for North America

92 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.4 IMPORT MENGIKUT KUMPULAN NEGARA/NEGARA, SABAH (SAMB.) IMPORTS BY COUNTRY GROUPING/COUNTRY, SABAH (CONT'D)

Kumpulan Negara/Negara 2010 2011 2012 2013 2014 Country Grouping/Country RM `000

ASIA BARAT WEST ASIA Bahrain 1,116 4,731 2,962 16 304 Iran, Islamic Rep. of 1,944 11,959 7,594 1,518 4,447 Jordan 98,151 186,996 66,575 73,013 122,290 Kuwait - 23 10 * * Oman 48 241 400 3,064 1,013 Qatar 101 378 10,743 652 17 Saudi Arabia 19,677 49,700 23,713 12,834 19,535 United Arab Emirates 13,729 21,590 41,322 28,597 57,699 Lain-Lain/Others * 2 71 407 178

Jumlah bagi Asia Barat 134,766 275,620 153,390 120,100 205,483 Total for West Asia

ASIA TENGGARA SOUTH EAST ASIA Brunei Darussalam 18,450 23,808 13,954 17,416 24,114 Indonesia, Rep. of 1,308,716 1,265,349 1,297,325 849,435 831,847 Philippines 274,532 210,501 227,972 283,863 188,353 Singapore, Rep. of 3,265,320 4,473,459 4,535,857 4,834,657 4,928,859 Thailand 923,589 813,218 840,994 1,017,313 1,120,523 Vietnam, Soc. Rep. of 347,955 399,604 458,838 364,382 429,387 Malaysia Malaysia, Peninsula 13,544,762 15,752,292 18,634,432 19,219,274 18,373,434 Malaysia, Sabah - - 199 - - Malaysia, Sarawak 296,145 303,008 335,890 296,541 269,633 Lain-Lain/Others 4,321 8,253 13,844 16,403 17,908 Jumlah bagi Asia Tenggara 19,983,790 23,249,490 26,359,303 26,899,284 26,184,058 Total for South East Asia

Negara-Negara Lain di Asia Other Countries in Asia Bangladesh 269 456 478 261 1,172 China, People's Rep. of 1,612,815 1,702,220 2,051,083 2,198,703 2,075,662 Hong Kong, SAR 30,855 49,974 25,174 30,024 49,444 India 210,870 404,874 418,749 443,845 445,669 Japan 871,027 1,087,980 1,451,800 1,080,664 981,662 Korea, Rep. of 220,043 298,604 730,420 332,057 234,745 Pakistan 14,009 20,480 15,621 31,938 38,341 Sri Lanka, Rep. of 299 59 270 366 489 Taiwan 535,092 721,329 514,307 430,327 395,575 Lain-Lain/Others 226 3,542 120 64 1,727

Jumlah bagi Negara-Negara Lain di Asia 3,495,506 4,289,518 5,208,023 4,548,249 4,224,486 Total for Other Countries in Asia

93 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE 11.4 IMPORT MENGIKUT KUMPULAN NEGARA/NEGARA, SABAH (SAMB.) IMPORTS BY COUNTRY GROUPING/COUNTRY, SABAH (CONT'D)

Kumpulan Negara/Negara 2010 2011 2012 2013 2014 Country Grouping/Country RM `000

KESATUAN EROPAH EROPEAN UNION Austria 12,863 19,173 14,187 28,618 35,192 Belgium 88,367 36,780 476,576 41,331 61,810 Bulgaria 276 79 1,188 36 513 Cyprus 516 664 666 1,135 752 Czech Republic 2,375 12,206 4,667 9,577 5,420 Denmark 40,944 23,970 32,193 59,507 47,070 Finland 2,679 13,160 26,489 32,550 13,693 France 78,083 127,699 393,536 134,759 161,519 Germany, Fed. Rep. of 286,067 297,571 358,585 281,540 320,709 Greece 2,130 1,146 636 241 136 Ireland 1,259 9,146 5,075 4,909 3,642 Italy 41,462 156,242 117,338 297,473 128,800 Netherlands 66,392 77,420 71,361 79,746 65,193 Poland 1,654 2,852 2,918 4,288 3,663 Portugal 95 722 474 1,427 935 Spain 12,798 17,028 99,924 99,321 32,345 Sweden 27,732 24,687 27,609 41,639 23,861 United Kingdom 210,754 294,993 375,687 435,694 317,248 Lain-Lain/Others 3,422 43,311 59,791 83,323 29,948

Jumlah bagi Kesatuan Eropah 879,867 1,158,850 2,068,902 1,637,114 1,252,447 Total for European Union NEGARA-NEGARA LAIN DI EROPAH OTHER EUROPE Norway 18,195 29,902 35,946 53,424 42,653 Switzerland 24,191 30,403 46,129 40,250 61,541 Turkey 9,045 7,954 8,983 9,212 22,348 Lain-Lain/Others 560 288 1,747 51 189 Jumlah bagi Negara-Negara Lain di Eropah 51,990 68,548 92,805 102,937 126,731 Total for Other Europe KOMANWEL NEGARA-NEGARA MERDEKA COMMONWEALTH OF INDEPENDENT STATES Belarus 68,423 7,964 10,116 69,906 62,406 Georgia 484 580 399 263 1,421 Russian Federation 149,051 220,074 116,677 62,744 173,527 Ukraine 64,793 59,046 15,823 6,509 8,271 Lain-Lain/Others 1 570 11,916 540 - Jumlah bagi Komanwel Negara- Negara Merdeka Total for Commonwealth of 282,752 288,235 154,932 139,962 245,625 Independent States

OCEANIA Australia 201,602 269,081 246,992 214,874 300,047 Christmas Island 11,629 13,952 39,177 30,123 13,450 New Zealand 129,077 170,507 157,070 181,033 151,115 Lain-Lain/Others 9,403 44,729 19,537 13,980 21,062

Jumlah bagi Oceania 351,711 498,269 462,776 440,010 485,674 Total for Oceania Negara-Negara Lain, t.s.t.l. - 253 14 7 - Other Countries, n.e.s.

Jumlah Besar/Grand Total 27,913,263 32,772,124 37,427,114 36,759,408 35,460,532

94 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.5 EKSPORT MENGIKUT KUMPULAN NEGARA/NEGARA, SABAH EXPORTS BY COUNTRY GROUPING/COUNTRY, SABAH

Kumpulan Negara/Negara 2010 2011 2012 2013 2014 Country Grouping/Country RM `000

AFRIKA AFRICA

Afrika Utara North Africa Algeria 15 10,838 4,154 3,685 4 Egypt 290,326 384,201 54,026 227,176 55,581 Sudan 1,247 685 - 204 13 Tunisia 21,876 74 * 328 19 Lain-Lain/Others 37 - 5 751 - Jumlah bagi Afrika Utara 313,502 395,799 58,185 232,144 55,617 Total for North Africa Negara-Negara Lain di Afrika Other Countries in Africa Ethiopia - - - - 187 Ghana 906 87 26,220 9,969 2,567 Mauritius 20,378 12,577 10,297 10,129 11,307 Nigeria 39,579 86,881 19,607 104,306 71,160 South Africa, Rep. of 90,264 63,507 40,712 43,561 34,997 Lain-Lain/Others 22,702 6,627 63,582 66,988 94,900

Jumlah bagi Negara-Negara Lain di Afrika 173,829 169,679 160,418 234,954 215,118 Total for Other Countries in Africa

Jumlah bagi Afrika 487,332 565,478 218,604 467,098 270,735 Total for Africa

AMERIKA TENGAH DAN SELATAN CENTRAL AND SOUTH AMERICA Brazil 102,144 62,239 17,372 20,358 15,704 Chile 165 836 3,715 700 231 Costa Rica 11,064 1,934 12,968 14,854 7,848 Mexico 244,516 165,377 123,805 105,879 78,811 Panama 1,268 397 1,165 3,035 5,798 Venezuela 47 21 28 19 47 Lain-Lain/Others 227,576 92,825 1,541 39,833 36,203

Jumlah bagi Amerika Tengah dan Selatan 586,782 323,630 160,595 184,678 144,643 Total for Central and South America

AMERIKA UTARA NORTH AMERICA Canada 10,107 7,952 9,928 11,457 17,953 U.S.A. 1,359,919 1,816,352 1,292,847 1,342,334 1,747,760 Lain-Lain/Others - - - - -

Jumlah bagi Amerika Utara 1,370,027 1,824,304 1,302,774 1,353,791 1,765,714 Total for North America

95 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.5 EKSPORT MENGIKUT KUMPULAN NEGARA/NEGARA, SABAH (SAMB.) EXPORTS BY COUNTRY GROUPING/COUNTRY, SABAH (CONT'D)

Kumpulan Negara/Negara 2010 2011 2012 2013 2014 Country Grouping/Country RM `000

ASIA BARAT WEST ASIA Bahrain 2,425 1,200 1,346 1,529 2,181 Iran, Islamic Rep. of 58,614 127,691 19,159 2,462 50,113 Jordan 46,951 31,148 21,922 35,446 3,472 Kuwait 12,491 7,229 3,913 5,342 4,284 Oman 4,206 989 3,061 920 4,933 Qatar 924 448 940 1,626 292,555 Saudi Arabia 38,992 38,658 18,612 10,089 63,681 Syrian Arab Rep. 874 5,727 * 1,006 3,374 United Arab Emirates 62,297 129,404 16,038 18,030 16,163 Yemen, Rep. of 4,736 1,325 1,375 1,005 7,255 Lain-Lain/Others 651 1,230 2,202 12,082 18,225 Jumlah bagi Asia Barat 233,160 345,049 88,567 89,538 466,236 Total for West Asia

ASIA TENGGARA SOUTH EAST ASIA Brunei Darussalam 252,160 294,535 561,764 396,751 840,437 Indonesia, Rep. of 1,316,347 851,639 607,646 471,063 1,037,324 Philippines 1,641,110 2,115,509 1,473,512 704,888 1,754,866 Singapore, Rep. of 674,653 1,132,862 1,187,347 1,186,897 1,338,406 Thailand 2,822,717 2,474,351 2,209,132 1,763,587 1,237,130 Vietnam, Soc. Rep. of 641,609 712,558 610,379 1,191,467 1,138,885 Malaysia Malaysia, Peninsula 4,994,218 5,790,743 6,018,245 6,638,015 7,102,268 Malaysia, Sabah - - - - - Malaysia, Sarawak 2,192,386 2,399,842 2,087,442 2,642,336 2,069,498 Lain-Lain/Others 831 18,564 6,144 11,565 14,458 Jumlah bagi Asia Tenggara 14,536,030 15,790,602 14,761,611 15,006,569 16,533,272 Total for South East Asia

Negara-Negara Lain di Asia Other Countries in Asia Bangladesh 60,495 52,150 38,680 39,521 3,038 China, People's Rep. of 7,846,415 10,914,751 8,683,591 5,989,357 4,860,199 Hong Kong, SAR 165,421 130,570 129,146 112,050 122,962 India 3,273,027 3,889,579 4,764,312 6,659,139 8,699,959 Japan 1,926,715 2,703,456 2,648,140 1,922,510 1,735,569 Korea, Rep. of 1,898,499 2,732,990 1,795,030 1,335,561 1,582,175 Maldives 27,575 26,235 28,292 11,247 19,278 Pakistan 2,173,151 1,744,471 1,175,849 907,568 427,330 Taiwan 776,950 729,007 600,682 586,729 780,456 Lain-Lain/Others 11,805 3,489 8,599 17,853 26,375

Jumlah bagi Negara-Negara Lain di Asia 18,160,055 22,926,697 19,872,321 17,581,534 18,257,341 Total for Other Countries in Asia

96 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE 11.5 EKSPORT MENGIKUT KUMPULAN NEGARA/NEGARA, SABAH (SAMB.) EXPORTS BY COUNTRY GROUPING/COUNTRY, SABAH (CONT'D)

Kumpulan Negara/Negara Country 2010 2011 2012 2013 2014 Grouping/Country RM `000

KESATUAN EROPAH EROPEAN UNION Austria 3 237 753 2,389 1,847 Belgium 36,889 27,898 18,833 16,278 9,576 Bulgaria - 79 - - 272 Cyprus 1,412 202 426 * 3,349 Czech Republic 3,385 4,537 44 99 279 Denmark 1,923 1,831 968 4,446 4,761 Estonia 29 61 348 1 1 Finland 540,795 205,157 47,803 4 25 France 46,676 26,913 16,942 15,936 17,175 Germany, Fed. Rep. of 100,452 42,683 47,728 76,983 17,735 Greece 11,619 2,252 1,125 11,414 411 Ireland 118 198 1,193 63 897 Italy 213,607 20,501 128,202 97,511 187,348 Netherlands 1,651,844 2,088,553 2,269,117 2,199,171 2,819,852 Poland 12,901 10,605 9,375 7,866 7,221 Portugal 5,411 3 1 127 181 Spain 48,743 44,107 130,480 41,436 217,779 Sweden 7,782 40,679 2,776 6,854 1,826 United Kingdom 127,269 142,717 136,632 136,762 109,806 Lain-Lain/Others 1,420 41 1,943 2,481 27,217

Jumlah bagi Kesatuan Eropah 2,812,279 2,659,253 2,814,688 2,619,823 3,427,558 Total for European Union NEGARA-NEGARA LAIN DI EROPAH OTHER EUROPE Norway 5,858 3,115 3,367 3,268 22,165 Switzerland 18 214 162 66 2,938 Turkey 922 6,090 15,228 71,348 16,280 Lain-Lain/Others 111 216 1 - - Jumlah bagi Negara-Negara Lain di Eropah 6,908 9,634 18,757 74,683 41,383 Total for Other Europe KOMANWEL NEGARA-NEGARA MERDEKA COMMONWEALTH OF INDEPENDENT STATES Belarus - 4,217 1,766 1,826 - Russian Federation 33,635 577 1,142 2,675 2,648 Ukraine 20,376 - 61,076 341 2,406 Lain-Lain/Others 4,951 931 1,186 3,496 450 Jumlah bagi Komanwel Negara- Negara Merdeka Total for Commonwealth of 58,963 5,725 65,170 8,337 5,506 Independent States

OCEANIA Australia 4,718,629 4,201,001 6,975,788 6,068,367 4,434,790 New Zealand 633,698 703,799 1,379,268 1,835,749 2,018,445 Papua New Guinea 4,814 28,293 15,856 10,075 5,425 Lain-Lain/Others 3,081 10,778 10,774 6,275 33,311

Jumlah bagi Oceania 5,360,222 4,943,872 8,381,686 7,920,466 6,491,971 Total for Oceania Negara-Negara Lain, t.s.t.l. 1,985 936 - 1,257 2,109 Other Countries, n.e.s.

Jumlah Besar/Grand Total 43,613,741 49,395,180 47,684,774 45,307,773 47,406,468

97 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE 11.6 EKSPORT BARANGAN-BARANGAN UTAMA, SABAH EXPORTS OF MAJOR COMMODITIES, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014 RM (`000)

Hasil-Hasil Utama Pertanian Primary Agricultural Products Minyak Kelapa Sawit @ Palm Oil Kuantiti Eksport (Tan Metrik) 5,843,630 5,865,896 5,692,258 6,065,657 6,010,584 Export Volume (Tonne) Nilai Eksport 15,123,444 19,162,811 16,692,451 14,436,421 14,874,133 Export Value Minyak Isirong Kelapa Sawit (Mentah dan Diproses) Palm Kernel Oil (Crude and Processed) Kuantiti Eksport (Tan Metrik) 582,102 565,251 509,693 661,833 599,476 Export Volume (Tonne) Nilai Eksport 2,046,666 2,734,756 1,793,192 1,697,874 2,147,901 Export Value Getah Rubber Kuantiti Eksport (Tan Metrik) 55,088 51,348 59,681 56,408 37,581 Export Volume (Tonne) Nilai Eksport 532,233 655,654 559,429 428,661 217,699 Export Value Biji Koko (Mentah/Disalai) Cocoa Beans (Raw/Roasted) Kuantiti Eksport (Tan Metrik) 4,477 1,828 1,742 1,213 924 Export Volume (Tonne) Nilai Eksport 41,434 16,197 12,655 8,969 8,988 Export Value Logam Dan Galian Metals And Minerals Petroleum Mentah Crude Petroleum Kuantiti Eksport ('000 Tan Metrik) 8,305 6,439 6,983 6,876 7,279 Export Volume ('000 Tonne) Nilai Eksport 15,421,991 16,240,557 18,497,253 18,249,115 18,695,444 Export Value Hasil-Hasil Perhutanan Forestry Products Balak Gergaji (Termasuk Konifer) Sawlogs (Include Coniferous) Kuantiti Eksport ('000 Meter Padu) 440 267 193 247 278 Export Volume ('000 Cubic Metre) Nilai Eksport 216,678 137,517 118,647 132,260 141,604 Export Value Kayu Bergergaji (Termasuk Konifer) Sawn Timber (Include Coniferous) Kuantiti Kuantiti Eksport Eksport ('000 ('000 Meter Meter Padu) Padu) 463 363 245 242 259 Export Volume ('000 Cubic Metre) Nilai Eksport 705,196 551,538 395,845 359,302 395,107 Export Value Hasil-Hasil Laut Marine Products Udang, Segar Disejukbekukan Prawn, Fresh, Frozen Kuantiti Eksport (Tan Metrik) 9,379 13,109 12,278 13,116 12,614 Export Volume (Tonne) Nilai Eksport 197,462 292,849 278,550 318,441 362,247 Export Value

@ Termasuk minyak kelapa sawit mentah dan diproses, stearin mentah dan diproses dan palm fatty acid . Include crude and processed palm oil, crude and processed palm stearin and palm fatty acid.

98 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE 11.6 EKSPORT BARANGAN-BARANGAN UTAMA, SABAH (SAMB.) EXPORTS OF MAJOR COMMODITIES, SABAH (CONT'D)

Keterangan 2010 2011 2012 2013 2014 Description RM (`000)

Bahan Kimia Organik Organic Chemicals Metanol Methanol Kuantiti Eksport (Tan Metrik) 1,267,413 1,258,051 1,429,874 1,122,768 1,350,237 Export Volume (Tonne) Nilai Eksport 1,055,499 1,319,232 1,516,270 1,293,162 1,589,389 Export Value Barang-barang Keluaran Kilang Terpilih Selected Manufactured Products Kertas Cetak Dan Kertas Tulis, Tidak Bersalut Uncoated Printing And Writing Paper Kuantiti Eksport (Tan Metrik) 123,945 104,483 120,350 113,921 106,933 Export Volume (Tonne) Nilai Eksport (RM `000) 338,356 281,826 300,267 270,633 268,277 Export Value Besi Brikuet Panas Hot Briquetted Iron Kuantiti Eksport (Tan Metrik) 775,278 719,368 680,865 475,098 702,270 Export Volume (Tonne) Nilai Eksport 1,069,653 982,787 840,122 503,528 811,113 Export Value Kepingan Venir - Tebalnya Tidak Melebihi 6 mm Veneer Sheets - N. E. 6 mm Thick Kuantiti Eksport (Meter padu) 146,773 73,530 46,396 52,643 66,254 Export Volume (Cubic Metre) Nilai Eksport 180,762 102,632 73,336 74,421 97,078 Export Value Kayu Lapis Biasa - Tebalnya Tidak Melebihi 6mm Plywood, Plain - N. E. 6mm Thick Kuantiti Eksport (Meter Padu) 910,536 764,980 642,500 645,514 592,776 Export Volume (Cubic Metre) Nilai Eksport 1,281,137 1,196,495 1,016,755 1,037,652 979,242 Export Value Kepingan Kayu Lapis Laminated Wood Kuantiti Eksport (Meter Padu) 66,194 54,127 49,145 51,794 48,815 Export Volume (Cubic Metre) Nilai Eksport 92,988 84,039 81,388 84,094 81,536 Export Value Kumai Kayu Wooden Mouldings Kuantiti Eksport (Meter padu) 54,042 39,886 30,216 18,539 12,754 Export Volume (Cubic Metre) Nilai Eksport 161,880 129,635 98,180 63,577 48,692 Export Value Jumlah Eksport Barangan Utama Dan Terpilih 38,465,380 43,888,526 42,274,339 38,958,111 40,718,452 Total Exports of Major and Selected Commodities Eksport Transaksi Bawah RM2,000, t.s.t.l. 29,368 13,569 10,678 15,379 12,616 Exports of Transactions Below RM2,000, n.e.s.

Eksport-Eksport Lain 5,118,993 5,493,085 5,399,757 6,334,283 6,675,399 Other Exports

Jumlah Eksport 43,613,741 49,395,180 47,684,774 45,307,773 47,406,468 Total Exports

99 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.7 IMPORT BERAS MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH IMPORTS OF RICE BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Negara-Negara Kuantiti (`000 Tan Metrik) Nilai (RM `000) Utama Quantity (`000 Tonne) Value Major Countries 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 220.0 220.0 243.1 208.6 251.2 370,309 425,792 330,999 394,341 Total

Cambodia 0.4 2.1 3.5 3.5 897 6,556 10,501 10,063

India 0.2 0.2 1.6 0.5 884 992 3,104 1,950

Malaysia, Peninsula 4.1 6.5 5.4 2.2 7,113 11,552 9,911 4,954

Rep. of Union of Myanmar 0.7 - - - 979 ---

Pakistan 4.1 7.1 20.0 23.2 6,348 11,158 29,261 35,846 - Thailand 26.6 10.7 19.6 111.4 48,541 34,733 44,998 169,316 - Vietnam, Soc. Rep. of 183.9 216.4 158.4 110.4 305,411 360,682 232,994 172,087

Negara-Negara Lain + + 0.1 + 136 117 229 123 Other Countries

+ Kurang dari 50 Tan Metrik Less than 50 Tonnes

11.8 IMPORT ROKOK MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH IMPORTS OF CIGARETTES BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Negara-Negara Kuantiti (Kilogram) Nilai (RM `000) Utama Quantity Value Major Countries 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 629 ,586.4 629,586.4 845,494.6 977,468.0 868,571.4 196,520 209,518 189,440 185,359 Total

Hong Kong - - 300.0 615.0 - - 26 55

Indonesia, Rep. of 66,913.5 143,649.8 219,692.2 153,305.5 6,744 9,645 8,600 8,336

Japan 196.0 858.0 1,903.0 4,832.0 31 115 274 773

Malaysia, Peninsula 473,314.8 495,097.3 511,636.1 416,368.1 186,120 187,689 164,209 146,490

Philippines 1,540.0 19,080.0 27,271.6 22,674.4 93 370 902 4,349

Singapore, Rep. of 5,986.0 1,330.0 - - 169 142 --

Switzerland - 22,769.2 30,404.9 37,470.7 - 3,875 4,939 6,448

Thailand - - 2,290.0 - - - 723 -

U.S.A. 3,386.2 27,079.2 44,561.7 57,008.6 606 3,601 5,731 13,953

Vietnam, Soc. Rep. of 77,666.0 132,614.0 136,140.0 174,605.0 2,652 4,012 3,266 4,344

Negara-Negara Lain 583.9 3,017.2 3,268.5 1,692.0 107 70 771 613 Other Countries

100 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.9 IMPORT BAJA YANG DIKILANGKAN MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH IMPORTS OF FERTILIZERS, MANUFACTURED BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Negara-Negara Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Utama Quantity (Tonne) Value Major Countries 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 1,196,023 995,968 982,203 1,124,158 1,539,434 1,396,900 1,188,316 1,113,583 Total

Australia 2,832 2,312 861 1,096 4,358 3,750 1,043 1,473

Belarus 6,073 6,500 50,170 61,114 7,964 10,116 69,906 62,406

Belgium 5,610 19,679 10,533 15,403 10,795 34,843 19,697 26,788

Canada 227,979 132,507 172,285 200,176 324,950 221,376 246,432 209,255

China, People's Rep. of 155,562 178,925 149,200 270,625 136,061 196,550 138,975 202,972

Finland - 6,306 12,568 4,431 - 12,535 21,311 6,433

France 1,040 1,229 473 718 1,961 2,517 943 1,368

Germany, Fed. Rep. of 64,094 73,799 38,986 35,178 88,566 113,282 54,291 40,411

Indonesia, Rep. of 30,518 33,336 55,921 41,106 47,458 47,720 73,201 46,318

Japan 51,423 56,539 74,518 46,111 34,971 43,503 38,959 20,581

Jordan 110,885 37,838 43,998 88,040 162,814 63,784 62,794 100,392

Korea, Rep. of 67,790 47,512 49,156 32,746 68,025 43,877 38,025 16,538

Malaysia, Peninsula 94,046 97,471 65,240 48,601 170,180 177,446 141,867 108,360

Malaysia, Sarawak 29,830 36,776 25,075 21,025 32,709 42,931 27,883 21,691

Norway 3,947 1,183 13,431 3,200 6,106 2,061 21,560 5,088

Russian Federation 167,587 73,650 45,994 163,121 218,252 115,555 60,768 169,907

Singapore, Rep. of 278 840 135 151 2,322 3,858 3,274 503

Taiwan 48,915 60,621 67,119 30,830 35,031 48,341 36,241 16,012

U.S.A. 14,085 785 678 27 19,688 1,687 1,400 185

Vietnam, Soc. Rep. of 25,798 7,292 12,136 12,131 39,944 11,888 14,772 14,093

Negara-Negara Lain 87,732 120,867 93,725 48,329 127,279 199,282 114,973 42,807 Other Countries

101 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.10 IMPORT PRODUK PETROLEUM MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH IMPORTS OF PETROLEUM PRODUCTS BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (`000 Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara-Negara Quantity (`000 Tonne) Value Utama Major Countries 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 2,316.8 2,316.8 2,093.7 2,738.7 2,477.4 6,627,564 6,417,760 8,170,276 7,310,844 Total

Japan 0.3 0.3 0.4 0.3 2,620 2,504 2,949 2,771

Malaysia, Peninsula 838.7 778.0 1,351.9 1,065.2 2,342,579 2,468,345 3,941,925 3,107,565

Philippines 23.9 29.2 28.9 17.6 54,505 69,227 70,135 37,087

Singapore, Rep. of 1,295.0 1,283.6 1,353.9 1,392.4 3,686,866 3,853,912 4,127,309 4,142,586

Thailand 39.4 0.8 0.8 0.4 132,049 4,657 4,702 2,839

United Kingdom 0.2 0.2 0.3 0.2 1,747 2,110 2,703 1,874

U.S.A. 1.5 1.3 2.0 0.9 12,294 14,530 15,326 10,501

Negara-Negara Lain 117.7 0.3 0.6 0.6 394,904 2,474 5,228 5,621 Other Countries

11.11 IMPORT MOTOKAR, SUDAH DIPASANG (TERMASUK BAHARU DAN TERPAKAI) MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH IMPORTS OF MOTOR CARS, COMPLETELY BUILT-UP (INCLUDE NEW AND USED) BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Negara-Negara Kuantiti (Unit) Nilai (RM `000) Utama Quantity Value Major Countries 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Jumlah 26,409 26,409 26,300 30,866 32,680 1,198,705 1,258,648 1,467,200 1,472,547 Total

Germany, Fed. Rep. of 304 316 337 270 29,788 24,629 27,080 28,218

Italy 3 10 5 4 677 3,853 4,178 3,402

Japan 731 777 811 546 50,767 57,325 55,203 52,451

Korea, Rep. of 59 121 120 83 4,379 7,961 8,555 7,624

Malaysia, Peninsula 24,713 24,490 28,686 30,771 1,073,368 1,118,659 1,306,376 1,300,497

Thailand 468 362 575 828 28,424 24,409 41,123 62,325

United Kingdom 22 43 66 37 4,525 8,264 10,348 10,519

Negara-Negara Lain 109 181 266 141 6,777 13,547 14,336 7,510 Other Countries

102 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.12 IMPORT PACUAN EMPAT RODA, SUDAH DIPASANG (TERMASUK BAHARU DAN TERPAKAI) MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH IMPORTS OF FOUR WHEEL DRIVE VEHICLES, COMPLETELY BUILT-UP, (INCLUDE NEW AND USED) BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Negara-Negara Kuantiti (Unit) Nilai (RM `000) Utama Quantity Value Major Countries 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Jumlah 3,680 3,680 3,405 2,550 2,486 274,397 276,490 214,559 217,696 Total

Germany, Fed. Rep. of 66 106 78 66 13,312 14,081 8,509 5,329

Indonesia, Rep. of 497 230 271 89 20,280 9,232 10,677 3,465

Japan 1,438 1,066 700 659 74,858 47,308 28,745 24,405

Korea, Rep. of 97 128 73 111 9,222 13,493 8,160 13,443

Malaysia, Peninsula 1,268 1,417 1,172 1,303 116,236 120,168 108,286 126,016

Thailand 196 265 84 114 22,148 33,311 13,640 16,095

United Kingdom 90 125 118 48 12,060 27,833 28,396 15,005

Negara-Negara Lain 28 68 54 96 6,280 11,064 8,145 13,937 Other Countries

11.13 IMPORT LAIN-LAIN KENDERAAN PENUMPANG BERMOTOR, SUDAH DIPASANG (TERMASUK BAHARU DAN TERPAKAI) MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH IMPORTS OF OTHER PASSENGERS MOTOR VEHICLES COMPLETELY BUILT-UP, (INCLUDE NEW AND USED) BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Negara-Negara Kuantiti (Unit) Nilai (RM `000) Utama Quantity Value Major Countries 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Jumlah 5,748 5,748 6,881 7,305 7,203 329,952 398,733 429,263 435,447 Total

Germany, Fed. Rep. of 2 18 19 5 74 2,889 3,143 1,272

Indonesia, Rep. of 9.00 176 769 858 904.59 7,074 27,671 29,568

Japan 546 490 499 423 22,407 20,868 22,494 20,423

Korea, Rep. of 35 47 35 66 4,004 4,317 4,598 8,883

Malaysia, Peninsula 5,143 6,136 5,650 5,628 301,385 362,399 355,369 365,500

Thailand 1 1 116 84 85 46 10,875 5,947

Negara-Negara Lain 12 13 217 139 1,092 1,141 5,113 3,855 Other Countries

103 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.14 IMPORT JENTERA PENGGALI, PERATA, PENOLAK, DLL. MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH IMPORTS OF EXCAVATORS, LEVELLERS, BULLDOZERS, ETC. BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Negara-Negara Kuantiti (Unit) Nilai (RM `000) Utama Quantity Value Major Countries 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Jumlah 2,546 3,050 5,048 1,275 409,854 481,638 404,452 213,879 Total

China, People's Rep. of 86 108 143 94 24,240 28,964 23,775 19,136

India 5 2 6 12 2,054 4 90 1,351 2,560

Indonesia, Rep. of 81 87 125 108 23,891 22,700 32,801 26,910

Japan 1,219 1,378 852 517 148,871 201,450 115,613 60,826

Korea, Rep. of 62 19 26 21 17,313 6,099 11,971 9,556

Malaysia, Peninsula 541 768 3,511 279 82,528 73,386 131,670 39,576

Singapore, Rep. of 39 41 27 10 7,404 12,582 6,439 2,621

Thailand 74 109 69 87 25,365 37,215 23,699 28,586

United Kingdom 74 101 23 16 12,673 18,307 4,429 2,623

U.S.A. 307 396 211 105 52,770 72,621 29,437 16,866

Negara-Negara Lain 58 41 55 26 12,745 7,825 23,265 4,619 Other Countries

104 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.15 EKSPORT UDANG, SEGAR, DISEJUKBEKUKAN MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF FRESH, FROZEN PRAWNS BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity (Tonne) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 13 ,109 13,109 12,278 13,116 12,614 292,849 278,550 318,441 3 62,247 Total

Australia 450 962 639 1,006 18,412 30,345 21,267 39,294

Brunei Darussalam 41 39 17 30 1,164 1,333 252 322

China, People's Rep. of 291 12 71 195 10,376 222 2,948 6,885

Egypt - 19 -- - 834 --

France 44 62 24 - 1,450 1,880 822 -

Hong Kong 802 870 636 439 19,714 22,528 17,474 15,648

Italy 24 3 30 - 883 101 826 -

Japan 5,201 4,137 3,432 2,229 126,391 106,797 101,654 81,076

Korea, Rep. of 1,176 731 1,317 1,282 19,686 13,146 28,306 34,622

Malaysia, Peninsula 3,084 2,977 3,288 3,902 53,915 52,195 57,431 80,794

Malaysia, Sarawak 23 40 265 23 358 661 4,741 475

Singapore, Rep. of 22 135 874 985 350 2,750 23,243 29,704

Taiwan 668 720 1,400 1,054 10,387 12,579 37,049 27,468

Thailand 2 - 39 - 108 - 1,112 -

United Kingdom - 23 8 - - 430 175 -

U.S.A. 429 228 67 807 12,563 5,905 2,131 24,464

Vietnam, Soc. Rep. of 843 1,320 1,008 664 16,887 26,842 19,010 21,492

Negara-Negara Lain 10 - + + 204 - * 4 Other Countries

+ Kurang dari 500 Kilogram Less than 500 Kilogram 105 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.16 EKSPORT BIJI KOKO (MENTAH ATAU DISALAI) MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF COCOA BEANS (RAW OR ROASTED) BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity (Tonne) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 1,828 1,828 1,742 1,213 924 16,197 12,655 8,969 8,988 Total

Estonia - 59 -- - 304 - -

Malaysia, Peninsula 1,828 1,674 1,213 924 16,197 12,262 8,969 8,988

Negara-Negara Lain - 10 -- - 90 - - Other Countries

11.17 EKSPORT MINYAK ISIRONG KELAPA SAWIT@ MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF PALM KERNEL OIL @ BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity (Tonne) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Jumlah 565,251 565,251 509,693 661,833 599,476 2,734,756 1,793,192 1,697,874 2,147,901 Total

Brazil 3,480 - - - 23,403 - - -

China, People's Rep. of 107,333 129,723 191,829 85,120 502,682 406,976 487,676 286,145

Egypt 3,499 - 2,727 - 18,581 - 7,051 -

India 1,999 5,999 11,997 19,494 7,931 17,692 30,109 66,477

Japan 47,334 51,058 36,057 30,663 269,526 199,478 97,930 115,897

Korea, Rep. of 6,899 8,493 5,647 8,791 35,547 33,295 15,310 34,667

Malaysia, Peninsula 264,619 234,315 254,396 234,801 1,229,013 814,353 596,704 829,912

Netherlands 31,685 42,973 85,799 125,473 157,232 165,164 247,067 443,820

Philippines 4,530 - 2,674 1,699 17,357 - 7,043 6,300

Sri Lanka, Rep. of - - 2,039 1,020 - - 5,405 3,037

Taiwan - 204 203 245 - 582 555 1,053

U.S.A. 89,410 36,928 68,464 91,776 447,243 155,653 203,024 359,802

Vietnam, Soc. Rep. of - - - 393 - - - 791

Negara-Negara Lain 4,464 - + - 26,240 - * - Other Countries

@ Termasuk minyak isirong kelapa sawit mentah dan diproses. Include crude and processed palm kernel oil.

