Ernst Reijseger Cello Raum Für Klangvisionen

Ernst Reijseger cello Raum für Klangvisionen

za 24 jan 2014 inleiding 19.15 uur Blauwe zaal Christine Dysers Grote podia Blauwe foyer 20 uur 21.15 uur er is geen pauze Improvisatie!

Gerhard Gruber piano do 23 okt 2014 Gabriela Montero piano do 13 nov 2014 Ernst Reijseger cello za 24 jan 2015 Thierry Escaich & Peter Van de Velde & David Cassan orgel za 25 apr 2015 - O.L.- Vrouwekathedraal Antwerpen

teksten programmaboekje Christine Dysers, Chloë Herteleer coördinatie programmaboekje deSingel 3 Gelieve uw GSM uit te schakelen. Raum für Klangvisionen De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling/ concert/tentoonstelling van uw keuze. Ernst Reijseger cello Reageer en win Op www.desingel.be kan u uw visie, Jerry Zeniuk schilderij Joost Guntenaar time-lapse video opinie, commentaar, appreciatie, … betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. Selecteer hiervoor voorstelling/ concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen.

Grand café deSingel open alle dagen 9 24 uur informatie en reserveren +32 (0)3 237 71 00 www.grandcafedesingel.be drankjes / hapjes / snacks / uitgebreid tafelen

Bij onze concerten worden occasioneel cd’s te koop aangeboden door La Boite à Musique Coudenberg 74 | Brussel +32 (0)2 513 09 65 www.classicalmusic.be

D/2015/5.497/4 © Joost Guntenaar 4 5 Raum für Klangvisionen

“Muzikale grenzen zijn er om ze te kunnen overschrijden”, aldus cellist Ernst Reijseger. Hij kijkt ook graag over het muurtje heen naar andere kunstvormen. Reeds sinds de jaren 1980 werkt Reijseger regelmatig samen met de Amerikaanse abstracte schilder Jerry Zeniuk. Samen onderzoeken ze de raakvlakken tussen schilderkunst en muziek. Zeniuk luistert vaak naar muziek tijdens het schilderen. Hij componeert zijn beelden aan de hand van zeer eenvoudig basismateriaal. Met uitgepuurde, elementaire vormen en kleuren creëert hij spanning in de ruimte. Ernst Reijseger is gepokt en gemazeld in de freejazz, maar zijn muziek gaat veel verder dan dat. Ook hij vertrekt van eenvoudig muzikaal materiaal. Daarbij laat hij zich graag door beelden beïnvloeden. Zijn improvisaties zijn fijngevoelig en zacht. In zijn klanken kan men kleuren horen. Voor hun laatste gezamenlijke project maakte Zeniuk een reuzengroot schilderij van 5x5m in het Kunstpavillon van de botanische tuin hartje München. Joost Guntenaar fotografeerde het hele werkproces. Elke beweging en elke ontwikkeling op het doek werd geregistreerd. Van minuut tot minuut, uur tot uur, dag tot dag. Vervolgens transformeerde Guntenaar beeld voor beeld naar een time-lapsefilm. Deze video-installatie vormt het vertrekpunt voor Ernst Reijsegers solo-improvisaties. Zo ontstaat er uit de samenwerking van deze drie kunstenaars een nieuw kunstwerk. Jerry Zeniuks kleuren componeren muziek. Ernst Reijsegers klankimprovisaties scheppen beelden en Joost Guntenaars videokunst heft de grenzen van de tijd op. Het resultaat is een akoestisch én visueel beklijvende ervaring van klankvisioenen.

