ROZPRAWY NAUKOWE Akademii Wychowania Fizycznego We Wrocławiu
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ROZPRAWY NAUKOWE Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2017, 59, 58 – 65 Joanna Jedel akademia wychowania fizycznego i sportu w gdańsku PROFESJONALIZACJA RYNKU SPORTU. Budżet finANSOWY KLUBÓW EKSTRAKLASY a końcowy wynik rozgrywek edYCJI 2014/2015 Praca obejmuje zagadnienia teorii konkurencji i rynku sportu jako szczegółowej dyscypliny ekonomicznej, a w tym budżetów klubów Ekstraklasy oraz ich wpływu na końcowy wynik sportowy w sezonie rozgrywkowym 2014/2015. Aby udowodnić przyjętą w artykule tezę, zastosowano analizę porównawczą, wprowadzając dwa kryteria: kryterium wielkości budżetu i kryterium wyniku sportowego. Główna teza wysunięta w opracowaniu brzmi „Wielkość budżetu klubu nie decyduje o zwycięstwie w Ekstraklasie ani miejscu klubu w tabeli” i stanowi przeciwieństwo opinii większości analityków i ekspertów piłki nożnej, która wskazuje: „Pokaż mi swój budżet, a powiem ci, które miejsce zajmiesz w lidze i czy zostaniesz mistrzem”. Analiza porównawcza przeprowadzona pomiędzy wymienionymi przeciwstawnymi stwier dzeniami w oparciu o przyjęte kryteria wykazała słuszność założeń tezy. Wyniki badań grupy mistrzowskiej Ekstraklasy pozwoliły dowieść, że pieniądze na piłkarskim boisku nie są źródłem sukcesu sportowego. Wielkość budżetów klubów piłkarskich nie tylko nie kores ponduje z ich miejscami w tabeli, ale stanowi ich całkowite zaprzeczenie. Słowa kluczowe: liga zawodowa, kluby piłkarskie, budżet WPROWADZENIE porównawcza, opierająca się na komparacji klubów piłkarskich i ich budżetów, a także W artykule postawiono następującą tezę: metoda analizy przypadków – klubów spor- Wielkość budżetu klubu nie decyduje o zwy- towych – pozwalająca uzyskać możliwie cięstwie w Ekstraklasie ani miejscu klubu dokładny i wielostronny obraz nielicznych w tabeli. Stoi ona w sprzeczności z opiniami przypadków opisywanego zjawiska celem niektórych ekspertów (zwłaszcza komenta- wyciągnięcia wniosków. Posłużono się rów- torów meczów i dziennikarzy), którzy wska- nież elementami analizy krytycznej, doko- zują, że wielkość budżetu warunkuje miejsce nując przeglądu literatury (András, 2003; w tabeli na końcu rozgrywek. Kontrowersja András i Havran, 2015; Biszof i Sachs, 2015; ta stanowi punkt wyjścia do szerszej dyskusji. Jones, 2015; Hoye i wsp., 2012; Richelieu i wsp., 2008; Sznajder, 2012), a także dys- kusji naukowej – poprzez rozsądzanie zagad- CELE Badań nień za pomocą pytań i odpowiedzi podczas konsultacji naukowych (dr hab. J. Paszkow- Celem artykułu jest ukazanie wpływu ski, Politechnika Białostocka; dr hab. J. Za- wielkości budżetu klubów Ekstraklasy na osta- wadzki, Wyższa Szkoła Bankowa; dr hab. teczny wynik sportowy. Teoria konkurencji i A. Bień, Szkoła Główna Handlowa; prof. rynku sportu jako szczegółowa dyscyplina dr hab. Z. Kordel, Uniwersytet Gdański; ekonomiczna pozwoliła ukazać powiąza- dr hab. K. Żołądkiewicz, Uniwersytet Gdań- nia efektywności finansowej z konkurencją ski) i rozmów z ekspertami (dr hab. J. Pasz- pomiędzy klubami piłkarskimi, a także ich kowski, wiceprezes Jagiellonii Białystok; istotną wzajemną zależnością. M. Bałaziński, wiceprezes Lechii