106 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.18 EKSPORT GETAH MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF RUBBER BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity (Tonne) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 51,348 51,348 59,681 56,408 37,581 655,654 559,429 428,661 217,699 Total

Australia 74 45 2 32 1,075 525 22 281

Belarus 302 202 202 - 4,217 1,766 1,826 -

Brazil 2,742 1,653 2,535 2,662 38,804 16,858 20,020 15,271

China, People's Rep. of 25,532 37,661 34,449 19,995 340,123 360,526 269,702 121,068

Costa Rica 141 1,348 1,890 1,304 1,934 12,930 14,813 7,687

Germany, Fed. Rep. of 224 404 337 298 3,155 4,663 3,353 2,681

India 1,149 101 504 383 16,480 1,048 3,616 2,132

Japan 68 46 47 109 999 581 506 997

Malaysia, Peninsula 14,652 12,485 11,703 8,273 160,714 102,365 75,499 38,807

Mexico 1,351 2,601 2,863 2,560 17,620 25,442 22,851 14,686

Netherlands 120 79 80 208 1,741 914 839 1,970

New Zealand 256 240 192 192 3,819 2,886 1,937 1,765

South Africa, Rep. of 383 403 383 145 5,906 3,519 3,073 741

Turkey 162 665 565 444 1,913 6,925 4,643 2,639

United Kingdom 626 459 121 40 8,139 5,044 1,047 310

U.S.A. 1,516 237 190 233 19,923 3,054 2,014 2,218

Negara-Negara Lain 2,049 1,051 346 702 29,091 10,383 2,900 4,446 Other Countries

107 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.19 EKSPORT BALAK GERGAJI (TERMASUK KONIFER) MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF SAWLOGS (INCLUDE CONIFEROUS) BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (`000 Meter Padu) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity ('000 Cubic Metre) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 266 .9 266.9 193.4 247.0 278.1 137,517 118,647 132,260 141,604 Total

Bangladesh - 0.1 - 0.3 - 68 - 73

China, People's Rep. of 89.2 58.7 85.7 68.9 47,436 39,002 48,369 40,748

Hong Kong - 0.1 + - - 28 13 -

India 49.3 36.9 21.7 21.1 27,278 24,005 13,073 10,815

Japan 99.1 65.0 99.9 97.2 53,065 41,992 55,690 54,458

Korea, Rep. of - 0.07 - 0.3 - 11 - 169

Malaysia, Peninsula 0.1 4.9 - - 43 2,808 - -

Philippines 24.2 9.2 31.3 45.8 7,988 2,514 11,151 17,794

Taiwan - 0.3 0.4 0.8 - 99 255 341

Thailand - 7.3 2.3 3.6 - 4,937 2,044 1,702

Vietnam, Soc. Rep. of 4.9 10.7 2.5 32.2 1,707 3,093 979 11,550

Negara-Negara Lain - 0.2 3.2 7.7 - 91 686 3,955 Other Countries

+ Kurang dari 50 Meter Padu / Less than 50 Cubic Metre

108 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.20 EKSPORT KAYU DIGERGAJI (TERMASUK KONIFER) MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF SAWN TIMBER (INCLUDE CONIFER) BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti ('000 Meter Padu) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity ('000 Cubic Metre) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 36 3.2 363.2 244.8 242.2 259.4 551,538 395,845 359,302 395,107 Total

Belgium 7.7 5.7 5.4 3.2 19,565 14,553 13,066 8,566

China, People's Rep. of 44.7 32.6 39.3 55.3 80,671 58,122 59,140 89,124

Hong Kong 6.1 4.5 3.1 2.4 8,836 7,717 5,519 4,594

Japan 28.4 26.4 21.5 23.1 53,445 52,895 42,230 48,332

Korea, Rep. of 7.3 4.2 3.0 2.5 8,412 5,795 3,334 3,615

Malaysia, Peninsula 17.4 10.5 10.8 7.3 24,990 15,613 14,161 10,219

Mauritius 5.7 4.7 4.1 4.0 10,593 8,302 7,863 9,935

Netherlands 17.8 6.9 4.7 8.4 42,916 16,845 12,965 21,742

Philippines 1.7 1.9 18.5 25.2 4,361 4,967 13,703 13,504

Singapore, Rep. of 2.8 1.3 1.3 0.3 5,788 2,545 2,454 724

South Africa, Rep. of 40.4 22.6 20.1 20.0 53,964 35,886 32,204 31,849

Taiwan 48.3 28.8 31.1 40.7 55,118 36,060 41,437 57,173

Thailand 100.2 73.5 55.7 42.7 121,261 96,885 70,549 51,446

United Kingdom 3.6 1.5 2.3 2.3 8,468 3,506 5,515 5,311

Negara-Negara Lain 31.2 19.7 21.2 22.0 53,149 36,152 35,161 38,972 Other Countries

109 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.21 EKSPORT PETROLEUM MENTAH MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF CRUDE PETROLEUM BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity (Tonne) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 6,438,987 6,982,560 6,876,027 7,279,212 16,240,557 18,497,253 18,249,115 18,695,444 Total

Australia 1,569,635 2,589,195 2,226,986 1,634,916 4,121,416 6,900,088 5,985,089 4,302,511

China, People's Rep. of 555,047 351,888 116,579 - 1,321,694 995,580 320,263 -

India 1,201,477 1,093,972 1,607,852 2,284,801 2,997,282 2,847,552 4,174,497 5,843,223

Indonesia, Rep. of 153,305 76,058 - 233,693 411,823 212,821 - 537,546

Japan 83,218 162,843 118,744 39,976 221,277 465,260 313,769 114,668

Korea, Rep. of 296,776 - - - 707,941 - - -

Malaysia, Peninsula 849,555 1,183,141 1,418,382 1,631,507 2,123,130 3,063,188 3,761,249 4,049,040

New Zealand 262,911 518,441 651,789 684,698 635,974 1,347,356 1,752,500 1,881,412

Philippines 253,338 248,199 - 194,103 574,555 658,851 - 515,487

Singapore, Rep. of 126,604 39,608 83,077 165,475 331,782 105,503 231,033 441,511

Thailand 837,609 719,215 576,812 410,042 2,172,787 1,901,054 1,503,813 1,010,046

Vietnam, Soc. Rep. of 249,511 - 75,806 - 620,896 - 206,902 -

Negara-Negara Lain ------Other Countries

110 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.22 EKSPORT MINYAK KELAPA SAWIT@ MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF PALM OIL @ BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity (Tonne) Value Country of Destination

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Jumlah 5,865,896 5,692,258 6,065,657 6,010,584 19,162,811 16,692,451 14,436,421 14,874,133 Total

Bangladesh 14,728 8,200 16,300 - 51,993 28,473 39,392 -

China, People's Rep. of 2,392,491 2,042,306 1,798,704 1,481,758 7,950,091 6,048,520 4,270,679 3,732,248

Egypt 86,994 - 59,773.78 - 285,921 - 150,896 -

Germany, F. Rep. of - - 15,998.86 - - - 36,403 -

India 261,385 628,423 934,156 1,060,006 813,481 1,737,106 2,228,050 2,597,650

Indonesia, Rep. of 690 381 32,803 79 3,389 1,736 72,867 255

Iran, Islamic Rep. of 30,957 - - 20,953 102,992 - - 49,853

Italy - 37,985 28,826 71,265 - 105,778 67,818 177,742

Japan 333,377 360,848 286,138 302,691 1,146,667 1,111,678 722,734 767,031

Korea, Rep. of 332,117 325,285 281,091 302,569 1,034,895 937,779 634,398 748,169

Malaysia, Peninsula 63,951 18,239 85,974 31,963 198,051 46,980 190,242 81,670

Netherlands 594,241 708,640 819,587 916,131 1,859,832 2,060,522 1,902,311 2,261,691

Nigeria 25,189 - 34,000 17,097 73,312 - 77,001 36,115

Pakistan 526,977 392,938 374,045 176,118 1,733,306 1,167,879 898,544 414,666

Philippines 372,787 188,812 117,695 365,470 1,272,601 593,927 299,091 907,381

Singapore, Rep. of 98,768 188,630 161,972 70,284 315,033 548,150 388,316 167,195

Spain 7,400 32,329 15,624 82,076 21,818 107,868 32,810 209,841

Taiwan 129,330 126,447 148,595 193,911 433,519 390,711 362,494 483,281

United Kingdom 28,509 39,521 50,565 34,322 76,395 104,358 99,128 70,819

U.S.A. 384,376 345,948 416,304 449,666 1,238,980 1,017,571 1,001,939 1,123,422

Vietnam, Soc. Rep. of - 173,548 325,568 372,248 - 485,447 817,788 932,426

Negara-Negara Lain 181,628 73,778 61,937 61,976 550,534 197,966 143,521 112,678 Other Countries

@ Termasuk minyak kelapa sawit mentah dan diproses, stearin mentah dan diproses dan palm fatty acid . Include crude and processed palm oil, crude and processed palm stearin and palm fatty acid.

111 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.23 EKSPORT METHANOL MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF METHANOL BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity (Tonne) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 1,258,051 1,429,874 1,122,768 1,350,237 1,319,232 1,516,270 1,293,162 1,589,389 Total

China, People's Rep. of 306,947 4 58,487 238,233 354,271 325,184 485,250 262,028 373,605

India 4,496 - - - 4,778 - - -

Indonesia, Rep. of 150,878 173,977 146,803 139,305 160,923 184,140 174,432 167,662

Japan 272,131 274,506 194,208 122,416 274,070 284,482 212,269 142,856

Korea, Rep. of 105,824 98,462 113,673 75,638 107,377 104,445 126,585 89,386

Malaysia, Peninsula 146,106 131,154 146,488 151,654 156,912 138,545 179,619 187,466

Malaysia, Sarawak 71,770 72,798 72,888 77,563 79,152 81,903 89,075 108,582

Netherlands - - - 76,410 - - - 86,144

Philippines 37,547 62,504 37,599 38,513 39,372 67,655 44,345 53,608

Singapore, Rep. of 49,709 9,468 27,287 25,879 53,651 10,260 31,560 33,885

Slovenia - - - 18,031 - - - 23,079

Taiwan 23,796 15,150 4,768 75,241 24,332 15,803 4,792 79,203

Thailand 78,417 107,072 97,488 79,385 82,406 115,660 117,650 98,730

U.S.A. - - - 76,918 - - - 96,989

Vietnam, S. Rep. Of 10,430 26,296 43,333 39,014 11,076 28,125 50,807 48,194

Negara-Negara Lain ------Other Countries

112 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.24 EKSPORT KEPINGAN VENIR MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF VENEER SHEETS BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Meter Padu) Nilai (RM '000) Negara yang Dituju Quantity (Cubic Metre) Value Country of Destination 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 73,529.7 73,529.7 46,395.6 52,643.2 66,253.7 102,632 73,336 74,421 97,078 Total

Australia 944.4 349.2 71.7 591.0 2,124 902 117 1,572

Canada - - 37.2 - - - 98 -

China, People's Rep. of 1,476.1 36.7 80.0 865.7 2,239 105 95 888

Hong Kong, SAR 564.5 691.0 261.7 807.1 595 706 261 844

India 15.3 - - - 51 ---

Indonesia, Rep. of 93.8 231.8 370.2 290.4 176 664 991 928

Japan 9,905.5 9,103.5 5,465.4 6,343.8 20,408 21,537 12,892 17,256

Korea, Rep. of 16,488.0 17,420.2 17,417.8 21,731.8 21,422 26,234 20,242 26,816

Malaysia, Peninsula 2,943.6 797.3 328.3 836.1 4,305 1,214 427 1,331

Malaysia, Sarawak 13,522.7 7,371.1 14,971.2 5,270.4 15,658 7,533 18,476 7,874

Netherlands - - - 50.5 - - - 171

Philippines 357.2 128.6 445.8 1,520.7 158 161 177 1,786

Sri Lanka, Rep. of 62.3 44.3 - - 85 80 --

Taiwan 26,950.7 9,913.4 13,031.7 26,098.0 34,915 13,668 20,211 34,002

U.S.A. 205.8 306.7 162.2 1,811.0 495 529 434 3,552

Vietnam, Soc. Rep. of - - - 37.2 - - - 59

Negara-Negara Lain - 1.7 - - - 3 -- Other Countries

113 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.25 EKSPORT PAPAN LAPIS BIASA MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF PLYWOOD PLAIN BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (`000 Meter Padu) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Quantity ('000 Cubic Metre) Value Country of Destination

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 76 5.0 765.0 642.5 645.5 592.8 1,196,495 1,016,755 1,037,652 979,242 Total

Bahrain - 0.7 - 0.6 - 866.29 - 954.06

Belgium - 0.1 - 0.1 - 182.18 - 183.47

Canada 1.1 1.6 3.0 2.3 1,949 2,893 5,422 4,038

China, People's Rep. of 3.8 4.2 2.7 2.3 7,728 9,933 6,612 5,639

Egypt 60.0 36.8 51.5 40.3 74,635 52,687 68,322 55,296

Hong Kong, SAR 10.0 9.5 7.3 9.1 13,976 14,097 9,991 12,667

India 9.9 7.0 6.8 8.7 16,322 11,913 12,648 17,723

Japan 201.3 135.9 127.2 121.8 355,279 245,590 236,684 228,749

Korea, Rep. of 89.7 62.2 76.5 78.4 121,752 78,334 95,116 102,535

Malaysia, Peninsula 108.9 117.2 109.0 101.8 166,136 175,105 167,822 163,601

Malaysia, Sarawak + 0.2 2.2 1.2 7 103 2,471 1,590

Mexico 46.3 61.8 49.2 36.9 74,350 97,746 82,191 63,985

Philippines 31.2 27.9 36.1 36.0 59,471 55,362 69,329 71,807

Saudi Arabia 3.2 3.6 4.1 4.2 4,464 5,062 5,842 6,389

Singapore, Rep. of 8.1 7.0 6.7 6.3 10,951 9,391 8,302 10,312

Taiwan 79.5 47.4 32.7 25.1 114,507 69,733 49,466 39,234

Thailand 22.4 27.6 25.4 34.9 30,339 38,947 37,103 47,778

United Kingdom 4.9 4.6 5.3 5.9 9,130 9,689 11,210 13,158

U.S.A. 37.6 54.5 56.7 50.2 70,724 93,087 105,126 94,557

Yemen, Rep. of 0.7 - - 5.1 1,010 - - 6,505

Negara-Negara Lain 46.5 32.6 43.0 21.6 63,765 46,035 63,995 32,541 Other Countries

+ Kurang dari 50 Meter Padu / Less than 50 Cubic Metres

114 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.26 EKSPORT BESI BRIKUET PANAS MENGIKUT NEGARA-NEGARA UTAMA, SABAH EXPORTS OF HOT BRIQUETTED IRON BY MAJOR COUNTRIES, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) Negara yang Dituju Country Quantity (Tonne) Value of Destination

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 719,368 680,865 475,098 702,270 982,787 840,122 503,528 811,113 Total

Bangladesh - 7,402 - - - 8,900 - -

China, People's Rep. of 178,500 156,769 117,201 29,700 214,485 175,665 100,719 31,761

India - 41,603 43,975 - - 45,964 50,609 -

Indonesia, Rep. of - - - 20,255 - - - 22,946

Japan 29,076 - - 25,026 44,123 - - 28,378

Korea, Rep. of 358,562 327,594 211,633 326,847 497,167 410,711 237,666 379,674

Malaysia, Peninsula 119,146 105,276 93,083 - 176,285 148,192 104,504 -

Qatar - - - 252,148 - - - 291,346

Saudi Arabia - - - 43,299 - - - 51,161

Singapore, Rep. of 34,084 32,989 - - 50,727 37,800 - -

Taiwan - 9,231 9,206 - - 12,890 10,030 -

Vietnam, Soc. Rep. of - - - 4,995 - - - 5,847

Negara-Negara Lain ------Other Countries

115 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.27 EKSPORT GETAH MENGIKUT GRED, SABAH EXPORTS OF RUBBER BY GRADE, SABAH

Kuantiti (Tan Metrik) Nilai (RM `000) (a) Gred Getah Quantity (Tonne) Value Grade of Rubber 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 51,347.5 59,680.9 56,408.2 37,580.6 655,654 559,429 428,661 217,699 Total

RSS Gred 1 - 72.0 18.0 - - 433 98 - RSS Grade 1

RSS Gred 2 ------RSS Grade 2

RSS Gred 3 ------RSS Grade 3

RSS Lain 18.0 6.0 - 20.0 130 87 - 82 RSS Other

TSNR L 525.4 509.0 337.7 20.2 7,442 5,760 2,949 100

TSNR 5 882.0 1,426.3 544.3 665.3 11,354 14,228 4,768 4,032

TSNR 10 9,835.6 8,302.1 9,445.0 9,208.1 135,182 81,011 74,364 53,258

TSNR 20 33,709.3 44,760.0 41,455.4 23,637.6 449,461 424,612 322,363 138,986

TSNR Lain - 141.1 - - - 1,107 - - TSNR Other

Scrap and Cup Lump 1,243.5 693.3 2,087.7 2,301.3 7,154 3,363 6,771 6,460

Lain-lain 5,133.7 3,771.0 2,520.1 1,728.3 44,932 28,827 17,348 14,781 Others

(a) Pindaan kepada keterangan Gred Getah mulai Januari 2013. Changes in description on Grade of Rubber w.e.f. January 2013. 1. G.A.B. (R.S.S.) kepada RSS Gred / G.A.B. (R.S.S.) to RSS Grade 2. G.P. (S.M.R.) kepada TSNR / G.P. (S.M.R.) to TSNR

116 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.28 EKSPORT KAYU BALAK (TERMASUK KONIFER) MENGIKUT JENIS, SABAH EXPORTS OF SAWLOGS (INCLUDE CONIFEROUS) BY TYPE, SABAH

Kuantiti (`000 Meter Padu) Nilai (RM `000) Jenis Kayu Quantity ('000 Cubic Metre) Value Type of Timber 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 266.9 266.9 193.4 247.0 278.1 137,517 118,647 132,260 141,604 Total

Balau (Selangan Batu) & 57.4 47.3 26.5 20.7 36,026 33,527 18,704 13,045 Red Balau (Selangan Batu Merah)

Merawan (Gagil) 0.3 0.2 0.5 0.7 79 62 231 291

Kapur 34.7 29.0 31.9 19.7 18,091 19,510 18,911 11,354

Keruing 24.2 14.6 16.2 24.2 12,322 9,038 8,695 13,421

Nyatoh & Nyatoh Kuning 1.0 0.3 0.6 0.3 499 175 301 165

Light Red Meranti 47.2 22.9 45.5 53.7 23,751 13,310 21,826 26,959 (Red Seraya)

Dark Red Meranti 0.7 0.1 1.0 1.9 348 60 407 1,159 (Obar Suluk)

Belian 1.5 4.6 8.8 10.6 1,337 6,988 8,737 9,354

Keranji 3.8 1.5 1.3 2.9 1,465 658 600 1,306

Resak 1.5 1.2 1.7 2.3 617 474 813 1,008

Tualang 11.8 3.8 5.1 5.5 5,755 2,044 2,414 2,601

Lain-lain 82.8 68.1 107.9 135.5 37,227 32,800 50,621 60,941 Others

117 PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

11.29 EKSPORT KAYU GERGAJI (TERMASUK KONIFER) MENGIKUT JENIS, SABAH EXPORTS OF SAWN TIMBER (INCLUDE CONIFEROUS) BY TYPE, SABAH

Kuantiti (`000 Meter Padu) Nilai (RM `000) Jenis Kayu Quantity ('000 Cubic Metre) Value Type of Timber 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Jumlah 363 .2 363.2 244.8 242.2 259.4 551,538 395,845 359,302 395,107 Total

Dark Red Meranti, Light 120.5 66.8 68.7 64.7 189,675 113,626 112,065 112,879 Red Meranti & Meranti Bakau

White Lauan, White 24.5 18.2 17.0 17.2 33,081 27,424 24,370 25,024 Meranti, White Seraya, Yellow Meranti & Alan

Keruing, Ramin, Kapur, 105.4 72.6 68.3 71.6 158,737 111,570 108,155 114,144 Teak, Jelutong, Kempas, Mengkulang & Balau (Selangan Batu)

Tualang (Menggaris) 8.4 3.2 1.9 1.3 8,329 3,564 2,201 1,895

Resak 0.3 0.1 0.2 0.4 222 182 174 283

Bintangor 2.3 2.5 1.1 0.3 2,680 3,157 1,556 478

Damar Minyak 2.9 4.9 2.4 1.8 4,637 10,419 5,016 5,073

Belian 25.0 16.9 22.0 13.1 49,678 33,470 33,073 20,937

Melunak + 0.1 0.3 0.1 27 222 454 191

Keranji 2.9 2.1 4.9 3.9 3,527 2,660 6,066 4,619

Binuang 0.1 - 1.0 - 85 - 826 -

Kayu Malam 7.7 4.1 4.7 10.7 25,362 13,887 15,425 35,647

Lain-Lain 63.2 53.3 49.7 74.3 75,499 75,664 49,921 73,936 Others

+ Kurang dari 50 Meter Padu / Less than 50 Cubic Metres

118

PERTANIAN AGRICULTURE

12.1 KELUASAN BERTANAM BAGI TANAMAN-TANAMAN UTAMA, SABAH PLANTED AREA OF MAIN CROPS, SABAH

Hektar Tanaman Sektor Hectare Crop Sector 2010 2011 2012 2013 2014p

Getah Jumlah 87,028 108,083 115,306 109,975 131,241 Rubber Total Estet - 20,488 20,488 32,237 39,137 Estate Skim Tanah - 1,922 2,136 2,136 15,724 Land Scheme Kebun Kecil 87,028 85,673 92,682 75,602 76,380 Smallholding

Kelapa Sawit Jumlah 1,414,625 1,447,024 1,451,764 1,521,103 1,536,221 Oil Palm Total Estet 1,145,393 1,170,534 1,169,389 1,178,653 1,183,847 Estate Skim Tanah 158,777 158,856 161,758 158,685 167,857 Land Scheme Kebun Kecil 110,455 117,634 120,617 183,765 184,517 Smallholding

Kelapa Jumlah 18,083 16,713 16,756 17,286 16,785 Coconut Total Estet 151 151 151 151 151 Estate Skim Tanah 207 206 206 206 193 Land Scheme Kebun Kecil 17,725 16,356 16,399 16,929 16,441 Smallholding

Koko Jumlah 6,936 6,486 4,133 5,063 6,272 Cocoa Total Estet 990 856 - - - Estate Skim Tanah 321 321 316 316 325 Land Scheme Kebun Kecil 5,625 5,309 3,817 4,747 5,947 Smallholding

Padi Jumlah 43,168 45,275 39,621 38,484 41,019 Paddy Total Sawah (a) 36,458 38,349 33,667 32,050 34,914 Wetland (a) Huma 6,710 6,926 5,954 6,434 6,105 Dryland

Nota: (a) Termasuk Padi Luar Musim. Sumber : Jabatan Pertanian, Sabah Note: Includes Off-Season Paddy. Source: Department of Agriculture, Sabah Musim Utama ditakrifkan sebagai tempoh padi ditanam yang mana tarikh mula ditanam jatuh antara 1 Ogos hingga 28/29 Februari tahun berikutnya. Main Season is defined as the period when paddy is planted in which the commence date of planting falls between 1 August to 28/29 February of the following year. Luar Musim ditakrifkan sebagai tempoh bila padi ditanam yang mana tarikh mula ditanam jatuh antara 1 Mac hingga 31 Julai dalam tahun berkenaan. Off Season is defined as the period when paddy is planted in which the commence date of planting falls between 1 Mac to 31 July of the year.

119 PERTANIAN AGRICULTURE

12.2 KELUASAN BERTANAM BAGI TANAMAN-TANAMAN UTAMA MENGIKUT BAHAGIAN DAN DAERAH PERTANIAN, SABAH, 2014P PLANTED AREA OF MAIN CROPS BY DIVISION AND AGRICULTURAL DISTRICT, SABAH, 2014 P

Padi Padi Kelapa (a) (b) Bahagian/Daerah Sawah Huma Getah Koko Kelapa Sawit Pertanian Wetland Dry Paddy Rubber Cocoa Coconut Oil Palm Division/Agricultural District Paddy Hektar Hectare

SABAH 34,914 6,105 131,241 6,272 16,785 1,536,221

Bahagian Tawau 160 - 4,406 1,367 4,863 615,356 Tawau 160 - 3,942 1,055 1,003 182,661 Semporna - - 173 96 2,132 49,742 Lahad Datu - - 264 24 1,710 303,428 Kunak - - 27 192 18 79,525

Bahagian Sandakan 726 744 15,798 280 572 808,499 Sandakan - - 2,213 13 507 131,794 Kinabatangan - 40 449 222 2 356,026 Beluran 671 8 10,088 14 55 221,584 Tongod 55 455 1,519 19 2 33,338 Telupid - 241 1,529 12 6 65,757

Bahagian Kudat 8,940 1,769 21,443 437 9,788 29,583 Kudat 569 356 5,563 26 3,536 6,054 Pitas 1,690 910 8,022 3 3,434 12,381 Kota Marudu 6,403 203 7,858 360 1,708 8,565 Matunggong 278 300 - 48 1,110 2,583

Bahagian Pantai Barat 16,990 1,929 30,740 2,100 623 9,493 Kota Belud 11,442 42 6,845 303 276 1,249 Ranau 858 1,675 5,726 1,523 50 3,098 Tuaran 1,821 41 7,854 156 76 431 Kota Kinabalu 85 118 369 10 8 - Penampang 251 53 3,449 105 8 38 Putatan ------Papar 2,533 - 6,497 3 205 4,677

Bahagian Pedalaman 8,098 1,663 58,854 2,088 939 73,290 Beaufort 179 - 4,713 - 347 22,589 Sipitang 535 152 5,327 193 212 565 Kuala Penyu 14 6 2,798 1 342 2,122 Tenom 937 379 11,536 840 - 6,082 Keningau 3,319 - 5,668 201 37 12,201 Tambunan 1,862 156 3,171 325 - 415 Nabawan 699 500 3,247 245 1 4,823 Sook 553 470 22,394 283 - 24,493

Nota: (a) Termasuk Padi Luar Musim. Sumber : Jabatan Pertanian, Sabah Note : Includes Off-Season Paddy. Source : Department of Agriculture, Sabah

(b) Termasuk Padi Bukit dan Padi Kendinga. Includes Hill Paddy and Kendinga Paddy.

120 PERTANIAN AGRICULTURE

12.3 KELUASAN BERTANAM DAN PENGELUARAN BAGI TANAMAN-TANAMAN LAIN, SABAH PLANTED AREA AND PRODUCTION OF OTHER CROPS, SABAH

P Tanaman 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Crop

KELUASAN BERTANAM (HEKTAR) PLANTED AREA (HECTARE)

Jumlah 27,549 27,395 28,105 27,625 27,350 26,630 Total Kopi 2,595 2,582 2,550 2,368 2,390 2,174 Coffee Tebu 36 73 78 49 44 48 Sugar Cane Teh 362 362 365 414 414 414 Tea Tembakau 177 183 136 121 127 107 Tobacco Buah-buahan 17,726 17,815 17,546 17,674 17,087 16,644 Fruits Sayur-sayuran 2,921 2,945 4,224 3,911 4,058 3,935 Vegetables Tanaman Kontan 1,862 1,900 1,713 1,603 1,755 1,797 Cash Crops Rempah 770 540 498 490 480 516 Spices

Lain-lain * 1,100 995 995 995 995 995 Others

PENGELUARAN (TAN METRIK) PRODUCTION (TONNE)

Jumlah 223,345 226,271 231,495 201,985 183,933 203,065 Total Kopi 2,595 2,582 2,550 2,368 2,390 2,174 Coffee Buah-buahan 162,200 165,406 165,439 146,058 122,462 139,409 Fruits Sayur-sayuran 38,468 40,244 50,318 41,452 44,295 46,060 Vegetables Tanaman Kontan 13,863 14,450 10,937 9,076 11,891 11,922 Cash Crops Rempah 6,219 3,589 2,251 3,031 2,895 3,500 Spices

Nota: * Termasuk Jering, Petai dan Sagu. Sumber : Jabatan Pertanian, Sabah Note: Includes Jering, Petai and Sago. Source: Department of Agriculture, Sabah

121 PERTANIAN AGRICULTURE

12.4 KELUASAN BAGI GETAH DALAM ESTET-ESTET DAN KEBUN KECIL, SABAH AREA OF RUBBER ESTATES AND SMALLHOLDINGS, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014

Estet-Estet (Hektar) Estates (Hectare)

Jumlah Keluasan Bertanam Getah di bawah Hasil Tinggi bagi Matang dan Belum Matang 87 87 87 87 87 Total Rubber Planted Area under High Yielding Material for Mature and Immature

Kebun Kecil (Hektar) Smallholdings (Hectare)

Jumlah Keluasan Bertanam Getah di bawah Bahan Hasil Tinggi (a) 69,572 69,572 74,399 77,737 104,041 Total Rubber Planted Area under HighYielding Material

Matang 37,728 39,258 42,271 46,148 49,992 Mature

Belum Matang 31,844 30,314 32,128 31,589 54,049 Immature

Pengeluaran (Tan Metrik) Production ( Tonne ) Kandungan Getah Kering (KGK) 41,561 37,226 43,250 38,403 38,199

Unit Pengurusan Perhutanan (Hektar) Forest Management Unit (Hectare)

Jumlah Keluasan Bertanam Getah di bawah Hasil Tinggi bagi Matang dan Belum Matang 10,990 20,403 20,488 32,237 32,237 Total Rubber Planted Area under High Yielding Material for Mature and Immature

(a) Termasuk Rancangan Penempatan Getah dan Sumber : Lembaga Industri Getah, Sabah berdasarkan keluasan yang disemak semula. Source: Sabah Rubber Industry Board Includes Rubber Settlement Schemes and based on revised hectarage.

122 PERTANIAN AGRICULTURE

12.5 ESTET DAN SKIM TANAH KELAPA SAWIT - BILANGAN, KELUASAN BERTANAM, PENGELUARAN DAN HASIL, SABAH OIL PALM ESTATES AND LAND SCHEMES - NUMBER, PLANTED AREA, PRODUCTION AND YIELD, SABAH

Pengeluaran Tahun Bilangan Keluasan Bertanam Keluasan Rumpun Hasil Year Number Planted Area Pengeluaran Buah Sehektar Area in Segar (a) Yield Per Jumlah Matang Belum Production Production Hectare Total Mature Matang of Fresh Fruit Immature Bunches

Hektar Tan metrik Hectare Tonne

Estet (a) Estate

2010 1,372 1,027,423 909,754 117,669 909,754 18,813,713 20.68

2011 1,386 1,045,856 932,254 113,602 932,254 21,199,456 22.74

2012 1,413 1,055,090 950,318 104,772 950,318 19,605,060 20.63

2013 1,430 1,076,916 975,286 101,630 975,286 20,490,759 21.01

2014 1,579 1,091,223 1,145,890 150,802 1,145,890 24,819,977 21.66

Skim Tanah (b) Land Scheme

2010 144 216,614 192,279 24,335 192,279 3,455,254 17.97

2011 141 209,048 181,124 27,924 181,124 3,656,894 20.19

2012 137 206,543 174,443 32,100 174,443 3,230,684 18.52

2013 134 199,560 168,189 31,371 168,189 3,257,260 19.37

2014 137 205,469 167,927 37,542 167,927 3,188,374 18.99

(a) Estet swasta sahaja. Sumber: Lembaga Minyak Sawit Malaysia Private estate only. Source: Malaysian Palm Oil Board (MPOB) (b) Termasuk FELDA, FELCRA dan Agensi Kerajaan Negeri. Includes FELDA, FELCRA and State Government Agency.

123 PERTANIAN AGRICULTURE

12.6 KELUASAN BERTANAM KELAPA SAWIT MENGIKUT KATEGORI, SABAH PLANTED AREA OF OIL PALM BY CATEGORY, SABAH

Jumlah Estet Skim Tanah Kebun Kecil Total Estate Land Scheme Smallholding Tahun Year Hektar Hectare

2010 1,409,676 1,027,423 216,614 165,639

2011 1,431,762 1,045,856 209,048 176,858

2012 1,442,588 1,055,090 206,543 180,955

2013 1,475,108 1,076,916 199,560 198,632

2014 1,511,510 1,091,223 205,469 214,818

Sumber: Lembaga Minyak Sawit Malaysia Source : Malaysian Palm Oil Board (MPOB)

124 PERTANIAN AGRICULTURE

12.7 ESTET KELAPA - KELUASAN BERTANAM, PENGELUARAN DAN HASIL, SABAH COCONUT ESTATES - PLANTED AREA, PRODUCTION AND YIELD, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014P

Keluasan Bertanam (Hektar) 18,083 16,713 16,756 17,286 16,785 Planted Area (Hectare)

Estet 151 151 151 151 151 Estate

Skim Tanah 207 206 206 206 193 Land Scheme

Kebun Kecil 17,725 16,356 16,399 16,929 16,441 Smallholding

Bilangan Buah Dipungut (a) (`000) 54,249 50,139 50,268 51,858 50,355 Number of Nuts Harvested

Kelapa Kering yang Dikeluarkan (b) (Tan metrik) 6,944 6,418 6,434 6,638 6,445 Copra Produced (Tonne)

Nota: (a) Anggaran pengeluaran 3,000 biji buah Sumber: Jabatan Pertanian, Sabah Note: kelapa sehektar. Source : Department of Agriculture, Sabah Estimated production of 3,000 nuts per hectare.

(b) Anggaran pertukaran bagi kelapa kering 320 gram sebiji. Estimated conversion on copra of 320 gram per nut.

125 PERTANIAN AGRICULTURE

12.8 ESTET KOKO - BILANGAN, KELUASAN BERTANAM, PENGELUARAN DAN HASIL, SABAH COCOA ESTATES - NUMBER, PLANTED AREA, PRODUCTION AND YIELD, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014 (p)

Bilangan Estet 18 17 5 4 4 Number of Estates Estet Swasta 14 13 2 1 1 Private Estates Estet di bawah agensi kerajaan 4 4 3 3 3 Estates under government agency

Keluasan Bertanam (Hektar) Planted Area (Hectare) Jumlah 1,289 904 303 312 313 Total Estet Swasta 990 605 48 28 28 Private Estates Estet di bawah agensi kerajaan 299 299 255 284 285 Estates under government agency

Matang 1,179 793 192 307 307 Mature Estet Swasta 990 605 48 28 28 Private Estates Estet di bawah agensi kerajaan 189 189 144 279 279 Estates under government agency

Muda 110 110 110 5 6 Immature Estet Swasta - - - - - Private Estates Estet di bawah agensi kerajaan 110 110 110 5 6 Estates under government agency

Jumlah Keluasan Dipetik (Hektar) 907 539 175 219 219 Total Harvested Area (Hectare) Estet Swasta 759 405 48 28 28 Private Estates Estet di bawah agensi kerajaan 148 134 127 191 191 Estates under government agency

Pengeluaran Biji Koko Kering (Tan metrik) 281 117 30 15 13 Production of Dry Cocoa Beans (Tonne) Estet Swasta 265 112 24 7 5 Private Estates Estet di bawah agensi kerajaan 16 5 5 8 8 Estates under government agency

Hasil Sehektar (Tan metrik) 0.31 0.22 0.17 0.07 0.06 Yield Per Hectare (Tonne)

Sumber: Lembaga Koko Malaysia Source : Malaysian Cocoa Board 126 PERTANIAN AGRICULTURE 12.9 KELUASAN BERTANAM, PENGELUARAN DAN HASIL PADI, SABAH PLANTED AREA, PRODUCTION AND YIELD OF PADDY, SABAH

Musim Season  2010 2011 2012 2013 2014

Jumlah Total Keluasan Bertanam (Hektar) 42,496 43,331 44,903 38,614 41,463 Planted Area (Hectare) Pengeluaran (Tan metrik) Production (Tonne) Padi Padi/Paddy 135,591 132,243 126,758 116,079 140,519 Paddy Beras Beras/Rice 85,422 83,313 79,858 73,130 88,527 Rice Purata Hasil Padi (Kg./Hektar) 3,191 3,052 2,823 3,006 3,389 Average Yield of Paddy (Kg./Hectare)

Padi Sawah (Musim Utama) Wetland Paddy (Main Season) Keluasan Bertanam (Hektar) 23,439 25,391 27,119 22,809 22,199 Planted Area (Hectare) Pengeluaran (Tan metrik) Production (Tonne) Padi Padi/Paddy 78,260 83,357 81,601 76,354 77,969 Paddy Beras Beras/Rice 49,304 52,515 51,408 48,103 49,121 Rice Purata Hasil Padi (Kg./Hektar) 3,339 3,283 3,009 3,348 3,512 Average Yield of Paddy (Kg./Hectare)

Musim Season  2010 2011 2012 2013 2014

Padi Sawah (Luar Musim) Wetland Paddy (Off-Season) Keluasan Bertanam (Hektar) 11,067 11,230 10,858 9,851 12,830 Planted Area (Hectare) Pengeluaran (Tan metrik) Production (Tonne) Padi Padi/Paddy 38,366 33,558 32,015 26,171 44,779 Paddy Beras Beras/Rice 24,170 21,142 20,169 16,488 28,211 Rice Purata Hasil Padi (Kg./Hektar) 3,467 2,988 2,949 2,657 3,490 Average Yield of Paddy (Kg./Hectare) 127 PERTANIAN AGRICULTURE

12.9 KELUASAN BERTANAM, PENGELUARAN DAN HASIL PADI, SABAH (SAMB.) PLANTED AREA, PRODUCTION AND YIELD OF PADDY, SABAH (CONT'D)

Musim Season

 2010 2011 2012 2013 2014

Padi Huma Dryland Paddy

Keluasan Bertanam (Hektar) 7,990 6,710 6,926 5,954 6,434 Planted Area (Hectare)

Pengeluaran (Tan metrik) Production (Tonne)

Padi Padi/Paddy 18,965 15,328 13,142 13,554 17,771 Paddy

Beras Beras/Rice 11,948 9,657 8,279 8,539 11,196 Rice

Purata Hasil Padi (Kg./Hektar) 2,374 2,285 1,897 2,277 2,762 Average Yield of Paddy (Kg./Hectare)

Nota : 1. Pengeluaran Padi = Keluasan Bertanam X Purata Hasil Sumber : Jabatan Pertanian, Sabah 1,000 Source : Department of Note : Paddy Production = Planted Area X Average Yield Agriculture, Sabah 1,000

2. Pengeluaran beras adalah 63% daripada pengeluaran padi. Rice Production is 63% of Paddy Production.

3. Purata Hasil = Jumlah Pengeluaran Padi X 1,000 Kg./Hektar Jumlah Keluasan Bertanam Average Yield = Total Paddy Production X 1,000 Kg./Hectare Total Planted Area

Data tahunan padi merujuk kepada data yang dilaporkan untuk kedua-dua musim, iaitu Musim Utama (termasuk padi huma) dan Luar Musim. Contoh, data untuk tahun 2013 merujuk kepada Musim Utama 2012/2013 dan Luar Musim 2013. Konsep ini digunakan untuk purata hasil padi, keluasan bertanam dan anggaran pengeluaran padi. Yearly data for paddy refers to data reported in both seasons, i.e., the Main Season (including dryland paddy) and the Off Season. For example, data for 2013 refers to the Main Season 2012/2013 and the Off Season 2013. This concept applies to average yield of paddy, area planted and estimate of paddy production.

