Program ochrony środowiska dla miasta i gminy na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019

Listopad, 2012 r.

Zamawiaj ący : Żnin Urz ąd Miejski w Żninie ul. 700-lecia 39

88-400 Żnin

Wykonawca:

Green Key ul. Nowy Świat 10a/15 60-583 Pozna ń

Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019

Kierownik projektu: mgr Joanna Masiota

Autorzy opracowania: mgr Joanna Masiota mgr Joanna Walkowiak Listopad, 2012 r.

Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

SPIS TRE ŚCI

ROZDZIAŁ I. WST ĘP…………………………………………………………………………………. 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA……………………………………………………... 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA……………………………………………………………. 7 1.3. METODA OPRACOWANIA PROGRAMU……………………………………………………… 9

ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY ………………………………………... 10

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE .…………………………………………………………………… 10 2.2. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE…………………………………………………………………. 11 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO……………………………………………………………………………… 11 2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE……………………………………….. 11 2.3.2. PRZYROST NATURALNY……………………………………………………………….. 14 2.3.3. BEZROBOCIE…………………………………………………………………………….. 14 2.4. UZYTKOWANIE TERENU ………………………………………………………………………. 14 2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA………………………………………………………………. 17 2.6. ROLNICTWO……………………………………………………………………………………… 19 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA …………………………………………………………………... 20

ROZDZIAŁ III. INFRA STRUKTURA MIASTA I GMINY ………………………………………… 22

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA………………………………………………………. 22 3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę……………………………………………………………… 22 3.1.1.1. UJ ĘCIA WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą…………………... 22 3.1.1.2. ZAKŁADOWE UJ ĘCIA WÓD …………………………………………………… 29 3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA………………………………………………………….. 32 3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO 33 ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH……………… 3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA……………………………………………………………. 35 3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA…………………………………………………………. 35 3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ…………………. 37 3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE…………………………………………. 38 3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW………………………. 40 3.1.3. ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW ………………………….……… 41 3.1.3.1. KOMUNALNA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W MIEJSCOWO ŚCI 41 …………………………………………………………………… 3.1.3.2.ZAKŁADOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW …………………………………. 43 3.1.3.3. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH I ROZTOPOWYCH .…………… 44 3.2. ELEKTROENERGETYKA……………………………………………………………………….. 45 3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ …………………………………………………… 46 3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLE ELEKTROMAGNETYCZNE…………………………….. 47 3.4. GAZOWNICTWO…………………………………………………………………………………. 47 3.5. CIEPŁOWNICTWO………………………………………………………………………………. 48 3.6. KOMUNIKACJA…………………………………………………………………………………... 49 3.6.1. DROGI……………………………………………………………………………………… 49 3.6.2. KOLEJ……………………………………………………………………………………… 58 3.7. GOSPODARKA ODPADAMI W MIE ŚCIE I GMINIE ………………………………………… 58

ROZDZIAŁ IV. OCENA I ANALIZA STAN U ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ………….. 61

4.1. RZE ŹBA TERENU………………………………………………………………………………… 61 4.1.1. ZAGRO ŻENIA POWIERZCHNI ZIEMI ………………………………………………… 62 4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA……………………………………………………………………… 62 4.2.1. SUROWCE MINERALNE ……………………………………………………………….. 62

3 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.3. GLEBY……………………………………………………………………………………………... 66 4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB…………………………………………………………….. 66 4.3.2. FIZYCZNA I CHEMICZNA DEGRADACJA GLEB…………………………………….. 67 4.4. WODY PODZIEMNE……………………………………………………………………………… 68 4.4.1. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH………………………………………………………... 69 4.4.2. ŹRÓDŁA PRZEOBRA ŻEŃ WÓD PODZIEMNYCH…………………………………… 75 4.4.2.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH, JAKO ŹRÓDŁA 75 PRZEOBRA ŻEŃ…………………………………………………………………... 4.5. WODY POWIERZCHNIOWE……………………………………………………………………. 76 4.5.1. CIEKI I ZBIORNIKI WODNE…………………………………………………………….. 76 4.5.2. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE……………………………… 77 4.5.3. ZAGRO ŻENIE POWODZI Ą……………………………………………………………… 80 4.5.4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH .….……………………………….…... 80 4.5.4. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA ŻEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH………. 81 4.6. KLIMAT……………………………………………………………………………………………. 83 4.6.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE……………………………………………………… 84 4.6.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO………………….. 84 4.6.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO……… 85 4.6.2. KLIMAT AKUSTYCZNY………………………………………………………………….. 91 4.6.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE………………………………………………… 92 4.6.4. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE………………………………………………… 93 4.7. RO ŚLINNO ŚĆ …………………………………………………………………………………….. 94 4.7.1. FAUNA …………………………….………………………………………………………. 95 4.7.2. ZIELE Ń URZ ĄDZONA……………………………………………………………………. 96 4.7.3. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY…………………………………………….. 97 4.7.3.1. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU .…………………………………. 98 4.7.3.2. POMNIKI PRZYRODY……………………………………………………………. 99 4.7.3.3. NATURA 2000 ……………………………………………………………………. 107 4.7.3.4. PROJEKTOWANY PAŁUCKI PARK KRAJOBRAZOWY …………………… 108 4.7.4. ZAGRO ŻENIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH 109

ROZDZIAŁ V. ZAŁO ŻENIA PROGRAMOWE……………………………………………………... 111

5.1. WPROWADZENIE ………………………………………………………………………..……... 111 5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY ŻNIN ………………….. 120

ROZDZIAŁ VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY 123 ŚRODOWISKA ……………………………………………………………………..

ROZDZIAŁ VII . KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ…………………………………… 130

7.1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE…………………………………………………………………………… 130 7.2. POTRZEBA EDUKACJII EKOLOGICZNEJ……………………………………………………. 130

ROZDZIAŁ VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI……………………………………... 132

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA ŻONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą……………. 132

4 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

ROZDZIAŁ IX STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU …………………….. 142

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA………………………………... 142 9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE………………………………………………………………. 142 9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE………………………………………………………….. 143 9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE………………………………………………………….. 143 9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE…………………………………………………….. 144 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA…………………………….. 145 9.2.1. ZASADY MONITORINGU………………………………………………………………... 145 9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO ŻONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH………………. 147

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA 150

SPIS TABEL, RYCIN, WYKRESÓW 153

5 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

6 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest kolejna aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Żnin, który został uchwalony w 2008 r. przez Rad ę Miejsk ą w Żninie. Podj ęła ona Uchwał ę Nr XXX/237/2008 z dnia 12 grudnia 2008 r. w sprawie uchwalenia „Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla miasta i gminy Żnin 2011”. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądzaj ą gminne programy ochrony środowiska (zwane dalej PO Ś lub Programem) uwzgl ędniaj ąc wymagania polityki ekologicznej pa ństwa, okre ślaj ąc cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska Miasta i Gminy. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego Miasta i Gminy Żnin (gmina miejsko - wiejska), poło żonej w powiecie żni ńskim, województwie kujawsko - pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: − charakterystyk ą obszaru Miasta i Gminy, − analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej, − analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem realizacji PO Ś z 2008 r. oraz analiz ą infrastruktury, − prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru, − wytyczeniem celów w zakresie ochrony środowiska, − okre śleniem działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego Miasta i Gminy, − wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak że okre ślenie harmonogramu ich realizacji, − okre śleniem mo żliwych sposobów finansowania, zało żonych celów i zada ń, − okre śleniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało żonego Programu Ochrony Środowiska.

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka żdej dziedzinie życia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą konkretne kierunki działa ń, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa żonego rozwoju obszaru. Wa żne jest równie ż, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę zamierzonych celów, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych

7 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu żą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale ży sporz ądza ć co dwa lata i przedstawia ć je Radzie Miejskiej oraz Zarz ądowi Powiatu. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak że dynamiczny i wra żliwy system ma ka żda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa żne jest, aby przeanalizowa ć funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró żnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest właśnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska życia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie Miasta i Gminy. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego Miasta i Gminy Żnin. Zawarte w nim rozwi ązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczynią si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa żonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Jest to ju ż kolejna aktualizacji Programu. Pierwsza została wykonana w roku 2008, w stosunku do pierwszego Programu Ochrony Środowiska wykonanego jeszcze w roku 2004. Jak wida ć władze Miasta i Gminy Żnin powa żnie podchodz ą do obowi ązków Gminy w zakresie aktualizacji strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala im na bie żą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu żą ce ochronie środowiska. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki wodno - ściekowej, stanu czysto ści wód powierzchniowych, rekultywacji powierzchni ziemi. Ponadto na skutek rozwoju Miasta i Gminy, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znacz ący na środowisko i mieszka ńców. Takimi problemami s ą np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych osiedli. Powy ższe przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych Miasta i Gminy Żnin. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powi ązaniu z aktywnie wdra żanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć tej jednostce zrównowa żony rozwój. Przyj ęcie Programu Ochrony Środowiska jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo żliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju tego zakresu działalności w okre ślonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak że wa żnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą środowiska musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych.

8 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą Miasta i Gminy Żnin i okre ślenia jaka jest presja człowieka na to środowisko w aspekcie wykorzystywania zasobów przyrodniczych lub rozwijania działalno ści, która oddziałuje na środowisko. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego okre ślaj ąc szanse i zagro żenia, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognoz ę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym Miasta i Gminy Żnin w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu Programu korzystano tak że z zapisów zawartych w ni żej wymienionych dokumentach: − Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016, − Programie Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2011 - 2014, z perspektyw ą na lata 2015 – 2018 (2011 r.), − Programie Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla powiatu żni ńskiego na lata 2008 - 2011, z perspektyw ą na lata 2012 - 2015 (2009 r.), − Programie ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla miasta i gminy Żnin 2011 (2008 r.). Niniejszy Program opiera si ę na dostępnej bazie danych GUS, WIO Ś w Bydgoszczy, Urz ędu Marszałkowskiego w Toruniu, Starostwa Powiatowego w Żninie, Urz ędu Miejskiego w Żninie. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak że od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa kujawsko – pomorskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, przedsi ębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego, zarz ądców instalacji). Dokumentami nadrz ędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Żnin powinny by ć zaktualizowane dokumenty wy ższego szczebla tj. Powiatowy Program Ochrony Środowiska, Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz Polityka Ekologiczna Pa ństwa. Do tej pory nie zaktualizowano Powiatowego Programu Ochrony Środowiska.

9 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

II. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Miasto i Gmina Żnin poło żone jest w południowo - zachodniej cz ęś ci województwa kujawsko - pomorskiego, w północno – zachodniej cz ęś ci powiatu żni ńskiego i jest jedn ą z 6 gmin powiatu. Zajmuje obszar o powierzchni 251,47 km 2 (w tym miasto zajmuje powierzchni ę 8,35 km 2, a obszar wiejski – 243,12 km 2), granicz ąc: − na zachodzie – z Gmin ą Wapno i Damasławek z powiatu wągrowieckiego, − na północy – z Gmin ą Kcynia i Szubin z powiatu nakielskiego, − na wschodzie – z Gmin ą Łabiszyn i Barcin z powiatu żni ńskiego, − na południu - z Gmin ą Janowiec Wlkp., Rogowo i G ąsawa z powiatu żni ńskiego oraz Gmin ą D ąbrowa z powiatu mogile ńskiego. Sie ć osadnicz ą tworz ą miasto Żnin oraz 39 miejscowo ści, w ramach 38 sołectw.

Ryc. 1. Poło żenie Miasta i Gminy Żnin na tle s ąsiaduj ących gmin Źródło: opracowanie własne

10 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

2.2. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale, obszar Miasta i Gminy Żnin jest poło żony w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni ż Środkowoeuropejski, - podprowincja – Pojezierza Południowobałtyckie, - makroregion – Pojezierze Wielkopolskie (315.5). W podziale na mezoregiony, obszar Miasta i Gminy Żnin znajduje si ę na terenie Pojezierza Gnie źnie ńskiego (315.54) oraz Pojezierza Chodzieskiego (315.53).

Ryc. 2. Poło żenie fizyczno-geograficzne powiatu żni ńskiego (wg J. Kondrackiego) Źródło: www.wikipedia.pl

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE

Liczba ludno ści zamieszkuj ąca Miasto i Gmin ę wynosiła na koniec roku 2011, 24 645 osób. Miasto Żnin liczyło wówczas 14 303 mieszka ńców, a obszar wiejski zamieszkiwało 10 342 ludzi. Z poni ższego zestawienia (tabela nr 1) wynika, że mieszka ńcy Miasta stanowili nieco ponad 58 % mieszka ńców całej Gminy.

11 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 1. Liczba ludno ści w poszczególnych sołectwach Miasta i Gminy Żnin Liczba Liczba Lp. Jednostka Lp. Jednostka ludno ści ludno ści 1 Biało żewin 446 21 Pary ż 136 2 Bo żejewice 242 22 Podgórzyn 496 3 Bo żejewiczki 539 23 386 4 388 24 92 5 755 25 192 6 Cerekwica 899 26 Sarbinowo 181 7 Chomi ąż a Ksi ęż a 28 27 Sielec 288 8 161 28 37 9 199 29 Słabomierz 138 10 Gorzyce 336 30 Sł ębowo 342 11 169 31 194 12 388 32 243 13 Januszkowo 248 33 158 14 Jaroszewo 415 34 Uścikowo 185 15 Kaczkowo 119 35 177 16 Kaczkówko 136 36 345 17 Kierzkowo 109 37 Wilczkowo 152 18 341 38 Wójcin 230 19 136 39 Żnin 14 300 20 174 40 Żnin Wie ś 145 RAZEM 24 645 Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie

Miasto jako o środek gminny, a zarazem powiatowy, skupia przede wszystkim funkcje usługowe, mieszkaniowe i produkcyjne. Na terenach wiejskich sie ć osadnicza jest stosunkowo g ęsta. Wsie głównie pełni ą funkcje zwi ązane z rolnictwem, a niektóre z nich tak że funkcje mieszkaniowe i wypoczynkowe.

Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje si ę do ść widoczne zmiany w liczbie ludno ści Miasta i Gminy, od roku 2007 tendencja jest dodatnia. Mieszka ńców Miasta ubywa, podczas gdy mieszka ńców Gminy (obszaru wiejskiego) przybywa. W stosunku do roku 2001, liczba mieszka ńców Miasta i Gminy w 2010 roku zmniejszyła si ę jednak o 108 osób.

Tabela 2. Analiza wieloletnia liczby ludno ści Miasta i Gminy Żnin Liczba ludno ści Rok Miasto i Gmina Miasto Obszar wiejski 2001 24 448 14 357 10 091 2002 24 460 14 329 10 131 2003 24 410 14 292 10 118 2004 24 363 14 214 10 149 2005 24 316 14 221 10 095 2006 24 288 14 098 10 190 2007 24 264 14 090 10 174

12 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Liczba ludno ści Rok Miasto i Gmina Miasto Obszar wiejski 2008 24 287 14 095 10 192 2009 24 306 14 066 10 240 2010 24 340 14 055 10 285 2011* 24 645 14 300 10 345 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (stałe miejsca zameldowania) * - dane Urz ędu Miejskiego w Żninie (nie uwzgl ędnione na wykresie)

Wykres 1. Liczba ludno ści w Mie ście i Gminie Żnin na przestrzeni lata 2001-2011

Wykres 2. Liczba ludno ści w Mie ście Żnin Wykres 3. Liczba ludno ści w latach 2001-2010 w Gminie Żnin w latach 2001-2010

Liczba mieszka ńców Miasta i Gminy wykazuje ni ższy od krajowego (122 osoby/km 2 w 2010 r.) wska źnik g ęsto ści zaludnienia. W Mie ście i Gminie Żnin gęsto ść zaludnienia wynosi 96 osób/km 2 (2010 r.).

13 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

2.3.2. PRZYROST NATURALNY

Analizuj ąc przyrost naturalny Miasta i Gminy Żnin, w roku 2010 jego warto ść była dodatnia i osi ągn ęła do ść wysok ą liczb ę 41 mieszka ńców. Wi ęcej mieszka ńców rodzi si ę na terenie miejskim.

Tabela 3. Ruch naturalny ludno ści w Mie ście i Gminie Żnin Obszar Obszar Ogółem Wska źnik miejski wiejski gmina Urodzenia żywe 142 135 277 Zgony 123 113 236 Przyrost naturalny 19 22 41 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2010)

2.3.3. STRUKTURA EKONOMICZNA

Problem bezrobocia dotyka w znacznym stopniu rejon Miasta i Gminy Żnin. Według danych uzyskanych z PUP Żnin, zarejestrowani bezrobotni, w połowie roku 2012, stanowili 33,78 % bezrobotnych całego powiatu żni ńskiego.

Tabela 4. Bezrobocie w Mie ście i Gminie Żnin Ogółem Jednostka terytorialna W tym kobiet W tym m ęż czyzn bezrobotnych Miasto i Gmina 1 881 1 042 839 w tym miasto 1 018 550 468 w tym obszar wiejski 863 492 371 żni ński 5 568 3 185 2 383 Źródło: PUP Żnin (maj 2012)

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2010 roku pochodz ących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszka ńców Miasta i Gminy 24 215 – faktyczne miejsca zamieszkania, GUS, 2010 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: − grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym liczy 4 804 osób, co stanowi 19,8 % ogólnej liczby mieszka ńców (obszar miejski – 2 578, obszar wiejski – 2 226), − ludno ść w wieku produkcyjnym liczy 15 642 osób, co stanowi 64,7 % liczby mieszka ńców Miasta i Gminy (obszar miejski – 9 075, obszar wiejski – 6 567), − ludno ść w wieku poprodukcyjnym liczy 3 769 osób, co stanowi 15,6 % ogólnej liczby ludno ści (obszar miejski – 2 367, obszar wiejski – 1 402).

2.4. UŻYTKOWANIE TERENU

Podstawow ą form ą u żytkowania terenu Miasta i Gminy Żnin jest u żytkowanie rolnicze. Rozpatruj ąc kryterium obszarowe Gminy mo żna stwierdzi ć, i ż jest to gmina o charakterze rolniczym. Użytki rolne zajmuj ą tutaj 20 645 ha tj. 82,10 % powierzchni Gminy (w tym na obszarze miejskim zajmuj ą 251 ha, a na obszarze wiejskim – 20 394 ha). U żytki le śne

14 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą powierzchni ę 1 527 ha, co stanowi zaledwie 6,07 % Gminy (w tym w mie ście zajmuj ą one 5 ha, a na obszarze wiejskim – 787 ha). Pozostałe tereny w strukturze u żytkowania gruntów zajmuj ą kolejno: grunty zabudowane i zurbanizowane – 1 189 ha, co daje 4,73 %, grunty pod wodami 1 371 ha, czyli a ż 5,45 % oraz tereny pozostałe – 415 ha – 1,65 % powierzchni Gminy.

Tabela 5. Użytkowanie ziemi w Mie ście i Gminie Żnin (2011 r.) Powierzchnia geodezyjna Udział ogółem [ha] w ogólnej Rodzaje gruntów Obszar Obszar powierzchni Razem miejski wiejski [%] Powierzchnia ogólna 835,00 24 312,00 25 147,00 100,00 Użytki rolne 251,00 20 394,00 20 645,00 82,10 grunty orne 213,00 18 690,00 18 903,00 75,17 sady 3,00 106,00 109,00 0,43 łąki trwałe 22,00 799,00 821,00 3,26 pastwiska trwałe 5,00 368,00 373,00 1,48 grunty rolne zabudowane 6,00 343,00 349,00 1,39 grunty pod stawami 0,00 1,00 1,00 0,00 grunty pod rowami 2,00 77,00 79,00 0,31 Użytki le śne 5,00 1 522,00 1 527,00 6,07 lasy 0,00 1 395,00 1 395,00 5,55 grunty zadrzewione i zakrzewione 5,00 127,00 132,00 0,52 Grunty zabudowane 402,00 787,00 1 189,00 4,73 i zurbanizowane tereny mieszkalne 148,00 105,00 253,00 1,01 tereny przemysłowe 73,00 21,00 94,00 0,37 inne tereny zabudowane 51,00 17,00 68,00 0,27 zurbanizowane tereny 12,00 1,00 13,00 0,05 niezabudowane tereny rekreacyjne - 24,00 30,00 54,00 0,21 wypoczynkowe drogi 72,00 15,00 87,00 0,35 tereny koleje 21,00 92,00 113,00 0,45 komunikacyjne inne 1,00 0,00 1,00 0,00 użytki kopalne 0,00 2,00 2,00 2,00 Grunty pod wodami 148,00 1 223,00 1 371,00 5,45 powierzchniowymi płyn ącymi 148,00 1 212,00 1 360,00 5,41 powierzchniowymi stoj ącymi 0,00 11,00 11,00 0,04 Tereny inne 29,00 386,00 415,00 1,65 nieu żytki 29,00 378,00 407,00 1,62 tereny ró żne 0,00 8,00 8,00 0,03 Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie

15 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Wykres 4. Struktura u żytkowania gruntów w Mie ście Żnin (powierzchnia w ha)

Wykres 5. Struktura u żytkowania gruntów w Gminie Żnin (powierzchnia w ha)

Wykres 6. Struktura u żytkowania gruntów w Mie ście i Gminie Żnin (powierzchnia w ha)

16 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Bior ąc pod uwag ę dane Głównego Urz ędu Statystycznego dotycz ące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych (stan na rok 2011), na terenie Miasta i Gminy Żnin działało 1 892 podmiotów gospodarczych. Zdecydowanie wi ęcej było zarejestrowanych w mie ście Żnin, ni ż na pozostałym obszarze Gminy.

Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2011) Ilo ść Sekcja Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina Ogółem 1 390 46 1 892 W sekcji A - rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo, rybactwo 15 1 61 W sekcji B – górnictwo i wydobywanie 1 56 2 W sekcji C - przetwórstwo przemysłowe 128 184 W sekcji D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą i powietrze do 5 - 5 układów klimatyzacyjnych W sekcji E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść zwi ązana 4 1 5 z rekultywacj ą W sekcji F - budownictwo 169 93 262 W sekcji G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 366 124 490 samochodów, wł ączaj ąc motocykle W sekcji H – transport, gospodarka magazynowa 75 29 104 W sekcji I – działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami 31 17 48 gastronomicznymi W sekcji J – informacja i komunikacja 19 4 23 W sekcji K – działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 41 15 56 W sekcji L – działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku 89 6 95 nieruchomo ści W sekcji M – działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 103 16 119 W sekcji N – działalno ść w zakresie usług administrowania 33 11 44 i działalno ść wspieraj ąca W sekcji O – administracja publiczna i obrona narodowa, 12 2 14 obowi ązkowe zabezpieczenia społeczne W sekcji P – edukacja 55 9 64 W sekcji Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna 101 23 124 W sekcji R – działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 36 10 46 W sekcji S – pozostała działalno ść usługowa W sekcji T - gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; 107 39 146 gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (klasyfikacja PKD 2007)

17 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Na terenie Miasta i Gminy Żnin najbardziej rozwini ętą działalno ści ą gospodarcz ą jest handel, mechanika pojazdowa oraz budownictwo. Ponadto do ść du ży udział w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych na tym terenie maj ą podmioty działaj ące w przetwórstwie przemysłowym, pozostałej działalno ści usługowej opiece zdrowotnej i pomocy społecznej, działalno ści profesjonalnej, naukowej i technicznej oraz transporcie i gospodarce magazynowej.

Tabela 7. Lista najwa żniejszych podmiotów gospodarczych miasta i gminy Żnin Lp. Nazwa Adres Opis działalno ści Maszyny piekarnicze i cukiernicze, maszyny do „Köhler + Bovenkamp – ul. Przemysłowa 2 1. obróbki drewna, do rozdrabniania odpadów, ła ńcuchy Polska” Sp. z o.o. Żnin standardowe i specjalne, konstrukcje spawane Produkcja maszyn i urz ądze ń dla bran ży ul. Fabryczna 1 2. „SPOMASZ” S.A. piekarniczej, cukierniczej, przetwórstwa mi ęsnego Żnin oraz dla wojska ul. Fabryczna 4 3. „Frigo Logistics” Sp. z o.o. Centrum logistyczne dla produktów mro żonych Żnin ul. Szpitalna 20 4. „RONACH” Okucia i akcesoria meblowe Żnin ul. Szpitalna 20 Przetwórstwo tworzyw sztucznych - produkcja kół 5. „Preva" Sp. z o.o. Żnin lekkich i półprzemysłowych „Pepsi-Cola General ul. Fabryczna 13 6. Produkcja napojów bezalkoholowych i soków Bottlers ” Sp. z o.o. Żnin

„Mech-Masz” ul. Słowackiego 4 7. Produkcja maszyn piekarskich Henryk Szczeci ński Żnin Produkcja koncentratów spo żywczych (galaretki, „Lipro” ul. Aliantów 4 8. kisiele, budynie, przyprawy, zupy instant), usługi Żnin Roman Lipowicz transportowe i spedycyjne ul. Mickiewicza 14 Produkcja odzie ży: damskiej, m ęskiej, roboczej, 9. „Komex” Sp. z o.o. Żnin medycznej, specjalnej, wojskowej Przedsi ębiorstwo Produkcja koncentratów spo żywczych (galaretki, ul. Mickiewicza 37 10. Produkcyjno - Handlowe budynie, kisiele), dodatków cukierniczych, aromatów Żnin „KANDEX" S.J. do ciast, przypraw, zup w proszku Przedsi ębiorstwo ul. Składowa 4/1 11. Produkcyjno - Handlowe Produkcja pizzy Żnin „Jantex” Firma Handlowo - ul. Miodowa 6 12. Usługowa Naprawa i konserwacja maszyn Żnin Agnieszka Horka ul. Szpitalna 74 13. „Domaroll” Sp. z o.o. Produkcja okien i drzwi z PCV i AL Żnin MECHANIKA NAWROCKI ul. Szpitalna 20 Produkcja maszyn stosowanych w przetwórstwie 14. Bolesław Nawrocki Żnin żywno ści, tytoniu i produkcji napojów Produkcja ró żnorodnych konstrukcji stalowych, 15. Fercon Sp. z o.o. Jaroszewo 80 głównie dla przemysłu motoryzacyjnego (np. palety) Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie

Do najwi ększych zakładów zwi ązanych z rolnictwem nale żą „CERPLON” PP-H-U Sp. z o.o. w Cerekwicy oraz Przedsi ębiorstwo Rolno - Przetwórcze BRZYSKO-ROL w Brzyskorzystewku (Zakład Hodowlany w Kolonii Bekanówka).

18 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

2.6. ROLNICTWO

W tabeli 8 zebrano informacje dotycz ące rolniczego u żytkowania gruntów na terenie analizowanej jednostki.

Tabela 8. U żytkowanie rolnicze ziemi w Mie ście i Gminie Żnin (2011)

Rodzaje gruntów Powierzchnia ogółem [ha]

grunty ogółem 21 228,99 użytki rolne ogółem 20 266,49 użytki rolne w dobrej kulturze 20 055,42 pod zasiewami 18 815,90 grunty ugorowane ł ącznie z nawozami 26,08 zielonymi uprawy trwałe 80,47 sady ogółem 72,00 ogrody przydomowe 24,26 łąki trwałe 868,99 pastwiska trwałe 239,72 pozostałe u żytki rolne 211,07 Źródło: Powszechny Spis Rolny (2010), GUS – Bank Danych Lokalnych

Główne kierunki upraw gospodarstw indywidualnych to przede wszystkim zbo ża podstawowe z mieszkankami, które zajmuj ą około 3/4 ogólnej powierzchni upraw. Mniej ni ż 10 % powierzchni stanowi ą uprawy ziemniaków, buraków cukrowych, rzepaku.

Tabela 9. Hodowla zwierz ąt na terenie miasta i gminy Żnin Ilo ść gospodarstw Obsada gospodarstw Rodzaj hodowli [szt.] [szt.] bydło ogółem 326 9 341 - w tym krowy 226 2 868 trzoda chlewna ogółem 451 50 197 - w tym lochy 395 6 753 konie 28 102 drób ogółem 488 68 321 - w tym drób kurzy 486 62 601 Źródło: Powszechny Spis Rolny (2010), GUS – Bank Danych Lokalnych

Wśród pogłowia zwierz ąt gospodarskich podkre śli ć nale ży znaczn ą dominacj ę trzody chlewnej, hodowanej głównie w Cerekwicy (ferma CERPLON-u), Biało żewinie, Januszkowie, Murczynie i Sł ębowie. Niewielki udział u żytków zielonych powoduje, że chów bydła odbywa si ę na znacznie mniejsz ą skal ę. Dominuj ą tu gospodarstwa zlokalizowane we wsiach: Brzyskorzystewko (BRZYSKO – ROL), Kaczkówko i Sielec (CERPLON), Jaroszewo oraz Sł ębowo. W gminie hoduje si ę tak że znaczne ilo ści drobiu oraz pnie pszczele.

19 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Zgodnie z danymi Urz ędu Miejskiego na terenie Gminy jest 3 379 gospodarstw rolnych. Gospodarstwa bardzo małe, poni żej 5 ha gruntów, stanowi ą 77 % ogólnej liczby gospodarstw. Gospodarstwa wi ększe, 5 - 20 ha stanowi ą niecałe 16 % wszystkich gospodarstw. Średnie gospodarstwa o powierzchni pomi ędzy 20 – 50 ha stanowi ą niecałe 6 %, a gospodarstwa bardzo du że powy żej 50 ha to tylko około 1,2 % wszystkich gospodarstw rolnych na terenie miasta i gminy.

Tabela 10. Zestawienie powierzchni gospodarstw rolnych (31.05.2012r.) Powierzchnia Liczba Powierzchnia Liczba gospodarstw [ha] gospodarstw gospodarstw [ha] gospodarstw poni żej 1,0000 2 163 45,0001 – 50,0000 9 1,0001 – 5,0000 441 50,0001 – 55,0000 8 5,0001 – 10,0000 188 55,0001 – 60,0000 7 10,0001 – 15,0000 211 60,0001 – 65,0000 5 15,0001 – 20,0000 138 65,0001 – 70,0000 4 20,0001 – 25,0000 74 70,0001 – 75,0000 1 25,0001 – 30,0000 42 75,0001 – 80,0000 3 30,0001 – 35,0000 28 80,0001 – 85,0000 1 35,0001 – 40,0000 25 powy żej 85,0001 12 40,0001 – 45,0000 19 RAZEM 3 379 Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie, Wydział Podatków i Opłat Lokalnych

2.7. TURYSTYKA I REKREACJA

Miasto i Gmina Żnin zajmuje fragment krainy historycznej Pałuki. W Pałukach wykształciła si ę lokalna kultura, przejawiaj ąca si ę charakterystycznymi elementami zabudowy (budownictwo drewniane oraz rze źby w kapliczkach), stroju, mowy, ta ńca i pie śni oraz obyczajów i tradycji ludowych. O bogactwie historycznym tego regionu świadcz ą liczne wykopaliska archeologiczne z okresu kultury łu życkiej, w tym najbardziej znane poło żone w nieodległym Biskupinie, a tak że w dawnej osadzie w Sobiejuchach. W pocz ątkach pa ństwa polskiego (X – XI w.) istniały tu grody obronne m. in. w Jaroszewie, Wenecji i Żninie. Miasto i Gmina Żnin posiada jednak niewiele zabytków dawnej architektury, szczególnie tych wpisanych do rejestru zabytków. Natomiast o wiele szersza jest lista obiektów uj ętych w ewidencji konserwatorskiej obiektów zabytkowych. Zabytki architektury mieszkalnej oraz obiekty budownictwa pochodz ą głównie z XIX w. i pocz ątku XX w. W wielu wsiach znajduj ą si ę zabytkowe zagrody, pojedyncze domy mieszkalne lub budynki inwentarskie. W Biało żewinie, Bo żejewicach, Cerekwicy, Dochanowie, Jadownikach Rycerskich, Januszkowie, Jaroszewie, Kaczkowie, Murczynie, Podgórzynie, Sarbinowie, Sobiejuchach, Sulinowie, Ustaszewie, Wilczkowie, Wójcinie i Wenecji zachowały si ę zabytkowe budynki szkolne z ko ńca XIX i pocz ątku XX w. Z ko ńca XIX w s ą równie ż zespoły dworców kolejowych w Jadownikach Rycerskich, Jaroszewie i Podobowicach. W przeszło ści w niektórych wsiach obok zabudowy gospodarstw wiejskich istniały zało żenia pałacowo- lub dworsko – parkowe wraz z folwarkiem. Wymieni ć tu nale ży zało żenia w Sobiejuchach i Uścikowie oraz w Brzyskorzystewku, Cerekwicy, Kaczkówku, Podobowicach, Sielcu.

20 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Oprócz zabudowy wchodz ącej w skład zespołów dworsko – parkowych, wyst ępuje tak że zabytkowa architektura sakralna, np. zespół ko ścioła parafialnego p.w. Św. Mikołaja w Cerekwicy, ko ściół parafialny p.w. Narodzenia NMP i Wszystkich Św. w Kierzkowie, zespół ko ścioła parafialnego p.w. Narodzenia NMP w Wenecji, czy te ż ko ścioły parafialne w Brzyskorzystwi i Gorzycach. Historyczna zabudowa wyst ępuje najliczniej na terenie miasta Żnina. Najstarszymi zachowanymi tu zabytkami architektury s ą: wie ża ratuszowa zbudowana ok. 1 500 r. oraz gotycki ko ściół parafialny p.w. św. Floriana zbudowany w XIV w. Zabudowa mieszkalna zachowała si ę m.in. przy Rynku, placu Wolno ści, ulicach Ko ściuszki, Mickiewicza, 700-lecia, Szkolnej, Szpitalnej i Śniadeckich. W mie ście znajduje si ę równie ż kilka ciekawych przykładów zabytkowej zabudowy przemysłowej takich jak: zespół cukrowni „ Żnin”, zespół browaru, wodoci ągowa wie ża ci śnień przy ul. Mickiewicza, zabudowa dworca kolejowego. Ochron ą konserwatorska obj ęta jest równie ż kolejka wąskotorowa relacji Żnin - Wenecja - Gąsawa. Zachowały si ę tak że zabytkowe cmentarze: w Żninie, Żninie – Górze, Biało żewinie, Bo żejewicach, Cerekwicy, Dobrylewie, Kierzkowie, Ustaszewie, Wawrzynkach i Wenecji Dolnej, a tak że czynne cmentarze w Brzyskorzystwi i Gorzycach oraz nieczynny cz ęś ciowo zrujnowany cmentarz ewangelicki na poro śni ętym lasem wzgórzu na północ od Brzyskorzystwi. Ciekawostk ą jest miejsce pocmentarne ofiar epidemii cholery w Murczynie. Wyj ątkowymi zabytkami s ą zabytki archeologiczne, które reprezentowane s ą przez liczne pradziejowe i średniowieczne stanowiska archeologiczne. Do najcenniejszych nale żą cmentarzysko kultury łu życkiej w Kaczkowie i grodzisko kultury łu życkiej w Sobiejuchach. Istotne s ą równie ż stanowiska w Kierzkowie (grobowiec megalityczny kultury amfor kulistych), w Sielcu (kurhan) czy Sobiejuchach (grodzisko kultury łu życkiej). Oprócz zabytków materialnych Żnin posiada tak że walory przyrodnicze, wa żne z punktu widzenia jego rozwoju turystycznego. Krajobraz regionu charakteryzuje si ę licznymi jeziorami rynnowymi poło żonymi po śród pagórków i lasów, co daje ogromne mo żliwości czynnego wypoczynku. Poza miastem Żnin najatrakcyjniejsza pod wzgl ędem turystycznym jest południowa cz ęść gminy (rejon Wenecji), dolina rzeki Gąsawki oraz rejon wschodni w sąsiedztwie jezior: Kierzkowskiego i Ostrowieckiego. Tu te ż znajduj ą si ę zespoły domów letniskowych. W centralnej cz ęś ci gminy najatrakcyjniejszy pod wzgl ędem krajobrazowym obszar stanowi ą okolice poro śni ętego lasem wzgórza morenowego wsi Gorzyce, które wraz z Dochanowem i Brzyskorzystwi ą i ich warto ściowymi zabudowaniami stanowi ą główne miejsce predysponowane do rozwoju turystyki i agroturystyki. Kursuj ąca kolejka w ąskotorowa, wraz z Muzeum Kolei W ąskotorowej jest jedn ą z najwi ększych atrakcji turystycznych regionu. Żnin posiada miano polskiej stolicy sportu motorowodnego. Prawie ka żdego roku w lipcu na Małym Jeziorze Żni ńskim odbywaj ą si ę Motorowodne Mistrzostwa Świata, Europy i Polski. Rośnie te ż ranga Żnina jako o środka żeglarstwa, windsurfingu oraz sportu bojerowego. Rozwijaj ąca si ę baza noclegowa i gastronomiczna Żnina i okolic jest dobrze przygotowana na obsług ę ruchu turystycznego. W gminie funkcjonuj ą hotele, hostele, pensjonaty oraz liczne gospodarstwa agroturystyczne (np. w Wenecji, Żninie, Jadownikach Rycerskich i Skarbienicach). Sie ć dróg pieszych stanowi ą znakowane szlaki turystyczne zwi ązane regionem i jego histori ą, np. Szlak Piastowski, Szlak Wenecki oraz Szlak Pałucki. Polecanymi drogami rowerowymi są Pałucki Szlak Rowerowy i Pałuckie Krajobrazy. Ciekawe s ą tak że szlaki

21 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 kajakowe, takie jak: Szlak „Starej Ba śni”, Pałucka P ętla Kajakowa, a tak że Szlak kajakowy rzeki Wełny.