Gdańsk; W. Pertkiewicz, prezes Arki Gdynia). Materiał I METODY Określając zakres podmiotowy, posta- nowiono rozpatrzyć układ w tabeli tylko Metody badawcze wyselekcjonowane do grupy mistrzowskiej Ekstraklasy (pierwsze niniejszego opracowania to głównie metoda osiem zespołów), bowiem uznano ją za re- J. JEDEL ROZPRAWY NAUKOWE Wielkości budżetu a wynik sportowy AWF WE WROCŁAWIU 59 prezentatywną do przeprowadzenia badań, wodową, zarządzaną przez powołaną do tego natomiast zakres czasowy został ustalony zadania spółkę. Ekstraklasa S.A. jest spółką na sezon 2014/2015. akcyjną, założoną 14 czerwca 2005 r. na mocy umowy pomiędzy Polskim Związkiem Piłki Nożnej (PZPN) a klubami piłkarskimi RELACJA RYNKU SPORTU uczestniczącymi w rozgrywkach pierwszej I BIZNESU ligi, które były inicjatorem powołania ligi zawodowej. Akcjonariusze spółki to 16 klu- Sport szeroko rozumiany nie jest rozpo- bów najwyższej klasy rozgrywkowej (każdy znawany przez przeciętnego obserwatora jako po 5,8% akcji), posiadających ogółem 92,8% biznes, ale raczej jako widowisko i źródło akcji spółki; pozostałymi 7,2% akcji dys- emocji. Właściwa konstrukcja biznesowa oraz ponuje PZPN (http://www.ekstraklasa…). marketingowa pozwala współczesnym pod- Ekstraklasa S.A. została powołana do reali- miotom sportowym (przedsiębiorstwom zacji trzech podstawowych zadań: zarządza- i klubom sportowym) osiągać sukcesy nie nia rozgrywkami, sprzedaży praw medialnych tylko sportowe, ale także finansowe (Jedel, i scentralizowanych praw marketingowych, 2013). a także zarządzania finansami Ekstraklasy Jednym z najbardziej medialnych sportów oraz budowania prestiżu i marki ligi. Pod- jest niewątpliwie piłka nożna. Wyzwania dając analizie przypadek Ekstraklasy S.A., rynkowe związane z rozwojem gospodar- należy stwierdzić, że przychody spółki po- czym zarówno całej Unii Europejskiej, jak chodzą głównie ze sprzedaży praw medial- i Polski przyczyniły się do funkcjonowania nych (80%) i scentralizowanych praw marke- klubów sportowych w standardach komer- tingowych (20%). Co istotne, Polska należy cjalizacji i profesjonalizacji, czego wynikiem do rynków, na których prawa medialne są jest uczestnictwo w najwyższej lidze zawo- scentralizowane i zarządzane przez jeden pod- dowej, określanej mianem Ekstraklasy. Re- miot. Natomiast w zakresie praw marketin- lacje pomiędzy sportem a biznesem są budo- gowych Ekstraklasa S.A. administruje tylko wane poprzez koncepcje marketingowe ich scentralizowaną częścią, wynoszącą (Sznajder, 2012). Odnosząc się do teorii kon- ok. 20%, a 80% praw marketingowych na- kurencji i rynku sportu jako szczegółowej leży do klubów sportowych, które kształtują dyscypliny ekonomicznej, należy podkre- je zgodnie z własną polityką wizerunkową ślić, że efekt biznesowy jest istotnie powią- i finansową (Biszof i Sachs, 2015). zany z silną konkurencją pomiędzy klubami Aby szerzej spojrzeć na omawianą pro- sportowymi i ich ogromną wzajemną zależ- blematykę, należy przyjąć jako punkt od- nością. Tylko widowiska sportowe, w których niesienia dla rozwijającego się rynku spor- uczestniczą dwie drużyny o podobnym po- tu w Polsce rynek europejski. Takie kluby ziomie sportowym, gwarantują wysoką oglą- piłkarskie jak FC Barcelona, Real Madryt, dalność i stopę zwrotu z