128 PERTANIAN AGRICULTURE

12.10 KOPERASI PEMBANGUNAN TANAH MENGIKUT DAERAH PENTADBIRAN, SABAH, 2014 CO-OPERATIVE LAND DEVELOPMENT SOCIETIES BY ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH, 2014

Daerah Bilangan Bilangan Jumlah Keluasan Bertanam Pentadbiran Koperasi Anggota Keluasan Planted Area Administrative Number of Number of Pindah District Co-operative Members Milik Societies Total Jumlah Getah Kelapa Koko Alienated Total Rubber Sawit Cocoa Area Oil Palm

Hektar Hectare

SABAH 309 28,144 20,913 15,220 860 14,348 12

Sandakan 44 7,785 6,352 5,839 - 5,839 -

Beluran 20 3,945 4,064 2,837 - 2,837 -

Kudat 14 87 87 87 - 87 -

Kota Marudu 19 1,242 1,242 661 661 - -

Lahad Datu 18 684 1,060 939 199 740 -

Tawau 28 2,398 5,533 2,796 - 2,796 -

Semporna 10 90 90 90 - 79 12

Beaufort 14 761 1,755 1,679 - 1,679 -

Sipitang 9 458 458 101 - 101 -

Keningau 39 3,230 272 192 - 192 -

Penampang 11 327 - - - - -

Kota Belud 20 1,049 - - - - -

Ranau 7 419 - - - - -

Kota Kinabalu 31 4,681 - - - - -

Tuaran 13 357 - - - - -

Papar 12 631 - - - - -

Nota : Jumlah mungkin berbeza kerana pembundaran. Sumber : Suruhanjaya Koperasi Note: Total may differ due to rounding. Malaysia, Negeri Sabah Source : Malaysian Co-operative Commission Sabah

129 PERTANIAN AGRICULTURE

12.11 KOPERASI PEMBANGUNAN TANAH MENGIKUT TANAMAN UTAMA, SABAH, 2014 COOPERATIVE LAND DEVELOPMENT SOCIETIES BY MAIN CROPS, SABAH, 2014

Bilangan Bilangan Jumlah Keluasan Koperasi Anggota Keluasan Bertanam Tanaman Utama Number of Number of Pindah Milik Planted Main Crop Cooperative Members Total Alienated Area Area

Hektar Hectare

Jumlah 47 (a) 5,308 20,913 15,494 Total

Getah 3 112 1,441 860 Rubber

Kelapa Sawit 37 4,433 15,965 14,348 Oil Palm

Koko 1 18 12 12 Cocoa

Tidak Dipastikan 6 745 3,495 274 Undecided

Nota : (a) Tidak termasuk 231 buah Koperasi Sumber : Suruhanjaya Koperasi Note : Pembangunan Tanah dengan Malaysia, Negeri Sabah Source : Malaysian Cooperative 8,821 ahli yang tidak/belum memiliki tanah. Commission Sabah Excludes 231 Cooperative Land Development Koperasi Pembangunan Societies with Tanah 8,821 dengan members 606 ahli yangwho do tidak not/not memiliki yet possess tanah land.

Jumlah CommissionSocieties mungkin berbeza with kerana 606 pembundaran. Total members may differ who due do to not rounding. possess land.

130 PERTANIAN AGRICULTURE

12.12 TANAH SIMPANAN YANG DIWARTAKAN (SELAIN DARIPADA HUTAN SIMPANAN) DAN TANAH PINDAH MILIK, SABAH GAZETTED RESERVES (OTHER THAN FOREST RESERVES) AND ALIENATED LAND, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014 Kilometer Persegi Square Kilometre

Simpanan (Selain Daripada Hutan Simpanan) 24,733 24,760 24,742 24,746 24,758 Reserves (Other Than Forest Reserves)

Tanah Berhakmilik 19,560 20,010 21,128 22,158 22,501 Alienated Land

Sumber: Jabatan Tanah dan Ukur, Sabah Source: Lands and Surveys Department, Sabah

12.13 PERMOHONAN UNTUK TANAH NEGERI, SABAH APPLICATION FOR STATE LAND, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014

Permohonan 3,852 3,134 3,244 3,785 4,413 Application

Bilangan yang diuruskan dalam setahun 2,912 4,133 4,888 3,765 4,287 Number dealt during the year

Bilangan yang belum diuruskan pada hujung tahun 14,666 13,667 12,023 12,043 12,169 Number outstanding at end of year

Nota: (a) Angka-angka dipetik dari Laporan Juruukur Sumber: Jabatan Tanah dan Ukur, Sabah dan akan berubah dari semasa ke semasa. Source: Lands and Surveys Department, Note: Figures extracted from Surveyor's report and Sabah will have alteration from time to time.

131 PERTANIAN AGRICULTURE

12.14 GERAN TANAH YANG DIPEGANG, SABAH LAND TITLES HELD, SABAH

Geran Tanah 2010 2011 2012 2013 2014 Land Titles

Jumlah Total Bilangan 344,877 351,896 358,010 369,801 376,276 Number Hektar 1,956,033 2,000,950 2,112,769 2,215,800 2,250,121 Hectare

Town Leases Bilangan 19,796 20,080 20,113 20,581 20,903 Number Hektar 3,140 3,161 3,216 3,284 3,229 Hectare

Country Leases Bilangan 129,815 134,450 138,712 144,623 148,293 Number Hektar 1,277,365 1,293,266 1,317,359 1,361,905 1,373,208 Hectare

Provisional Leases Bilangan 6,074 6,079 6,085 6,193 6,196 Number Hektar 194,677 194,720 194,743 197,793 197,480 Hectare

Native Titles Bilangan 172,289 174,274 176,028 181,083 183,488 Number Hektar 437,220 461,149 548,642 591,781 612,454 Hectare

Field Registers Bilangan 16,903 17,013 17,072 17,321 17,396 Number Hektar 43,631 48,654 48,810 61,037 63,749 Hectare

Nota : Jumlah mungkin berbeza kerana pembundaran. Sumber: Jabatan Tanah dan Ukur, Sabah Note : Total may differ due to rounding. Source: Lands and Surveys Department, Sabah

132 PERTANIAN AGRICULTURE

12.15 GERAN TANAH YANG BERDAFTAR MENGIKUT BAHAGIAN DAN DAERAH PENTADBIRAN, SABAH, 2014 REGISTERED LAND TITLES BY DIVISION AND ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH, 2014

Bahagian dan Daerah Jumlah Total Town Leases Country Leases Pentadbiran Division and Administrative District Bilangan Hektar Bilangan Hektar Bilangan Hektar Number Hectare Number Hectare Number Hectare

SABAH 376,276 2,250,121 20,903 3,229 148,293 1,373,208

Bahagian Pantai Barat (S) 97,079 97,925 5,504 950 52,096 33,199 West Coast (S) Division Kota Kinabalu 42,834 23,953 4,764 860 32,765 14,015 Papar 28,755 60,036 487 70 6,271 16,470 Penampang 25,490 13,936 253 21 13,060 2,714

Bahagian Pantai Barat (U) 67,395 338,460 1,662 225 12,870 45,791 West Coast (N) Division Kota Belud 15,040 115,542 253 15 866 3,144 Tuaran 20,071 38,776 599 30 4,040 9,171 Kudat 11,732 38,636 338 60 4,729 15,791 Ranau 10,971 100,221 400 54 1,326 6,281 Kota Marudu 7,178 28,925 71 40 1,676 7,959 Pitas 2,403 16,360 1 27 233 3,446

Bahagian Sandakan 63,132 833,154 7,170 1,212 27,839 659,597 Sandakan Division Sandakan 35,879 168,972 7,078 1,198 22,276 125,835 Labuk/ Sugut 15,369 240,635 51 12 2,678 174,098 Kinabatangan 9,357 367,571 41 3 2,399 318,941 Tongod 2,527 55,976 - - 486 40,723

Bahagian Tawau 38,574 279,083 4,189 355 26,714 231,808 Tawau Division Tawau 31,406 217,027 3,389 274 24,088 198,287 Semporna 7,168 62,056 800 81 2,626 33,521

Bahagian Lahad Datu 21,634 374,491 972 275 13,131 316,130 Lahad Datu Division Lahad Datu 18,615 293,744 832 253 11,199 253,523 Kunak 3,019 80,747 140 22 1,932 62,607

Bahagian Keningau 43,829 193,154 740 56 10,414 43,423 Keningau Division Keningau 23,194 89,004 289 21 7,293 27,365 Tambunan 10,040 32,972 87 14 176 1,589 Nabawan 2,052 16,371 9 4 30 3,084 Tenom 8,543 54,807 355 17 2,915 11,385

Bahagian Beaufort 44,633 133,854 666 155 5,229 43,261 Beaufort Division Beaufort 25,146 82,535 376 21 4,244 27,528 Kuala Penyu 9,959 17,849 45 4 242 1,186 Sipitang 9,528 33,470 245 130 743 14,547

133 PERTANIAN AGRICULTURE

12.15 GERAN TANAH YANG BERDAFTAR MENGIKUT BAHAGIAN DAN DAERAH PENTADBIRAN SABAH, 2014 (SAMB.) REGISTERED LAND TITLES BY DIVISION AND ADMINISTRATIVE DISTRICT, SABAH, 2014 (CONT'D)

Bahagian dan Daerah Provisional Leases Native Titles Field Registers Pentadbiran Division and Bilangan Hektar Bilangan Hektar Bilangan Hektar Administrative District Number Hectare Number Hectare Number Hectare

SABAH 6,196 197,480 183,488 612,454 17,396 63,749

Bahagian Pantai Barat (S) 597 2,235 35,900 55,682 2,982 5,858 West Coast (S) Division Kota Kinabalu 199 782 4,760 7,424 346 872 Papar 306 1,170 19,530 38,259 2,161 4,067 Penampang 92 283 11,610 9,999 475 919

Bahagian Pantai Barat (U) 1,441 92,285 45,876 183,936 5,546 16,222 West Coast (N) Division Kota Belud 69 8,683 12,500 101,382 1,352 2,317 Tuaran 280 1,410 13,950 25,706 1,202 2,460 Kudat 640 4,000 5,013 15,590 1,012 3,195 Ranau 110 71,917 8,690 19,560 445 2,411 Kota Marudu 278 4,900 4,080 11,477 1,073 4,549 Pitas 64 1,376 1,643 10,222 462 1,290

Bahagian Sandakan 862 44,633 25,924 116,682 1,337 11,031 Sandakan Division Sandakan 686 15,310 5,268 25,126 571 1,503 Labuk/ Sugut 76 9,607 12,109 55,454 455 1,464 Kinabatangan 69 18,782 6,540 28,708 308 1,137 Tongod 31 934 2,007 7,393 3 6,926

Bahagian Tawau 712 14,130 5,566 28,180 1,393 4,610 Tawau Division Tawau 636 7,827 2,977 9,686 316 953 Semporna 76 6,303 2,589 18,494 1,077 3,658

Bahagian Lahad Datu 724 26,645 6,579 30,708 228 733 Lahad Datu Division Lahad Datu 608 14,826 5,763 24,449 213 693 Kunak 116 11,819 816 6,259 15 40

Bahagian Keningau 1,245 11,417 28,797 119,570 2,633 18,688 Keningau Division Keningau 826 4,347 13,625 50,907 1,161 6,364 Tambunan 64 195 8,545 27,132 1,168 4,042 Pensiangan 4 4 1,956 9,398 53 3,881 Tenom 351 6,870 4,671 32,132 251 4,402

Bahagian Beaufort 615 6,134 34,846 77,696 3,277 6,607 Beaufort Division Beaufort 404 4,864 18,416 47,069 1,706 3,053 Kuala Penyu 57 475 8,712 14,476 903 1,708 Sipitang 154 795 7,718 16,151 668 1,846

Nota: Jumlah mungkin berbeza kerana pembundaran. Sumber: Jabatan Tanah dan Ukur, Sabah Note: Total may differ due to rounding. Source: Lands and Surveys Department, Sabah

134 PERTANIAN AGRICULTURE

12.16 PENYEMBELIHAN TERNAKAN YANG DIREKODKAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN RECORDED LIVESTOCK SLAUGHTER, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Penyembelihan Wilayah Ternakan Tahun Sabah Persekutuan Livestock Year Labuan Slaughter

Kerbau 2010 100 13 Buffaloes 2011 73 8 2012 419 7 2013 454 5 2014 383 9

Lembu 2010 1,727 81 Cattle 2011 1,321 91 2012 1,189 141 2013 1,245 166 2014 1,391 175

Kambing 2010 63 .. Goat 2011 48 .. 2012 179 5 2013 93 41 2014 965 16

Khinzir 2010 115,303 2,971 Swine 2011 113,325 2,969 2012 124,634 3,610 2013 123,725 3,661 2014 125,227 3,684

Sumber: Jabatan Perkhidmatan Haiwan dan Perusahaan Ternak, Sabah Source: Department of Veterinary Services and Animal Industry, Sabah Jabatan Perkhidmatan Haiwan, Wilayah Persekutuan Labuan Department of Veterinary Services, Wilayah Persekutuan Labuan 135 PERTANIAN AGRICULTURE

12.17 BILANGAN TERNAKAN, SABAH LIVESTOCK POPULATION, SABAH

Tahun Lembu Kerbau Khinzir (a) Kambing Bebiri Year Cattle Buffaloes Swine Goats Sheep

Bilangan Number

2010 52,350 48,620 86,812 49,880 2,030

2011 * 43,093 18,158 96,916 59,714 899

2012 44,500 18,000 100,000 65,000 950

2013 45,830 17,844 100,000 70,750 1,004

2014 (p) 60,139 19,207 100,000 84,370 1,029

Nota: (a) Bardasarkan SPP (Standing Pig Population ). Sumber : Jabatan Perkhidmatan Haiwan Note: (a) Based on SPP (Standing Pig Population). dan Perusahaan Ternak, Sabah Source : Department of Veterinary Services * Merujuk kepada banci. and Animal Industry, Sabah (a) Refer to census.

136 PERTANIAN AGRICULTURE

12.18 PENGELUARAN HASIL TERNAKAN, SABAH OUTPUT OF LIVESTOCK PRODUCT, SABAH

Tahun Daging Daging Daging Daging Telur Susu Segar Kerbau Lembu Khinzir Ayam/Itik Ayam/Itik Year Buffaloes Beef Pork Poultry Chicken/ Fresh Milk Meat Meat Duck Egg

Tan Metrik Juta Biji Juta Liter Tonnes Million Eggs Million Litre

2000 267.00 550.00 6,653.00 42,170.00 524.22 4.99

2001 227.00 555.00 6,114.15 48,729.05 523.37 4.88

2002 205.00 387.00 5,680.56 34,801.92 490.56 5.31

2003 446.59 363.80 5,570.00 39,926.86 492.00 5.82

2004 121.80 234.94 8,593.36 44,473.13 474.20 5.88

2005 114.20 232.90 9,173.74 40,250.00 373.85 6.92

2006 58.20 192.10 6,258.68 41,528.50 469.92 8.37

2007 37.75 237.60 8,383.32 45,412.58 423.27 7.82

2008 54.60 283.75 9,107.33 45,289.64 479.60 6.89

2009 28.00 347.48 7,863.24 38,099.98 507.69 7.04

2010 35.00 483.56 8,071.21 41,405.27 543.12 8.20

2011 38.50 490.00 8,050.00 29,562.75 607.95 9.61

2012 146.65 332.36 8,670.13 38,440.32 578.37 9.96

2013 188.97 294.84 8,666.56 41,755.89 584.70 8.53

2014 172.73 359.24 8,763.72 65,250.00 752.95 9.64

Sumber : Jabatan Perkhidmatan Haiwan dan Perusahaan Ternak, Sabah Source : Department of Veterinary Services 137 and Animal Industry, Sabah PERTANIAN AGRICULTURE 12.19 KAWASAN DI BAWAH HUTAN DAN TANAH LAIN, SABAH AREA UNDER FOREST AND OTHER LAND, SABAH He Kawasan Area Butir-butir Particulars 2010 2011 2012 2013 2014 '000 Hektar Hectares

Jumlah * 4,435 4,435 4,435 4,435 4,435 Total

Hutan Simpanan di bawah Hutan 3,606 3,606 3,609 3,614 3,615 Reserved Forest under Forest

Hutan Kerajaan Lain di bawah Hutan ** 555 555 552 547 546 Other State Forest under Forest

Tanah Lain *** 274 274 274 274 274 Other Land

Nota: * Luas Hutan Simpanan di bawah hutan bertambah berikutan pewartaan tanah kerajaan sebagai Hutan Simpan Note: dan penambahan kawasan menggaya/ditanam semula. Reserved forest under forest increase upon gazettement of stateland area as Forest Reserves and Increment of enrichment area.

** 1. Termasuk Jisim Air (Jisim air di dalam Tanah Kerajaan dianggarkan seluas 30,000 hektar). Includes Waterbodies (A total area of waterbodies in Stateland is 30,000 hectare.) 2. Termasuk Kawasan Berhutan di dalam Kawasan Perladangan Hutan. Includes Forest Plantation Area under Forest.

*** Kawasan berhutan di Taman Negara dan Hidupan Liar. National Parks and Wildlife Area under Forest. Sumber: Jabatan Perhutanan, Sabah Source: Forestry Department, Sabah

12.20 PENJENISAN HUTAN, SABAH CLASSIFICATION OF THE FOREST, SABAH He Kawasan Area Butir-butir 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars '000 Hektar Hectares

Jumlah 4,435 4,435 4,435 4,435 4,435 Total

Bakau 341 341 341 341 341 Mangrove

Peralihan Pantai dan Paya Air Tawar 120 120 120 120 120 Transitional Beach and Fresh Water Swamps

Hutan Rimba **** 100 100 100 100 100 Undisturbed High Forest

Bukit 716 716 716 716 716 Hill

Hutan Lain (muda dan telah diteroka) 2,941 2,928 2,916 2,919 2,909 Other Forest (immature and disturbed)

Penanaman Hutan 217 230 242 239 249 Plantation Forest

**** Hutan Belum diteroka. Sumber: Jabatan Perhutanan, Sabah Undisturbed High Forest. Source: Forestry Department, Sabah

138 PERTANIAN AGRICULTURE

12.21 HUTAN SIMPANAN MENGIKUT DAERAH PERHUTANAN, SABAH, 2014 (e) FOREST RESERVES BY FOREST DISTRICT, SABAH, 2014 (e)

Jenis Hutan Simpanan (b) Wilayah dan (b) Jumlah Taman Type of Forest Reserves Daerah Keluasan Negara Perhutanan Jumlah Perlin- Berhasil Domestik Lipur Bakau Dara Hidupan Total National Region and dungan Liar Area Park Forest District (Kelas I) (Kelas II) (Kelas III) (Kelas IV) (Kelas V) (Kelas VI) (Kelas VII) Total Protection Commercial Domestic Amenity Mangrove Virgin Wildlife Jungle (Class I) (Class II) (Class III) (Class IV) (Class V) (Class VI) (Class VII)

Hektar Hectare

SABAH (a) 7,362,000 245,172 3,615,066 1,038,890 2,033,183 4,673 12,409 281,375 106,801 137,735

Wilayah Kudat 609,549 43,477 275,545 34,325 169,434 3,174 - 64,876 3,735 - Kudat Region Kudat 144,669 - 29,168 23,661 - - - 4,512 995 - Pitas 139,550 - 206,442 5,330 147,171 1,582 - 49,622 2,737 - Kota Marudu 188,758 19,386 37,012 3,808 22,263 1,592 - 9,346 3 - Kota Belud 136,572 24,091 2,922 1,526 - - - 1,396 - - Wilayah Kota Kinabalu 1,158,477 100,027 372,432 42,979 295,629 1,499 10,279 8,345 13,701 - Kota Kinabalu Region Kota Kinabalu/Papar/ Penampang/Tuaran 319,006 57,652 9,153 1,611 - 1,499 - 2,635 3,408 - Ranau 354,740 32,015 95,211 13,870 81,341 - - - - - Beaufort/ - Kuala Penyu 216,074 10,360 72,362 27,168 28,400 - 10,279 5,710 805 - Sipitang 268,657 - 195,706 330 185,888 - - - 9,488 - Wilayah Keningau 1,315,297 72,434 872,195 187,032 676,478 - 930 - 7,755 - Keningau Region Keningau 347,346 35,473 77,404 60,912 16,492 - - - - - Tambunan 132,421 15,475 27,677 26,348 973 - - - 356 - Tenom 236,831 21,486 131,208 20,104 110,904 - - - 200 - Nabawan/Pensiangan 598,699 - 238,141 - 238,103 - 38 - - - Sook - - 129,898 5,945 118,093 - 742 - 5,118 - Tibow - 267,867 73,723 191,913 - 150 - 2,081 - Wilayah Sandakan 2,720,444 15 1,013,278 217,809 588,424 - 389 129,726 51,166 25,764 Sandakan Region Sandakan 302,879 15 112,482 721 57,240 - 389 43,716 10,417 - Beluran 779,691 - 270,822 29,614 184,899 - - 56,309 - - Tongod * 988,500 - 263,944 72,966 172,655 - - - 18,323 - Telupid - - 50,343 48,857 - - - - 1,486 - Deramakot - - 105,590 48,139 57,159 - - - 292 - Kinabatangan ** 649,374 - 210,097 17,512 116,471 - - 29,701 20,649 25,764 Wilayah Tawau 1,558,233 29,219 1,081,617 556,746 303,218 - 812 78,428 30,443 111,971 Tawau Region Tawau *** 602,258 28,056 49,419 18,930 66 - - 29,460 964 - - - 371,077 126,845 234,526 - - - 9,706 - Serudong - - 82,536 13,910 68,626 - - - - - Kunak 111,538 - 74,500 58,873 - - - 4,983 10,644 - Lahad Datu **** 731,877 - 177,025 34,038 - - 62 25,812 5,142 111,971 Ulu Segama Malua - - 284,259 280,625 - - - - 3,634 - Semporna 112,560 1,164 42,801 23,525 - - 750 18,173 353 -

Nota: (a) Data Jabatan Tanah dan Ukur Sabah (Termasuk Pulau). Sumber: Jabatan Perhutanan, Sabah Note: Data of Sabah Land and Survey department (Includes Islands). Source: Forestry Department, Sabah (b) Berdasarkan Sempadan Pentadbiran Daerah Perhutanan. Based on Forest District Administration Boundary. * Tongod digabungkan dengan Telupid dan Deramakot. Tongod merged with Telupid and Deramakot. ** Kawasan Simpanan Riparian. Riparian Reserve in Stateland. *** Tawau digabungkan dengan Tibow, Kalabakan & Serudong. Tawau merged with Tibow, Kalabakan & Serudong. **** Lahad Datu digabungkan dengan Ulu Segama Malua. Lahad Datu merged with Ulu Segama Malua. 139 PERTANIAN AGRICULTURE

12.22 PENGELUARAN KAYU-KAYAN TERPILIH, SABAH PRODUCTION OF SELECTED TIMBER PRODUCTS, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014 (p) Butir-butir Particulars Meter padu Cubic metre

Balak Gergaji (a) 3,483,928 2,212,466 1,965,671 2,101,143 2,078,595 Saw Logs

Kayu Gergaji 515,023 355,649 325,671 271,114 260,850 Sawn Timber

Kepingan Venir 130,728 138,481 106,687 114,976 156,992 Veneer Sheets

Papan Lapis 1,020,924 776,461 713,599 690,601 653,984 Plywood

Papan Cantum 33,491 34,420 33,222 32,892 27,582 Blockboard

Ukiran Kayu 166,036 123,372 99,532 80,626 59,836 Timber Mouldings

Nota : (a) Balak daripada 'Natural Forest' sahaja. Sumber: Jabatan Perhutanan, Sabah Note : Logs from Natural Forest only. Source: Forestry Department, Sabah 140 PERTANIAN AGRICULTURE 12.23 PENGELUARAN KILANG PAPAN, SABAH OUT-TURN OF SAWMILLS, SABAH

Bilangan Kilang Papan Bilangan Mesin Gergaji Kayu Kayu Kadar Number of Sawmills Number of Sawbenches Balak Gergaji Perolehan yang yang (%) (a) Wilayah Tahun digunakan dikeluarkan Recovery Perhutanan Year Jumlah Sedang Tidak Jumlah Sedang Tidak (Meter (Meter Rate (%) Forest ber- ber- ber- ber- padu) padu) Region operasi operasi operasi operasi Log Sawn Total In Not in Total In Not in Used Timber operation operation operation operation (Cubic metre) Produced (Cubic metre)

Jumlah 2010 176 103 73 1,551 1,019 532 1,079,479 515,023 48 Total 2011 165 94 71 1,548 1,028 520 741,537 355,649 48 2012 154 95 59 1,466 897 569 732,133 325,671 44 2013 142 90 52 1,370 848 522 607,375 271,114 44 2014 141 83 58 1,314 733 581 614,119 260,850 42

Sandakan 2010 30 20 10 2 71 199 72 238,375 118,445 50 2011 31 21 10 266 191 75 189,789 99,071 52 2012 27 18 9 259 185 74 167,782 77,619 46 2013 24 13 11 252 141 111 114,332 54,465 47 2014 25 10 15 196 103 93 88,404 45,057 51

Tawau 2010 64 36 28 6 79 453 226 426,266 210,530 49 2011 62 37 25 705 453 252 263,413 133,996 51 2012 53 30 23 609 369 240 244,518 119,348 49 2013 50 28 22 554 338 216 217,356 105,968 48 2014 50 30 20 563 275 288 212,730 100,885 47

Kota 2010 27 13 14 153 113 40 130,266 63,406 49 Kinabalu 2011 23 9 14 153 83 70 81,714 39,247 48 2012 24 14 10 232 100 132 79,118 35,580 45 2013 25 16 9 217 131 86 94,766 39,457 41 2014 26 15 11 208 136 72 101,466 32,572 32

Keningau 2010 41 29 12 3 47 224 123 255,381 112,177 44 2011 33 21 12 319 269 50 176,218 71,168 40 2012 34 25 9 318 207 111 183,001 73,651 40 2013 33 25 8 296 199 97 131,410 5 7,156 43 2014 31 22 9 282 168 114 137,950 61,619 45

Kudat 2010 14 5 9 101 30 71 2 9,192 10,465 36 2011 16 6 10 105 32 73 30,403 12,167 40 2012 16 8 8 48 36 12 57,714 19,473 34 2013 10 8 2 51 39 12 49,511 14,068 28 2014 9 6 3 65 51 14 73,570 20,717 28

(a) Pengeluaran kayu gergaji ditunjukkan sebagai Sumber: Jabatan Perhutanan, Sabah peratus kayu balak yang digunakan. Source: Forestry Department, Sabah The production of sawn timber expressed as percentage of logs used.

141 PERTANIAN AGRICULTURE

12.24 PENGELUARAN BALAK GERGAJI MENGIKUT JENIS LESEN, SABAH SAW LOGS PRODUCTION BY TYPE OF LICENCE, SABAH

Jenis Lesen Tahun Type of Licence Year Meter padu Cubic metre

Jumlah Pemegang Lesen Lesen Konsesi Borang I Borang IIB Total Concessionaires Form I Form IIB Licences Licences

2010 3,483,928 2,897,089 241,000 345,839

2011 2,212,466 1,604,728 220,993 386,745

2012 1,965,671 1,364,143 274,022 327,507

2013 2,101,143 1,656,937 228,919 215,287

2014 2,060,511 1,670,289 80,400 309,822

Sumber: Jabatan Perhutanan, Sabah Source: Forestry Department, Sabah

142 PERTANIAN AGRICULTURE

12.25 BILANGAN NELAYAN DAN VESEL MENANGKAP IKAN YANG DILESENKAN, SABAH NUMBER OF FISHERMEN AND LICENSED FISHING VESSELS, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014 ^]_

Bilangan Nelayan 25,107 28,554 29,043 29,440 29,602 Number of Fishermen

Vesel Menangkap Ikan 12,172 15,217 15,706 16,103 16,265 Fishing Boats

Tiada Berjentera 2,886 2,916 2,922 2,942 2,954 Non-Powered

Berjentera: Powered:

Berjentera Sangkut 6,134 9,057 9,503 9,880 10,030 Outboard-powered

Berjentera Dalam 3,152 3,244 3,281 3,281 3,281 Inboard-powered

Sumber: Jabatan Perikanan, Sabah Source: Department of Fisheries, Sabah

143 PERTANIAN AGRICULTURE

12.26 BILANGAN PERALATAN MENANGKAP IKAN BERLESEN, SABAH NUMBER OF LICENSED FISHING GEARS, SABAH

Jenis Perkakas 2010 2011 2012 2013 2014 ^]_ Types of Gear

Jumlah 14,200 14,423 14,620 13,958 13,958 Total

Pukat Tunda 1,107 1,310 1,232 1,111 1,111 Trawl Nets

Pukat Tarik 464 450 458 499 499 Seine Nets

Pukat Hanyut 6,100 6,121 6,366 6,683 6,683 Drift/Gill Nets

Pancing 3,708 4,008 4,050 3,489 3,489 Hooks and Lines

Belat-Belat 88 103 131 48 48 Stakes

Bubu/Perangkap 1,532 1,559 1,582 1,306 1,306 Portable Traps

Pukat Surung/Tangguk 860 497 481 447 447 Push/Scoop/Lift Nets

Lain-lain 341 375 320 375 375 Others

Sumber: Jabatan Perikanan, Sabah Source: Department of Fisheries, Sabah

144 PERTANIAN AGRICULTURE

12.27 PENDARATAN IKAN LAUT MENGIKUT KUMPULAN PERKAKAS, SABAH LANDINGS OF MARINE FISH BY GEAR GROUP, SABAH

2010 2011 2012 2013 2014 p Kumpulan Perkakas Gear Group Tan Metrik Tonne

Jumlah (a) 174,579 176,945 178,063 196,522 214,676 Total

Pukat Tunda 64,043 60,130 68,013 71,712 90,895 Trawl Nets

Pukat Tarik 56,577 60,919 56,645 65,588 57,270 Seine Nets

Pukat Hanyut 24,189 24,280 19,804 26,337 25,480 Drift/Gill Nets

Pancing 14,684 14,581 15,814 16,696 20,836 Hooks and Lines

Perangkap (b) 2,862 3,082 4,045 3,465 4,752 Traps

Pukat Surung/Tangguk 9,967 11,701 11,561 9,704 10,168 Push/Scoop Lift Nets

Pemungutan Siput 228 240 242 517 2,631 Shellfish Collection

Pukat Rentang 208 216 276 337 271 Barrier Nets

Lain-lain 1,821 1,796 1,663 2,166 2,373 Others

Nota : (a) Termasuk Krustasia dan Moluska. Sumber: Jabatan Perikanan, Sabah Note: Includes Crustaceans and Molluscs. Source : Department of Fisheries, Sabah (b) Termasuk belat-belat dan bubu. Includes fishing stakes and traps.

145 PERTANIAN AGRICULTURE

12.28 BILANGAN DAN KELUASAN KOLAM IKAN AIR TAWAR MENGIKUT BAHAGIAN DAN PEMBAHAGIAN BENIH IKAN AIR TAWAR, SABAH NUMBER AND AREA OF FRESHWATER FISH PONDS BY DIVISION AND DISTRIBUTION OF FRESHWATER FISH FRY, SABAH

Butir-butir 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars

Kolam Ikan Air Tawar Freshwater Fish Ponds Bilangan 20,658 21,192 21,577 22,294 24,336 Number Hektar 1,715 1,738 1,755 1,780 1,887 Hectare

Pantai Barat dan Kudat West Coast and Kudat Bilangan 9,796 10,012 10,113 10,571 12,290 Number Hektar 822 833 836 848 942 Hectare

Sandakan Bilangan 2,068 2,154 2,205 2,240 2,256 Number Hektar 238 242 242 244 246 Hectare

Tawau Bilangan 567 591 612 614 716 Number Hektar 148 149 151 153 158 Hectare

Pedalaman Interior Bilangan 8,227 8,435 8,647 8,869 9,074 Number Hektar 507 515 526 534 541 Hectare

Pembahagian Benih Ikan ('000) 4,519 4,555 1,972 1,067 1,885 Distribution of Fish Fry ('000)

Nota: Jumlah mungkin berbeza kerana pembundaran. Sumber: Jabatan Perikanan, Sabah Note: Total may differ due to rounding. Source : Department of Fisheries, Sabah 146 PERTANIAN AGRICULTURE

12.29 BILANGAN PUKAT TUNDA UDANG YANG BERLESEN, SABAH NUMBER OF LICENSED PRAWN TRAWL NETS, SABAH

Daerah P District 2010 2011 2012 2013 2014

Jumlah 1,107 1,310 1,232 1,111 1,111 Total

Sandakan 455 489 493 419 419

Tawau 114 131 133 134 134

Kudat 111 140 121 113 113

Kota Kinabalu 198 261 214 217 217

Semporna 83 87 91 74 74

Lahad Datu 55 45 56 41 41

Beluran 74 79 69 67 67

Beaufort 3 - - - -

Papar - 1 3 1 1

Kota Belud 5 5 4 3 3

Kuala Penyu 4 64 42 35 35

Sipitang 5 6 4 5 5

Kunak - 2 2 2 2

Sumber : Jabatan Perikanan Sabah Source : Department of Fisheries, Sabah

147 PERTANIAN AGRICULTURE

12.30 PENDARATAN UDANG OLEH KAPAL TUNDA, SABAH LANDINGS OF PRAWNS BY TRAWLERS, SABAH

Bahagian 2010 2011 2012 2013 2014 ^]_ Division Tan Metrik Tonne

Jumlah 5,408 7,958 6,433 6,318 8,077 Total

Bahagian Tawau 1,571 4,139 2,165 2,376 2,954 Tawau Division Tawau Semporna Lahad Datu Kunak

Bahagisn Sandakan 2,631 2,438 2,441 2,590 2,359 Sandakan Division Sandakan Beluran

Bahagian Pantai Barat Utara 688 371 1,000 622 1,774 West Coast North Division Kudat Kota Marudu Pitas Kota Belud

Bahagian Pantai Barat Selatan 518 1,010 827 730 990 West Coast Sourt Division Kota Kinabalu Papar Beaufort Kuala Penyu Sipitang

Sumber : Jabatan Perikanan, Sabah Source : Department of Fisheries, Sabah

148 PERTANIAN AGRICULTURE

12.31 ANGGARAN PENGELUARAN IKAN AIR TAWAR, SABAH ESTIMATED FRESHWATER FISH PRODUCTION, SABAH

Tahun Pengeluaran (Tan Metrik) Kuantiti Nilai Borong Year Production (Tonne) Quantity Wholesale Value

Kolam Air Tawar Lain-lain * Tan Metrik RM'000 Freshwater Ponds Others Tonne

2010 4,743 128 4,871 58,433

2011 3,966 116 4,082 48,927

2012 3,878 93 3,971 47,615

2013 3,780 88 3,868 46,402

2014 3,907 107 4,015 47,999

Nota: * Tangki Simen dan Sangkar Air Tawar. Sumber : Jabatan Perikanan, Sabah Note : Cement Tanks and Freshwater Cages. Source : Department of Fisheries, Sabah

149 PERTANIAN AGRICULTURE

12.32 ANGGARAN PENGELUARAN TERNAKAN AIR PAYAU, SABAH ESTIMATED PRODUCTION OF BRACKISHWATER CULTURE, SABAH

Tahun Ikan Udang Harimau Udang Putih Fish Tiger Prawn (Penaeus Monodon) Prawn (Penaeus Vannamei) Year Pengeluaran Nilai Borong Pengeluaran Nilai Borong Pengeluaran Nilai Borong Production Wholesale Value Production Wholesale Value Production Wholesale Value

Tan Metrik (RM '000) Tan Metrik (RM '000) Tan Metrik (RM '000) Tonne Tonne Tonne

2010 22,012 332,544 1,091 26,182 13,054 156,650

2011 17,146 278,844 764 18,336 14,028 168,335

2012 14,543 236,712 382 9,172 11,688 140,259

2013 14,244 243,118 187 4,477 11,696 187,140

2014 21,483 385,866 5 116 18,887 321,086

Sumber : Jabatan Perikanan, Sabah Source : Department of Fisheries, Sabah

150 PERTANIAN AGRICULTURE

12.33 PENDARATAN IKAN LAUT, SABAH LANDING OF MARINE FISH, SABAH

Tahun Pendaratan Ikan Laut Nilai Borong Year Landing of Marine Fish Wholesale Value Tan Metrik (RM '000) Tonne

2010 174,579 720,446

2011 176,945 753,360

2012 178,063 801,361

2013 196,522 903,358

2014 214,676P 1,043,053P

.

Sumber : Jabatan Perikanan, Sabah Source : Department of Fisheries, Sabah

151 PERTANIAN AGRICULTURE

12.34 ANGGARAN PENGELUARAN RUMPAI LAUT, SABAH ESTIMATED PRODUCTION OF SEAWEED, SABAH

Tahun Pengeluaran (a) Nilai Borong Year Production Wholesale Value Tan Metrik (RM '000) Tonne

2010 207,850 62,355

2011 239,405 66,177

2012 331,470 72,613

2013 269,431 80,055

2014 245,332 81,460

Nota: (a) Pengeluaran rumpai laut adalah Sumber : Jabatan Perikanan, Sabah dalam berat basah. Source : Department of Fisheries, Sabah Note : (a) Seaweed production are in wet weight.