III. INFRASTRUKTURA MIASTA I GMINY

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę

3.1.1.1. UJ ĘCIA KOMUNALNE WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą

Mieszka ńcy Miasta i Gminy Żnin zaopatrywani s ą w wod ę do celów bytowych z komunalnych uj ęć wody eksploatowanych przez Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji WIK Sp. z o.o. z siedzib ą w Żninie. Poni żej znajduje si ę opis poszczególnych uj ęć wód:

1. Stacja wodoci ągowa Żnin, ul. Mickiewicza Uj ęcie miejskie w Żninie istnieje od 1901 r. Na uj ęciu funkcjonuje pi ęć czynnych otworów studziennych. Samo uj ęcie wody wraz ze studniami 1A, 4 i 5 znajduje si ę mi ędzy ul. Mickiewicza 22a, a ul. Spokojn ą. Studnie nr 3 i 3A znajduj ą si ę przy zbiegu ul. Dworcowej i ul. Spokojnej. Wszystkie studnie posiadaj ą ustanowion ą stref ę ochrony bezpo średniej. uj ęcie jest na bie żą co modernizowane tak, aby zapewni ć najlepsz ą technologi ę poboru i uzdatniania wody. − studnia nr 1A - jest otworem zast ępczym za zlikwidowan ą studni ę nr 1, wykonana została w 1983 r. Studnia posiada ustalone i zatwierdzone zasoby eksploatacyjne i jest eksploatowana w ramach decyzji z dnia 21.03.1969 r. wydanej przez Prezesa CUK nr KDH/013/2936/W/69 Warszawa. Otwór posiada obudow ę typow ą z kr ęgów betonowych, dno jest wybetonowane, właz zamykany na kłódk ę. W otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa, − studnia nr 5 - jest otworem zast ępczym za zlikwidowan ą studni ę nr 2A, wykonana została w 2003 r. Studnia posiada ustalone i zatwierdzone zasoby ustalone decyzj ą z dnia 03.03.2004 r. wydan ą przez Urz ąd Wojewódzki w Bydgoszczy nr WSiR.III.7441/6/04. Otwór posiada obudow ę typow ą z kr ęgów betonowych, dno jest wybetonowane, a właz zamykany na kłódk ę. W otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa, − studnia nr 3 - wykonana została w 1968 r. Studnia posiada ustalon ą zdolno ść eksploatacyjn ą okre ślon ą w ramach decyzji KDH z dnia 21.03.1969 r. Otwór posiada obudow ę typow ą z kr ęgów betonowych, dno jest wybetonowane, a właz zamykany na kłódk ę. W otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa, − studnia nr 3A - wykonana została w 1981 r. Jest eksploatowana w ramach decyzji KDH z dnia 21.03.1969 r. Otwór posiada obudow ę typow ą z kr ęgów betonowych, dno jest wybetonowane, a właz zamykany na kłódk ę. W otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa, − studnia nr 4 - wykonana została w 1986 r. Eksploatowana jest w ramach zasobów zatwierdzonych przez KDH. Otwór posiada obudow ę typow ą z kr ęgów betonowych,

22 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

dno jest wybetonowane, a właz zamykany na kłódk ę. W otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa. 2. Stacja wodoci ągowa Żnin – Góra Stacja wodoci ągowa Żnin - Góra jest drugim uj ęciem zaopatruj ącym miasto Żnin w wod ę. W skład uj ęcia wchodz ą dwie studnie gł ębinowe, z których jedna znajduje si ę na terenie gruntów wsi Murczyn oraz stacja uzdatniania wody i żelbetowy zbiornik wyrównawczy. − studnia nr 1 - rok budowy 1991, zasoby eksploatacyjne zatwierdzone decyzj ą Urz ędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy z dnia 10.07.1991 r. nr OS 117530/68/188/91. Zbudowana z typow ą obudow ą, w otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa. − studnia nr 2 - rok budowy 1982, zasoby eksploatacyjne zatwierdzone decyzj ą Urz ędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy z dnia 24.08.1982 r. nr OS-II- 8530/215/2547/82, typowa obudowa, w otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa.

3. Stacja wodoci ągowa Gorzyce Uj ęcie wodoci ągowe zlokalizowane jest we wsi Gorzyce. Na terenie uj ęcia zlokalizowane s ą studnie wiercone nr 1, 2, 3 oraz budynek stacji uzdatniania. − studnia nr 1 - zasoby eksploatacyjne zatwierdzone przez Urz ąd Wojewódzki w Bydgoszczy, decyzja z dnia 20.12.1974 r. nr G.P.O./GL-410/614/74, zło żona z typowej obudowy, w otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa. − studnia nr 2 - zasoby eksploatacyjne zatwierdzone przez PG Gda ńsk decyzj ą z dnia 17.10.1986 r. nr OS.II-8530/162/2443/86, studnia z typow ą obudow ą. Obecnie nie jest eksploatowana. − studnia nr 3 - zasoby eksploatacyjne studni zatwierdzone decyzją PG Gda ńsk z dnia 17.10.1986 r. nr SO.II-8530/162/2443/86, studnia z typow ą obudow ą, w otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa.

4. Stacja wodoci ągowa Biało żewin Uj ęcie wody znajduje sic na terenie dawnego PGR-u Chejmanówka, po dwóch stronach drogi z Podgórzyna do Białożewina. Woda ujmowana jest czterech wierconych studni gł ębinowych. − studnia nr 1 - zasoby eksploatacyjne dla tego uj ęcia zatwierdzone zostały przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, Wydział Rolnictwa i Le śnictwa w Bydgoszczy decyzj ą z dnia 24.01.1973 r. nr GL-410/617/72/73, studnia z typow ą obudowa. Obecnie nie jest eksploatowana. − studnia nr 2 - zasoby eksploatacyjne zatwierdzone decyzj ą jak dla studni nr 1. Obecnie tak że nie jest eksploatowana. − studnia nr 3 - zasoby eksploatacyjne studni zostały zatwierdzone przez Urz ąd Wojewódzki w Bydgoszczy decyzj ą z dnia 30.01.1976 r. nr GL-410/617/72/73. Studnia posiada obudow ę typow ą, w otworze zabudowana jest pompa gł ębinowa. − studnia nr 4 - zasoby eksploatacyjne studni zatwierdził Urz ąd Wojewódzki w Bydgoszczy decyzj ą z dnia 25.10.1990 r. nr OS.II.8530/62/142/90. Obudowa studni jest typowa, w otworze zamontowana jest pompa gł ębinowa.

5. Stacja wodoci ągowa Jadowniki Uj ęcie wodoci ągowe poło żone jest we wsi Jadowniki Rycerskie. Teren uj ęcia i stacji wodoci ągowej jest ogrodzony. Na działce zlokalizowane s ą dwie studnie wiercone, budynek stacji uzdatniania.

23 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− studnia nr 1 - zasoby eksploatacyjne studni zatwierdzone zostały przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, Wydział Rolnictwa i Leśnictwa w Bydgoszczy decyzj ą z dnia 30.01.1974 r. nr GFO/GL.410/19/74. Obudowa studni jest typowa, w otworze zamontowana jest pompa gł ębinowa. − studnia nr 2 – studnia o zasobach eksploatacyjnych zatwierdzonych przez Urz ąd Wojewódzki w Bydgoszczy decyzj ą z dnia 17.04.1975 r. nr GPO/GL410/183/75. Obudowa jest typowa dla studni, w otworze zamontowana jest pompa gł ębinowa.

6. Stacja wodoci ągowa Wilczkowo Stacja uzdatniania wody oraz studnia nr 1 zlokalizowane s ą we wsi Wilczkowo. − studnia nr 1 - wydajno ść eksploatacyjna studni zatwierdzona została przez Urz ąd Wojewódzki w Bydgoszczy decyzj ą z dnia 27.06.1980 r. nr HD-8530/125/80. W otworze zamontowana jest pompa gł ębinowa.

Oprócz wymienionych powy żej uj ęć wód zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Żnin, woda dla celów bytowych mieszka ńców jest równie ż dostarczana z innych źródeł. ZWiK Żnin wod ę kupuje ze stacji wodoci ągowej w Cerekwicy. Jest to uj ęcie zakładowe Przedsi ębiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Usługowego „CERPLON” Sp. z o.o., a woda z tego uj ęcia dostarczana jest do PPHU „CERPLON”, Zakład Przemysłu i Tuczu Trzody w Cerkwicy oraz wsi: Cerekwica, Sł ębowo, Podobowice, Pary ż, Sielec, U ścikowo, Kaczkowo, Kaczkówko, Ustaszewo. W skład uj ęcia wchodz ą trzy studnie gł ębinowe, dla których zostały wydzielone strefy bezpo średniej ochrony. Woda kupowana jest równie ż z innych gmin, w tym z: − gminy Rogowo - stacja wodoci ągowa w Czewujewie - woda dostarczana jest do wsi: Bo żejewice i Bo żejewiczki (na uj ęciu eksploatowane s ą dwie studnie gł ębinowe, wyznaczono strefy ochrony bezpo średniej), − gminy Łabiszyn - stacja wodoci ągowa Jabłówko - woda dostarczana jest do wsi Redczyce i Wawrzynki (na uj ęciu eksploatowane s ą dwie studnie gł ębinowe, dla studni wyznaczono strefy ochrony bezpo średniej), − gminy D ąbrowa - stacja wodoci ągowa Szczepanowo - woda dostarczana jest do wsi Wójcin (na uj ęciu eksploatowane s ą dwie studnie gł ębinowe, dla studni wyznaczono strefy ochrony bezpo średniej).

Ponadto woda na cele komunalne kupowana jest z uj ęć obcych, zakładowych i rozprowadzana zbiorcz ą sieci ą wodoci ągow ą nale żą cą do gminy. Uj ęcia zakładowe to: − ujęcie w Brzyskorzystewku – uj ęcie zakładowe Przedsi ębiorstwa Rolno- Przetwórczego „BRZYSKO-ROL” Sp. z o.o. - zaopatruje w wod ę przedsi ębiorstwo oraz ludno ść zamieszkał ą w miejscowo ści Brzyskorzystewko (w skład uj ęcia wchodz ą dwie studnie gł ębinowe, dla uj ęcia została wydzielona strefa bezpo średniej ochrony), − ujęcie w Dobrylewie – uj ęcie zakładowe RSP „Rozkwit” Dobrylewo zaopatruje mieszka ńców wsi Dobrylewo).

24 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 11. Uj ęcie wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Miasta i Gminy Żnin Studnia/ Nazwa uj ęcia Wielko ść poboru Pozwolenie Miejscowo ści Użytkownik gł ęboko ść , Teren ochrony lokalizacja wody wodnoprawne zaopatrywane wydajno ść 5 studni utwory trzeciorz ędowe

uj ęcie 1A – gł. 101 m miasto Żnin 3 Żnin wydajno ść 100 m /h 3 (z wył ączeniem Qmaxh =312 m /h ul. Mickiewicza 22a 3 – gł. 81,7 m 3 OŚ.6223-25/08 obszaru z osiedlem Qmaxd =4 500 m /d 3 teren ochrony z dn. 14.01.2009r. mieszkaniowym Żnin wydajno ść 158 m /h Q =3 500 m3/d śrd bezpo średniej – Góra), dz. ew. 443/5, 3A – gł. 91 m wa żne do Qśrrok =1 277 500 450/2, 452/3, 3 31.06.2018r. miejscowo ści: wydajno ść 200 m /h m3/d 453/6, 453/8, Jaroszewo, Żnin – 4 – gł. 101,5 m 468/11 Wie ś, Sarbinowo wydajno ść 100 m3/h 5 – gł. 168 m Zakład Wodoci ągów wydajno ść 153 m3/h i Kanalizacji 2 studnie WIK Sp. z o.o. 3 OŚ.6223-3/06 ul. Mickiewicza 22a 1 – gł. 122 m Qmaxh =50 m /h miasto Żnin uj ęcia 3 teren ochrony z dn. 04.08.2006r. 3 Qmaxd =700 m /d osiedle Górskie Żnin - Góra 88-400 Żnin wydajno ść 30 m /h bezpo średniej wa żne do Q =500 m3/d i Le śne 2 – gł. 123 m śrd 30.09.2016r. wydajno ść 37 m3/h

1 studnia 3 uj ęcie Qmaxh =40 m /h OŚ.6341.7.2011 miejscowo ści: utwory trzeciorz ędowe 3 teren ochrony Wilczkowo Qmaxd =370 m /d z dn. 30.06.2011r. Wilczkowo, bezpo średniej 3 Januszkowo, 1A – gł. 105 m Qśrd =269,2 m /d i po średniej wa żne do 3 3 30.06.2021r. Murczyn, Murczynek dz. ew. 20/4 wydajno ść 40 m /h Qśrrok =98 258 m /d

3 studnie 3 Qmaxh =67 m /h OŚ.6223-3-1/03 miejscowo ści: utwory trzeciorz ędowe 3 Gorzyce, Słabomierz, uj ęcie Qmaxd =753 m /d teren ochrony z dn. 23.04.2003r. czwartorz ędowe 3 Sulinowo, Gorzyce Qśrd =753 m /d bezpośredniej wa żne do Brzyskorzystew, 3 30.06.2013r. 1 – gł. 115 m Qśrrok =235 425 m /d Dochanowo,

25 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Studnia/ Nazwa uj ęcia Wielko ść poboru Pozwolenie Miejscowo ści Użytkownik gł ęboko ść , Teren ochrony lokalizacja wody wodnoprawne zaopatrywane wydajno ść wydajno ść 18 m3/h Nadborowo, 2 – gł. 118 m Sobiejuchy wydajno ść 54 m3/h 3 – gł. 118,5 m wydajno ść 57,5 m3/h 4 studnie utwory czwartorz ędowe

1 – gł. 29,5 m miejscowo ści: 3 Biało żewin, wydajno ść 19 m3/h Qmaxh =60 m /h OŚ.6223-3-3/03 3 Podgórzyn, Rydlewo, uj ęcie 2 – gł. 42 m Qmaxd =479 m /d teren ochrony z dn. 23.04.2003r. 3 Skarbienice, Wenecja, 3 bezpo średniej Biało żewin wydajno ść 31 m /h Qśrd =306 m /d wa żne do cz ęść miasta Żnin - Zakład Wodoci ągów 3 30.06.2013r. 3 – gł. 40 m Qśrrok =143 263 m /d ul. Lena, Zielna, i Kanalizacji wydajno ść 34 m3/h Nowotki WIK Sp. z o.o. 4 – gł. 188 m ul. Mickiewicza 22a wydajno ść 78 m3/h 88-400 Żnin 2 studnie miejscowo ści: 3 Jadowniki Rycerskie, Qmaxh =17,8 m /h OŚ.6223-3-2/03 1 – gł. 61 m 3 Jadowniki Bielskie, uj ęcie Qmaxd =210 m /d teren ochrony z dn. 23.04.2003r. 3 Kierzkowo, Chomi ąż a wydajno ść 28 m /h 3 bezpo średniej Jadowniki Qśrd =150 m /d wa żne do Ksi ęż a 2 – gł. 60 m 3 Qśrrok =65 700 m /d 30.06.2013r. 3 oraz Młodocin w gm. wydajno ść 80 m /h Barcin Źródło: ZWiK Żnin (2011)

26 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 12. Zakładowe uj ęcia wody oraz uj ęcia komunalne gmin s ąsiednich, z których zaopatrywana jest ludno ść gminy Żnin Studnia/ Nazwa uj ęcia Wła ściciel Wielko ść poboru Strefy Pozwolenie gł ęboko ść , Miejscowo ści lokalizacja użytkownik wody ochrony wodnoprawne wydajno ść

3 studnie

1 – gł. 130 m miejscowo ści: 3 WSiR-III- PPHU „CERPLON” wydajno ść 41 m /h 3 Cerekwica, Sł ębowo, Qmaxh = 80 m /h DL/6811/18/05 Uj ęcie zakładowe Sp. z o.o. 3 teren ochrony Podobowice, Pary ż, Qmaxd =1 900 m /d z dn. 17.06.2005 r. w Cerekwicy 2 – gł. 141 m 3 bezpo średniej Sielec, U ścikowo, 88-400 Cerekwica 3 Q = 1 538 m /d wa żne do wydajno ść 74 m /h śrd Kaczkowo, Kaczkówko, 31.06.2015 r. Ustaszewo 1 – gł. 143 m wydajno ść 55 m3/h 2 studnie RO Ś-oś- XI.6210/1135/16/ 3 1 – gł. 153 m Qmaxh = 56 m /h 98 miejscowo ści: Uj ęcie gminne 3 3 teren ochrony Gmina Rogowo wydajno ść 80 m /h Qmaxd =1 009 m /d z dn. Bo żejewice w Czewujewie 3 bezpo średniej Qśrd = 809 m /d 10.02.1998 r. i Bo żejewiczki 2 – gł. 158 m wa żne do wydajno ść 65 m3/h 31.12.2008 r. 2 studnie 3 OŚ.6223-2/2002 Gospodarstwo Qmaxh = 64 m /h 1 – gł. 50 m 3 z dn. Uj ęcie wiejskie Pomocnicze 3 Qmaxd =840 m /d teren ochrony wydajno ść 55 m /h 3 24.01.2002 r. miejscowo ść Wójcin w Szczepanowie w Dąbrowie Qśrd = 673 m /d bezpo średniej 3 wa żne do ul. Kasztanowa 16 Q =40 000 m /r 2 – gł. 45 m rok 31.08.2012 r. wydajno ść 54 m3/h 2 studnie OŚ.6223-17- 3 Qmaxh = 74 m /h 1/2001 2 – gł. 35 m 3 Uj ęcie gminne Miasto i Gmina Qmaxd=1 500 m /d teren ochrony z dn. miejscowo ści: 3 – gł. 34 m 3 w Jabłówku Łabiszyn Qśrd = 1 000 m /d bezpo średniej 26.11.2001 r. Redczyce i Wawrzynki 3 Q =365 000 m /r wa żne do wydajno ść rok 3 30.06.2011 r. 100 m /h 3 Uj ęcie zakładowe Przedsi ębiorstwo 2 studnie Qmaxh = 27 m /h teren ochrony WSRiRW-III- miejscowo ść 3 w Brzystorzystewku Rolno-Przetwórcze Qmaxd =293 m /d bezpo średniej DL/6811/22/07 Brzystorzystewko

27 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Studnia/ Nazwa uj ęcia Wła ściciel Wielko ść poboru Strefy Pozwolenie gł ęboko ść , Miejscowo ści lokalizacja użytkownik wody ochrony wodnoprawne wydajno ść 3 „BRZYSKO-ROL” 1 – gł. 81 m Qśrd = 213 m /d z dn. 3 Sp. z o.o. wydajno ść Qrok =77 774 m /r 19.12.2007 r. w Brzystorzystewku 25,5 m3/h wa żne do 31.12.2017 r. 2 – gł. 103,5 m wydajno ść 35 m3/h Uj ęcie zakładowe RSP „Rozkwit” miejscowo ść b.d. b.d. b.d. b.d. w Dobrylewie w Dobrylewie Dobrylewo

Źródło: PO Ś (2008), WIK Sp. z o.o. Żnin (2012)

28 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 13. Pobór wód na cele komunalne Rok Pobór wody [m 3]

2010 947 600

2011 1 005 756 Źródło: WiK Sp. z o.o. Żnin (2011)

Zakład wodoci ągów i Kanalizacji prognozuje, że do roku 2015 zu życie wody b ędzie kształtowało si ę na poziomie 1 100 000 m3/rok, licz ąc zarówno pobór, jak i zakup wody.

Oprócz mieszka ńców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej, pobieraj ących wod ę na cele komunalne, z zasobów wodnych korzystaj ą równie ż zakłady produkcyjne. Poni ższa tabela przedstawia wykaz zakładów produkcyjnych korzystaj ących z sieci wodoci ągowej oraz ilo ść pobranej przez nie wody w 2011 roku.

Tabela 14. Zakłady produkcyjne pobieraj ące wod ę z sieci wodoci ągowej Lp. Zakład Ilo ść [m3] Lp. Zakład Ilo ść [m3] PPUH Rogalik Piekarnia 1. 106 5. 239 ul. 700-Lecia, Żnin ul. Sportowa, Żnin PSS Społem Cukiernia 2. 470 6. 694 ul. Składowa, Żnin ul. Jasna, Żnin Wypiek ciast Rolnik 3. 368 7. 2 529 ul. Opłotkowa, Żnin ul. 700-Lecia, Żnin PPH Jantex Cukiernia 4. 903 8. 71 ul. Składowa, Żnin ul. Słowackiego, Żnin Źródło: WiK Sp. z o.o. Żnin (2011)

3.1.1.2. ZAKŁADOWE UJ ĘCIA WÓD

Oprócz uj ęć wód podziemnych, które zaopatruj ą mieszka ńców Miasta i Gminy Żnin w wod ę, na tym terenie eksploatowane s ą uj ęcia wód podziemnych przez ró żne podmioty gospodarcze. W tabeli zostały zestawione wszystkie obowi ązuj ące pozwolenia wodnoprawne na pobór wód podziemnych przez te podmioty.

29 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 15. Eksploatowane zakładowe uj ęcia wód podziemnych Studnia Nazwa uj ęcia Wła ściciel Wielko ść poboru Pozwolenie Lp. gł ęboko ść Strefy ochrony lokalizacja użytkownik wody wodnoprawne wydajno ść Nr 1 - 81 m 3 Przedsi ębiorstwo Rolno- 3 Qmaxh = 27 m /h WSRiRW-III- Q=25,5 m /h 3 Uj ęcie zakładowe Przetwórcze „BRZYSKO-ROL” Qmaxd =293 m /d Strefa ochrony DL/6811/22/07 1. 3 w Brzystorzystewku Sp. z o.o. Qśrd = 213 m /d bezpo średniej z dn. 19.12.2007 r. Nr 2 - 103,5 m 3 w Brzystorzystewku 3 Q =77 774 m /r do 31.12.2017 r. Q=35 m /h rok 2. Uj ęcie w Dobrylewie RSP „Rozkwit” b.d. b.d. b.d. b.d.

3 Strefa ochrony Qmaxh = 6,2 m /h Uj ęcie DPS Dom Pomocy Społecznej Nr 1- 68 m 3 bezpo średniej z dn. 22.03.2006r. 3. 3 Qmaxd =72m /d Podobowice Podobowice Q=23 m /h 3 Strefy ochrony po średniej do 30.06.2016 r. Q = 58 m /d śrd - odst ąpiono 3 Nr 1 - 125 m Qmaxh = 90 m /h 3 Strefa ochrony Pepsi Cola General Bottlers Qmaxd =1 500 m /d OŚ.6223-7/05 Uj ęcie PEPSI-COLA 3 bezpo średniej 4. Poland Sp. z o.o. Nr 2 - 124 m Qśrd = 900 m /d z dn. 30.09.2005 r. Żnin 3 3 Strefy ochrony po średniej ul. Fabryczna 13, 88-400 Żnin Q=190 m /h Qśrrok =225 000 m /r do 31.12.2016 r. 3 - odst ąpiono (ł ącznie) Qmaxrok =375 000 m /r 3 Qmaxh = 9,0 m /h Strefa ochrony Gospodarstwo Rolne 3 OŚ.6223-4/03 Uj ęcie Gospodarstwa Nr 1 - 94 m Qmaxd =216,0 m /d bezpo średniej 5. Bogusław Kaczmarek 3 3 z dn. 19.05.2003 r. Rolnego Ustaszewo Q=13,7 m /h Qśrd = 28,02 m /d Strefy ochrony po średniej Ustaszewo 15, 88-400 Żnin 3 do 30.06.2013 r. Qrok =10 230 m /r - odst ąpiono Nr 2 - 104 m 3 3 Strefa ochrony Zakład Szkółkarski „ Żywotnik” Q=10,5 m /h Qmaxh = 10,5 m /h OŚ.6223-1/03 Uj ęcie ogrodnicze 3 bezpo średniej 6. E. Tuczy ński Qśrd = 1 503,7m /d z dn. 24.04.2003 r. TUCZY ŃSKI 3 Strefy ochrony po średniej ul. Kasztanowa 11, 88-400 Żnin Nr 3 - 20 m Qrok = 22,243 m /r do 30.06.2013 r. 3 - odst ąpiono Q=1,3 m /h Nr 1 - 130 m Q=41 m 3/h 3 Qmaxh = 80 m /h WSiR-III-DL/6811/18/05 Uj ęcie zakładowe PPHU „CERPLON” Sp. z o.o. Nr 2 - 141 m 3 Strefa ochrony 7. 3 Qmaxd =1 900 m /d z dn. 17.06.2005 r. w Cerekwicy 88-400 Cerekwica Q=74 m /h 3 bezpo średniej Q = 1 538 m /d do 31.06.2015 r. śrd Nr 3 - 143 m Q=55 m 3/h 3 8. Uj ęcie Pałuckiego Pałuckie Centrum Zdrowia Nr 1A-104,5m Qmaxh = 13 m /h Strefa ochrony OŚ.6223-7/06

30 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Studnia Nazwa uj ęcia Wła ściciel Wielko ść poboru Pozwolenie Lp. gł ęboko ść Strefy ochrony lokalizacja użytkownik wody wodnoprawne wydajno ść 3 3 Centrum Zdrowia Sp. z o.o. Q=48,0 m /h Qmaxd =105,0 m /d bezpo średniej z dn. 20.09.2006 r. 3 ul. Szpitalna 30, 88-400 Żnin Qśrd = 35,0 m /d do 30.09.2016 r. 3 Qśrrok =12 775 m /r 3 Qmaxrok =38 325 m /r Nr 4 - 115 m Q=61 m 3/h 3 Qmaxh = 48 m /h Strefa ochrony POZMLECZ Sp. z o.o. Nr 3 - 116 m 3 OŚ.6223-1/06 Uj ęcie zakładowe 3 Qmaxd =465,0 m /d bezpo średniej 9. Zakład Produkcyjny Q=31 m /h 3 z dn. 07.02.2006 r. POZMLECZ Sp. z o.o. Qśrd = 324 m /d Strefy ochrony po średniej ul. Mickiewicza 41, 88-400 Żnin 3 do 30.06.2016 r. Q =118 260 m /r – odst ąpiono Nr 1 - 113,5 m rok Q=9 m 3/h (uj ęcie awaryjne) Źródło: PO Ś (2008)

31 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA

Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie Miasta i Gminy Żnin przedstawia poni ższa tabela. Informacje pochodz ą z Zakładu Wodoci ągów i Kanalizacji WIK oraz GUS-u.

Tabela 16. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Miasta i Gminy Żnin Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina długo ść czynnej sieci rozdzielczej [km] 61,0 231,4 292,4 w tym rur azbestowych b.d. b.d. 19,4 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych 1 720 1 722 3 442 i zbiorowego zamieszkania [szt.] poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych b.d. b.d. 78,3 i zbiorowego zamieszkania [km] woda dostarczona gospodarstwom domowym [dam 3]* 416,7 321,0 737,7 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej [os.] 14 532 9 325 23 857 korzystaj ący z instalacji [%] 96,5* 83,4* 98 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 * 709,0 96,2 116,6 zu życie wody na 1 mieszka ńca* 29,7 31,6 30,5 zu życie wody na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę* 30,8 37,8 33,5 Źródło: ZWiK Żnin (2011) + GUS – Bank Danych Lokalnych* (2010)

Tabela 17. Wykaz zwodoci ągowanych miejscowo ści Ilo ść osób Długo ść sieci Ilo ść gospodarstw korzystaj ących Miejscowo ść wodoci ągowej zwodoci ągowanych z sieci [km] [szt.] wodoci ągowej [os.] miejscowo ści zasilane z uj ęcia Biało żewin Biało żewin 12,9 90 462 Podgórzyn 6,4 98 481 Rydlewo 3,3 43 199 Skarbienice 2,7 10 35 Wenecja 16 83 301 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Czewujewo Bo żejewice 6,5 41 246 Bo żejewiczki 5,8 93 504 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Gorzyce Brzyskorzystew 13,9 70 383 Dochanowo 4,5 38 206 Gorzyce 11,8 75 338 Nadborowo 4,7 25 173 Słabomierz 3,5 27 133 Sobiejuchy 6,2 61 196 Sulinowo 7,4 38 239 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Cerekwica Cerekwica 3,5 27 909 Kaczkowo 8,5 14 122 Kaczkówko 1,3 31 139 Pary ż 5,3 24 126 Podobowice 14,9 62 395 Sielec 3,3 51 283

32 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ilo ść osób Długo ść sieci Ilo ść gospodarstw korzystaj ących Miejscowo ść wodoci ągowej zwodoci ągowanych z sieci [km] [szt.] wodoci ągowej [os.] Sł ębowo 8,8 62 350 Ustaszewo 5,6 29 146 Uścikowo 2,9 46 172 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Jadowniki Rycerskie Chomi ąż a Ksi ęż a 4,9 33 24 Jadowniki Bielskie 8,6 31 155 Jadowniki Rycerskie 9,9 78 401 Kierzkowo 5,7 52 119 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Wilczkowo Januszkowo 3,6 49 257 Murczyn 14,6 56 318 Murczynek 6,8 27 128 Wilczkowo 2,0 36 155 miejscowo ści zasilane z uj ęcia na ul. Mickiewicz ( Żnin) Jaroszewo 1,5 89 414 Sarbinowo 2,7 33 181 Żnin 61,0 1 720 14 532 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Jabłówko Redczyce 2,3 14 94 Wawrzynki 1,9 33 186 miejscowo ści zasilane z uj ęcia Szczepanowo Wójcin 7,3 53 213 miejscowo ści zasilane z uj ęć zakładowych Brzyskorzystewko Przedsi ębiorstwo Rolno - Przetwórcze b.d. b.d. 770 „BRZYSKO-ROL” Sp. z o.o. Dobrylewo (RSP) b.d. b.d. 150 Źródło: ZWiK Żnin (2011)

3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH

Eksploatatorzy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do wykonywania regularnych bada ń jako ści wody na podstawie przepisów ustawy z dnia 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006, Nr 123, poz. 858 ze zm.) oraz postanowie ń pozwole ń wodnoprawnych. Na terenie Miasta i Gminy Żnin za jako ść wody i technologi ę oczyszczania wód odpowiada eksploatator wodoci ągów, czyli Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji WIK w Żninie, który jest zobowi ązany do prowadzenia regularnej, wewn ętrznej kontroli jako ści wód. Zgodnie ze wspomnian ą ustaw ą nadzór nad jako ści ą wody przeznaczonej do spo życia sprawuje równie ż PPIS w Żninie, który prowadzi monitoring jako ści wód przeznaczonych na cele bytowe mieszka ńców. Jako ść wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi powinna spełnia ć wymagania Rozporz ądzenia Min. Zdrowia z dnia 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do

33 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 spo życia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.). Oceny przydatno ści wody okre śla si ę dla parametrów fizykochemicznych oraz wska źników mikrobiologicznych. Wymagania, jakim powinna odpowiada ć woda okre ślono w zał ącznikach do ww. rozporz ądzenia. Zakres badanych wska źników jest uzale żniony od formy monitoringu, kontrolny lub przegl ądowy. Jako ść wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi okre ślana jest dla: − wody surowej (woda ujmowana z uj ęcia i wprowadzana do stacji uzdatniania), − wody uzdatnionej podawanej do sieci ze SUW, − wody w punktach czerpania przez konsumentów (woda na sieci wodoci ągowej, woda pobierana z hydrantów, budynków u żyteczno ści publicznej, sklepów, itp.). W 2011 r. pod nadzorem PPIS Żnin znajdowało si ę 9 wodoci ągów publicznych na terenie miasta i gminy Żnin. Jako ść wody dostarczanej przez 8 urz ądze ń odpowiadała wymaganiom okre ślonym w Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia i w zwi ązku z tym Inspektor Sanitarny w Żninie stwierdził przydatno ść wody do spo życia. Incydentalnie zdarzały si ę krótkotrwałe przekroczenia najwy ższych dopuszczalnych warto ści parametrów takich jak mangan czy wska źnik m ętno ści. Natomiast wodoci ąg Brzyskorzystewko zarz ądzany przez Przedsi ębiorstwo Rolno-Przetwórcze „Brzysko-Rol” w Brzyskorzystewku produkuje wod ę o warunkowej przydatno ści do spo życia z uwagi na utrzymuj ące si ę przekroczenie normatywnej zawarto ści manganu. W zwi ązku z powy ższym PPIS w Żninie prowadzi post ępowanie administracyjne nakazuj ące zapewni ć konsumentom wod ę o dobrej jako ści. Przekroczenia badanych parametrów stwierdzono w przypadku nast ępuj ących urz ądze ń: a) wodoci ąg Dobrylewo: przekroczenia manganu (12.2011r.) na sieci w Dobrylewie (148,6 µg/l – norma 50 µg/l) – przeprowadzono działania naprawcze polegaj ące na płukaniu sieci wodoci ągowej, nast ępnie wykonano powtórne badania wody, które nie wykazało przekrocze ń, b) wodoci ąg Biało żewin: − przekroczenia manganu (05.2011r.) na sieci w Skarbienicach (76,8 µg/l) - przeprowadzono działania naprawcze polegaj ące na płukaniu sieci wodoci ągowej, nast ępnie wykonano powtórne badania wody, które nie wykazało przekrocze ń, − przekroczenia wska źnika mętno ści (10.2011r.) tak że na sieci w Skarbienicach (2,49 NTU – norma 1 NTU) - przeprowadzono działania naprawcze polegaj ące na płukaniu sieci wodoci ągowej, nast ępnie wykonano powtórne badania wody, które nie wykazało przekrocze ń, c) wodoci ąg Brzyskorzystewko: − w pi ęciu próbkach stwierdzono przekroczenia zawarto ści manganu: w lutym 2011r. na stacji uzdatniania wody (384 µg/l) i na sieci w Brzyskorzystewku (280 µg/l), w sierpniu 2011r. na stacji uzdatniania wody (75 µg/l), w listopadzie 2011r. na stacji uzdatniania wody (429 µg/l) oraz na sieci w Brzyskorzystewku (335 µg/l). − w listopadzie 2011r. stwierdzono równie ż przekroczenie amonowego jonu – 0,53 mg/l (norma 0,5 mg/l) w próbce pobranej w stacji uzdatniania wody. W powy ższych przypadkach zarz ądzaj ący wodoci ągiem Przedsi ębiorstwo Rolno - Przetwórcze „Brzysko-Rol” z Brzyskorzystewka przeprowadzał działania naprawcze polegaj ące na płukaniu urz ądze ń uzdatniaj ących i sieci wodoci ągowej, które nie spowodowały poprawy jako ści wody w zakresie zawarto ści manganu.

Woda ujmowana w pozostałych wodoci ągach spełniała wymagania i naddawała si ę do spo życia przez ludzi bez konieczno ści podejmowania działa ń naprawczych.

34 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA

3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA

Na terenie Miasta i Gminy Żnin funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez system kanalizacji eksploatowany przez Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji WIK Sp. z o.o. Żnin.

Tabela 18. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Miasta i Gminy Żnin Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej [km] 52,8 59,8 131,9 w tym ogólnospławnej [km] b.d. b.d. 5,1 w tym sanitarnej [km] b.d. b.d. 103,5 w tym deszczowej [km] b.d. b.d. 23,3 długo ść kanalizacji grawitacyjnej [km] b.d. b.d. 54,8 długo ść kanalizacji tłocznej [km] b.d. b.d. 48,7 ilo ść przepompowni sieciowych [szt.] b.d. b.d. 33 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 1 177 562 1 739 zamieszkania [szt.] poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego b.d. b.d. 13,7 zamieszkania [km] ścieki odprowadzone [dam 3] 594 116 710 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej 14 245 3 793 17 672 korzystaj ący z instalacji [%] 83,9 31,3 80 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 726,9 25,6 48,9 Źródło: ZWiK Żnin (2011), Sprawozdanie KPO ŚK (2011), GUS – Bank Danych Lokalnych* (2010)

Tabela 19. Wykaz skanalizowanych miejscowo ści Długo ść Ilo ść Ilo ść osób Przepompownia sieci gospodarstw korzystaj ących ścieków, Lp. Miejscowo ść kanalizacji skanalizo- z sieci oznaczenie, bytowej wanych kanalizacyjnej lokalizacja 1 Biało żewin 2,9 8 32 P10, P11 P21, P22, P23, 2 Bo żejewiczki 6,5 65 325 P24, P25, P26 3 Brzyskorzystewko 3,6 12 757 P3 4 Cerekwica 7,9 38 909 P4 5 Dobrylewo 1,4 43 147 P19 6 Jadowniki Rycerskie 5,4 31 124 P7 7 Jaroszewo 1,7 54 162 - 8 Kaczkówko 3,6 31 139 P6 9 Murczyn - 1 6 - 10 Podgórzyn 2,9 68 210 - 11 Podobowice 0,9 3 115 P13 12 Rydlewo 4,0 37 199 P16, P17 13 Sielec 8,7 54 271 P9 14 Sł ębowo - - - P12

35 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Długo ść Ilo ść Ilo ść osób Przepompownia sieci gospodarstw korzystaj ących ścieków, Lp. Miejscowo ść kanalizacji skanalizo- z sieci oznaczenie, bytowej wanych kanalizacyjnej lokalizacja 15 Sobiejuchy 2,8 49 122 P18 16 Uścikowo 3,9 48 156 P8 17 Wilczkowo 3,6 20 119 P5 P1, P2, P14, 18 Żnin 52,8 1 177 14 245 P15, P20 Źródło: ZWiK Żnin (2011)

Zgodnie z danymi ZWiK Żnin, miejscowo ściami, które nie s ą jeszcze podł ączone do sieci kanalizacyjnej s ą: Bo żejewice, Brzyskorzystew, Chomi ąż a Ksi ęż a, Dochanowo, Gorzyce, Jadowniki Bielskie, Januszkowo, Kaczkowo, Kierzkowo, Murczynek, Nadborowo, Pary ż, Redczyce, Sarbinowo, Skarbienice, Słabomierz, Sulinowo, Ustaszewo, Wawrzynki, Wenecja, Wójcin.