De muzikale output van de Nederlandse cellist Ernst Reijseger beweegt zich tussen de grenzen van pure improvisatie, Afrikaanse volksmuziek en expressieve jazz. Ook in de wereld van de film is hij geen onbekende. Als componist van filmmuziek werkte hij reeds meermaals samen met de internationaal gerenommeerde Duitse regisseur Werner Herzog, die ooit beweerde dat Reijseger “alles, zelfs de Amerikaanse burgeroorlog” zou kunnen vertolken op zijn cello. In de net verschenen documentaire ‘Mongools Goud’ neemt Reijseger dan weer eerder de rol van reporter op zich, wanneer hij de kijker meeneemt op een avontuurlijke verkenningstocht doorheen de Mongoolse muziekcultuur.

Uw muzikale referentiekader is enorm breed. Naast elementen uit de jazz en de improvisatie, put u ook inspiratie uit de Afrikaanse en Mongoolse muziekculturen. De oversteek naar interdisciplinariteit schrikt u geenszins af. Hoe zou u uw werk zelf omschrijven? “Gewoon, als muziek. Als het - voor mij - interessant organiseren van geluid, vaak met behulp van een cello, maar af en toe ook gecomponeerd voor derden. Ik noem ons westerlingen vaak een restant van een zwakke cultuur. Datgene wat wij ‘cultuur’ noemen, dat is het interpreteren van andermans ideeën; dat is koketteren met andermans veren. Dat proberen we dan volgens de gangbare normen te doen. Ik heb er persoonlijk bewust voor gekozen om zelf op zoek te blijven naar een andere muziek, om als het ware zelf het wiel te proberen uit te vinden. Met veel respect voor mensen die wel het klassieke repertoire zijn blijven spelen, maar zonder het zelf nog te doen. Ik streef daarom een vorm van flexibiliteit na, om zo op mijn eigen manier bij te kunnen dragen tot de algemene muziekcultuur. Voor een buitenstaander lijkt mijn referentiekader wellicht één grote chaos, maar als ik zelf speel denk ik uiteindelijk gewoon in termen van contrast, ritme en snelheid.”

Was de beslissing om de gevestigde paden van de westerse muziektraditie te verlaten voor u een bewuste keuze? “Het is eerder een natuurlijk proces geweest. Het luisteren naar al die verschillende soorten muziek beïnvloedt je als artiest zowel bewust als onbewust. Na verloop van tijd besef je pas dat je frasering is veranderd, dat je motoriek is veranderd, dat je ritmische interesse is