152

PEMBUATAN MANUFACTURING

13.1 PERANGKAAN UTAMA INDUSTRI PEMBUATAN MENGIKUT KUMPULAN UTAMA, SABAH, 2012 PRINCIPAL STATISTICS OF MANUFACTURING INDUSTRIES BY MAJOR GROUP, SABAH, 2012

Kumpulan Utama Nilai Nilai input Nilai Bilangan pekerja Gaji dan Nilai harta Major Group output perantaraan ditambah pada akhir tahun upah tetap yang kasar (RM juta) (RM juta) No. of persons yang di- dimiliki (RM juta) Value of Value engaged as at end bayar pada akhir Value of intermediate added of year (RM juta) tahun gross input (RM million) Jumlah Pekerja Salaries and (RM juta) output (RM million) Total bergaji wages paid Value of fixed (RM million) Paid (RM million) assets owned employees as at end of year (RM million)

Jumlah 33,086.5 27,952.1 5,134.4 74,930 73,672 1,317.3 6,097.7 Total

Pemprosesan dan 545.0 439.1 105.9 3,682 3,677 50.0 208.8 pengawetan daging, Pemprosesan dan pengawetan ikan, krustasea dan moluska Processing and preserving of meat; Processing and preserving of fish, crustaceans and molluscs

Pemprosesan dan 25,754.5 22,171.6 3,582.9 18,770 18,765 314.9 2,056.1 pengawetan buah-buahan dan sayur-sayuran; Pembuatan minyak dan lemak daripada sayuran dan haiwan Processing and preserving of fruit and vegetables; Manufacture of vegetable and animal oils and fats

Pembuatan produk tenusu 73.1 51.7 21.4 480 478 11.1 128.1 Manufacture of dairy products

Pembuatan produk bijian, 152.8 127.3 25.5 623 562 11.5 44.6 kanji dan produk kanji Manufacture of grain mill products, starches and starch products

Pembuatan produk 386.3 279.3 107.0 5,811 5,655 73.9 159.2 makanan lain Manufacture of other food products

Pembuatan makanan 386.6 339.3 47.2 778 778 21.1 39.1 haiwan tersedia Manufacture of prepared animal feeds

Pembuatan minuman 49.9 35.6 14.3 719 719 9.5 22.4 ringan Manufacture of beverages

Pemintalan, penenunan 24.7 15.6 9.1 342 303 5.7 4.6 dan penyiapan tekstil; Pembuatan tekstil lain Spinning, weaving and finishing of textiles; manufacture of other textiles

153 PEMBUATAN MANUFACTURING

13.1 PERANGKAAN UTAMA INDUSTRI PEMBUATAN MENGIKUT KUMPULAN UTAMA, SABAH, 2012 (SAMB.) PRINCIPAL STATISTICS OF MANUFACTURING INDUSTRIES BY MAJOR GROUP, SABAH, 2012 (CONT'D)

Kumpulan Utama Nilai Nilai input Nilai Bilangan pekerja Gaji dan Nilai harta Major Group output perantaraan ditambah pada akhir tahun upah tetap yang kasar (RM juta) (RM juta) No. of persons yang di- dimiliki (RM juta) Value of Value engaged as at end bayar pada akhir Value of intermediate added of year (RM juta) tahun gross input (RM million) Jumlah Pekerja Salaries and (RM juta) output (RM million) Total bergaji wages paid Value of fixed (RM million) Paid (RM million) assets owned employees as at end of year (RM million)

Pembuatan pakaian kecuali pakaian 58.5 33.8 24.7 1,668 1,126 11.6 13.1 bulu. Penyamakan dan pembersihan kulit, pembuatan bagasi, beg tangan, pelana dan abah-abah pembersihan dan pewarnaan bulu; Pembuatan kasut Manufacture of wearing apparel except fur apparel Tanning and dressing of leather; manufacture of luggage, handbags, saddlery and harness; dressing and dyeing of fur Manufacture of footwear

Pengilangan dan pengetaman kayu 413.2 329.5 83.7 4,546 4,536 66.4 251.5 Sawmilling and planing of wood

Pembuatan produk daripada kayu, 1,678.1 1,413.9 264.2 13,150 13,138 251.6 756.2 gabus, jerami dan bahan jalinan lain Manufacture of products of wood, cork, straw and plaiting materials

Pembuatan kertas dan produk kertas 434.5 309.5 125.0 3,331 3,330 98.4 1,361.7 Manufacture of paper and paper products

Percetakan dan aktiviti perkhidmatan 61.4 36.4 24.9 1,730 1,705 31.3 28.1 berkaitan percetakan Printing and service activities related to printing

Pembuatan produk petroleum 275.9 186.4 89.5 1,291 1,291 26.9 59.7 bertapis; Pembuatan kimia asas, baja dan sebatian nitrogen, plastik dan getah sintetik dalam bentuk primer Manufacture of refined petroleum products; Manufacture of basic chemicals, fertilizer and nitrogen compounds, plastic and synthetic rubber in primary forms

Pembuatan produk kimia lain 258.7 217.5 41.2 640 640 16.5 50.3 Manufacture of other chemical products

Pembuatan produk getah 281.4 237.6 43.8 1,248 1,247 18.7 69.5 Manufacture of rubber products

Pembuatan produk plastik 165.6 122.7 42.9 1,666 1,660 26.3 94.6 Manufacture of plastic products

Pembuatan kaca dan produk kaca 23.6 15.0 8.6 379 358 6.2 15.9 Manufacture of glass and glass products

Pembuatan pengeluaran 913.4 704.8 208.7 3,933 3,919 82.1 295.9 galian bukan logam t.t.t.l. Manufacture of non-metallic mineral products n.e.c.

154 PEMBUATAN MANUFACTURING 13.1 PERANGKAAN UTAMA INDUSTRI PEMBUATAN MENGIKUT KUMPULAN UTAMA, SABAH, 2012 (SAMB.) PRINCIPAL STATISTICS OF MANUFACTURING INDUSTRIES BY MAJOR GROUP, SABAH, 2012 (CONT'D)

Kumpulan Utama Nilai Nilai input Nilai Bilangan pekerja Gaji dan Nilai harta Major Group output perantaraan ditambah pada akhir tahun upah tetap yang kasar (RM juta) (RM juta) No. of persons yang di- dimiliki (RM juta) Value of Value engaged as at end bayar pada akhir Value of intermediate added of year (RM juta) tahun gross input (RM million) Jumlah Pekerja Salaries and (RM juta) output (RM million) Total bergaji wages paid Value of fixed (RM million) Paid (RM million) assets owned employees as at end of year (RM million)

Pembuatan besi dan keluli 197.4 178.1 19.3 567 566 13.3 58.1 asas, pembuatan logam asas berharga dan logam bukan ferus lain Manufacture of basic iron and steel, manufacture of basic precious and other non- ferrous metals

Penuangan logam; 157.7 108.8 48.9 2,552 2,399 39.1 86.6 Pembuatan produk struktur logam, tangki, takungan dan penjana wap Casting of metals; Manufacture of structural metal products, tanks, reservoirs and steam generators

Pembuatan produk lain yang 405.7 332.9 72.9 1,676 1,660 35.8 132.6 direka daripada logam; aktiviti perkhidmatan kerja logam Manufacture of other fabricated metal products; metal working service activities

Pembuatan motor elektrik, 17.3 11.5 5.9 245 239 4.6 6.2 penjana, transformer dan perkakasan pengagihan dan pengawalan elektrik, pembuatan perkakasan domestik, pembuatan kelengkapan elektrik lain Manufacture of electric motors, generators, transformers and electricity distribution and control apparatus, manufacture of domestic appliances, manufacture of other electrical equipment

Pembuatan jentera kegunaan umum 5.6 3.4 2.2 104 95 1.5 3.8 Manufacture of general purpose machinery

Pembuatan jentera kegunaan khas 4.1 2.2 1.9 82 72 1.2 0.8 Manufacture of special purpose machinery

Pembuatan kerangka (coachwork) 36.3 27.8 8.5 222 220 6.8 20.3 untuk kenderaan bermotor; pembuatan treler dan semi treler Manufacture of bodies (coachwork) for motor vehicles; manufacture of trailers and semi-trailers

155 PEMBUATAN MANUFACTURING

13.1 PERANGKAAN UTAMA INDUSTRI PEMBUATAN MENGIKUT KUMPULAN UTAMA, SABAH, 2012 (SAMB.) PRINCIPAL STATISTICS OF MANUFACTURING INDUSTRIES BY MAJOR GROUP, SABAH, 2012 (CONT'D)

Kumpulan Utama Nilai Nilai input Nilai Bilangan pekerja Gaji dan Nilai harta Major Group output perantaraan ditambah pada akhir tahun upah tetap yang kasar (RM juta) (RM juta) No. of persons yang di- dimiliki (RM juta) Value of Value engaged as at end bayar pada akhir Value of intermediate added of year (RM juta) tahun gross input (RM million) Jumlah Pekerja Salaries and (RM juta) output (RM million) Total bergaji wages paid Value of fixed (RM million) Paid (RM million) assets owned employees as at end of year (RM million)

Pembuatan alat ganti 5.7 4.2 1.5 122 122 1.5 9.7 dan aksesori untuk kenderaan bermotor Manufacture of parts and accessories for motor vehicles

Pembinaan kapal dan bot; 77.5 49.6 27.9 865 855 18.0 60.3 Pembuatan kelengkapan pengangkutan t.t.t.l. Building of ships and boats; Manufacture of transport equipment n.e.c.

Pembuatan perabot 152.1 113.0 39.1 2,302 2,218 31.1 38.2 Manufacture of furniture

Pembuatan bekalan dan 21.5 13.7 7.9 394 346 5.3 8.5 instrumen pergigian dan perubatan, Pembuatan lain t.t.t.l. Manufacture of medical and dental instruments and supplies, Other manufacturing n.e.c.

Pembaikan pemasangan 68.3 40.3 28.1 1,014 995 25.5 13.2 produk logam, jentera dan kelengkapan Repair of fabricated metal products, machinery and equipment

156 PEMBINAAN CONSTRUCTION

13.2 PERANGKAAN UTAMA INDUSTRI PEMBINAAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF CONSTRUCTION INDUSTRIES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta Number of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2005(b) 652 2,061 1,360 700 32,548r 32,008r 460 418

2007(a) 287 2,008 1,359 649 25,375r 25,219r 397 372

2009(a) 437 3,723 2,525 1,198 43,398r 43,168r 731 646

2010(b) 1,387 7,677 5,116 2,561 92,388 91,345 1,607 1,093

2012(c) - 9,250 6,292 2,958 97,451 96,414 1,817 1,062

2013 - 8,004 5,538 2,466 77,297 75,927 1,453 968

Nota: Tiada penyiasatan dijalankan untuk tahun 2006, 2008 dan 2011. Note: No survey was canvassed in 2006, 2008 and 2011. (a) Merujuk kepada pertubuhan pembinaan dengan nilai kerja pembinaan melebihi RM500,000. Refers to construction establishments with the value of construction work done RM500,000 and above. (b) Merujuk kepada banci ekonomi. Liputan kepada semua pertubuhan pembinaan yang aktif. Refers to economic census. Coverage includes all active contruction establishments. (c) Data bagi tahun 2012 adalah menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian di peringkat nasional dan tidak dapat dipecahkan mengikut subsektor mengikut negeri. Data for year 2012 are using the probability sampling method at national level and cannot be split by sub-sector by state. r Subsektor bagi tahun 2005, dan 2007 telah diklasifikasikan semula berdasarkan MSIC 2008. The 2005 and 2007 data has been reclassified according to MSIC 2008. Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 157 PEMBINAAN CONSTRUCTION 13.3 PERANGKAAN UTAMA INDUSTRI PEMBINAAN MENGIKUT JENIS BINAAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF CONSTRUCTION INDUSTRIES BY TYPE OF CONSTRUCTION, SABAH

Jenis Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja pada RM Juta / Million Binaan Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai akhir tahun Gaji dan Nilai harta Type of Number of output input ditambah Number of persons upah yang tetap yang Construction establishments kasar perantaraan Value engaged as at end of dibayar dimiliki Value of Value of added year dalam pada akhir gross intermediate Jumlah Pekerja tahun tahun output input Total bergaji Salaries Value of Paid and wages fixed assets employees paid during owned as the year at end of year

Jumlah 2005 652 2,061 1,360 700 32,548 32,008 460 418 Total 2007 287 2,008 1,359 649 25,375 25,219 397 372 2009 437 3,723 2,525 1,198 43,398 43,168 731 646 2010 1 ,387 7,677 5,116 2,561 92,388 91,345 1,607 1,093 2012 - 9,250 6,292 2,958 97,451 96,414 1,817 1,062 2013 - 8,004 5,538 2,466 77,297 75,927 1,453 968

Pembinaan 2005 84 434 292 141 7,221 7,169 104 90 tempat 2007 50 439 288 152 5,911 5,896 97 70 kediaman 2009 84 758 519 239 10,404 10,367 175 111 Residential construction 2010 298 1,471 967 503 18,199 17,961 300 149 2013 - 1,063 687 376 10,487 10,196 198 94

Pembinaan 2005 120 522 361 160 7,977 7,895 119 79 bukan tempat 2007 63 568 390 178 8,316 8,289 127 85 Kediaman 2009 108 1,059 714 345 14,119 14,069 192 180 Non- 2010 305 2,349 1,632 717 29,654 29,457 461 373 residential construction 2013 - 1,725 1,138 587 18,484 18,126 326 285

Pembinaan 2005 268 886 568 318 13,370 13,151 189 208 kejuru- 2007 98 746 509 237 7,602 7,551 121 173 teraan awam 2009 148 1,527 1,033 494 15,000 14,932 293 289 Civil 2010 487 3,028 1,990 1,038 33,444 33,053 671 402 engineering 2013 - 4,481 3,248 1,232 39,041 38,585 760 425 construction

Pembinaan 2005 180 220 139 81 3,980 3,793 48 40 pertukangan 2007 76 255 172 83 3,546 3,483 51 44 khas Special 2009 97 379 260 119 3,875 3,800 71 67 trade 2010 297 829 526 302 11,091 10,874 176 169 construction 2013 - 736 465 272 9,285 9,020 168 164

Nota: 1) Tiada penyiasatan dijalankan untuk tahun 2006, 2008 dan 2011. Maklumat untuk tahun 2005 dan 2010 berdasarkan keputusan banci. Note: No survey was conducted for years 2006, 2008 and 2011 . Information for year 2005 and 2010 are based on census result.

2) Subsektor bagi tahun 2005, dan 2007 telah diklasifikasikan semula berdasarkan MSIC 2008. The 2005 and 2007 data has been reclassified according to MSIC 2008.

3) Data bagi tahun 2012 adalah menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian i peringkat nasional dan tidak dapat dipecahkan mengikut subsektor mengikut negeri. Data for year 2012 are using the probability sampling method at national level and cannot be splitted by sub-sector by states. Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

158 PENGKUARIAN BATU STONE QUARRYING

13.4 PERANGKAAN UTAMA - PENGKUARIAN BATU, SABAH PRINCIPAL STATISTICS - STONE QUARRYING, SABAH

Tahun Bilangan Hasil Hasil input Nilai Bilangan pekerja Gaji dan Nilai harta Year pertubuhan Output perantaraa tambah pada akhir tahun upah yang tetap yang No. of kasar n Value No. of persons dibayar dimiliki pada establish- Value of Value of added engaged as at end dalam akhir tahun ments gross intermediat (RM'000) of year tahun Value of fixed output e input Salaries assets owned (RM'000) (RM'000) Jumlah Pekerja and wages as at end of Total bergaji paid during year Paid the year (RM '000) employees (RM '000)

1995 28 58,385 26,599 31,986 1,231 1,228 10,796 61,820

1998 22 63,576 28,811 34,765 997 995 10,763 60,843

2000 24 65,045 33,098 31,946 980 980 11,577 88,827

2005 (a) 20 86,231 52,403 33,828 872 872 11,120 73,994

2010 (a) 34 350,361 223,518 126,844 1,392 1,385 23,268 205,103

Nota: Tiada banci/penyiasatan dijalankan untuk tahun - tahun selain dinyatakan. Note: No census/survey was canvassed for years not stated above.

(a) Merujuk kepada banci ekonomi. Liputan kepada semua pertubuhan yang aktif sahaja. Refers to economic census. Coverage includes all active establishments only.

159 ELEKTRIK ELECTRICITY

13.5 RINGKASAN OPERASI ELEKTRIK, SABAH OPERATIONS SUMMARY OF ELECTRICITY, SABAH

Butir-butir 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars

Kapasiti yang dipasang (Kilowatt) 1,165,472 1,327,032 1,295,695 1,321,470 1,127,725 Installed capacity (Kilowatts)

Unit dijanakan (a) 4,834,296 5,105,465 5,349,000 5,553,568 5,717,910 Units generated (`000 KWH)

Unit digunakan 4,083,929 4,206,304 4,409,173 4,675,756 5,007,780 Units consumed (`000 KWH)

Bilangan pengguna 434,162 456,406 477,842 510,217 545,209 Number of consumers

Bilangan bandar yang dibekalkan 29 29 29 29 29 Number of towns served

Bilangan kawasan luar bandar yang dibekalkan 137 ** 194 ** 150** 136 ** 149 ** Number of rural areas served

Nota : Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Sumber: Sabah Electricity Sdn. Bhd. Note : Data include Wilayah Persekutuan Labuan. Source: (a) Termasuk pembelian elektrik. Includes purchase of electricity. ** Berdasarkan jumlah kampung. Refers to number of kampung. Data merujuk kepada tahun kewangan. Data refers to financial year.

160 ELEKTRIK ELECTRICITY

13.6 PENGGUNAAN ELEKTRIK MENGIKUT JENIS PENGGUNA - SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN CONSUMPTION OF ELECTRICITY BY TYPE OF CONSUMERS - SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Butir-butir SABAH WilayahWILAYAH Persekutuan PERSEKUTUAN Labuan LABUAN Particulars 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Unit digunakan Units consumed (`000 KWH)

Jumlah 3,842,255 4,049,812 4,313,161 4,639,255 364,049 359,361 362,596 368,525 Total

Kediaman 1,230,125 1,318,425 1,435,869 1,516,147 80,265 86,392 95,047 84,504 Domestic

Perniagaan 1,517,891 1,749,522 1,860,737 1,997,216 139,387 152,946 160,067 178,780 Commercial

Perindustrian 1,045,577 930,099 963,135 1,068,449 138,539 113,665 100,854 98,617 Industrial

Lampu awam 48,662 51,766 53,419 57,443 5,858 6,358 6,628 6,624 Public lighting

Jenis pengguna Type of consumers

Jumlah 437,064 457,929 489,494 523,376 19,342 19,913 20,723 21,833 Total

Kediaman 362,752 380,204 406,679 435,295 15,105 15,659 16,285 17,174 Domestic

Perniagaan 67,642 70,717 75,369 80,356 3,645 3,660 3,819 4,053 Commercial

Perindustrian 2,727 2,755 2,804 2,716 137 132 133 111 Industrial

Lampu awam 3,943 4,253 4,642 5,009 455 462 486 495 Public lighting

Data merujuk kepada tahun kewangan Sumber : Sabah Electricity Sdn. Bhd. Data refers to financial year Source:

161 ELEKTRIK ELECTRICITY

13.7 KAPASITI DAN PENGGUNAAN TENAGA ELEKTRIK MENGIKUT STESEN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN CAPACITY AND CONSUMPTION OF ELECTRICITY BY STATIONS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

Kapasiti Dipasang (MW) * Bilangan Pengguna Penggunaan (`000 KWH) Stesen Installed Capacity (MW) Number of Consumers Consumption (`000 KWH) Station 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014

SABAH 413.56 480.03 427.18 457,929 489,494 523,376 4,049,811 4,313,161 4,639,255 Kota Kinabalu - - - 186,744 146,077 154,239 2,008,190 1,790,448 1,893,647 Papar - - - - 26,118 28,259 - 158,461 172,823 Sandakan 45.00 45.00 35.00 49,917 52,825 56,936 557,104 581,886 636,885 Beluran - - - 3,433 3,683 4,031 12,577 13,393 16,217 Telupid 7.46 6.80 6.80 4,531 5,706 6,534 13,323 16,557 20,627 Tawau 64.00 64.00 64.00 47,256 49,621 52,586 467,483 496,416 522,552 Semporna 6.00 6.00 - 10,504 10,921 11,370 61,631 67,604 71,273 Kudat 2.00 2.00 - 11,507 12,165 13,816 57,104 66,200 74,402 Kota Marudu 2.00 2.00 - 11,920 13,117 14,607 45,584 47,758 53,048 Pitas - - - 4,956 5,332 5,789 16,397 17,369 18,866 Lahad Datu 21.50 21.50 - 21,003 22,832 24,653 227,138 249,527 285,063 Kunak - - - 4,784 5,179 5,484 66,217 70,630 74,563 Kinabatangan - - - 5,648 6,054 6,485 44,501 48,975 54,117 Keningau - - - 24,792 26,923 28,792 163,475 174,610 175,023 Tenom - - - 9,971 10,556 11,141 39,591 42,907 45,335 Tambunan - - - 6,077 6,427 6,896 15,097 16,247 17,862 Beaufort - - - 14,562 15,563 16,472 88,038 98,999 112,768 Sipitang - - - 6,058 6,571 7,214 45,815 46,061 53,708 Kuala Penyu - - - 5,515 5,947 6,274 21,644 23,207 25,498 Kota Belud 1.00 1.00 - 17,257 18,324 19,466 61,778 68,989 75,396 Ranau 12.88 12.38 12.88 11,494 12,357 13,326 37,124 41,222 56,998 Tuaran - - - - 27,196 29,006 - 175,695 182,584 Bongawan ------Membakut ------ ------Nabawan ------Kundasang ------Weston ------Melawa 44.00 44.00 44.00 ------Hidro Tenom Pangi 66.00 66.00 66.00 ------Mini Hidro Kemabong ------Mini Hidro Merotai 1.10 1.10 1.10 ------Mini Hidro Carabau 2.00 2.00 2.00 ------Mini Hidro Melangkap 1.00 1.00 1.00 ------Mini Hidro Sayap 1.00 1.00 1.00 ------Mini Hidro Kiau 0.35 0.35 0.35 ------Mini Hidro Bombalai 1.10 1.10 1.10 ------Mini Hidro Naradau 1.76 1.76 1.76 ------Pasir Putih Canopy 20.40 20.40 20.40 ------POIC Canopy 20.00 20.00 20.00 ------Sim-Sim Canopy 18.40 18.40 18.40 ------Labuk Canopy 8.80 8.80 8.80 ------Melawa Canopy 10.00 10.00 10.00 ------Kobuta - 64.00 64.00 ------Gantisan 38.00 38.00 38.00 ------Seguntor 9.40 9.40 ------Stesen Lain 7.41 10.14 10.14 ------Other Stations

WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 112.00 112.00 112.00 19,913 20,723 21,833 359,361 362,596 368,525 ( Patau-Patau )

Nota:Data merujuk kepada tahun kewangan. Sumber: Sabah Electricity Sdn. Bhd. Note: Data refers to financial year. Source: ( * ) Kapasiti yang dipasang tidak termasuk stesen janakuasa bebas. Installed capacity excluding the independant power plant. ( - ) Kapasiti dipasang kawasan kecil diletakkan di bawah pengurusan kawasan besar. Installed capacity minor stations are under the management of major stations. 162 Air Water

13.8 RINGKASAN BEKALAN AIR, SABAH SUMMARY OF WATER SUPPLY, SABAH

Bekalan Air 2010 2011 2012 2013 2014 Water Supply

Bilangan bandar yang dibekalkan 30 30 30 30 30 No. of towns served

Jumlah kuantiti yang dibekalkan 339,882 360,999 385,404 413,176 436,366 (Juta Liter) Total quantity supplied (Million Litres)

Bilangan penyambungan 236,921 248,664 262,525 275,645 289,287 kepada pengguna berdaftar Number of connections to registered consumer

Anggaran penduduk 2,484,562 2,552,856 2,662,247 2,874,165 3,060,292 yang dibekalkan Estimated population served

Kapasiti penyimpanan (Juta Liter) 536 604 728 807 1,484 Storage capacity (Million Litres)

Kapasiti dirancangkan Harian (Juta Liter) 1,107 1,107 1,231 1,281 1,304 Design daily capacity (Million Litres)

Purata dikeluarkan harian (a) 931 989 1,053 1,132 1,196 (Juta Liter) Average daily supply (Million Litres)

Nota : (a) Termasuk graviti dan dipam. Sumber: Jabatan Air, Sabah Note: Includes gravity and pumped. Source: Water Department, Sabah

163 Air Water

13.9 BEKALAN AIR MENGIKUT STESEN, SABAH, 2014 WATER SUPPLY BY STATION, SABAH, 2014

Stesen Jumlah kuantiti Bilangan penyambungan Anggaran penduduk Station yang dibekalkan kepada pengguna yang dibekalkan Total quantity berdaftar Estimated population supplied (ML) Number of connections to served registered consumer

Jumlah 436,366 289,287 3,060,292 Total

Kota Kinabalu (a) 136,715 87,294 675,590

Papar 10,860 10,848 127,891

Tuaran 15,543 11,598 97,542

Sandakan 52,680 42,105 405,267 Kinabatangan (b) 4,397 2,183 140,514

Beluran 3,725 2,264 75,572

Telupid 2,087 1,401 8,394

Tawau 56,729 37,072 417,747*

Merotai 3,647 1,860 _

Sebatik 252 590 _

Lahad Datu 25,080 14,523 202,903

Semporna 11,539 6,792 125,965

Kunak 5,390 2,526 56,142

Keningau 14,449 13,941 144,831

Tambunan 5,303 3,498 32,380

Tenom 4,363 2,796 33,457

Kemabong 1,920 971 11,573

Nabawan 2,789 627 23,819

Sook 1,990 1,206 14,940

Beaufort 11,812 9,197 46,314

Kuala Penyu 4,137 3,628 17,833 Sipitang 9,016 3,749 33,909

Membakut 6,129 4,475 12,873 Kudat 14,638 7,298 80,133 Kota Marudu (c) 10,047 5,555 55,811

Pitas 1,872 1,381 25,834 Kota Belud 13,942 5,825 86,070

Ranau 4,715 3,535 92,211

Tongod 560 430 13,986

Pinangah 37 119 791

Nota: * Termasuk Merotai, Sebatik dan Kalabakan. Note: Includes Merotai, Sebatik and Kalabakan. 164 Air Water

13.9 BEKALAN AIR MENGIKUT STESEN, SABAH, 2014 (SAMB.) WATER SUPPLY BY STATION, SABAH, 2014 (CONT'D)

Stesen Kapasiti penyimpanan Kapasiti dirancang Purata bekalan harian Station Storage capacity Design capacity Average Daily supply (ML) (ML/D) (ML/D)

Jumlah 1,483.77 1,303.80 1,195.52 Total

Kota Kinabalu (a) 254.37 270.00 374.56 Papar 4.68 62.00 29.75 Tuaran 24.40 96.00 42.58 Sandakan 64.60 155.00 144.33 Kinabatangan (b) 6.00 67.00 12.05 Beluran 12.20 17.00 10.21 Telupid 10.00 10.00 5.72 Tawau 69.13 154.00 155.42 Merotai 11.00 11.00 9.99 Sebatik 3.50 3.50 0.69 Lahad Datu 76.58 70.00 68.71 Semporna 32.30 27.00 31.61 Kunak 27.30 17.50 14.77 Keningau 19.63 43.00 39.59 Tambunan 6.40 10.00 14.53 Tenom 9.33 16.50 11.95 Kemabong 2.36 6.00 5.26 Nabawan 9.95 9.30 7.64 Sook 15.73 11.50 5.45 Beaufort 20.80 45.00 32.36 Kuala Penyu 5.96 - 11.33 Sipitang 18.24 19.00 24.70 Membakut 21.50 17.00 16.79 Kudat 706.33 64.50 40.10 Kota Marudu (c) 18.25 35.00 27.53 Pitas 4.35 8.00 5.13 Kota Belud 16.28 35.00 38.20 Ranau 8.04 19.00 12.92 Tongod 2.57 3.00 1.53 Pinangah 2.00 2.00 0.08

Nota : 1. Data untuk loji-loji penapis air beroperasi sahaja. Sumber: Jabatan Air, Sabah Note: Date refers to water treatment plants in operation only. Source : Water Department, Sabah 2. Stesen Tungku & Pulau Bum-Bum tidak beroperasi kerana tiada pengguna berdaftar. Tungku & Pulau Bum-Bum stations not in operation due to no registered consumer. 3. Kota Kinabalu termasuk Daerah Penampang dan Putatan Kota Kinabalu includes Penampang and Putatan District. (a) 1.5 dan 6.0 ML/D air dibekalkan ke Daerah Papar dan Tuaran. 1.5 and 6.0 ML/D water supplied to Papar and . (b) 54.5 ML/D air dibekalkan ke Daerah Sandakan. 54.5 ML/D water supplied to . ML - Juta Liter (c) 14.7 ML/D air dibekalkan ke Daerah Kudat Million Litre 14.7 ML/D water supplied to . ML/D - Juta Liter Setiap Hari Million Litre Per Day 165

PERKHIDMATAN SERVICES

14.1 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PERDAGANGAN EDARAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF DISTRIBUTIVE TRADE SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2001 20,105 2,201.8 1,295.2 - 72,667 46,824 428.5 1,424.2

2008 19,640 7,544.0 2,733.0 4,811.0 91,093 68,563 887.2 1,764.0

2010 20,596 8,415.8 3,037.7 5,378.1 95,350 76,005 1,025.0 2,161.5

2013 25,398 10,623.0 3,949.0 6,674.0 101,442 70,563 1,636.0 2,751.0

Nota: Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2002 - 2007, 2009, 2011 dan 2012. Note: No census / survey was conducted for year 2002 -2007, 2009, 2011 and 2012. Bagi tahun 2001, Nilai output kasar merujuk kepada Hasil sementara Nilai input perantaraan merujuk kepada Perbelanjaan. For year 2001, Value of gross output refer to Revenue while Value of intermediate input refer to Expenditure.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

14.2 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN LAIN-LAIN AKTIVITI SOKONGAN PENGANGKUTAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF OTHER SUPPORT ACTIVITIES FOR TRANSPORTATION SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 14 8.5 4.1 4.4 102 99 2.1 17.4

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013. Perkhidmatan lain-lain aktiviti sokongan pengangkutan meliputi perkhidmatan tunda & bantuan tepi jalan dan kren. Other support activities for transoprtation services includes towing & road side assistance and crane services.

167 PERKHIDMATAN SERVICES

14.3 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN BAS, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF BUS SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2004 75 33.1 15.0 18.1 1,194 1,128 9.9 13.5

2005 * 757 57.4 30.0 27.4 2,411 1,647 13.2 18.4

2006 * 133 30.2 15.8 14.4 877 755 8.1 10.7

2008 * 219 36.9 19.2 17.8 1,191 984 9.9 9.2

2010 * 3,304 193.4 100.4 93.1 6,068 2,612 29.9 43.5

Nota: Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2007, 2009, 2011, 2012 dan 2013. Note: No census / survey was conducted for year 2007, 2009, 2011, 2012 and 2013.

Data bagi tahun 2005 dan 2010 merujuk kepada banci, manakala data bagi tahun – tahun lain merujuk kepada penyiasatan, di mana pertubuhan yang diliputi mempunyai hasil RM500,000 dan ke atas. Data for 2005 and 2010 refer to census, while data for the other years refer to surveys where establishments with revenue RM500,000 and above were covered.

* Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 168 PERKHIDMATAN SERVICES

14.4 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PENGANGKUTAN MUATAN MELALUI JALAN RAYA, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF FREIGHT TRANSPORT BY ROAD, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2005 378 340.3 212.1 128.2 4,539 4,208 61.5 122.8

2006 142 328.4 216.3 112.1 3,804 3,681 60.5 123.3

2008 160 387.5 251.0 136.5 3,725 3,616 60.0 115.0

2009 147 333.6 217.9 115.7 3,411 3,301 53.3 118.9

2010 645 778.7 484.8 293.9 7,733 7,149 127.8 405.4

Nota: Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2007, 2009, 2011, 2012 dan 2013. Note: No census / survey was conducted for year 2007, 2009, 2011, 2012 and 2013.

Data bagi tahun 2005 dan 2010 merujuk kepada banci, manakala data bagi tahun – tahun lain merujuk kepada penyiasatan, di mana pertubuhan yang diliputi mempunyai hasil RM500,000 dan ke atas. Data for 2005 and 2010 refer to census, while data for the other years refer to surveys where establishments with revenue RM500,000 and above were covered.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 169 PERKHIDMATAN SERVICES

14.5 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN TEKSI DAN KERETA SEWA, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF TAXIS AND RENTAL OF CARS , SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 2,527 103.0 62.6 40.4 2,987 392 3.8 34.9

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013. Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

14.6 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PENGANGKUTAN DARAT LAIN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF OTHER LAND TRANSPORT, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 23 3.2 1.6 1.6 60 36 0.5 0.3

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013.

Perkhidmatan pengangkutan darat lain meliputi trem bukit, perkhidmatan sewa khas, perantara kapal terbang dan kereta kabel. Other land transport services includes hill tramway, charter, excursion and other coach services and cable car.

170 PERKHIDMATAN SERVICES

14.7 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PENGANGKUTAN LAUT DAN PERSISIR PANTAI, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF SEA AND COASTAL WATER TRANSPORT SERVICES , SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2006 43 249.2 155.0 94.2 2,598 2,591 29.6 157.0

2007 37 289.5 198.9 90.6 2,684 2,678 33.1 157.3

2008 38 323.1 187.7 135.4 2,754 2,747 34.4 168.8

2009 45 294.2 182.4 111.9 2,437 2,429 34.5 162.8

2010 68 332.8 215.4 117.4 2,564 2,546 40.1 230.8

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013.

Data bagi tahun 2007, 2008 dan 2009 hanya meliputi pengangkutan muatan oleh kapal laut dan perkhidmatan tunda dan tolak. Data for years 2007, 2008 and 2009 refer only to freight transportation by sea & towing and pushing services.

Data tahun 2010 merujuk kepada banci. Data for year 2010 refer to census.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 171 PERKHIDMATAN SERVICES

14.8 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN TEMPAT LETAK KERETA, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF PARKING SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2003 * 13 10.2 3.4 6.9 325 324 2.2 18.8

2004 * 13 11.6 3.6 8.1 436 434 4.0 18.3

2005 12 12.1 3.9 8.2 409 409 3.8 24.7

2006 12 12.1 3.1 9.0 409 407 4.0 24.0

2010 18 32.1 6.3 25.9 875 872 10.3 80.9

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2007 hingga 2009, 2011, 2012 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2007 to 2009, 2011, 2012 and 2013.

* Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 172 PERKHIDMATAN SERVICES

14.9 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PENGENDALIAN KARGO / PEMUNGGAHAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF CARGO HANDLING / STEVEDORING SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2004 17 29.3 10.1 19.3 1,411 1,395 14.9 6.5

2005 17 21.4 7.1 14.3 1,348 1,337 10.5 7.9

2006 16 24.2 7.9 16.3 1,032 1,023 11.9 7.0

2008 19 32.3 10.9 21.5 1,114 1,104 12.7 13.0

2010 36 82.0 55.0 27.0 1,073 1,062 15.9 31.0

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2007, 2009, 2011, 2012 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2007, 2009, 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

173 PERKHIDMATAN SERVICES

14.10 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN AGENSI PERKAPALAN DAN PENGHANTARAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF SHIPPING AND FORWARDING AGENCIES SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2004 32 27.5 7.6 19.8 461 453 9.1 9.0

2005 31 33.3 11.0 22.3 393 386 9.0 11.6

2006 42 43.1 16.3 26.9 499 486 12.3 12.3

2008 53 52.8 21.8 31.0 682 670 16.0 17.8

2010 101 140.2 72.4 67.9 1,144 1,125 26.1 35.8

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2007, 2009, 2011, 2012 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2007, 2009, 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. 174 Data include Wilayah Persekutuan Labuan. PERKHIDMATAN SERVICES

14.11 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN POS DAN KURIER, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF POST AND COURIER SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2005 14 4.6 2.5 2.1 141 133 1.3 0.3

2006 14 4.3 2.4 1.9 122 111 1.1 0.7

2008 13 3.4 1.8 1.6 97 87 0.8 0.6

2009 11 7.2 3.3 3.9 155 147 1.7 4.5

2010 22 12.3 4.5 7.8 315 302 3.9 1.9

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2007, 2011, 2012 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2007, 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 175 PERKHIDMATAN SERVICES

14.12 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PENGINAPAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF ACCOMMODATION SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2006 223 655.4 270.6 384.7 9,147 9,006 120.7 1,966.5

2007 230 749.4 293.0 456.4 9,626 8,768 126.5 1,969.7

2008 243 844.4 331.4 513.0 10,310 10,166 137.9 2,216.0

2009 264 879.5 345.8 533.7 10,949 10,815 151.0 2,430.1

2010 369 914.8 404.9 509.9 13,684 13,491 180.0 2,737.0

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 176 PERKHIDMATAN SERVICES

14.13 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN MAKANAN DAN MINUMAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF FOOD AND BEVERAGE SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2001 4,587 654.8 543.8 - 24,250 17,269 74.7 101.2

2010 7,777 2,116.9 1,134.2 982.7 46,790 35,318 291.4 149.3

2012 - 2,303.5 1,195.7 1,107.8 53,891 - 387.5 219.0

Nota: Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2002 hingga 2009, 2011 dan 2013. Note: No census / survey was conducted for year 2002 to 2009, 2011 and 2013. Bagi tahun 2001, Nilai output kasar merujuk kepada Hasil sementara Nilai input perantaraan merujuk kepada Perbelanjaan. For year 2001, Value of gross output refer to Revenue while Value of intermediate input refer to Expenditure. Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

14.14 PERANGKAAN UTAMA AKTIVITI PENERBITAN WAYANG GAMBAR, VIDEO DAN PROGRAM TELEVISYEN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF MOTION PICTURE, VIDEO AND TELEVISION PROGRAMME ACTIVITIES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 10 40.3 20.9 19.4 159 159 2.0 17.5

2011 10 33.4 23.9 9.5 209 166 3.1 18.5

2012 - 32.3 22.0 10.3 220 - 3.0 15.1

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010. Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2013. Note: Covered for the first time in 2010. No census / survey was conducted for year 2013.