Z danych ZWiK Żnin wynika, że ścieki do sieci kanalizacyjnej odprowadzane s ą nie tylko z gospodarstw domowych. Z sieci tej korzystają tak że zakłady zlokalizowane na terenie miasta i gminy. Poni ższa tabela zawiera zestawienie tych zakładów.

Tabela 20. Zakłady podł ączone do sieci kanalizacji sanitarnej Ilo ść Rodzaj wprowadzonych Lp. Nazwa zakładu ścieków Opomiarowanie ścieków wg umowy 3 w 2011r. [m ] PPHU Rogalik 1 produkcja wodomierz 108 ul. 700-Lecia, Żnin PSS Społem 2 produkcja wodomierz 254 ul. Składowa, Żnin Wypiek ciast 3 produkcja wodomierz 268 ul. Opłotkowa, Żnin PPH Jantex 4 produkcja wodomierz 512 ul. Składowa, Żnin Piekarnia 5 produkcja wodomierz 222 ul. Sportowa, Żnin Cukiernia 6 produkcja wodomierz 692 ul. Jasna, Żnin Pepsi Cola 7 produkcja wodomierz 102 723 ul. Fabryczna, Żnin Źródło: ZWiK Żnin (2011)

Aglomeracja kanalizacyjna

Dla Miasta i Gminy Żnin wyznaczono Aglomeracj ę Żnin. Dokument ten został zatwierdzony rozporz ądzeniem Wojewody Kujawsko-Pomorskiego Nr 97/2006 z dn. 14 wrze śnia 2006 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 135 z dn. 25.09.2006r.).

36 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Wyznaczona Aglomeracja Żnin obj ęta została Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK). Zgodnie z aktualizacj ą KPO ŚK z roku 2010, liczb ę RLM dla tej Aglomeracji okre ślono na 22 483. W skład Aglomeracji9 Żnin wchodz ą nast ępuj ące jednostki administracyjne: miasto i gmina Żnin oraz gmina G ąsawa. Sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) za rok 2011, sporz ądzane na podstawie informacji pozyskiwanych od gmin wchodz ących w skład Aglomeracji Żnin, okre śla realizacj ę Planu Aglomeracji Żnin nast ępuj ąco (dane zbiorcze dla dwóch jednostek):

Tabela 21. Dane na temat realizacji KPO ŚK dla Aglomeracji Żnin (2011) Wska źnik Warto ść

liczba rzeczywistych mieszka ńców w aglomeracji 29 851

liczba mieszka ńców korzystaj ących z systemu 22 397 kanalizacyjnego

liczba mieszka ńców obsługiwanych przez tabor 7 171 asenizacyjny liczba mieszka ńców obsługiwanych przez systemy indywidualne (przydomowe oczyszczalnie 283 ścieków) długo ść sieci kanalizacyjnej sanitarnej 168,2 w aglomeracji długo ść sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej 5,1 w aglomeracji

długo ść kanalizacji deszczowej 23,3 ilo ść ścieków komunalnych powstaj ących 1 140,1 Źródło: Sprawozdanie z realizacji KPO ŚK za rok 2011, Urz ąd Miejski w Żninie

System kanalizacji zbiorczej na terenie gminy wymaga dalszej rozbudowy zgodnie z Planem Aglomeracji, natomiast sie ć kanalizacyjna w obszarze miasta modernizacji (głównie dotyczy to rozdziału kanalizacji ogólnospławnej w centrum Żnina oraz budowy kanalizacji deszczowej w miejscach wymagaj ących tego typu infrastruktury) oraz rozbudowy na terenach nieuzbrojonych przewidzianych planami zagospodarowania przestrzennego pod zabudow ę mieszkaniow ą. Docelowo sieci ą kanalizacyjn ą powinny zosta ć obj ęte wszystkie miejscowo ści Gminy przewidziane w Planie Aglomeracji Żnin.

3.1.2.2. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ

Zgodnie z ustaw ą z dn. 10.01.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę:

37 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− zbiorniki bezodpływowe (szamba) - indywidualne gromadzenie ścieków w szczelnych zbiornikach na nieczysto ści ciekłe i okresowym ich wypró żnianiu poprzez pojazdy asenizacyjne, − przydomowe oczyszczalnie ścieków – niewielkich przepustowo ści oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o ró żne dopuszczalne prawem technologie. Na podstawie ustawy z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. 2005, Nr 236, poz. 2008 ze zm.) przył ączenie nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je żeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków jest obowi ązkiem wła ściciela nieruchomo ści. Ustawa nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró żniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE

Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach okre śla, że zbiornik bezodpływowy to instalacja i urz ądzenie przeznaczone do gromadzenia nieczysto ści ciekłych w miejscu ich powstawania. Nie zostały okre ślone prawnie wymagania dotycz ące jako ści prowadzonej ewidencji zbiorników bezodpływowych. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowo ści okre ślaj ącym: pojemno ść , ilo ść osób korzystaj ących ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelno ść , rok budowy), zawarta umowa na opró żnianie zbiornika. W Mie ście i Gminie Żnin funkcjonuje 1 426 zbiorników bezodpływowych. Na terenie miasta jest 70 zbiorników, a na terenie wiejskim Gminy około 1 356 zbiorników.

Tabela 22. Zestawienie ilo ści zbiorników bezodpływowych w Mie ście i Gminie Żnin Ilo ść zbiorników Ilo ść zbiorników Lp. Nazwa miejscowo ści bezodpływowych Lp. Nazwa miejscowo ści bezodpływowych [szt.] [szt.] 1 Biało żewin 92 22 Podgórzyn 12 2 Bo żejewice 42 23 Podobowice 60 3 Bo żejewiczki 6 24 Redczyce 14 4 Brzyskorzystew 60 25 Rydlewo 0 5 Brzyskorzystewko 5 26 Sarbinowo 40 6 Cerekwica 12 27 Sielec 0 7 Chomi ąż a Ksi ęż a 5 28 Skarbienice 7 8 Dobrylewo 0 29 Słabomierz 26 9 Dochanowo 36 30 Sł ębowo 62 10 Gorzyce 70 31 Sobiejuchy 50 11 Jadowniki Bielskie 30 32 Sulinowo 34 12 Jadowniki Rycerskie 65 33 Ustaszewo 27 13 Januszkowo 53 34 Uścikowo 0 14 Jaroszewo 10 35 Wawrzynki 34 15 Kaczkowo 22 36 Wenecja 65

38 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ilo ść zbiorników Ilo ść zbiorników Lp. Nazwa miejscowo ści bezodpływowych Lp. Nazwa miejscowo ści bezodpływowych [szt.] [szt.] 16 Kaczkówko 10 37 Wilczkowo 15 17 Kierzkowo 24 38 Wójcin 45 18 Murczyn 62 39 Żnin-Wie ś 10 19 Murczynek 23 40 Żnin (miasto) 70 20 Nadborowo 29 Ogółem 1 426 21 Pary ż 24 Źródło: ewidencja Urz ędu Miejskiego w Żninie (2012)

Wła ścicieli nieruchomo ści na terenie Miasta i Gminy obowi ązuj ą przepisy Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy. Nakłada on na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści szereg obowi ązków zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz nakłada obowi ązki zwi ązane z gospodark ą nieczysto ściami płynnymi. Na terenie Miasta i Gminy obowi ązuj ą ustalenia Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Żnin, który został uchwalony w dniu 24 marca 2006 r. (uchwała Rady Miejskiej w Żninie nr XXXIV/354/2006). W zwi ązku ze zmian ą ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach w najbli ższym czasie Regulamin b ędzie aktualizowany. Analizuj ąc dokument Regulaminu mo żna stwierdzi ć, że reguluje on w sposób odpowiedni przepisy utrzymania czysto ści i porz ądku w zakresie post ępowania z nieczysto ściami ciekłymi.

Wywozem nieczysto ści ciekłych na terenie Miasta i Gminy zajmują si ę 4 podmioty, które w my śl przepisów ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach uzyskały w drodze decyzji Burmistrza Żnina zezwolenie na świadczenie usług wywozowych oraz spełniają warunki techniczne okre ślone prawnie i wymagania do prowadzenia takich usług: − Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o., ul. Mickiewicza 22, 88-400 Żnin (dec. nr I.PZR.7050-2/06 z dnia 27.09.2006r., na okres 10 lat) – w 2011 roku na stacj ę zlewn ą w Jaroszewie zostało wywiezionych 7 310 m 3 ścieków komunalnych (a w I kwartale 2012 roku - 1 879,5 m3), − Zenon Budziak, Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowo – transportowe BE-DROGS, ul. Okr ęż na 13, 88-400 Żnin (dec. nr MR Ś.7050-4/09 z dnia 30.09.2009r., na okres 10 lat) – w 2011 roku na stacj ę zlewn ą w Jaroszewie zostało wywiezionych 3 345 m3 ścieków komunalnych (a w I kwartale 2012 roku – 410 m3), − TOI-TOI Polska Sp. z o.o., ul. Płochoci ńska 29, 03-044 Warszawa (zmiana dec. nr MR Ś.7050-2/10 z dnia 14.06.2010r.odno śnie nazwy, obowi ązuje dec. nr MR Ś.7050- 1/08 z dnia 17.03.2008r., na okres 10 lat) – w I kwartale 2012 roku na stacj ę zlewn ą w Jaroszewie zostało wywiezionych 8,5 m3 ścieków komunalnych, − El żbieta Przybyłowicz, Bo żejewice 27, 88-400 Żnin (dec. nr MR Ś.7031.35.2012 z dnia 30.04.2012 r., na okres 10 lat), prowadz ąca działalno ść gospodarcz ą „O środek Wczasowy ROMA” w Ostrówcach 1 (gm. G ąsawa), firma nie składała do ko ńca lipca 2012 roku sprawozdania.

39 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

Przydomowe oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści zazwyczaj do 5 m3 na dob ę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mog ąca negatywnie oddziaływa ć na środowisko, podlega zgłoszeniu organowi ochrony środowiska. W my śl przepisów ustawy Prawo Budowlane oczyszczalnia podlega zgłoszeniu: − do Starostwa Powiatowego – zgłoszenie budowy (budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajno ści do 7,5 m3 na dob ę nie wymaga uzyskania pozwolenia na budow ę, ale wymaga zgłoszenia wła ściwemu organowi), − do Gminy – zgłoszenie eksploatacji (zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale ży przedło żyć Wójtowi, Burmistrzowi lub Prezydentowi Miasta, w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami).

Z danych przekazanych przez Urz ąd Miejski, wynika, że na terenie Miasta i Gminy Żnin znajduj ą si ę 53 oczyszczalnie przydomowe (na terenie miasta – 5 szt., na terenie wiejskim – 48 szt.).

Tabela 23. Wykaz przydomowych oczyszczalni na terenie miasta i gminy Żnin Lp. Lokalizacja Rok Lp. Lokalizacja Rok 1. Biało żewin 10 (dz. 154/3) 2009 33. Wawrzynki 20 (dz. 57) 2009 2. Biało żewin 49 (dz. 257/3) 2008 34. Wenecja (dz. 9/1) 2011 3. Bo żejewice 16 (dz. 133/3) 2010 35. Wenecja (dz. 9/4) 2009 4. Bo żejewice 18 (dz. 28/2) 2008 36. Wenecja (dz. 16/6) 2011 5. Bo żejewice 34a (dz. 53/2) 2006 37. Wenecja (dz. 44/7) 2009 Bo żejewiczki, ul. Rolna 36 6. 2004 38. Wenecja (dz. 89/4) 2006 (dz. 41/2) Brzyskorzystew 47B 7. 2011 39. Wenecja (dz. 89/23) 2009 (dz. 170/1) Cerekwica 29 8. 2011 40. Wenecja (dz. 89/25) 2011 (dz. 381, 119/6) 9. Cerekwica 56 (dz. 15/3) 2007 41. Wenecja (dz. 106/12) 2010 Wenecja 16 10. Dochanowo 40 (dz. 7) 2011 42. 2008 (dz. 5/2 i 5/3) 11. Gorzyce (dz. 61/4) 2010 43. Wenecja 18 (dz. 67) 2008 12. Gorzyce 19 (dz. 198/1) 2010 44. Wenecja 18 (dz. 68/2) 2008 13. Gorzyce 25a (dz. 72 i 73) 2009 45. Wenecja 19 (dz. 10/1) 2007 14. Jadowniki 2006 46. Wenecja 19 (dz. 10/4) 2008 15. Jadowniki (dz. 61/3 i 61/4) 2006 47. Wenecja 19 (dz. 10/4) 2011 16. Jadowniki (dz. 17/2 i 17/3) 2009 48. Wenecja 23 (dz. 13/2) 2009 17. Januszkowo (dz. 100) 2009 49. Wenecja 25 (dz. 14/4) 2011 18. Kierzkowo 9 2006 50. Wenecja 27A (dz. 16/7) 2009 Kierzkowo 10A 19. 2008 51. Wenecja 27 (dz. 16/3) 2011 (dz. 87/1, 88/3, 88/5)

40 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Lp. Lokalizacja Rok Lp. Lokalizacja Rok 20. Murczyn (dz. 142/9) 2012 52. Wenecja 27 (dz. 16/5) 2011 21. Murczyn 6 (dz. 66) 2008 53. Wenecja 29B (dz. 89/5) 2009 22. Murczyn 28 (dz. 128) 2008 54. Wenecja 34A (dz. 20) 2009 23. Murczyn 48/4 (dz. 112/4) 2009 55. Wenecja 42 (dz. 105/1) 2010 Murczyn 61 (dz. 32/3) 24. dwie odr ębne 2009 56. Wójcin 2006 oczyszczalnie 25. Murczyn 69 (dz. 23) 2010 57. Żnin, ul. 1-Stycznia 27 2006 Żnin, ul. Podgórna 26. Murczyn 76 (dz. 174/4) 2012 58. 2007 (dz. 137/1, 138/1) Żnin, ul. Skromna 2 27. Nadborowo 16 2006 59. 2007 (dz. 564/4) Żnin, ul. Skromna 2 28. Nadborowo 18 (dz. nr 34) 2011 60. 2008 (dz. 564/3) Żnin, ul. Orzeszkowej 29. Sarbinowo 23 (dz. 69/1) 2007 61. b.d. (dz. 220/4) Żnin, ul. Aliantów 30. Skarbienice (dz. 12/2) 2007 62. (Porzeczkowa 9) 2004 (dz. 530/17) Żnin-Wie ś 31. Słabomierz 3 (dz. 45/6) 2011 63. 2008 ul. Traugutta 4 Żnin, ul. D ąbrowskiego 32. Słabomierz 13 (dz. 72/6) 2011 64. 2007 (dz. 564/4) Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie (06.2012), Starostwo Powiatowe w Żninie (zgłoszenie budowy)

Użytkownik przydomowej oczyszczalni ścieków powinien równie ż wiedzie ć, że przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je żeli nieruchomo ść jest wyposa żona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków. Jest to element istotny zarówno dla u żytkownika, jak i gminy. U żytkownik planuj ąc budow ę przydomowej oczyszczalni ścieków powinien zasi ęgn ąć informacji dotycz ących planów skanalizowania jego działki, poniewa ż mo że spotka ć si ę z odmow ą mo żliwo ści eksploatacji przydomowej oczyszczalni. Gmina natomiast powinna zna ć dokładnie plany skanalizowania poszczególnych miejscowo ści i podł ączenia działek, aby przy zgłoszeniu eksploatacji móc wyda ć sprzeciw dla inwestycji, dla której planuje si ę skanalizowanie. Wybudowanie oczyszczalni przydomowej i brak odmowy eksploatacji, a w nast ępstwie odmowa podł ączenia działki do kanalizacji mogłaby, bowiem wpływa ć na ekonomiczno ść inwestycji skanalizowania terenu.

3.1.3. ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW

3.1.3.1. KOMUNALNA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W MIEJSCOWO ŚCI JAROSZEWO

Ścieki komunalne z terenu Miasta i Gminy Żnin (ale równie ż z terenu Gmina G ąsawa w ramach Aglomeracji Kanalizacyjnej Żnin) odprowadzane s ą do komunalnej oczyszczalni

41 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

ścieków zlokalizowanej w miejscowo ści Jaroszewo (dz. ew. 193, 174/8, 194). Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest Jezioro Żni ńskie Du że. Starosta Żni ński wydał dla tego obiektu, dla ZWiK Żnin pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie oczyszczonych ścieków kolektorem zrzutowym poprzez wylot W-1 do wód jeziora – pozwolenie nr OŚ.6341.27.2011 z dnia 24.01.2012 r. (obowi ązuje do 31.12.2012r.). Oczyszczalnia ścieków funkcjonuje w oparciu o nast ępuj ące parametry technologiczne: 3 − Qdśr = 4 700 m /d (dla pogody suchej), 3 − Qdmax = 10 368 m /d (dla pogody deszczowej), 3 − Qhmax = 421 m /h (dla pogody suchej), 3 − Qrokmax = 2 633 716 m /rok. Oczyszczalnia ścieków została wybudowana w 1985 r., od tego czasu została poddana dwukrotnie modernizacji, w latach 1998 i 2010. Dla bezpiecze ństwa ci ągło ści oczyszczania ścieków urz ądzenia technologiczne ułożone s ą w dwa identyczne ci ągi technologiczne. Aglomeracja Żnin obejmuje dwie s ąsiaduj ące gminy, czyli Gmin ę Żnin i Gmin ę Gąsawa. Na oczyszczalni znajduje si ę automatyczna stacja zlewna nieczysto ści ciekłych o przepustowo ści 150 m3/d. Komunalna Oczyszczalnia Ścieków Jaroszewo dla Aglomeracji Żnin oczyszcza ścieki komunalne w technologii Bardenpho 3-fazowym ze wst ępn ą predenitryfikacj ą osadu powrotnego i wspomaganiem chemicznym. Recyrkulacja wewn ętrzna wynosi 300 %. Cyrkulacja osadu powrotnego wynosi natomiast 100 %. Jest to oczyszczalnia o 3- stopniowym systemie oczyszczania, mechaniczno – chemiczno - biologiczna. Składa si ę z pi ęciu podstawowych cz ęś ci: a) cz ęść mechaniczna: − komora odgazowania, − krata mechaniczna schodkowa o prze świcie 3 mm, − krata r ęczna awaryjna o prze świcie 20 mm, − piaskownik poziomo - wirowy, − separator piasku, − dwa osadniki wst ępne podłu żne. b) cz ęść biologiczna (dwa ci ągi technologiczne): − komora anoksyczna (niedotleniona predenitryfikacji), − komora anaerobowa (beztlenowa), − komora anoksyczna (niedotleniona), − komora aerobowa (tienowa), − osadnik wtórny. c) cz ęść chemiczna (instalacja PIX-113): − zbiornik PIX 25 m3, − instalacja PIX, d) cz ęść osadowa: − dwie wydzielone komory fermentacji osadu o pojemności 3 000 m3 ka żda, − prasa mechaniczna do odwadniania osadu o szeroko ści 2 m, − plac do obróbki osadu odwodnionego. e) urz ądzenia pomocnicze: − budynek administracyjny, magazyn, − stacja dmuchaw,

42 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− agregat pr ądotwórczy rezerwowy, − przepompownia wód opadowych i roztopowych, − przepompownia, − system sterowania i monitoringu oczyszczalni ścieków, − system sterowania i monitoringu przepompowni ścieków na kanalizacji sanitarnej, − komora pomiarowa ścieków oczyszczonych, − komora pomiarowa osadu powrotnego, − komora pomiarowa osadu nadmiernego, − komora pomiarowa cieków recyrkulowanych 1 i 2, − przepompownia osadów i wód, − transport.

Tabela 24. Informacja o oczyszczalni ścieków w Jaroszewie(2011r.) Ilo ść Wielko ść Ścieki dopływaj ące Ścieki Liczba ludno ści Liczba wytworzonych Rok oczyszczalni i oczyszczone dowo żone korzystaj ąca 3 RLM 3 3 3 osadów (m /dob ę) (dam = tys.m /rok) (dam ) z obiektu (tony) 1 118 (bez dowo żonych i opadowych – 796) 2011 4 700 43 945 13 352 20 750 z miasta Żnin - 568 z gminy Żnin - 116 z gminy G ąsawa - 112 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011 (ZWiK Znin)

Osady ściekowe poddawane s ą fermentacji w wydzielonych komorach fermentacji osadu, proces ten trwa około 30 dni (w wyniku czego powstaje około 2 – 4 % suchej masy osadu). Osady s ą prasowane na prasie ta śmowej o szeroko ści pasa 2 m (ok. 13 % suchej masy). Nast ępnie nast ępuje ulepszanie osadów, poprzez dodanie materiału strukturotwórczego i zafermentowanie. Odzysk osadów ściekowych nast ępuje poprzez ich zagospodarowanie rolnicze.

3.1.3.2. ZAKŁADOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

Oprócz komunalnej oczyszczalni ścieków, na analizowanym terenie funkcjonuj ą równie ż zakładowe oczyszczalnie ścieków. Ścieki podczyszczone na terenie zakładów s ą wprowadzane do kanalizacji miejskiej na podstawie umów z eksploatatorem sieci kanalizacyjnej WIK Sp. z o.o. Cukrownia Żnin posiada nast ępuj ąca przepustowo ść zrzutu do kanalizacji miejskiej: 3 3 Qmax - 1 700 m /d, Q d – 1 400 m /d. Ścieki socjalne kierowane są bezpo średnio do kanalizacji, a wody opadowe, poprzez piaskownik i separator oleju odprowadzane są do Jeziora Żnińskiego Du żego. Obecnie Cukrownia Żnin nie prowadzi produkcji.

Kolejnym podmiotem jest Pepsi-Cola General Bottlers Poland Sp. z o.o., który posiada podczyszczalni ę ścieków technologicznych i socjalnych. Ścieki po podczyszczeniu są odprowadzane kanalizacj ą na miejsk ą oczyszczalnie ścieków. Wody opadowe, poprzez

43 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

separator ropopochodnych i separator olejów i benzyn, odprowadzane s ą wylotem kolektora do rowu melioracji szczegółowej. Na terenie gminy Żnin funkcjonuje oczyszczalnia ścieków bytowych O środka Wypoczynkowego w Wenecji. Wła ścicielem o środka jest Przedsi ębiorstwo Handlowo- Produkcyjne „REKO” Sp. j. W.W. Rejter ZPChr z Bydgoszczy. Oczyszczalnia dla o środka hotelowo-rekreacyjnego w Wenecji posiada pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie oczyszczonych ścieków do wód stawów glonowych, a nast ępnie do stawu rekreacyjnego w obr ębie nieruchomo ści, po uprzednim oczyszczeniu ich w oczyszczalni ścieków mechaniczno-biologicznej znajduj ącej si ę na terenie o środka. Średnia dobowa wydajno ść 3 oczyszczalni została okre ślona na Q śrd = 69 m /d (w okresie letnim) oraz na Q śrd = 10 – 41,4 m3/d (poza sezonem).

3.1.3.3. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH I ROZTOPOWYCH

Tabela 25. Wykaz podmiotów, które posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych Numer decyzji Podmiot odpowiedzialny Pozwolenie wodnoprawne wydane na: termin obowi ązywania wprowadzanie ścieków, oczyszczonych wód opadowych i roztopowych z terenu oczyszczalni Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji o pow. zlewni 0,5873 ha, kolektorem do Jez. OŚ.6341.27.2011 WIK Sp. z o.o. Żni ńskiego Du żego z dnia 24.01.2012 r. ul. Mickiewicza 22a - Qśr = 76,35 l/s, (do 31.12.2012r.) 88-400 Żnin 3 - Qdmax = 6 596,6 m /d, 3 - Qhmax = 275 m /h

Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji wprowadzanie ścieków z przelewu burzowego OŚ.6341.27.2011 WIK Sp. z o.o. podczas wyst ępowania nawalnych deszczy poprzez przelew burzowy wylotem do Jez. z dnia 24.01.2012 r. ul. Mickiewicza 22a Żni ńskiego Du żego (do 31.12.2012r.) 88-400 Żnin 3 - qs = 110 dm /s Gmina Żnin wprowadzanie wody deszczowej i roztopowej do OŚ.6341.15.2011 Urz ąd Miejski w Żninie wód oraz odprowadzanie z pow. utwardzonych z dnia 18.07.2011 r. ul. 700-Lecia 39 do rzeki G ąsawki z pow. 0,456 ha (ul. S ądowa) (do 30.06.2021r.) 88-400 Żnin - Qmax = 137,22 l/s wprowadzanie wody deszczowej i roztopowej do Gmina Żnin wód jeziora Żni ńskiego Małego (ul. Sienkiewicza, OŚ.6223-10/10 Urz ąd Miejski w Żninie Pocztowa, Poprzeczna, Podmurna, Średnia) z dnia 26.04.2010 r. ul. 700-Lecia 39 z pow. 6,868 ha 3 (do 31.03.2020r.) 88-400 Żnin - Qmax = 494 dm /s 3 - Qśrrok = 4 046,63 m /rok

Gmina Żnin wprowadzanie wód deszczowych i roztopowych do wód jeziora Żni ńskiego Małego OŚ.6223-3/09 Urz ąd Miejski w Żninie (ul. Dąbrowskiego, Skromna) z pow. 39,2 ha z dnia 04.06.2009 r. ul. 700-Lecia 39 3 - Qmax = 573 dm /s (do 31.05.2019r.) 88-400 Żnin 3 - Qśrrok = 47 630 m /rok Gmina Żnin wprowadzanie oczyszczonych wód deszczowych OŚ.6223-14/08 i roztopowych do rzeki G ąsawki (ul. Śniadeckich, Urz ąd Miejski w Żninie z dnia 15.09.2008 r. Wodna, cz ęść Pl. Wolności, Pl. Działowy) z pow. ul. 700-Lecia 39 3,187 ha (do 30.06.2018r.)

44 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

88-400 Żnin - Qdmax = 168,82 l/s 3 - Qmax = 22,98 m /dob ę 3 - Qśrrok = 1 002,8 m /rok Gmina Żnin wprowadzanie oczyszczonych wód deszczowych OŚ.6223-1/07 Urz ąd Miejski w Żninie i roztopowych do rzeki G ąsawki z pow. 64,889 ha 3 z dnia 16.02.2007 r. ul. 700-Lecia 39 - Qmax = 1 551,77 dm /s 3 (do 31.12.2016r.) 88-400 Żnin - Qśrrok = 123 300 m /rok USKOM ŻNIN Sp. z o.o. OŚ.6223-29/10 Wawrzynki 35 wprowadzanie oczyszczonych wód deszczowych z dnia 30.08.2010 r. i roztopowych do ziemi 88-400 Żnin 3 (do 31.07.2020r.) - Qmax = 98,90 dm /s 3 (USKOM Żnin jest (USKOM ŻNIN dnia 15.06.12 r. - Qśrdobowe = 10,43 m /d w trakcie 3 aktem notarialnym nr - Qśrrok = 3 807 m /rok przenoszenia Rep.A2320/2012 przej ął EKO-PRO uprawnie ń) wprowadzanie oczyszczonych wód deszczowych Pepsi Cola General Bottlers Poland i roztopowych do ziemi z terenu zakładu z pow. Sp. z o.o., Zakład Produkcyjny 8 ha OŚ.6341.33.2011 3 w Żninie - Qs = 315 dm /s z dnia 24.01.2012 r. 3 ul. Fabryczna 13 - Qmaxh = 449 m /d (do 31.12.2021r.) 3 88-400 Żnin - Qśrdobowe = 46 m /d 3 - Qśrrok = 16 730 m /rok

P.W.P.H. „Lipro" wprowadzanie oczyszczonych wód deszczowych i roztopowych do ziemi z terenu stacji paliw OŚ.6223-5/10 Import - Eksport ZpChr. w m. Jaroszewo (dz. 18/5) z pow. 9,7 ha z dnia 08.03.2010 r. ul. Aliantów - Qmax = 72 l/s (do 28.02.2020r.) 88-400 Żnin 3 - Qśrrok = 4 320 m /rok Źródło: na podstawie pozwole ń wodnoprawnych przekazanych przez Urz ąd Miejski w Żninie

3.2. ELEKTROENERGETYKA

W energi ę elektryczn ą mieszka ńcy miasta i gminy Żnin zaopatrywani s ą z elektroenergetycznych linii przesyłowych najwy ższych napi ęć NN w sposób po średni. Bezpo średnim źródłem zasilania jest linia WN 110 kV, przebiegaj ąca przez miejscowo ści Wójcin, Kierzkowo, Jadowniki, Białożewin, Rydlewo, Żnin, Brzyskorzystew. W północno – zachodnim rejonie miasta zlokalizowany jest jedyny w gminie GPZ – Główny Punkt Zasilania, który stanowi powi ązanie linii WN 110 kV z miejsk ą i gminn ą sieci ą elektroenergetyczn ą.

Tabela 26. Dane dotycz ące odbiorców energii elektrycznej na terenie Miasta Żnin Wska źnik Obszar miejski

odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu [szt.] 7 047

zu życie energii elektrycznej na niskim napi ęciu [MW/h] 15 496 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2010)

Przebieg sieci elektroenergetycznych nale ży uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym. Wzdłu ż linii wyznaczono pas technologiczny o szeroko ści 20 m od osi linii po obu stronach. W obszarze pasa technologicznego obowi ązuj ą ograniczenia w użytkowaniu i zagospodarowaniu terenu, zwi ązane z lokalizowaniem budynków mieszkalnych i innych

45 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 przeznaczonych na pobyt stały ludzi, lokalizacj ą budowli zawieraj ących materiały niebezpieczne po żarowo, stref zagro żonych wybuchem oraz konstrukcji wysokich, a tak że z zalesianiem terenów rolnych. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo że nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ

W Mie ście i Gminie Żnin znajduje si ę wiele instalacji i urz ądze ń wykorzystuj ących energię odnawialn ą do produkcji ciepła. Na podstawie dost ępnych danych wynika, że na terenie Miasta i Gminy funkcjonuj ą nast ępuj ące instalacje i urz ądzenia (www.eo.org.pl): − Skarbienice - plantacja wierzby (Zakład Przetwórstwa Mi ęsnego Kwieciński i spółka w Bo żejewiczkach, gm. Żnin wykorzystuje wierzb ę dla potrzeb energetycznych), − Cerekwica - na fermie trzody chlewnej Przedsi ębiorstwa „CERPLON” zainstalowano piec grzewczy, w którym spala si ę słom ę (baloty), gdzie wykorzystuje si ę wytworzon ą energi ę ciepln ą do celów ogrzewania pomieszcze ń inwentarskich i socjalnych oraz podgrzewania ciepłej wody, a tak że do wytworzenia pary słu żą cej do procesów technologicznych przy produkcji spirytusu gorzelnianego w Gorzelni Świ ątkowo w gminie Janowiec Wlkp. − Kierzkowo - piec (o mocy 110 kW) spalaj ący biomas ę na terenie zakładu produkcji drzewnej, słu ży do ogrzewania hali produkcyjnej oraz do podgrzewania ciepłej wody użytkowej w pomieszczeniach biurowo - socjalnych, jako opał wykorzystuje si ę drewniane odpady, zrzyny, trociny, zr ębki drzewne, − kolektory słoneczne na potrzeby ogrzewania gospodarstw domowych, np. instalacja zasilaj ąca dom jednorodzinny w Żninie przy ul. Żeglarskiej, − Biało żewin (dz. ew. 73) - elektrownia wiatrowa o mocy 2 MW i wysoko ści wie ży 125 m wraz z urz ądzeniami do przesyłania energii elektrycznej, − Bo żejewiczki (dz. ew. 8 oraz 24) - elektrownia wiatrowa o mocy 2 MW i wysoko ści wie ży 125 m wraz z urz ądzeniami do przesyłania energii elektrycznej, − Sarbinowo (dz. ew. 271/2) - elektrownia wiatrowa o mocy 2 MW i wysoko ści wie ży 125 m wraz z urz ądzeniami do przesyłania energii elektrycznej, − Wilczkowo (dz. ew. 82) - elektrownia wiatrowa o mocy 0,85 MW i wysoko ści wie ży 90 m wraz z urz ądzeniami do przesyłania energii elektrycznej. Główny inwestor zwi ązany z elektrowniami wiatrowymi, WINBUD Sp. z o.o. planuje budow ę kolejnych elektrowni. Dla 15 projektowanych obiektów sporz ądzane s ą plany miejscowe i wydane decyzje środowiskowe. B ędą to wiatraki o mocy 2-3 MW, maksymalnej wysoko ść wie ży do 125 m. Zlokalizowane maj ą zosta ć w nast ępuj ących miejscowo ściach: Uścikowo (2 szt. – dz. ew. 8/3), Słabomierz (2 szt. – dz. ew. 88/4 i 91/1), Gorzyce (9 szt. – dz. ew. 204, 221, 206, 214, 215, 163, 52), Bo żejewice (2 szt. – dz. ew. 76 i 42/1), Cerekwica (1 szt. – dz. ew. 38/10), Sarbinowo (1 szt. – dz. ew. 257/1). Innym inwestorem jest DIPOL s.c. I.S.P. Go ściniak. Firma ta planuje budow ę około 20 elektrowni wiatrowych (opracowywany aktualnie MPZP, post ępowanie w sprawie decyzji środowiskowej w trakcie). Obiekty b ędą miały moc 2-3 MW, maksymaln ą wysoko ść wie ży do 125 m. Planuje si ę budow ę elektrowni w nast ępuj ących miejscowo ściach: Sarbinowo (4 szt. – dz. ew. 4/2, 42/3, 109, 45), Sł ębowo (1 szt. – dz. ew. 89/3), Jaroszewo (2 szt. – dz. ew. 374, 375), Sulinowo (4 szt. – dz. ew. 42/3, 79/2, 86, 122), Dochanowo (4 szt. – dz. ew. 39, 42, 51/5, 59/2), Brzyskorzystew (5 szt. – dz. ew. 83, 196/1, 337 i 342).

46 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Na terenie Miasta i Gminy Żnin funkcjonuje przynajmniej 7 anten nadawczych operatorów telefonii komórkowych, zainstalowanych na wysokich obiektach, tak aby wypromieniowywa ć pola elektromagnetyczne na du że wysoko ści. Wi ększo ść anten znajduje si ę w mie ście.

Tabela 27. Wykaz anten nadawczych na terenie Miasta i Gminy Żnin Lp. Operator Poło żenie 1 Orange Podgórzyn (dz. nr 119/1) 2 Plus Żnin, Janickiego 48 3 Orange, Plus Żnin, Św. Floriana 4 4 T-Mobile Żnin, 700-Lecia 23 5 Orange Żnin, Mickiewicza 6 T-Mobile, Plus, Play Żnin, Mickiewicza 41 Źródło: /mapa.btsearch.pl

3.4. GAZOWNICTWO

Eksploatacj ą sieci gazowniczej w Mie ście i Gminie Żnin zajmuje si ę Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Gazownia Bydgoska. Na analizowanym obszarze zgazyfikowane jest prawie w cało ści miasto Żnin oraz wsie Murczyn i Jaroszewo. Stacje gazowe wysokiego ci śnienia zlokalizowane s ą w miejscowo ści Murczyn (przepustowo ść 1 500 m3/h) i Jaroszewo (przepustowo ść 1 500 m3/h). Natomiast stacje gazowe średniego ci śnienia funkcjonuj ą w miejscowo ści Jaroszewo (przepustowo ść 250 m3/h) oraz w mie ście: − na ul. Janickiego (przepustowo ść 1 500 m3/h), − na ul. Mickiewicza (przepustowo ść 600 m3/h), − na ul. Fabrycznej (przepustowo ść 370 m3/h). Żnin zasilany jest gazem ziemnym z gazoci ągu wysokiego ci śnienia DN 150 i DN 100.

Tabela 28. Dane dot. długo ści sieci gazowej na terenie Miasta i Gminy Żnin Długo ść gazoci ągów bez czynnych przył ączy gazowych wg podziału na ci śnienia [km] Obszar średnie niskie wysokie ogółem (pow. 10 kPa (do 10 kPa) (pow. 0,5 MPa) do 0,5 MPa) cz ęść miejska Gminy 21,353 19,239 5,814 14,300

cz ęść wiejska Gminy 3,737 - 1,477 2,260

RAZEM 25,09 19,239 7,291 16,56 Źródło: Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

47 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 29. Dane dot. przył ączy do sieci gazowej na terenie Miasta i Gminy Żnin

Długo ść i liczba czynnych przył ączy gazowych wg podziału na ci śnienia średnie średnie Obszar niskie niskie ogółem (pow. 10 kPa ogółem (pow. 10 kPa (do 10 kPa) (do 10 kPa) do 0,5 MPa) do 0,5 MPa) [km] [szt.] cz ęść miejska Gminy 12,905 12,513 0,392 823 801 22 cz ęść wiejska Gminy 0,201 0,031 0,170 6 3 3

RAZEM 13,106 12,544 0,562 829 804 25 Źródło: Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

W planach rozwoju Pomorskiej Spółki Gazownictwa obowi ązuj ących do roku 2013 dalsza gazyfikacja gminy nie jest przewidziana z uwagi na brak zgłosze ń, co jest konieczne, aby nowa sie ć była ekonomicznie uzasadniona.

