EUROPEJSKA WYPRAWA XXI MOSTOWA Irlandia 2015, cz. 4 , Newgrange, Drogheda, Belfast

tekst i zdjęcia: prof. dr hab. inż. KAZIMIERZ FLAGA dr h.c., Politechnika Krakowska, mgr KSENIA FEIGEL-MŁODKOWSKA, ANNA PAŃTAK

13 lipca – 10 dzień Wyprawy W czwartej i ostatniej części relacji z XXI Europejskiej Wyprawy Mosto-

Dziesiąty dzień naszej Wyprawy roz- wej do Irlandii, zorganizowanej przez Katedrę Budowy Mostów i Tuneli poczęliśmy od tradycyjnego irlandzkiego Politechniki Krakowskiej oraz Biuro Turystyczne Anitour z Czechowic- śniadania, następnie spakowaliśmy ba- -Dziedzic (4–15 lipca 2015 r.), zwiedzamy Dublin i Belfast, oba przecięte gaże i ruszyliśmy w drogę. rzekami, przez które zbudowano wiele ciekawych mostów. Poranek był słoneczny. Po 50 minutach jazdy dotarliśmy do Dublina1, stolicy Re- publiki Irlandii o gaelickiej nazwie Baile Dublin położony jest na wschodnim wy- znalazły się pod wpływem Londynu wraz Atha Cliath, co znaczy Miasto Przegro- brzeżu wyspy, nad Morzem Irlandzkim, z jego polityką kolonizacji Irlandii i pozba- dzonego Brodu. w rozległej dolinie u ujścia rzeki Liffey do wiania rdzennej ludności praw i majątków Zatoki Dublińskiej. Rzeka dzieli miasto na oraz prześladowania katolików. dwie części o odmiennym charakterze: Największy rozkwit Dublina przypadł na Northside – biedniejszą, oraz bardziej wiek XVIII, kiedy przebudowano miasto nowoczesną i zamożną – Southside. Rów- w związku z przenoszeniem się bogatych ninę, na której leży Dublin, otaczają niskie elit na północną stronę rzeki Liffey. W tym wzgórza, przechodzące dalej na południe czasie powstały najznakomitsze budowle w pasmo gór Wicklow, na zachód i od miasta, jak Bank of Ireland, Stara Biblio- północy rozciągają się tereny rolnicze. Od teka w Trinity College, Powerscourt Town- strony wschodniej miasto otwiera się na house, Leinster House – obecnie siedziba szeroką zatokę i liczne przylądki morskiego parlamentu, City Hall – zaprojektowany wybrzeża. jako giełda, legendarny browar Guinnessa Historia Dublina, jak i całej Irlandii, jest i wiele mostów – obiektów naszego szcze- długa i burzliwa. Początki celtyckiego gólnego zainteresowania. Okres pomyśl- Ryc. 1. Liff ey Bridge w Dublinie (obiekt nr 47) osadnictwa u ujścia rzeki Liffey sięgają nego rozwoju zakończył się w 1798 r., po czasów wczesnego chrześcijaństwa. Za nieudanym powstaniu zorganizowanym datę powstania miasta przyjmuje się rok przez Towarzystwo Zjednoczonych Irland- 841, a za założycieli – wikingów, którzy czyków i po narzuconej przez Anglię unii wznieśli w tym miejscu warownię i port Wielkiej Brytanii i Irlandii. Miasto uległo na południowym brzegu rzeki. Dublin stał się ważnym ośrodkiem handlowym i funkcjonował tak do czasu najazdów nor- mańskich, kiedy to w roku 1171 przeszedł w ręce Normanów, a król angielski Hen- ryk II przybył na te tereny, aby potwier- dzić swoje zwierzchnictwo nad Irlandią. Z czasem Dublin przejął rolę militarnego i sądowniczego ośrodka nowej władzy, Ryc. 2. Millenium Bridge 2000 w Dublinie (obiekt nr 48) a dominacja anglonormańska utrwaliła się. Z tego właśnie okresu pochodzi istniejący do dzisiaj zamek Dublin Castle, zbudowany 1 Pogrubioną czcionką zaznaczono miejscowo- na początku XIII w. W latach 1376–1536 ści, których zwiedzeniu poświęcono najwięcej Dublin i otaczające go tereny zwane Pale Ryc. 3. w Dublinie (obiekt nr 50) czasu i uwagi.

