VRIENDENBRIEF 14 redactieadres: Pompstraat 17 5481 BL Schijndel

jaargang 4 herfst 2005

E X - V O O R Z I T T E R V A N D E V R I E N D E N A A N H E T W O O R D

BESTE VRIENDEN, ER IS EEN TIJD VAN KOMEN EN EEN TIJD GEDRAGEN. DE GEMEENTE SCHIJNDEL BESCHIKT NU OVER VAN GAAN. MET DEZE ZIN BEGON DE BRIEF DIE IK HALF EEN OFFICIEEL GEREGISTREERD MUSEUM MET EEN JUNI 2005 SCHREEF AAN HET ZITTENDE BESTUUR VAN DE BIJZONDER FRAAIE BEELDENTUIN. IK BEN ER VAN STICHTING VRIENDEN VAN HET MUSEUM JAN HEESTERS- OVERTUIGD DAT NIET ALLEEN DE HUIDIGE GENERATIE HUIS. DE TIJD VAN KOMEN WAS 1996/1997 EN NU BIJNA MAAR OOK DE GENERATIES NA ONS VEEL PLEZIER 10 JAAR LATER VIND IK HET DE TIJD VAN GAAN. DENK ZULLEN HEBBEN VAN DIT INTIEME MUSEUM. NIET DAT DEZE BESLISSING IMPULSIEF IS GENOMEN. NA IK DANK HET ZITTENDE BESTUUR VOOR HUN IMMER LANG NADENKEN BEN IK UITEINDELIJK TOT DE SPORTIEVE, VRIENDSCHAPPELIJKE EN INSPIRERENDE CONCLUSIE GEKOMEN DAT IK NU DEZE BESLISSING SAMENWERKING EN IK WENS HEN BIJ DE VERDERE MOEST NEMEN. ACTIVITEITEN VOOR DE VRIENDEN EN HET MUSEUM ALLE AAN DIT VOORZITTERSCHAP ZAL IK NOG LANG TERUG SUCCES TOE. DENKEN. STELT U ZICH VOOR: BIJ MIJN AANTREDEN WAS LAST BUT NOT LEAST EEN WOORD VAN DANK AAN ONZE HET MUSEUM GESLOTEN, BIJNA LEEG EN HET DAK ZO LEK VRIENDEN; ZONDER UW STEUN EN INTERESSE VOOR HET ALS EEN MANDJE. ALLE ZEEEN HEEFT HET TOEN MUSEUM HEEFT ONZE STICHTING GEEN BESTAANSRECHT. ZITTENDE BESTUUR BEVAREN OM DIT MUSEUM VOOR DE MIJN DANK DAARVOOR EN IK WENS DAT HET U ALLEN GEMEENTE SCHIJNDEL TE BEHOUDEN EN HET VERVULT GOED GAAT. MIJ MET ENIGE TROTS TE KUNNEN STELLEN DAT WIJ ALS Ron Stroomer,ex-vvoorzitter BESTUUR DAAR EEN STEENTJE AAN HEBBEN BIJ-

V R I E N D E N V A N H E E S T E R S A A N H E T W O O R D

Oud-burgemeester van Uden: G. Schampers kans al meermalen had laten liggen. Bovendien zouden Afgelopen voorjaar, bij de Kees Bol-tentoonstelling in de werken in Uden daarna in het Schijndelse gemeente- museum De Wieger in Deurne, ontmoetten we de oud- huis worden getoond. Bij de inrichting van de expositie, burgemeester van Uden, de heer G.Schampers. Hij was vervolgt Schampers, moesten we wel wat strijd leveren indertijd de initiatiefnemer van de ere-tentoonstelling met Maria Heesters-van Eerd die veel bloemstillevens van Jan Heesters ter gelegenheid van diens vijfentach- wilde opnemen. Enfin, het werd een succes en Swinkels tigste verjaardag in 1978. Bovendien was hij degene die schreef een boek, waarin reproducties van het mooiste de kiem legde voor het latere museum Jan Heestershuis. werk werden opgenomen. Er ontstond wel een probleem: de lijsten van de 1978: Heesters in Uden schilderijen, die van de vochtige Heesters-woning waren Onlangs vertelde hij in een gesprek met de redactie meer overgeheveld naar de droge Pronkkamer, kregen over zijn activiteiten rond Heesters. In 1978 kwam in mankementen en moesten worden gerepareerd in Uden een nieuw expositiegebouw gereed: de . Daarom ben ik meermalen met Jan en Pronkkamer. Deze moest worden ingewijd, zo vertelt Maria naar de hoofdstad gereden. Jan en Maria benutten Schampers, en ik dacht meteen aan Jan Heesters, de die gelegenheid om een medisch specialist te nestor onder de Brabantse schilders. Kees Bol, Carel raadplegen. Na de dood van Maria vond Jan het Swinkels en Gerard van Dorsten, een vriend van welletjes met die lijsten, hij was minder kieskeurig Heesters, traden toe tot het organisatiecomité. De geworden. Schijndelse gemeenteraad had moeite met de tentoon- stelling in Uden, maar burgemeester Scholten kon deze toch overtuigen met de opmerking dat de raad zelf de