3.5. CIEPŁOWNICTWO

Głównym producentem i dystrybutorem ciepła na terenie miasta i gminy Żnin jest Zakład Energetyki Cieplnej ZEC Sp. z o.o. w Żninie, zlokalizowany przy ulicy Fabrycznej 3. Do produkcji ciepła wykorzystywana jest kotłownia zlokalizowana w dzielnicy składowo – przemysłowej tak że przy ul. Fabrycznej. Kotłownia wyposa żona jest w kotły: WR- 10, WR-10, WR-6 o ł ącznej mocy 31,63 MW, które opalane s ą miałem w ęglowym (zu życie ok. 10 000 Mg rocznie). Ciepło dostarczane jest do nast ępuj ących obiektów i miejsc: - Spółdzielnia Mieszkaniowa w Żninie – 38 budynków, - Przedsi ębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej - 7 budynków, - wspólnoty mieszkaniowe – 25 budynków, - odbiorcy indywidualni – 380 domów jednorodzinnych, - pozostali odbiorcy: placówki o światowe - 5 szkół, przedszkole oraz szpital, zakłady przemysłowe i usługowe. Sie ć ciepłownicza przebiega przez nast ępuj ące ulice: Kopernika, 1 000-Lecia, Browarowa, Żytnia, Piwna, Aliantów, W. Pieni ęż nej, Ogrodowa, Sadowa, Gajowa, Klonowa, Chmielna, Wi śniowa, Kwiatowa, Słoneczna, Przemysłowa, Fabryczna, Niedziałkowskiego, Brzegowa, Spadowa, Na Skarpie, Dobaczewskiej, Żeglarska, Podgórna, Moniuszki, Wyspia ńskiego, Wyczółkowskiego, Konopnickiej, Staszica, Mickiewicza, Kasprowicza, Krasi ńskiego, Spokojna, Spółdzielcza, Plac Działowy, Lewandowskiego, Śniadeckich, Ko ściuszki, Pocztowa, Plac Wolno ści, Szkolna, S ądowa, Sienkiewicza, Szpitalna, Dąbrowskiego, Wiatrakowa oraz 1 Stycznia. Łączna długo ść sieci ciepłowniczej obsługiwanej przez Spółk ę ZEC to 30,212 km, w tym 45,53 % tej sieci wykonanej jest w technologii rur preizolowanych. ZEC obsługuje 510 węzłów ciepłowniczych, w tym: - 96 szt. (w tym 9 grupowych) to wymiennikowe kompaktowe stanowi ące własno ść ZEC, - 373 szt. domków jednorodzinnych, - 41 szt. w ęzłów to własno ść odbiorców ciepła. Na terenie gminy znajduj ą si ę kotłownie zasilające w c.o. osiedla budownictwa wielorodzinnego we wsiach Brzyskorzystewko oraz Cerekwica.

48 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.6. KOMUNIKACJA

Sie ć drogow ą na terenie Miasta i Gminy Żnin tworz ą ogólnodost ępne drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę jak ą pełni ą, dzieli si ę na nast ępuj ące kategorie: drogi krajowe, wojewódzkie, drogi powiatowe i gminne. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale żą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące organy administracji rz ądowej i samorz ądowej: − dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Bydgoszczy, − dróg wojewódzkich – Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, − dróg powiatowych – Zarz ąd Dróg Powiatowych w Żninie, − dróg gminnych – Burmistrz Żnina.

Ryc. 3. Układ komunikacyjny Gminy Żnin Źródło: PO Ś, 2008

3.6.1. DROGI

Główn ą sie ć komunikacyjn ą na terenie Miasta i Gminy buduj ą nast ępuj ące odcinki dróg (opis ci ągów komunikacyjnych znajduje si ę w dalszej cz ęś ci opracowania): − droga krajowa nr 5, − droga wojewódzka nr 251, − drogi powiatowe: 1939C, 1940C, 1941C, 1945C, 1955C, 2356C, 2364C, 2365C, 2301C, 2302C, 2303C, 2304C, 2305C, 2306C, 2307C, − drogi gminne.

49 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

DROGI KRAJOWE

Przez analizowany teren przebiega droga krajowa nr 5. Zgodnie z danymi przekazanymi przez GDDKiA w Bydgoszczy długo ść tej drogi na terenie gminy wynosi 13,944 km. Stan drogi krajowej okre śla si ę na średni i dobry. Szacuje si ę, że w stanie średnim jest około 3,554 km drogi, a w stanie dobrym – 10,390 km. Planuje si ę budow ę drogi ekspresowej S-5 na odcinku Nowe Marzy – Świecie – – Coto ń, która b ędzie stanowiła obwodnic ę miasta Żnin. Inwestycja ta jest obecnie na etapie przygotowa ń i pozyskiwania środków finansowych.

DROGI WOJEWÓDZKIE

Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy zarz ądza na terenie Miasta i Gminy Żnin drog ą wojewódzk ą nr 251 Kaliska – Inowrocław. Długo ść tego odcinka na omawianym terenie wynosi 4,876 km (w Żninie znajduje si ę odcinek drogi od km 23+688 do km 43+161). Zgodnie z danymi przekazanymi przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich stan drogi okre śla si ę, w zale żno ści od odcinka, na zły oraz dobry. Od km 23+688 do km 34+200 i od 34+590 do km 35+280 stan drogi okre ślany jest jako zły. Natomiast od km 34+200 do km 34+590 i od km 35+280 do km 43+161 stan okre śla si ę jako dobry. W latach 2013-2014 planuje si ę przebudow ę drogi na odcinku 11,202 km (od km 23+688 do km 34+200 oraz od km 34+590,3 do km 35+280).

50 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

DROGI POWIATOWE

Tabela 30. Zestawienie dróg powiatowych na terenie miasta i gminy Żnin Lp. Nr drogi Nazwa drogi Stan drogi Długo ść [km] Lp. Nr drogi Nazwa drogi Stan drogi Długo ść [km] Wawrzynki – Redczyce - 1 1939C Miastowice – Podobowice średni 8,302 16 2308C zły 9,206 Wilczkowo 2 1940C Dziewierzewo - Brzyskorzystewko dobry 6,535 17 2309C Murczyn - Biało żewin zły 4,375 Górki Zagajne – Juncewo - 3 1941C średni 5,710 18 2310C Januszkowo – Murczyn zły 3,286 Żerniki 4 1945C Smarzykowo - Retkowo dobry 1,404 19 2311C Jaroszewo - Bekanówka zły 1,979 5 1955C Chom ętowo - Żnin średni 8,061 20 2313C Ustaszewo - Uścikowo zły 3,167 6 2356C Smerzyn – Jabłówko - Murczynek zły 6,983 21 2314C Żnin – Janowiec Wlkp. średni 9,426 7 2364C Młodocin - Jadowniki zły 2,271 22 2322C Cerekwica - Kaczkowo zły 4,025 8 2365C Obielewo – Młodocin - Kierzkowo zły 1,638 23 2334C Cerekwica - Bo żejewice dobry 3,543 9 2301C Srebrna Góra - Nadborowo zły 1,835 24 2335C Bo żejewice - Gąsawa dobry 0,610 10 2302C Brzyskorzystew - Słabomierz średni 3,801 25 2337C Żnin - Szczepanowo średni 11,885 11 2303C Sielec - Juncewo zły 1,371 26 2338C Żnin – Gąsawa - Ryszewo dobry 5,852 12 2304C Słabomierz - Żnin zły 8,222 27 2339C Żnin – Ostrówce - Szczepanowo dobry 6,463 13 2305C Sł ębowo - Czewujewo dobry 8,064 28 2340C Wenecja – Wenecja O środek średni 2,270 14 2306C Piotrkowice - Sł ębowo średni 5,705 29 2341C – Wenecja średni 1,996 15 2307C Brzyskorzystew - Dobrylewo zły 1,704 30 2342C Wenecja - Dąbrowa zły 2,815 Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Żninie (ankieta)

Zgodnie z danymi przekazanymi przez Zarz ąd Dróg Powiatowych w Żninie, drogi powiatowe s ą na bie żą co remontowane i modernizowane, aby zapewni ć optymalne warunki komunikacyjne. Na najbli ższe lata zaplanowano nast ępuj ące roboty drogowe: − przebudowa drogi 1955C na odcinku Januszkowo – Żnin (2012r.), − przebudowa drogi 2314C na odcinku Żnin - Cerekwica (2013r.), − przebudowa drogi 2314C na odcinku Cerekwica – Uścikowo (2014r.), − przebudowa drogi 2314C na odcinku U ścikowo – Cerekwica (2014r.),

51 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− przebudowa drogi 2304C na odcinku Żnin – Słabomierz (2015r.), − przebudowa drogi 2341 na odcinku Wenecja – Balczewo (2014r.).

DROGI GMINNE

Tabela 31. Ewidencja dróg gminnych na terenie gminy Żnin Długo ść Długo ść Lp. Nr drogi Nazwa odcinka drogi Rodzaj nawierzchni Lp. Nr drogi Nazwa odcinka drogi Rodzaj nawierzchni w km w km Podgórzyn - Kostka, gruntowa 1 130201c-A 1,565 33 130231c 2,303 Pary ż - Gorzyce Gruntowa (naturalna) Huby Podgórskie (naturalna) Bitumiczna, kostka, Podgórzyn - Kaczkowo - Tłuczniowa, gruntowa 2 130201c 3,237 brukowa, gruntowa 34 130232c 1,067 Huby Podgórskie Wiewiórczyn (naturalna) (naturalna) Świ ątkowo – Bitumiczna, gruntowa 3 130202c 0,635 Januszkowo Wie ś Bitumiczna 35 130233c 2,775 Uścikowo - (naturalna) Kaczkowo Ustaszewo - 4 130203c 2,904 Murczynek - Kaliska Gruntowa (naturalna) 36 130234c 1,125 Tłuczniowa Świ ątkowo Żnin od ul. Podobowice - Bitumiczna, gruntowa 5 130204c 0,696 Kasztanowej, Bitumiczna, kostka 37 130235c 2,185 Ustaszewo (naturalna) Podgórzyn Tłuczniowa, gruntowa Wilczkowo - Sł ębowo - 6 130205c 2,366 Gruntowa (naturalna) 38 130236c 1,847 (wzmocn.), gruntowa Januszkowo Świerczewo (naturalna) Podgórzyn - Bitumiczna, kostka, Podobowice - 7 130206c 1,534 39 130237c 0,406 Bitumiczna, brukowa Biało żewin gruntowa (naturalna) Sł ębowo Dr. nr 2365c - Bitumiczna, tłuczniowa, 8 130207c 3,076 40 130238c 0,362 Sł ębowo - Szkoła Gruntowa (wzmocn.) Kierzkowo gruntowa (naturalna) Murczyn - Cerekwica - Bitumiczna, gruntowa 9 130208c 2,218 Bitumiczna 41 130239c 2,411 Jadowniki Bielskie Ustaszewo (naturalna) Bitumiczna, brukowa, Tłuczniowa, Murczyn - tłuczniowa, gruntowa Dr nr 2919c - 10 130209c 5,714 42 130240c 1,943 gruntowa(wzmocn.), Biało żewin (wzmocniona), gruntowa Kaczkowo gruntowa (naturalna) (naturalna)

52 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Długo ść Długo ść Lp. Nr drogi Nazwa odcinka drogi Rodzaj nawierzchni Lp. Nr drogi Nazwa odcinka drogi Rodzaj nawierzchni w km w km Wolice - Dochanowo – Bitumiczna, tłuczniowa, 11 130210c 1,612 Bitumiczna, tłuczniowa 43 130241c 7,730 Wójcin Gorzyce - Ustaszewo gruntowa (naturalna) Gwiazda - Bitumiczna, tłuczniowa, Bitumiczna, gruntowa 12 130211c 0,587 44 130242c 2,620 Dochanowo Wie ś Huby Podle śne gruntowa (naturalna) (naturalna) Bitumiczna, tłuczniowa, 13 130212c 1,307 Wójcin - Wiktorowo 45 130243c 1,920 Nowiny - Sielec Gruntowa (naturalna) gruntowa (naturalna) Srebrna Góra - Bitumiczna, tłuczniowa, Brzyskorzystew 14 130213c 0,800 46 130244c-A 1,050 Bitumiczna Pary ż gruntowa (naturalna) dr. nr 5 Bitumiczna, tłuczniowa, Brzyskorzystew Bitumiczna, tłuczniowa, 15 130214c 5,598 Rydlewo - Wenecja 47 130244c 3,214 gruntowa (naturalna) dr. nr 5 gruntowa (naturalna) Żnin / od ul. Szkolnej 16 130215c 3,728 Bitumiczna 48 130245c 0,670 Jaroszewo Wie ś Bitumiczna Rydlewo – Żnin Żnin (od ul. Bitumiczna, brukowa, Sulinowo - 17 130216c 1,478 Topolowej) Bitumiczna, kostka 49 130246c 1,965 tłuczniowa, gruntowa Sarbinowo Biało żewin (naturalna) Chomi ąż a Ksi ęż a Brzyskorzystew - 18 130217c 2,514 Gruntowa (naturalna) 50 130247c 4,715 Bitumiczna, tłuczniowa - Wójcin Jaroszewo Jadowniki- stacja Wrzosy - 19 130218c 0,629 Gruntowa (naturalna) 51 130248c 1,377 Tłuczniowa PKP Brzyskorzystew Bitumiczna, tłuczniowa, Biało żewin - Dochanowo - 20 130219c 4,307 gruntowa (naturalna), 52 130249c 3,097 Tłuczniowa Balczewo Sulinowo gruntowa (wzmocn.) Jaroszewo – Biało żewin - Bitumiczna, tłuczniowa, 21 130219c-A 2,104 Bitumiczna 53 130250c 7,677 Sulinowo - Balczewo gruntowa (naturalna) Cerekwica Biało żewin - Tłuczniowa, gruntowa Bitumiczna, gruntowa 22 130220c 2,316 54 130251c 0,852 Murczyn Wie ś Wenecja (naturalna) (naturalna) Tłuczniowa, gruntowa Żarczyn - Jaroszewo - Bitumiczna, tłuczniowa, 23 130221c 1,758 (naturalna), gruntowa 55 130252c 1,611 Piotrkowice Sarbinowo gruntowa (naturalna) (wzmocn.) Bo żejewice - Brukowa, tłuczniowa, 24 130222c 2,322 56 130253c 0,166 Brzyskorzystew Wie ś Tłuczniowa Czewujewo gruntowa (naturalna) Słabomierz - Brukowa, gruntowa 25 130223c 3,069 Bitumiczna 57 130254c 0,206 Jadowniki Wie ś Sł ębowo (wzmocn.)

53 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Długo ść Długo ść Lp. Nr drogi Nazwa odcinka drogi Rodzaj nawierzchni Lp. Nr drogi Nazwa odcinka drogi Rodzaj nawierzchni w km w km Biało żewin Bitumiczna, gruntowa 26 130224c 3,303 Gruntowa (naturalna) 58 130255c 0,570 Murczynek Wieś - Chomi ąż a Ksi ęż a (naturalna) Bitumiczna, brukowa, Jad. Rycerskie - Bitumiczna, gruntowa Dr. Nr 2314 C - tłuczniowa, gruntowa 27 130225c 2,325 59 130256c 3,725 Chomi ąż a Ksi ęż a (naturalna) Bo żejewiczki (wzmocn.), gruntowa (naturalna) Dąbrówka Słupska - Wenecja - 28 130226c 2,571 Tłuczniowa 60 130257c 1,061 Bitumiczna Brzyskorzystew dr. Nr 130220 C Kostka, tłuczniowa, Bitumiczna, tłuczniowa, 29 1302277c 2,072 Żę dowo - Dobrylewo 61 130258c 0,787 Kaczkowo - Tonowo gruntowa (naturalna) gruntowa (naturalna) Redczyce - Bitumiczna, tłuczniowa, 30 130228c 4,804 62 130259c 0,653 Rydlewo Wie ś Bitumiczna Januszkowo gruntowa (naturalna) Brukowa, gruntowa Obrona Le śna - 31 130229c 2,184 Biało żewin - Godawy 63 130260c 1,498 Bitumiczna, tłuczniowa (naturalna) Brzyskorzystewko Wawrzynki - Tłuczniowa, gruntowa 32 130230c 0,519 Razem 139,44 Jabłówko (naturalna) Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie - uchwała nr 57/011/2003 Zarz ądu Województwa kujawsko – pomorskiego z dnia 23 pa ździernika 2006r. do kategorii dróg gminnych

Tabela 32. Zestawienie dróg gminnych według rodzaju ich nawierzchni Rodzaj drogi / Gruntowa Gruntowa Bitumiczna Kostka Brukowa Tłuczniowa RAZEM długo ść (naturalna) (wzmocniona) Długo ść drogi 44,899 1,127 1,648 30,048 59,219 2,499 139,44 [km] Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie

Tabela 33. Ewidencja ulic Żnina Długo ść Długo ść Lp. Nr ulicy Nazwa odcinka ulicy Rodzaj nawierzchni Lp. Nr ulicy Nazwa odcinka ulicy Rodzaj nawierzchni w km w km 1 131001c 0,146 22 - lipca Kostka 59 131058c 0,268 Plac Wolno ści Bitumiczna, brukowa Bitumiczna, kostka, 2 131002c 0,831 700 - lecia 60 131059c 0,131 Plac Zamkowy Bitumiczna brukowa 3 131003c 0,058 Błog. Marii Kostka 61 131060c 0,303 Pocztowa Bitumiczna

54 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Długo ść Długo ść Lp. Nr ulicy Nazwa odcinka ulicy Rodzaj nawierzchni Lp. Nr ulicy Nazwa odcinka ulicy Rodzaj nawierzchni w km w km Karłowskiej 4 131004c 0,155 Boczna Gruntowa (naturalna) 62 131061c 0,268 Podgórna Kostka 5 131005c 0,165 Bohaterów Kostka, brukowa 63 131062c 0,311 Podmurna Bitumiczna 6 131006c 0,156 B. Śmiałego Gruntowa (naturalna) 64 131063c 0,660 Polna Gruntowa (naturalna) 7 131007c 0,462 Browarowa Bitumiczna 65 131064c 0,067 Poprzeczna Bitumiczna Kostka, gruntowa 8 131008c 0,159 Brzegowa 66 131065c 0,162 Potockiego Bitumiczna (naturalna) Powsta ńców 9 131009c 0,090 Chmielna Kostka 67 131066c 0,349 Bitumiczna Wielkopolskich 10 131010c 0134 Chrobrego Gruntowa (naturalna) 68 131067c 0,142 Przemysława IV Kostka 11 131011c 0,164 Cicha Gruntowa (naturalna) 69 131068c 0,351 Przemysłowa Bitumiczna 12 131012c 0,135 Cisowa Gruntowa (wzmocniona) 70 131069c 0,178 Ptasia Gruntowa (naturalna) 13 131013c 0,389 Czarnieckiego Bitumiczna 71 131070c 0,129 Rychlewskiego Brukowa Bitumiczna, gruntowa Kostka, gruntowa 14 131014c 0,709 Dąbrowskiego 72 131071c 0,610 Sadowa (naturalna) (naturalna) Bitumiczna 15 131015c 0,258 Dobaczewskiej Kostka 73 131072c 0,229 Sądowa Brukowa 16 131016c 0,089 Dobra Kostka 74 131073c 0,354 Sienkiewicza Bitumiczna 17 131017c 0,814 Fabryczna Bitumiczna 75 131074c 0,876 Składowa Bitumiczna 18 131018c 0,110 Gajowa Kostka 76 131075c 0,209 Skrajna Gruntowa (naturalna) 19 131019c 0,546 Glicznera Kostka 77 131076c 0,123 Skromna Bitumiczna Bitumiczna, kostka, Bitumiczna, gruntowa 20 131020c 0,654 Górska gruntowa (wzmocniona), 78 131077c 0,812 Słoneczna (wzmocniona) gruntowa (naturalna) 21 131021c 0,430 Grunwaldzka Kostka 79 131078c 0,225 Słowackiego Kostka 22 131022c 0,794 Gwardii Ludowej Kostka 80 131079c 0,621 Sobieskiego Kostka 23 131023c 0,143 Jagiełły Kostka 81 131080c 0,161 Sosnowa Gruntowa (naturalna) 24 131024c 0,083 Skwer J. Pawła II Kostka 82 131081c 0,127 Spadowa Kostka 25 131025c 0,560 Jasna Bitumiczna, kostka 83 131082c 0,473 Spokojna Bitumiczna Bitumiczna, gruntowa 26 131026c 0,194 Jeziorna 84 131083c 0,319 Sportowa Bitumiczna, brukowa (naturalna) 27 131027c 0,323 Kasprowicza Kostka 85 131084c 0,090 Spółdzielcza Kostka 28 131028c 1,317 Kasztanowa Kostka, gruntowa 86 131085c 0,085 Staszica Bitumiczna, kostka,

55 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Długo ść Długo ść Lp. Nr ulicy Nazwa odcinka ulicy Rodzaj nawierzchni Lp. Nr ulicy Nazwa odcinka ulicy Rodzaj nawierzchni w km w km (naturalna) brukowa 29 131029c 0,172 K. Wielkiego Gruntowa (naturalna) 87 131086c 0,160 Stroma Bitumiczna 30 131030c 0,090 Klonowa Kostka 88 131087c 0,205 Śniadeckich Bitumiczna Bitumiczna, kostka, 31 131031c 0,203 M. Konopnickiej 89 131088c 0,126 Średnia Bitumiczna brukowa 32 131032c 0,205 Kopernika Bitumiczna 90 131089c 0,103 Świerkowa Gruntowa (naturalna) 33 131033c 0,285 Ko ściuszki Bitumiczna 91 131090c 0,222 Św. Floriana Kostka 34 131034c 0,273 Krasi ńskiego Bitumiczna, kostka 92 131091c 0,289 Towarowa Bitumiczna 35 131035c 0,157 Krzyckich Kostka 93 131092c 0,212 Tysi ąclecia Bitumiczna Bitumiczna, gruntowa 36 131036c 0,110 Kwiatowa Kostka 94 131093c 0,109 Uła ńska (naturalna), gruntowa (wzmocniona) 37 131037c 0,209 L. Białego Bitumiczna, kostka 95 131094c 0,503 W. Pieni ęż nej Bitumiczna por. Tadeusza 38 131038c 0,080 Licealna Bitumiczna, brukowa 96 131095c 0,060 Kostka Kruszki Kostka, gruntowa 39 131039c 0,279 Lipowa Gruntowa (naturalna) 97 131096c 0,205 Wiatrakowa (naturalna) Bitumiczna, gruntowa 40 131040c 0,047 Łączna Bitumiczna, kostka 98 131097c 0,274 Wiejska (wzmocniona) Kostka, gruntowa 41 131041c 0,602 Łąkowa 99 131098c 0,089 Wi śniowa Kostka (naturalna) 42 131042c 0,101 Łokietka Gruntowa (naturalna) 100 131099c 0,264 Lewandowskiego Kostka 43 131043c 0,239 Majdanowa Gruntowa (naturalna) 101 131100c 0,084 Wodna Bitumiczna 44 131044c 0,143 Mieszka I Kostka 102 131101c 0,139 Wyczółkowskiego Kostka Bitumiczna, gruntowa 45 131045c 0,243 Miodowa 103 131102c 0,208 Wyspia ńskiego Kostka (naturalna) 46 131046c 0,094 Mły ńska Gruntowa (wzmocniona) 104 131103c 0,490 Zamkni ęta Kostka 47 131047c 0,370 Moniuszki Kostka 105 131104c 0,378 Zielna Gruntowa (naturalna) Kostka, gruntowa Bitumiczna, gruntowa 48 131048c 0,256 Na Skarpie 106 131105c 0,355 Żeglarska (wzmocniona) (wzmocniona) 49 131049c 0,153 Niedziałkowskiego Kostka 107 131106c 0,576 Żytnia Bitumiczna, kostka 50 131050c 0,240 Nowa Kostka 108 131107c 0,080 Ró żana II Gruntowa (naturalna) 51 131051c 0,649 Nowotki Gruntowa (naturalna) 109 131108c 0,045 Podgórna II Trylinka

56 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Długo ść Długo ść Lp. Nr ulicy Nazwa odcinka ulicy Rodzaj nawierzchni Lp. Nr ulicy Nazwa odcinka ulicy Rodzaj nawierzchni w km w km 52 131052c 0,670 Ogrodowa Bitumiczna 110 131109c 0,231 Wiatrakowa II Trylinka 53 131053c 0,160 Opłotkowa Gruntowa (naturalna) 111 0,030 Przesmyk Kostka Kostka, gruntowa 54 131054c 0,394 Orzeszkowej 112 131110c 0,249 Wrzosowa Gruntowa (wzmocniona) (naturalna) Serwisowa 55 131055c 0,397 Panoramiczna Gruntowa (wzmocniona) 113 131111c 0,147 Kostka (przy ul. Aliantów) 56 131056c 0,104 Parkowa Bitumiczna 114 131112c 0,345 Ró żana I Gruntowa (wzmocniona) 57 131057c 0,275 Piwna Bitumiczna, kostka RAZEM 165,961 58 131057c 0,020 Piwna II Kostka Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie - Ulice zaliczone uchwał ą nr 57/011/2003 Zarz ądu Województwa kujawsko – pomorskiego z dnia 15 pa ździernika 2003r. do ulic Żnina

Tabela 34. Zestawienie ulic w mie ście Żnin według rodzaju ich nawierzchni Rodzaj drogi / Gruntowa Gruntowa Bitumiczna Kostka Brukowa RAZEM długo ść (naturalna) (wzmocniona)

Długo ść drogi 10,534 10,904 1,396 7,176 2,089 32,099 [km] Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie

57 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.6.2. KOLEJ

Elementami sieci kolejowej jest linia kolejowa nr 206 relacji Żnin – Inowrocław Rąbinek wraz z bocznicami oraz linia w ąskotorowa relacji Żnin – Biskupin – Gąsawa. Elementami infrastruktury kolejowej s ą m.in. stacje: Żnin (nieczynna), Jadownik (nieczynna) oraz Żnin W ąskotorowy. Linia kolejowa Żnin – Inowrocław Rąbinek prowadzi wył ącznie ruch towarowy, natomiast linia w ąskotorowa Żnin – Biskupin – Gąsawa, nale żą ca do Żni ńskiej Kolei Powiatowej Sp. z o.o. - ruch pasa żerski turystyczny i ruch towarowy. Znaczenie komunikacji kolejowej w systemie komunikacyjnym gminy i regionu stopniowo zmniejsza si ę.

3.7. GOSPODARKA ODPADAMI W MIE ŚCIE I GMINIE

Gospodarka odpadami prowadzona była dot ąd zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Żnin 2011. Od stycznia 2012 roku zacz ęła obowi ązywa ć znowelizowana ustawa o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminie, która to nakłada na Gminy inne obowi ązki w zakresie gospodarki odpadami, a dokumentem strategicznym w tym wzgl ędzie staje si ę obecnie Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku w gminie Żnin, który będzie aktualizowany zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami. Odpady komunalne są gromadzone w miejscu ich powstawania, nast ępnie zbierane przez firmy maj ące zezwolenie i wywo żone na Składowisko Odpadów Komunalnych w Wawrzynkach. Zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu Miasta i Gminy Żnin posiadaj ą nast ępuj ące podmioty: 1. Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o., ul. Mickiewicza 22, 88-400 Żnin (dec. nr I.PZR.7050-2/06 z dn. 27.09.2006 r., obowiązuje do dn. 27.09.2016 r.), 2. Zakład Oczyszczania Miasta Sp. z o.o., ul. Metalowców 4, 58-100 Świdnica (dec. nr I.PZR.7050-6/06 z dn. 19.10.2006 r., obowi ązuje do dn. 19.10.2016 r.), 3. REMONDIS Bydgoszcz Sp. z o.o., ul. Inwalidów 45, 85-749 Bydgoszcz (dec. nr I.PZR.7050-1/06 z dn. 16.08.2006 r., obowi ązuje do dn. 16.08.2016 r.) - REMONDIS w 2011 roku nie zawierał na umów na terenie gminy. Zgodnie z przekazanymi do Urz ędu Miejskiego sprawozdaniami, w roku 2011 firma PUK Żnin zebrała 4 651,179 Mg. Na składowisko w Wawrzynkach wywieziono 4 446,5 Mg niesegregowanych odpadów komunalnych. Ponadto przekazano do zagospodarowania nast ępuj ące ilo ści innych rodzajów odpadów: − papier i tektura (20 01 01 oraz 15 01 01) – 9,32 Mg, − szkło (20 01 02 oraz 15 01 07) – 143,66 Mg, − tworzywa sztuczne (20 01 39 oraz 15 01 02) – 47,613 Mg, − zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne (20 01 35* oraz 20 01 36) – 3,786 Mg, − urz ądzenia zawieraj ące freon (20 01 23*) – 0,3 Mg. Natomiast firma ZOM Świdnica zebrała na analizowanym terenie 666,30 Mg zmieszanych odpadów komunalnych, które przekazano nast ępnie na składowisko odpadów. Utrzymaniem czysto ści i porz ądku na terenie miasta Żnin w 2011 roku zajmował si ę tak że Zakład Zieleni i Usług Le śnych Stanisław Galikowski, Wola 15/2, 88-420 Rogowo (dec. nr MR Ś.7031.10.2011 z dn. 25.02.2011 r., decyzja obowi ązywała do dn. 25.02.2012 r.).

58 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Przedsi ębiorca ten wywiózł w 2011 roku 32,56 Mg odpadów komunalnych na składowisko w Wawrzynkach. Od roku 2012 usług ę zwi ązan ą z oczyszczaniem miasta świadczy firma Michał Zieli ński, zam. w Żninie przy ul. 700-lecia 37A (dec. nr MR Ś.7031.84.2011 z dn. 23.12.2011 r., obowi ązuje do dn. 01.01.2013 r.). Zezwolenie na opró żnianie wył ącznie koszy ulicznych posiada równie ż P.H.U.P „MARKUS” ul. Kasztanowa 5, 88-400 Żnin (dec. nr MR Ś.7031.49.2011 z dn. 17.06.2011 r., obowi ązuje do dn. 17.06.2016 r.). Prowadzona przez Urz ąd Miejski ewidencja umów zawieranych przez mieszka ńców z wybranym przedsi ębiorc ą wykazuje, że na koniec 2010 r. umowy zawarło 3 837 wła ścicieli nieruchomo ści (w tym zarz ądców nieruchomo ści). Ponad 76 % mieszka ńców zawarło umow ę z PUK Sp. z o.o. w Żninie, natomiast ponad 23 % z Zakładem Oczyszczania Miasta Sp. z o.o. w Świdnicy. 60 % odpadów ogólnie wytwarzanych na terenie Gminy w gospodarstwach domowych pochodzi z terenu Miasta Żnin, a 40 % odpadów stanowi warto ść wytwarzan ą przez mieszka ńców z terenów wiejskich Gminy. Obserwuje si ę spadek ilo ści masy rocznego składowania odpadów komunalnych na składowisku. Jest to z pewno ści ą spowodowane faktem wprowadzenia i rozwoju na terenie Gminy selektywnej zbiórki odpadów wtórnych, co znacz ąco zmniejsza ilo ść odpadów deponowanych na składowisku odpadów komunalnych w Wawrzynkach. Selektywna zbiórka odpadów jest wa żnym składnikiem gospodarki odpadami komunalnymi na terenie analizowanej jednostki. Gmina rozwija system zbierania w celu przekazania do recyklingu odpadów opakowaniowych (makulatura, szkło, tworzywa sztuczne) oraz odpadów niebezpiecznych, takich jak zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne (zbiórki organizowane przez Urz ąd Miejski), baterie (zbiórka w Urz ędzie Miejskim) i przeterminowane lekarstwa (w aptekach). Zgodnie ze sprawozdaniem SG-01 za rok 2011 ilo ść zebranych odpadów komunalnych segregowanych przez Gmin ę jest nast ępuj ąca – 202 Mg (w mie ście – 124,4 Mg, obszar wiejski – 77,6 Mg), w tym: − papier i tektura – 9,3 Mg (w mie ście – 8 Mg, obszar wiejski – 1,3 Mg), − szkło – 143,7 Mg (w mie ście – 86,2 Mg, obszar wiejski – 57,5 Mg), − tworzywa sztuczne – 47,6 Mg (w mie ście – 29,2 Mg, obszar wiejski – 18,4 Mg), − odpady niebezpieczne – 0,1 Mg w mie ście, − urz ądzenia zawieraj ące freon, zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne – 1,3 Mg (w mie ście – 0,9 Mg, obszar wiejski – 0,4 Mg),

Składowisko znajduje si ę ok. 8 km na północny – wschód od miasta. Jest to składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne. Jego eksploatacja odbywa si ę od stycznia 1993 r. Całkowita powierzchnia zakładu wynosi 4,32 ha, przy czym powierzchnia składowania – 2,67 ha (2 kwatery: kwatera I – 1,42 ha, kwatera II – 1,25 ha). Całkowita pojemno ść składowiska wynosi 181 000 m3. Obecnie składowisko jest zapełnione w 55,4 %. Pozostała do zapełnienia pojemno ść składowiska wynosi 80 660 m3.

W oparciu o składowisko odpadów w Wawrzynkach powstał Zakład Odzysku Odpadów Komunalnych. Na mocy uchwały Rady Miejskiej w Żninie nr XIII/118/2011 z dn. 29.11.2011r. utworzono wraz z Zakładem Usług Komunalnych „USKOM” Sp. z o.o. w Mławie, ul. Płocka 102, 06–500 Mława spółk ę kapitałow ą działaj ącą w formie spółki z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą, w której Gmina Żnin będzie udziałowcem mniejszo ściowym. Celem

59 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 działania spółki jest wykonanie postanowie ń zawartej pomi ędzy udziałowcami umowy o partnerstwie publiczno - prywatnym dotycz ącej realizacji przedsi ęwzi ęcia p.n. „Budowa zakładu odzysku odpadów komunalnych wchodz ącego w skład planowanego regionalnego zakładu unieszkodliwiania odpadów komunalnych, w miejscowo ści Wawrzynki, gmina Żnin”. Składowisko odpadów komunalnych w Wawrzynkach zostało wniesione przez gmin ę Żnin aportem do nowej spółki utworzonej w wyniku przeprowadzonego post ępowania o partnerstwie publiczno - prywatnym, które zako ńczyło si ę dnia 02.01.2012 r. podpisaniem umowy. Na bazie powy ższego powstał Zakład Odzysku Odpadów Komunalnych w Wawrzynkach zarz ądzany przez nowy podmiot – Spółk ę „USKOM ŻNIN”. Przedmiotem działalno ści Spółki, zgodnie z uchwał ą Rady Miejskiej nr XIII/118/2011 z dn. 29.11.2011 r. jest 1. Budowa zakładu odzysku odpadów komunalnych wchodz ącego w skład planowanego regionalnego zakładu unieszkodliwiania odpadów komunalnych w miejscowo ści Wawrzynki opartego o technologi ę umo żliwiaj ącą przetwarzanie odpadów z sektora komunalnego w celu poddania ich procesom odzysku i gwarantuj ącą redukcj ę masy, o co najmniej 35 % obejmuj ąca: a) zaprojektowanie instalacji (budowli) umo żliwiaj ącej przetwarzanie odpadów z sektora komunalnego lub ewentualnie innych sektorów w celu poddania ich procesom odzysku, b) budow ę instalacji (budowli) umo żliwiaj ącej przetwarzanie odpadów z sektora komunalnego lub ewentualnie innych sektorów w celu poddania ich procesom odzysku, c) zaprojektowanie i wykonanie innych obiektów budowlanych niezb ędnych dla poprawnego funkcjonowania zakładu odzysku odpadów komunalnych, 2. Rozbudowa istniej ącego składowiska odpadów poło żonego w miejscowo ści Wawrzynki obejmuj ąca: a) wykonanie projektu rekultywacji istniej ących kwater, b) zamkni ęcie istniej ących kwater, c) zaprojektowanie i wykonanie kwatery lub kwater składowania odpadów komunalnych lub ewentualnie odpadów z innych sektorów, d) zaprojektowanie i wykonanie pozostałych elementów zagospodarowania terenu składowiska. 3. Ograniczenie składowania masy odpadów w szczególno ści ulegaj ących biologicznemu rozkładowi do nie wi ęcej ni ż 50 % wagowo całkowitej masy odpadów do dn. 16.07.2013r. oraz do nie wi ęcej ni ż 35 % wagowo całkowitej masy odpadów do dn. 16.07.2020r. w stosunku do masy wytworzonej w 1995 r., nie tylko z terenu Gminy Żnin, ale równie ż z planowanego obszaru, z którego mog ą pochodzi ć odpady obejmuj ącego teren gmin wchodz ących w skład Porozumienia Mi ędzygminnego, czyli gmin: Żnin, G ąsawa, Rogowo, Janowiec Wlkp., Łabiszyn, Nakło n. Noteci ą, Kcynia, Szubin, D ąbrowa, 4. Ograniczenie masy składowanych odpadów przez Zakład, o co najmniej 50 % masy przyj ętych odpadów, 5. Osi ągni ęcie przewidzianych przepisami prawa wymaga ń dotycz ących poziomu odzysku odpadów spełniaj ących kryterium dopuszczenia odpadów do składowania na składowisku odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne, 6. Odbiór i transport odpadów posegregowanych odpadów, transport przekształconych odpadów i wykorzystanie posortowanych oraz przekształconych odpadów, jak równie ż innych rezultatów działania zakładu odzysku odpadów komunalnych

60 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

w sposób umo żliwiaj ący ograniczenie składowania masy odpadów w szczególno ści ulegaj ących biologicznemu rozkładowi. Spółka USKOM jest równie ż odpowiedzialna za finansowanie lub współfinansowanie budowy zakładu odzysku odpadów komunalnych wchodz ącego w skład planowanego RZUOK Wawrzynki oraz finansowanie rozbudowy składowiska odpadów. Cały Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych obejmuje grunty wsi Wawrzynki i Januszkowo, w tym działki ewidencyjne nr 168, 169/1, 170, 173/1, 50/1, 177/2.