100 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Maj – Czerwiec 2016 degradacji, ominęła go rewolucja prze- Iona, założonego przez tego świętego. mysłowa, a na znaczeniu zyskał Belfast. Jest najcenniejszym zabytkiem kultury Początek i pierwsza połowa XX w. – okres wysokiej, jaki przetrwał do naszych cza- walk o niepodległość Irlandii: powsta- sów z okresu złotego wieku Irlandii, trwa- nie wielkanocne z 1916 r. (Easter Rising, jącego od VII do IX stulecia, kiedy Irlandię powstanie dublińskie) i wojna o niepod- nazywano „ziemią uczonych i świętych”, ległość w latach 1921–1923 spowodowały podczas gdy Europa pogrążała się w zaco- Ryc. 4. Chodnik mostu Jamesa Joyce’a dalszy upadek miasta, w tym poważne faniu i chaosie wieków ciemnych. zniszczenia centrum. Księga z Kells, spisana po łacinie, za- Od połowy lat 90. XX w. sytuacja wiera tekst czterech Ewangelii wraz zaczęła się zmieniać i Dublin przeżywa z notami wstępnymi i komentarzami. Jej obecnie ponowny okres świetności, co pergaminowe karty w liczbie 680 w 340 mogliśmy obserwować w trakcie naszego folio zostały wspaniale iluminowane przez pobytu. Miasto liczy 1,5 mln mieszkań- mnichów misternymi i wielobarwnymi ców i jest głównym ośrodkiem kultural- celtyckimi motywami roślinnymi, figu- nym, ekonomicznym i przemysłowym ralnymi oraz inicjałami. Księga przecho- kraju. Jest również miastem o wielu obli- wywana jest w prawie zaciemnionym czach – od eleganckich georgiańskich ulic, pomieszczeniu, tzw. Skarbcu (Treasury) placów i ogrodów, do robotniczych, cza- w Starej Bibliotece, gdzie mogliśmy ją sem wręcz gangsterskich dzielnic. Dublin podziwiać rozłożoną w podświetlanej posiada port morski połączony kanałami gablocie. Ryc. 5. Rory O’More Bridge w Dublinie (obiekt nr 51) z rzeką Shannon oraz port lotniczy. Budynek Starej Biblioteki (Old Li- Stolica Irlandii powitała nas deszczem. brary) został wzniesiony w latach 1712– Jadąc przez miasto, w miarę zbliżania się 1732. Po opuszczeniu pomieszczeń, do centrum widzieliśmy coraz większy w których eksponowana jest Księga ruch – ludzi spieszących się do pracy oraz z Kells, a także inne średniowieczne ma- grupy turystów. Domy z kolorowymi nuskrypty, przeszliśmy schodami na górę drzwiami i witrynami: czerwone, zielone, i będąc przeświadczeni, że cel naszej wi- żółte, niebieskie – których jest najwięcej, zyty został za nami, stanęliśmy oniemiali. bo to oficjalny kolor miasta – sprawiają, że Naszym oczom ukazała się Długa Sala pomimo deszczu jest kolorowo. Komuni- (Long Room), nieprawdopodobne po- kacja miejska to piętrowe, żółte autobusy, mieszczenie biblioteczne ciągnące się na jeżdżące prawie jeden za drugim. 65 m, gdzie po obu stronach w wysokich, Zwiedzanie Dublina zaczęliśmy od Tri- dwukondygnacyjnych, sklepionych wnę- nity College – określanego w przewodni- kach zgromadzono na półkach 200 tys. Ryc. 6. Wnętrze browaru-muzeum Guinessa kach jako miejsce, które musisz zobaczyć. najstarszych woluminów (wydania do Przekroczyliśmy główną bramę i weszli- 1800 r.). Na poziomie górnej kondygna- śmy na wielki dziedziniec uniwersytetu, cji wnęki połączone są ze sobą i tworzą którego nazwa w tłumaczeniu to Kole- galerię. Sufit sali pierwotnie znajdował się gium Świętej Trójcy. Ta irlandzka uczelnia na tym właśnie poziomie, ale już w po- została założona w 1592 r. przez królową łowie XIX w. półki biblioteczne były tak Anglii Elżbietę I na terenie przejętego przepełnione, że rozebrano dach i salę przez państwo klasztoru Augustianów. podwyższono o drugą kondygnację, za- Była z założenia przeznaczona dla zamoż- mykając całość drewnianym sklepieniem. nych protestantów w podbitej Irlandii. Z ważnych eksponatów mogliśmy Zakaz studiowania dla katolików i wy- zobaczyć tu jeszcze Harfę, nazwaną na znawców innych religii został zniesiony cześć wielkiego króla Irlandii Harfą Briana dopiero w 1793 r. W konsekwencji Kościół Boru (Śmiałego). Władca ten panujący katolicki bojkotował tę uczelnię, zakazując na przełomie X i XI w., początkowo jako wiernym podejmowania nauki w Trinity król Munsteru, następnie arcykról jed- College aż do końca lat 60. XIX w. noczący pomniejsze królestwa, stworzył Najcenniejszym skarbem uniwersytetu zalążek państwowości Irlandii. Harfa jest ofiarowana w 1661 r.Księga z Kells, została użyta jako godło Wolnego Pań- będąca jednocześnie skarbem narodo- stwa Irlandzkiego w 1922 r. Złota harfa wym Irlandii, wpisana w 2011 r. na listę o srebrnych strunach na błękitnym tle jest Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ma- od 1945 r. oficjalnym herbem Irlandii, nuskrypt ten z ok. 800 r., zwany także obecnie bita na monetach euro. Odwró- Ewangeliarzem św. Kolumbana, pochodzi cona harfa na czarnym tle jest znakiem prawdopodobnie z klasztoru na wyspie firmowym słynnego browaru Guinnessa. Ryc. 7. Wnętrze destylarni-muzeum whisky