© Joost Guntenaar 8 9 veranderd. Stilaan vergroot en verschuift je muzikale referentiekader bij mijn label ondergebracht. Aan de andere kant gebeurt het en leer je meer en meer genres en stijlen kennen. Op die manier inderdaad zo goed als nooit dat cellisten mij benaderen met de vraag maak je als muzikant op korte tijd een grote verandering door. Je of ze een werk van mij mogen uitvoeren. Ik denk dan ook dat mijn wordt beïnvloed door met wie je speelt, wat je hoort en hoe je daarop oeuvre vooral in audiovorm zal blijven voortbestaan.” reageert. Anderzijds zijn we als mens ook geconditioneerd om steeds in dezelfde gewoontes te vervallen. Ik bevind mij als het ware in een In ‘Raum für Klangvisionen’ improviseert u op een time-lapse continu gevecht tussen de gewoonte en de nieuwsgierigheid naar video van Joost Guntenaar. De beelden tonen het werkproces verdere ontwikkeling.” van de Amerikaanse abstracte schilder Jerry Zeniuk, die in het Kunstpavillon van de Münchense botanische tuin een enorm Als cellist staat u vooral bekend als improvisator. Vanwaar die schilderij creëert. Wat mogen we verwachten van dit project? passie voor improvisatie? “Dat er een concentratie ontstaat tussen mij en het publiek, waarbij “Improvisatie is een methode met als doel het construeren men heel even de tijd uit het oog kan verliezen. Dat men alle dagelijkse en deconstrueren van muzikale ideeën. Er zijn daarbij veel bekommernissen heel even kan vergeten. Dat men even kan uitrusten, overeenkomsten met interpretatie en compositie. Een goede in een stoel die hopelijk niet al te oncomfortabel is. Verder heb ik geen interpreet laat je een stuk horen alsof hij het zelf verzonnen heeft. Een al te grote ambities.” componist schotelt je een muziekstuk voor dat je nog nooit gehoord hebt. Een improvisator hoort zich uiteraard van beide gaven te Uw samenwerking met Jerry Zeniuk gaat reeds terug tot de jaren bedienen.” 1980. Wat spreekt u zo aan in zijn werk? “Wat zo bijzonder is aan het werk van een schilder als Zeniuk is zijn Hoe bent u aan die carrière als improvisator begonnen? werkwijze, die in heel abstracte zin sterke gelijkenissen vertoont “Ik heb nooit anders gedaan. Wanneer je als kind voor het eerst met mijn manier van componeren. In zijn doeken worden telkens erg een instrument in je handen krijgt, begin je heel spontaan klanken duidelijke relaties opgebouwd tussen de verschillende kleuren, niet te produceren. Dat heeft me altijd veel meer geboeid dan het alleen door de manier waarop ze elkaar afwisselen doorheen het interpreteren van andermans werk. Die technische achtergrond, schilderij, maar ook door hun onderlinge verhoudingen. Zo ontstaat die kennis van het repertoire en van het instrument zijn natuurlijk een bepaalde compositie; een bepaalde spanning. In mijn muziek belangrijk, maar mijn artistieke ontwikkeling is gewoonweg een gebruik ik identiek dezelfde methode: noot voor noot bouw ik een andere geweest. Mijn interesses lagen anders. Ik zou dan ook bepaalde spanning op, zonder dat ik zelf volledig zeker weet waar dat hopeloos achterlopen mocht ik vandaag carrière proberen te maken proces me uiteindelijk zal brengen. Zo kan ik niet alleen het publiek, als klassiek cellist. Omgekeerd is de situatie echter precies hetzelfde. maar ook mezelf blijven verrassen.” Het valt een beetje te vergelijken met kinderen die doof geboren worden en de gebarentaal aanleren. Op het moment dat zij een interview door Christine Dysers implantaat krijgen en opnieuw kunnen horen, zijn ze reeds meesters in de gebarentaal, maar hebben ze een enorme verbale taalachterstand opgelopen. Wat mij betreft gaat het dan ook niet zozeer om welke taal je spreekt of welke methodiek je gebruikt, maar eerder dat je je er met passie van bedient.”

In uw optredens als solomuzikant ontstaat de muziek vaak op het moment zelf: elk van uw uitvoeringen is eigenlijk uniek. Ook in uw werk als componist speelt improvisatie vaak een belangrijke rol. Maakt u zich nooit zorgen over de archivering en de uitvoerbaarheid van uw artistieke nalatenschap? “Ik denk natuurlijk wel eens aan mijn vrouw en aan mijn kinderen als het daarover gaat. Inmiddels is het mogelijk om geluidsopnamen als ‘compositie’ te laten registreren. Ik heb dan ook al vrij veel opnames

