Kunst En Beleid in Nederland Boekmanstichting - Bibliojéeek Herengracht 415 - 1017 BP Ai^Erdam Telefoonv^4 37 36 / 24 37 37 / 24 37 38V 24 37 39
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Kunst en beleid in Nederland Boekmanstichting - BibliojÉeek Herengracht 415 - 1017 BP Ai^erdam telefoonV^4 37 36 / 24 37 37 / 24 37 38V 24 37 39 De uitleentermijn bedraagt een maand. Mits tijdig aangevraagd is verlenging met een maand moge- lijk, tenzij de publikatie inmiddels is besproken. De uitleentermijn is verstreken op: y jylil 199^' [15 APk ‘'3? 5 ^ JtiLi :c:7 -4 tam li? 3 FEB. 1938 2 2 Oï'iT, 1993 togf ■' *996,JB I 8-^-ot Kunst en beleid in Nederland 6 93-119^ Boekmanstichting - Bibllothoek Herengracht 415 J ■ I0 i7 BP Amsterdam Tel. 6243739 Boekmanstudies Kunst en beleid in Nederland 6 Een reeks van de Boekmanstichting te Amsterdam, onder redactie van Penna van den Burg (eindredactie), Hans van Duiken, Bart van Heerikhuizen. Jan Kassies, Warna Oosterbaan Martinius en Cas Smithuijsen Kunst en beleid in Nederland 6 Bianca Stigter Beelden om nooit te vergeten: monumenten ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam 1945-1991 Mir Wermuth Weri Man! Een studie naar de hiphop-cultuur in Nederland Robbert Veltman Het Texas-project en het Nederlandse buitenlands cultureel beleid Dirk Bergvelt en Hans van Rossum De rijksoverheid en de architectuur na 1945 Sannie Hoogervorst Letterkundige: beroep of roeping? De Vereeniging van Letterkundigen 1905-1945 Boekmanstichting - Bibliotheek Hsrengracht 415 l0i7BP Amsterdam ^ Tei. 6243739 . Boekmanstichting/Van Gennep Amsterdam 1993 © 1992 Boekmanstichting Amsterdam/Uitgeverij en boekhandel Van Gennep bv. Spuistraat 283,1012 VR Amsterdam Boekverzorging: Jacques Janssen Zetwerk: Ad Rem Tekst, Amsterdam Druk: Drukkerij Ten Brink Meppel bv, Meppel Bindwerk: Meppeler Boekbinderij EMBE bv, Meppel ISBN 90-6012-954-7 /NUGI 644 /CIP Inhoud Voorwoord 9 Bianca Stigter BEELDEN OM NOOIT TE VERGETEN: MONUMENTEN TER NAGEDACHTENIS AAN DE TWEEDE WERELDOORLOG IN AMSTERDAM 1945-1991 13 Monumentenrage en monumentenstop 20 Periodisering 27 Ons lijden en strijden 31 Comités en commissies 34 Joodse slachtoffers en joodse helden 41 Goede en foute beeldhouwers 49 Van kwartjesactie tot overheidssubsidie 58 Schuld en erkenning 61 Mir Wermuth WERI MAN! EEN STUDIE NAAR DE HIPHOP CULTUUR IN NEDERLAND 63 Nederhop in stijl 65 Op zoek naar een eigen plek 66 Drie generaties hiphop 71 Ritme en rijm 76 Gouden kettingen en leren amuletten 77 Weri man! 81 Just a posse, not a gang? 84 Surinaamse sjeu 90 Spectaculaire sprongen en salto’s 93 De uitdaging van een lege muur 94 B Boys en Fly Girls 95 Black is black is black is... loi Engagement in stijl 108 Macht zonder oplossingen 109 Intemationaliteit en gelijktijdigheid in stijl iio Robbert Veltman HET TEXAS-PROJECT EN HET NEDERLANDSE BUITENLANDS CULTUREEL BELEID II3 Inleiding 113 De hoofdlijnen van het buitenlands cultureel beleid 114 De periode ip4^-ipjo 114 De Eerste en Tweede Nota inzake de Internationale Culturele Betrekkingen, ip/o, 1976 116 Het rapport ‘Cultuur zonder grenzen', ip8j 117 ‘Ambtelijk geharrewar' 118 Een mooi bandje 119 Het naoorlogse buitenlands cultureel beleid 120 Het buitenlands cultureel beleid van het ministerie van WVC, 1982-1989 