Maj – Czerwiec 2016 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 101 IRLANDIA IV XXI Wyprawa Mostowa

W przepełnionej magią bibliotece – Millennium Bridge z 1999 r. przez Lif- można by spędzić cały dzień, ale mieliśmy fey. Most dla pieszych, jednoprzęsłowy, jeszcze wiele do zobaczenia. Po krótkich zaprojektowany jako stalowa kratownica zakupach w uniwersyteckim sklepie z pa- o rozpiętości 41,0 m i szerokości 4,0 m, miątkami ruszyliśmy dalej. na betonowych podporach; obiekt nr 49 Koniecznie musieliśmy odwiedzić Molly – z 1874 r. przez Liffey. Malone – nierealną postać, symbol Du- Kilkakrotnie naprawiany, a następnie blina, legendarną młodą handlarkę ryb przebudowany jako kamienno-żeliwna za dnia, a nocą handlującą…, ale Molly ze konstrukcja o trzech centralnych łukach swoim wózkiem uciekała nam uliczkami eliptycznych, oflankowanych krótszymi, Dublina, a pytani o nią przechodnie wska- półkolistymi przęsłami po każdej zywali coraz to inne miejsca. Dogoniliśmy stronie. Jednocześnie most poszerzono ją wreszcie pod kościołem św. Andrzeja na żeliwnych dźwigarach kratowych Ryc. 8. Heuston Bridge w Dublinie (obiekt nr 53) (St Andrew’s Church). Posąg z brązu stoi i kamiennych podporach. Oświetlenie spokojnie przy swoim wózku, a całkiem w formie pięknych, żeliwnych latarni, realna piękna dziewczyna w stroju z epoki ozdobionych konikami morskimi; obiekt śpiewa po irlandzku pieśń o Molly: nr 50 – James Joyce Bridge przez Liffey Wśród wzgórz Dublin skryty, gdzie łąki z 2003 r. Most stalowy, pieszo-jezdny, i kwiaty, autorstwa Santiago Calatravy. Pojedyn- Po raz pierwszy ujrzałem słodką Molly cze stalowe przęsło jest podwieszone Malone, linami do dwóch odchylonych na ze- Gdy toczyła swe taczki przez wąskie uliczki, wnątrz łuków, ma ono rozpiętość 40,0 m Krzycząc: kraby i małże tu świeże dla was i szerokość 30,0 m między balustradami. mam. Przęsło mieści podwójne, dwupasowe I tak toczy je w dal, jak w dolinach fal, jezdnie. Klarowną i czystą konstrukcję Krzycząc: kraby i małże tu świeże dla was wzbogacają częściowo przeszkolone mam. partie pomostu w części przeznaczonej Ryc. 9. Domy na nabrzeżu rzeki Liffey w Dublinie Istotnym dla mostowców elementem dla pieszych oraz szklane balustrady; geografii fizycznej Dublina jest rzeka obiekt nr 51 – Rory O’More Bridge przez Liffey, która dzieli miasto na dwie czę- Liffey. Zbudowany w 1863 r. jako most ści. Konieczne więc było przekraczanie królowej Wiktorii i księcia Alberta. Most rzeki, a z biegiem czasu starożytne brody jest żeliwny, jednoprzęsłowy na granito- i promy zastąpione zostały przez mosty. wych podporach, o rozpiętości 29,0 m Przyjmuje się, że pierwszy kamienny i szerokości 10,0 m. Przęsło główne most przez rzekę Liffey został zbudowany złożone z siedmiu belek o przekroju już w XIII w., oczywiście nie dotrwał do dwuteowym, między każdą z belek naszych czasów. Większość z istniejących znajdują się żeliwne klamry krzyżowe. mostów zbudowano w XIX w. Cztery mo- Most jest unikatowy z uwagi na żeliwną sty drogowe zrealizowano w wieku XX, nawierzchnię. a pierwszym mostem XXI w. jest Mille- Po tej dawce wrażeń mostowych przy- nium Bridge. jemnym przerywnikiem była wizyta przy Przejechaliśmy naszym busem nad Thomas Street West w legendarnym bro- Ryc. 10. Spencer Dock Bridge w Dublinie (obiekt nr 54) rzekę Liffey, gdzie oglądaliśmy szereg warze Guinnessa (Guinness Brewery). mostów, z których pierwszym był Liffey To najbardziej rozpoznawalny produkt Bridge, zbudowany w 1816 r., pierwszy irlandzki na świecie, o 250-letniej trady- żelazny most w Dublinie, znak rozpo- cji. Rozpoczęła się ona od Arthura Gu- znawczy miasta. Ponieważ był płatnym innnessa, który wyprodukował pierw- mostem dla pieszych, nosi potoczną na- sze piwo w 1769 r., a pół wieku później zwę Ha’penny Bridge (za pół pensa). browar produkował już milion beczek Ten, a także pozostałe mosty odnoto- piwa rocznie. Dziś, przy nowoczesnych waliśmy jako kolejne obiekty mostowe metodach warzenia, wypija się na świecie naszej Wyprawy. Były to: obiekt nr 47 10 mln kufli Guinnessa dziennie. Obecnie – jednoprzęsłowy most żeliwny z 1816 r. browar jest częścią brytyjskiego koncernu Liffey Bridge, o łukach eliptycznych, Diageo. rozpiętości 43,0 m i szerokości 3,0 m, Poznaliśmy proces warzenia tego szcze- podparty na granitowych przyczółkach. gólnego piwa – ciemne piwo górnej fer- Balustrady, łuki nad pomostem, latarnie mentacji typu stout, zobaczyliśmy piękne, Ryc. 11. Scherzer Rolling Lift Bridges w Dublinie w formie pięknych odlewów żeliwnych. stare urządzenia w niezwykłym muzeum, (obiekt nr 55) Obecnie most dla pieszych; obiekt nr 48 a wizytę zakończyliśmy pintą guinnessa