177 PERKHIDMATAN SERVICES

14.15 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN HARTANAH, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF REAL ESTATE SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2004 29 5.0 1.6 3.3 122 96 1.9 1.8

2005 31 5.4 1.9 3.5 151 124 2.2 4.4

2007 30 7.1 2.4 4.7 170 148 3.2 3.2

2010 * 502 642.7 223.1 419.7 3,858 3,818 92.3 2,017.3

2012 * - 636.0 229.1 406.9 3,248 - 78.1 2,177.8

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2006, 2008, 2009, 2011 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2006, 2008, 2009, 2011 and 2013.

Data tahun 2010 meliputi aktiviti hartanah bagi harta milikan sendiri atau pajakan dan aktiviti hartanah atas dasar bayaran atau kontrak. Data for 2010 include real estate activities with own or leased property and real estate activities on a fee or contract basis.

Data tahun 2012 hanya meliputi aktiviti hartanah bagi harta milikan sendiri atau pajakan sahaja. Data for 2012 only covered real estate activities with own or leased property.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan bilangan pekerja bergaji tidak diterbitkan. In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and number of paid employees were not published.

* Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 178 PERKHIDMATAN SERVICES

14.16 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN GUAMAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF LEGAL SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2005 94 62.3 13.3 49.1 1,110 936 18.6 13.3

2007 98 66.4 14.3 52.1 1,153 987 20.8 17.1

2009 61 71.4 13.6 57.8 918 813 22.0 14.5

2010 205 121.6 24.0 97.6 1,879 1,544 38.0 24.9

2012 - 137.2 29.2 107.9 1,908 - 43.7 23.9

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2006, 2008, 2011 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2006, 2008, 2011 and 2013.

Data bagi tahun 2005, 2007 dan 2010 merujuk kepada banci. Data 2009 merujuk kepada penyiasatan di mana pertubuhan yang diliputi secara kumulatif menyumbang 85% kepada hasil. Data for years 2005, 2007 and 2010 refer to census. Data for 2009 refer to survey where establishments which cumulatively contribute 85% of revenue were covered.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan.

In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

179 PERKHIDMATAN SERVICES

14.17 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PERAKAUNAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF ACCOUNTING SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2005 91 46.3 8.5 37.8 1,224 1,136 20.6 8.2

2007 92 42.9 9.1 33.8 1,015 940 19.1 11.0

2009 49 37.9 7.0 30.9 834 784 17.8 10.1

2010 145 76.6 22.7 53.8 1,701 1,574 37.8 12.9

2012 - 87.2 24.3 62.9 1,642 - 38.3 12.0

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2006, 2008, 2011 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2006, 2008, 2011 and 2013. Data bagi tahun 2005, 2007 dan 2010 merujuk kepada banci. Data 2009 merujuk kepada penyiasatan di mana pertubuhan yang diliputi secara kumulatif menyumbang 85% kepada hasil. Data for years 2005, 2007 and 2010 refer to census. Data for 2009 refer to survey where establishments which cumulatively contribute 85% of revenue were covered.

Data bagi tahun 2005, 2007, 2009 dan 2010 termasuk perkhidmatan perundingan percukaian. Data for years 2005, 2007,2009 and 2010 included tax consultancy services.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan. In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

180 PERKHIDMATAN SERVICES

14.18 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN ARKITEK, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF ARCHITECTURAL SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishmentskasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2005 42 28.4 9.9 18.5 412 377 9.1 10.0

2007 48 44.0 14.9 29.2 505 466 14.1 10.9

2009 23 42.4 15.3 27.2 404 385 13.3 9.8

2010 76 65.1 24.3 40.8 619 569 18.8 14.1

2012 - 65.6 24.6 41.1 625 - 20.0 15.3

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2006, 2008, 2011 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2006, 2008, 2011 and 2013. Data bagi tahun 2005, 2007 dan 2010 merujuk kepada banci. Data 2009 merujuk kepada penyiasatan di mana pertubuhan yang diliputi secara kumulatif menyumbang 85% kepada hasil. Data for years 2005, 2007 and 2010 refer to census. Data for 2009 refer to survey where establishments which cumulatively contribute 85% of revenue were covered.

Data bagi tahun 2009 tidak meliputi perkhidmatan pelukis pelan. Data for year 2009 excluded drafting services. Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

181 PERKHIDMATAN SERVICES

14.19 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN KEJURUTERAAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF ENGINEERING SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2005 36 64.5 29.5 35.0 604 583 20.0 11.1

2007 64 119.0 40.8 78.1 1,070 1,039 36.4 20.5

2009 28 112.8 42.5 70.3 897 892 39.5 18.6

2010 107 184.4 74.5 109.9 1,455 1,414 56.2 29.5

2012 - 191.4 74.5 116.9 1,521 - 56.6 39.4

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2006, 2008, 2011 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2006, 2008, 2011 and 2013.

Data bagi tahun 2005, 2007 dan 2010 merujuk kepada banci. Data 2009 merujuk kepada penyiasatan di mana pertubuhan yang diliputi secara kumulatif menyumbang 85% kepada hasil. Data for years 2005, 2007 and 2010 refer to census. Data for 2009 refer to survey where establishments which cumulatively contribute 85% of revenue were covered.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

182 PERKHIDMATAN SERVICES

14.20 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN JURUUKUR, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF SURVEYING SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishmentskasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2003 31 29.5 10.9 18.6 478 453 10.5 5.5

2005 32 21.0 9.4 11.6 327 298 7.0 5.1

2007 45 40.8 17.0 23.9 484 460 13.0 7.4

2010 42 54.7 26.2 28.6 518 494 12.8 8.5

2012 - 58.3 28.4 30.0 531 - 12.8 11.2

Nota: Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2004, 2006, 2008, 2009, 2011 dan 2013. Note: No census / survey was conducted for year 2004, 2006, 2008, 2009, 2011 and 2013.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan. 183 PERKHIDMATAN SERVICES

14.21 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PAKAR RUNDING PENGURUSAN DAN PENYELIDIKAN PASARAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF MANAGEMENT CONSULTANCY AND MARKET RESEARCH SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 20 5.5 1.9 3.6 101 94 2.6 1.1

2012 - 5.6 1.9 3.7 108 - 3.4 1.1

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011 and 2013.

Data adalah meliputi perkhidmatan perundingan pengurusan perniagaan, perkhidmatan perundingan sumber manusia, perkhidmatan perundingan perhubungan awam dan komunikasi, aktiviti perundingan pengurusan lain dan penyelidikan pasaran dan tinjauan pendapat umum. Data include business management consultancy services, human resource consultancy services, consultancy services in public relation and communications, other management consultancy activities and market research and public opinion polling.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

14.22 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PROFESIONAL, SAINTIFIK DAN TEKNIKAL LAIN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF OTHER PROFESSIONAL, SCIENTIFIC AND TECHNICAL SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establish- kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada ments Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 108 68.1 35.3 32.8 803 699 14.7 25.6

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013. . Data adalah meliputi perkhidmatan penyelidikan dan pembangunan saintifik, aktiviti mereka bentuk khusus, aktiviti penterjemahan perkhidmatan dan perundingan pentafsiran, perhubun aktiviti broker perniagaan, perundingan keselamatan, aktiviti ibu pejabat dan aktiviti profesional, pasaran dansaintifik tinjauan dan pendapatteknikal tidak umu terkelas di tempat lain, ujian teknikal dan analisis dan aktiviti fotografi. Data include scientific research and development, specialised design activities, translation and interpretation activities, business brokerage relation activities, and communications, security consulting, other mactivities of head offices and any other professional, scientific and technical activities, technical testing and analysis and photographic activities.

Data* Data termasuk termasuk Wilayah Wilayah Persekutuan Persekutuan Labuan. Data Data include include Wilayah Wilayah Persekutuan Persekutuan Labuan. Labu

184 PERKHIDMATAN SERVICES

14.23 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN VETERINAR, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF VETERINARY SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2005 4 1.1 0.6 0.4 18 13 0.1 0.8

2007 5 1.5 0.9 0.6 32 28 0.3 1.4

2009 6 5.0 3.2 1.8 46 42 0.8 1.2

2010 6 2.6 1.4 1.2 42 37 0.5 1.8

2012 - 5.2 2.6 2.6 52 - 0.7 2.7

Nota: Tiada banci/penyiasatan dijalankan untuk tahun 2006, 2008, 2011 dan 2013. Note: No Census/survey was conducted for year 2006, 2008, 2011 and 2013.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

185 PERKHIDMATAN SERVICES

14.24 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PENTADBIRAN DAN KHIDMAT SOKONGAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF ADMINISTRATIVE AND SUPPORT SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 451 620 377 243 6,820 6,683 109 215

2012 - 684 413 271 6,062 - 114 253

Nota : Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011 dan 2013. Note : Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011 and 2013.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan. In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Perkhidmatan pentadbiran dan khidmat sokongan meliputi aktiviti sewaan dan pajakan, pekerjaan, pengembaraan, operator pelancongan, khidmat penempahan, keselamatan dan penyiasatan, perkhidmatan bangunan dan lanskap, pengurusan pejabat, sokongan pejabat dan sokongan perniagaan lain. Administrative and support services include activities rental and leasing, employment, travel agency, tour operator, reservation services, security and investigation, services to building and landscape, office administrative, office support and other business support.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

186 PERKHIDMATAN SERVICES

14.25 PERANGKAAN UTAMA SEKOLAH PERSENDIRIAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF PRIVATE SCHOOLS, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2003 109 51.5 20.5 31.0 2,102 2,078 30.7 83.5

2005 154 54.0 19.9 34.1 2,348 2,303 34.0 95.5

2007 161 82.9 31.9 51.1 2,567 2,516 38.3 93.4

2009 68 68.5 19.0 49.5 1,878 1,864 32.7 86.8

2010 221 247.9 88.8 159.1 3,856 3,771 73.7 199.4

Nota : Tiada banci/penyiasatan dijalankan untuk tahun 2004, 2006, 2008, 2011, 2012 dan 2013. Note : No Census/survey was conducted for year 2004, 2006, 2008, 2011, 2012 and 2013.

Data tahun 2009 merujuk kepada banci (pendidikan menengah am dan pendidikan kolej & universiti), manakala pendidikan pra-sekolah hanya meliputi pertubuhan yang secara kumulatif menyumbang 80 % dan ke atas dari segi hasil. Data for year 2009 include general school secondary education and college and university education services refer to census, while for pre-primary education, establishments which cumulatively accounted for 80 % and above in terms of revenue were covered.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

187 PERKHIDMATAN SERVICES

14.26 PERANGKAAN UTAMA SEKOLAH MEMANDU, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF DRIVING SCHOOLS, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2002 59 4.4 1.4 3.0 187 117 1.2 2.4

2003 44 7.0 2.0 5.1 358 299 2.7 5.0

2005 76 7.7 2.5 5.2 281 188 2.3 4.4

2007 59 15.3 3.6 11.7 339 281 4.1 9.1

2010 51 27.6 10.4 17.2 468 436 8.7 30.0

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2004, 2006, 2008, 2009, 2011, 2012 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2004, 2006, 2008, 2009, 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

188 PERKHIDMATAN SERVICES

14.27 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PERGIGIAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF DENTAL SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2002 32 8.0 2.9 5.1 164 125 1.2 2.9

2003 33 9.8 3.7 6.1 169 131 1.7 3.4

2005 40 10.6 3.6 7.0 200 156 2.0 4.0

2007 41 13.8 4.4 9.4 201 158 2.4 3.3

2010 39 14.5 4.8 9.6 184 144 2.6 4.1

Nota: Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2004, 2006, 2008, 2009, 2011, 2012 dan 2013. Note: No census / survey was conducted for year 2004, 2006, 2008, 2009, 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

189 PERKHIDMATAN SERVICES

14.28 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PERUBATAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF MEDICAL SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2003 161 83.8 41.9 41.9 1,067 936 15.4 22.1

2005 170 94.3 48.1 46.2 1,167 1,028 16.3 41.8

2007 167 108.8 55.7 53.2 1,160 1,029 19.1 46.1

2009 76 84.6 43.0 41.6 772 724 17.3 30.2

2010 181 133.8 69.6 64.2 1,336 1,201 30.1 48.7

Nota : Tiada banci/penyiasatan dijalankan untuk tahun 2004, 2006, 2008, 2011, 2012 dan 2013. Note : No Census/survey was conducted for year 2004, 2006, 2008, 2011, 2012 and 2013.

Data tahun 2009 hanya merujuk kepada penyiasatan perkhidmatan klinik perubatan am, di mana pertubuhan yang diliputi secara kumulatif menyumbang 80 % dari jumlah hasil. Data for year 2009 only refer to survey on general medical clinics services where establishments which cumulatively contribute 80% of revenue were covered.

Perkhidmatan perubatan meliputi perkhidmatan perubatan am dan pakar. Medical services includes general and specialised medical services.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

190 PERKHIDMATAN SERVICES

14.29 PERANGKAAN UTAMA HOSPITAL DAN RUMAH BERSALIN PERSENDIRIAN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF PRIVATE HOSPITALS AND MATERNITY HOMES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2003 12 46.5 27.8 18.7 636 635 10.7 20.6

2005 10 49.4 29.0 20.4 624 624 12.2 44.4

2007 7 70.3 48.5 21.8 584 584 11.1 50.4

2009 4 83.3 53.2 30.2 526 526 12.0 25.7

2010 5 83.8 51.1 32.6 537 537 14.1 21.1

Nota : Tiada banci/penyiasatan dijalankan untuk tahun 2004, 2006, 2008, 2011, 2012 dan 2013. Note : No Census/survey was conducted for year 2004, 2006, 2008, 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

191 PERKHIDMATAN SERVICES

14.30 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN KERJA SOSIAL, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF SOCIAL WORK SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 8 1.5 0.7 0.8 56 55 0.6 2.4

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013.

Perkhidmatan kerja sosial meliputi aktiviti rumah penjagaan dan aktiviti kerja sosial tanpa penginapan Social work services includes residential care activities and social work activities without accommodation.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

14.31 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PENJAGAAN HARIAN KANAK-KANAK, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF CHILD DAY-CARE SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 37 5.0 1.8 3.2 276 239 2.6 1.6

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

192 PERKHIDMATAN SERVICES

14.32 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN KESIHATAN LAIN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF OTHER HEALTH SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2007 4 0.8 0.6 0.2 21 20 0.3 0.4

2010 16 5.8 2.5 3.3 93 86 1.9 3.1

Nota : Tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2008, 2009, 2011, 2012 dan 2013. Note : No census / survey was conducted for year 2008, 2009, 2011, 2012 and 2013.

Perkhidmatan kesihatan lain meliputi pusat dialisis, makmal perubatan, pusat akupuntur, ahli herba dan homeopati dan perkhidmatan kesihatan kemanusiaan lain. Other health services includes dialysis centres, medical laboratories, acupuncture centres, herbalist and other human health services.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

193 PERKHIDMATAN SERVICES

14.33 PERANGKAAN UTAMA AKTIVITI KESENIAN, HIBURAN DAN REKREASI, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF ARTS, ENTERTAINMENT AND RECREATION ACTIVITIES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 564 333 236 98 3,781 3,252 48 309

2012 - 188 85 103 3,146 - 40 378

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011 and 2013.

Pada tahun 2012, penyiasatan dilaksanakan menggunakan kaedah pensampelan berkebarangkalian. Data bagi bilangan pertubuhan dan pekerja bergaji tidak diterbitkan. In 2012, the survey was conducted by using probability sampling method. Data on number of establishments and paid employees were not published.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

14.34 PERANGKAAN UTAMA AKTIVITI KEAHLIAN ORGANISASI, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF ACTIVITIES OF MEMBERSHIP ORGANISATIONS, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 6 89 29.9 18.4 11.5 487 - 8.5 42.7

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 dan 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

194 PERKHIDMATAN SERVICES

14.35 PERANGKAAN UTAMA PERKHIDMATAN PEMBAIKAN KOMPUTER DAN BARANGAN PERSENDIRIAN DAN ISI RUMAH, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF REPAIR OF COMPUTERS AND PERSONAL AND HOUSEHOLDS GOODS SERVICES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 126 37.4 21.2 16.2 551 427 6.1 6.7

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

14.36 PERANGKAAN UTAMA AKTIVITI PERKHIDMATAN LAIN, SABAH PRINCIPAL STATISTICS OF OTHER SERVICES ACTIVITIES, SABAH

Tahun Bilangan RM Juta / Million Bilangan pekerja RM Juta / Million Year pertubuhan Nilai Nilai Nilai pada akhir tahun Gaji dan Nilai harta No. of output input ditambah No. of persons upah yang tetap yang establishments kasar perantaraan Value engaged as at end dibayar dimiliki pada Value of Value of added of year dalam akhir tahun gross intermediate Jumlah Pekerja tahun Value of fixed output input Total bergaji Salaries assets owned Paid and wages as at end employees paid during of year the year

2010 725 103.5 45.3 58.3 3,253 2,453 26.2 44.3

Nota: Pertama kali diliputi pada tahun 2010 dan tiada banci / penyiasatan dijalankan untuk tahun 2011, 2012 dan 2013. Note: Covered for the first time in 2010 and no census / survey was conducted for year 2011, 2012 and 2013.

Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Data include Wilayah Persekutuan Labuan.

195

PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS 15.1 PANJANG JALAN RAYA MENGIKUT JENIS JALAN RAYA DAN BIDANG KUASA, SABAH ROADS MILEAGE BY TYPE OF ROAD AND JURISDICTION, SABAH

Jenis dan Bidang Kuasa 2010 2011 2012 2013 2014 Type and Jurisdiction Kilometer Kilometre

Jumlah 20,136 20,799 21,136 21,606 21,607 Total

Jalan Raya Persekutuan Federal Roads Berturap 1,501 1,501 1,501 1,501 1,501 Paved

Jalan Raya Negeri 18,635 19,298 19,635 20,105 20,106 State Road Jalan Raya Jabatan Kerja Raya 10,735 10,801 10,747 11,000 11,022 Public Works Department Roads Berturap 5,304 5,370 5,376 5,732 5,780 Paved Kerikil 5,057 5,043 4,983 4,890 4,863 Gravel Tanah 374 388 388 378 379 Earth

Jalan Raya Pihak Berkuasa Tempatan 7,900 8,498 8,888 9,105 9,084 Local Authorities Roads Jalan Majlis Perbandaran 2,447 2,490 3,084 3,093 3,093 Municipal Councils Road Berturap 1,359 1,353 1,952 1,959 1,959 Paved Kerikil 1,043 1,089 1,083 1,085 1,085 Gravel Tanah 45 49 49 49 49 Earth

Jalan Majlis Daerah 5,454 6,008 5,805 6,012 5,991 District Councils Road Berturap 1,224 1,494 1,548 1,653 1,649 Paved Kerikil 4,054 4,285 4,035 4,161 4,143 Gravel Tanah 176 229 221 198 199 Earth

Nota: Jalan Raya Persekutuan tidak mempunyai Sumber: MARRIS (Malaysia Road Records Note: Jalan Raya Kerikil dan Tanah. Source: Information System) No Gravel and Earth Road for Federal Roads.

197 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.2 KENDERAAN BERMOTOR YANG BERDAFTAR, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN MOTOR VEHICLES REGISTERED, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

SABAH WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014

Bilangan Number

Jumlah 842,188 918,357 974,266 1,056,688 1,125,375 46,454 49,530 52,619 57,080 61,676 Total

Motosikal 193,192 227,002 265,785 302,952 334,254 10,132 10,783 11,702 13,270 14,694 Motorcycles

Motokar 305,570 324,298 326,998 347,074 403,844 25,381 26,912 28,057 29,838 36,278 Motor Cars

Teksi dan Kereta Sewa 7,756 8,132 5,175 5,360 6,497 198 198 173 178 203 Taxis and Hire Cars

Bas 4,138 4,362 6,408 6,708 3,232 152 155 225 225 103 Buses

Lori dan Van 95,149 98,322 105,196 109,120 112,168 3,569 3,580 4,083 4,157 4,248 Lorries and Vans

Pacuan Empat Roda 85,752 94,617 168,791 181,657 118,688 2,489 2,524 4,525 5,030 1,150 Four Wheel Drive

Kenderaan Lain (a) 140,008 149,817 73,346 80,356 138,415 4,433 5,277 3,763 4,291 4,915 Other Vehicles

Treler dan 10,623 11,807 22,567 23,461 8,277 100 101 91 91 85 semi treler Trailers and semi trailers

(a) Termasuk kereta kerajaan dan Sumber: Jabatan Pengangkutan Jalan Malaysia kenderaan sekolah memandu. Source: Road Transport Department, Malaysia Including government motor cars and driving school vehicles. 198 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.3 PENDAFTARAN BARU KENDERAAN BERMOTOR MENGIKUT KAWASAN PENDAFTARAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN - 2014 NEW REGISTRATION OF MOTOR VEHICLES BY REGISTRATION AREA, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN - 2014

SABAH Kota Sandakan Tawau Lahad Keningau Kudat Beaufort WILAYAH Kinabalu Datu PERSEKUTUAN LABUAN Bilangan Number

Jumlah 68,716 31,800 11,387 10,899 7,207 3,090 936 3,397 4,597 Total

Motosikal 31,301 10,797 5,669 6,280 4,948 1,957 367 1,283 1,427 Motorcycles

Motokar 18,709 10,988 2,904 2,300 814 538 211 954 2,523 Motor Cars

Teksi dan Kereta Sewa 260 206 5 27 8 4 4 6 21 Taxis and Hire Cars

Bas 38 31 - 3 1 - - 3 - Buses

Lori dan Van 3,452 2,013 526 412 196 64 24 217 93 Lorries and Vans

Pacuan Empat Roda 11,602 5,607 1,748 1,543 1,030 503 320 851 409 Four Wheel Drive

Kenderaan Lain (a) 3,050 1,997 417 319 208 20 10 79 124 Other Vehicles

Treler dan 304 161 118 15 2 4 - 4 - semi treler Trailers and semi trailers

(a) Termasuk kereta kerajaan dan Sumber: Jabatan Pengangkutan Jalan Malaysia kenderaan sekolah memandu. Source: Road Transport Department, Malaysia Including government motor cars and driving school vehicles.

199 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT DAN COMMUNICATIONS

15.4 PERANGKAAN KERETA API, SABAH RAILWAY STATISTICS, SABAH

Bilangan Bilangan Jumlah tan Jumlah perjalanan kilometer barang tan kilometer penumpang penumpang barang Number of Number of Total Total freight Tempoh passenger Passenger freight tonnage Period journeys kilometre tonnage kilometre

‘000 ‘000 ‘000 tan metrik ‘000 tonne

2010 169.5 3,243.7 99.6 109.3

2011 594.0 2,312.4 180.9 187.0

2012 599.2 16,770.8 45.6 110.8

2013 P 690.1 17,714.0 6.1 166.8

2014 P 585.4 19,701.8 13.3 212.5

Sumber : Jabatan Keretapi Negeri Sabah Source: Department 200 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.5 PENGERAKAN PESAWAT DI LAPANGAN TERBANG, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN AIRCRAFT MOVEMENTS AT AIRPORTS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

SABAH Kota Sandakan Tawau Lapangan Kinabalu Terbang WILAYAH Lain (a) PERSEKUTUAN Other LABUAN Airports

Bilangan Number

2010 Pendaratan 41,686 27,597 6,968 5,441 1,680 6,052 Landings

Berlepas 41,709 27,621 6,989 5,431 1,668 5,567 Take-offs

2011 Pendaratan 42,040 29,580 5,666 5,100 1,694 6,063 Landings

Berlepas 41,954 29,537 5,650 5,088 1,679 6,055 Take-offs

2012 Pendaratan 40,699 28,989 5,170 4,829 1,711 4,832 Landings

Berlepas 40,704 28,993 5,169 4,829 1,713 4,824 Take-offs

2013 Pendaratan 45,463 32,484 5,217 5,850 1,912 5,588 Landings

Berlepas 45,652 32,674 5,217 5,851 1,910 5,584 Take-offs

2014 Pendaratan 48,619 34,388 5,857 6,416 1,958 7,767 Landings

Berlepas 48,619 34,388 5,858 6,416 1,957 7,766 Take-offs

(a) Data merujuk kepada lapangan Sumber: Malaysia Airports Sdn. Bhd., Sabah. terbang di Kudat dan Lahad Datu. Source: Data refers to airports at Kudat and Lahad Datu. 201 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.6 TRAFIK PENUMPANG DI LAPANGAN TERBANG, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN PASSENGER TRAFFIC AT AIRPORTS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

SABAH Kota Sandakan Tawau Lapangan WILAYAH Kinabalu Terbang PERSEKUTUAN Lain (a) LABUAN Other Airports Bilangan Penumpang Number of Passengers

2010 Mendarat 3,425,509 2,550,758 373,686 443,508 57,557 237,115 Disembarked

Berlepas 3,472,534 2,587,059 373,307 454,340 57,828 226,760 Embarked

2011 Mendarat 3,791,771 2,874,299 395,734 453,689 68,049 295,583 Disembarked

Berlepas 3,820,011 2,887,308 397,857 467,568 67,278 257,525 Embarked

2012 Mendarat 3,882,796 2,916,472 402,815 490,089 73,420 273,891 Disembarked

Berlepas 3,902,814 2,927,980 407,041 494,018 73,775 266,582 Embarked

2013 Mendarat 4,521,686 3,408,773 440,610 597,543 74,760 321,175 Disembarked Source: Berlepas 4,594,808 3,467,517 446,159 605,890 75,242 315,951 Embarked

2014 Mendarat 4,509,008 3,383,599 436,748 606,843 81,818 359,651 Disembarked

Berlepas 4,537,550 3,402,358 440,727 611,468 82,997 355,401 Embarked

(a) Data merujuk kepada lapangan Sumber: Malaysia Airports Sdn. Bhd., Sabah. terbang di Kudat dan Lahad Datu. Source: Data refers to airports at Kudat and Lahad Datu. 202 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.7 MUATAN YANG DIURUSKAN DI LAPANGAN TERBANG, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN CARGO HANDLED AT AIRPORTS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

SABAH Kota Sandakan Tawau Lapangan WILAYAH Kinabalu Terbang PERSEKUTUAN Lain (a) LABUAN Other Airports Kilogram Kilogram

2010 Masuk 19,027,265 17,304,227 1,082,059 640,979 - 3,420,596 Incoming

Keluar 17,821,500 13,495,695 1,921,849 2,403,956 - 962,349 Outgoing

2011 Masuk 16,400,467 15,064,316 583,584 725,852 26,715 3,891,949 Incoming

Keluar 14,439,183 10,262,948 1,705,619 2,469,279 1,337 955,752 Outgoing

2012 Masuk 14,484,335 12,842,856 671,946 796,355 173,178 4,446,442 Incoming

Keluar 12,690,117 9,154,960 1,831,103 1,692,634 11,420 1,365,949 Outgoing

2013 Masuk 9,630,669 7,832,472 708,377 912,708 177,112 5,942,282 Incoming

Keluar 11,209,987 7,132,651 2,122,538 1,931,582 23,216 2,144,498 Outgoing

2014 Masuk 15,073,689 13,287,353 579,217 1,061,217 145,902 6,063,922 Incoming

Keluar 14,397,409 10,245,583 1,915,739 2,203,057 33,030 3,479,287 Outgoing

(a) Data merujuk kepada lapangan Sumber: Malaysia Airports Sdn. Bhd., Sabah. terbang di Kudat dan Lahad Datu. Source: Data refers to airports at Kudat and Lahad Datu. 203 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.8 MEL YANG DIURUSKAN DI LAPANGAN TERBANG, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN MAIL HANDLED AT AIRPORTS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

SABAH Kota Sandakan Tawau Lapangan WILAYAH Kinabalu Terbang PERSEKUTUAN Lain (a) LABUAN Other Airports Kilogram Kilogram

2010 Turun 1,730,708 727,489 437,614 383,942 181,663 329,544 Discharged

Dihantar 878,650 759,005 38,558 55,534 25,553 48,434 Despatched

2011 Turun 1,739,000 758,500 395,280 398,451 186,769 347,249 Discharged

Dihantar 1,071,236 922,864 63,824 58,779 25,769 64,655 Despatched

2012 Turun 1,984,964 972,014 367,272 406,717 238,961 390,816 Discharged

Dihantar 1,450,209 1,274,062 50,323 89,959 35,865 84,849 Despatched

2013 Turun 1,414,218 702,985 241,469 333,216 136,548 419,087 Discharged

Dihantar 1,259,701 1,047,940 45,543 137,623 28,595 88,284 Despatched

2014 Turun 1,117,009 894,753 31,398 187,780 3,078 444,199 Discharged

Dihantar 504,869 491,091 4,552 9,204 22 74,927 Despatched

(a) Data merujuk kepada lapangan terbang Sumber: Malaysia Airports Sdn. Bhd., Sabah. di Kudat dan Lahad Datu. Source: Data refers to airports at Kudat and Lahad Datu.

204 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.9 KETIBAAN DAN PELAYARAN KAPAL LAUT YANG TERLIBAT DALAM PERDAGANGAN ANTARABANGSA DI PELABUHAN, SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN ARRIVALS AND DEPARTURES OF OCEAN GOING VESSELS ENGAGED IN INTERNATIONAL TRADE AT PORTS, SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

SABAH Kota Sandakan Tawau Lahad Sepanggar Pelabuhan WILAYAH PERSEKUTUAN Kinabalu Datu Bay Bay Lain (a) LABUAN Oil Container Other Ports Terminal Port (SBOT) (SBCP)

2010 Ketibaan Arrivals

Bilangan 4,301 306 1,844 900 614 285 234 118 1,322 Number '000 T.B.B. 11,704 1,404 3,782 1,766 2,452 872 817 611 8,830 '000 N.R.T.

Belayar Departures

Bilangan 4,301 306 1,844 900 614 285 234 118 1,322 Number '000 T.B.B. 11,704 1,404 3,782 1,766 2,452 872 817 611 8,830 '000 N.R.T.

2011 Ketibaan Arrivals

Bilangan 4,159 325 1,729 683 556 288 234 344 1,368 Number '000 T.B.B. 11,013 961 3,530 1,632 2,399 861 884 746 7,530 '000 N.R.T.

Belayar Departures

Bilangan 4,159 325 1,729 683 556 288 234 344 1,368 Number '000 T.B.B. 11,013 961 3,530 1,632 2,399 861 884 746 7,530 '000 N.R.T.

2012 Ketibaan Arrivals

Bilangan 4,249 413 1,561 977 566 294 295 143 1,555 Number '000 T.B.B. 12,079 1,332 3,440 1,557 2,683 922 1,373 772 12,397 '000 N.R.T.

Belayar Departures

Bilangan 4,249 413 1,561 977 566 294 295 143 1,555 Number '000 T.B.B. 12,079 1,332 3,440 1,557 2,683 922 1,373 772 12,397 '000 N.R.T.

205 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.9 KETIBAAN DAN PELAYARAN KAPAL LAUT YANG TERLIBAT DALAM PERDAGANGAN ANTARABANGSA DI PELABUHAN, SABAH - (SAMB.) ARRIVALS AND DEPARTURES OF OCEAN GOING VESSELS ENGAGED IN INTERNATIONAL TRADE AT PORTS, SABAH - (CONT'D)

SABAH Kota Sandakan Tawau Lahad Sepanggar Sepanggar Pelabuhan WILAYAH Kinabalu Datu Bay Bay Lain (a) PERSEKUTUAN LABUAN Oil Container Other Ports Terminal Port (SBOT) (SBCP)

2013 Ketibaan Arrivals

Bilangan 4,530 422 1,543 975 575 305 339 371 - Number '000 T.B.B. 13,327 2,154 3,441 1,509 2,688 1,001 1,798 736 - '000 N.R.T.

Belayar Departures

Bilangan 4,530 422 1,543 975 575 305 339 371 - Number '000 T.B.B. 13,327 2,154 3,441 1,509 2,688 1,001 1,798 736 - '000 N.R.T.

2014 Ketibaan Arrivals

Bilangan 5,979 559 2,134 1,808 566 259 363 290 - Number '000 T.B.B. 15,390 4,209 3,402 1,507 2,770 950 1,905 647 - '000 N.R.T.

Belayar Departures

Bilangan 5,979 559 2,134 1,808 566 259 363 290 - Number '000 T.B.B. 15,390 4,209 3,402 1,507 2,770 950 1,905 647 - '000 N.R.T.

Nota: Angka merujuk kepada semua jenis kapal Sumber : Sabah Ports Sdn. Bhd. yang digunakan dalam Perdagangan Luar Source: Sabah Ports Sdn. Bhd. Note: Figures refer to all types of vessels Jabatan Laut, Wilayah engaged in Foreign Trade. Persekutuan Labuan Marine Department, Wilayah (a) Merujuk kepada Kudat dan Kunak. Persekutuan Labuan Refers to Kudat and Kunak.

T.B.B. = Tan Bersih Berdaftar. N.R.T. = Net Registered Tonnage.

206 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.10 KARGO YANG DIKENDALIKAN DI PELABUHAN SABAH DAN WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN CARGO THROUGHPUT AT PORTS OF SABAH AND WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN

SABAH Kota Sandakan Tawau Lahad Sepanggar Sepanggar Pelabuhan WILAYAH PERSEKUTUAN Kinabalu Datu Bay Bay Lain (a) LABUAN Oil Container Other Ports Terminal Port (SBOT) (SBCP)

`000 Tan Metrik (Freightweight) Tonnes

2010 Eksport 14,567 419 5,154 3,460 3,173 378 612 1,371 11,382 Exports

Import 13,823 1,366 4,219 1,893 1,543 1,986 2,620 196 1,999 Imports

2011 Eksport 14,603 473 4,653 3,737 3,033 363 739 1,605 10,449 Exports

Import 13,345 1,480 3,729 1,533 1,508 2,102 2,848 145 1,496 Imports

2012 Eksport 13,852 594 4,105 3,566 2,960 299 727 1,601 9,623 Exports

Import 13,851 1,800 3,450 1,525 1,617 2,226 3,036 197 1,833 Imports

2013 Eksport 14,007 564 4,410 3,312 3,115 383 667 1,556 - Exports

Import 13,487 1,655 3,376 1,526 1,493 2,322 2,976 139 - Imports

2014 Eksport 14,495 624 4,645 3,409 3,051 246 816 1,704 - Exports

Import 14,144 1,639 3,504 1,641 1,647 2,281 3,223 209 - Imports

Nota: (a) Merujuk kepada Kudat dan Kunak. Sumber : Sabah Ports Sdn. Bhd. Note: Refers to Kudat and Kunak. Source: Jabatan Laut, Wilayah Persekutuan Labuan Marine Department, Wilayah Persekutuan Labuan

207 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.11 PERANGKAAN POS, SABAH POSTAL STATISTICS, SABAH

Butiran 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars

Hasil daripada penjualan setem pos (RM `000) 2,606 2,918 2,539 2,618 2,360 Revenue from sales of postage stamps

Jumlah bungkusan yang diuruskan 66,257 75,960 68,306 69,855 93,348 Total parcels handled

Barangan bungkusan yang diterima dari Sabah untuk pengeposan ke luar negara 9,780 9,149 8,665 7,032 19,386 Postal items posted from Sabah for overseas delivery

Barangan pos yang diposkan dari Sabah untuk penyerahan di Malaysia (termasuk Sabah) 56,477 66,811 59,641 62,823 73,962 Postal items posted in Sabah for delivery in Malaysia (includes Sabah)

Nota : Termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Sumber: Note : Includes Wilayah Persekutuan Labuan. Source: Pos Malaysia Berhad 208 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.12 PERANGKAAN TELEKOMUNIKASI, SABAH TELECOMMUNICATIONS STATISTICS, SABAH

Butiran 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars '000

Bilangan pelanggan telefon Number of telephone subscriptions

Kediaman 124 126 122 115 112 Residential

Perniagaan 102 106 102 91 89 Business

Awam 2 3 ...... Public

Selular ('000)* 3,115 3,006 3,236 3,834 3,729 Cellular ('000)*

Nota: Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Sumber: Suruhanjaya Komunikasi Note: Data include Wilayah Persekutuan Labuan. dan Multimedia Malaysia Source : Malaysian Communication * Pra bayar dan Pasca bayar. and Multimedia Commission Prepaid and Postpaid.