1 De kiem van het Heestershuis Schampers en zijn rol in het Brabants cultureel leven Schampers, die ondanks zijn leeftijd (83) nog steeds een Schampers heeft de kunsten gedurende zijn hele ijzeren geheugen heeft, herinnert zich ook een Heesters- loopbaan een warm hart toegedragen. In 1952 werd hij verkoopexpositie in Oosterhout. Maria had daar de burgemeester van St.Anthonis en richtte daar meteen prijzen enorm opgeschroefd. Ze wilde eigenlijk niet een kunstkring op, waarbij concerten, lezingen en verkopen ten einde het werk van Jan bij elkaar te exposities werden georganiseerd. Dat sloeg aan in een houden. Ondanks een aantal potentiële kopers, werd er tijd waarin er nog vrijwel niets was. Daarnaast is hij 25 niets verkocht. Ik raakte in gesprek met Jan en Maria, jaar als bestuurslid betrokken geweest bij het Zuidelijk gaat Schampers door, en heb hen geadviseerd het werk Toneel. Ook was hij een van de oprichters van het van Jan aan de gemeente Schijndel te schenken, zodat ze Religieus Museum in Uden. De tentoonstelling “Beelden hun doel, het bijeen houden van de collectie, konden in Brabant” was destijds een aha-erlebnis, zegt bereiken. Dit betekende de kiem van het huidige Schampers glunderend, waaruit het idee van een museum, want burgemeester Scholten wist pal daarop te museum voortsproot. bewerkstelligen, dat ook het huis als legaat aan de Heesters noemt hij een vakman en een goed gemeente zou worden nagelaten. portretschilder, die vele mooie schilderijen heeft Als dank voor alle moeite mocht Schampers in 1978 een gemaakt. Eerder had Schampers zich al ingezet voor o.a. werk van Heesters uitkiezen. Hij koos het prachtige Kees Bol en Kees Bastiaans. Al met al is het overduide- schilderij Schapenscheerders op de Bedaf, want Bedaf lijk dat de heer Schampers van grote betekenis is hoort bij Uden. geweest voor het Brabantse cultuurleven. Enkele jaren geleden, toen hij van een boerderij naar een Jan Geerts kleinere woning verhuisde, heeft hij het werk aan de gemeente Uden geschonken.