102 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Maj – Czerwiec 2016 XXI Wyprawa Mostowa IRLANDIA IV w oszklonym barze na siódmym piętrze budynku, ze wspaniałym widokiem na Dublin. Na terenie browaru znajduje się interesujący most podwieszony dla ob- sługi, który zaliczyliśmy jako obiekt nr 52. Również w Dublinie mieści się druga znana w świecie marka Old Jameson Di- stillery. To muzeum whiskey pozwoliło nam zgłębić tajniki produkcji irlandzkiej wersji tego napoju. Destylarnia mieści się przy Bow Street od 1780 r., a dewiza jej założyciela, Johna Jamesona, brzmiała: Sine Metu, czyli bez obaw. Jego intencją była jakość, kwintesencja smaku, relaks i delektowanie się trunkiem destylowa- nym trzykrotnie. Zwiedzanie zakończy- liśmy się degustacją, która miała na celu porównanie trunku produkcji amery- kańskiej – raz destylowanego i szkockiej Ryc. 12. w Dublinie (obiekt nr 56) whisky – dwukrotnie destylowanej, na tle irlandzkiego produktu, za co dostaliśmy w stanie równowagi przez dwa linowe gracji spowodowała opuszczenie wyspy pamiątkowy dyplom oraz tytuł eksperta. odciągi, jego kształt nawiązuje do harfy przez następny milion. Rozgrzani od wewnątrz wyruszyliśmy – symbolu Irlandii; obiekt nr 57 – Mac- W tym dniu oglądnęliśmy i zaliczy- dalej, aby poznawać kolejne dublińskie Mahon Bridge. Most przebudowany, liśmy jeszcze dwa obiekty mostowe. dzieła inżynierskiej myśli mostowej. Były otwarty w 2008 r. Składa się z konstrukcji Były to: obiekt nr 59 – Talbot Memo- to następujące obiekty: nr 53 – Heuston podpartej na istniejących ścianach na- rial Bridge. Betonowy most belkowy Bridge przez Liffey, zbudowany w latach brzeży na całej długości grobli (90 m) o trzech przęsłach i łącznej długości 1827–1828 dla ruchu konnego. Stanowią w celu uzyskania koniecznej szerokości dla 75,0 m oraz szerokości 22,0 m. Był go żeliwne łuki na granitowych podpo- dwóch pasów ruchu i dwóch pasów dla pierwszym mostem przez rzekę Liffey, rach o rozpiętości 30,0 m i szerokości autobusów. Most ma dwa zewnętrzne, do budowy którego użyto betonu sprę- 10,0 m; obiekt nr 54 – Spencer Dock zespolone łuki o eliptycznym kształcie, żonego jako materiału konstrukcyjnego. Bridge nad Kanałem Królewskim z 2009 r. wykonane ze stali nierdzewnej o prosto- Został zbudowany w latach 1976–1978 Dwuprzęsłowy most betonowy, o długo- kątnym przekroju, osłonięte balustradami dla upamiętnienia poległych podczas ści 40,0 m i szerokości 25,0 m, mieści ze szkła. Wykorzystano je do utworzenia irlandzkiej wojny o niepodległość, a na- dwa pasy ruchu, tory tramwajowe oraz promenady na poziomie kanału. Most zwany Talbot na pamiątkę Matta Tal- szerokie chodniki. Do betonu dodano bia- jest bardzo silnie obciążony ruchem sa- botta – działacza, którego posąg stoi na łego wapienia w celu zwiększenia efektu mochodowym i ma kluczowe znaczenie południowym krańcu mostu; obiekt nr odbicia lustra wody. Krawędzie mostu dla funkcjonowania Portu Południowego; 60 – Loopline Bridge przez Liffey. Pię- fantazyjnie falują, tworząc wypustki, obiekt nr 58 – Sean O’Casey Bridge przez cioprzęsłowy, stalowy most kolejowy, rodzaje zatok z obniżoną krawędzią mo- Liffey z 2005 r. Most dla pieszych o kon- kratownicowy, wsparty na metalowych stu, odsłaniające widoki na bloki i kanał; strukcji stalowej, obrotowy, o łącznej dłu- filarach, zbudowany w 1829 r. Wyko- obiekt nr 55 – Scherzer Rolling Lift Bridges gości 100,0 m i szerokości 4,5 m. Dwie nane z kutego żelaza dźwigary kratowe, z XIX w. Mosty klapowe zbudowane dla centralne sekcje o rozpiętościach 44,0 m, wielokrzyżulcowe, przekazują obciążenie skierowania ruchu wodnego w kierunku obracające się o 90o, tworzą dwa tory na dwusłupowe, żeliwne filary o średnicy Royal Canal i do Spencers Docks. Obecnie wodne o szerokości 33,0 m. są nieczynne i służą przypomnieniu indu- Przechodząc wzdłuż na- strialnej epoki tej części Dublina; obiekt nr brzeża Liffey minęliśmy 56 – Samuel Beckett Bridge przez Royal pomnik Ofiar Głodu, upa- Canal z 2009 r., zaprojektowany przez miętniający klęskę wielkiego Santiago Calatravę. Most podwieszony głodu w Irlandii w latach z możliwością obrotu przęseł wraz z py- 1845–1850, spowodowaną lonem o kąt 90o, co pozwala na przepusz- przez szczep grzyba zarazy czenie dużych statków, pomimo nisko nad ziemniaczanej Phytophthora wodą zawieszonego przęsła. Rozpiętość infestans, który gwałtownie głównego przęsła mostu wynosi 123,0 m, rozprzestrzeniał się w Euro- szerokość pomostu 28,0–33,0 m, który pie. Populacja Irlandii zmniej- jest podtrzymywany przez 31 kabli pod- szyła się wówczas o 20%. wieszonych do 46-metrowego pylonu. Ponad milion osób zmarło Pylon jest zakrzywiony, utrzymywany z głodu, a fala wielkiej emi- Ryc. 13. MacMahon Bridge w Dublinie (obiekt nr 57)