15.13 BILANGAN LANGGANAN JALUR LEBAR, SABAH, 2014 NUMBER OF BROADBAND SUBSCRIPTIONS, SABAH, 2014

Butiran Jumlah Kediaman Bukan kediaman Particulars Total Residential Non-residential

Tetap ('000) * 107.8 82.9 24.9 Fixed ('000) *

Tanpa wayar ('000) ** 247.6 136.8 110.8 Wireless ('000) **

Lain-lain ('000) * 35.4 35.4 - Others ('000) *

Nota: * Termasuk ADSL, SDSL, VDSL, Fiber, Satelite dan Sumber: Suruhanjaya Komunikasi Note: Fixed Wireless. dan Multimedia Malaysia Include ADSL, SDSL, VDSL, Fiber, Satelite and Source : Malaysian Communication Fixed Wireless. and Multimedia Commission ** Termasuk Mobile Broadband, Pay Per Use , Wimax dan Evdo. Including Mobile Broadband, Pay Per Use, Wimax and Evdo.

209 PENGANGKUTAN DAN KOMUNIKASI TRANSPORT AND COMMUNICATIONS

15.14 PURATA EDARAN AKHBAR HARIAN, SABAH a AVERAGE DAILY CIRCULATION OF NEWSPAPER, SABAH a

Jumlah Campuran * Bahasa Tahun Total Bahasa Cina Year Combination of Chinese Languages Language

2010 152,146 77,333 74,813

2011 150,084 76,269 73,815

2012 154,905r 77,730 77,175r

2013 167,300 84,352 82,948

2014 169,755 83,493 86,262

Note : a Merujuk kepada akhbar yang diterbit di Sabah sahaja. Sumber: Pelbagai Syarikat Akhbar Note : Refer to paper published in Sabah only. Source: Various Newspaper Companies * Merujuk kepada Bahasa Melayu, Inggeris dan Kadazan. Refers to Malay, English and Kadazan Languages.

210

KEWANGAN FINANCE

16.1 HASIL KERAJAAN NEGERI, SABAH STATE GOVERNMENT REVENUE, SABAH

Hasil 2011 2012 2013 2014 Revenue RM `000

Hasil cukai 1,501,033 1,324,338 1,176,455 1,238,940 Tax revenue

Hasil bukan cukai 2,566,555 2,614,824 2,764,057 1,881,938 Non-tax revenue

Terimaan bukan hasil * 300,892 424,211 403,099 1,420,654 Non-revenue receipts

Jumlah Hasil 4,368,480 4,363,373 4,343,611 4,541,532 Total revenue

Nota : * Termasuk terimaan dan sumbangan Sumber: Jabatan Bendahari Negeri Sabah dari kerajaan persekutuan. Source: Sabah State Treasury Department Note : Include receipts and contributions from federal government.

211 KEWANGAN FINANCE

16.2 RINGKASAN PERBELANJAAN KERAJAAN NEGERI (SEBENAR), SABAH SUMMARY OF STATE GOVERNMENT EXPENDITURE (ACTUAL), SABAH

Jenis Perbelanjaan 2010 2011 2012 2013 2014 Nature of Expenditure RM `000

Jumlah 3,470,797 4,364,460 4,081,045 4,319,463 4,503,710 Total

Bayaran ke atas Akaun Hutang Awam 92,450 226,858 183,165 193,644 772,760 Charges on Account of Public Debt Pelbagai - 3,617 7,464 7,272 3,070 Miscellaneous Yang Di-Pertua Negeri 4,762 4,429 7,554 6,685 6,999 Head of State Dewan Undangan Negeri 11,319 13,473 12,253 12,135 12,328 Legislative Assembly Suruhanjaya Perkhidmatan Awam 2,559 2,741 3,059 3,388 3,691 Public Service Commission Jabatan Ketua Menteri 92,514 101,473 110,586 118,349 114,682 Chief Minister Department Jabatan Perkhidmatan Awam Negeri 41,197 44,023 42,158 46,767 48,936 Public Service Department Pentadbiran Daerah 37,055 39,111 42,214 42,183 47,963 District Administration Percetakan 16,076 18,252 15,751 14,898 14,226 Printing Undang-Undang 3,231 3,550 3,795 3,598 4,190 Legal Kementerian Kewangan 50,641 49,537 53,945 54,331 54,901 Ministry of Finance Pencaruman kepada Kumpulan Wang Berkanun 730,000 918,000 670,000 503,420 844,871 Contribution to Statutory Fund Perkhidmatan Am Perbendaharaan 700,283 1,083,624 967,238 1,340,326 496,319 Treasury General Services Kementerian Pertanian dan Perikanan 47,990 51,088 81,886 58,996 54,864 Ministry of Agriculture and Fishery Pertanian 68,989 72,950 76,377 81,683 83,860 Agriculture Pengairan dan Saliran 118,592 133,890 109,349 139,424 118,647 Drainage and Irrigation Kementerian Perhubungan dan Kerja Raya 4,894 5,262 6,095 5,630 5,925 Ministry of Communication and Works Pelabuhan dan Dermaga 16,817 16,751 15,978 17,232 17,443 Ports and Harbours Jabatan Kerja Raya 91,079 89,876 100,198 100,939 107,921 Public Works Department Kerja Raya Berulangan 86,908 133,464 141,774 91,506 80,782 Public Works Recurrent Keretapi Negeri Sabah 39,580 39,629 40,377 39,757 40,528 Sabah State Railways Jabatan Hal Ehwal Agama Islam Sabah 77,029 78,520 76,578 85,827 85,566 Sabah State Islamic Religious Affairs

212 KEWANGAN FINANCE 16.2 RINGKASAN PERBELANJAAN KERAJAAN NEGERI (SEBENAR), SABAH - (SAMB.) SUMMARY OF STATE GOVERNMENT EXPENDITURE (ACTUAL), SABAH - (CONT'D)

Jenis Perbelanjaan 2010 2011 2012 2013 2014 Nature of Expenditure RM `000 1,351,473 1,483,238

Kementerian Pembangunan Sumber dan Perusahaan 51,276 61,556 69,489 66,239 69,151 Ministry of Industrial and Resources Development Kementerian Kerajaan Tempatan dan Perumahan 72,068 89,741 83,017 91,660 92,091 Ministry of Local Government and Housing Kementerian Pelancongan dan Pembangunan Alam Sekitar 87,283 84,803 89,365 86,974 88,171 Ministry of Tourism and Environmental Development Hutan 94,096 91,898 87,406 102,233 108,566 Forests Tanah dan Ukur 76,982 79,791 83,448 81,078 88,696 Lands and Surveys Kementerian Perkhidmatan Sosial 26,959 28,745 25,530 24,791 39,136 Ministry of Social Services Perpustakaan, Muzium dan Arkib Negeri Sabah 40,503 43,614 51,986 53,589 57,042 Libraries, Museum and Sabah State Archives Perkhidmatan Kebajikan Am 57,456 62,657 69,016 72,297 72,682 Welfare Services Perikanan 16,319 18,068 18,714 20,389 21,308 Fisheries Kementerian Kebudayaan, Belia dan Sukan 40,438 55,982 56,705 59,423 63,493 Ministry of Culture, Youth and Sports Kementerian Pembangunan Perindustrian 5,017 7,201 5,201 5,450 5,664 Ministry of Industrial Development Speaker Dewan Undangan Negeri 14,355 12,600 12,397 14,519 17,408 State Assembly Speaker Kementerian Pembangunan Luar Bandar 15,810 18,100 20,921 18,431 18,231 Ministry of Rural Development Pejabat Perhubungan Sabah 1,611 1,614 1,769 1,652 2,434 Sabah Government Liaison Unit Perkhidmatan Haiwan dan Perusahaan Ternak 49,717 56,873 53,711 55,674 57,312 Veterinary Services and Livestock Industries Jabatan Perhubungan Perindustrian dan Penyelidikan 3,420 3,863 4,225 4,320 4,770 Industrial Development and Research Department Biro Pembangunan Sumber Manusia 13,382 11,672 13,149 16,182 15,865 Human Resources Development Bureau Jabatan Air 468,691 504,064 565,581 575,000 659,794 Water Department Perkhidmatan Awam Negeri 833 863 976 929 996 State Public Services Peruntukan Di-Raja 616 637 645 643 428 Civil List

Nota : Hasil tambah mungkin berbeza kerana pembundaran Sumber: Jabatan Bendahari Negeri Sabah Note : The added total may differ due to rounding Source: Sabah State Treasury Department

213 KEWANGAN FINANCE

16.3 HASIL PEMBANGUNAN NEGERI (SEBENAR), SABAH STATE DEVELOPMENT REVENUE (ACTUAL), SABAH

Sumber 2010 2011 2012 2013 2014 Source RM `000

Jumlah 1,002,372 788,319 633,679 666,816 1,183,279 Total

Peruntukan Daripada Belanjawan Biasa 550,000 665,000 535,000 440,000 800,000 Appropriation from Ordinary Budget

Kumpulan Wang Pinjaman 299,820 53,029 21,068 146,225 313,319 Loan Funds

Pelbagai 92,531 52,854 50,552 47,375 48,086 Miscellaneous

Bantuan Kerajaan Persekutuan 60,021 17,436 27,059 33,216 21,874 Federal Grants

Sumber: Jabatan Bendahari Negeri Sabah Source: Sabah State Treasury Department

214 KEWANGAN FINANCE

16.4 PERBELANJAAN PEMBANGUNAN NEGERI (SEBENAR), SABAH STATE DEVELOPMENT EXPENDITURE (ACTUAL), SABAH

2010 2011 2012 2013 2014 Jenis Perbelanjaan Nature of Expenditure RM `000

Jumlah 1,173,318 758,416 955,811 1,073,912 1,014,985 Total

Ketua Menteri 183,229 132,477 191,520 220,981 167,812 Chief Minister Kementerian Pembangunan Luar 72,173 92,342 94,774 92,668 83,572 Bandar dan Keusahawanan Ministry of Rural and Entrepreneural Development Kementerian Kewangan 78,331 36,054 27,070 16,434 11,403 Ministry of Finance Kementerian Pembangunan 256,460 124,699 145,987 175,387 148,248 Pertanian dan Industri Pemakanan Ministry of Agriculture and Food Industries Kementerian Pembangunan 447,551 279,969 414,099 492,326 485,628 Infrastruktur Ministry of Infrastructure Development Kementerian Kerajaan Tempatan 33,135 17,917 18,085 14,089 16,939 dan Perumahan Ministry of Local Government and Housing Kementerian Pembangunan 14,960 10,732 4,324 4,598 3,910 Masyarakat dan Hal Ehwal Pengguna Ministry of Sosial Development and Consumer Affairs Kementerian Pembangunan Pelancongan Alam Sekitar Sains dan Teknologi 8,226 11,427 19,436 12,084 16,514 Ministry of Tourism Environment, Science and Technology Kementerian Pembangunan 57,427 25,431 19,161 12,190 50,668 Perindustrian Ministry of Industrial Development Kementerian Pembangunan Belia, 21,046 24,244 18,746 28,243 25,218 Kebudayaan dan Kemajuan Sukan Ministry of Youth, Culture and Sports Development Kementerian Pembangunan Sumber dan Kemajuan Teknologi Maklumat 780 3,124 2,609 4,912 5,073 Ministry of Resource and Information Technology Development

Sumber: Jabatan Bendahari Negeri Sabah 215 Source: Sabah State Treasury Department KEWANGAN FINANCE

16.5 HARTA DIPEGANG OLEH KERAJAAN, SABAH ASSETS HELD BY GOVERNMENT, SABAH

Wang Tunai Pendapatan Pelaburan dan Wang Pelaburan- Bagi Pihak Tahun (a) Jumlah Simpanan Pelaburan Kumpulan Year (di Sabah) Am Wang Khas Total Cash and General Investments Imprest Revenue on Behalf of (in Sabah) Investments Special Funds

RM `000

2010 2,820,697 78,469 2,742,224 4

2011 2,664,003 61,378 2,602,621 4

2012 2,544,859 67,230 2,477,624 5

2013 2,224,059 100,085 2,123,968 6

2014 2,326,014 197,840 2,128,168 6

Nota: (a) Seperti pada 31 Disember. Sumber: Jabatan Bendahari Negeri Sabah As at 31 st December. Source: Sabah State Treasury Department

216 KEWANGAN FINANCE

16.6 ANGGARAN PENDAPATAN PIHAK BERKUASA TEMPATAN, SABAH ESTIMATES OF LOCAL AUTHORITY REVENUE, SABAH

Pihak Berkuasa 2011 2012 2013 2014 2015 Tempatan Local Authority RM `000

Jumlah 286,528 310,740 329,376 349,758 366,584 Total

Dewan Bandaraya 108,637 113,070 119,146 123,956 130,165 City Hall Kota Kinabalu 108,637 113,070 119,146 123,956 130,165

Majlis Perbandaran 85,293 84,509 87,711 95,630 101,602 Municipal Councils Sandakan 46,444 43,706 45,668 52,266 55,089 Tawau 38,849 40,803 42,043 43,364 46,513 Lembaga Perbandaran 6,080 6,542 6,631 6,763 6,774 Town Board Kudat 6,080 6,542 6,631 6,763 6,774 Majlis Daerah 86,518 106,619 115,888 123,409 128,043 District Councils Beaufort 4,752 4,752 4,827 4,828 4,833 Keningau 4,780 9,382 9,700 13,993 12,943 Kinabatangan 3,611 5,470 5,666 5,025 5,735 Kota Belud 1,912 3,733 3,703 3,646 4,837 Kota Marudu 3,452 4,473 4,892 5,029 5,256 Pitas 1,084 1,144 1,015 1,023 1,649 Kuala Penyu 2,448 2,286 2,217 2,380 2,464 Kunak 2,845 805 3,111 3,094 3,053 Beluran 2,166 2,110 3,712 3,611 3,249 Lahad Datu 14,589 16,724 17,961 18,224 18,924 Papar 6,317 7,406 7,641 8,262 8,722 Penampang 15,677 21,644 22,887 23,483 24,083 Nabawan 1,449 1,025 990 1,024 1,017 Ranau 2,914 3,526 3,467 3,814 3,952 Semporna 5,731 5,203 5,624 7,048 6,996 Sipitang 3,016 2,505 2,837 3,077 3,107 Tambunan 2,586 2,134 2,225 2,435 2,410 Tenom 3,156 2,918 3,235 3,235 3,665 Tuaran 4,033 9,379 10,178 10,178 11,148 Putatan 2,286 4,120 4,708 6,432 6,412

Sumber: (1) Anggaran Hasil dan Perbelanjaan Source : Dewan Bandaraya Kota Kinabalu Estimated Revenue and Expenditure of (2) Anggaran Majlis-Majlis Perbandaran, Lembaga Perbandaran Kudat dan Majlis-Majlis Daerah, Sabah Estimates of Municipal Councils, Kudat Town Board and District Councils, Sabah 217 KEWANGAN FINANCE

16.7 ANGGARAN PERBELANJAAN PIHAK BERKUASA TEMPATAN, SABAH ESTIMATES OF LOCAL AUTHORITY EXPENDITURE, SABAH

Pihak Berkuasa 2011 2012 2013 2014 2015 Tempatan Local Authority RM `000

Jumlah 287,406 310,250 327,471 350,897 373,886 Total

Dewan Bandaraya 108,594 112,998 118,900 123,854 131,965 City Hall Kota Kinabalu 108,594 112,998 118,900 123,854 131,965

Majlis Perbandaran 83,557 86,511 92,284 100,052 105,581 Municipal Councils Sandakan 42,979 45,822 48,731 52,044 57,443 Tawau 40,578 40,689 43,553 48,008 48,138

Lembaga Perbandaran 6,150 6,216 6,625 6,932 7,162 Town Board Kudat 6,150 6,216 6,625 6,932 7,162

Majlis Daerah 89,105 104,525 109,662 120,059 129,178 District Councils Beaufort 4,384 4,860 4,566 4,776 4,867 Keningau 4,947 8,541 9,458 12,508 12,837 Kinabatangan 3,071 5,444 5,489 5,236 4,679 Kota Belud 3,779 3,770 3,906 4,108 5,670 Kota Marudu 3,534 4,008 4,550 4,869 5,156 Pitas 669 946 1,043 1,187 1,327 Kuala Penyu 1,907 1,834 2,134 2,326 2,399 Kunak 663 1,287 1,505 1,827 2,765 Beluran 1,946 1,858 2,717 3,375 3,364 Lahad Datu 17,696 18,365 17,802 18,182 19,423 Papar 6,283 6,958 7,409 8,086 8,483 Penampang 18,553 21,379 22,533 23,858 24,806 Nabawan 1,495 1,232 1,194 1,469 1,553 Ranau 2,474 3,366 2,961 3,245 3,631 Semporna 3,999 4,156 3,909 4,652 6,566 Sipitang 3,170 2,633 3,265 3,522 3,819 Tambunan 2,249 1,949 2,181 2,284 2,404 Tenom 3,932 4,151 4,575 4,557 4,887 Tuaran 4,354 7,788 8,465 9,992 10,542 Putatan 1,555 3,595 4,421 5,387 5,779

Sumber: (1) Anggaran Hasil dan Perbelanjaan Source : Dewan Bandaraya Kota Kinabalu Estimated Revenue and Expenditure of Kota Kinabalu City Hall (2) Anggaran Majlis-Majlis Perbandaran, Lembaga Perbandaran Kudat dan Majlis-Majlis Daerah, Sabah Estimates of Municipal Councils, Kudat 218 Town Board and District Councils, Sabah KEWANGAN FINANCE

16.8 PERANGKAAN KUMPULAN WANG SIMPANAN PEKERJA, SABAH EMPLOYEES' PROVIDENT FUND STATISTICS, SABAH

Tahun Bilangan Majikan Bilangan Caruman Jumlah Year berdaftar pada Penyumbang diterima Pengeluaran akhir tahun berdaftar pada dalam tahun dibayar Number of akhir tahun Remittances dalam tahun Employers Number of received Withdrawals registered as Contributors during the amount paid at end of year registered as year during the year at end of year (RM) (RM)

2010 33,505 343,164 .. ..

2011 35,233 352,293 1,380,137,305 1,105,538,009

2012 36,610 362,045 1,548,949,301 1,300,698,187

2013 37,223 370,016 1,698,177,834 1,265,384,000

2014 37,565 380,345 1,810,303,009 1,410,189,775

Nota: Data termasuk Wilayah Persekutuan Labuan. Sumber : Kumpulan Wang Simpanan Note: Data include Wilayah Persekutuan Labuan. Pekerja Malaysia, Kuala Lumpur Source: Employees' Provident Fund Malaysia, Kuala Lumpur

219 KEWANGAN FINANCE

16.9 BILANGAN KEAHLIAN DAN KOPERASI DIDAFTARKAN, SABAH NUMBER OF MEMBERSHIP AND REGISTERED COOPERATIVE SOCIETIES, SABAH

Butiran 2010 2011 2012 2013 2014 Particulars

Keahlian 226,725 278,965 293,539 328,180 338,845 Membership

Bilangan Koperasi yang didaftarkan dalam tahun 105 126 140 108 91 Number of Cooperative registered during the year

Bilangan Koperasi yang dibatalkan dalam tahun 11 10 9 - 3 Number of Cooperative de-registered during the year

Bilangan Koperasi berdaftar pada akhir tahun 728 844 978 1,086 1,150 Number of registered Cooperative as at end of the year

Sumber : Suruhanjaya Koperasi Malaysia, Negeri Sabah Source: Cooperative Commission of Malaysia, Sabah 220 KEWANGAN FINANCE

16.10 KOPERASI SABAH, 2014 COOPERATIVE SABAH, 2014

Jumlah Kelas Koperasi Koperasi Class of Cooperative Butiran Berdaftar Particulars Total Cooperative Pemasaran Kredit Pengguna Lain-Lain Marketing Credit Consumer Others Registered

Bilangan Koperasi 1,150 2 8 591 549 Number of Cooperative

Bilangan Ahli 338,845 3,879 14,518 223,028 97,420 Number of Members

Modal Saham yang terkumpul (RM'000) 69,733 4,529 12,284 13,275 39,645 Paid up share Capital

Simpanan Ahli (RM'000) 56,082 - 36,491 3,786 15,805 Members' Deposit

Kumpulan Wang Simpanan (RM'000) 6,972 - 2,099 771 4,103 Reserve Fund

Nilai Pengeluaran yang dijual kepada Ahli (RM'000) 164,855 7,121 32,613 59,720 65,401 Value of Produce sold to Members

Nilai Perkhidmatan- Perkhidmatan yang Disediakan untuk Ahli (RM'000) 95,230 - - - 95,230 Value of Service Provided for Members

Pinjaman diberi kepada Ahli (RM'000) 65,055 - 45,164 11,109 8,782 Loans Granted to Members

Pinjaman dibayar oleh Ahli (RM'000) 22,769 - 15,807 3,888 3,074 Loans repaid by Members

Sumber : Suruhanjaya Koperasi Malaysia, Negeri Sabah Source: Cooperative Commission of Malaysia, Sabah

221

AKAUN NEGARA NATIONAL ACCOUNTS

17.1 KDNK SABAH MENGIKUT JENIS AKTIVITI EKONOMI PADA HARGA MALAR 2010 GDP FOR SABAH BY KIND OF ECONOMIC ACTIVITY AT CONSTANT 2010 PRICES

Nilai (RM Juta) Jenis Aktiviti Ekonomi Value (RM Million) Kind of Economic Activity 2010 2011 2012 2013e 2014p

1. Pertanian 15,889 16,989 16,004 16,334 16,797 Agriculture

2. Perlombongan dan Pengkuarian 14,092 12,049 13,286 13,648 14,433 Mining and Quarrying

3. Pembuatan 4,823 5,147 5,091 5,328 5,721 Manufacturing

4. Pembinaan 1,870 2,009 2,271 1,963 2,046 Construction

5. Perkhidmatan 21,259 22,957 24,385 25,693 27,116 Services

5.1 Utiliti, Pengangkutan 4,113 4,423 4,580 4,862 5,129 dan Penyimpanan, Maklumat dan Komunikasi Utilities, Transportation and Storage, Information and Communication

5.2 Perdagangan Borong dan Runcit, 7,410 8,011 8,315 8,649 9,261 Makanan & Minuman dan Penginapan Wholesale and Retail Trade, Food & Beverage and Accommodation

5.3 Kewangan dan Insurans, Hartanah dan 3,587 3,837 4,159 4,291 4,463 Perkhidmatan Perniagaan Finance and Insurance, Real Estate and Business Services

5.4 Perkhidmatan-perkhidmatan Lain 1,694 1,768 1,828 1,915 1,996 Other Services

5.5 Perkhidmatan Kerajaan 4,454 4,918 5,503 5,976 6,267 Government Services

6. campur: Duti Import 194 189 185 184 169 plus: Import Duties

KDNK pada Harga Pembeli 58,127 59,339 61,223 63,150 66,283 GDP at Purchasers' Prices

Nota : Hasil tambah mungkin berbeza kerana pembundaran. Note: The added total may differ due to rounding. (e) Anggaran. Estimate.

(p) Sementara. Provisional.

223 AKAUN NEGARA NATIONAL ACCOUNTS

17.2 KELUARAN DALAM NEGERI KASAR MENGIKUT JENIS AKTIVITI EKONOMI PADA HARGA MALAR 2010- PERUBAHAN PERATUSAN TAHUNAN & SUMBANGAN PERATUSAN KEPADA KDNK SABAH GROSS DOMESTIC PRODUCT BY KIND OF ECONOMIC ACTIVITY AT CONSTANT 2010 PRICES - ANNUAL PERCENTAGE CHANGE & PERCENTAGE SHARE TO GDP SABAH

Perubahan Peratusan Tahunan Sumbangan Peratusan Kepada KDNK Jenis Aktiviti Ekonomi Annual Percentage Change Percentage Share to GDP Kind of Economic Activity 2011 2012 2013e 2014p 2010 2011 2012 2013e 2014p

1. Pertanian 6.9 -5.8 2.1 2.8 27.3 28.6 26.1 25.9 25.3 Agriculture

2. Perlombongan dan Pengkuarian -14.5 10.3 2.7 5.8 24.2 20.3 21.7 21.6 21.8 Mining and Quarrying

3. Pembuatan 6.7 -1.1 4.7 7.4 8.3 8.7 8.3 8.4 8.6 Manufacturing

4. Pembinaan 7.4 13.1 -13.6 4.2 3.2 3.4 3.7 3.1 3.1 Construction

5. Perkhidmatan 8.0 6.2 5.4 5.5 36.6 38.7 39.8 40.7 40.9 Services

5.1 Utiliti, Pengangkutan 7.5 3.5 6.2 5.5 7.1 7.5 7.5 7.5 7.7 dan Penyimpanan, Maklumat dan Komunikasi Utilities, Transportation and Storage, Information and Communication

5.2 Perdagangan Borong dan Runcit, 8.1 3.8 4.0 7.1 12.7 13.5 13.6 13.7 14.0 Makanan & Minuman dan Penginapan Wholesale and Retail Trade, Food & Beverage and Accommodation

5.3 Kewangan dan Insurans, 7.0 8.4 3.2 4.0 6.2 6.5 6.8 6.8 6.7 Hartanah dan Perkhidmatan Perniagaan Finance and Insurance, Real Estate and Business Services

5.4 Perkhidmatan-perkhidmatan Lain 4.3 3.4 4.8 4.2 2.9 3.0 3.0 3.0 3.0 Other Services

5.5 Perkhidmatan Kerajaan 10.4 11.9 8.6 4.9 7.7 8.3 9.0 9.5 9.5 Government Services

6. campur: Duti Import -2.6 -1.7 -0.8 -8.0 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 plus: Import Duties

KDNK pada Harga Pembeli 2.1 3.2 3.1 5.0 100.0 100.1 100.0 100.0 100.0 GDP at Purchasers' Prices

17.3 KDNK PADA HARGA SEMASA DAN KDNK PER KAPITA PADA HARGA SEMASA, SABAH GDP PER CAPITA AT CURRENT PRICES AND GDP AT CURRENT PRICES, SABAH

Tahun / Year 2010 2011 2012 2013e 2014p

KDNK pada harga pembeli (RM Juta) 58,127 65,733 66,896 67,343 72,267 GDP at purchasers' prices (RM Million)

KDNK Per Kapita pada harga semasa, (Ringgit Malaysia) 17,831 19,648 19,487 18,647 19,672 GDP Per Capita at current prices, (Ringgit Malaysia)

224 Number of Static Library PELBAGAI MISCELLANEOUS

18.1 KETIBAAN PELAWAT MENGIKUT KEWARGANEGARAAN, SABAH VISITOR ARRIVALS BY CITIZENSHIP, SABAH

Kewarganegaraan 2010 2011 2012 2013 2014 Citizenship

Jumlah 2,202,181 2,392,207 2,569,407 2,885,113 3,324,566 Total Malaysia 1,406,093 1,542,925 1,632,661 1,795,672 2,315,892 Brunei Darussalam 109,348 115,812 82,499 99,122 85,259 India 2,603 3,900 6,398 6,636 8,664 Filipina 71,360 52,498 63,753 44,670 52,810 Philippines Indonesia 222,962 251,239 259,814 210,120 182,346 Republik Singapura 31,648 24,800 27,778 28,861 26,378 Republic of Singapore Hong Kong 3,642 1,328 371 1,545 38 China 93,366 132,418 192,547 358,608 304,820 Jepun 26,645 31,569 26,006 32,506 38,413 Japan Taiwan 46,213 51,969 45,479 52,540 31,182 Thailand 2,150 2,293 3,688 3,694 4,868 Korea Selatan 57,826 63,780 80,363 106,213 114,195 South Korea Australia & New Zealand 25,777 33,073 34,330 32,427 33,025 United Kingdom & Ireland 27,100 22,055 30,725 30,798 33,585 Amerika Syarikat 13,075 12,522 14,470 13,996 15,921 U.S.A Kanada 6,335 6,906 7,677 8,058 7,730 Lain-lain 56,038 43,120 60,848 59,647 69,440 Others

18.2 KETIBAAN PELAWAT MENGIKUT TEMPAT MASUK, SABAH VISITOR ARRIVALS BY POINT OF ENTRY, SABAH

Tempat Masuk 2010 2011 2012 2013 2014 Point of Entry

Jumlah 2,202,181 2,392,207 2,569,407 2,885,113 3,324,566 Total Kota Kinabalu 1,172,279 1,348,635 1,563,426 1,867,516 2,354,581 Tawau 494,705 511,730 454,598 466,538 430,777 Sandakan 250,613 257,891 296,206 257,391 259,827 Sindumin 279,266 270,169 249,403 290,027 274,061 Sipitang - - - - - CIQ Semporna 137 3,703 5,733 3,641 5,320 Menumbok 5,181 79 41 - -

Sumber: Jabatan Imigresen, Sabah Source : Immigration Department, Sabah 225 PELBAGAI MISCELLANEOUS

18.3 BILANGAN PENDAFTARAN SYARIKAT-SYARIKAT, SABAH NUMBER OF COMPANIES REGISTERED, SABAH

2009 2010 2011 2012 2013

Bilangan Syarikat Tempatan dan Asing dalam Daftar pada Akhir Tahun Number of Local and Foreign Companies on Register at end of Year

Jumlah 41,812 43,262 44,758 46,296 49,270 Total

Syarikat Tempatan 41,573 43,023 44,519 46,057 49,031 Local Companies

Syarikat Asing 239 239 239 239 239 Foreign Companies

Bilangan Syarikat Tempatan dan Asing yang Didaftarkan dalam Tahun Number of Local and Foreign Companies Registered During the Year

Jumlah 1,436 1,450 1,496 1,538 1,561 Total

Syarikat Tempatan 1,436 1,450 1,496 1,538 1,561 Local Companies

Syarikat Asing - - - - - Foreign Companies

Sumber: Suruhanjaya Syarikat Malaysia, Sabah Source: Companies Commission of Malaysia, Sabah

226 PELBAGAI MISCELLANEOUS

18.4 BILANGAN PERPUSTAKAAN AWAM MENGIKUT JENIS PERPUSTAKAAN, SABAH NUMBER OF PUBLIC LIBRARIES BY TYPE OF LIBRARY, SABAH

Jenis Perpustakaan Tahun Type of Libraries Year Jumlah Tetap Bergerak Total Static Mobile

2010 144 131 13

2011 166 145 21

2012 173 152 21

2013 168 155 13

2014 170 149 21

Sumber: Perpustakaan Negara Malaysia Source: National Library Malaysia

227 PELBAGAI MISCELLANEOUS

18.5 BILANGAN KUMULATIF KEAHLIAN DI PERPUSTAKAAN AWAM MENGIKUT JENIS PERPUSTAKAAN, SABAH NUMBER OF CUMULATIVE MEMBERSHIPS IN PUBLIC LIBRARIES BY TYPE OF LIBRARY, SABAH

Tetap Bergerak Tahun Static Mobile Year Jumlah Kanak-kanak Dewasa Jumlah Kanak-kanak Dewasa Total Children Adult Total Children Adult

2010 278,268 115,775 162,493 16,503 13,139 3,364

2011 182,583 79,755 102,828 17,002 14,949 2,053

2012 158,802 42,923 115,879 15,949 13,575 2,374

2013 264,778 96,058 168,720 13,107 9,712 3,395

2014 249,137 83,510 165,627 15,420 10,847 4,573

Sumber: Perpustakaan Negara Malaysia Source: National Library Malaysia

228 PELBAGAI MISCELLANEOUS

18.6 BILANGAN KUMULATIF KOLEKSI DI PERPUSTAKAAN AWAM MENGIKUT JENIS PERPUSTAKAAN, SABAH NUMBER OF CUMULATIVE COLLECTIONS IN PUBLIC LIBRARIES BY TYPE OF LIBRARY, SABAH

Jenis Perpustakaan Tahun Type of libraries Year Jumlah Tetap Bergerak/e-Pustaka Total Static Mobile/e-Library

2010 2,306,120 2,062,540 243,580

2011 2,527,536 2,266,987 260,549

2012 2,953,573 2,674,913 278,660

2013 3,084,033 2,809,823 274,210

2014 3,298,034 3,037,513 260,521

Sumber: Perpustakaan Negara Malaysia Source: National Library Malaysia

229 PELBAGAI MISCELLANEOUS

18.7 BILANGAN PENGUNDI BERDAFTAR, SABAH 2014 NUMBER OF REGISTERED VOTERS, SABAH 2014

Bahagian Bilangan Daerah Bilangan Kedudukan Bilangan Pengundi Pilihanraya Mengundi Tempat Mengundi Berdaftar Constituency No. of Polling No. of Polling No. of Registered Districts Stations Voters

SABAH 688 708 995,414 P. 167 Kudat 48 48 47,619 N. 1 Banggi 19 19 9,971 N. 2 Tanjung Kapor 14 14 22,626 N. 3 Pitas 15 15 15,022 P. 168 Kota Marudu 50 50 42,557 N. 4 Matunggong 25 25 20,214 N. 5 Tandek 25 25 22,343 P. 169 Kota Belud 40 40 51,855 N. 6 Tempasuk 12 12 16,947 N. 7 Kadamaian 16 16 16,046 N. 8 Usukan 12 12 18,862 P. 170 Tuaran 40 40 48,859 N. 9 Tamparuli 11 11 17,356 N. 10 Sulaman 12 12 20,035 N. 11 Kiulu 17 17 11,468 P. 171 Sepanggar 23 25 54,711 N. 12 Karambunai 11 13 29,675 N. 13 Inanam 12 12 25,036 P. 172 Kota Kinabalu 21 21 50,561 N. 14 8 8 15,288 N. 15 Api-Api 5 5 14,994 N. 16 Luyang 8 8 20,279 P. 173 Putatan 15 15 37,910 N. 17 9 9 22,301 N. 18 Petagas 6 6 15,609 P. 174 Penampang 21 21 45,184 N. 19 Kapayan 8 8 27,431 N. 20 Moyog 13 13 17,753 P. 175 Papar 17 17 38,971 N. 21 Kawang 9 9 20,076 N. 22 Pantai Manis 8 8 18,895 P. 176 Kimanis 19 19 26,898 N. 23 Bongawan 10 10 14,928 N. 24 Membakut 9 9 11,970 P. 177 Beaufort 23 24 30,272 N. 25 Klias 11 12 15,448 N. 26 Kuala Penyu 12 12 14,824 P. 178 Sipitang 28 28 29,426 N. 27 Lumadan 13 13 13,908 N. 28 Sindumin 15 15 15,518 P. 179 Ranau 43 52 39,515 N. 29 Kundasang 13 13 13,468 N. 30 Karanaan 15 17 12,517 N. 31 Paginatan 15 22 13,530

244230 PELBAGAI MISCELLANEOUS 18.7 BILANGAN PENGUNDI BERDAFTAR, SABAH 2014 (SAMB.) NUMBER OF REGISTERED VOTERS, SABAH 2014 (CONT'D)

Bahagian Bilangan Daerah Bilangan Kedudukan Bilangan Pengundi Pilihanraya Mengundi Tempat Mengundi Berdaftar Constituency No. of Polling No. of Polling No. of Registered Districts Stations Voters

P. 180 Keningau 36 37 44,542 N. 32 Tambunan 15 16 14,021 N. 33 11 11 16,112 N. 34 Liawan 10 10 14,409 P. 181 Tenom 21 22 25,493 N. 35 Melalap 9 10 12,157 N. 36 Kemabong 12 12 13,336 P. 182 Pensiangan 36 36 26,650 N. 37 Sook 21 21 16,700 N. 38 Nabawan 15 15 9,950 P. 183 Beluran 37 38 24,950 N. 39 Sugut 21 21 9,724 N. 40 Labuk 16 17 15,226 P. 184 Libaran 20 24 40,320 N. 41 Gum-Gum 10 11 11,809 N. 42 Sungai Sibuga 10 13 28,511 P. 185 Batu Sapi 12 13 30,473 N. 43 Sekong 6 7 14,598 N. 44 Karamunting 6 6 15,875 P. 186 Sandakan 15 15 37,783 N. 45 Elopura 8 8 23,072 N. 46 Tanjong Papat 7 7 14,711 P. 187 Kinabatangan 28 28 25,112 N. 47 Kuamut 16 16 15,189 N. 48 Sukau 12 12 9,923 P. 188 Silam 27 27 52,567 N. 49 Tungku 11 11 14,847 N. 50 Lahad Datu 10 10 25,517 N. 51 Kunak 6 6 12,203 P. 189 Semporna 29 29 42,228 N. 52 Sulabayan 12 12 12,791 N. 53 Senallang 9 9 13,282 N. 54 Bugaya 8 8 16,155 P. 190 Tawau 20 20 52,608 N. 55 Balung 5 5 14,013 N. 56 Apas 6 6 16,331 N. 57 Sri Tanjong 9 9 22,264 P. 191 Kalabakan 19 19 48,350 N. 58 Merotai 7 7 18,936 N. 59 Tanjong Batu 6 6 19,199 N. 60 Sebatik 6 6 10,215 300 308 451,076

P. 166 WILAYAH PERSEKUTUAN LABUAN 15 17 24,968

Nota: P - Bahagian Pilihanraya Parlimen. Sumber: Pejabat Pilihanraya Negeri Sabah Note: Parliamentary Constituency. Source: State Election Office Sabah N - Bahagian Pilihanraya Negeri. State Constituency.