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU

Miasto i Gmina Żnin le żą na Równinie Żni ńskiej, której powierzchnia urozmaicona jest licznymi lodowcowymi formami marginalnymi i rozci ęta systemem dolin rynnowych i rzecznych. Obszar ten usytuowany jest na polodowcowej wysoczy źnie morenowej. Jest to równina płaska i lekko falista (w rejonie Dochanowa, Sulinowa i Sł ębowa). Teren jest w wi ększo ści mało urozmaicony. Deniwelacje terenu wahaj ą si ę od 77,6 m n.p.m. w dnach dolin do ponad 125 m n.p.m. w kulminacji moreny czołowej. Najni żej poło żone s ą tereny w zachodniej cz ęś ci gminy – 98 - 99 m n.p.m. (na północ od wsi Pary ż) oraz południowo - zachodnia cz ęść jednostki – 95 - 96 m n.p.m. (rejon wsi Bo żejewiczki). Najwy żej wysoczyzna morenowa wyniesiona jest w północnej i północno – zachodniej cz ęś ci obszaru. Znajduj ą si ę tu dwa wzgórza morenowe stanowi ące lokalne kulminacje. Najwy ższe jest wzgórze morenowe rozci ągaj ące si ę mi ędzy Gorzycami, Dochanowem i Słabomierzem o wysoko ści wzgl ędnej 20 - 25 m i kulminacji 132 m n.p.m. Wzgórze ma długo ść prawie 2 km i szeroko ść 1,2 km. Wysoko ść wzgl ędna od strony północnej przekracza nawet 25 m. Drugie, nieco mniejsze, lecz wyró żniaj ące si ę w krajobrazie wzgórze morenowe znajduje si ę w okolicy Brzyskorzystewa i Wawrzynek (Góra Św. Anny) o wysoko ści wzgl ędnej 15 - 20 m i kulminacji 129,6 m n.p.m. Długo ść i szeroko ść wynosz ą około 600 - 700 m. W granicach obszaru wyró żni ć mo żna tak że inne formy morfologiczne: równiny sandrowe, ozy, kemy oraz doliny rynnowe. Na terenie gminy wyró żnia si ę dwie główne rynny: w cz ęś ci wschodniej gminy rynna z jeziorami Wolickim, Kierzkowskim i Ostrowieckim, natomiast w środkowej cz ęś ci gminy – rynna jezior Żni ńskich. Kraw ędzie dolin glacjalnych s ą miejscami do ść strome. Na obszarze opracowania wyst ępuje kilka niewielkich i płytkich zagł ębie ń wytopiskowych. Ich dna s ą podmokłe. Ponadto w fizjografii obszaru wyra źnie zaznacza si ę ci ąg podmokłych i zadrzewionych obni żeń o charakterze dolin wód roztopowych. Wyst ępuj ą one głównie w rejonie Gorzyc, Słabomierza, Brzyskorzystewa, Słabomierza, Sł ębowa i Cerekwicy. Ich gł ęboko ść rzadko przekracza 5 m w stosunku do wysoczyzny morenowej.

61 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.1.1. ZAGRO ŻENIA POWIERZCHNI ZIEMI

Zagro żeniami dla powierzchni ziemi mog ą by ć procesy geodynamiczne czyli ruchy masowe ziemi, zwi ązane przede wszystkim z działaniem sił przyrody, takimi jak gwałtowne opady deszczu, intensywne topnienie śniegu, podnoszenie si ę poziomu wód gruntowych oraz wezbrania rzek. Oprócz procesów naturalnych maj ących wpływ na powierzchni ę ziemi, na terenie Żnina obserwuje si ę tak że wpływ działalno ści człowieka. Wyra ża si ę on poprzez eksploatacj ę kopalin, która mo że powodowa ć rozległe powierzchniowe zmiany terenu w formie wyrobisk oraz zmiany w pionowym ukształtowaniu rze źby, a co za tym idzie zwi ększa si ę podatno ść na erozj ę odkrytych warstw ziemi i mo że nast ępowa ć obni żenie poziomu wód gruntowych. Istotne jest odpowiednie przygotowanie procesu wydobycia, a tak że wła ściwa rekultywacja po zako ńczonej eksploatacji. Obszar gminy jest w niewielkim stopniu przekształcony antropogenicznie. Przekształcenia powierzchni ziemi maj ą równie ż miejsce podczas zabiegów agrotechnicznych zwi ązanych z upraw ą ziemi. Zmiany i przekształcenia nast ąpiły tak że podczas budowy linii kolejowej oraz budowy dróg, a tak że budowy sieci infrastrukturalnych i systemów melioracyjnych. Ślady poeksploatacyjne, tylko cz ęś ciowo zrekultywowane, s ą nadal widoczne w miejscowo ści Gorzyce. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą obszary naturalnych zagro żeń geologicznych.

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA

Poło żenie obszaru na terenie wysoczyzny morenowej powoduje, że budowa geologiczna i litologia osadów powierzchniowych jest mało zró żnicowana. Na całej powierzchni obszaru opracowania znajduj ą si ę osady czwartorz ędowe. Ich mi ąż szo ść si ęga od 40 do 70 m. Wykształcone s ą jako gliny zwałowe i piaski gliniaste. Utwory te były akumulowane przez topniej ący l ądolód. S ą w wi ększo ści zwi ęzłe, rzadziej twardoplastyczne. Osady holoce ńskie wyst ępuj ą jedynie w dnach niewielkich zagł ębie ń wytopiskowych oraz w dnach dolinek. Ich mi ąż szo ść jest niewielka. Na tych terenach wyst ępuj ą niedogodne warunki dla lokalizacji wszelkich form zabudowy. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą obszary naturalnych zagro żeń geologicznych.

4.2.1. SUROWCE MINERALNE

Obszar Miasta i Gminy Żnin jest terenem bogatym w zło ża surowców mineralnych. Wyst ępuj ą tu przede wszystkim kopaliny pospolite. Przeprowadzone prace poszukiwawcze za w ęglem brunatnym doprowadziły do stwierdzenia nieopłacalno ści eksploatacji tego surowca. Powodem była mała mi ąż szo ść i nieodpowiednie kryterium bilansowo ści. Torfy zwi ązane z dolinkami wód roztopowych i zagł ębieniami wytopiskowymi nie maj ą wi ększego znaczenia ze wzgl ędu na niskie wła ściwo ści opałowe. Wśród obowi ązuj ących koncesji znajduj ą si ę koncesje na nast ępuj ące zło ża: − Wawrzynki I, dz. nr 173/2, kopalina pospolita - piasek, powierzchnia obszaru górniczego 1,39 ha, terenu górniczego – 17,2 ha (koncesja wydana dec. nr O Ś 7510-

62 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

24/08 z dnia 16.06.2008r., obowi ązuje do roku 2028), eksploatacja metod ą odkrywkow ą, − Wawrzynki II, dz. nr 173/2, kopalina pospolita - piasek, powierzchnia obszaru górniczego 1,39 ha, terenu górniczego – 17 ha (koncesja wydana dec. nr O Ś 7510- 25/08 z dnia 16.06.2008r., obowi ązuje do roku 2028, zmiana – dec. nr O Ś.7510- 15/09 z dnia 10.03.2009r.), eksploatacja metod ą odkrywkow ą, − Jaroszewo I, dz. nr 66, kopalina pospolita, powierzchnia obszaru górniczego 19,9 ha, terenu górniczego – 25,4 ha (koncesja wydana dec. nr O Ś 7510-61/07 z dnia 12.12.2007r., obowi ązuje do roku 2032, zmiana – dec. nr O Ś.6552.42.2011 z dnia 30.05.2011r.), eksploatacja metod ą odkrywkow ą.

63 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 35. Wykaz złó ż kopalin na terenie Gminy Żnin Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] grubo ść strop: nakładu – 0,70 czwartorz ęd – kruszywo naturalne Jaroszewo zło że rozpoznane odkrywkowy kierunek miąż szo ść holocen 1 Jaroszewo I zło że piasków 1,99 dz. ew. 66 szczegółowo wgł ębny wodny zło ża – 6,80 budowlanych sp ąg – głęboko ść czwartorz ęd - sp ągu – 7,50 plejstocen grubo ść gminy kopalina pospolita – nakładu – 64,6 strop: Kcynia, węgle brunatne zło że rozpoznane mi ąż szo ść trzeciorz ęd 2 Szubin Szubin, - 23 55,00 - wst ępnie zło ża – 4,6 Łabiszyn, zło ża w ęgli brunatnych sp ąg – Żnin energetycznych gł ęboko ść trzeciorz ęd sp ągu – 69,3 grubo ść nakładu – 0,30 strop: Wawrzynki kopalina pospolita – kruszywo naturalne zło że odkrywkowy składowisko mi ąż szo ść plejstocen 3 Wawrzynki I dz. ew. 1,12 zło że piasków zagospodarowane ścianowy odpadów zło ża – 4,20 170 i 173/1 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść plejstocen sp ągu – 4,56 grubo ść kopalina pospolita – nakładu – 2,77 strop: Wawrzynki I kruszywo naturalne zło że rozpoznane składowisko mi ąż szo ść czwartorz ęd 4 Wawrzynki I odkrywkowy 1,39 dz. ew. 173/2 zło że piasków szczegółowo odpadów zło ża – 6,57 sp ąg – budowlanych gł ęboko ść czwartorz ęd sp ągu – 7,50 kopalina pospolita – grubo ść zło że strop: Wawrzynki I kruszywo naturalne składowisko nakładu – 3,10 5 Wawrzynki II eksploatowane odkrywkowy 1,39 czwartorz ęd – odpadów dz. ew. 173/2 zło ża piasków poza okresowo mi ąż szo ść holocen piaskami szklarskimi zło ża – 5,40

64 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło ża Poło żenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło ża [m] sp ąg – gł ęboko ść czwartorz ęd - sp ągu – 8,50 plejstocen Źródło: www.pgi.gov.pl

Ryc. 4. Lokalizacja zło ża Jaroszewo I Źródło: www.pgi.gov.pl

Ryc. 5. Lokalizacja złóż Wawrzynki I i II

Źródło: www.pgi.gov.pl

65 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 6. Lokalizacja zło ża Szubin na północnej granicy gminy Żnin Źródło: www.pgi.gov.pl

4.3. GLEBY

4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB

Gmina Żnin charakteryzuje si ę bardzo dobrymi warunkami glebowymi dla rolnictwa. Wi ększo ść powierzchni wszystkich u żytków rolnych zajmuj ą gleby klas od II – IV. W śród gruntów ornych wi ększo ść to gleby wysokich i średnich klas bonitacyjnych: grunty orne klasy II zajmuj ą około 4 % pow. gminy, klasy III a i b - 56 %, klasy IV (z przewag ą IVa) - 32,6 %, klasy V - 6,5 %, klasy VI - 0,9 % Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest do ść wysoki, wynosi 82,6 punktów (na 100 mo żliwych) i nale ży do najwy ższych w województwie. Produkcja rolnicza jest prowadzona na gruntach ornych przy małym udziale u żytków zielonych i sadów. Pod wzgl ędem genetycznym przewa żaj ą gleby brunatne i bielicoziemne wytworzone z glin zwałowych i piasków gliniastych. S ą to gleby bardzo i średnio urodzajne o du żej mi ąż szo ści poziomu próchnicznego. S ą wykorzystywane do uprawy wymagaj ących ro ślin. Pod wzgl ędem rolniczej przydatno ści gleb przewa żaj ą gleby nale żą ce do 2. kompleksu rolniczej przydatno ści gleb – pszennego dobrego i 4. kompleksu – żytniego bardzo dobrego. Dna dolinek to kompleks 8. – zbo żowo - pastewny mocny. Poza tym du ży udział maj ą gleby kompleksu 5. żytniego dobrego. U żytki zielone nie zajmuj ą du żej powierzchni. Znajduj ą si ę głównie w dnach zagł ębie ń wytopiskowych na wysoczy źnie morenowej oraz w dnach niewielkich dolinek wód roztopowych. Pod wzgl ędem rolniczej przydatno ści gleb nale żą głównie do kompleksu 3z słabego i bardzo słabego.

66 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.3.2. FIZYCZNA I CHEMICZNA DEGRADACJA GLEB

Gleby nara żone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem rolnictwa i sieci osadniczej. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Stan i jako ść gleb s ą uzale żnione od kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. Do najwa żniejszych problemów zwi ązanych z ochron ą gleb na terenie Miasta i Gminy Żnin mo żna zaliczy ć: − odcinki dróg o du żym nat ęż eniu ruchu, − obszary poło żone w s ąsiedztwie baz paliw, − obszary zwi ązane przemysłem wydobywczym, − obszary u żytkowane rolniczo, − obszary zajmowane pod zabudow ę.

Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro żenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro żenia chemiczne. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do zwi ększenia degradacji przyczyniaj ą si ę tak że rze źba terenu oraz warunki atmosferyczne. Jednym z głównych czynników zmian z strukturze chemicznej gleb jest rolnicze użytkowanie, które mo że powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez do gleby, a tym samym dalej do wód podziemnych. Niewła ściwe u żywanie nawozów naturalnych i mineralnych mo że spowodować powa żne straty w środowisku. W przypadku rolnictwa erozja i degradacja gleb najcz ęś ciej powi ązana jest z niewła ściwym nawo żeniem mineralnym i organicznym, nieprawidłow ą upraw ą, likwidacj ą zakrzacze ń i zadrzewie ń śródpolnych. Dla gleb Gminy Żnin problemem s ą równie ż zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijaj ący si ę transport drogowy. Z komunikacj ą samochodow ą zwi ązane s ą takie zanieczyszczenia jak: substancje ropopochodne, metale ci ęż kie, zwi ązki azotu, w ęglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. Zanieczyszczenia te wyst ępuj ą w pasach przyległych do dróg powoduj ąc lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltracj ę, równie ż środowiska wodnego. Zanieczyszczenia mog ą spływa ć z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek. Problemem jest równie ż degradacja gleb w wyniku prac górniczych. Gmina nie jest bogata w zło ża surowców, eksploatacja jest jednak prowadzona, kopaliny wydobywane s ą metodą odkrywkow ą. Nadkład w postaci gleby jest na bie żą co usuwany z terenów eksploatacji. Po jej zako ńczeniu konieczne jest, aby został on wykorzystany do rekultywacji wyrobisk (umocnienia skarp, niwelacji terenu, a także do rekultywacji biologicznej, warstwa próchnicza). Z terenów utwardzonych cz ęsto odprowadzane s ą do ziemi wody opadowe i roztopowe. Mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych s ą separatory i inne filtry oraz osadniki. Przykładem takich obszarów s ą:

67 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− obszar Zakładu Produkcji Paliwa Alternatywnego w m. Wawrzynki, − obszar Zakładu Produkcyjnego Pepsi Cola przy ul. Fabrycznej 13, − teren stacji paliw, m. Jaroszewo.

Najwa żniejszymi zabiegami, które mog ą ograniczy ć degradacj ę fizyczn ą gleb są przede wszystkim: − ograniczenie przeznaczania gleb na cele nierolnicze i niele śne, − zapobieganie procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i le śnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub le śnej oraz w drzewostanach powstaj ącym wskutek działalno ści nierolniczej lub niele śne, − rekultywacja i zagospodarowanie gruntów na cele rolnicze, − zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, odpowiednia melioracja (zarówno odwodnienia, jak i nawodnienia), − przywracanie i poprawianie warto ści u żytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów le śnych wskutek działalno ści niele śnej, a tak że zapobieganie obni żania produktywno ści gruntów le śnych, − rekultywacja gruntów po eksploatacji odkrywkowej. Do najwa żniejszych elementów, które nale ży analizowa ć, aby zapewni ć wła ściw ą chemiczn ą jako ść gleb zaliczy ć trzeba: − wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu życie środków ochrony ro ślin, − wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu życie nawozów mineralnych, − wła ściwe lokalizowanie pól uprawnych w stosunku do wód powierzchniowych, − wła ściw ą gospodark ę wodno - ściekow ą oraz system usuwania zwierz ęcych odchodów.

4.4. WODY PODZIEMNE

Obszar gminy nie jest zasobny w wody podziemne. Wyst ępuj ą tu zarówno wody czwartorz ędowe, jak i trzeciorz ędowe. Wody podziemne pi ętra czwartorz ędowego wyst ępuj ą jako wody mi ędzyglinowe w osadach piaszczysto - żwirowych rozdzielaj ących gliny morenowe. Pierwszy poziom wodono śny wód czwartorz ędowych o niewielkich zasobach u żytkowych wyst ępuje na gł ęboko ściach od 3 do 6 m poni żej powierzchni terenu. Jedynie w obr ębie den dolin i zagł ębie ń wytopiskowych woda gruntowa wyst ępuje na gł ęboko ści nawet poni żej 1 m p.p.t. Drugi, gł ębszy poziom u żytkowy wód czwartorz ędowych zalegaj ący na gł ęboko ści 30 - 50 m p.p.t. Wykorzystywany jest sporadycznie na cele u żytkowe. Najwi ększe znaczenie u żytkowe ma trzeciorz ędowy poziom wód podziemnych. Gmina znajduje si ę w granicach dwóch głównych zbiorników wód podziemnych. Trzeciorz ędowy Subzbiornik „Inowrocław ” – GZWP nr 143, to zbiornik typu porowego o średniej gł ęboko ści uj ęć 120 m i zasobach dyspozycyjnych 96 tys. m3/dob ę. Poziom trzeciorz ędowy wyst ępuje w utworach mioce ńskich. Tworz ą go piaski, a zasilany jest poprzez przes ączanie si ę wód z poziomów czwartorz ędowych przez kompleks iłów pozna ńskich. W granicach zlewni Gąsawki poziom mi ędzyglinowy reprezentowany jest przez „Zbiornik mi ędzymorenowy Inowrocław - Dąbrowa” - GZWP nr 142, który zajmuje północno – wschodni ą część gminy.

68 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

GZWP to struktury wodono śne wymagaj ące szczególnej ochrony. Głównym kryterium wyznaczania obszarów, które powinny podlega ć ochronie jest czas migracji wody z powierzchni terenu do zbiornika. Na terenie Gminy obszary płytkiego wyst ępowania wód gruntowych (0 – 2 m) to głównie doliny rynnowe jezior, doliny cieków drenujących wysoczyzn ę oraz zagł ębienia bezodpływowe na wysoczy źnie. Obszary te charakteryzuj ą si ę wahaniami zwierciadła wód gruntowych, które zale żą od warunków atmosferycznych w ci ągu roku. S ą tak że szczególnie podatne na zanieczyszczenia spływaj ące z pól uprawnych. Drug ą stref ę stanowi wysoczyzna polodowcowa i sandr, gdzie wody zalegaj ą gł ębiej.

4.4.1. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć pod szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, i co za tym idzie, rozci ągni ęcie w czasie odpowiedzi na zagro żenia antropopresyjne, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych. Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach (punktach obserwacyjnych, otworach, źródłach) powtarzalnych bada ń jako ści oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem jest wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. Oceny jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych dokonuje si ę w oparciu o Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r., w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Monitoring wód podziemnych uwzgl ędnia tak że obszary zagro żone zanieczyszczeniami zwi ązanymi z eksploatacj ą składowisk odpadów. Zakres bada ń wód podziemnych realizowany jest wg Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 09.12.2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858 oraz rozporz ądzenie zmieniaj ące - Dz. U. Nr 238, poz. 1588).

Miasto i Gmina Żnin poło żone jest na obszarze jednolitej cz ęś ci wód podziemnych, JCWPd nr 42 i 43. Obie JCWPd nale żą do regionu wodnego Warty. Są to porowate warstwy wodono śne, prowadz ące trzeciorz ędowe i czwartorz ędowe wody krzemionkowe. Wody podziemne, w ramach monitoringu operacyjnego były badane na terenie tych cz ęś ci wód w 2011 roku, jednak nie ma jeszcze dost ępnych danych monitoringowych z tego okresu. Najbardziej aktualne dane monitoringowe z obydwu JCWPd pochodz ą z roku 2010, ale dotycz ą przede wszystkim punktów poło żonych poza granicami analizowanej jednostki, na terenie gminy zlokalizowany jest tylko jeden punkt - Świ ątkowo. Zgodnie z danymi przedstawianymi przez GIO Ś, JCWPd 42 nie jest zagro żona nieosi ągni ęciem odpowiedniego stanu jako ściowego, cz ęść 43 jest zagro żona cz ęś ciowo. Najpowa żniejszymi zagro żeniami dla tych wód jest rolnictwo oraz niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich i rekreacyjnych. Wody podziemne badane w punktach zlokalizowanych na terenie JCWPd 42 wskazywały nast ępuj ące klasy jako ści:

69 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− punkt Świ ątkowo – IV klasa, ze wzgl ędu na zawarto ść HCO 3 (punkt poło żony około 10 km na zachód od miasta Żnin), − punkt Gniezno – III i IV klasa, ze wzgl ędu na zawarto ść TOC i Fe (punkt poło żony około 40 km na południe od miasta Żnin), − punkt Mi ędzychód – III klasa jako ści (punkt poło żony około 120 km na zachód od miasta Żnin). Wody podziemne badane w punktach zlokalizowanych na terenie JCWPd 43 wskazywały ni ższe klasy jako ści:

− punkt Nowa Wie ś Wielka – V klasa jako ści, ze wzgl ędu na As, HCO 3 i Fe (punkt poło żony około 30 km na północny - wschód od miasta Żnin), − punkt Szubin – V klasa jako ści, ze wzgl ędu na Fe, TOC, Cl i Na (punkt poło żony około 20 km na północ od miasta Żnin), − punkt Szczepanowo – IV klasa jako ści, ze wzgl ędu na Fe (punkt poło żony około 14 km na wschód od miasta Żnin), − punkt Sikorowo – V klasa jako ści, ze wzgl ędu na Cl, Na, Fe i F (punkt poło żony około 40 km na wschód od miasta Żnin).

Sie ć lokalna – monitoring składowiska odpadów

Składowisko odpadów komunalnych w Wawrzynkach (składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i obojętne) zlokalizowane jest w północnej cz ęś ci gminy, około 8 km na północny - wschód od miejscowo ści Żnin i około 0,5 km na wschód od szosy Żnin – Januszkowo – Chom ętowo - Szubin. Poło żone jest na terenie działek ewidencyjnych nr 168 i 169/1.

70 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 7. Lokalizacja składowiska odpadów w Wawrzynkach Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl

Tabela 36. Dane techniczne Składowiska Odpadów Komunalnych w Wawrzynkach Dane Lp. Dane techniczne liczbowe współczynnik Naturalna bariera geologiczna filtracji K> 10-2 cm/s Sztuczna bariera geologiczna Kwatera II geowłóknina 1 Uszczelnienie Folia PCV Kwatera I 3 x 1 cm Izolacja syntetyczna Folia PEHD Kwatera II 2 mm Warstwa drena żowa (mi ąż szo ść ) 0,4 m Kolektory (materiał, średnica) System drena żowy podfoliowy i nadfoliowy długo ści łącznej 597 m z ruroci ągów perforowanych PCV i PE φ 150, 100 i 80 mm w otulinie z geowłókniny i obsypce z pospółki; w warstwie drena żowej nadfoliowej gr. 40 cm 2 Drena ż odcieków żwiru wbudowany jest system drena żu głównego PEHD Ø 100 odprowadzaj ący odcieki do głównego kolektora mm poł ączonego z przepompowni ą odcieków. Z systemem ruroci ągów drena żowych współpracuj ą dwie przepompownie: dla ewentualnych wód podfoliowych czystych i druga dla odcieków nadfoliowych z przewodem tłocznym do zbiornika odcieków.

71 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Dane Lp. Dane techniczne liczbowe Ukształtowanie misy (nachylenie wzdłu ż kolektorów 2÷4 % i w kierunku kolektorów)

Gromadzenie 3 3 W specjalnym zbiorniku żelbetowym (pojemno ść ) 73 m odcieków Wywóz do komunalnej oczyszczalni ścieków w m. Post ępowanie Jaroszewo; gm. Żnin tabor 4 z odciekami W miesi ącach letnich odcieki s ą wykorzystywane do asenizacyjny zraszania korpusów składowiska Odprowadzanie gazu - bierne Kwatera I 7 szt. Instalacja do odgazowanie z emisj ą do atmosfery odprowadzania przez studzienki odgazowuj ące. 5 gazu (mo żliwo ść spalania gazu skł. zostanie Kwatera II 5 szt. składowiskowego uj ęta w projekcie rekultywacji I Kwatery). szeroko ść 6 Pas zieleni Wokół składowiska funkcjonuje ziele ń izolacyjna 10 m

wysoko ść 7 Ogrodzenie Ażurowe z bramą wjazdow ą i furtk ą 2 m

Kontrola i rejestracja (waga brutto, nr rejestracyjny 8 Rejestracja wjazdów - samochodu i rodzajów odpadów)

Ewidencja jest prowadzona – roczna obliczeniowa waga ok. 9 Ewidencja odpadów odpadów 10 000 Mg

Waga samochodowa 20 Mg (typ. WS-20) o długo ści 9 m od 0,01 14 Waga (zakres wa żenia Mg) do 20 Mg Urz ądzenia Brodzik dezynfekcyjny; o wymiarach: 9 x 3,2 m. Jest 15 do mycia dostosowany do pasa drogowego 3,5 m oraz długo ści 28 m 2 i dezynfekcji zapewniaj ącej dwukrotny obrót kół samochodowych. Na zag ęszczon ą warstw ę odpadów o grubo ści 2 m – Wykonanie warstw nakładana jest warstwa izolacyjna z gruntu piaszczystego 16 przekrywaj ących 0,2 m lub innego materiału przesypowego jak gruz, tłucze ń, odpady ziemia (grubo ść warstwy izolacyjnej) Monitoring w fazie W fazie przedeksploatacyjnej nie prowadzono monitoringu 17 przedeksploata- brak na terenie składowiska. cyjnej Opad atmosferyczny TAK Wody powierzchniowe NIE Wody odciekowe TAK Monitoring w fazie 18 Wody podziemne TAK eksploatacyjnej Gaz składowiskowy TAK Osiadanie powierzchni składowiska TAK Struktura i skład odpadów TAK Źródło: PO Ś, 2008

Sie ć monitoringowa na składowisku odpadów obejmuje: − system sieci monitoringowej wód podziemnych - pi ęć punktów obserwacyjnych: P1, P2, P3, P4 oraz P5, − sie ć monitoringow ą wód odciekowych - jeden punkt poboru, zbiornik odcieków, − sie ć studzienek do odprowadzania biogazów – 12 studni odgazowuj ących od S1 do S12 (z biofiltrami).

72 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Składowisko posiada odpowiednie pozwolenia wydane przez Marszałka Województwa Kujawsko – Pomorskiego: − pozwolenie na wprowadzania pyłów i gazów do powietrza – ŚG.I.mb.7624/42/10 z dnia 18.02.2011r. (termin obowi ązywania 19.02.2021r.),

Jako ść wód podziemnych z piezometrów okre ślono na podstawie wytycznych zawartych w Rozporz ądzeniu Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008, Nr 143, poz. 896). W powy ższym rozporz ądzeniu wyró żnia si ę pi ęć klas jako ści wód: I (wody bardzo dobrej jako ści), II (wody dobrej jako ści), III (wody zadowalaj ącej jako ści), IV (wody niezadowalaj ącej jako ści) oraz V (wody złej jako ści). Według Rozporz ądzenia klasy jako ści wód podziemnych I, II i III oznaczaj ą dobry stan chemiczny, natomiast IV oraz V oznaczają słaby stan chemiczny. Powy ższe rozporz ądzenie zostało opracowane na potrzeby ustawy Prawo wodne, podczas gdy monitoring składowisk jest prowadzony na podstawie Rozporz ądzenia z dn. 09.12.2002 r. (Dz. U. 2002, Nr 220, poz. 1858), będącego aktem wykonawczym do ustawy o odpadach. Wyniki bada ń wód odciekowych ze składowiska odpadów komunalnych Wawrzynki zestawiono z dopuszczalnymi warto ściami wska źników zanieczyszczenia zawartymi w rozporz ądzeniu Min. Budownictwa z dn. 14.07.2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowi ązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urz ądze ń kanalizacyjnych (Dz. U. 2006, Nr 136, poz. 964) oraz w rozporz ądzeniu Min. Środowiska z dn. 28.01.2009 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2009, Nr 27, poz. 169).

Wyniki bada ń monitoringowych składowiska odpadów w Wawrzynkach zostały opracowane na podstawie raportów z monitoringu składowiska za rok 2011. Wody podziemne w I kwartale 2011 roku były monitorowane za pomoc ą pi ęciu punktów kontrolnych: P1, P2, P3, P4 oraz P5. Na podstawie uzyskanych wyników analiz laboratoryjnych do II klasy jako ści zaliczono warto ści przewodno ści elektrolitycznej wła ściwej (PEW) w piezometrze P5 oraz ogólnego w ęgla organicznego (OWO) w piezometrze P4. Pozostałe badane parametry mie ściły si ę w zakresach dopuszczalnych dla I klasy jako ści wód podziemnych. W porównaniu do Rozporz ądzenia Min. Budownictwa w zakresie dopuszczalnych wska źników zanieczyszcze ń w ściekach przemysłowych wprowadzanych do urz ądze ń kanalizacyjnych analizowane warto ści wód odciekowych nie wykazywały w I kwartale 2011 roku przekrocze ń. W stosunku natomiast do Rozporz ądzenia Min. Środowiska spo śród badanych wska źników jedynie warto ści OWO przekraczały dopuszczalne normy zanieczyszcze ń w ściekach wprowadzanych do wód lub do ziemi. W ramach monitoringu gazu składowiskowego w I kwartale 2011 roku wykonano pomiary procentowej zawarto ści poszczególnych składników (tlen, dwutlenek w ęgla, metan). W wi ększo ści punktów pomiarowych w składzie procentowym gazu zaobserwowano dominuj ący udział tlenu nad dwutlenkiem w ęgla i metanem. W styczniu i marcu w kominku S1 odnotowano główny udział metanu nad dwutlenkiem węgla i tlenem. Ponadto w marcu w kominkach S3 i S7 oraz w całym kwartale w kominku S6 stwierdzono przewa żaj ący udział dwutlenku w ęgla nad pozostałymi składnikami gazu składowiskowego. Na podstawie uzyskanych wyników analiz wód podziemnych w II kwartale 2011 roku stwierdzono nieznacznie podwy ższone warto ści PEW w wodach piezometrów P4 i P5, które

73 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 kształtowały si ę na poziomie wła ściwym dla wód II klasy jakości. Ponadto nieznacznie podwy ższon ą warto ść typow ą dla wód II klasy jako ści, odnotowano w cynku w piezometrze P2. Pozostałe badane parametry mie ściły si ę w zakresach dopuszczalnych dla I klasy jako ści wód podziemnych. W II kwartale jako ści wód odciekowych kształtowały si ę podobnie, jak w I kwartale. Podczas pomiarów wykonanych w II kwartale 2011 roku w wi ększo ści studzienek w składzie procentowym gazu składowiskowego równie ż zaobserwowano dominuj ący udział

O2 nad CO 2 i CH 4. Dominuj ący udział CO 2 nad procentow ą zawarto ści ą O2 i CH 4 odnotowano w kwietniu w kominkach S1, S3 i S6 oraz w maju w kominkach S6 i S7. Natomiast przewa żaj ący udział CH 4 nad pozostałymi składnikami gazu składowiskowego stwierdzono w kwietniu w kominku S2 oraz w maju w kominkach S2 i S10.

Wody podziemne w III kwartale 2011 roku, a w zasadzie poszczególne badane wska źniki zaliczono do nast ępuj ących klas czysto ści: WWA – V klasa w piezometrze P1, P2, P3, P4, a w P4, P5 warto ści PEW mie ściły si ę w II klasie. Pozostałe badane parametry mie ściły si ę w zakresach dopuszczalnych dla I klasy jako ści wód podziemnych. Analizowane warto ści wód odciekowych nie wykazywały w III kwartale 2011 roku przekrocze ń. W stosunku natomiast do Rozporz ądzenia Min. Środowiska spo śród badanych wska źników jedynie warto ści OWO przekraczały dopuszczalne normy zanieczyszcze ń w ściekach wprowadzanych do wód lub do ziemi. W ramach monitoringu gazu składowiskowego w III kwartale 2011 roku wykonano pomiary procentowej zawarto ści poszczególnych składników (tlen, dwutlenek w ęgla, metan). W wi ększo ści punktów pomiarowych w składzie procentowym gazu zaobserwowano dominuj ący udział tlenu nad dwutlenkiem w ęgla i metanem. W lipcu w S2, S6, S10 i S12 odnotowano główny udział metanu nad dwutlenkiem węgla i tlenem, natomiast w sierpniu taka sytuacja została zanotowana w S6 i S10. Ponadto w lipcu i w sierpniu w S7 o stwierdzono przewa żaj ący udział dwutlenku w ęgla nad pozostałymi składnikami gazu składowiskowego. We wrze śniu we wszystkich studzienkach notowano przewy ższaj ący udział tlenu. Wody podziemne w IV kwartale 2011 roku na podstawie uzyskanych wyników analiz laboratoryjnych zaklasyfikowano do II klasy jako ści bior ąc pod uwag ę warto ści PEW w piezometrze P5 oraz cynku w piezometrze P3. Pozostałe badane parametry mie ściły si ę w zakresach dopuszczalnych dla I klasy jako ści wód podziemnych. Badania wód ociekowych nie wykazały zmian wzgl ędem I i II kwartału. Podczas pomiarów gazu składowiskowego wykonanych w IV kwartale 2011 roku w wi ększo ści punktów pomiarowych w składzie procentowym gazu tak że zaobserwowano dominuj ący udział O2 nad CO 2 i CH 4. Dominuj ący udział CH 4 nad zawarto ści ą O2 i CO 2 odnotowano w kominkach: S2 w pa ździerniku, S6 w pa ździerniku i listopadzie oraz S12 w listopadzie. Natomiast w pa ździerniku w kominkach S3 oraz S7 odnotowano główny udział

CO 2 w stosunku do udziału pozostałych gazów.

Analiza wyników bada ń monitoringowych wskazuje, że nie zachodz ą procesy pogarszania si ę jako ści wód gruntowych w wyniku dotychczasowego sposobu u żytkowania składowiska odpadów.

74 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.4.2. ŹRÓDŁA PRZEOBRA ŻEŃ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, podobnie jak wody powierzchniowe, stale podlegaj ą antropopresji. Mog ą by ć nara żone na ró żnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść . Wśród potencjalnych i rzeczywistych źródeł zanieczyszcze ń wód podziemnych wyst ępuj ących na terenie miasta i gminy mo żna wyliczy ć: − komunalne: składowisko odpadów, tak że „dzikie wysypiska”, ścieki, oczyszczalnie ścieków, uj ęcia wód podziemnych, − transportowe: stacje paliw, szlaki komunikacyjne, obszary magazynowo – składowe, − rolnicze: nawozy, pestycydy i środki ochrony ro ślin, gnojownie przy gospodarstwach rolnych, składowanie obornika bez płyt obornikowych, − atmosferyczne: zwi ązane z emisj ą zanieczyszcze ń do atmosfery i ich opadem, − naturalne. Z pierwszej grupy nale ży wymieni ć składowisko odpadów w Wawrzynkach (eksploatowane), wymienione w rozdziale 4.4.1. Du że zagro żenie drugiej grupy stanowi ą wszystkie stacje benzynowe oraz transport materiałów niebezpiecznych drog ą kolejow ą i samochodow ą, ale tak że przesyłow ą (ruroci ąg). Ostatnie trzy wymienione grupy zanieczyszcze ń maj ą charakter wielkoobszarowy. Zanieczyszczenia grupy trzeciej zwi ązane s ą przede wszystkim z rolnictwem. Niewykorzystane w procesach produkcji nawozy oraz środki ochrony ro ślin czy te ż pestycydy infiltruj ą w gł ąb ziemi, stwarzaj ąc istotne źródła zanieczyszczenia przede wszystkim w rejonach zasilania wód podziemnych. Zanieczyszczenia rolnicze mog ą objawia ć si ę ponadnormatywnymi st ęż eniami zwi ązków azotu w wodach podziemnych, jednak do tej pory na terenie analizowanej jednostki nie wyznaczono obszarów nara żonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu.

4.4.2.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA ŻEŃ

W celu ograniczenia wpływu na zasób i jako ść wód podziemnych ujmowanych na cele komunalne i zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą, wprowadza si ę strefy ochrony wokół uj ęć wód podziemnych. Strefy ochronne wokół poszczególnych uj ęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej lub w przypadku wyznaczenia tylko terenu ochrony bezpo średniej – organ wydaj ący pozwolenie wodnoprawne (Starosta), wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowiązuj ą. Konieczno ść ustanowienia terenów ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów uj ęcia. Zadaniem tych terenów jest pełne zabezpieczenie terenu uj ęcia oraz obszaru oddziaływania na uj ęcie przed przypadkowym lub umy ślnym zanieczyszczeniem, co mo że doprowadzi ć do pogorszenia jako ści zasobów wodnych. Wszystkie studnie gł ębinowe uj ęć wód w mie ście i gminie Żnin posiadaj ą wygrodzone tereny ochrony bezpo średnie. Jedynie uj ęcie w Wilczkowie posiada ustanowiony teren ochrony po średniej. Na terenie ochrony bezpo średniej zabronione jest u żytkowanie gruntów do celów niezwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia wody. Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęć wód nale ży:

75 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo żliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − zagospodarowa ć teren zieleni ą, − odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u żytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody. Teren ochrony bezpo średniej nale ży ogrodzi ć, a jego granice przebiegaj ące przez wody powierzchniowe oznaczy ć za pomoc ą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków, a na ogrodzeniu oraz znakach nale ży umie ści ć tablice zawieraj ące informacje o uj ęciu wody i zakazie wst ępu osób nieupowa żnionych.