10 11 Ernst Reijseger deSingel tijdlijn Cellist en componist Ernst Reijseger filmmuziek van Enio Morricone. Voor (°1954, Bussum) beweegt zich tussen het eeuwfeest van cineaste Manoel za 24 jan 2015 za 20 aug 2005 de genres van klassiek, jazz en de Oliveira maakte hij samen met Ernst Reijseger Taylor Ho Bynum, Geneviève Afrikaanse muziek. Al drie decennia danser Antonio Tavares en filmmaker Raum für Klangvisionen Foccroulle, W.I.M., Cristina Zavalloni lang is hij een van de belangrijkste Tiago Periera een performance met do 11 mrt 2010 Free Music Festival figuren in de vrije improvisatie. Hij kinderen uit de streek waar de film Requiem for a Dying Planet ma 21 nov 1994 speelt cello sinds zijn zevende en ‘Aniki Bobo’ uit 1942 plaatsvond. Filmconcert met muziek van Ernst Michael Moore & co studeerde onder anderen bij Anner Reijsegers geschreven composities Reijseger bij 2 films van Werner Herzog Erving Berlin en eigen werk Bijlsma. Al snel vond hij contact met worden uitgevoerd door celliste vr 13 nov 2009 vr 4 – zo 6 sep 1992 de Nederlandse jazz- en nieuwe Larissa Groeneveld en pianist Frank Gräwe-Reijseger-Hemingway Trio Het ICP Orkest, George Lewis, Lee muziekscène. In de jaren '70 begon van de Laar, het Quartetto Italiano improvisatie Konis hij te improviseren en speelde met de Viola da Gamba, het Ragazza Ellington, Mengelberg, Monk, Nichols Gerry Hemingway, Derek Bailey, strijkkwartet en zangeres Christina ma 8 sep 2008 Sean Bergin en Georg Gräwe. Hij Zavalloni. Hij componeerde ook Michele Rabbia & Reijseger-Sclavis- speelde hij ook samen met Trilok werk voor groot ensemble, dat reeds Van Hove Gurtu, Yo-Yo Ma, Franco d' Andrea, werd uitgevoerd door het Autunno Louis Sclavis, Simon Nabatov, Mola Ensemble, Sweelinck Orkest en het Sylla, Maria Pia de Vito, Uri Caine, Ensemble Modern. In 1985 ontving Jerry Zeniuk Harmen Fraanje, Luciano Biondini, Reijseger de Boy Egar prijs voor Jerry Zeniuk (°1945) heeft een vertrekpunt worden genomen. Zeniuks Michel Godard en cellist Giovanni jazz en improvisatie en in 1995 de filosofie gelijkaardig aan de Abstracte ‘Untitled #308’ uit 2010 doet denken aan Sollima. Tevens was hij een vaste ‘Bird Award’ van het North Sea Jazz Expressionisten. Hij ontleent van hen de color field painting, ondanks de diffuse waarde in het ICP-orkest van Misha Festival. In 2010 ontving Reijseger liefde voor ‘all-over’ composities en het verschijning van zijn veelkleurige stippen. Mengelberg. Reijseger schrijft veel een Edison ‘Hedendaags Klassiek’ uitbreiden van kleine gestes tot grootse Hoewel zijn werk voornamelijk bestaat muziek voor films en documentaires, voor zijn tweede solo album. Voor zijn velden. Zeniuks olieverfschilderijen op uit enkele stippen of bollen zwevend onder andere voor Werner Herzogs cd ‘Zembrocal Musical’ kreeg hij de linnen zijn meestal composities van boven een negatieve ruimte, zijn steeds ‘The White Diamond’, ‘The Wild Blue ‘Trophée des Arts Afro Carabiéen’ ronde of gestippelde kleurstroken, duidelijk elementen van traditionele Yonder’, ‘Rescue Dawn’, ‘My Son My voor beste album van 2010, Groove waarbij hij soms verschillende kleuren compositie te herkennen: suggestieve Son What Have Ye Done’ en ‘Cave of Lélé & Reijseger werd daarop ook in lagen aanbrengt. Zijn werken zijn weergaven van ruimte, licht, beweging en Forgotten Dreams’. Ook schreef hij genomineerd voor beste groep van expressief, ondanks de karigheid spanning tussen deel en geheel. Zeniuk muziek voor de film ‘Daar Hoorden Zij 2010. Datzelfde jaar won hij ook een waarmee de verf wordt