231 GLOSARI GLOSSARY

LUAS KAWASAN AREA

Sabah yang mempunyai keluasan Sabah covers with an area of 73,620 73,620 kilometer persegi dan terdiri square kilometres and consists of 25 dari 25 daerah pentadbiran. administrative districts.

Tongod yang mempunyai keluasan Tongod with an area of 10,054 square 10,054 kilometer persegi merupakan kilometres is the largest daerah pentadbiran yang terbesar administrative district in Sabah while manakala Putatan yang mempunyai Putatan with an area of 40 square keluasan 40 kilometer persegi adalah kilometres is the smallest daerah pentadbiran yang terkecil. administrative district.

Wilayah Persekutuan Labuan Wilayah Persekutuan Labuan with an mempunyai keluasan 92 kilometer area of 92 square kilometres is an persegi adalah sebuah pulau dan island and gazetted as a Federal diwartakan sebagai Wilayah Teritory in 1984. Persekutuan Labuan pada tahun 1984.

IKLIM CLIMATE Cuaca adalah keadaan atmosfera pada suatu masa dan tempat yang Weather is the condition of tertentu. atmosphere at any particular time and place. Iklim adalah himpunan keadaan cuaca harian dan musim bagi suatu Climate is the accumulation of daily tempoh masa yang panjang biasanya and seasonal weather events of a long melebihi 30 tahun. period of time such as over 30 years.

Hari Hujan ialah hari dimana jumlah hujan yang direkod adalah Rain day is a day with rainfall sama atau melebihi 0.1 mm. amount equals to or exceeds 0.1 mm.

233

GLOSARI GLOSSARY

PENDUDUK DAN PERANGKAAN POPULATION AND VITAL STATISTICS PENTING

Penduduk Population

Data tentang saiz, struktur, taburan dan Data on population size, structure, kepadatan penduduk bagi tahun 1970, 1980, distribution and density for the years 1970, 1991, 2000 dan 2010 adalah berdasarkan 1980, 1991, 2000 and 2010 are based on maklumat Banci Penduduk dan Perumahan Population and Housing Census which had yang telah disesuaikan untuk kurang adjusted for under-enumeration. penghitungan.

Anggaran penduduk pertengahan tahun Mid-year population estimates are based on adalah berasaskan data Banci Penduduk dan the 2010. The Cohort – component Method Perumahan 2010. Kaedah yang digunakan takes into account on birth, death and adalah Kaedah Komponen Kohort yang migration in its calculation. mengambil kira kelahiran, kematian dan migrasi.

Definisi Bandar Definition Urban

Banci 1991 dan 2000 1991 and 2000 Census

Banci 1991 dan 2000(1) telah Urban areas in Census 1991 and mendefinisikan kawasan bandar sebagai 2000(1) ,were defined as gazetted areas kawasan yang diwartakan serta kawasan with their adjoining built-up areas tepubina yang bersempadan dengannya which had a combined population of dan gabungan kedua-dua kawasan ini 10,000 or more. Built-up areas were mempunyai penduduk seramai 10,000 defined as areas contiguous to a atau lebih. Kawasan tepubina adalah gazetted area and had at least 60 per kawasan yang terletak bersebelahan cent of their population (aged 10 years kawasan yang diwartakan dan and over) engaged in non-agricultural mempunyai sekurang-kurangnya 60 activities as well as having modern peratus penduduk (berumur 10 tahun toilet facilities in their housing dan lebih) terlibat dalam aktiviti bukan units.and a population of at least pertanian dan unit-unit perumahannya 10,000 with 60 per cent of the mempunyai kemudahan tandas moden. population (aged 15 years and over)  involved in non-agricultural activities.   (1) [1] Definisi kawasan bandar bagi Banci 2000 juga The definition of urban area for Census 2000 also takes into account the special development area mengambil kira kawasan pembangunan khusus iaitu namely the development area which is not gazetted kawasan pembangunan yang tidak diwartakan dan and can be identified and separated from the gazetted boleh dikenal pasti serta terpisah dari kawasan yang area or built-up area of more than 5 km and a diwartakan atau kawasan tepu bina melebihi 5 km population of at least 10,000 with 60 per cent of the dan mempunyai penduduk sekurang-kurangnya population (aged 10 years and over) involved in non- 10,000 dengan 60 peratus penduduk (berumur 10 agricultural tahun dan lebih) terlibat dalam aktiviti bukan pertanian dan unit-unit perumahannya mempunyai kemudahan tandas moden.

234

GLOSARI GLOSSARY

Banci 2010 2010 Census Definition

Banci 2010 pula telah mendefinisikan Urban areas in Census 2010, were defined kawasan bandar sebagai Kawasan yang as Gazetted areas with their adjoining diwartakan serta kawasan tepubina yang built-up areas which had a combined bersempadan dengannya dan gabungan population of 10,000 or more. Built-up kedua-dua kawasan ini mempunyai areas were defined as areas contiguous to penduduk seramai 10,000 atau lebih. a gazetted area and had at least 60 per Kawasan tepubina didefinisikan sebagai cent of their population (aged 15 years kawasan yang terletak bersebelahan and over) engaged in non-agricultural kawasan yang diwartakan dan mempunyai activities. sekurang - kurangnya 60 peratus penduduk (berumur 15 tahun dan lebih) yang terlibat dalam aktiviti bukan pertanian.

Definisi kawasan bandar juga mengambil The definition of urban areas also takes kira kawasan pembangunan khusus iaitu into account the special development area kawasan pembangunan yang tidak namely the development area which is not diwartakan dan boleh dikenal pasti serta gazetted and can be identified and terpisah dari kawasan yang diwartakan atau separated from the gazetted area or built- kawasan tepubina melebihi 5 km up area of more than 5 km

Perkahwinan dan Perceraian Marriage and Divorce

Perangkaam perkahwinan dan perceraian The Non-Muslim marriage and divorce Orang Bukan Islam mempersembahkan statistics presents marriage and divorce statistik perkahwinan dan perceraian mengikut statistics by state of registration. The negeri pendaftaran. Statistik ini merujuk statistics are according to year of incidence kepada tahun kejadian yang diperoleh dari that are obtained from the National Jabatan Pendaftaran Negara. Registration Department.

Bagi perkahwinan dan perceraian Orang Islam, The Muslim marriages and divorces data data adalah merujuk kepada tahun pendaftaran refers to the year of registration which yang diperoleh daripada Jabatan Kemajuan obtained from the Department Islamic Islam Malaysia Development, Malaysia (JAKIM). (JAKIM).

235 GLOSARI GLOSSARY

GUNA TENAGA EMPLOYMENT

Tenaga Buruh Labour Force

Tenaga Buruh merujuk kepada mereka yang Labour Force refers to those who, during the berumur 15 hingga 64 tahun (dalam tahun genap reference week, are in the 15 to 64 years (in pada hari lahir terakhir) semasa minggu rujukan, completed years at last birthday) and who are sama ada bekerja atau menganggur. either employed or unemployed.

Kadar penyertaan tenaga buruh Labour force participation rate

Kadar penyertaan tenaga buruh ditakrifkan sebagai Labour force participation rate is defined as the perkadaran penduduk dalam tenaga buruh kepada ratio of the labour force to the working age jumlah penduduk dalam umur bekerja (15-64 population (15 to 64 years), expressed as tahun) yang dipersembahkan dalam bentuk peratus. percentage. The formula is as follow: Formulanya adalah seperti berikut: The number of person Bilangan penduduk dalam Labour in the labour force in tenaga buruh mengikut Force the specified category Kadar sesuatu kategori yang Participation = X 100 Penyertaan tertentu rate The number of persons Tenaga = X 100 in the working age buruh Bilangan penduduk umur (15 to 64 years)in the bekerja (15-64 tahun) same category dalam kategori yang sama

Bekerja Employed

Semua orang yang bekerja sekurang-kurangnya All persons who, at any time during the reference sejam semasa minggu rujukan untuk mendapatkan week worked at least one hour for pay, profit or upah, keuntungan atau keuntungan keluarga family gain (as an employer, employee, own- (sebagai majikan, pekerja, bekerja sendiri atau account worker or unpaid family worker). pekerja keluarga tanpa gaji).  Juga dianggap sebagai bekerja ialah mereka yang Also considered as employed are persons who did tidak bekerja semasa minggu rujukan disebabkan not work during the reference week because of sakit, kecederaan, tiada upaya, cuaca buruk, illness, injury, disability, bad weather, leave, bercuti, pertelingkahan buruh dan sebab-sebab labour dispute and social or religious reasons but sosial atau keagamaan tetapi mempunyai had a job, farm, enterprise or other family pekerjaan,ladang, perusahaan atau perusahaan enterprise to return to. Also included are those on keluarga lain untuk kembali bekerja. Termasuk temporary lay-off with pay who would definitely be juga mereka yang tidak bekerja buat sementara called back to work. waktu tetapi bergaji dan pasti akan dipanggil bekerja semula.

Mereka yang bekerja kurang dari 30 jam semasa Employed persons who had worked less than 30 minggu rujukan disebabkan bentuk kerja atau hours during the reference week because of the disebabkan kurang kerja dan berkeupayaan serta nature of their work or due to insufficient work and sanggup menerima tambahan bilangan jam bekerja are able and willing to accept additional hours of dianggap sebagai guna tenaga tidak penuh dan work are considered underemployed, nevertheless dimasukkan dalam kategori ‘bekerja’. are included in the ‘employed’ category.

236

GLOSARI GLOSSARY

Industri Industry

Industri dikelaskan mengikut “Piawaian Klasifikasi Industry is classified according to the “Malaysia Industri Malaysia (MSIC) 2008”, yang berasaskan Standard Industrial Classification, (MSIC) 2008” kepada “International Standard Industrial based on the “International Standard Industrial Classification of All Economic Activities (ISIC), Classification of All Economic Activities (ISIC), Revision 4”. Pengelasan industri seseorang merujuk Revision 4”. A person’s industry classification refers kepada yang berkaitan dengan pekerjaan utama. to that of his principal occupation.

Pekerjaan Occupation

Pekerjaan dikelaskan mengikut klasifikasi “Piawaian Occupation is classified according to “Malaysia Pengelasan Pekerjaan Malaysia (MASCO) 2008” Standard Classification of Occupations (MASCO) yang berasaskan kepada “International Standard 2008” based on the “International Standard Classification of Occupations (ISCO-08)”. Classification of Occupations (ISCO)-08”.

Bagi seseorang yang mempunyai lebih daripada satu For a person having more than one job, only the job pekerjaan, hanya pekerjaan yang mengambil masa at which he worked for the longest number of hours terbanyak semasa tempoh rujukan dianggap sebagai during the reference week is treated as his principal pekerjaan utamanya. Jika masa bekerja bagi tiap-tiap occupation. Should the number of hours worked for pekerjaan itu sama, maka pekerjaan yang each job be the same, then the job with the highest menghasilkan pendapatan yang tertinggi adalah income is the principal occupation. In cases where pekerjaan utamanya. Dalam kes di mana bilangan jam the number of hours worked and the income earned bekerja dan pendapatannya adalah sama bagi setiap from each job are the same, the job at which he was pekerjaan, pekerjaan di mana dia telah bekerja paling working for the longest period of time is considered as lama dianggap sebagai pekerjaan utamanya. the principal occupation.

Menganggur Unemployed

Kategori ini termasuk mereka yang menganggur This includes both actively and inactively unemployed secara aktif dan tidak aktif. Penganggur aktif persons. The actively unemployed include all persons termasuk mereka yang tidak bekerja semasa minggu who did not work during the reference week but were rujukan tetapi bersedia untuk bekerja dan aktif available for work and actively looking for work mencari pekerjaan dalam minggu tersebut. during the reference week. Inactively unemployed Penganggur tidak aktif adalah seperti berikut: persons include the following categories:

a. mereka yang tidak mencari pekerjaan a. persons who did not look for work because dalam minggu rujukan kerana percaya they believed no work was available or that tidak terdapat pekerjaan atau pun tidak they were not qualified; berkelayakan;

b. mereka yang mungkin mencari pekerjaan b. persons who would have looked for work if jika tidak kerana sakit atau cuaca buruk; they had not been temporarily ill or had it not been for bad weather; c. mereka yang menunggu jawapan permohonan pekerjaan; dan c. persons who were waiting for result of job applications; and d. mereka yang telah mencari pekerjaan sebelum minggu rujukan. d. persons who had looked for work prior to the reference week.

237

GLOSARI GLOSSARY

Kadar pengangguran Unemployment rate

Kadar pengangguran ialah perkadaran penduduk Unemployment rate is the proportion of yang menganggur (tidak bekerja) kepada jumlah unemployed population to the total population in penduduk di dalam tenaga buruh. Kadar ini labour force. This rate measures the percentage of mengukur peratus penduduk di dalam tenaga buruh unemployed population in labour force. yang tidak bekerja. Kadar pengangguran dikira Unemployment rate is computed by using the menggunakan formula berikut: formula below:

Bilangan penduduk The number of persons yang mengangur unemployment in the mengikut sesuatu specified category kategori yang Unemployment = X 100 Kadar tertentu rate The number of persons Pengangguran = X 100 in the labour force in the Bilangan penduduk same category Dalam tenaga buruh bagi kategori yang sama

238

GLOSARI GLOSSARY

PENDIDIKAN EDUCATION

Sekolah Schools Data tentang bilangan sekolah merujuk Data on the number of schools refer to kepada sekolah rendah dan menengah, primary and secondary schools, covering meliputi sekolah kerajaan dan bantuan government and government-aided schools. kerajaan. Mulai 1996, beberapa sekolah Beginning 1996, several vocational schools vokasional telah dinaik taraf kepada have been upgraded to technical schools. sekolah teknik. 

Students Pelajar

Pelajar sekolah terbahagi kepada pelajar School students are divided into primary sekolah rendah dan menengah. Pelajaran and secondary school. Primary education peringkat rendah biasanya bermula pada normally starts at the age of about seven peringkat umur sekurang-kurangnya tujuh years with a period of six years to complete tahun dan mengambil masa selama enam the education at that level. At the tahun bagi menamatkan pelajaran pada secondary level, the age group is between peringkat tersebut. Pada pelajaran 13 to 17 years. Meanwhile, form six peringkat menengah, kumpulan umur students are included in post secondary adalah di antara 13 tahun hingga 17 tahun. level. Manakala pelajar tingkatan enam termasuk dalam peringkat pasca menengah.

Teachers Guru

Bilangan guru termasuk guru terlatih & The number of teachers includes trained & tidak terlatih serta guru tetap & sementara. untrained teachers as well as permanent & Guru dibahagikan kepada guru sekolah temporary teachers. Teachers are classified rendah dan menengah. into primary and secondary school teachers.

239 GLOSARI GLOSSARY

PERKHIDMATAN KEBAJIKAN WELFARE SERVICES

Perkhidmatan Institusi Kanak-Kanak Children Institutions Services

Perkhidmatan ini adalah untuk menjamin This services is to ensure substitute care that jagaan gantian yang menggalakkan encourages natural development and security pertubuhan yang sihat dalam suasana yang for the dependent segments of society in tenteram bagi golongan yang bergantung fulfillment of societal responsibilities. kepada masyarakat untuk memenuhi segala keperluan hidup.

(i) Rumah Kanak-Kanak : (i) Children Home :

Memberi jagaan gantian kepada kanak- Provides substitute care for children and kanak dan menggalakkan pertumbuhan promotes the growth and development of dan perkembangan fizikal, emosi serta physical, emotional and mental health in mental yang sihat dalam suasana a harmonious family atmosphere. kekeluargaan yang harmoni.

(ii) Sekolah Tunas Bakti : (ii) Tunas Bakti School

Bertanggungjawab memulihkan pesalah Responsible to rehabilitate juvenile juvana yang memerlukan penjagaan serta offenders in need of care and protection. perlindungan dan juga bertujuan It also aims to develop good personal membentuk peribadi mulia, harga diri character, self-esteem and responsibility serta tanggungjawab supaya mereka in order to become useful members of the menjadi anggota masyarakat yang society once releasedT berguna apabila dibebaskan.

(iii) Rumah Tahanan Sementara / Asrama (iii) Remand Homes / Probation Hostels: Akhlak :

Menyediakan perlindungan, pemulihan Provides care, shelter and guidance to dan jagaan kepada kanak-kanak yang children under remand, in transit to direman, dalam pemindahan ke Sekolah Tunas Bakti School and those who are Tunas Bakti dan mereka yang dalam under Probationary Order. perintah Cubaan Akhlak.

(iv) Taman Seri Puteri : (iv) Taman Seri Puteri :

Bertanggungjawab memulihkan dan Responsible to rehabilitate and provide memberi perlindungan kepada kanak- protection to children especially girls kanak khususnya perempuan yang who are exposed to moral danger to terdedah kepada bahaya moral untuk adjust to culturally accepted norms of menyesuaikan diri dengan nilai dan behaviour. norma masyarakat.

240

GLOSARI GLOSSARY

Perkhidmatan Institusi Orang Kelainan Rehabilitation Services for the Disabled Upaya (OKU)

Perkhidmatan ini bertujuan untuk menolong The objective of this service is to assist the anggota masyarakat yang kurang upaya disabled segments of the population to become berdikari dan membolehkan mereka menjadi self-reliant and be more productive members of anggota masyarakat yang lebih produktif the community, commensurate with their full sepadan dengan potensi mereka. Terdapat lima potential. There are five welfare institutions Institusi Kebajikan yang menawarkan which provide such services namely:- perkhidmatan ini iaitu:-

(i) Taman Didikan Kanak-Kanak Kurang (i) Taman Didikan Kanak-Kanak Kurang Upaya Sembulan Upaya Sembulan (ii) Taman Didikan Kanak-Kanak Kurang (ii) Taman Didikan Kanak-Kanak Kurang Upaya Sandakan Upaya Sandakan (iii) Taman Didikan Kanak-Kanak Kurang (iii) Taman Didikan Kanak-Kanak Kurang Upaya Sri Stella Tawau Upaya Sri Stella Tawau (iv) Taman Didikan Kanak-Kanak Kurang (iv) Taman Didikan Kanak-Kanak Kurang Upaya Kudat Upaya Kudat (v) Kompleks Pemulihan Orang Kurang (v) Kompleks Pemulihan Orang Kurang Upaya Kimanis Upaya Kimanis

Perkhidmatan Bagi Warga Emas : Senior Citizen Services :

Memberi penjagaan, rawatan dan perlindungan Provides care, treatment and shelter to the kepada warga emas yang berusia 60 tahun dan senior citizens aged 60 years old and over, who lebih, tidak mengidap penyakit berjangkit, are not suffering from infectious diseases, have tidak mempunyai sanak saudara dan tidak no relatives and not able to take care of berupaya menjaga diri sendiri. Terdapat tiga themselves. There are three welfare institutions Institusi yang menawarkan perkhidmatan ini which provide such services namely;- iaitu;-

(i) Rumah Warga Tua Air Panas Tawau (i) Rumah Warga Tua Air Panas Tawau (ii) Rumah Warga Tua Sri Pritchard Kinarut (ii) Rumah Warga Tua Sri Pritchard Kinarut (iii) Rumah Warga Tua Sri Harapan Sandakan (iii) Rumah Warga Tua Sri Harapan Sandakan

241

GLOSARI GLOSSARY KESIHATAN HEALTH

Hospital Kerajaan Government Hospitals

Semua hospital yang dianggotai secara All hospitals permanently staffed by at tetap oleh sekurang-kurangnya seorang least one physician and can offer in- doktor dan boleh menyediakan wad bagi patient accommodation and provide menempatkan pesakit-pesakit dan active medical and nursing care. Those memberi rawatan perubatan dan jagaan establishments providing principally yang aktif. Ini tidak termasuk pertubuhan custodial care are not included yang memberikan hanya rawatan jagaan.

Institusi Perubatan Khas Special Medical Institutions

Institusi ini merupakan hospital yang These are hospitals providing medical memberi rawatan perubatan dan jagaan and nursing care primarily for only one hanya untuk satu disiplin sahaja. Kategori discipline. This category does not include ini tidak termasuk jabatan khas di bawah the specialized departments pentadbiran Hospital Besar yang administratively attached to a principal kadangkalanya diletakkan di ruang General Hospital and sometimes located tambahan atau di balai berasingan in an annex or separate pavilion as their memandangkan bilangan katilnya telah beds would have already been counted in pun termasuk dalam kiraan Hospital the principal General Hospital. Besar.

Katil Beds

Bilangan katil di sini merangkumi katil These beds cover only those that are yang terdapat di hospital dan yang regularly maintained for the sentiasa diselenggarakan bagi menempat accommodation and full-time care of a dan memberikan rawatan sepenuh masa succession of in-patients, and which are kepada pesakit dalam yang berturut-turut situated in wards or areas of the hospital dan diletakkan di wad atau kawasan where continuous medical care for in- hospital di mana rawatan perubatan yang patient can be provided. berterusan boleh diberi kepada pesakit dalaman.

242

GLOSARI GLOSSARY

Bilangan katil meliputi jumlah katil The total of such beds constitute the yang biasanya terdapat di hospital, normally available bed complement of the hospital which include cots or termasuk katil berkandang atau buaian bassinets set aside for babies requiring yang disediakan bagi bayi yang special care (e.g. bassinets in a Special memerlukan rawatan khas (seperti yang Care Nursery). However, these figures terdapat di Nurseri Rawatan Khas). exclude beds in labor room, post- Walau bagaimanapun, bilangan ini tidak anaesthetic or post-operative beds which termasuk katil di bilik bersalin, katil are not maintained for continual use by yang digunakan selepas pembiusan atau patients. Observation or recovery beds in out-patient department and cots for pembedahan, di mana ianya tidak normal newborn infants in obstetric diselenggarakan untuk kegunaan pesakit wards are also excluded. dengan tetap. Katil untuk rawatan pemerhatian atau pemulihan di Jabatan Pesakit Luar dan katil berkandang yang digunakan untuk bayi baru lahir di wad obstetrik juga tidak diambil kira.

Doktor Gigi Dentist

Doktor gigi terbahagi kepada dua Dentist is divided into two categories; kategori; iaitu Bahagian I dan Bahagian i.e. Division I and Division II. Division I II. Bahagian I merujuk kepada Doktor refers to registered dentist with gigi yang berdaftar dan mempunyai professional qualifications. Division II kelayakan profesional. Bahagian II refers to registered dentist without merujuk kepada Doktor gigi yang professional qualifications. berdaftar dan tidak mempunyai kelayakan profesional.

243 GLOSARI GLOSSARY

KESELAMATAN AWAM PUBLIC SAFETY

Data tentang perangkaan mahkamah, Data on court statistics, prison perangkaan penjara, kemalangan jalan statistics, road accidents and fire raya dan kebakaran adalah merujuk breakouts refer to cases reported to the kepada kes yang dilaporkan kepada various authorities concerned such as pihak berkuasa yang berkenaan seperti the Royal Malaysia Police, High Court, Polis Diraja Malaysia, Mahkamah Prisons Department and the Fire and Tinggi, Jabatan Penjara dan Jabatan Rescue Department. Bomba dan Penyelamat.

Perangkaan Mahkamah: Court Statistics:

Data bagi kes yang diselesaikan adalah Data on cases disposed off are dikelaskan kepada kes sivil dan kes classified into civil cases and criminal jenayah yang dibekalkan oleh cases which was given by the High Mahkamah Tinggi Sabah Court Of Sabah.

Perangkaan Penjara : Prisons Statistics :

Jadual ini menyediakan maklumat This table provides information for mengenai hukuman penjara mengikut imprisonment by length of sentence. tempoh masa.

Kemalangan Jalan Raya : Road Accidents

Data yang ditunjukkan dalam jadual Data given in the tables are on the adalah mengenai bilangan kemalangan number of road accidents and dan kecederaan (termasuk mati, cedera casualties (include deaths, minor and ringan dan parah). Bilangan kematian serious injuries). The number of deaths yang dinyatakan pada jadual adalah stated in the table refers only to cases berkenaan kematian serta-merta atau where death occurred on the spot or dalam masa 30 hari disebabkan within 30 days as a result of an injury kecederaan dalam kemalangan tersebut. accident.

Kebakaran : Fire Breakouts

Data kebakaran diperoleh berdasarkan Data on fire breakouts are based on kes yang dilaporkan kepada Jabatan cases reported to the Fire and Rescue Bomba dan Penyelamat, Negeri Sabah Department, Sabah and W.P.Labuan. dan W.P.Labuan. Data yang diberikan Data given are on the number of meliputi bilangan punca dan jenis sources and types of fire breakout. kebakaran.

244

GLOSARI GLOSSARY

PRICES HARGA – HARGA

Seksyen ini mengandungi lima jadual. This section consists of five tables. The Tiga jadual pertama (9.1 – 9.3) first three tables (9.1 – 9.3) highlight the menunjukkan Indeks Harga Pengguna Consumer Price Indices for Sabah bagi Sabah termasuk Wilayah including Wilayah Persekutuan Labuan Persekutuan Labuan (2010 = 100) untuk (2010 = 100) for the main groups, sub- kumpulan utama, subkumpulan Makanan groups of Food and the four categories dan empat kategori barangan mengikut of items classified by durability and ketahanan dan perkhidmatan. Jadual 9.4 service. Tables 9.4 show the Average menunjukkan Harga Purata Biji Koko Price of Dried Cocoa Beans. Kering.

Indeks Harga Pengguna The Consumer Price Index

Indeks Harga Pengguna yang berasaskan The Consumer Price Index which is formula Laspeyres, mengukur based on the Laspeyres formula, perubahan peratus kos pembelian measures the percentage change through mengikut masa bagi “bakul” tetap time in the cost of purchasing a constant barangan dan perkhidmatan yang “basket” of goods and services mewakili corak purata pembelian oleh representing the average pattern of sekumpulan penduduk pada sesuatu purchases made by particular population tempoh masa yang ditetapkan. Item- group in the specified time period. The item ini dikelaskan kepada 12 items are classified according to kumpulan utama berpandukan kepada United Nations “Classification of United Nations “Classification of Individual Consumption According to Individual Consumption According to Purpose (COICOP)” with twelve main Purpose (COICOP)”. groups.

245 GLOSARI GLOSSARY

PENDAPATAN INCOME

Isi rumah Household

Isi rumah ditakrifkan sebagai seorang atau A household is defined as a person or a group sekumpulan orang yang bersaudara dan/atau of related and/or unrelated persons who orang yang tidak bersaudara yang biasanya usually live together and make common tinggal bersama dan membuat peruntukan yang provisions for food and other living essentials. sama untuk makanan dan keperluan hidup yang lain.

Walau bagaimanapun, bagi Penyiasatan However, an additional condition is attached Perbelanjaan Isi Rumah, syarat tambahan to the Household Expenditure Survey whereby dikenakan di mana mereka, perlu tinggal selama the persons mentioned above are required to 16 hari atau lebih di tempat kediaman tersebut stay in the said living quarter for 16 days or dalam tempoh rujukan. more, in the reference period.

Pendapatan isi rumah Household income

Pendapatan isi rumah ialah jumlah Household income refers to total income pendapatan terakru kepada ahli isi rumah, dalam accrued to members of a household, both in bentuk wang tunai dan/atau mata benda yang cash and/or in-kind on a regular basis in one berlaku berulang kali dalam jangka masa setahun year or more often. atau lebih kerap lagi.

Punca utama pendapatan Main source of income

Maklumat terperinci tentang pendapatan Detailed information on income was obtained diperoleh daripada ahli isi rumah yang menerima from the household members who are income pendapatan. Punca utama pendapatan yang recipients. The main source of income dipungut termasuk:- collected include:-

• Penerimaan daripada pekerjaan bergaji • Earnings from paid employment (termasuk upah dan gaji, elaun tunai, (including wages and salaries, cash bonus, komisen, bayaran kerja lebih masa, allowances, bonuses, commissions, makanan percuma/konsesi, tempat menginap overtime payments, free/concessional percuma/konsesi, barang pengguna dan food, free/concessional lodging, perkhidmatan percuma/konsesi, bayaran free/concessional consumer goods and berupa mata benda dan pencaruman services, payment in-kinds and employer's majikan kepada KWSP/PERKESO); contributions to EPF/SOCSO);

• Pendapatan daripada bekerja sendiri • Income from self-employment (including (termasuk nilai barang yang dikeluarkan di value of home-produced goods for own rumah untuk kegunaan sendiri); consumption);

• Pendapatan daripada harta (termasuk royalti, • Property income (including royalties, sewaan, faedah dan dividen); rents, interests and dividends);

• Pindahan semasa yang diterima (termasuk • Current transfers received (including penerimaan wang daripada isi rumah lain, remittances, alimony, bayaran nafkah, biasiswa/ dermasiswa/ scholarships/bursaries/fellowships, fellowships, pencen, pembayaran lain berkala pensions, other periodic payments yang diterima dan hadiah berupa wang tunai received and gifts in cash or in-kind); and atau mata benda yang diterima); dan

246 GLOSARI GLOSSARY

• Lain-lain pendapatan (termasuk sewa • Other income (including imputed rent of dinilai bagi rumah diduduki oleh owner-occupied house, rental income pemilik, hasil sewa daripada from house/other property and rent from rumah/harta lain dan sewa daripada lodging). tempat menginap).

KEMISKINAN POVERTY

Konsep kemiskinan yang digunakan adalah The concept of poverty used is based on the berdasarkan kepada kaedah yang telah methodology introduced in year 2004 which diperkenalkan pada tahun 2004 iaitu dengan took into consideration of food Poverty Line mengambil kira Pendapatan Garis Kemiskinan Income (PLI) and non-food PLI for each (PGK) makanan dan PGK bukan makanan bagi household visited. PLI is defined separately setiap isi rumah yang dilawati. PGK ditakrifkan for each household in the HIS/BA. Each secara berasingan bagi setiap isi rumah dalam household’s PLI takes into consideration the PPIR/KA. Setiap PGK ini mengambil kira following factors: perkara-perkara berikut:

• Saiz isi rumah dan komposisi demografi • The household’s size and demographic composition Isi rumah yang mempunyai bilangan ahli yang ramai memerlukan lebih Larger households require more food perbelanjaan untuk makanan dan bukan and non-food expenditures to achieve a makanan bagi mencapai taraf hidup yang satisfactory standard of living for its memuaskan untuk semua ahlinya. Oleh members. As the caloric requirements kerana keperluan kalori berbeza di antara vary by sex and age, the food PLI also jantina dan peringkat umur, maka PGK varies in accordance with the makanan akan berbeza mengikut demographic composition of the komposisi demografi isi rumah. household.

• Lokasi isi rumah: Negeri dan strata • The household’s location: State and (bandar/luar bandar) strata (urban/rural)

Harga bagi makanan dan bukan makanan Food and non-food prices vary berbeza secara ketara antara negeri dan significantly across states and between antara kawasan bandar dengan luar urban and rural areas. For example bandar. Sebagai contoh, harga di Kuala prices in Kuala Lumpur are usually Lumpur biasanya lebih tinggi daripada higher than elsewhere. The new PLI kawasan lain. PGK baru ini takes into account of these price mengambil kira perbezaan harga ini. variations.

Sesebuah isi rumah dalam PPIR/KA A household in the Household Income dianggap miskin jika pendapatannya Survey is considered poor if its income kurang daripada PGKnya. Ini bermaksud is less than its PLI. This means that it isi rumah tersebut kekurangan sumber lacks the resources to meet the basic untuk memenuhi keperluan asas makanan food and non-food needs of its dan bukan makanan bagi setiap ahlinya. individual members. A household is Sesebuah isi rumah dianggap miskin tegar considered hard-core poor if its income jika pendapatannya kurang daripada PGK is below the food PLI. PLI for each makanannya. PGK bagi setiap isi rumah household is different according to the adalah berbeza mengikut lokasi (negeri location (state and strata), household dan strata), saiz isi rumah dan komposisi size and demographic composition. demografi. 247

GLOSARI GLOSSARY

 #0 #* ,( ,.#,%%3, ,'1'03+ & -31#&-*" !-,13+.2'-, #6.#,"'230#  #0 #* ,( , .#,%%3, , '1' 03+ & -31#&-*" !-,13+.2'-, #6.#,"'230# '1 2&# #0+ )13" 1#% * .#0 #* ,( , )# 2 1 #6.#,"'230# ',!300#" 7 .0'4 2# &-31#&-*"1 0 ,%V 0 ,% " , .#0)&'"+ 2 , 7 ,% -, !-,13+.2'-, %--"1 ," 1#04'!#1 "30',% "'.#0-*#& -*#& '1' 03+ & 3,23) )#%3, , 2&# 0#$#0#,!# .#0'-"T .#01#,"'0' , 1#. ,( ,% 2#+.-& 03(3) ,T

32'0V 32'0 .#0 #* ,( , "')#* 1) , )#. " &# !-,13+.2'-, #6.#,"'230# '2#+1 5#0# "3 #* 1 )3+.3* , 3+3+ +#,%')32 $3,%1' !* 11'$'#" ',2- 25#*4# 0- " %0-3.1 !!-0"',% 0 ,% " , .#0)&'"+ 2 , 7 ,% ' 1 2- 2&# %--"1 ," 1#04'!#1 5&'!& 5#0# "'%3, ) , -*#& -0 ,% 5 + " * + !-++-,*7 31#" ', .#-.*#_1 " '*7 *'$#T &# )#&'"3. , & 0' ,T 3+.3* ,V)3+.3* , %0-3.1 1- !* 11'$'#" 5#0# $--" ," 2#01# 32 " * & + ) , , " , +',3+ , ,-,V *!-&-*'! #4#0 %#1R *!-&-*'! 3) , *)-&-*R +',3+ , *)-&-* " , #4#0 %#1 ," 2- !!-R !*-2&',% ," 2#+ ) 3R . ) ' , " , ) 132R $--25# 0R &-31',%Q 5 2#0Q #*#!20'!'27Q .#03+ & ,Q '0Q #*#)20')Q % 1 " , & , .' % 1 ," -2� $3#*1R $30,'1&',%1Q * ',R &' 1 ,Q .#0) ) 1 , " , &-31#&-*" #/3'.+#,2 ," 0-32',# .#,7#*#,%% 0 , '1' 03+ &R )#1'& 2 ,R &-31#&-*" + ',2#, ,!#R &# *2&R .#,% ,%)32 ,R )-+3,') 1'R 20 ,1.-02R !-++3,'! 2'-,R 0#!0# 2'-, .#0)&'"+ 2 , 0#)0# 1' " , )# 3" 7 ,R 1#04'!#1 ," !3*230#R #"3! 2'-,R .#,"'"') ,R 0#12-0 , " , &-2#*R " , 0#12 30 ,21 ," &-2#*1R ," .#* % ' 0 ,% " , .#0)&'"+ 2 , +'1!#** ,#-31 %--"1 ," 1#04'!#1T

248  GLOSARI GLOSSARY

PERDAGANGAN LUAR NEGERI EXTERNAL TRADE

Liputan Coverage

Perangkaan perdagangan luar yang terkandung External trade statistics in this publication covers dalam penerbitan ini meliputi negeri Sabah Sabah including Wilayah Persekutuan Labuan. termasuk Wilayah Persekutuan Labuan.  Import Imports

Sesuatu barang dianggap sebagai import apabila Goods are regarded as imports when they are ianya dibawa masuk ke dalam negara, sama ada brought into the country either directly or into terus ataupun disimpan di gudang-gudang yang bonded warehouses, irrespective of whether such dikawal tanpa mengira sama ada barang tersebut goods are for consumption, to be processed, use in adalah untuk kegunaan sendiri, diproses, digunakan manufacturing or subsequent re-exports to other dalam perkilangan ataupun untuk dieksport semula countries. It is also termed as `general imports’. ke negara lain. Ia juga diistilahkan sebagai `Import umum’.

Eksport Exports

Sesuatu barang (keluaran atau buatan tempatan atau Goods (locally produced or manufactured or diimport untuk dieksport semula) dianggap sebagai imported for subsequent re-exports) are regarded as eksport apabila ianya dibawa keluar dari negara. Ia exports when they are taken out of the country. It is juga diistilahkan sebagai `eksport umum’. also termed as `general exports’ .

Eksport semula Re-exports

Sesuatu barang dianggap sebagai eksport semula Goods are regarded as re-exports when they are apabila ianya dibawa keluar dari negara dalam taken out of the country in the same form as keadaan seperti mana ianya diimport tanpa they were imported without any transformation. mengalami sebarang perubahan rupa. Proses Re-packing, sorting or grading processes are not membungkus semula, menyisih atau menggred considered as part of the tramsformation process. tidak dikira sebagai satu proses perubahan rupa.