inwestycji. Wza- Bayern Monachium czy Chelsea Londyn jemne uwarunkowanie klubów piłkarskich działają jak wyspecjalizowane i zdywersyfi- jako przedsiębiorstw oferujących podobny kowane korporacje, dysponują ogromnymi produkt sportu wyklucza możliwość ukształ- budżetami, ale i zarabiają olbrzymie kwoty towania monopolistycznego układu na ryn- w trakcie sezonu piłkarskiego. Jednym z na- ku. Konsumpcja produktu niematerialnego rzędzi wspierających ich sprzedaż jest wy- (usługi), jakim jest widowisko sportowe, w specjalizowany marketing. Budżet, zgodnie tym przypadku możliwa jest jedynie przy z literaturą przedmiotu (Sierpińska i Nie- występowaniu co najmniej dwóch drużyn dbała, 2003), to zestawienie, strategiczny o podobnym poziomie sportowym; świad- plan potencjalnych dochodów i zamierzo- czona przez nie usługa sportowa stanowi ele- nych wydatków, a jego konstrukcję opiera ment produktu sportowego (meczu) sprze- się najczęściej na danych uzyskanych z po- dawanego na rynku sportu (Jedel, 2012). przedniego roku, tak aby dopasować wzajem- Aby zintegrować działalność klubów w nie sumę wydatków i przychodów oraz otrzy- sporcie profesjonalnym, utworzono ligę za- mać wynik docelowy (np. zysk docelowy) Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 59, 2017 http://rozprawynaukowe.pl/ ROZPRAWY NAUKOWE J. JEDEL 60 AWF WE WROCŁAWIU Wielkości budżetu a wynik sportowy (http://www.biznet…). Charakterystyczną, maga posłużenia się dwoma kryteriami. Po a zarazem elastyczną metodą budowania pierwsze, kryterium wyniku sportowego budżetu jest także tzw. budżet zerowy osiągniętego w polskiej Ekstraklasie w se- (Chmielowiec-Lewczuk, 2004). W metodzie zonie 2014/2015, po drugie zaś kryterium tej nie bierze się pod uwagę danych histo- wielkości budżetów, jakim dysponowały rycznych, a budżet powstaje od zera, poprzez kluby Ekstraklasy w tej edycji rozgrywek. dodawanie kolejnych zadań bądź pozycji Przyjęcie tych kryteriów i zastosowanie anali- wydatków i jednoczesne określanie źródła zy porównawczej daje sposobność do pozy- ich finansowania. Budżet operacyjny, za- tywnej weryfikacji postawionej tezy. zwyczaj roczny, zawiera informacje o zada- niach, które mają być sfinansowane, a także o koordynacji przychodów i wydatków umoż- KRYTERIUM WYNIKU liwiającej realizację planu oraz ich harmo- SPORTOWEGO nogramie. Taka metoda jest stosowana w klubach sportowych o prostszej strukturze Regulamin i system rozgrywek w lidze organizacyjnej (Sznajder, 2012). Natomiast profesjonalnej w swoich założeniach powi- w lidze europejskiej budżety klubów przy- nien zwiększać rywalizację i poziom sporto- pominają kwoty, jakimi dysponują duże wy. Spółka Ekstraklasa S.A. od 11 lat kon- przedsiębiorstwa. Budżet Barcelony (zwy- sekwentnie, krok po kroku, realizuje swój cięzcy Ligi Mistrzów w sezonie 2014/2015) program, aby zagwarantować klubom pił- na sezon 2013/2014 i 2014/2015 wynosił od- karskim jak najwyższe przychody i jedno- powiednio 509 mln i 520 mln EUR (2013/14 cześnie podnosić poziom sportowy w lidze budget…, 2013; UEFA 2017). Należy przy (Reforma rozgrywek…, 2013). Dane zamiesz- tym podkreślić, że pierwszy raz w historii czone w tabeli 1 odzwierciedlają efekt spor- klubów piłkarskich budżet klubu przekro- towy uzyskany na koniec