aangebracht. stelt tentoon in Europa en de Verenigde Engelen Zingen’ en voor twee films Gouden Kalf voor beste filmmuziek. Hij combineert guitige beelden met Staten. Zijn werk hing reeds in het Stedelijk van Martijn Maria Smits: ‘Anvers’ en Reijsegers muziek wordt uitgegeven repetitieve, geïsoleerde gestes. Zeniuk Museum, Kunstmuseum Winterthur, het ‘C’est déjà l’Été’. Hij staat bekend bij het label Winter&Winter. Op dit stelt tentoon sinds de vroege jaren ’70, Picasso Museum in Münster, Duitsland voor zijn compromisloze muziek, label verscheen in 2013 de debuut-cd en zijn werk situeert zich aldus tussen de en het Hirshhorn in Washington. Zijn werk waarin hij het klassieke eigentijdse ‘Down Deep’ van Reijsegers trio met stromingen van het minimalisme en het wordt verkocht in de galerie ‘Bernhard vermengt met experimentele geluiden, pianist Harmen Fraanje en zangeres imagisme, waarbij de grafische, abstracte Knaus Fine Art’ in Frankfurt, Duitsland. met elementen uit de jazz en allerlei Mola Sylla uit Senegal. Voor zijn 60e vormen van herkenbare onderwerpen als volksmuziek. In het cd-project 'Colla verjaardag bracht Winter & Winter Voche' musiceerde hij samen met een nieuw cello solo album uit getiteld een Schotse slagwerker en met de ‘Crystal Palace’ met improvisaties op Joost Guntenaar Tenore e Cuncordu de Orosei. Voor de schilderijen van Jerry Zeniuk. Ernst Fotograaf Joost Guntenaar stapte over een gewaardeerde fotograaf was van Amsterdamse Cello Biënnale in 2010 Reijseger bespeelt een 5-snarige cello, van de oude analoge wereld toen deze een hoog niveau, met opdrachtgevers werkte Reijseger samen met 140 jonge gebouwd door Bolink & Steinhauer begon te veranderen, naar de nieuwe voor wie hij prachtig en interessant werk cellisten, die samen het Mega Kinder en ter beschikking gesteld door wereld met de nieuwe media, met de maakte. Maar mettertijd verschoof bij Cello Orkest vormden. Dat jaar voerde het Nationaal Muziekinstrumenten nieuwe vormen van communicatie met zijn opdrachtgevers de aandacht voor er hij ook zijn eigen celloconcerto Fonds. Reijseger bespeelt tevens een de nieuwe vormen van communities. Hij de fotografie, en sommigen verlieten in drie delen uit met het Nederlands elektrische 5-snarige cello van NS evolueerde mee met de veranderingen zelfs de arena, en Joost zocht andere Blazers Ensemble. Reijseger schreef design door Ned Steinberger. in de maatschappij en in de techniek. Als toepassingen en mogelijkheden. Een reeds muziek voor het Metropool www.ernstreijseger.com we terug gaan in de tijd zien we dat hij fotograaf zegt het met beelden, te zien Orkest in een project rond de voordat de veranderingen kwamen al op www.guntenaar.org 12 13 Binnenkort in deSingel Maarten van Rossem historicus & Asko|Schönberg & Storioni Trio & Dominique Vleeshouwers percussie Amerika N Rorem ‘Spring Music’ voor pianotrio S Mackey ‘Micro-Concerto’ voor percussie en gemengd kwintet B Dessner Belgische creatie voor percussie solo D Lang ‘My very empty mouth’ (uit ‘Child’) voor gemengd ensemble ‘Cheating, Lying, Stealing’ voor gemengd ensemble

Maarten van Rossem is de bekendste historicus van Nederland én kampioen eigenzinnigheid. Samen met de musici van Asko|Schönberg en het Storioni Trio gaat hij de confrontatie van lezing en muziek aan. Van Rossems conference over Amerika wordt omlijst door de beste hedendaagse Amerikaanse muziek. Awesome!

t +32 (0)3 248 28 28 www.desingel.be Desguinlei 25 f deSingelArtCity B-2018 Antwerpen

deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid mediasponsors