Maj – Czerwiec 2016 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 103 IRLANDIA IV XXI Wyprawa Mostowa

Ryc. 14. Grupa wyprawowa na nabrzeżu rzeki Liffey w Dublinie

Ryc. 15. Sean O’Casey Bridge w Dublinie (obiekt nr 58) Ryc. 18. 120-metrowa iglica na O’Connel Street w Dublinie

Ryc. 16. w Dublinie (obiekt nr 59) Ryc. 19. Wnętrze katedry św. Patryka

Ryc. 17. Looplin Bridge w Dublinie (obiekt nr 60) Ryc. 20. Grobowiec korytarzowy Newgrange

104 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Maj – Czerwiec 2016 XXI Wyprawa Mostowa IRLANDIA IV

Ryc. 21. Most podwieszony dla pieszych przez rzekę Boyne (obiekt nr 62)

Ryc. 22. Scotch Hall Footbridge przez rzekę Boyne w Drogheda (obiekt nr 63) Ryc. 25. Pylon mostu Mary McAleese Boyne Bridge

Ryc. 23. Wiadukt i most kolejowy przez rzekę Boyne w Drogheda (obiekt nr 64) Ryc. 26. W drodze do Belfastu

Ryc. 24. Most podwieszony Mary McAleese Boyne Bridge (obiekt nr 65) Ryc. 27. Most jazowy Lagan Weir w Belfaście (obiekt nr 66)