4.5. WODY POWIERZCHNIOWE

4.5.1. CIEKI I ZBIORNIKI WODNE

Gmina Żnin le ży w cało ści w dorzeczu Warty i jest odwadniana poprzez rzek ą Gąsawk ę i Potok Foluski do Noteci, a jej południowo – zachodni fragment, w rejonie jeziora Kaczkowskiego, do Wełny (lewobrze żnego dopływu Warty). W swoim górnym i środkowym biegu Gąsawka przepływa przez szereg atrakcyjnych pod wzgl ędem turystycznym, jezior. Pod wzgl ędem hydrograficznym obszar gminy Żnin znajduje si ę, w zlewni G ąsawki, w zlewniach szczegółowych dwóch jej niewielkich dopływów: Rawki i Karkoszki. Gąsawka płynie w wyra źnej rynnie polodowcowej. Rawka, zwana tak że Pomork ą lub Brzyskorzystewką, jest niewielkim dopływem o długo ści około 15 km. Bierze pocz ątek z mokradeł na terenach na północny - zachód od wsi Pary ż i płynie równole żnikowo przez północn ą cz ęść gminy Żnin. Uchodzi do G ąsawki na wschód do Brzyskorzystewka. Re żim jej zasilania należy okre śli ć jako gruntowo – deszczowo - śnie żny. Karkoszka jest niewielkim ciekiem o charakterze rowu melioracyjnego. Bierze pocz ątek z mokradeł mi ędzy Sarbinowem, a Bo żejewiczkami. Odprowadza głownie wody opadowe ze zdrenowanych terenów u żytków rolnych. Uchodzi do jeziora Żni ńskiego Małego. Poza wymienionymi ciekami wyst ępuje tu sie ć rowów melioracyjnych, które odwadniaj ą tereny rolne. Rowy te prowadz ą wod ę głownie w okresie wiosennym (wody roztopowe) i letnim (wody opadowe). W okresie jesiennozimowym i w czasie okresów bezopadowych odpływa cz ęsto ustaje. Na terenie, w dnach zagł ębie ń wytopiskowych wyst ępuj ą nieliczne ro żnej wielko ści niewielkie oczka wodne o powierzchni rzadko przekraczaj ącej 1 ha. Do wi ększych nale żą oczka wodne w Sulinowie, Sarbinowie, Słabomierzu i Bo żejewicach. S ą to środpolne akweny - obiekty retencji wód na terenach rolnych i decyduj ą o bioró żnorodno ści tych terenów. Niewielkie stawy wyst ępuj ą te ż w parkach w Podobowicach i Sł ębowie.

76 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 37. Wykaz cieków administrowanych przez KPZMiUW Bydgoszcz na terenie miasta i gminy Żnin Długo ść odcinka rzeki na Zagro żenie Lp. Nazwa rzeki Dorzecze terenie miasta i gminy (km) powodziowe 28+160 - 28+600 29+750 - 32+150 34+813 - 36+040 1 Gąsawka Note ć du że 38+035 - 39+040 41+150 - 41+500 43+761 - 43+924 2 Struga Pomorka I 0+000 - 21+685 Note ć du że

3 Struga Pomorka II 0+000 - 7+131 Note ć du że

5+952 - 6+005 4 Potok U ścikowski 6+167 - 6+400 du że 7+191 - 11+290 Źródło: Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądzeń Wodnych w Bydgoszczy

Gmina Żnin jest zasobna w wody powierzchniowe, w szczególno ści pod wzgl ędem ilo ści jezior. Tabela 38 przedstawia zestawienie jezior zlokalizowanych na tym terenie.

Tabela 38. Wykaz jezior na terenie miasta i gminy Żnin Gł ęboko ść Powierzchnia Obj ęto ść [tys. Lp. Nazwa jeziora Zlewnia 3 maksymalna [ha] m ] [m] 1 Żni ńskie Du że Note ć 437,71 29492,6 11,1 2 Żni ńskie Małe Note ć 145,7148 3063,5 5,3 3 Weneckie Note ć 127,72 6064,9 20,3 4 Sobiejuskie Note ć 99,66 5855,7 10,9 5 Kaczkowskie Warta 33,21 2212,7 9,9 6 Skarbi ńskie Note ć 74,03 - 4,3 7 Dobrylewskie Note ć 61,18 1621,2 7,8 8 Biskupi ńskie Note ć 121,75 6397,2 13,7 9 Skrzynka - 20,02 - - 10 Gwiazda - 9,04 - - Źródło: Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Bydgoszczy

4.5.2. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE

Powierzchnia zmeliorowanych gruntów ornych na analizowanym terenie Gminy Żnin wynosi ponad 10 000 ha. Natomiast zmeliorowane u żytki zielone zajmuj ą 389 ha. Obszar Gminy podzielony jest licznymi rowami melioracyjnymi, których długo ść Kujawsko-Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ocenił na prawie 160 km.

77 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 39. Wykaz zmeliorowanych gruntów na terenie miasta i gminy Żnin (2011) Powierzchnia gruntów zmeliorowanych Długo ść rowów Lokalizacja trwałe u żytki melioracyjnych grunty orne zielone [km] [ha] [ha] Nadborowo 51,70 16,14 5,790 Pary ż 125,61 4,11 3,215 Sielec 463,56 55,10 5,994 Podobowice 416,56 10,90 7,393 Gorzyce 215,50 23,63 9,447 Dochanowo 512,03 - 0,591 Sulinowo 865,14 - 5,176 SHR Sobiejuchy 296,22 40,77 12,691 PGR Brzyskorzystewko 354,21 30,03 4,590 Bekanówka 208,12 - 0,216 Jaroszewo 233,94 - 3,905 Jaroszewo - Żnin Wie ś - Żnin 255,19 - 1,190 Sarbinowo 34,18 - - Cerekwica I 750,31 - 2,315 Cerekwica II 293,88 12,38 2,296 Sł ębowo 453,38 7,78 10,172 Ustaszewo 308,92 11,71 5,244 Uścikowo 481,14 1,12 6,271 Kaczkowo 96,93 0,74 5,763 PGR Kaczkówko 154,84 - 3,553 Bo żejewice - Skarbienice 338,79 17,73 13,573 Wawrzynki 81,97 28,75 9,828 Dobrylewo 8,69 23,00 3,360 Wilczkowo - 11,34 0,975 Murczyn dom. 116,35 - 0,125 Murczyn I 667,24 - - Murczyn II 539,81 - 1,480 Murczyn III 189,08 - - Murczyn (Biało żewin) 120,41 - 0,380 Biało żewin 140,22 - 5,039 Podgórzyn (Biało żewin) 654,10 - 8,047 Rydlewo 31,13 88,67 13,707 Jadowniki I 604,69 - 2,709 Jadowniki II 194,25 - 1,170 Wenecja 65,67 5,20 3,370 Brzyskorzystew 30,84 - -

78 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Powierzchnia gruntów zmeliorowanych Długo ść rowów Lokalizacja trwałe u żytki melioracyjnych grunty orne zielone [km] [ha] [ha]

RAZEM 10 354,6 389,1 159,575

Źródło: Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, ankieta

Tabela 40. Wykaz urz ądze ń wodnych na ciekach przechodz ących przez teren miasta i gminy Żnin (2011) Lokalizacja Rodzaj Lp. Nazwa cieku na cieku Miejscowo ść Obiekt Cel u żytkowania konstrukcji i stan [km] techniczny retencjonowanie 1 Struga Pomorska I 0+448 Jaroszewo zastawka żelbetowa / zły wody retencjonowanie 2 Struga Pomorska I 0+488 Jaroszewo stopie ń betonowy / zły wody retencjonowanie żelbetowa / 3 Gąsawka 35+990 Żnin zastawka wody b. dobry retencjonowanie żelbetowa / 4 Gąsawka 31+315 Wilakowo zastawka wody b. dobry retencjonowanie kamienny / 5 Gąsawka 43+860 Wenecja próg wody b. dobry retencjonowanie 6 Potok U ścikowski 7+481 Kaczkowo stopie ń betonowy / zły wody retencjonowanie 7 Potok U ścikowski 5+981 Kaczkówko stopie ń betonowy / zły wody retencjonowanie 8 Potok U ścikowski 6+384 Kaczkówko zastawka żelbetowa / zły wody retencjonowanie 9 Struga Pomorska I 9+955 Brzyskorzystew zastawka żelbetowa / zły wody Źródło: Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, ankieta

Na terenie gminy znajduj ą si ę dwa zbiorniki retencyjne, administrowane przez Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych. Pierwszy zlokalizowany jest na Jeziorze Żni ńskim Du żym i cieku G ąsawka. Jego obj ęto ść wynosi 2 700 tys.m 3, a powierzchnia – 473 ha. Drugi zbiornik poło żony jest na Jeziorze Żni ńskim Małym i cieku Gąsawka. Jest to zbiornik mniejszy od poprzedniego, jego obj ęto ść wynosi 700 tys.m 3, a powierzchnia – 135 ha.

Melioracje i działania zwi ązane z utrzymaniem urz ądze ń wodnych oraz regulacjami cieków w ka żdej jednostce terytorialnej nie s ą działaniami podejmowanymi regularnie, dlatego te ż cz ęsto obserwuje si ę wieloletnie zaniedbania w tym zakresie. W Gminie K-PZMiUW we Włocławku podj ął działania polegaj ące na regulacji rzeki Gąsawki w celu jej turystycznego wykorzystania, poprzez utworzenie szlaku wodnego wraz ze ście żką edukacyjno - ekologiczn ą na odcinku Jezioro Żnińskie Małe - Jezioro Weneckie. W Gminie Żnin działania prowadzono na odcinku 1,3 km, a w Gminie G ąsawa - 0,234 km.

79 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Z działa ń, jakie Zarz ąd planuje podj ąć na terenie Gminy Żnin to m.in. melioracja użytków rolnych.

4.5.3. ZAGRO ŻENIE POWODZI Ą

Na terenie Gminy Żnin, według informacji Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu, nie ma wyznaczonych żadnych obszarów bezpo średniego zagro żenia powodzi ą oraz obszarów zalewowych. Okresowe, niewielkie podtopienia mog ą dotyczy ć okresowo jedynie terenów poło żonych w dolinie rzeki G ąsawki. Natomiast według Kujawsko – Pomorskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych zagro żenie powodziowe okre śla si ę nawet jako du że. Na terenie miasta i gminy Żnin nie ma zlokalizowanych wałów przeciwpowodziowych. Mimo to, zarz ądcy cieków władze jednostki powinni prowadzi ć działania w zakresie utrzymania naturalnych zalewowych obszarów wzdłu ż cieków i zapobiega ć ich zagospodarowaniu, w zamian za budow ę wałów przeciwpowodziowych.

4.5.4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 09.11.2011 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545), − rozporz ądzenie Min. Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478). W 2011 roku nie było prowadzonych bada ń monitoringowych wód powierzchniowych na terenie miasta i gminy. Najbardziej aktualne dane pochodz ą z roku 2009, w którym WIO Ś badał jako ść wód rzeki G ąsawki. Ciek ten jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni w Żninie, poprzez wody Jeziora Du żego Żni ńskiego i z oczyszczalni w Szubinie. Wody G ąsawki badane były w dwóch profilach: poni żej Jeziora Sobiejuskiego i w miejscowo ści Rynarzewo, 1,4 km przed uj ściem do Noteci. W obydwu punktach pomiarowo - kontrolnych wody G ąsawki nie spełniały wymogów dobrego stanu, ze wzgl ędu na podwy ższone st ęż enia BZT 5, azotu Kjeldahla i fosforu ogólnego. Wody zaliczono do klasy IV, wody o słabym stanie ekologicznym. Wyniki bada ń bakteriologicznych kształtowały si ę na poziomie zadowalaj ącym poni żej Jeziora Sobiejuskiego i złym – na stanowisku uj ściowym. W porównaniu z badaniami z roku 2008, nie stwierdzono znacz ącej zmiany w st ęż eniach średniorocznych analizowanych parametrów. W 2010 roku WIO Ś prowadził natomiast badania na żni ńskich jeziorach. W tabeli zostały zestawione wyniki bada ń jako ści wód.

80 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 41. Jako ść wód jezior na terenie Miasta i Gminy Żnin Klasyfikacja Stan Stan chemiczny Jezioro Rok bada ń jednolitej cz ęś ci ekologiczny wód wód wód jeziora Biskupi ńskie 2010 zły dobry zły Sobiejuskie 2010 zły dobry zły Weneckie 2010 zły - - Żni ńskie Małe 2010 zły - - Żni ńskie Du że 2008 słaby Źródło: raporty WIO Ś

W roku 2011 na terenie gminy Żnin nie funkcjonowało żadne k ąpielisko badane przez PPIS w Żninie, a jedynie dwa miejsca wykorzystywane do k ąpieli. Były to: − kąpielisko w Żninie na Jeziorze Małe Żni ńskie – organizatorem był Urz ąd Miejski w Żninie, − kąpielisko w Wenecji na Jeziorze Weneckim – organizatorem był Ośrodek Hotelowo - Wypoczynkowy „REKO” w Wenecji. W wyniku bada ń próbek wody z Jeziora Weneckiego, z miejsca wykorzystywanego do kąpieli przy O środku „REKO” w Wenecji, w zwi ązku z kontrol ą wewn ętrzn ą jako ści wody wykonywan ą przez organizatora, przed rozpocz ęciem sezonu k ąpielowego stwierdzono przekroczenie najwy ższej dopuszczalnej liczby bakterii Escherichia coli tj.: prawa strona 1 526 jtk/100 ml, lewa strona 1 256 jtk/100 ml (normy do kontroli wód w k ąpieliskach okre ślone s ą w rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpieliskach i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. 2011 r., Nr 86 poz. 478, dla bakterii Escherichia coli norma wynosi <1 000 jtk/100 ml). Woda w k ąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do k ąpieli nie powinna zawiera ć zanieczyszcze ń stanowi ących zagro żenie dla zdrowia lub życia k ąpi ących si ę. Przeprowadzone ponowne badania wody w ramach nadzoru sanitarnego nie wykazały przekrocze ń mikrobiologicznych. Celem śledzenia tendencji zmian jako ściowych wody pobieranej na uj ęciach wód eksploatatorzy uj ęć dokonuj ą pomiarów, analiz wody surowej oraz wody uzdatnionej pobieranej ju ż ze studni. konieczne jest prowadzenie monitoringu kontrolnego i przegl ądowego jako ści wody przeznaczonej na cele komunalne. Badania jako ści wód prowadzone s ą tak że przez stacje sanitarno – epidemiologiczne, które zajmuj ą si ę równie ż badaniem jako ści wód na sieci wodoci ągowej.

4.5.5. ŹRÓDŁA I TENDENCJE PRZEOBRA ŻEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych (tak że podziemnych) mo żemy podzieli ć na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszcze ń), obszarowe (np. rolnictwo – nawo żenie, środki ochrony ro ślin). W przypadku wód jeziornych główn ą przyczyn ą zanieczyszcze ń jest eutrofizacja, która jest efektem spływaj ących zanieczyszcze ń obszarowych zwi ązanych z rolniczym wykorzystaniem zlewni tych jezior oraz słaba naturalna odporno ść na czynniki degradacyjne. W rolnictwie do źródeł zanieczyszcze ń obszarowych wód nale ży zaliczy ć środki chemiczne (nawozy sztuczne, środki ochrony ro ślin) oraz rolnicze wykorzystanie ścieków. Rozmiar zagro żeń dla środowiska wodnego spowodowany spływami powierzchniowymi z pól zale ży

81 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 od fizjografii zlewni oraz sposobu ich zagospodarowania. Obszary wysoczyznowe na terenie Gminy to głównie pola uprawne poddawane intensywnym zabiegom agrotechnicznym. Przy braku barier biogeochemicznych w postaci zieleni redukuj ącej zanieczyszczenia, tereny rolne mog ą stanowi ć zagro żenie dla środowiska wodnego. Równie ż jako ść wód rzeki G ąsawki pozostaje w ścisłym zwi ązku z stanem jako ści wód jezior, przez które przepływa. Du żym obci ąż eniem dla środowiska wodnego, a w szczególno ści dla Jeziora Żni ńskiego Du żego jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków w Jaroszewie oraz odprowadzanie do niego wód opadowych i roztopowych z tego obiektu. Oczyszczone ścieki nie mog ą wywoływa ć zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w tym zbiorniku, na przykład ze wzgl ędu na prowadzon ą gospodark ę ryback ą w jeziorze. Nale ży tak sterowa ć technologi ą oczyszczania ścieków aby umo żliwi ć prawidłowe funkcjonowanie ekosystemu wodnego. Zrzut wód nie mo że powodowa ć zmian w naturalnej biocenozie zbiornika, zmian mętno ści wody, jej barwy i zapachu, a tak że formowania si ę piany czy gromadzenia osadów. Oczyszczone ścieki nie mog ą zawiera ć nast ępuj ących zanieczyszcze ń: − odpadów, zanieczyszcze ń pływaj ących, − DDT, PCB oraz innych zwi ązków chemicznych, − chorobotwórczych drobnoustrojów. Dla tego obiektu okre ślone zostały warto ści dopuszczalne wska źników zanieczyszcze ń, jakie nale ży spełnia ć przy wprowadzaniu wód do jeziora: 1. w zakresie oczyszczonych ścieków komunalnych:

− BZT 5 – 15 mg O2/l (lub 90 % redukcji zanieczyszcze ń dopływaj ących do oczyszczalni ścieków),

− ChZT – 125 mg O2/l (lub 75 % redukcji zanieczyszcze ń), − zawiesina ogólna – 35 mg/l (lub 90 % redukcji zanieczyszcze ń), − azot ogólny – 15 mg N/l (lub 80 % redukcji zanieczyszcze ń), − fosfor ogólny – 2 mg P/l (lub 85 % redukcji zanieczyszcze ń), 2. w zakresie wód opadowych i roztopowych: − zawiesina ogólna – 100 mg/l, − substancje ropopochodne – 15 mg/l.

Tabela 42. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Jaroszewie (2011r.) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych Rodzaje zanieczyszcze ń (dopływaj ących) (odpływaj ących)

kg/rok mg/l* kg/rok mg/l*

BZT 5 399 270 466 10 213 5 ChZT 849 342 1 026 59 913 43 Zawiesiny ogólne 451 353 567 17 606 13 Azot ogólny 97 510 110 32 567 14 Fosfor ogólny 9 843 13 1 855 2 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011 (ZWiK Znin) * Sprawozdanie z realizacji KPO ŚK za rok 2011

Nie tylko z terenu oczyszczalni ścieków wody opadowe i roztopowe s ą wprowadzane do zbiorników wodnych lub cieków. Tak że z systemu kanalizacji deszczowej odprowadza si ę wody (lub te ż do ziemi). Wody opadowe i roztopowe mog ą by ć wprowadzane do odbiorników

82 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Spływaj ące zanieczyszczenia z dróg i placów mog ą stanowi ć znaczne zagro żenie dla jako ści wód i gleb. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych s ą separatory i inne filtry oraz osadniki. Przykładem takich obszarów są: − kanalizacja deszczowa z ul. S ądowej do rzeki G ąsawki, − kanalizacja deszczowa z ul. Sienkiewicza, Pocztowej, Poprzecznej, Podmurnej, Średniej do Jeziora Żni ńskiego Małego, − kanalizacja deszczowa z ul. D ąbrowskiego i Skromnej do Jeziora Żni ńskiego Małego, − kanalizacja deszczowa z ul. Śniadeckich, Wodnej, cz ęś ci Pl. Wolno ści i Pl. Działowego do rzeki G ąsawki. Zdecydowana wi ększo ść jednostek osadniczych na terenie gminy jest zwodoci ągowana, natomiast skanalizowane jest tylko miasto Żnin i kilka innych miejscowo ści, jednak nie cała gmina. Ścieki z wiejskich jednostek osadniczych gromadzone s ą w zbiornikach bezodpływowych i wywo żone na oczyszczalni ę komunaln ą. Stan techniczny szamb nie jest znany. Mo żna zakłada ć, że cz ęść z nich mo że stanowi ć zagro żenie dla środowiska gruntowo – wodnego. Zagro żeniem dla stanu czysto ści wód mog ą by ć tak że ścieki pohodowlane (odcieki z obornika, czy te ż gnojowica). Zanieczyszczenia te mog ą przedostawa ć si ę do wód powierzchniowych poprzez spływy wód opadowych, systemy drena żowe, rowy melioracyjne oraz płytkie wody gruntowe maj ące kontakt z wodami powierzchniowymi. Do wód wgł ębnych zanieczyszczenia mog ą przedosta ć si ę poprzez infiltracj ę oraz kontakt hydrauliczny z wodami powierzchniowym. Zagro żeniem mog ą by ć gospodarstwa rolne funkcjonuj ące na analizowanym obszarze.

4.6. KLIMAT

Klimat obszaru gminy nale ży do typu przej ściowego, charakterystycznego dla całego Ni żu Polskiego. Według podziału Polski na dzielnice rolniczo – klimatyczne R. Gumi ńskiego (1948) obszar opracowania le ży pomi ędzy chłodn ą i o wi ększych opadach dzielnic ą pomorsk ą, a suchsz ą i cieplejsz ą dzielnic ą środkow ą. Zgodnie z podziałem Romera (1962) na regiony klimatyczne Polski, obszar ten znajduje si ę w regionie klimatu Krainy Wielkich Dolin. Zró żnicowanie przestrzenne rocznych sum opadów i rozkładu temperatur ma na obszarze regionu wyra źny charakter równole żnikowy. Teren le ży w zachodniej, cieplejszej cz ęś ci środkowej dzielnicy klimatycznej z najmniejszymi rocznymi sumami opadów. Średnia roczna temperatura wynosi 7,5 oC, najcieplejszym miesi ącem jest lipiec – średnia temperatura 17,7 oC, najzimniejszym – luty z temperatur ą -3,2 oC. Lata i zimy trwaj ą ok. 90 dni, okres wegetacyjny około 220 dni. Dni z całodzienn ą temperatur ą ujemn ą jest ok. 40, natomiast ze średni ą temperatur ą 25 oC – 28 dni. Pokrywa śnie żna zalega ok. 60 dni w roku. Dominuj ą wiatry zachodnie. Charakterystyczne dla regionu s ą cz ęste zmiany pogody oraz najni ższe w Polsce sumy opadów (około 500 mm na rok). Efektem tego jest post ępuj ące stepowienie.

83 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Wykres 7. Roczne sumy opadów Wykres 8. Liczba dni z pokryw ą w 2010 roku (mm) śnie żną w 2010 roku Źródło: WIO Ś Bydgoszcz, 2010 Źródło: WIO Ś Bydgoszcz, 2010

Warunki topoklimatyczne czyli tzw. klimatu lokalnego, uzale żnione s ą od wielu czynników, do których przede wszystkim nale żą : ukształtowanie terenu, ekspozycja zboczy, użytkowanie i sposób zagospodarowania terenów oraz intensywno ść zabudowy.

4.6.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

4.6.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Według rocznej oceny jako ści powietrza w województwie kujawsko - pomorskim za rok 2011, w strefie kujawsko - pomorskiej, do której zaliczana jest Miasto i Gmina Żnin nie stwierdzono przekrocze ń NO 2, SO 2, PM 2,5 , CO, Pb, kadmu, niklu i benzenu. Tym samym jest to strefa A, czyli strefa gdzie st ęż enia zanieczyszczenia nie przekraczaj ą odpowiednich poziomów dopuszczalnych. Ze wzgl ędu na poziom pyłu PM10, benzo(a)pirenu oraz ozonu stref ę kujawsko – pomorsk ą zaliczono do strefy C, czyli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji. Klasyfikacja stref ze wzgl ędu na ochron ą ro ślin okazała si ę bardzo korzystna dla strefy kujawsko - pomorskiej ze wzgl ędu na SO 2 i NO x, poniewa ż uzyskała klas ę A. Natomiast w przypadku ozonu strefa ta otrzymała klas ę C na podstawie wyników pomiarów ze stacji spoza województwa kujawsko - pomorskiego - Krzy żówka w województwie wielkopolskim. Na terenie Miasta i Gminy Żnin prowadzi si ę badania monitoringowe jako ści powietrza atmosferycznego. Stacje monitoringowe w mie ście Żnin poło żone są przy ul. Browarnej, Potockiego, 1000-Lecia i 700-Lecia. Stacje wykonuj ą pomiary st ęż enia pyłu zawieszonego, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu oraz opadu pyłu, opadu metali (ołowiu i kadmu), a tak że benzenu. Pomiary prowadzone s ą wspólnie przez Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą oraz Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska. W 2010 roku st ęż enie średnie roczne dwutlenku azotu na terenie miasta nie przekraczało poziomu dopuszczalnego (zanotowano 65,3 % warto ści dopuszczalnej), ale w stosunku do lat poprzednich wzrosło i plasowało si ę do ść wysoko. Zanieczyszczenie dwutlenkiem siarki w roku 2010 było niskie (zanotowano 22 % warto ści dopuszczalnej), jednak w porównaniu z wynikami z innych miasta, okre śla si ę je jako do ść wysokie.

84 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Roczny poziom zanieczyszczenia pyłem zawieszonym wynosił 29,3 % warto ści dopuszczalnej. Opad pyłu w mie ście nie przekraczał warto ści odniesienia i utrzymywał si ę na poziomie podobnym co w latach poprzednich. Podobnie sytuacja przedstawiała si ę w odniesieniu do ołowiu i kadmu w pyle opadaj ącym.

Tabela 43. St ęż enia zanieczyszcze ń na stacji pomiarowej przy ul. Browarnej Dwutlenek Benzen Dwutlenek siarki Pył zawieszony azotu cz ęsto ść cz ęsto ść Rok st ęż enie st ęż enie st ęż enie maksymalne przekraczania st ęż enie maksymalne przekraczania średnie średnie średnie st ęż enie 24- dopuszcz. średnie st ęż enie 24- dopuszcz. roczne roczne roczne godzinne poziomu 24- roczne godzinne poziomu 24- [µg/m 3] [µg/m 3] [µg/m 3] [µg/m 3] godz. w ci ągu [µg/m 3] [µg/m 3] godz. w ci ągu roku roku NORMA 5 40 20 125 3 razy 40 50 35 razy 2008 2,5 23,3 3,1 26 0 8,9 38 0 2009 5,0 22,9 3,1 28 0 8,3 38 0 2010 4,5 26,1 4,4 35 0 11,7 62 5 Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie – Informacja o stanie powietrza atmosferycznego, WSSE Bydgoszcz

Tabela 44. Opad pyłu i metali Opad pyłu Ołów Kadm 2 2 2 Lokalizacja [g/m x rok] [g/m x rok] [g/m x rok] Rok stanowiska NORMA 200,0 0,1 0,01 2008 118,0 0,01 0,0000 Żnin 2009 67,4 0,01 0,0000 ul. 1000-Lecia 2010 87,9 0,01 0,0002 2008 69,2 0,02 0,0000 Żnin 2009 67,7 0,01 0,0001 ul. 700-Lecia 2010 47,2 0,01 0,0001 Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie – Informacja o stanie powietrza atmosferycznego, WSSE Bydgoszcz

Badania imisji benzenu, w roku 2010 na terenie miasta Żnin nie wykazały przekrocze ń dopuszczalnego st ęż enie średniego rocznego (zanotowano 90 % warto ści dopuszczalnej).

4.6.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Na terenie gminy Żnin nie wyst ępuj ą uci ąż liwe źródła emisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego. Najistotniejsze zanieczyszczenia to emisje energetyczne z gospodarstw domowych korzystaj ących z tradycyjnych źródeł energii, z zakładów produkcyjnych i obiektów komunalnych. Uci ąż liwo ść jednak że charakteryzuje si ę wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszcze ń zwi ązany jest ze spalaniem węgla w paleniskach domowych, poniewa ż wi ększo ść mieszka ń w gminie ogrzewana jest nadal paliwami stałymi, głownie w ęglem kamiennym. Ilo ść odbiorców gazu (tylko w mie ście i dwóch wsiach) ogrzewających swoje mieszkania jest ci ągle niska. Uci ąż liwe mog ą by ć emisje odorów z zakładów rolnych oraz oczyszczalni ścieków, w szczególno ści w letniej porze roku.

85 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego w gminie ma równie ż emisja ze źródeł mobilnych. Dotyczy to bezpo średniego otoczenia drogi krajowej nr 5 oraz drogi wojewódzkiej nr 251, zwłaszcza na terenie zawartej zabudowy miejscowo ści z uwagi na trudniejsze warunki przewietrzania terenu. Innym obiektem mog ącym wpływa ć na jako ść powietrza jest eksploatowane składowisko odpadów. W ramach monitoringu składowiska prowadzony jest monitoring emisji gazu składowiskowego. Skład gazu z punktów pomiarowych charakteryzuje si ę wysok ą zawarto ści ą tlenu przy nieznacznym udziale dwutlenku w ęgla i metanu.

86 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 45. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy poniżej 5 MW Rodzaj instalacji / Zu życie paliwa Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj paliwa urz ądzenia I półrocze II półrocze

Krajowa Spółka Cukrowa S.A. Kocioł o mocy cieplnej 1 Węgiel kamienny 365 219 ul. Kraszewskiego 40/, 87-100 Toru ń - Oddział Cukrownia Żnin poni żej 3 MW

WiK Sp. z o.o. Zakład Wodoci ągów I Kanalizacji 2 Kocioł cieplny Węgiel kamienny 13 12 ul. Mickiewicza 22a, 88-400 Żnin Kocioł cieplny 16,89 10,7 Społem - Powszechna Spółdzielnia Spo żywców 3 Kocioł cieplny Węgiel kamienny 2,5 1,5 Plac Wolno ści 7, 88-400 Żnin Kocioł cieplny 15,93 16,9

Przedsi ębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Inowrocławiu S.A. Kocioł o mocy cieplnej 4 olej opałowy 21,4 14,5 Plac Kasprowicza 5, 88-100 Inowrocław poni żej 5 MW

Kwieci ńscy S.J. Przedsi ębiorstwo Produkcyjno - Usługowo - Kotłownia o mocy 5 Handlowe olej opałowy 7,88 0 cieplnej poni żej 5 MW ul. Żni ńska 4, Bo żejewiczki, 88-400 Żnin Tadeusz Jasi ński Zakład Masarski Kotłownia o mocy 6 olej opałowy 14,568 15,281 Rydlewo 23, 88-400 Żnin cieplnej poni żej 5 MW Kohler Bovenkamp Polska Sp. z o.o. Kocioł o mocy cieplnej 7 paliwo gazowe 0,025111 0,032198 ul. Przemysłowa 2, 88-400 Żnin poni żej 1,4 MW Kocioł o mocy cieplnej paliwo gazowe 0,015796 0,004412 Przedsi ębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej Sp. z o.o. poni żej 1,4 MW 8 ul. Mickiewicza 22, 88-400 Żnin - PGM Sp. z o.o. Kotłownie Kocioł cieplny węgiel kamienny 38 24

Cerplon Sp. z o.o. 9 Przedsi ębiorstwo Produkcyjno - Handlowo - Usługowe Kocioł cieplny węgiel kamienny 63,52 38,78 Cerekwica 1, 88-400 Żnin - PPHU Cerplon Sp. z o.o. Kotłownia Brzysko Rol Sp. z o.o. Przedsi ębiorstwo Rolno - Przetwórcze 10 Kotłownia węgiel kamienny 0 72 Brzyskorzystewko 1, 88-400 Żnin Pepsi Cola General Bottlers Poland Sp. z o.o. Kocioł o mocy cieplnej 11 paliwo gazowe 0,247167 0,195481 Fort Wola 22, 01-961 Warszawa powy żej 1,4 MW

87 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Rodzaj instalacji / Zu życie paliwa Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj paliwa urz ądzenia I półrocze II półrocze Zakład w Żninie i poni żej 5 MW Danko Hodowla Ro ślin Sp. z o.o. Kocioł cieplny węgiel kamienny 25,2 12,9 12 Chory ń 27, 64-000 Ko ścian Kocioł o mocy cieplnej olej opałowy 0,8 4 Pałucka Hodowla Ro ślin - Grupa Danko Sp. z o.o. poni żej 5 MW Polskie Koleje Pa ństwowe S.A. Kocioł cieplny węgiel kamienny 45,2 13,02 13 ul. Szcz ęś liwicka 62, 00-973 Warszawa Kocioł cieplny węgiel kamienny 26,62 18,64 Kotłownia Żnin Polski Zwi ązek Motorowy Ozdg Sp. z o.o. Kocioł o mocy cieplnej 14 ul. Białogardzka 7, 85-808 Bydgoszcz paliwo gazowe 0,0147 0,0046 poni żej 1,4 MW Zakład Nr 6, Żnin Kocioł o mocy cieplnej Wojciech Czajka Magnum Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe paliwo gazowe 2,68 404,97 15 poni żej 5 MW ul. Gnie źnie ńska 20, 88-400 Żnin Kocioł cieplny węgiel kamienny 4 4 Bracia Wiland S.J. 16 Kotłownia drewno 0 112 Kierzkowo 12a, 88-403 Jadowniki Rycerskie Zbigniew Wrotek Unigum Przedsi ębiorstwo Produkcyjno - Handlowe Kocioł o mocy cieplnej 17 paliwo gazowe 0,001937 0,001093 ul. Dworcowa 3d, 87-100 Toru ń poni żej 1,4 MW Lokalizacja Zakładu - Żnin Jeromino 2179 – Żnin Kocioł o mocy cieplnej paliwo gazowe 0,026012 0,007115 Jeronimo Martins Dystrybucja S.A. poni żej 1,4 MW 18 ul. Żniwna 5, 62-025 Kostrzyn Jeromino Żnin 1815 Oddział Żnin Kocioł o mocy cieplnej paliwo gazowe 0,008578 0,003048 poni żej 1,4 MW Vapo Sp. z o.o. Kocioł cieplny drewno 313,7 0 19 ul. Bydgoska 1/3, 87-100 Toru ń Kocioł o mocy cieplnej olej opałowy 13,81 0 Oddział Żnin poni żej 5 MW Tesco Polska Sp. z o.o. Kocioł o mocy cieplnej 20 ul. Kapelanka 56, 33-147 Kraków paliwo gazowe 0 0,002331 poni żej 1,4 MW Tesco Żnin Kocioł o mocy cieplnej 21 Rolnik Grajewski i Kaczmarek S.J. paliwo gazowe 0 0,001327 powy żej 1,4 MW

88 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Rodzaj instalacji / Zu życie paliwa Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj paliwa urz ądzenia I półrocze II półrocze Hurtownia środków do produkcji rolno - spo żywczej i poni żej 5 MW Nacław 25, 64-000 Ko ścian Kocioł o mocy cieplnej olej opałowy 0 52,95 Hurtownia Rolnik - Żnin poni żej 5 MW Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko – Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011) węgiel kamienny [Mg] gaz ziemny wysokometanowy [hm 3] drewno [Mg] gaz płynny propan-butan [Mg] koks [Mg] gaz ziemny zaazotowany [hm 3] olej [Mg]

Tabela 46. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy powyżej 5 MW Rodzaj instalacji Wielko ść rocznej emisji Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj emitowanej substancji / urz ądzenia I półrocze II półrocze Benzo(a)piren 3,26 2,32 Dwutlenek siarki 21 580,68 34 097,29 Zakład Energetyki Cieplnej Dwutlenek w ęgla 8 928,41 5 932,37 1 Sp. z o.o. Kotłownia Pyły w ęglowo-grafitowe, sadza 180,04 138,42 ul. Fabryczna 3, 88-400 Żnin Pyły ze spalania paliw 8 965,87 4 167,26 Tlenek w ęgla 6 367,16 2 803,20

Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO 2) 14 516,43 11 229,2 Alkohole alifatyczne i ich pochodne 162,2 162,2 Kw. nieorganiczne, ich sole i bezwodniki 0 0 Mangan 1,03 1,03 Pierwiastki metaliczne i ich zw. 0 0 Obiekt Pyły pozostałe 0 0 Kwieci ńscy S.J. Przedsi ębiorstwo Produkcyjno - Usługowo - Tlenek w ęgla 0 0 Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO ) 0 0 2 Handlowe 2 ul. Żni ńska 4, Bo żejewiczki Węglowodory alifatyczne i pochodne 413,4 413,4 Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 125,05 125,05 88-400 Żnin Alkohole alifatyczne i ich pochodne 22,5 22,5 Ketony i ich pochodne 22,5 22,5 Obiekt i Węglowodory alifatyczne i pochodne 101,95 101,95 Transport Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 15 15 Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 69,65 69,65 Alkohole pier ścieniowe, aromatyczne i ich pochodne 12,6 15 3 Tadeusz Jasi ński Zakład Masarski Kotłownia Kw. organiczne, ich zwi ązki i pochodne 84 100

89 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Rodzaj instalacji Wielko ść rocznej emisji Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj emitowanej substancji / urz ądzenia I półrocze II półrocze Rydlewo 23, 88-400 Żnin Pyły ze spalania paliw 210 250 Węglowodory alifatyczne i pochodne 9,24 11 Aldehydy alifatyczne i ich pochodne 132,192 132,192 Amoniak 38,88 38,88 Hurtownia Dwutlenek siarki 0,912 0,912 Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 67,2 67,2 Alkohole alifatyczne i ich pochodne 217,44 217,44 Malarnie Ketony i ich pochodne 45,6 45,6 Kohler Bovenkamp Polska Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 861,45 861,45 4 Sp. z o.o. Tlenek w ęgla 2,88 2,88 ul. Przemysłowa 2, 88-400 Żnin Piec Kuzienny Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO 2) 49,92 49,92 Pyły pozostałe 42,144 42,144 Spawalnia Tlenek w ęgla 5,376 5,376 Tlenki azotu (w przeliczeniu na NO2) 66,624 66,624 Suszarnia Alkohole alifatyczne i ich pochodne 38,88 38,88 Malarni Węglowodory pier ścieniowe, aromatyczne i pochodne 103,932 103,932 Cerplon Sp. z o.o. Amoniak 3 552,407 2 364,584 Przedsi ębiorstwo Ferma Cerekwica - 5 Produkcyjno - Handlowo - Budynki Usługowe Inwentarskie Organiczne pochodne zw. siarki 10,031 118,222 Cerekwica 1, 88-400 Żnin Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko – Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011)

Wielko ść emisji CO 2, CH 4, N 2O [Mg], pozostałe substancje [kg]

90 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.6.2. KLIMAT AKUSTYCZNY

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, że z ka żdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąż liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro żenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąż liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ci ągniki, poci ągi), zakłady produkcyjne, place budowy oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczaj ących środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje si ę poziom równowa żny d źwi ęku

(L Aeq ), który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale żnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu ż dróg 60 dB (w porze nocnej 50 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, a w porze nocnej 40 dB. Klimat akustyczny na tym terenie, w najwi ększym stopniu kształtuj ą źródła komunikacyjne - główne trasy ruchu samochodowego. Wśród nich szczególnie istotne s ą: droga krajowa nr 5 oraz droga wojewódzka nr 251. Linia kolejowa nie jest istotnym źródłem hałasu. Zgodnie z danymi przekazanymi przez GDDKiA w Bydgoszczy, według Generalnego Pomiaru Ruchu z roku 2010 (GPR), dobowe nat ęż enie ruchu dla tego obszaru wynosi, w podziale na nast ępuj ące kategorie pojazdów: − dla samochodów osobowych – 5 579 poj./dob ę, − dla samochodów ci ęż arowych – 2 710 poj./dob ę, − dla innych pojazdów – 136 poj./dob ę. Zgodnie z danymi przekazanymi przez ZDW w Bydgoszczy na tym terenie nat ęż enie ruchu badano w dwóch punktach: na obszarze wiejskim oraz w mie ście. Według GPR z roku 2010, dobowe nat ęż enie ruchu dla tej drogi wynosi, w podziale na następuj ące kategorie pojazdów: − dla samochodów osobowych – 1 765 poj./dob ę na obszarze wiejskim oraz 6 687 poj./dob ę przy przej ściu przez miasto, − dla samochodów ci ęż arowych – 193 poj./dob ę na obszarze wiejskim oraz 562 poj./dob ę przy przej ściu przez miasto. Głównym powodem ponadnormatywnego poziomu hałasu, ogólnie obok stosunkowo wysokiego nat ęż enia ruchu pojazdów był bardzo wysoki udział w potoku ruchu pojazdów ci ęż kich. Na terenie zabudowy śródmiejskiej (przy głównych ulicach, poza ww. ci ągami komunikacyjnymi) odnotowano nieco ni ższy poziom hałasu, jednak równie ż przekraczaj ący dopuszczalne normy. Dla mieszka ńców posesji s ąsiaduj ących z jeziorem Żni ńskim Małym i Żni ńskim Du żym uci ąż liwo ść o charakterze sezonowym mo że stanowi ć hałas zwi ązany z wykorzystaniem rekreacyjnym jezior (motorówki). W celu zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno – wypoczynkowe Rada Powiatu w Żninie w 2005 r. podj ęła uchwał ę, zgodnie z któr ą na ww. jeziorach obowi ązuje zakaz u żywania jednostek pływaj ących nap ędzanych silnikami spalinowymi, z okre ślonymi wyj ątkami. Całkowity zakaz obowi ązuje w odległo ści 50 m od brzegu.