Z O M E R S M U S E U M B E Z O E K 2 0 0 5

Vakantie en museumbezoek manier, beiden impressionistisch. In mijn ogen wint Waarschijnlijk heeft u de afgelopen zomertijd Cézanne de vergelijking: hij is de man die zich het aangewend om musea aan te doen en weer van meest origineel toont, hij ontwikkelt het duidelijkst een kunst en cultuur te genieten. Je moet soms een eigen beeldtaal. Zijn aanpak met kleine kleurvlakjes is beetje moeite doen om het leven boeiend te maken. zo uniek en fraai, dat hij op afstand herkenbaar is. De Hieronder wil ik u graag deelgenoot maken van schilderijen van Pisarro zijn ook prachtig, maar blijven enkele persoonlijke ervaringen, die ik in de dichter bij de natuur en spreken minder durf uit, ze zijn zomermaanden in binnen- en buitenland opdeed minder oorspronkelijk. Ook hier blijkt dat elk goed o.a. in New York, dat ik speciaal, op eigen kosten, schilderij iets zegt over de kunst van het schilderen. voor De Vriendenbrief bezocht. In het Metropolitan Museum, het Louvre van New York, wederom veel Van Gogh, Vermeer, Rembrandt New York en vele andere Nederlanders. Ik sprak daar enkele Topwerken zagen we in de Frick-collection met veel jonge kunstenaars die zeer enthousiast waren over van Neerlands trots: drie maal Vermeer, viermaal Vincent, bij het zien van zijn liggende zonnebloemen. Rembrandt, veel Hals, Albert Cuijp, Metsu, Jacob Voor dit museum moet u een hele dag uittrekken: Maris en Anton Mauve. In dit chique villa-museum zoveel moois is er te zien, met name ook veel viel op, dat men Vermeer hoger inschatte dan etnografica. Rembrandt. Het was genieten op het hoogpolige tapijt, Het Guggenheim-museum, een mooi staaltje ook van m.n. Monet, Corot, Van Dijck, Turner, architectuur, viel een beetje tegen. De hele, Velasquez, Goya, enz. Een aanrader als u in New York spiraalvormige expositieruimte was gevuld met werk bent! van de Amerikaanse fotograaf Maplethorpe, zodat veel In het Moma, museum of modern art, bewonderden van de basiscollectie met bekende doeken in depot was. we de Sterrennacht van Van Gogh en Mondriaans New Wel veel Kandinsky, Picasso en weer Van Gogh in de York Boogie Woogie. Daarnaast diverse beelden van zijvertrekken. Brancusi, die onlangs nog door José Boyens in ons kerkje werden besproken. Op de hoogste verdieping Nederland een schitterende expositie van schilderijen van Wat dichter bij huis bezochten we het mooie museum Cézanne en Pisarro, gedurende twee decennia schilder- Kranenburgh, net iets buiten de bebouwde kom van vrienden. Hier word je als toeschouwer tot een Bergen in een voormalige villa ingericht. Werk van de vergelijking en een oordeel gedwongen over hun werk. Bergense school, hoe kan het anders: Leo Gestel, De doeken zijn twee aan twee opgehangen en hebben Arnoud Colnot, Dirk Filarski, de Wiegmannen en vaak hetzelfde thema. Beiden gaan uit van de zichtbare anderen. Het is een klein museum, dat prijzen in de werkelijkheid, maar verwerken die op een eigen wacht weet te slepen met bijzondere, boeiende

2 exposities. Een greep daaruit in de afgelopen jaren: Het Noord-Brabants Museum in Den Bosch deden we over de Groninger Ploeg, over Vlaamse schilders in niet aan, daar we het werk van Evert Thielen nog maar Nederland en over vervalsingen van Bergense School- even geleden in Helvoirt zagen. Bovendien wordt zijn schilders. Met een inventieve aanpak en samenwerking werk m.i. overschat: hij is een technisch zeer begaafd met andere musea weet dit kleine museum toch hoge schilder, maar zijn zeggingskracht is beperkt. ogen te gooien en vele bezoekers te trekken. In het Mondriaan-huis in Amersfoort komt Piet In het museum Kempenland in Eindhoven, onze Mondriaan steeds beter uit de verf. Zijn beroemde ‘hofleverancier’, zagen we prachtige portretten van Parijse atelier is er nagebouwd en doet harmonisch en vele Brabantse schilders. Mooie koppen van Hendrik esthetisch aan. Voorts zijn er maquettes van andere Wiegersma, Peer van de Molengraft, Arnoud Paashuis, onderkomens van de man, wiens stijl zich zo fraai Dorus van Oorschot, Cornelis le Mair, Jan Kruijsen en ontwikkelde van de Haagse School tot het zuiverste, anderen. Jan Heesters schitterde door afwezigheid. Ook abstracte werk. Er hangen ook enkele vroege werken hier weer een grote diversiteit aan schilderstijlen: elke van hem naast schilderijen van zijn oom en leermeester goede kunstenaar ontwikkelt een eigen, herkenbare Frits Mondriaan. Vorig jaar hing er nog de Oostzijdse signatuur. molen aan het Gein, die Piet schilderde in 1903 en onlangs door het werd aangekocht. Jan Geerts

W E T E N S W A A R D I G H E D E N

! In het Heestershuis tot 29 april 2006: “Aan tafel bij ! Het Bestuur van de Stichting zal nog op een Jan Heesters”; tegelijkertijd exposeert in de passende manier afscheid nemen van Ron Heesterstuin een potentiële Hofleverancier: Stroomer en Thijs Merkuur. beeldhouwster en keramiste Elly Dunnewold uit ! Wij zijn opzoek naar 55 stoelen t.b.v. de lezingen! Geertruidenberg. Zij is in de race om een beeld te ! Met dank aan onze sponsors: maken ter gelegenheid van het 25-jarige regerings- " Architectenbureau van der Reep & Woudstra jubileum van koningin Beatrix. " Rabobank Schijndel ! Op de lezing van de heer van Liebergen (12 sept) " Restauratie-atelier Jos Van Extel hebben wij zeer veel positieve reacties ontvangen. " Studio Skoop Reclame- & Ontwerpburo " Schijndels Weekblad