Maj – Czerwiec 2016 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 105 przywyknąć. Naszym celem były ruiny korytarzowego grobowca Newgrange, leżącego w dolinie rzeki Boyne. Pocho- dzi on z 3150 r. p.n.e., do jego budowy zużyto 200 tys. t kamienia. Niestety ze względów organizacyjnych nie było nam dane wejść do środka i zobaczyć oryginał, ale w Visitor Center mogliśmy zapoznać się z rekonstrukcją grobu i prześledzić, w jaki sposób przez niewielką szczelinę nad wejściem wpada promień światła słonecznego, dochodząc do centralnej komory 20-metrowym korytarzem o świ- Ryc. 28. Sześcioprzęsłowy, betonowy most belkowy, sprężony, przez rzekę Lagan w Belfaście (obiekt nr 67) cie w dniu przesilenia zimowego, Na terenie Visitor Center napotkaliśmy 3,9 m górą i 4,2 m dołem. Filary zostały do hotelu na ostatni podczas tej Wy- też na most dla pieszych. Było to obiekt zatopione i zakotwione w skale oraz wy- prawy nocleg. nr 62 – most podwieszony dla pieszych pełnione betonem. Fundamenty filarów przez rzekę Boyne. w kształcie brzucha ryby. Most po wybu- 14 lipca – 11 dzień Wyprawy W dalszej drodze, jadąc do Belfastu, za- dowaniu wywoływał wiele sprzeciwów Po obfitym śniadaniu (następny posi- trzymaliśmy się na krótko w mieście Dro- i kontrowersji, został dopuszczony do łek dopiero w kraju), spakowaliśmy ba- gheda. Leży ono w granicach hrabstwa użytku dopiero po 30 latach od zakoń- gaże i udaliśmy się na dalsze zwiedzanie Louth, najmniejszego w Irlandii. Miasto czenia budowy. Dublina. To był ostatni dzień Wyprawy, zostało założone w IX w. przez wikingów, Tak oto pomiędzy godziną 9 a 19 „pra- a przed nami jeszcze wiele wrażeń. następnie przejęte przez Anglonorma- wie” zwiedziliśmy Dublin, na następny Najpierw zwiedziliśmy katedrę nów. Ponieważ dzieli go rzeka Boyne, dzień zostało nam tylko kilka miejsc. św. Patryka (St Patrick’s Cathedral). Zo- początkowo istniały tu dwa odrębne Teraz spokojnym krokiem przeszliśmy stała ona zbudowana w 1192 r. ku czci św. miasta, połączone dopiero w 1412 r. wraz spacerem przez centrum, podziwiając Patryka, patrona Irlandii, który prowadził z nadaniem praw miejskich. Z trudnej hi- 120-metrową iglicę ze stali nierdzew- działalność misyjną na terenie dzisiejszego storii Droghedy do dzisiaj zachowana jest nej, wybudowaną w 2003 r. na O’Connell Dublina. W pobliżu murów kościoła znaj- pamięć o rzezi, jakiej w 1649 r. dokonał Street, głównej arterii miasta, w miejscu, duje się źródło, które wykorzystywał do tu Oliver Cromwell, tłumiąc powstanie gdzie wcześniej znajdowała się kolumna udzielania sakramentu chrztu. Katedra w Irlandii. Po zajęciu miasta wymordował Nelsona, zburzona przez IRA (Irlandzka św. Patryka jest największą budowlą 2 tys. jego mieszkańców. Drogheda znaj- Armia Republikańska) w 1966 r. sakralną w Irlandii i ma status katedry dowała się, podobnie jak Dublin, na ob- Przeszliśmy również przez kolorową narodowej wspólnoty anglikańskiej. szarze zwanym Pale, terenie podporząd- dzielnicę Temple Bar, pełną licznych pu- Działa jako muzeum i jako miejsce kultu. kowanym bezpośrednio władzy Anglików bów, oraz wstąpiliśmy do prokatedry Są tu pochowane znane osobistości, jak na Zielonej Wyspie. Najświętszej Marii Panny. Jest to ko- irlandzki pisarz Jonathan Swift czy pierw- Obecnie miasto jest dużym ośrodkiem ściół arcybiskupi archidiecezji dublińskiej szy prezydent Irlandii, Douglas Hyde. przemysłowym i portowym, posiadają- w Irlandii, zbudowany w stylu neoklasy- Następnie zwiedziliśmy – niestety cym liczne zabytki, m.in. prehistoryczny cystycznym w latach 1814–1825. w deszczu – katedrę Kościoła Chrystu- kopiec Millmount, ufortyfikowany Po krótkich zakupach pamiątek dla sowego, która była kiedyś drewnianą w XVIII w., i XIX-wieczny neogotycki ko- najbliższych mikrobusem pojechaliśmy świątynią wikingów i jej powstanie datuje ściół św. Piotra (St Peter’s Church). W tej się na XI w. Obecnie należy do Kościoła strzelistej budowli znajduje się relikwiarz anglikańskiego. Katedra połączona jest z głową św. Oliviera Plunketta, arcybi- krytym wiktoriańskim mostkiem ze znaj- skupa, który poniósł męczeńską śmierć dującą się w sąsiednim budynku salą sy- w Londynie w 1681 r. nodalną, mieszczącą wystawę historyczną Nas jednak zainteresowały głównie Dublina, prezentującą wydarzenia od mosty, szczególnie piękny, górujący nad przybycia Normanów w 1170 r. Mostek miastem wieloprzęsłowy wiadukt kole- ten został przez nas zaliczony jako kolejny jowy wraz z kratownicowym mostem. obiekt mostowy, nr 61 – neogotycki, ce- Zaliczyliśmy trzy takie obiekty: nr 63 – glano-kamienny, jednoprzęsłowy, zabu- Scotch Hall Footbridge. Stalowy, pod- dowany most nad ulicą, przy katedrze wieszony most dla pieszych przez rzekę Christ Church (Kościoła Chrystusowego). Boyne. Pomimo ciekawej formy, kładka Zbudowany w stylu wiktoriańskim pod nie wzbudza zachwytu z uwagi na złe koniec XIX w. napięcie wieszaków; obiekt nr 64 – Boyne Ryc. 29. Queen Elizabeth Bridge w Belfaście Wyjeżdżaliśmy z Dublina, gdy tro- Railway Bridge. Wysoki most i wiadukt (obiekt nr 68) chę padało, ale po tylu dniach można kolejowy, przez rzekę Boyne. Budowa:

106 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Maj – Czerwiec 2016 XXI Wyprawa Mostowa IRLANDIA IV

1851–1855. Most żelazny, kratownicowy, się motorem rozwoju miasta. To właśnie krata typ N, trójprzęsłowy, rozpiętość w Belfaście budowano transoceaniczne głównego przęsła 30,0 m, linia kolejowa kolosy, w tym słynnego Titanica. Pomiędzy dwutorowa (Dublin –Belfast). Podczas 1831 a 1901 r. liczba mieszkańców miasta remontu mostu w 1930 r. wymieniono wzrosła z 30 tys. do 350 tys. dźwigary żeliwne na stalowe i pozosta- W 1922 r. Belfast został uznany za stolicę wiono jeden tor. Wiadukty dojazdowe ka- Irlandii Północnej, która weszła w skład mienne, 12 łuków po stronie południowej, Zjednoczonego Królestwa. W czasie trzy po północnej stronie mostu; obiekt II wojny światowej miasto zostało zbom- nr 65 – Mary McAleese Boyne Bridge. bardowane przez niemieckie lotnictwo Betonowy most autostradowy nad do- (1941 r.). Od lat 60. XIX w. Belfast stał liną rzeki Boyne koło Droghedy, jedno- się terenem konfliktów pomiędzy pro- pylonowy, podwieszony o rozpiętościach brytyjskimi unionistami a zwolennikami przęseł 45,5 + 170,0 + 40,0 + 45,0 + zjednoczenia Irlandii. Eskalacja zamieszek 30,0 + 25,0 m. Układ cięgien harfowy, i terroryzmu miała miejsce w okresie tzw. Ryc. 30. Queen’s Bridge w Belfaście (obiekt nr 69) pylon o wysokości 95,0 m, po 14 par kabli The Troubles, tj. w latach 1968–1998. z każdej strony pylonu. Pomost w formie Uspokojenie i normalizacja rozpoczęła się, skrzyni trzykomorowej. Całkowita długość gdy w 1997 r. unioniści utracili większość mostu 350,0 m, szerokość 34,5 m. Jezdnia dającą kontrolę nad radą miejską. mieści cztery pasy ruchu. W Belfaście jako pierwszy obejrzeliśmy Czekały nas jeszcze ostatnie zakupy most jazowy Lagan Weir, w pobliżu ujścia na stacji paliw po stronie Irlandii i już po rzeki Lagan do zatoki. W 1994 r. oddano chwili wjechaliśmy na teren Irlandii Pół- do użytku jaz – zespół ogromnych barier nocnej. Kierowaliśmy się na północ, do stalowych podnoszonych w chwili cofania Belfastu, ostatniego miejsca, gdzie plano- się wody w celu utrzymania rzeki na sta- waliśmy zatrzymać się w trakcie naszej XXI łym poziomie. W czasie odpływów poziom Wyprawy Mostowej. wody opadał nawet o 3 m, odkrywając Belfast jest stolicą, a zarazem najwięk- muliste dno i emitując silny, przykry zapach. Ryc. 31. Kryty, stalowy most dla pieszych szym miastem Irlandii Północnej. Leży u uj- Pogłębienie dna oraz instalacja systemu przez rzekę Lagan w Belfaście (obiekt nr 70) ścia rzeki Lagan do głęboko wrzynającej napowietrzania podwodnego doprowa- się w ląd zatoki Belfast Lough, nad Mo- dziły do znacznej poprawy jakości wody Pojechaliśmy jeszcze do centrum Bel- rzem Irlandzkim. Tereny te podbili w XII w. i otaczającego środowiska. Obserwuje się fastu, aby poczuć jego atmosferę, a nasz najeźdźcy anglonormańscy i oni wznieśli też powrót łososia, który może już płynąć przewodnik, Franciszek Brodzki, zaprosił w 1177 r. obronny zamek, wokół którego w