120 Van een passief naar een actief beleid 121 ‘Clustermanife staties' 121 Het ‘concentratiebeleid' 123 Buitenlands cultureel beleid in de praktijk; bet ‘Texas-project’ 124 De algemene uitgangspunten van het concentratiebeleid 125 De Werkgroep Texas 127 De Stichting Culturele Uitwisseling Nederland-Verenigde Staten 130 Structurele problemen rondom het Texas-project 134 Problemen bij de programmering 134 De problemen rond de externe financiering 137 De relatie met wvc 140 De Stichting in de praktijk 144 Conclusie 147 Dirk Bergvelt en Hans van Rossum DERUKSOVERHEIDEN DE ARCHITECTUUR NA I945 I5I Wederopbouw en volkshuisvesting 152 Overheidsbemoeienis 152 Regulering van produktie 154 Normering van kxs’aliteit 155 Samenwerking overheid-bedrijfsleven 156 Kwaliteitsbewaking gedelegeerd 157 Architecten als monopolisten 157 De minister aangesproken op architectonische kwaliteit 158 Kwaliteit is een collectieve verantwoordelijkheid 159 Blijvende woningnood 161 Seriehouw en kH’aliteil 162 De rol van de lokale overheid 163 Ruimtelijke ordening 164 Van kwantiteit naar kwaliteit 166 Het programma Experimentele Woningbouw (ipdS-ip/p) 170 Deregulering en decentralisatie 173 De naoorlogse bouwopgave en het cultuurbeleid 173 Architectuur als stiefkind van het kunstbeleid 174 De pre-historie van het architectuurbeleid 175 Monumentenzorg vj6 Stimulansen voor smaakvolle woninginrichting 178 CRM tegen vervreemding 179 De staat en de werkgelegenheid voor architecten 180 Financiële drempels voor goede architectuur? 180 Het huidige architectuurbeleid 181 Het rijk als opdrachtgever 182 Tot slot 184 De opkomst van een architectuurbeleid 186 Architectonische kwaliteit en de departementale grenzen 187 Sannie Hoogervorst LETTERKUNDIGE: BEROEPOFROEPING?DE VEREENIGINGVAN LETTERKUNDIGEN 1905-1945 189 De oprichting van de Vereeniging van Letterkundigen 189 De vvL onder voorzitterschap van Van Deyssel 195 De auteurswet 195 Het modelcontract 198 Het Ondersteuningsfonds 198 Vrijheid van meningsuiting!toneelcensuur 199 Het bestuur en de leden 200 De VVL onder voorzitterschap van P.C. Bontens 201 Een slapende vereniging 201 Financiële bijstand 203 Subsidie 204 Oppositie 206 De VVL in oorlogstijd 211 Beroep of roeping? 214 NOTEN 221 PERSONALIA-VAN DE AUTEURS 243 Voorwoord Het zesde Jaarboek Kunst en beleid in Nederland bevat vijf artikelen. Ook nu is weer getracht een aantal beginnende auteurs aan het woord te laten - drie artikelen zijn bewerkingen van scripties - en publikaties bij- een te brengen die een interessant aspect van de Nederlandse culturele ontwikkeling in heden of verleden belichten. Het openingsartikel Beelden om nooit te vergeten, van de hand van Bian- ca Stigter, is gebaseerd op haar doctoraalscriptie Nieuwe Geschiedenis. In dit artikel brengt zij de veertig oorlogsmonumenten in kaart die na 1945 in Amsterdam werden opgericht ter herdenking van de Tweede Wereld- oorlog. De ‘eerste grote oorlog’ sinds eeuwen in een land verstoken van een monumentale traditie. Stigter behandelt de motieven die tot de op- richting van de gedenktekens leidden, de instanties die erbij betrokken waren, de kunstenaars aan wie de opdrachten werden verleend. Zij stuitte daarbij op de spanning die er kan ontstaan tussen de wijze waarop de ini- tiatiefnemers