91 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Uci ąż liwo ść ze strony zakładów produkcyjnych czy usługowych może wynika ć z braku zachowania standardów i dopuszczalnych norm, odpowiedzialno ść za negatywne oddziaływania nale ży przede wszystkim do u żytkowników urz ądze ń, instalacji będących źródłami hałasu. Źródła te nie mog ą powodowa ć przekraczania standardów jako ści środowiska poza terenem, do którego zarz ądzaj ący ma tytuł prawny.

4.6.3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Do promieniowania niejonizuj ącego mo żemy zaliczy ć promieniowanie radiowe, mikrofalowe, podczerwone, a tak że światło widzialne. Znacz ące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych wyst ępuje: - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń i sieci energetycznych; źródłem najwi ększych oddziaływa ń mog ących powodowa ć przekroczenia poziomów dopuszczalnych s ą napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne, - w pa śmie od 300 MHz do 40000 MHz od urz ądze ń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Najwi ększy udział w emisji maj ą stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa słu ży do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii słu ży do komunikacji mi ędzy stacjami bazowymi). Istniej ące sieci telefonii komórkowej wykorzystuj ą nast ępuj ące zakresy cz ęstotliwo ści: ok. 900 MHz (sie ć GSM 900), około 1800 MHz (sie ć GSM 1800) oraz ok. 2 100 MHz (sie ć UMTS). - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń elektrycznych pracuj ących w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Wi ększo ść urz ądze ń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii wyst ępuje lawinowy wzrost liczby źródeł, a ewidencja ich nie jest mo żliwa. Brak jest wiarygodnych informacji na temat oddziaływania na zdrowie i środowisko przy ekspozycjach długoletnich na promieniowanie elektromagnetyczne. W ostatnich latach WIO Ś nie wykonywał na terenie Miasta i Gminy pomiarów promieniowania niejonizuj ącego. Ostatnie dane pochodz ą z roku 2008. Punkt monitoringowy został zlokalizowany na ul. Sienkiewicza. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęż eniach mniejszych od 1 kV/m m. in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy ższych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Trzeba te ż wzi ąć pod uwag ę, że napowietrzne linie elektroenergetyczne, zarówno wysokiego, jak i średniego napi ęcia, mog ą oddziaływa ć niekorzystnie na ptaki, które rozbijaj ą si ę o linie, a tak że wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Linie 110 kV s ą źródłami pola elektromagnetycznego mog ącego powodowa ć przekroczenie warto ści dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Najwi ększa warto ść nat ęż enia pola elektrycznego jaka mo że wyst ąpi ć pod lini ą lub w jej pobli żu nie przekracza tutaj 3 kV/m. Najwi ększa warto ść nat ęż enia pola elektrycznego, jaka mo że wyst ąpi ć pod lini ą 220 kV lub w jej pobli żu nie przekracza 6 kV/m. Maksymalne warto ści nat ęż enia pola

92 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 elektrycznego pod lini ą 400 kV, na wysoko ści 1,8 m od powierzchni ziemi, wynosz ą 10 kV/m. Przez teren Gminy linie te przebiegaj ą bezkolizyjnie, nie stwarzaj ąc zagro żenia polem elektromagnetycznym dla ludzi w środowisku. Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu mog ą by ć tak że stacje bazowe telefonii komórkowych, anteny nadawcze. Wpływ stacji bazowych telefonii komórkowej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednak traktuje si ę je jako obiekty potencjalnie niebezpieczne. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa ż anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wie żach, prawdopodobnie nie stwarzaj ą one zagro żenia dla mieszka ńców. Mog ą jednak stanowi ć zagro żenie dla ptaków oraz wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Na terenie Miasta i Gminy zlokalizowanych jest niewiele anten nadawczych telefonii komórkowej. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć będzie na znacznych wysoko ściach: powy żej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten (ł ącznie dla wszystkich stacji bazowych), a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla przebywania tam ludzi. Aby ograniczy ć uci ąż liwo ści promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezb ędnych działa ń polegaj ących na analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwole ń na budow ę). Inwestorzy s ą zobowi ązani do wykonywania pomiarów kontrolnych promieniowania przenikaj ącego do środowiska w otoczeniu stacji. Pomiary kontrolne rzeczywistego rozkładu g ęsto ści mocy promieniowania powinny by ć przeprowadzane bezpo średnio po pierwszym uruchomieniu instalacji i ka żdorazowo w razie istotnej zmiany warunków pracy urządze ń mog ących mie ć wpływ na zmian ę poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego wytwarzanego przez to urz ądzenia. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).

4.6.4. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE

Powa żne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa żnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie z dn. 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa żnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz ich obowi ązki i zadania, a tak że główne procedury i dokumenty. Według rejestru prowadzonego przez WIO Ś oraz Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą, na terenie Miasta Żnin zlokalizowane s ą 2 zakłady zakwalifikowane do grupy o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii przemysłowych: Frigo Logistics Sp. z o.o. oraz Pepsi Cola General Boatlers Poland Sp. z o.o., w których wyst ępowałyby rodzaje i ilo ści substancji

93 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 niebezpiecznych pozwalaj ące zakwalifikowa ć je do zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej. W przypadku wyst ąpienia awarii Gmina oraz inne organy administracji maj ą obowi ązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowi ązki „administracyjne” ci ążą tutaj na władzach wojewódzkich i Stra ży Po żarnej, działania bezpo średnie z pewno ści ą na prowadz ących działalno ść , która mo że spowodowa ć awari ę, w ustawie okre ślonych jako „prowadz ący zakład o zwi ększonym lub du żym ryzyku”. Przemysł wykorzystuj ący w procesach technologicznych zwi ązki chemiczne jest na terenie Gminy potencjalnym zagro żeniem dla ludzi i środowiska, zarówno na obszarach zakładów przemysłowych stosuj ących lub magazynuj ących substancje niebezpieczne jak i na obszarach z nimi s ąsiaduj ącymi. Stacjonarne źródła zagro żeń chemicznych na terenie miasta zwi ązane są z magazynowaniem lub przetwarzaniem w przedsi ębiorstwach takich substancji jak amoniak, kwasy, ługi oraz produkty ropopochodne Nale ży liczy ć si ę z tym, że strefa potencjalnego zagro żenia mo że przekroczy ć teren zakładów tworz ąc bezpo średnie zagro żenie dla ludzi i wymagaj ąc znacznego zaanga żowania słu żb ratowniczych. W transporcie samochodowym najwi ększe zagrożenie wyst ępuje na drogach, po których odbywa si ę transport w ruchu tranzytowym, np. droga nr 5 Pozna ń - Bydgoszcz. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów niebezpiecznych i toksycznych, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru cięż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Bior ąc to pod uwag ę, za potencjalne źródło awarii przemysłowych mo żna uzna ć drogi wojewódzkie oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro żeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. W ostatnich latach na terenie miasta i gminy nie zanotowano zdarze ń o znamionach powa żnych awarii. Przez teren gminy Żnin przebiega dalekosi ęż ny ruroci ąg naftowy (o średnicy 273 mm). Dla ruroci ągu nale ży zachowa ć stref ę bezpiecze ństwa min. 30 m, której środek stanowi o ś ruroci ągu. Stref ę wyznacza si ę w celu zapewnienia bezpiecze ństwa ruroci ągu oraz umo żliwienia dost ępu w celu kontroli, konserwacji i naprawy. Strefa bezpiecze ństwa mo że by ć u żytkowana wg pierwotnego przeznaczenie tj. rolniczo. Powinna by ć wolna od wszelkiego rodzaju budowli, ogrodze ń, składów materiałów. Nie nale ży sadzi ć pojedynczych drzew w odległo ści mniejszej ni ż 5 m. Tereny działek budowlanych powinny znajdowa ć si ę poza stref ą bezpiecze ństwa.

4.7. RO ŚLINNO ŚĆ

Szata ro ślinna gminy wykazuje cechy charakterystyczne dla terenów intensywnie użytkowanych rolniczo. Z elementów ro ślinno ści dominuj ą tutaj agrocenozy pól uprawnych oraz murawy z ro ślinno ści ą zieln ą na powierzchniach nieu żytkowanych rolniczo. Na terenach u żytkowanych rolniczo przewa ża uprawa zbó ż, rzepaku, buraków cukrowych i kukurydzy. W dnach dolinek znaczne powierzchnie zajmuj ą murawy trawiaste. Wzdłu ż dróg wyst ępuje ro ślinno ść segetalna (chwasty) i ruderalna. Najwi ększy kompleks le śny i równocze śnie najbardziej zró żnicowany pod wzgl ędem siedliskowym znajduje si ę w rejonie wsi Gorzyce obejmuj ący swym zasi ęgiem obr ęby Gorzyce, Słabomierz, Dochanowo i Sielec oraz w obr ębie Chomi ąż a Ksi ęż a. Niewielki kompleks le śny wyst ępuje na północ od jeziora Ostrowieckiego oraz na wzgórzach w okolicy Wawrzynek. Lasy porastaj ą tak że okolice jeziora Dobrylewskiego i Sobiejuskiego oraz obni żenie dolinne w obr ębie Redczyc. W okolicy Cerekwicy lasy tworz ą dwa niewielkie

94 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 kompleksy, podobnie te ż w rejonie Nadborowa, Sielec i Jadownik Rycerskich. Niewielkie kompleksy le śne wyst ępuj ą ponadto w zachodniej cz ęś ci obr ębu Sarbinowo i północnej cz ęś ci obr ębu Brzyskorzystew. S ą to przewa żnie lasy na siedliskach boru mieszanego i boru mieszanego świe żego, a w dnach podmokłych zagł ębie ń i dolinek tak że olsu. Przewa ża drzewostan młodszych i średnich klas wiekowych. Dominuj ą tutaj drzewostany sosnowe z udziałem gatunków li ściastych, przewa żnie brzozy, buka, jesionu, d ębu oraz skupiska wierzby i topoli młodszych klas wiekowych. Kompleksy le śne ze wzgl ędu na znaczenie ekologiczne, krajobrazowe, klimatyczne i wiatrochronne powinny podlega ć ochronie przed degradacj ą, w szczególno ści przed zmian ą sposobu u żytkowania. Cz ęść lasów to lasy wodochronne. Ochron ą obj ęto lasy na siedliskach wilgotnych, w pobli żu jezior i cieków oraz tereny bagienne. Generalnie teren jest ubogi w ziele ń wysok ą. Powierzchnia lasów jest niewielka. Na terenach u żytków rolnych rzadko spotyka si ę wi ększe skupienia zadrzewie ń. Wzdłu ż wi ększo ści dróg wyst ępuj ą szpalery drzew, jednak cz ęsto maj ą charakter nieci ągły. Podlegaj ą one ochronie przed degradacj ą ze wzgl ędu na pełnione funkcje: wiatrochronn ą i krajobrazotwórcz ą. Na terenach o małej lesisto ści znacz ącą role w kształtowaniu środowiska odgrywaj ą ekosystemy niele śne wyst ępuj ące w postaci zbiorowisk naturalnych, półnaturalnych oraz zieleni urz ądzonej. Zbiorowiska naturalne to głównie zespoły roślinno ści wodnej, błotnej i szuwarowej wyst ępuj ącej w rynnach jeziornych, w otoczeniu oczek wodnych i dolinach cieków. Zbiorowiska półnaturalne reprezentowane s ą głównie przez ł ąki ko śne skupione w obni żeniach dolinnych. W południowo - wschodniej cz ęś ci gminy lasy posiadaj ą status lasów wodochronnych. Chroni ą brzegi jezior przed rozmywaniem i osypywaniem si ę, a wody przed zanieczyszczeniem. Ponadto ich zadaniem jest zwi ększenie retencji i stabilizowanie przepływu wód. Korzystny wpływ lasu na stosunki wodne polega tak że na wzmaganiu lokalnego obiegu wody oraz oddziaływaniu na lokalny topoklimat.

Gmina Żnin nale ży do gmin o małej lesisto ści. W przewa żaj ącej cz ęś ci s ą to lasy pa ństwowe administrowane przez Nadle śnictwo Szubin i Nadle śnictwo Goł ąbki.

4.7.1. FAUNA

Pod wzgl ędem faunistycznym obszar gminy jest ubogi. Na terenach użytkowanych rolniczo jest to fauna typowa dla odkrytych terenów pól i ł ąk. Na terenie dolinek, w dnach podmokłych zagł ębie ń wytopiskowych oraz niewielkich oczek wodnych świat zwierz ąt jest bardziej bogaty i urozmaicony. Bogato s ą reprezentowane gatunki owadów. Wyst ępuj ą ponadto gatunki drobnej fauny: płazy oraz gady. Z gatunków zwierzyny łownej wyst ępuj ą tu: sarny, kuropatwy, zaj ące i lisy. Wi ększe bogactwo fauny wyst ępuje w rynnie G ąsawki. Wyst ępuj ące tu liczne jeziora, obszary podmokłe, znaczne powierzchnie nieu żytków stanowi ą doskonał ą baz ę pokarmow ą i dogodne tereny do bytowania i rozrodu zwierz ąt, w tym stanowi ą miejsce bytowania m.in. dla wielu gatunków ptaków. Na stosunkowo niewielk ą skal ę przyloty ptaków odbywaj ą si ę południkowo, wzdłu ż rynny Gąsawki. Jednak podstawowym korytarzem przelotu ptaków w tej cz ęś ci regionu jest Dolina Noteci (Pradolina Toru ńsko - Eberswaldzka).

95 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.7.2. ZIELE Ń URZ ĄDZONA

Przez poj ęcie zieleni urz ądzonej nale ży rozumie ć ziele ń planowan ą, której układ, fizjonomia oraz ró żnorodno ść s ą efektem przemy ślanych działa ń człowieka. Formy zieleni urz ądzonej mo żna traktowa ć jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie cz ęsto uzale żnione jest od ingerencji człowieka. Do form zieleni urz ądzonej zalicza si ę: parki, parki podworskie, czy te ż zespoły parkowo - pałacowe, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych, ale tak że zielone dachy, itp. Ze wzgl ędu na niedostatek zasobów zieleni wysokiej na uwag ę zasługuj ą parki podworskie. Oprócz znaczenia historycznego parki te pełni ą wa żna funkcj ę ekologiczn ą wzbogacaj ąc i urozmaicaj ąc środowisko przyrodnicze krajobrazu rolniczego na obszarach wiejskich. Niestety wi ększo ść parków jest zaniedbana, drzewostan jest zaniedbany, a układ przestrzenny parku rzadko czytelny. Oprócz znaczenia historycznego, architektonicznego i naukowo – dydaktycznego pełni ą te ż funkcj ę ekologiczn ą wzbogacaj ąc i urozmaicaj ąc środowisko przyrodnicze. S ą cz ęsto jedynymi enklawami zieleni na bezle śnych obszarach wysoczyzny morenowej. Jednak w wi ększo ści parki s ą zaniedbane, maj ą nieczytelny układ przestrzenny i nie funkcjonuj ący system wodny. Wymagaj ą rewaloryzacji, niekiedy wr ęcz rekonstrukcji oraz fachowej piel ęgnacji. Na terenie miasta i gminy parki zajmuj ą powierzchni ę si ęgaj ącą 131,5 tys.m 2. Wyst ępuj ą we wsiach: Brzyskorzystewko, Jadowniki Bielskie, Kaczkówko, Sielec, Sobiejuchy, U ścikowo, Biało żewinie, Cerekwicy, Dobrylewie, Jadownikach Rycerskich, Murczynku, Nadborowie, Pary żu, a tak że w mie ście, gdzie zlokalizowane są nad Jeziorem Małym Żni ńskim (pow. 86 tys.m 2), przy ul. Ko ściuszki (pow. 21 tys.m 2), nad rzek ą G ąsawk ą (pow. 11 tys.m 2) oraz przy ul. Towarowej (pow. 13,5 tys.m 2). Stan tych zało żeń okre śla si ę na dobry. Oprócz zieleni parkowej na terenie miasta znajduje si ę równie ż wiele ziele ńców oraz zieleni wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych czy te ż towarzysz ącej zabudowie wielorodzinnej. Zgodnie z ewidencj ą Urz ędu Miejskiego do terenów o charakterze zieleni urz ądzonej, które są regularnie piel ęgnowane i utrzymywane zalicza si ę nast ępuj ące tereny: − obszary w centrum miasta zajmuj ą powierzchni ę około 11 817 m2: ul. 700-lecia (6 660 m2), ul. Potockiego (380 m 2), ul. Parkowa (430 m 2), ul. Lewandowskiego (150 m2), ul. S ądowa (820 m2), ul. Sienkiewicza (312 m 2), Pl. Wolno ści (565 m 2), ul. Szkolna (2 500 m 2), − na pozostałych ulicach ziele ń zajmuje około 91 500 m2: ul. Mickiewicza (2 500 m2 oraz teren przy ul. Kopernika, blok nr 2 - 9 500 m 2), ul. Browarowa (od ul. Ogrodowej do ul. Aliantów – 6 330 m 2), ul. Gnie źnie ńska (w obr ębie figury Matki Boskiej - 200 m 2 + 4 000 m2), ci ąg komunikacyjny od ul. D ąbrowskiego do ul. Szpitalnej – 1 500 m 2), ul. Ogrodowa (42 m2), ul. Słoneczna (3 000 m 2), ul. Przemysłowa (370 m 2), ul. Fabryczna (4 700 m2), ul. Pałucka (450 m2), ul. Wiejska (250 m2), ul. Górska (2 500 m2), ul. Kasztanowa (2 500 m2), ul. Wilczkowska (2 500 m2), ul. Topolowa (3 500 m2), ul. Łąkowa (2 500 m2), ul. Składowa (370 m2), ul. Sportowa (60 m2), ul. Towarowa (550 m2), ul. E. Orzeszkowej (1 500 m2), ul. Żeglarska (350 m2), ul. Szpitalna (600 m2), ul. Aliantów (2 200 m2), ul. 1-go Stycznia (2 800 m2), ul. Le śna (2 500 m2), ul. Kl. Janickiego (1 520 m2), ul. Dworcowa (4 200 m2), ul. Żytnia (za gara żami przy ciepłoci ągu, teren pomi ędzy ul. Aliantów, a ul. Żytni ą – 25 000 m2, za starym ZEC-em, a Hurtowni ą Mro żonek – 3 500 m2),

96 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− pozostałe ziele ńce obejmuj ą obszar o powierzchni około 29 000 m2: zieleniec przy ul. Uła ńskiej (po rekultywacji – 8 500 m2), pozostała ziele ń przy ul. Uła ńskiej (15 000 m2), ziele ń przy ul. Szkolnej (zielony parking – 5 500 m2), − ziele ń na terenie zabudowy wielorodzinnej, w sumie zajmuje około 11 980 m2: ul. Żytnia (4 250 m2), ul. Piwna (1 500 m2), ul. Pieni ęż na (2 400 m2), ul. Kopernika (1 330 m2), ul. Browarowa (od bloku nr 3 do nr 9 oraz teren wzdłu ż płotu Zespołu Szkół Techniczno – Technologicznych, od strony bloków przy ul. Browarowej - 2 500 m2).

Innym typem zieleni urz ądzonej jest ziele ń przyko ścielna i ziele ń cmentarna. Na terenie Miasta i Gminy Żnin mo żna wyró żni ć nast ępuj ące cmentarze:

Tabela 47. Inwentaryzacja cmentarzy na terenie Miasta i Gminy Żnin Powierzchnia Lp. Lokalizacja Rodzaj Zarz ądca [ha] 1 Biało żewin poniemiecki 0,26 2 Bo żejewice ewangelicki 0,23 3 Brzyskorzystew poniemiecki 0,25 Parafia p.w. Św. Katarzyny 4 Brzyskorzystew parafialny 0,70 Aleksandryjskiej 5 Cerekwica parafialny 0,93 Parafia p.w. Św. Mikołaja 6 Dobrylewo ewangelicki 0,12 Parafia p.w. Św. Rocha 7 Gorzyce parafialny 0,60 i Wszystkich Świ ętych Parafia p.w. Nawiedzenia NMP 8 Kierzkowo parafialny 0,78 i Wszystkich Świ ętych 9 Murczyn poepidemiczny 0,20 10 Murczynek ewangelicki 0,30 11 Redczyce ewangelicki 0,46 12 Ustaszewo ewangelicki 0,40 13 Wawrzynki ewangelicki 0,25 14 Wenecja ewangelicki 0,35 15 Wenecja parafialny 0,40 Parafia p.w. Narodzenia NMP 16 Wilczkowo ewangelicki 0,09 17 Żnin - Góra parafialny 1,58 Parafia p.w. Św. Marcina Żnin 18 parafialny 2,69 Parafia p.w. Św. Floriana ul. Gnie źnie ńska RAZEM 10,59 Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Żninie

4.7.3. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY

Ustawa z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151 poz. 1220, ze zm.) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe takie jak obszar chronionego krajobrazu oraz formy indywidualnej ochrony takie jak pomniki przyrody.

97 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.7.3.1. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

Na terenie gminy Żnin znajduj ą si ę fragmenty trzech obszarów chronionego krajobrazu: − Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Żni ńskich - na terenie gminy Żnin obejmuje rynn ę glacjaln ą wraz z terenami przyległymi oraz jeziorami: Żni ńskie Du że, Żni ńskie Małe, Skarbi ńskie, Weneckie, Biskupi ńskie, Skrzynka oraz jezioro Kierzkowskie, Gwiazda i cz ęść jeziora Ostrowieckiego. − Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Żę dowskich - graniczy z OChK Jezior Żni ńskich i obejmuje na terenie gminy rynn ę glacjaln ą wraz z terenami przyległymi oraz jeziorami: Dobrylewskim oraz cz ęś ci ą jeziora Sobiejuskiego, − Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Rogowskich - na terenie gminy Żnin obejmuje fragment rynny jeziornej z terenami przyległymi oraz jezioro Kaczkowskie. Wszystkie trzy OChK zostały ustanowione Uchwała Nr VI/106/11 Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego z dnia 21.03.2011 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu.

Ryc. 8. Zasi ęg terytorialny Obszaru Chronionego Krajobrazu Jezior Żni ńskich Źródło: ekoportal.gov.pl

98 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Żni ńskich zajmuje powierzchni ą 9 017 ha i obejmuje 2 systemy jezior. Pierwszy system to rynna zachodnia z jeziorami Małym i Du żym Żni ńskim, Skarbi ńskim, Weneckim, Skrzynka, Biskupi ńskim, Godawskim, G ąsawskim i Oćwieckim. Najwi ększym jeziorem jest Żni ńskie Du że. Charakteryzuje si ę płaskimi brzegami i nisk ą lesisto ści ą. Drugi system to rynna wschodnia z jeziorami: Chomi ąskim, Foluskim, Ostrowieckim i Kierzkowskim. Najwi ększe jezioro Ostrowieckie charakteryzuje si ę wy ższym stopniem lesisto ści brzegów, gł ębszym wci ęciem i wy ższymi walorami krajobrazowymi oraz przydatno ści ą do wypoczynku. Cz ęść obszaru w rejonie Szczepankowa i Szczepanowa poło żona jest na terenie powiatu mogile ńskiego. Zachodnia rynna spełnia rol ę obszaru do ochrony ze wzgl ędów kulturowo - historycznych (Biskupin, G ąsawa, Wenecja, Żnin). W obszarze chronionego krajobrazu znajduje się fragment miasta Żnin stanowi ący integraln ą cz ęść rynny jeziornej.

Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Żę dowskich zajmuje powierzchni ę 1 000 ha i obejmuje rynn ę subglacjaln ą wykorzystywan ą przez rzek ę G ąsawk ę oraz jeziora: Dobrylewskie, Sobiejuskie w powiecie żni ńskim, Żę dowskie, W ąsowskie i G ąbi ńskie zlokalizowane w powiecie nakielskim. Najwi ększym jeziorem jest jezioro Sobiejuskie, pozostałe są znacznie mniejsze. Fragment północny jeziora Sobiejuskiego nale ży do powiatu nakielskiego. Jest to obszar charakteryzuj ący si ę rze źbą glacjaln ą, w którym dominuje rolniczy typ zagospodarowania przestrzeni. Obszary le śne wyst ępuj ą w południowej cz ęś ci OChK w rejonie jezior: Dobrylewskiego i Sobiejuskiego. S ą atrakcyjnym elementem krajobrazu, wykorzystywanym dla celów wypoczynku i rekreacji.

Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Rogowskich chroni zespół jezior: Zioło, Rogowskie, Wolskie. Jeziora zajmuj ą dużą powierzchni ę na tym terenie. Jeziora wraz z kompleksami le śnymi pełni ą wa żne funkcje regulatorów stosunków wodnych i warunków klimatycznych (głównie wietrznych, termicznych i wilgotno ściowych) w rolniczym krajobrazie. Ponadto odgrywaj ą one zasadnicze role ekologiczne, jako ostoja wielu gatunków ro ślin i zwierz ąt.

4.7.3.2. POMNIKI PRZYRODY

Pomnikami przyrody na terenie gminy Żnin s ą pojedyncze drzewa oraz skupiska drzew o szczególnej warto ści przyrodniczej i krajobrazowej. Wyst ępuj ą one głównie w parkach podworskich lub wiejskich.

99 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 48. Ewidencja pomników przyrody na terenie Miasta i Gminy Żnin Obowi ązuj ąca podstawa prawna Obwód Obr ęb Lp. Nazwa Opis lokalizacji Forma własno ści, zarz ądca wraz z oznaczeniem miejsca [cm] ewidencyjny ogłoszenia aktu prawnego Lipa drobnolistna zadrzewienie przy 1. zniszczona 390 Biało żewin teren prywatny - dz. nr 115 rejestr wojewódzki nr 1176 zagrodzie wiejskiej przez wichur ę w 1999r. Klon jawor Skarb Pa ństwa-ANR drzewo 230 / dzier żawca Przedsi ębiorstwo 2. Brzyskorzystewko zabytkowy park dworski rejestr wojewódzki nr 1307 o dwóch 220 Rolno – Przetwórcze pniach BRZYSKO-ROL Sp. z o.o.

Skarb Pa ństwa-ANR Jesion dzier żawca Przedsi ębiorstwo 3. 325 Brzyskorzystewko zabytkowy park dworski rejestr wojewódzki nr 1307 wyniosły Rolno – Przetwórcze BRZYSKO-ROL Sp. z o.o.

Skarb Pa ństwa-ANR Brzoza dzier żawca Przedsi ębiorstwo 4. 340 Brzyskorzystewko zabytkowy park dworski rejestr wojewódzki nr 1307 brodawkowata Rolno – Przetwórcze BRZYSKO-ROL Sp. z o.o.

Skarb Pa ństwa-ANR Grab dzier żawca Przedsi ębiorstwo 5. 290 Brzyskorzystewko zabytkowy park dworski rejestr wojewódzki nr 1307 zwyczajny Rolno – Przetwórcze BRZYSKO-ROL Sp. z o.o. zadrzewienie przy 6. Buk zwyczajny 305 Brzyskorzystew teren prywatny - dz. nr 226 rejestr wojewódzki nr1177 zagrodzie wiejskiej Gmina Żnin Dąb 7. 378 Januszkowo teren zadrzewiony Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 1179 szypułkowy dz. nr 70/9 Gmina Żnin Dąb 8. 286 Januszkowo teren zadrzewiony Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 1179 szypułkowy dz. nr 70/9

100 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Obowi ązuj ąca podstawa prawna Obwód Obr ęb Lp. Nazwa Opis lokalizacji Forma własno ści, zarz ądca wraz z oznaczeniem miejsca [cm] ewidencyjny ogłoszenia aktu prawnego Buk zwyczajny zadrzewienie przy 9. odmiany 318 Murczynek teren prywatny - dz. nr 17 rejestr wojewódzki nr 1180 zagrodzie wiejskiej czerwonej zadrzewienie przy 10. Morwa biała 190 Murczynek teren prywatny - dz. nr 42 rejestr wojewódzki nr 1180 zagrodzie wiejskiej Dąb 11. 360 Nadborowo park wiejski Skarb Pa ństwa - ANR rejestr wojewódzki nr 1181 szypułkowy Wi ąz 12. 340 Nadborowo park wiejski Skarb Pa ństwa - ANR rejestr wojewódzki nr 1181 szypułkowy Lipa drobnolistna Powiat Żni ński, zarz ądca 13. korona silnie 470 Podobowice park dworski trwały - Dom Pomocy rejestr wojewódzki nr 757 uszkodzona Społecznej w Podobowicach przez wichury Skarb Pa ństwa, mienie Wi ąz 14. 380 Sielec w pasie drogowym Powiatu Żni ńskiego - Zarz ąd rejestr wojewódzki nr 759 szypułkowy Dróg Powiatowych w Żninie zabytkowy park dworski Lipa własno ść prywatna 15. 585 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 drobnolistna dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) zabytkowy park dworski Lipa własno ść prywatna 16. 510 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 drobnolistna dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) zabytkowy park dworski Lipa własno ść prywatna 17. 380 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 drobnolistna dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) zabytkowy park dworski Lipa własno ść prywatna 18. 355 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 drobnolistna dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) zabytkowy park dworski Lipa własno ść prywatna 19. 350 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 drobnolistna dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) zabytkowy park dworski Jesion własno ść prywatna 20. 400 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 wyniosły dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A)

101 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Obowi ązuj ąca podstawa prawna Obwód Obr ęb Lp. Nazwa Opis lokalizacji Forma własno ści, zarz ądca wraz z oznaczeniem miejsca [cm] ewidencyjny ogłoszenia aktu prawnego zabytkowy park dworski Jesion własno ść prywatna 21. 380 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 wyniosły dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) zabytkowy park dworski Jesion własno ść prywatna 22. 310 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 wyniosły dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) zabytkowy park dworski Jesion własno ść prywatna 23. 295 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 wyniosły dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) zabytkowy park dworski Jesion własno ść prywatna 24. 300 Sielec (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 758 wyniosły dz. nr 28/4 zabytków pod nr 175/A) Gmina Żnin Dąb 25. 390 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 szypułkowy dz. nr 160/11 Dąb Gmina Żnin szypułkowy 26. 340 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 odm. dz. nr 160/11 piramidalnej Gmina Żnin Dąb 27. 290 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 burgundzki dz. nr 160/11 Gmina Żnin 28. Dąb kaukazki 240 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 dz. nr 160/11 Gmina Żnin 29. Buk zwyczajny 540 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 dz. nr 160/11 Gmina Żnin 30. Buk zwyczajny 480 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 dz. nr 160/11 Gmina Żnin Miłorz ąb 31. 235 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 dwuklapowy dz. nr 160/11

102 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Obowi ązuj ąca podstawa prawna Obwód Obr ęb Lp. Nazwa Opis lokalizacji Forma własno ści, zarz ądca wraz z oznaczeniem miejsca [cm] ewidencyjny ogłoszenia aktu prawnego Gmina Żnin Jesion 32. 360 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 wyniosły dz. nr 160/11 Gmina Żnin Jesion 33. 240 Sł ębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 wyniosły dz. nr 160/11 Gmina Żnin Iglicznia 34. 230 Słębowo park dworski Urz ąd Miejski w Żninie rejestr wojewódzki nr 760 i 1184 trójcierniowa dz. nr 160/11 zabytkowy park dworski Jesion własno ść prywatna 35. 418 Uścikowo (wpisany do rejestru rejestr wojewódzki nr 762 wyniosły dz. nr 9/3 zabytków pod nr 149/A) zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Dąb 36. 374 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szypułkowy zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Dąb 37. 298 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szypułkowy zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Dąb 38. 150 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szypułkowy zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Lipa 39. 410 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 drobnolistna zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Lipa 40. 365 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szerokolistna zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Lipa 41. 360 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szerokolistna zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Lipa 42. 364 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szerokolistna zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3

103 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Obowi ązuj ąca podstawa prawna Obwód Obr ęb Lp. Nazwa Opis lokalizacji Forma własno ści, zarz ądca wraz z oznaczeniem miejsca [cm] ewidencyjny ogłoszenia aktu prawnego zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Lipa 43. 290 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szerokolistna zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Lipa 44. 300 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szerokolistna zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Lipa 45. 285 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 drobnolistna zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Lipa 46. 240 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 szerokolistna zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla 47. Klon zwyczajny 345 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Klon jawor 48. 550 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 odm. czerwona zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Klon jawor 49. 298 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 odm. czerwona zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Klon jawor 50. 205 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 odm. Leopoldii zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Jesion 51. 295 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 wyniosły zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla 52. Sosna czarna 302 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla 53. Sosna czarna 304 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3

104 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Obowi ązuj ąca podstawa prawna Obwód Obr ęb Lp. Nazwa Opis lokalizacji Forma własno ści, zarz ądca wraz z oznaczeniem miejsca [cm] ewidencyjny ogłoszenia aktu prawnego zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla 54. Olsza czarna 271 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla 55. Olsza czarna 250 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Kasztanowiec 56. 420 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 zwyczajny zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla 57. Wierzba biała 418 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 zabytkowy park dworski Wła ściciel - DANKO Hodowla Jałowiec 58. 94 Sobiejuchy (wpisany do rejestru Ro ślin Sp. z o.o. z siedzib ą rejestr wojewódzki nr 761 pospolity zabytków pod nr A/496) w Choryni, dz. nr 9/3 Dąb zadrzewienie przy własno ść prywatna 59. szypułkowy 330 Wawrzynki zagrodzie wiejskiej, rejestr wojewódzki nr 763 dz. nr 186 „Władysław” w sąsiedztwie drogi Wła ściciel - Parafia Lipa Rzymskokatolicka p.w. 60. 315 Żnin teren przy ko ściele rejestr wojewódzki nr 764 drobnolistna Św. Floriana w Żninie dz. nr 986 Wła ściciel - Parafia Lipa Rzymskokatolicka p.w. 61. 320 Żnin teren przy ko ściele rejestr wojewódzki nr 764 drobnolistna Św. Floriana w Żninie dz. nr 986 Wła ściciel - Parafia Dąb Rzymskokatolicka p.w. 62. 295 Żnin teren przy ko ściele rejestr wojewódzki nr 764 szypułkowy Św. Floriana w Żninie dz. nr 986 las, oddział 88a, le śnictwo Dąb Skarb Pa ństwa 63. 430 Chomi ąż a Ks. Łysinin, obr ęb rejestr wojewódzki nr 876 szypułkowy Nadle śnictwo Goł ąbki Szczepanowo Lipa teren zabudowy 64. 300 Żnin - Wie ś teren prywatny - dz. nr 47 rejestr wojewódzki nr 765 drobnolistna zagrodowej

105 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Obowi ązuj ąca podstawa prawna Obwód Obr ęb Lp. Nazwa Opis lokalizacji Forma własno ści, zarz ądca wraz z oznaczeniem miejsca [cm] ewidencyjny ogłoszenia aktu prawnego Skarb Pa ństwa – ANR 65. Topola biała 630 Dobrylewo park wiejski rejestr wojewódzki nr 1178 dz. nr 9/82 Skarb Pa ństwa – ANR 66. Topola biała 520 Dobrylewo park wiejski rejestr wojewódzki nr 1178 dz. nr 9/82 Skarb Pa ństwa – ANR 67. Wierzba biała 450 Dobrylewo park wiejski rejestr wojewódzki nr 1178 dz. nr 9/82 Dąb Skarb Pa ństwa – ANR 68. 350 Dobrylewo park wiejski rejestr wojewódzki nr 1178 szypułkowy dz. nr 9/82 Dąb Skarb Pa ństwa – ANR 69. 290 Dobrylewo park wiejski rejestr wojewódzki nr 1178 szypułkowy dz. nr 9/82 Jesion Skarb Pa ństwa – ANR 70. 380 Dobrylewo park wiejski rejestr wojewódzki nr 1178 wyniosły dz. nr 9/82 Wi ąz Skarb Pa ństwa – ANR 71. 300 Dobrylewo park wiejski rejestr wojewódzki nr 1178 szypułkowy dz. nr 9/82 Dąb Skarb Pa ństwa – ANR 72. 350 Jadowniki Ryc. park dworski rejestr wojewódzki nr 1183 szypułkowy dz. nr 35/4 Dąb Skarb Pa ństwa – ANR 73. 290 Jadowniki Ryc. park dworski rejestr wojewódzki nr 1183 szypułkowy dz. nr 35/4 Wi ąz Skarb Pa ństwa – ANR 74. 350 Pary ż park dworski rejestr wojewódzki nr 1182 i 756 szypułkowy dz. nr 3/2 Kasztanowiec Skarb Pa ństwa – ANR 75. 350 Pary ż park dworski rejestr wojewódzki nr 1182 i 756 zwyczajny dz. nr 3/2 Platan Skarb Pa ństwa – ANR 76. 390 Pary ż park dworski rejestr wojewódzki nr 1182 i 756 klonolistny dz. nr 3/2 Źródło: Urz ąd Miejski w Żninie, RDO Ś

Aktualnie prowadzi si ę post ępowanie w sprawie ustanowienia nast ępuj ących pomników przyrody: alei lipowej poło żonej na gruntach wsi Kierzkowo i Jadowniki Rycerskie (w sumie 143 lipy). Post ępowanie jest na etapie uzyskiwania opinii Komisji Ochrony Środowiska, nast ępnie materiały zostan ą przekazane do uzgodnienia do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy.