U I T H E T E I G E N B E Z I T V A N H E T M U S E U M: D E W A G E N M A K E R

Hildo Krop door. De vele nieuwe uitvindingen, het leven van de In de nalatenschap van Jan Heesters bevindt zich een arbeiders in de overvolle steden, de verslapte greep van bronzen beeld, vervaardigd door Hildo Krop. Het heet de kerk, het opkomend socialisme, dit alles heeft zijn De Wagenmaker en is ongeveer 38 cm hoog. Toen Jan neerslag op de kunst. Vooral vanuit Frankrijk komen Heesters dit beeld kocht was hij gefascineerd door de nieuwe kunstvormen naar ons land. In 1911 roept Jan prachtige, samengebalde eenvoud en kracht in dit beeld Toorop zijn Nederlandse kunstbroeders op: Belichaamt (waarschijnlijk ook omdat zijn vader een wagenmaker onzen arbeid in een stijl, doch zeer vereenvoudigd in was). Het doet denken aan het vroege werk van Bart rechte of rustige beweeglijke verticale of horizontale van der Leck en aan het werk van de Roemeen lijnen, in stijl in aansluiting met onze architectuur. Brancusi (1876-1957), eens de assistent van Rodin. Brancusi streefde naar vereenvoudiging van vormen, Hildo Krop zoals duidelijk te zien in het beroemde beeld De Kus Hij werd als zoon van een bakker geboren in Steenwijk (1907), dat hij maakte in de vorm van een kubus (ook en groeide op in het Amsterdamse Betondorp. Zijn besproken door José Boyens tijdens de lezing in het vader nam zijn zonen al vroeg mee naar de Architectenkerkje). Hij probeerde zoveel mogelijk de bijeenkomsten van Domela Nieuwenhuis en Troelstra. oorspronkelijke steen te bewaren. Misschien heeft Jan Het is de bedoeling dat Hildo de bakkerij overneemt. Heesters Hildo Krop persoonlijk ontmoet of gekend; Als hij veertien jaar oud is, krijgt hij in Leiden Hildo Krop leefde van 1884 tot 1970 en woonde boetseerlessen om marsepeinen figuren te maken. Na meestal in Amsterdam, terwijl Jan Heesters jaren lid in Italië en Frankrijk als kok te hebben gewerkt, komt was van Arti et Armicitae in Amsterdam. hij op een Engels buiten te werken bij het echtpaar Hubert Bland en Edith Nesbit. Zij behoren tot de kring Context van de Fabians, een socialistische beweging waarvan In het begin van de twintigste eeuw verandert er veel in het streven is om het juiste moment af te wachten om onze samenleving. De industrialisatie, in de rest van toe te slaan in de strijd tegen het kapitalisme om zo het Europa al veel eerder op gang, zet nu ook in Nederland socialisme te verwezenlijken. Ze willen door bedacht-

3 zame evolutie de revolutie vermijden. Als Edith Hildo dienst aan de Herengracht. ziet tekenen vraagt zij hem de huiskamerbijeenkomsten Zijn afkeer van oorlog is te zien in het ontwerp voor ook bij te wonen. Hier ontmoet hij vele kunstenaars en het Belgen-monument te Amersfoort ter nagedachtenis intellectuelen. Terug in Nederland moet hij tot verdriet aan de geïnterneerden die tijdens een opstand tegen de van zijn ouders zeggen dat hij geen bakker meer wil Nederlandse bewaking om het leven waren gekomen. worden. Na in Parijs aan de Academie Julien te zijn Het werd op politieke gronden afgekeurd. Eens werd geweest, volgt hij lessen aan de Rijksacademie voor men het wel over een monument dat hulde bracht aan Beeldende Kunsten in Amsterdam 1908-1911. de gastvrijheid die de Belgen genoten hadden!