Import c.i.f. (kos, insuran dan tambang) Imports c.i.f. (cost, insurance and freight)

Nilai barangan di pasaran di sempadan perangkaan/ The value of the goods in the market at the kastam negara pengimport termasuk semua statistical/customs frontier of the importing country, perbelanjaan insuran dan tambang semasa dalam including all charges for transport and insurance perjalanan tetapi kos pemunggahan dari alat whilst in transit but excluding the cost of unloading pengangkutan tidak diambil kira kecuali kos from the carrier unless it is borne by the carrier. tersebut ditanggung sendiri oleh pengangkut.

Eksport f.o.b. (free on board) Exports f.o.b. (free on board)

Nilai barangan di pasaran di sempadan The value of the goods in the market at the perangkaan/kastam negara pengeksport, termasuk statistical/custom frontier of the exporting country, semua perbelanjaan pengangkutan ke sempadan including all cost of transporting the goods to the tersebut, duti eksport dan duti lain yang kena dibayar statistical/customs frontier, export and other duties serta kos untuk memunggah barang ke atas alat payable as well as the cost of loading the goods pengangkutan kecuali kos terakhir itu ditanggung onto the carrier unless the latter cost is borne by sendiri oleh pengangkut the carrier.

Imbangan perdagangan Balance of trade

Perbezaan antara nilai eksport dan import. The difference between the value of exports and Apabila eksport melebihi import lebihan imports. When exports exceed imports it is recorded direkodkan manakala defisit pula dicatatkan apabila as a surplus while a deficit is registered when import melebihi eksport. imports exceed exports. 249  GLOSARI GLOSSARY

PERTANIAN AGRICULTURE

GETAH/ KELAPA SAWIT/ KELAPA/ RUBBER/ OIL PALM/ COCONUT/ KOKO COCOA

Estet : Estates :

Sesebuah estet getah/ kelapa sawit/ kelapa/ A rubber/ oil palm/ coconut/ cocoa estate is koko adalah ditakrifkan seperti berikut :- defined as :

(i) Semua kawasan bersambungan atau (i) All areas, contiguous or non- berpecah-pecah, anggaran keluasan contiguous, aggregating not less tidak kurang daripada 40.47 hektar than 40.47 hectares (100 acres), (100 ekar), ditanam dengan sesuatu planted with the crop or on which tanaman atau di mana penanaman the planting of the crop is permitted tanaman tersebut dibenarkan dan di and is under a single legal ownership; or bawah satu hak milik yang sah; atau

(ii) mana-mana keluasan yang ditanam (ii) Any area hectareage under the crop dengan sesuatu tanaman tersebut di in an already existing estate. estet yang telah sedia ada.

Kebun Kecil : Smallholdings :

Sesebuah kebun kecil getah / kelapa sawit / A rubber / oil palm / coconut / cocoa kelapa / koko ditakrifkan sebagai semua smallholding is defined as lands, contiguous kawasan, bersambungan atau berpecah- or non-contiguous, aggregating less than pecah, anggaran keluasan kurang daripada 40.47 hectares (100 acres), planted with the 40.47 hektar (100 ekar), ditanam dengan sesuatu tanaman atau di mana penanaman crop or on which the planting of the crop is tanaman tersebut dibenarkan dan di bawah permitted and is under a single legal satu hak milik yang sah. Walau ownership. However, land development bagaimanapun, rancangan-rancangan schemes (FELDA and others) are included kemajuan tanah (FELDA dan sebagainya) as smallholdings although some land adalah dimasukkan sebagai kebun kecil schemes may individually be more than walaupun ada di antara rancangan kemajuan 40.47 hectares (100 acres). tanah dan mungkin secara individu mempunyai keluasan lebih dari 40.47 hektar (100 ekar)

Keluasan Bertanam : Planted Area :

Keluasan yang ditanam dengan getah, kelapa The area of rubber, oil palm, coconut or sawit, kelapa atau koko sama ada matang dan / cocoa which is either matured and / or atau belum matang. immature.

250 GLOSARI GLOSSARY

Keluasan Matang Mature Area :

Keluasan yang ditanam dengan getah, kelapa The area of rubber, oil palm, coconut or cocoa sawit, kelapa atau koko sama ada telahpun which is either being tapped or harvested or is ditoreh atau dipungut hasilnya ataupun considered tapped or harvested. dianggap sudah boleh ditoreh atau dipungut hasilnya.

Keluasan Belum Matang Immature Area :

Keluasan yang ditanam dengan getah, kelapa The area of rubber, oil palm, coconut or cocoa sawit, kelapa atau koko yang belum boleh which is not yet tapped or harvested. ditoreh atau dipungut hasilnya.

Padi Paddy

Musim Utama : Main Season :

Musim utama ialah musim yang secara tradisi Main season is a period whereby paddy dianggap sebagai tempoh penanaman bertanam planting is very suitable based on local climate padi yang paling sesuai berdasarkan iklim (rainy season) and does not depend wholly on tempatan (musim hujan) dan tidak bergantung irrigation system. For administrative purposes, sepenuhnya kepada sistem pengairan. Dari segi Main Season is defined as commencement date pentadbiran, Musim Utama ditakrifkan sebagai of paddy planting between 1st August - 28/29th tarikh padi mula ditanam antara 1hb Ogos - February of the following year. 28hb/29hb Februari tahun berikutnya.

Luar Musim: Off-Season:

Luar musim adalah tempoh kering yang mana Off-Season is a dry period and paddy planting penanaman padi biasanya bergantung normally depends on an irrigation system. For sepenuhnya kepada sistem pengairan. Dari segi administrative purposes, Off-Season is defined pentadbiran, Luar musim ditakrifkan sebagai as the commencement date of paddy planting tarikh bila padi mula ditanam antara 1hb Mac - between 1st March - 31st July of the year. 31hb Julai dalam tahun berkenaan.

Padi Sawah: Wetland Paddy:

Padi Sawah merujuk kepada padi yang ditanam Wetland Paddy refers to paddy planted on di sawah padi yang bertakung air semasa water-logged field during it’s growing stage peringkat pertumbuhannya dan merupakan and the primary paddy type planted in jenis padi yang utama ditanam di Sabah yang Sabah comprises of different paddy varieties. terdiri daripada pelbagai varieti padi.

Padi Huma: Dryland Paddy:

Padi Huma merujuk kepada padi yang ditanam Dryland Paddy refers to paddy planted on dry di kawasan kering sama ada di tanah tinggi atau areas whether on upland or low land and tanah rendah dan bergantung kepada air hujan depends purely on rainfall for it’s water sahaja untuk keperluan bekalan airnya. requirements. .

251

GLOSARI GLOSSARY

TERNAKAN LIVESTOCK

Bilangan ternakan merujuk kepada ternakan Livestock population refers to matured and domestik yang matang dan belum matang. immature domestic livestock .

Sembelihan Ternakan Yang Direkodkan Recorded Slaughter Of Livestock

Data merujuk kepada bilangan ternakan yang Data refers to number of livestock reported by dilaporkan oleh individu yang memohon permit individual who have applied permits from daripada setiap Jabatan Perkhidmatan Veterinar State Department of Veterinary Services for negeri untuk melakukan sembelihan. Termasuk slaughtering activities. It also includes total juga jumlah sembelihan di bawah rumah number of slaughtered livestock from sembelihan seliaan jabatan. slaughtered house under the supervision of the department.

FORESTRY PERHUTANAN

Keluasan hutan Forest Area

Termasuk Hutan Simpanan Kekal, Tanah Includes Permanent Reserved Forest, State Kerajaan, Tanah Berimilik, Taman Hidupan Land, Alienated Land, Wildlife Reserve and Liar dan lain-lain kawasan rizab. other reserve areas.

Hutan Simpanan Kekal merujuk kepada tanah Permanent Reserved Forest refers to land hutan milik kerajaan yang dibenarkan untuk owned by government which is permitted for menjalankan aktiviti pembalakan dengan logging activities with the permission of the kebenaran Jabatan Perhutanan dan Forestry Department and need replanting after memerlukan penanaman semula selepas the logging activities. aktiviti pembalakan.

Hutan Tanah Kerajaan ialah tanah hutan milik State Land refers to land owned by government kerajaan dan dibenarkan untuk menjalankan which is permitted for logging activities. aktiviti pembalakan. Penanaman semula tidak Replanting is not required after the logging diperlukan selepas aktiviti pembalakan. activities.

Hutan Tanah Berimilik ialah tanah hutan yang Alienated Land refers to land that the diberi hak milik oleh kerajaan kepada ownership is given to individual/establishments individu/pertubuhan. by government .

PERIKANAN FISHERIES

Perikanan ialah penangkapan, pemungutan dan Fisheries includes marine the catching, pembiakan hidupan laut daripada lautan, gathering, breeding and cultivation of marine pinggir pantai, perairan pedalaman dan kuala life in ocean, coastal, inland and estuary atas dasar komersial. waters on a commercial basis.

Akuakultur adalah pembiakan benih ikan atau Aquaculture is the propagation of fish fry or the pemeliharaan biak ikan melalui perusahaan raising of fish through husbandry during the ternak keseluruhan atau sebahagian daripada whole or part of its life cycle. Aquaculture peredaran hidupnya. Akuakultur terdiri daripada consists of freshwater aquaculture and akuakultur air tawar dan air payau / masin. brackishwater / marine aquaculture.

252 GLOSARI GLOSSARY

Nelayan Fisherman

Nelayan merujuk kepada individu yang Fisherman refers to an individual, or any male mengambil bahagian dalam sesuatu aktiviti or female who takes part in fishing conducted menangkap ikan dari vesel perikanan, peranti from a fishing vessel, a floating platform, or kekal atau terapung, atau dari pantai. Tetapi from shore. However this does not include tidak termasuk mereka yang bekerja sebagai those fish processor or traders. pemproses atau peniaga ikan

Vesel Vessel

Vesel merupakan bot/ sampan yang digunakan Vessel is a boat/ rowboat which is used for bagi aktiviti penangkapan ikan. Terdapat dua fisheries activities. There are two categories: kategori iaitu :

(i) Tiada berjentera (i) Non-powered · Merujuk kepada sampan. · Refers to rowboat.

(ii) Berjentera (ii) Powered · Terdiri daripada berjentera · Consists of outboard-powered sangkut dan berjentera dalam: and inboard-powered :

a) Berjentera sangkut iaitu a) Outboard-powered is a boat/ bot/sampan yang menggunakan rowboat using a portable engine; enjin mudah alih; dan and

b) Berjentera dalam iaitu bot yang b) Inboard-powered is a boat using menggunakan enjin tetap. a static engine.

Peralatan Menangkap Ikan Fishing Gears

Peralatan menangkap ikan terdiri daripada Fishing gears consists of trawl nets, seine nets, pukat tunda, pukat tarik/jerut, pukat hanyut, drift/gill nets, hooks and lines, stakes, portable pancing, belat-belat, bubu/perangkap, pukat traps, push/ scoop/ lift nets, barrier nets and surung/tangguk, pukat rentang dan lain-lain. others.

Sistem Akuakultur Aquaculture System

Sistem akukultur terdiri daripada : Aquaculture system consists of :

(i) Sistem kolam (i) (i) Pond culture system

Sistem ternakan ikan di dalam kolam. The system of fish culture in ponds.

(ii) Sistem sangkar (iv) Cage culture system

Sistem untuk menternak ikan di dalam The system of fish culture in an enclosure suatu kepungan yang dibuat daripada on whatever shape or size made of any apa-apa bahan saringan yang diikat pada screening material and attached to struktur yang dilabuhkan pada dasar floating structures which are anchored to perairan sungai atau mana-mana tempat the seabed. di darat.

(iii) Sistem tangki (v) Tank culture system

Sistem ternakan ikan di dalam tangki di The system of fish culture in tanks on atas tanah. land.

253

GLOSARI GLOSSARY

PEMBUATAN, PEMBINAAN, MANUFACTURING, CONSTRUCTION, PENGKUARIAN, ELEKTRIK DAN AIR STONE QUARRYING, ELECTRICITY AND WATER

Sektor Pembuatan : Manufacturing Sector :

Pembuatan ditakrifkan sebagai "perubahan Manufacturing is defined as “the physical or fizikal atau kimia ke atas bahan atau komponen chemical transformation of materials or menjadi produk baru, sama ada kerja itu components into new products, whether the dilakukan oleh jentera yang dijalankan oleh work is performed by power-driven machines kuasa atau yang dijalankan dengan tangan, or by hand, whether it is done in a factory or in sama ada dijalankan dalam kilang atau di the worker’s home, and whether the products rumah pekerja, dan sama ada barang keluaran are sold at wholesale or retail.” dijual secara borong atau runcit ".

Sektor Pembinaan : Construction Sector :

Pembinaan bermaksud "pembinaan baru, Construction refers to "new construction, pengubahsuaian, pembaikan dan perobohan. alteration, repairs and demolition. Installation Pemasangan sebarang jenis jentera atau of any machinery or equipment which is built- peralatan yang dipasang ketika pembinaan asal in at the time of the original construction is adalah diambil kira, demikian juga bagi included, as well as installation of machinery pemasangan jentera atau peralatan selepas or equipment after the original construction pembinaan asal tetapi memerlukan perubahan but which requires structural alteration in struktur bagi pemasangannya". order to install".

Perangkaan yang dikemukakan dalam The statistics given in this Division refer to bahagian ini merujuk kepada pertubuhan yang construction work done by registered menjalankan aktiviti pembinaan sebagai contractors. kegiatan utama .

Sektor Pengkuarian Batu : Stone Quarrying Sector :

“Pengkuarian batu ditakrifkan sebagai Stone Quarrying is defined as the extraction pengekstrakan batu bangunan dan monumen; from the earth of building and monumental batuan untuk jalan dan batu baur konkrit, batu stones; rocks for road metal and concrete kapur, batu pasir, kuarzit, sabak, alunit, argilit, aggregates; cement rock and dimension stone syal (batu lumpur), serpentinit, syenit, rionit, and other rock materials. It includes quarrying andesit, tuf, basalt, diorit, granodiorit, batu of granite, limestone, sandstone, quartzite, tembikar dan batu tukangan dari bumi”. slate, allunite, argillite, shale (mudstone), serpentinite, syenite, rhyolite, andesite, tuff, basalt, diorite, granodiorite, pottery stone and masonry stone”

254 GLOSARI GLOSSARY

Pengkelasan Edaran Tenaga Elektrik Classification of Distribution of Mengikut Jenis Pengguna : Electricity by Types of Consumer :

Pengkelasan edaran mengikut jenis The classification of distribution by pengguna adalah berdasarkan kepada types of consumer is based on the pengkelasan Sabah Electricity Sdn. Sabah Electricity Sdn. Bhd.’s Bhd. Jenis pengguna yang dikelaskan di classification. The types of consumer bawah setiap kategori adalah seperti classified under each category are as follows :- berikut :-

Kediaman : Domestic :

Pengguna yang menduduki rumah A consumer occupying a private kediaman persendirian yang tidak dwelling which is not used as a digunakan sebagai hotel, rumah hotel, boarding house or used for penginapan atau untuk sebarang the purpose of carrying out any perniagaan, perdagangan, business, trade, profession or profesional atau perkhidmatan. service.

Perniagaan : Commercial :

Termasuk pengguna yang Includes a consumer occupying or menduduki atau mengendalikan operating an office block, hotel, blok pejabat, hotel, kompleks beli retail complex, workshop, belah, gudang, bengkel, restoran, restaurant, estate, port, airport, estet, pelabuhan, lapangan terbang, railway installation, military and government installation, hospital pepasangan keretapi, pepasangan and other from of business or kerajaan dan angkatan tentera, commercial activities. hospital dan sebarang perniagaan atau aktiviti perdagangan lain.

Perindustrian : Industrial :

Termasuk pengguna di dalam Includes a consumer who is in industri pembuatan, pengkuarian the manufacturing, quarrying batu dan pengguna yang business and a consumer who menggunakan tenaga untuk tujuan utilise energy for the purpose of pumping water. mengepam air.

Lampu Awam : Public Lighting :

Termasuk lampu jalan raya, Includes street lighting, traffic lampu isyarat, lintasan kereta api, lights, railway crossings, pondok telefon, isyarat lalu lintas telephone kiosks, traffic signs and dan untuk tujuan pencahayaan in respect of other general and public lighting purposes. umum dan awam lain.

255 GLOSARI GLOSSARY PERKHIDMATAN SERVICES

PERKHIDMATAN PERDAGANGAN DISTRIBUTIVE TRADE SERVICES EDARAN

Perkhidmatan Perdagangan Edaran yang Distributive Trade Services which includes merangkumi Perdagangan Borong, Perdagangan Wholesale Trade, Retail Trade and Motor Runcit dan Kenderaan Bermotor merujuk kepada Vehicles refers to the resale (sale without aktiviti “penjualan semula (tanpa transformation) of new and used goods. pengubahsuaian) barangan baru dan barangan Wholesale Trade refers to the resale (sale without yang telah digunakan”. Perdagangan Borong transformation) of new and used goods to merujuk kepada aktiviti penjualan semula (tanpa retailers; to, industrial, commercial, pengubahsuaian) barangan baru dan terpakai institutional or professional users; or to other kepada peruncit, pengguna perindustrian, wholesalers;, or involves acting as an agent or Perdagangan komersial, institusi atau profesional; broker acting as an agent or broker in buying , atau kepada pemborong lain;, atau bertindak merchandise for, or selling merchandise to, such sebagai agen atau broker dalam pembelian barang persons or companies. Retail Trade refers to the dagangan, membeli atau menjual barang resale (sale without transformation) of new and dagangan kepada orang atau syarikat berkenaan. used goods to the general public for personal Perdagangan Runcit merujuk kepada penjualan or household consumption or utilisation. semula (jualan tanpa pengubahsuaian) barang Motor Vehicles refers to activity related to the baru dan terpakai kepada orang awam untuk wholesale and retail sale of motor vehicles and kegunaan persendirian atau isi rumah. Kenderaan motorcycles activities covering wholesale and Bermotor merujuk kepada jualan secara borong retail sale of motor vehicles and motorcycles, dan runcit kenderaan bermotor dan motorsikal either new or used, sale of motor vehicle parts jualan kenderaan bermotor dan motosikal secara and accessories, maintenance and repair of borong atau runcit, sama ada baru atau terpakai, motor vehicles and motorcycles including jualan alat-alat ganti dan aksesori kenderaan, washing, polishing and towing as well as sales by penyelenggaraan dan pembaikan kenderaan commission agents. bermotor dan motorsikal motosikal termasuk mencuci, mengilap dan menunda kenderaan serta jualan oleh agen berkomisen kegiatan agen berkomisen yang terlibat dalam jualan.

PERKHIDMATAN PENGANGKUTAN DAN TRANSPORTATION & STORAGE SERVICES PENYIMPANAN

Pengangkutan dan penyimpanan merujuk kepada Transportation & storage refers to provision of penyediaan bagi pengangkutan penumpang atau passengers or freight transport, whether muatan, sama ada berjadual atau tidak, melalui scheduled or not, by rail, pipeline, road, water or rel, saluran paip, jalan raya, air atau udara dan air and associated activities such as terminal and aktiviti yang berhubung kait seperti kemudahan parking facilities, cargo handling, storage, ect. terminal, pengendalian kargo, penyimpanan dan Included also renting of transport equipment with lain-lain. Termasuk juga penyewaan kelengkapan driver or operator and postal and courier pengangkutan dengan pemandu atau operator dan services. juga perkhidmatan pos dan kurier.

256

GLOSARI GLOSSARY

PERKHIDMATAN PENGINAPAN ACCOMMODATION SERVICES

Perkhidmatan penginapan merujuk kepada Accommodation services refers to provision \ of penginapan jangka pendek untuk pelawat dan short-stay for visitors and other travelers. pelancong. Perkhidmatan penginapan meliputi Accommodation services covered all registered pertubuhan berdaftar yang terlibat dalam aktiviti establishments engaged in the accommodation perkhidmatan penginapan yang merangkumi services including hotels (including resort hotel (termasuk resort), hotel bajet, pangsapuri hotels), budget hotels, services apartment, khidmat, chalet, rumah rehat/ rumah tetamu/ chalets, rest houses/ guest houses, hostels, bed & hostel/ bed & breakfast, tapak perkhemahan, breakfast, camping ground, recreational vehicle taman reakasi kenderaan, taman treler dan jenis parks, trailer parks and other types of penginapan lain. accommodation.

PERKHIDMATAN MAKANAN & FOOD & BEVERAGE SERVICES MINUMAN

Perkhidmatan makanan dan minuman merujuk Food and beverage refers to providing meals and kepada penyediaan hidangan makanan dan drinks fit for immediate consumption, whether in minuman untuk penggunaan segera, sama ada di traditional restaurants, self-service or take-away restoran tradisional, restoran layan diri atau bawa restaurants, whether as permanent with or pulang, yang didirikan secara kekal dengan atau without seating. (Decisive is the fact that meals fit tiada kemudahan tempat duduk. (Hidangan yang for immediate consumption are offered, not the dibekalkan untuk penggunaan segera adalah kind of facility providing them). faktor yang diambil kira bukannya jenis kemudahan untuk menyediakan hidangan tersebut).

PERKHIDMATAN MAKLUMAT DAN INFORMATION AND COMMUNICATION KOMUNIKASI SERVICES

Perkhidmatan maklumat dan komunikasi merujuk Information and communication refers to kepada penyediaan produksi dan pengedaran production and distribution of information and maklumat dan produk kebudayaan serta cultural products, the provision of the means to peruntukan untuk menghantar atau mengedar transmit or distribute these products, as well as produk tersebut seperti data atau komunikasi, data or communications, information technology aktiviti teknologi maklumat dan prosesan data activities and the processing of data and other dan aktiviti perkhidmatan maklumat yang lain. information services activities. This services Termasuk dalam perkhidmatan ini ialah aktiviti includes publishing activities, motion picture, penerbitan, wayang gambar, pengeluaran video video and television programme production, dan program televisyen, rakaman bunyi dan sound recording and music publishing activities, penerbitan muzik, pemprograman dan penyiaran, broadcasting and programming activities, telekomunikasi, pengaturcaraan komputer, telecommunications, computer programming, perundingan dan aktiviti berkaitan dan aktiviti consultancy and related activities and perkhidmatan maklumat. information services activities.

257

GLOSARI GLOSSARY

PERKHIDMATAN HARTANAH REAL ESTATE SERVICES

Perkhidmatan hartanah merujuk kepada aktiviti Real estate services refers to activities acting as seperti pemberi pajak, agen dan/atau broker di lessors, agents and/or brokers in one or more of dalam satu atau lebih daripada penjualan atau selling or buying real estate, renting real estate, pembelian hartanah, penyewaan hartanah, providing other real estate services such as penyediaan perkhidmatan hartanah lain seperti appraising real estate or acting as real estate penilaian hartanah atau bertindak sebagai agen escrow agents. This activities may be carried out hartanah eskrow. Aktiviti ini mungkin dijalankan on own or leased property and may be done on a diatas hartanah milikan sendiri atau pajakan dan fee or contract basis. mungkin berlaku atas dasar bayaran atau kontrak

PERKHIDMATAN PROFESIONAL, PROFESSIONAL, SCIENTIFIC AND SAINTIFIK DAN TEKNIKAL TECHNICAL SERVICES

Perkhidmatan profesional, saintifik dan teknikal Professional, scientific and technical services merujuk kepada aktiviti penyediaan atau refers to activities providing or require a high memerlukan tahap latihan yang tinggi dan degree of training, and make specialized menjadikan pengetahuan dan kemahiran khusus knowledge and skills available to users. This tersedia kepada pengguna. Perkhidmatan ini services includes legal and accounting activities, termasuk aktiviti guaman, aktiviti perakaunan, activities of head offices, management aktiviti ibu pejabat, aktiviti perundingan consultancy activities, architectural and pengurusan, aktiviti arkitek dan kejuruteraan, engineering activities, technical testing and ujian teknikal dan analisis, penyelidikan dan analysis, scientific research and development, pembangunan saintifik, pengiklanan dan advertising and market research, other penyelidikan pasaran, aktiviti profesional, professional, scientific and technical activities saintifik dan teknikal lain dan aktiviti veterinar. and veterinary activities.

PERKHIDMATAN PENTADBIRAN DAN ADMINISTRATIVE AND SUPPORT SOKONGAN SERVICES

Perkhidmatan pentadbiran dan sokongan Administrative and support services includes a termasuk pelbagai aktiviti yang menyokong variety of activities that support general business operasi am perniagaan. Ini melibatkan aktiviti operations. Includes rental and leasing activities, sewaan dan pajakan, aktiviti pekerjaan, agensi employment activities, travel agency, tour pengembaraan, operator pelancongan, aktiviti operator and other reservation service activities, perkhidmatan penempahan lain, aktiviti security and investigation activities, services to keselamatan dan penyiasatan, aktiviti buildings and landscape activities, office perkhidmatan kepada bangunan dan lanskap administrative, office and other business support dan aktiviti pengurusan pejabat, sokongan pejabat activities. dan perniagaan lain.

PERKHIDMATAN PENDIDIKAN EDUCATION SERVICES

Perkhidmatan pendidikan termasuk pendidikan Education services include education at any pada mana-mana peringkat atau untuk mana- levels or for any profession, oral or written as mana profesion, secara lisan atau penulisan dan well as by radio and television or other means of juga melalui siaran radio dan televisyen atau communication. saluran komunikasi lain yang bersamaan dengannya.

258

GLOSARI GLOSSARY

Ia termasuk sistem persekolahan biasa pelbagai It includes education by the different institutions in peringkat yang dilaksanakan oleh institusi yang the regular school system at its different levels as berlainan dan juga pendidikan dewasa, program well as adult education, literacy programme, etc. literasi dan lain-lain. Ia termasuk pendidikan pra- This includes pre-primary & primary education, sekolah & rendah, pendidikan menengah, secondary education, higher education and other pendidikan tinggi dan pendidikan lain. education.

PERKHIDMATAN KESIHATAN DAN HEALTH AND SOCIAL WORK SERVICES KERJA SOSIAL

Perkhidmatan kesihatan dan kerja sosial merujuk Health and social work services refer to provision aktiviti bermula daripada penjagaan kesihatan yang of health and social work activities. These services disediakan oleh profesional perubatan terlatih di include a wide range of activities, starting from hospital dan kemudahan lain sehinggalah kepada health care provided by trained medical aktiviti rumah penjagaan dan aktiviti penjagaan professionals in hospitals and other facilities, over kesihatan kepada kerja sosial tanpa penglibatan residential care activities which involve a degree professional dalam penjagaan kesihatan. Ini of health care activities to social work activities termasuklah aktiviti hospital, aktiviti amalan without any involvement of health care perubatan & pergigian, aktiviti kesihatan professionals. These include hospital activities, kemanusiaan lain, aktiviti rumah penjagaan dan medical & dental practice activities, other human aktiviti kerja sosial tanpa penginapan. health activities, residential care activities and social work activities without accommodation.

PERKHIDMATAN KESENIAN, HIBURAN ARTS, ENTERTAINMENT AND DAN REKREASI RECREATION SERVICES

Perkhidmatan kesenian, hiburan dan rekreasi Art, entertainment and recreation services termasuk pelbagai aktiviti bagi memenuhi minat include a wide range of activities to meet varied orang awam dalam aktiviti kebudayaan, hiburan cultural, entertainment and recreational interests dan rekreasi meliputi persembahan secara of the general public, including live performances, langsung, operasi muzium, perjudian, aktiviti operation of museum sites, gambling, sports and sukan dan rekreasi. recreation activities.

PERKHIDMATAN PERSENDIRIAN DAN PERSONAL SERVICES AND OTHER LAIN-LAIN AKTIVITI ACTIVITIES

Perkhidmatan persendirian dan lain-lain aktiviti Personal services and other activities includes the termasuk aktiviti keahlian organisasi, membaiki activities of membership organisations, repair of komputer dan barangan persendirian dan dan isi computers and personal and household goods and rumah dan pelbagai aktiviti perkhidmatan a variety of other personal service activities not persendirian lain yang tidak diliputi di dalam covered elsewhere in the Malaysian Standard mana-mana klasifikasi Piawaian Klasifikasi Industrial Classification. Industri Malaysia.

259

GLOSARI GLOSSARY

PENGANGKUTAN DAN TRANSPORT AND KOMUNIKASI COMMUNICATIONS

Jalan Raya : Roads :

Data mengenai panjang jalan raya yang Data on road mileage provided by Public disediakan oleh Jabatan Kerja Raya Works Department are classified into dikelaskan mengikut jalan yang berturap, paved, gravel and earthen roads. The jalan kerikil dan jalan tanah. Jadual ini table also highlights information on the turut menunjukkan maklumat jalan raya jurisdiction of roads by the Federal and mengikut bidang kuasa Kerajaan State Governments. Persekutuan dan Negeri.

Kenderaan Bermotor yang Berdaftar : Motor Vehicles Registered :

Data tentang bilangan kenderaan Data on the number of motor vehicles bermotor yang berdaftar diperoleh dari registered are obtained from the Road Jabatan Pengangkutan Jalan, Malaysia. Transport Department, Malaysia.

Perangkaan Kereta Api : Railway Statistics :

Data tentang Perangkaan kereta api The data on Railway statistics are diperoleh dari Jabatan Keretapi Negeri obtained from Sabah State Railway Sabah. Department.

Perangkaan Lalu lintas Udara : Air Traffic Statistics :

Malaysia Airports Holdings Berhad dan The Malaysia Airports Holdings Berhad and Jabatan Penerbangan Awam Malaysia Malaysia Department of Civil Aviation menyediakan data berkenaan penerbangan, provides data on flight movements, the bilangan penumpang yang berlepas / number of passengers embarked / mendarat dan jumlah kargo dan mel yang disembarked and the volume of cargo and diuruskan di lapangan terbang. mail handled at the airports.

Maklumat ini hanya berkaitan dengan This information is only in respect of all semua data mengenai aktiviti commercial flight activities. Data on penerbangan perdagangan. Manakala data passengers' baggages, diplomatic freights, tentang bagasi penumpang, muatan aircraft stores and transit cargo are however diplomatik, stor kapal terbang dan kargo excluded. transit tidak dimasukkan.

Definisi yang digunakan : Definitions of terms used :

1. Satu penerbangan merujuk kepada 1. A flight refers to a landing or pendaratan atau pelepasan oleh take-off by an aircraft on a sesebuah kapal terbang untuk satu commercial flight. A landing and penerbangan. Pendaratan dan subsequent take-off by the same kemudiannya penerbangan aircraft is counted as two flights. dengan kapal terbang yang sama dikirakan sebagai dua penerbangan.

260

GLOSARI GLOSSARY

2. Penumpang yang berlepas/ 2. Embarked / disembarked passengers mendarat merujuk kepada semua refer to all non-transit passengers penumpang bukan transit yang tiba who arrived at or departed from di Sabah atau bertolak dari Sabah. Sabah.

Perangkaan Perkapalan : Shipping Statistics :

Data tentang ketibaan dan pelayaran kapal Data on the arrivals and departures of termasuk muatan yang diisi/dipunggah di vessels plus cargo handled/discharged at pelabuhan Sabah dan Wilayah Persekutuan Sabah ports and Wilayah Persekutuan Labuan disediakan oleh Sabah Port Sdn. Labuan port are provided by the Sabah Bhd. dan Jabatan Laut Wilayah Persekutuan Ports Sdn. Bhd. and Marine Department Labuan. Wilayah Persekutuan Labuan.

Perangkaan Pos : Postal Statistics :

Data berkaitan bilangan bungkusan yang Data on the number of parcels handled and diuruskan serta hasil jualan setem revenue from sales of postage stamps are dibekalkan oleh Pos Malaysia Berhad. supplied by Pos Malaysia Berhad.

Perangkaan Telekomunikasi : Telecommunications Statistics :

Maklumat tentang bilangan pelanggan Information on the number of telephones telefon disediakan Suruhanjaya Komunikasi subscribers are provided by Malaysian dan Multimedia Malaysia. Communications and Multimedia Commission.

Pelanggan Internet : Internet Subscribers

Maklumat tentang pelanggan internet Information on internet subscribers are diperoleh daripada Suruhanjaya obtained from Malaysian Communications Komunikasi dan Multimedia Malaysia. and Multimedia Commission.

Suratkhabar : Newspaper :

Data tentang purata edaran akhbar harian The data on average daily circulation of ditunjukkan mengikut bahasa akhbar. newspaper are shown by language of newspapers.

Data purata edaran akhbar harian yang The average daily circulation of newspaper dilaporkan merujuk kepada jualan akhbar- reported refer to the sales of the following akhbar dicetak di Sabah seperti berikut :- newspapers printed in Sabah :-

Daily Express, Daily Express, New Sabah Times, New Sabah Times, The Borneo Post, The Borneo Post, Utusan Borneo, Utusan Borneo, Overseas Chinese Daily News, Overseas Chinese Daily News, See Hua Daily News, See Hua Daily News, Asia Times, Asia Times, Morning Post dan Morning Post and Merdeka Daily News. Merdeka Daily News.

261

GLOSARI GLOSSARY

KEWANGAN FINANCE

Hasil dan Perbelanjaan Kerajaan Government Revenue and Expenditure

Data hasil dan perbelanjaan Kerajaan Data on Sabah State Government Negeri Sabah disediakan oleh Jabatan revenue and expenditure are provided Bendahari Negeri. Data anggaran hasil by the State Treasury Department. dan perbelanjaan Pihak Berkuasa Data on Local Authority revenue and Tempatan adalah disediakan oleh expenditure are provided by the Kementerian Perumahan dan Kerajaan Ministry of Local Government and Tempatan. Housing.

Kumpulan Wang Simpanan Employees Provident Fund Pekerja

Data yang disediakan oleh Kumpulan Data provided by the Employees Wang Simpanan Pekerja (KWSP), Provident Fund (EPF), basically pada asasnya menunjukkan jumlah highlight the amounts contributed and dicarum dan dikeluarkan. withdrawn.

262

GLOSARI GLOSSARY

AKAUN NEGARA NATIONAL ACCOUNTS

Keluaran Dalam Negeri Kasar Gross Domestic Product

Keluaran Dalam Negeri Kasar (KDNK) Gross Domestic Product (GDP) is a adalah ukuran nilai keluaran oleh semua measurement of production by the entire unit pengeluaran bagi residen sesebuah production unit, which is resident in a negara dalam tempoh tertentu, sebelum country for a certain period before ditolak peruntukan bagi penggunaan modal deducting the allowances for consumption tetap. of fixed capital.

Tiga kaedah pendekatan yang boleh Three approaches which can be used to digunakan untuk mengukur KDNK ialah measure GDP are production approach, kaedah pengeluaran, kaedah perbelanjaan expenditure approach and income dan kaedah pendapatan. Namun begitu, approach. However, this publication only penerbitan ini hanya membentangkan presents production and expenditure kaedah pengeluaran dan approaches. perbelanjaan sahaja.

KDNK berdasarkan kaedah pengeluaran GDP based on the production approach is ialah jumlah nilai barangan dan the total value of goods and services perkhidmatan yang dikeluarkan dalam produced within a given period after tempoh tertentu selepas ditolak dengan kos deducting the cost of goods and services barangan dan perkhidmatan yang used up in the process of production but digunakan dalam proses pengeluaran tetapi before deducting allowances for the sebelum ditolak peruntukan bagi consumption of fixed capital. penggunaan modal tetap.

Sementara itu, KDNK berdasarkan Meanwhile GDP based on expenditure kaedah perbelanjaan ialah jumlah akhir approach, is the total final expenditures at perbelanjaan pada harga pembeli ditolak purchasers’ prices, less the f.o.b value of nilai f.o.b import barangan dan imports of goods and services perkhidmatan.

263

GLOSARI GLOSSARY

PELBAGAI MISCELLANEOUS

Perangkaan Ketibaan Arrival Statistics

Perangkaan ini diperolehi dari Jabatan These statistics are obtained from the Imigresen yang berdasarkan pintu masuk Department of Immigration based on imigresen di Negeri Sabah. the immigration points of entry in Sabah.

Koperasi Co-operative Societies

Maklumat koperasi adalah disediakan Data on cooperative societies are oleh Suruhanjaya Koperasi Malaysia, provided by Malaysian Co-operative Negeri Sabah. Commission, Sabah.

Pendaftaran Syarikat Company Registration

Data bagi pendaftaran syarikat adalah Data on registered company are diperoleh dari Suruhanjaya Syarikat obtained from the Companies Malaysia, Sabah. Commission of Malaysia, Sabah.

Perpustakaan Libraries

Data perpustakaan merujuk kepada jenis Data on libraries refer to type of perpustakaan, bilangan keahlian dan libraries, number of membership and bilangan koleksi. Keahlian perpustakaan number of collections. Membership of dikategorikan kepada kanak-kanak libraries are categorised into children (umur bawah 13 tahun) dan dewasa (13 (aged below 13 years old) and adults tahun dan ke atas). (aged 13 years old and above.)

Bilangan Pengundi Yang Berdaftar Number Of Registered Voters

Maklumat mengenai bilangan pengundi Information on the number of registered yang berdaftar adalah dibekalkan oleh voters are supplied by the State Election Pejabat Pilihanraya Negeri, Sabah. Office Sabah.

264 CATATAN / NOTE