hun gevoelens over de oorlog in het gedenkteken weerspie- geld willen zien en de (artistieke) opvattingen van de kunstenaar daar- over. Ook een ander fenomeen komt in haar artikel aan de orde. Het beeld dat men van de oorlog heeft en van de houding van de Nederlander in die oor- log blijkt in de bestreken periode aan verandering onderhevig te zijn ge- weest. Had men aanvankelijk vooral aandacht voor de heldhaftige ver- zetsstrijder als representant van het gehele Nederlandse volk, geleidelijk aan kreeg men meer aandacht voorde slachtoffers, de vervolgden en voor het feit dat maar een beperkte groep burgers zich daadwerkelijk tegen de bezetter en zijn maatregelen had verzet. Deze trend weerspiegelt zich in de monumenten. Die van een latere periode herdenken vaak andere groe- pen en gebeurtenissen dan de gedenktekens die vlak na de oorlog zijn op- gericht. Een belangrijke vraag dringt zich overigens in Stigters artikel op: heeft Het Monument in de twintigste eeuw nog wel een toekomst? 9 Ook het artikel van Mir Wermuth, Weri Man!, is gebaseerd op een doctoraalscriptie die zij in het kader van haar studie Communicatiewe- tenschap schreef. Zij won daarmee een Boekman-Scriptieprijs, die jaar- lijks door de Boekmanstichting wordt uitgereikt. In Weri Man! behandelt Wermuth de ontwikkeling van deNederhop, ont- staan in navolging van, en als variant op, de Amerikaanse hiphop-mu- ziek. Op basis van interviews met een groot aantal rappers, die men voor- al aantreft inde ‘gekleurde’wijken van de grote steden, schetst zij de ont- wikkeling van de hiphop en evalueert zij de culturele betekenis ervan. Rap is een van de belangrijkste pijlers van een subculturele levensstijl waarmee zwarte Nederlanders uiting geven aan hun onvrede óver hun uitzichtloze maatschappelijke situatie; zij ontlenen er een gevoel van ei- genwaarde aan en hoop op een toekomst van populariteit en commercieel succes. H iphop biedt echter slechts aan een kleine groep een alternatief voor een uitzichtloos bestaan. Structurele oplossingen voor discriminatie, gebrek aan scholing, werkloosheid biedt ze niet. Die liggen op politiek-maat- schappelijk terrein. Oplossingen die des te urgenter zijn aangezien het ge- vaar voor het ontstaan van een relatie tussen de hiphop-scene en agressie en geweld, niet denkbeeldig is. In het artikel Het Texas-project en het Nederlandse buitenlands cultureel beleid doet Robbert Veltman verslag van een onderzoek dat hij als pas af- gestudeerd historicus voor de Boekmanstichting verrichtte. Het betreft hier het fameuze Texas-project, een grootscheeps cultureel uitwisse- lingsprogramma met de Verenigde Staten, in 1985 door minister Brink- man van WVC met veel tamtam gelanceerd, maar vier jaar later al weer af- geblazen. Veltman schreef zijn artikel tegen de aehtergrond van de naoorlogse uit- gangspunten van het buitenlands cultureel beleid en van de vraag, ooit gesteld door Maarten Mourik, ex-ambassadeur voor Internationale Cul- turele Samenwerking: heeft Nederland wel een buitenlands cultureel be- leid, of ‘rotzooit het maar wat aan?’ Het antwoord dat Veltman naar aan- leiding van de wederwaardigheden rondom het Texas-project op deze vraag geeft, doet het ergste vrezen. Veltman baseerde zich bij zijn onderzoek op het archief