Socialistisch symbolisme Communisme In 1907 is Antoon der Kinderen uit Den Bosch hier In 1918 verlaat Krop de SDAP vanwege een directeur geworden (wanden van het stadhuis in Den advertentie in Het Volk voor de negende Duitse Bosch) en Hildo Krop komt al gauw onder de invloed Oorlogslening. Maar misschien was het ook zijn van het toen dominerende symbolisme en met name enthousiasme voor de Russische Revolutie. De rest van van het socialistisch symbolisme. Eenheid van archi- zijn leven beweegt hij zich in communistische kringen. tectuur en beeldhouwwerk was een van de kenmerken In 1921 ontwerpt hij de omslag van het boek van daarvan. Het streven van de arbeiders moet worden Roland Holst Sovjet-Rusland. Bij het tienjarig bestaan uitgedrukt in verstaanbare symbolen. In 1908 komt hij van Sovjet Rusland ontwerpt hij een penning en in in aanraking met de SDAP en wordt lid. Krop was een 1931 maakt hij een buste van Lenin, die hij levenslang overtuigd strijder voor een betere samenleving met in zijn bezit zou houden. Hij bezoekt Rusland ook zelf. meer gelijkheid en solidariteit. Zijn beeld van een dijkwerker wordt in 1932 in een Na kort les te hebben gegeven op de HBS in park in Moskou geplaatst met een inscriptie van Theun behaalt hij 1908 de Prix de en heeft even genoeg de Vries. Hij wordt geen lid van de Communistische geld om door Europa te reizen. In Parijs woont hij in Partij, misschien om zijn baan niet te verliezen, wel is een commune waarin ook Ossip Zadkine woont. hij lid van de Radicale Socialistische Kunstenaars. Samen maken ze enige tijd deel uit van En Taille Ondanks zijn monopolie-positie zorgt hij er wel voor Directe, waarvan de leden zonder model uit steen dat ook andere kunstenaars werk krijgen in de stad, zo hakken. In 1912 is hij weer terug in Amsterdam en werken Rädecker en Mendes da Costa mee aan de werkt enige tijd bij meubelfabriek Gieben en leert hier nieuwe stadhuisvleugel. In 1929 ontwerpt hij het beeld houtsnijden. Voor zijn eerste grote opdracht beeld- van de krantenjongen op het gebouw van de Telegraaf houwt hij een anker in woeste golven. aan de Nieuwezijds. Bij de afsluiting van de Zuiderzee Zijn tweede grote opdracht is een aantal portretten van in 1933 ontwerpt hij binnen de architectuur van Dudok de grondleggers van de scheepvaart. Het Amsterdamse een reliëf met drie dijkwerkers met basaltblokken. Scheepvaarthuis aan de Prins Hendrikkade komt in 1916 gereed en geldt bijna meteen al als een nieuwe Laatste Jaren moderne richting in de architectuur: de Amsterdamse In de bezettingstijd komt er tijdelijk een eind aan zijn School. De ambities die de stad Amsterdam destijds dienstverband; hij wordt geen lid van de Kultuurkamer. had zijn duidelijk: de toevoeging van kunst aan Na WOII komt hij weer in dienst en maakt het gebouwen maakt voor iedereen duidelijk dat de grafmonument voor de terechtgestelde Februari-stakers kwaliteit van openbare ruimte belangrijk is en brengt op de Nieuwe Oosterbegraafplaats: het beeld van een veel mensen met kunst in aanraking die dat niet geklede vrouw met vlag. In 1962 maakt hij een beeld gewend zijn. voor Troelstra in . Heel bekend is zijn Berlage standbeeld op het Victoriaplein in Amsterdam Amsterdam (1966). Aan de zijkanten van de sokkel zijn een In 1914 trouwt Hildo Krop; ze krijgen drie kinderen. metselaar, een opperman en een tekenaar uitgebeeld, Heintje sterft op jonge leeftijd en Krop maakt een uit eerbetoon aan de anonieme arbeiders zonder wie het dodenmasker van het kindje. werk van Krop niet tot stand kon komen. Dankzij de architect Kramer krijgt hij veel opdrachten. Bekend zijn in Brabant de paarden op het bordes van Op vele bruggen in Amsterdam is zijn werk nog te het Van Abbemuseum en ook het eerste Van Gogh- zien. Toen Zadkine eens met Krop door Amsterdam monument in Nuenen, dat op initiatief van Hendrik liep, riep hij enthousiast “Nom de Dieu, tu dois être Wiegersma werd gemaakt door Hildo Krop. Op zijn millionaire” Dat was hij zeker niet. graf op Zorgvlied is het beeld van de Eeuwige Vrouw Er ontstaat een conflict als Krop ontdekt dat Kramer geplaatst dat hij voor het Amsterdamse Paviljoen in stiekem modellen stuurt naar Duitsland omdat daar 1911 maakte. Voor Hildo Krop gold: Een kunstenaar arbeid goedkoop is. Hildo wil de eigen uitvoerders niet mag niets anders wezen dan een instrument. Hij schrijft het brood uit de mond stoten. In 1916 krijgt hij een het lied van zijn tijd in vorm en kleur voor de komende baan aangeboden bij de stad Amsterdam. Zijn eerste geslachten, beter en schoner dan welke staatsman of grote opdracht is het ontwerpen van de ornamenten welke geschiedschrijver ooit! voor het hoofdgebouw van de GemeentelijkeTelefoon- Anne-Marie Cornelissen

4