górę rzeki na tarło. Sprzężony z jazem nas do najstarszego i najszacowniejszego rozwinęło się osadnictwo, dając początek most zaliczyliśmy jako obiekt nr 66 – most pubu w mieście. Naszego pożegnalnego dzisiejszemu miastu. Gospodarczy rozwój jazowy Lagan Weir z 2015 r. Stalowa, Guinnessa wypiliśmy w stylowych wnę- Belfastu nastąpił w XVII w., kiedy w ramach wieloprzęsłowa konstrukcja zakrzywiona trzach pubu The Crown. planu kolonizacyjnego sir Arthura Chiche- w planie, o długości 120,0 m i szerokości W dobrych nastrojach przyjechaliśmy na stera rozpoczął się napływ protestanckich 4,0–8,0 m. Lekki i smukły obiekt, podparty lotnisko i tam pożegnaliśmy się z naszymi osadników z Anglii i Szkocji. W 1685 r. poja- na ażurowych wspornikach utwierdzonych wspaniałymi kierowcami, panami Bogu- wili się w mieście francuscy hugenoci, którzy w jazie, z barierami z aluminium i szkła. sławem i Tomaszem, którzy bezpiecznie rozwinęli na tym terenie przemysł włókien- Przeznaczony dla ruchu pieszego i rowerów. przejechali z nami setki kilometrów po niczy, szczególnie lniarski, co doprowadziło Zaliczyliśmy także cztery inne mosty, Irlandii. Będziemy o nich myśleć przez ten do prawdziwego rozkwitu miasta. w tym dwa mosty królewskie: obiekt nr 67 czas, kiedy muszą „na kołach” powrócić Wielki pożar, który wybuchł w 1708 r. – sześcioprzęsłowy, belkowy, betonowy do Polski. Dziękujemy organizatorowi Wy- i prawie doszczętnie strawił Belfast, nie most sprężony przez Lagan. Pięciodźwi- prawy i naszemu przewodnikowi, panu zatrzymał jego rozwoju. W kolejnych garowy – dźwigary o zmiennej wysoko- Franciszkowi Brodzkiemu, za to, że pro- latach XVIII w. nastąpił rozwój handlu ści konstrukcyjnej; obiekt nr 68 – Queen wadził nas przez całą Irlandię. wyrobami tkackimi oraz rozbudowa prze- Elizabeth Bridge przez Lagan z 1996 r. Po wylądowaniu w Katowicach i czu- mysłu stoczniowego (pierwsza stocznia Stalowy, drogowy most łukowy, trój- łych pożegnaniach rozjechaliśmy się do powstała w 1791 r.). Nastąpił też znaczny przęsłowy; obiekt nr 69 – Queen’s Bridge domów. XXI Wyprawa Mostowa została przyrost ludności. Pod koniec stulecia przez Lagan. Pięcioprzęsłowy, łukowy zakończona. miasto stało się centrum irlandzkiego most kamienny, otwarty w 1849 r. przez W imieniu wszystkich uczestników Wy- ruchu niepodległościowego, jednoczą- królową Wiktorię. Most bardzo stylowy, prawy bardzo serdecznie dziękujemy jej cego katolików i protestantów, miejscem z balustradami w formie podwójnych kra- twórcy, Panu Profesorowi Kazimierzowi walk podczas powstania Zjednoczonych townic i żeliwnymi latarniami; obiekt nr Fladze, i jednocześnie dzięku- Irlandczyków w 1798 r. 70 – pięcioprzęsłowy, kryty, stalowy most jemy jego Żonie Marii, która Prowadzono uprzemysłowienie, ale to belkowy, kratownicowy dla pieszych. Był nadała Wyprawie należyty kie- rozbudowa przemysłu stoczniowego stała to ostatni most na trasie naszej Wyprawy. runek.

Maj – Czerwiec 2016 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 107