106 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.7.3.3. NATURA 2000

Na terenie Gminy Żnin ustanowiono obszar NATURA 2000 – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ostoja Barci ńsko – Gąsawska” (PLH 040028). Obszar ten jest elementem jednego z najwi ększych na Pałukach kompleksu le śnego otaczającego rynn ę z jeziorami poł ączonymi rzekami - Gąsawk ą i Noteci ą. Obejmuje górny bieg rzeki G ąsawki wraz z jej odcinkiem źródliskowym oraz ci ąg gł ęboko wci ętych dolin ł ącz ących si ę z dolin ą Noteci. Stanowi rynn ę, której rozszerzenia wypełniaj ą liczne jeziora. Strome zbocza tych dolin zajmuj ą lasy gr ądowe, a na niewielkich powierzchniach równie ż świetliste d ąbrowy. Wzdłu ż brzegów G ąsawki obecne s ą niewielkie płaty zarastaj ących torfowisk przej ściowych, w śródle śnych obni żeniach małe płaty torfowisk wysokich. W zbiornikach wodnych kształtuj ą si ę zbiorowiska wodne ze zwi ązku Nymphaeion . Chronionymi siedliskami na tym obszarze s ą: − starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (3150), − murawy kserotermiczne ( Festuco - Brometea ) - priorytetowe s ą tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków (6210), − zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe - Molinion (6410), − gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny - Galio – Carpinetum i Tilio – Carpinetum (9170), − łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe - Salicetum albo -fragilis, Populetum albae, Alnenion (91E0), − ciepłolubne d ąbrowy - Quercetalia pubescenti – petraeae (91I0). Siedliskami wyst ępuj ącymi na tym terenie, ale nie obj ętymi ochron ą s ą: wydmy śródl ądowe z murawami napiaskowymi (2330), ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie - Arrhenatherion elatioris (6510), torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska, przewa żnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio – Caricetea (7140), torfowiska nakredowe Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis (7210), łęgowe lasy dębowo – wi ązowo - jesionowe Ficario – Ulmetum (91F0). Standardowy Formularz Danych (SDF) wymienia dla tego obszaru nast ępuj ące gatunki zwierz ąt, które zostały wymienione w Dyrektywie Rady 92/43/EWG: bóbr europejski (Castor fiber ), wydra ( Lutra lutra ), kumak nizinny ( Bombina bombina ). Zinwentaryzowano tu tak że staroduba ł ąkowego ( Angelica palustris P C). SDF dla tego obszaru wymienia tak że inne gatunki zwierz ąt i ro ślin, wa żne z punktu przyrodniczego punktu widzenia: nocek rudy (Myotis daubentonii), nocek Natterera ( Myotis nattereri ), karlik malutki ( Pipistrellus pipistrellus ), gacek brunatny ( Plecotus auritus ), żaba moczarowa ( Rana arvalis ), żaba wodna ( Rana esculenta ), żaba jeziorkowa ( Rana lessonae ), żaba zielona ( Rana ridibunda ), żaba trawna ( Rana temporaria ), a w śród ro ślin: czosnek nied źwiedzi ( Allium ursinum ), zawilec wielokwiatowy ( Anemone sylvestris ), orlik pospolity (Aquilegia vulgaris ), kopytnik pospolity ( Asarum europaeum ), dzwonek syberyjski (Campanula sibirica ), lilia złotogłów ( Lilium martagon ).

Najwa żniejszym zagro żeniem dla obszaru jest presja turystyczna i rozwój o środków wypoczynkowych wokół jezior.

107 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 9. Zasi ęg obszarów NATURA 2000 na tle Miasta i Gminy Żnin Źródło: ekoportal.gov.pl

4.7.3.4. PROJEKTOWANY PAŁUCKI PARK KRAJOBRAZOWY

Od czasu ostatniej aktualizacji PO Ś planuje si ę utworzenie Pałuckiego Parku Krajobrazowego, który nadal jest w fazie projektu. Przewidywany obszar obj ęty jego granicami wynosi ć b ędzie około 25 km 2, a głównymi jego walorami b ędą jeziora rynnowe z terenu etnograficznych Pałuk. Teren ten charakteryzuje si ę urozmaicon ą rze źbą terenu, wyst ępowaniem licznych wzgórz morenowych, dolin, a tak że wielogatunkowych lasów mieszanych. Na tym terenie zlokalizowanych jest wiele ośrodków wypoczynkowych. Dodatkowym atutem dla tego obszaru jest obecno ść miejsc o wysokich walorach kulturowych, zwi ązanych z pocz ątkami pa ństwa polskiego i kultur ą prasłowia ńsk ą (osada w Biskupinie). W 2011 roku odbyła si ę konferencja naukowo - dydaktyczna w Lubostroniu, której organizatorem było Stowarzyszenie Ekologiczne w Barcinie, jednak do tej pory nie podj ęto żadnych działa ń maj ących na cele zgromadzenia niezb ędnych dokumentacji.

108 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.7.4. ZAGRO ŻENIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

Układ siedlisk, struktura wiekowa i gatunkowa drzewostanów na terenie gminy sprawia, że ich zagro żenie za strony czynników biotycznych jest stosunkowo niewielkie. Czynnikami maj ącymi wpływ na zdrowotno ść lasu s ą opady, szczególnie w okresie wegetacyjnym – jako czynnik stymuluj ący wzrost i rozwój drzewostanów oraz szkodliwe działanie grzybów, owadów i ssaków. Okresy suche przyczyniaj ą si ę do zamierania drzewostanów. W osłabionych fizjologicznie drzewostanach mog ą rozwija ć si ę grzyby patogeniczne prowadz ące do usychania drzew. Innym czynnikiem zagra żaj ącym terenom le śnym s ą silne wiatry oraz po żary. Dla obszaru NATURA 2000, Ostoi Barci ńsko – Gąsawskiej, do głównych, potencjalnych zagro żeń nale żą presja turystyczna i rozwój o środków wypoczynkowych wokół jezior (za SDF). Oprócz presji turystycznej głównymi zagro żeniami s ą równie ż działania prowadz ące do zabudowy brzegów jezior, wzmagaj ące erozj ę skarp i brzegów jezior, niewła ściwe zarybianie oraz inne formy działalno ści człowieka prowadz ące do eutrofizacji, a tak że zanik tradycyjnego u żytkowania, sukcesja wtórna i ekspansja gatunków obcych. Zagro żeniem s ą tak że zmiany siedliskowe spowodowane np. osuszaniem terenów, wypalaniem ro ślinno ści oraz jej niszczeniem, wydeptywaniem. Wszelkie przedsi ęwzi ęcia realizowane na terenie gminy musz ą równie ż uwzgl ędnia ć zapisy ustawy o ochronie przyrody − w stosunku do obszarów NATURA 2000 – art. 33 i 36 (aktualnie dla obszaru nie opracowano planu ochrony), − w stosunku do obszaru chronionego krajobrazu – art. 24, − w stosunku do pomników przyrody – art. 45. Nie bez znaczenia w śród zagro żeń dla ro ślinno ści oraz obszarów prawnie chronionych s ą planowane inwestycje, w tym najbardziej zło żone takie jak elektrownie wiatrowe. W przypadku planowania lokalizacji farm wiatrowych nale ży unika ć lokalizacji tych obiektów na terenach o wybitnych walorach krajobrazowych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem parków krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobrazu. Ka żda lokalizacja tego typu inwestycji powinna zosta ć poprzedzona szczegółow ą analiz ą wzgl ędem obszarów cennych przyrodniczo, w tym tak że obszaru NATURA 2000, Ostoja Barci ńsko – Gąsawska. Pod uwag ę nale ży bra ć równie ż tereny w pobli żu rzeki Gąsawki, gdzie stwierdza si ę du że bogactwo fauny, która bytuje w tym rejonie. Konieczne jest przeanalizowanie tras przelotów ptaków. Obszary cenne pod wzgl ędem przyrodniczym na terenie gminy Żnin, w tym obszar NATURA 2000 s ą zwi ązane z wodami powierzchniowymi, tak wi ęc nale ży mie ć na uwadze działania ochronne, zapobiegawcze na obszarze całej zlewni, poniewa ż wpływ na ten ekosystem maj ą działania prowadzone tak że poza terenem analizowanej jednostki. Zagro żeniem dla cennej fauny gminy s ą tak że linie energetyczne, które mog ą by ć zagro żeniem dla ptaków, jednak przede wszystkim dla gatunków o du żej rozpi ęto ści skrzydeł, podobnie jak funkcjonuj ące ju ż elektrownie wiatrowe (Anderwald, 2009). Nara żone są w szczególno ści ptaki migruj ące dalekodystansowo, poniewa ż wielokrotnie mijaj ą one linie energetyczne w czasie wiosennych i jesiennych migracji. Ptaki l ęgowe, b ędące głównie ptakami osiadłymi potrafi ą przystosowa ć si ę do przeszkód, jakie napotykaj ą w swoich siedliskach w przeciwie ństwie do ptaków migruj ących lub zatrzymuj ących si ę na postój, poniewa ż te ostatnie pozostaj ą na danym obszarze jedynie przez krótki okres czasu. Obszar NATURA 2000 Ostoja Barci ńsko - Gąsawska to teren, na którym nie wyst ępuj ą żadne

109 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 chronione gatunki ptaków wymienione w zał ącznikach do unijnych dyrektyw. Zaobserwowano jednak na tym terenie ró żne gatunki nietoperzy. Tym samym, linie energetyczne czy te ż elektrownie wiatrowe mog ą stanowi ć zagro żenie dla chronionych gatunków ptaków wyst ępuj ących na innych obszarach chronionych poza terenem gminy oraz dla nietoperzy. Przy planowaniu nowych przedsi ęwzi ęć w zakresie budowy elektrowni wiatrowych konieczny b ędzie monitoring fauny dla terenu lokalizacji planowanych inwestycji. W przypadku tego typu inwestycji prowadzi ć nale ży szczegółow ą analiz ę ornitologiczn ą i z zakresu chiropterofauny. W celu dokładnego rozpoznania liczebno ści chronionych gatunków nale ży przeprowadzi ć inwentaryzacj ę terenow ą. Ocen ę dotycz ącą nietoperzy, czy ptaków wykonywa ć nale ży równie ż w przypadku stwierdzenia siedliska tych zwierz ąt w budynkach przy okazji przeprowadzania modernizacji. Wszelkie prace nale ży dostosowywa ć do terminów l ęgowych i migracyjnych zwierz ąt i ptaków, aby ka żda inwestycja czy prace budowlane nie powodowały negatywnego oddziaływania na faun ę, na siedliska rozrodcze. Podstawowe rodzaje negatywnych oddziaływa ń farm wiatrowych na awifaun ę obejmuj ą: mo żliwo ść śmiertelnych zderze ń z elementami wiatraków, bezpo średni ą utrat ę siedlisk oraz ich fragmentacj ę i przekształcenia, zmian ę wzorców wykorzystania terenu, tworzenie efektu bariery. Negatywne oddziaływanie elektrowni wiatrowych na chiropterofaun ę mo że polega ć na: śmiertelno ści na skutek kolizji z elektrowni ą lub urazu ci śnieniowego, utraty lub zmiany tras przelotu, utraty miejsc żerowania, zniszczeniu kryjówek. Zgodnie z dost ępn ą literatur ą (Tymczasowe wytyczne dotycz ące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze, 2009 oraz Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki, 2008) nie nale ży stawia ć elektrowni wiatrowych: − we wn ętrzu lasów i nieb ędących lasem skupie ń drzew, − w odległo ści mniejszej ni ż 200 m od granic lasów i nieb ędących lasem skupie ń drzew o powierzchni 0,1 ha lub wi ększej, − w odległo ści mniejszej ni ż 200 m oraz brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze i ptaki (nie dotyczy farm off shore), − na obszarach Natura 2000 chroni ących nietoperze lub w ich s ąsiedztwie – w odległo ści mniejszej ni ż 1 km od znanych kolonii rozrodczych i zimowisk nietoperzy z gatunków b ędących przedmiotem ochrony na danym obszarze, − w miejscach koncentracji wyst ępowania gatunków znanych ze swej kolizyjno ści, takich jak np.: ptaki drapie żne (szponiaste), mewy i rybitwy, ptaki migruj ące noc ą, sowy oraz wybrane gatunki wykonuj ące w powietrzu pokazy godowe, a tak że w miejscach koncentracji ptaków blaszkodziobych oraz siewkowych, w odniesieniu do których stwierdzono silne reakcje unikania elektrowni wiatrowych, prowadz ące do utraty siedlisk tych ptaków oraz na obszarach wyj ątkowo cennych dla awifauny lęgowej, − na obszarach, na których w regionalnych lub lokalnych opracowaniach dotycz ących potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych wykluczono ich lokalizacj ę ze wzgl ędu na stwarzane zagro żenia dla nietoperzy, czy te ż ptaków, − na trasach migracyjnych, na obszarach u żytkowanych intensywnie przez ptaki i nietoperze. Ro ślinno ść na terenie gminy to jednak nie tylko obszary prawnie chronione ale ogólnie obszary le śne oraz tereny przeznaczone pod zalesienia, dla których zagro żeniem s ą wszelkie zmiany siedliskowe i urz ądzenie lasów niezgodnie z warunkami gruntowymi

110 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 i gatunkami preferowanymi dla przyrodniczego obszaru gminy. Wszelki nowe zalesienia stwarzaj ą zagro żenie zniszczeniem siedlisk lub stanowisk gatunków chronionych. Wszelkie działania musz ą by ć prowadzone zgodnie z nadrz ędnymi planami Nadle śnictw, gwarantuj ąc zachowanie i dostosowanie drzewostanów do warunków siedliska. Gospodarka le śna musi by ć podporz ądkowana wymogom ochrony wynikaj ącym z ustanowionych obszarów chronionych oraz Planu Urz ądzania Lasu. Wa żną cz ęść systemu przyrodniczego gminy stanowi ą równie ż tereny rolnicze oraz obszary wód śródl ądowych, wokół których równie ż koncentruje si ę zarówno fauna, jak i flora. Chroni ć nale ży tereny ł ąk i pastwisk (np. przed nieprzemy ślanym zalesieniem), gdy ż s ą one siedliskami ró żnych gatunków ptaków wyst ępuj ących w ramach obszaru NATURA 2000 oraz miejscami wyst ępowania ró żnych gatunków ro ślin.

V. ZAŁO ŻENIE PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno - gospodarczych na terenie Miasta i Gminy Żnin. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzysz ące im zagro żenia zwi ązane m.in. z działalno ści ą człowieka, w tym z funkcjonowaniem ró żnych obiektów i instalacji. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro żeń jest zaproponowanie działa ń zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska i stworzenie w Mie ście i Gminie warunków do zrównowa żonego rozwoju. W celu realizacji przyj ętego zało żenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: − celów ekologicznych po osi ągni ęciu których, ma nast ąpi ć poprawa stanu i jako ści danego elementu środowiska, − kierunków działa ń słu żą cych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów ekologicznych (kierunki priorytetowe w ramach celów strategicznych), − zada ń ekologicznych, czyli konkretnych przedsi ęwzi ęć prowadz ących do realizacji wyznaczonych kierunków działa ń w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizacj ę zada ń ekologicznych mo żna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji). Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: − Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 - 2012, z perspektyw ą do roku 2016, − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2011 - 2014 z perspektyw ą na lata 2015 - 2018, − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu żni ńskiego na lata 2008 - 2011, z perspektyw ą na lata 2012 - 2015 oraz powiatowy program usuwania azbestu, − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla miasta i gminy Żnin

111 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

2011. Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Żnin oparty zostanie wi ęc o postanowienia wy żej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj ące z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa ń lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów.

Poni żej przedstawiono cele i kierunki działa ń dla Miasta i Gminy Żnin w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło ży si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie ochrony środowiska województwa kujawsko - pomorskiego oraz innych dokumentów strategicznych, co powinno prowadzi ć do zrównowa żonego rozwoju całego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonych celów w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało żeniu powinno by ć realizowanych wła śnie przez Miasto i Gmin ę lub przez jednostki działaj ące na tym terenie oraz w regionie. Urz ąd Miejski b ędzie w nich pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, będzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym lub b ędzie to bezpo średni współudział, jedynie w konkretnym zadaniach b ędzie współfinansowa ć lub finansowa ć zało żone zadania. Nawi ązuj ąc do Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Program Ochrony Środowiska powinien realizowa ć zawarte w niej nast ępuj ące priorytety ekologiczne: I. Działania systemowe: 1. Uwzgl ędnianie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych - kryteria rozwoju zrównowa żonego powinny by ć uwzgl ędnione we wszystkich dokumentach strategicznych. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska - tworzenie rozwiąza ń prawno - ekonomicznych sprzyjaj ących rozwojowi gospodarczemu, kontrola przestrzegania prawa przez podmioty działaj ące na rynku. 3. Zarz ądzanie środowiskowe - jak najszersze przyst ępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy w śród społecze ństwa o tym systemie i tworzenie korzy ści ekonomicznych dla firm i instytucji b ędących w systemie. 4. Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska - podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”. 5. Rozwój bada ń i post ęp techniczny - zwi ększenie roli placówek badawczych we wdra żaniu ekoinnowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalaj ącego stanu systemu monitoringu środowiska. 6. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku - stworzenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo żliwo ść wyst ąpienia szkody. 7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym - przywrócenie wła ściwej roli planowania przestrzennego, w szczególno ści dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny by ć podstaw ą lokalizacji nowych inwestycji. II. Ochrona zasobów naturalnych: 1. Ochrona przyrody - zachowanie bogatej ró żnorodno ści biologicznej polskiej przyrody: na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz

112 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umo żliwieniem zrównowa żonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró żnorodno ści ą biologiczn ą. 2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów - racjonalne u żytkowanie zasobów le śnych przez kształtowanie ich wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego, rozwijanie idei trwale zrównowa żonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych, aby chroni ć od deficytów wody i zabezpieczy ć przed skutkami powodzi oraz zwi ększenie retencji wodnej, skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. 4. Ochrona powierzchni ziemi - rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno - błotnych przez czynniki antropogenie, zwi ększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracaj ąc im funkcj ę przyrodnicz ą, rekreacyjn ą lub rolnicz ą. 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi - racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wod ę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochron ą przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą. III. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego - celem działa ń w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenie środowiska. 1. Jako ść powietrza - dąż enie do spełnienia zobowi ąza ń wynikaj ących z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych: Dyrektywy LCP i CAFE. 2. Ochrona wód - utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równie ż zachowanie i przywracanie ci ągło ści ekologicznej cieków. 3. Oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych - dokonanie wiarygodnej oceny nara żania społecze ństwa na ponadnormatywny hałas i pola elektromagnetyczne i podj ęcie kroków do zmniejszenia tego zagro żenia tam, gdzie jest ono najwi ększe. 4. Substancje chemiczne w środowisku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporz ądzenia REACH. Jako naczeln ą zasad ę ochrony środowiska województwa kujawsko - pomorskiego, podobnie jak polityki ekologicznej pa ństwa, przyjmuje si ę sformułowan ą w Konstytucji RP zasad ę zrównowa żonego rozwoju. Lista celi i priorytetów województwa jest podzielona na nast ępuj ące elementy: cele ekologiczne – priorytety ekologiczne oraz kierunki działa ń (gminne zało żenia powinny opiera ć si ę na celach strategicznych wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska) – w poni ższym zestawieniu wskazano głównie wytyczne, które bezpo średnio odnosz ą si ę do Miasta i Gminy Żnin i sytuacji oraz problemów środowiskowych istniej ących na tym terenie, a tak że odnosz ących si ę do jednostek samorz ądu terytorialnego: I. Cele ekologiczny – Poprawa jako ści środowiska 1. Poprawa jako ści wód: − na uj ęciach czynnych uwzgl ędnienie ich stratygrafii i litologii rzutuj ących na przenikanie zanieczyszcze ń z powierzchni ziemi, a tym samym ochron ę warstwy wodono śnej,

113 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− systematyczna likwidacja nieczynnych uj ęć , aby poprzez nieeksploatowane studnie nie dochodziło do ska żenia u żytkowej warstwy wodono śnej, − realizacja inwestycji, zapisanych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, w zakresie budowy, rozbudowy, modernizacji oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacji zbiorczej w aglomeracjach o RLM powy żej, poni żej 2 000 mieszka ńców, − wspieranie realizacji projektów w zakresie zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych, w tym w kierunku ich termicznego przekształcania, − wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków lub innych odpowiednich rozwi ąza ń zapewniaj ących ten sam poziom ochrony środowiska w miejscach gdzie nie jest mo żliwa technicznie lub jest nieuzasadniona ekonomicznie budowa sieci kanalizacyjnej, − budowa i rozbudowa systemów odbioru wód opadowych i roztopowych oraz ich oczyszczanie; − wspieranie działa ń kontrolnych w zakresie likwidacji punktowych i obszarowych źródeł emisji nieoczyszczonych ścieków do środowiska wodnego i do ziemi, − analiza wyników monitoringu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, wytyczanie kierunków naprawczych dla poprawy złej jako ści wód, − identyfikacja potencjalnych źródeł zanieczyszcze ń, − edukacja ekologiczna społecze ństwa zakresie potrzeb i mo żliwo ści d ąż enia do ochrony stanu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, − realizacja zało żeń Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej w gospodarce rolnej, − wspieranie działa ń inwestycyjnych, których wynikiem b ędzie eliminacja emisji zanieczyszcze ń przemysłowych do środowiska wodnego i do ziemi, w tym substancji szczególnie szkodliwych oraz powoduj ących zasolenie, − inicjowanie i wspieranie działa ń inwestycyjnych, których wynikiem b ędzie poprawa jako ści wód przeznaczonych do spo życia, − inicjowanie, wspieranie opracowania i wdra żania programów naprawczych dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych sklasyfikowanych poni żej stanu dobrego ze szczególnym uwzgl ędnieniem tych, posiadaj ących zły stan ekologiczny, − realizacja zada ń inwestycyjnych zapisanych w dokumentach planistycznych wynikaj ących z wdra żania Ramowej Dyrektywy Wodnej. 2. Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego i ochrona klimatu: − analiza wyników monitoringu jako ści powietrza atmosferycznego według ocen rocznych, okre ślanie kierunków działa ń naprawczych dla stref nale żą cych do klasy C oraz analiza skuteczno ści wdra żanych programów naprawczych, a tak że sporz ądzanie i wdra żanie programów naprawczych dla stref zaklasyfikowanych do klasy C, − podejmowanie działa ń w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska poprzez utrzymywaniu poziomu substancji w powietrzu poni żej lub co najwy żej na poziomie celu długoterminowego, − wyznaczanie stref ograniczonej dost ępno ści komunikacji w miastach, a zwłaszcza w miastach du żych, centrach zabytkowych, strefach uzdrowiskowych i szpitalnych w poł ączeniu z wła ściwie prowadzon ą polityk ą parkingow ą, − budowa obwodnic ze szczególnym uwzgl ędnieniem miejscowo ści, przez które przebiegaj ą główne drogi,

114 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− ograniczenie, docelowo eliminacja niskiej emisji ze źródeł komunalnych w miastach i terenach zwartej zabudowy mieszkaniowej poprzez: sukcesywn ą budow ę sieci gazowej, zast ępowanie paliw wysokoemisyjnych paliwami ekologicznymi (paliwami niskoemisyjnymi) energi ą ze źródeł zbiorczych lub energi ą ze źródeł odnawialnych oraz promocj ę budownictwa energooszcz ędnego, − wspieranie w uzyskaniu oraz promocja jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych uzyskuj ących certyfikat ISO, − edukacja ekologiczna w zakresie potrzeb i mo żliwo ści d ąż enia do ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu m.in. poprzez oszcz ędno ść energii elektrycznej, promowanie stosowania niskoemisyjnych lub odnawialnych źródeł energii, biopaliw itp. 3. Poprawa klimatu akustycznego: − wspieranie działa ń prowadz ących do eliminacji b ądź ograniczenia do poziomów dopuszczalnych emisji hałasu przemysłowego, − zachowanie wła ściwych odległo ści od elektrowni wiatrowych w stosunku do istniej ącej i planowanej zabudowy przeznaczonej na stały pobyt ludzi gwarantuj ących zachowanie dopuszczalnych poziomów nat ęż enia hałasu, − wspieranie realizacji inwestycji wpływaj ących na zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu komunikacyjnego – budow ę obwodnic, budow ę i przebudow ę dróg, realizacja elementów technicznych zieleni izolacyjnej, itp., − prowadzenie działa ń prewencyjnych w zakresie przeciwdziałania negatywnemu oddziału akustycznego elektrowni wiatrowych w stosunku do istniej ących i planowanych terenów przeznaczonych na stały pobyt ludzi, − kontynuacja działa ń monitoruj ących u żywanie spalinowego sprz ętu motorowodnego na wodach powierzchniowych, − monitorowanie przestrzegania zasad strefowania terenów w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów, 4. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi: − monitorowanie przestrzegania zasad ochrony ludzi przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą i miejsc dost ępnych dla ludno ści. 5. Ochrona przed powa żnymi awariami i powa żnymi awariami przemysłowymi oraz zapobieganie szkodom w środowisku: − edukacja ekologiczna w celu wykreowania wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacjach wyst ąpienia zagro żeń środowiska powodowanych wyst ąpieniem zdarze ń o znamionach powa żnych awarii, − wyznaczanie bezpiecznych miejsc parkingowych dla pojazdów przewo żą cych substancje niebezpieczne, − wspieranie Jednostek Ratowniczo-Ga śniczych w doposa żaniu w specjalistyczny sprz ęt ratownictwa technicznego, − zapobieganie bezpo średnim zagro żeniom wyst ąpienia szkody w środowisku i szkodom w środowisku, − w przypadku wyst ąpienia szkody w środowisku - egzekwowanie od podmiotów korzystaj ących środowiska obowi ązku podj ęcia działa ń naprawczych, działa ń zapobiegawczych oraz naprawy elementów przyrodniczych do przywrócenia stanu pocz ątkowego oraz usuni ęcia zagro żenia dla zdrowia ludzi. 6. Zarz ądzanie środowiskiem w aspekcie ochrony zdrowia:

115 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− wdra żanie strategicznego programu rz ądowego „ Środowisko, a zdrowie”, zgodnego z wytycznymi Europejskiego Biura Światowej Organizacji Zdrowia, − stwarzanie i doskonalenie dost ępnych systemów informacyjnych dla celów monitoringu „ Środowiskowych zagro żeń zdrowia i ich skutków”, − wprowadzenie ekologicznych systemów grzewczych w miastach, w których notuje si ę przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji, w celu zmniejszenia zapadalno ści na choroby układu oddechowego, − ochrona Głównych Zbiorników Wód Podziemnych jako jedynych rezerwuarów czystych wód podziemnych, − przyspieszenie budowy systemów oczyszczania i odprowadzania ścieków na terenach wiejskich, − łagodzenie istniej ących nieprawidłowo ści lokalizacyjnych przez budow ę ekranów akustycznych i innych zabezpiecze ń, − wdro żenie programów profilaktyki medycznej skutków zdrowotnych nara żenia na szkodliwe czynniki środowiska, − restrukturyzacja produkcji rolniczej na obszarach o glebach nadmiernie zanieczyszczonych substancjami chemicznymi, − opracowanie i wdra żanie zintegrowanych programów edukacji ekologicznej, zdrowotnej i konsumenckiej, II. Cel ekologiczny: Zrównowa żone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii 1. Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść : − wspieranie działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia zu życia wody i podniesienia efektywno ści wykorzystania energii w gospodarce komunalnej, − wspieranie działa ń maj ących na celu minimalizacj ę i ograniczanie ilo ści powstawania odpadów, − wspieranie projektowania i realizacji energooszcz ędnego budownictwa, − zwi ększenie sprawno ści wytwarzania energii i zmniejszenia strat energii w przesyle. 2. Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy: − realizacja działa ń zmierzaj ących do obni żenia zagro żenia powodziowego wynikaj ących z wdra żania Dyrektywy 2007/60/WE w sprawie oceny i zarz ądzania ryzykiem powodziowym, − tworzenie warunków do szerokiego korzystania z wód (rekreacja, energetyka, żegluga, modernizacja i rozwój śródl ądowych dróg wodnych,) przy niepogarszaniu ich jako ści, − realizacja programu małej retencji, programu ochrony przeciwpowodziowej województwa kujawsko - pomorskiego, − przebudowa, rozbudowa, budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych, − monitoring wła ściwego utrzymania wód i urz ądze ń wodnych, − utrzymanie koryt rzecznych, − modernizacja urz ądze ń wodnych melioracji podstawowych poprzez udra żnianie rzek i kanałów dla ryb dwu środowiskowych, − poprawa warunków do korzystania z wód (tworzenie rezerw wodnych) oraz ochrona obszarów wodno-błotnych, − wyznaczenie obszarów zalewowych i polderów,

116 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− budowa, przebudowa i modernizacja melioracji szczegółowych (w tym tworzenie zasobów wodnych poprzez nawadnianie). 3. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych: − sporz ądzenie analizy dotycz ącej wyznaczenia terenów dla lokalizacji elektrowni wiatrowych, w tym szczególnie parków wiatrowych oraz innych instalacji OZE, − intensyfikacja wykorzystania mechanizmów wsparcia rozwoju OZE z prowadzeniem działa ń edukacyjnych oraz popularyzacyjnych, − lokalizowanie elektrowni wiatrowych na terenach nie koliduj ących z obszarami chronionymi, obszarami o walorach kulturowych i przyrodniczych, w tym szlakami wędrówek ptaków, budynkami mieszkalnymi, budynkami mieszkalnymi w zabudowie zagrodowej z zachowaniem i poszanowaniem ładu przestrzennego województwa, − wspieranie i aktywizacja samorz ądów gminnych w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów dla zwi ększenia ilo ści energii uzyskiwanej ze źródeł odnawialnych, − wspieranie wykorzystania wód termalnych jako ekologicznego źródła ciepła, − realizacja przedsi ęwzi ęć z zakresu małej retencji (hydroelektrownie) z zachowaniem dro żno ści korytarzy ekologicznych. III. Cel ekologiczny: Ochrona i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrodniczych 1. Ochrona przyrody i krajobrazu: − udział samorz ądu województwa w racjonalnym kształtowanie europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 na terenach najcenniejszych przyrodniczo z zachowaniem mo żliwo ści rozwoju gospodarczego województwa, − opiniowanie planów ochrony i planów zada ń ochronnych dla obszarów Natura 2000 pod k ątem osi ągni ęcia kompromisu mi ędzy ochron ą przyrody a racjonalnym rozwojem społeczno-gospodarczym, opiniowanie planów ochrony dla rezerwatów przyrody, sporz ądzanie i aktualizacja planów ochrony dla parków krajobrazowych, − dostosowanie re żimów ochronnych na obszarach chronionych do potrzeb ochrony przyrody i krajobrazu oraz do zamierze ń rozwoju społeczno-gospodarczego, − realizacja powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów chronionych i korytarzy ekologicznych, − utrzymanie ró żnorodno ści siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk, − ochrona krajobrazu otwartego przed inwestycjami dysharmonijnymi, − wprowadzenie programu udro żnienia rzek w celu umo żliwienia migracji organizmów wodnych, − intensyfikacja wdra żania i promocji programów rolno środowiskowych, − poprawa stanu zniszczonych cennych przyrodniczo ekosystemów, zwłaszcza dolin rzecznych oraz siedlisk, w tym wodno-błotnych i le śnych, − wspieranie kompleksowych bada ń florystycznych, faunistycznych i krajobrazowych oraz rozwój systemu wymiany informacji przyrodniczej, − sukcesywna rewaloryzacja parków podworskich i miejskich, − przeciwdziałanie wprowadzaniu gatunków obcej flory i fauny. 2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów: − zwi ększanie lesisto ści województwa w wyniku dalszego zalesienia gruntów porolnych, − uwzgl ędnianie uwarunkowa ń przyrodniczo-krajobrazowych w planowaniu nowych zalesie ń,

117 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− działania na rzecz dostosowania składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk poprzez ograniczenia nasadze ń sosny na rzecz gatunków li ściastych, − zwi ększenie stabilno ści ekosystemów le śnych poprzez zró żnicowanie struktury pionowej drzewostanów, urozmaicenie formy zmieszania, − racjonalne rekreacyjne udost ępnianie lasów, − tworzenie spójnych kompleksów le śnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów, − kontynuowanie przebudowy drzewostanów zniekształconych lub uszkodzonych w wyniku działalno ści człowieka. 3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb: − prowadzenie działa ń prewencyjnych w zakresie przeciwdziałania wył ączania z użytkowania rolniczego gleb o wysokich walorach u żytkowych, − przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej w zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo, − ograniczanie procesów erozji wodnej i wietrznej, − rekultywacja gleb zdegradowanych metodami biologicznymi i technicznymi, − wdra żanie programów rolno środowiskowych uwzgl ędniaj ących działania prewencyjne, − prowadzenie bie żą cej rekultywacji i zagospodarowania gruntów zdegradowanych, w tym terenów powojskowych i poprzemysłowych, − przestrzeganie i egzekwowanie wymogu rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, − preferowanie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w kierunku le śnym i wodnym. 4. Ochrona zasobów kopalin: − unikanie lokalizacji inwestycji strategicznych na terenach złó ż kopalin, − ograniczanie tendencji polegaj ącej na eksploatacji kopalin (w szczególno ści piasków i żwirów) z małych złó ż o powierzchni do 2 ha oraz uwzgl ędnianie, − zast ępowanie kopalin surowcami z innych źródeł, w szczególno ści surowcami odtwarzalnymi i odzyskiwanymi z odpadów, − wielokierunkowe wykorzystanie wód leczniczych i termalnych, − przeciwdziałanie nielegalnej eksploatacji kopalin. IV. Cel ekologiczny: Działania systemowe w ochronie środowiska 1. Edukacja ekologiczna i udział społecze ństwa w ochronie środowiska: − opracowanie i wdra żanie programów szkolnych z zakresu ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, − szkolenie kadry nauczycielskiej oraz organizatorów turystyki i wypoczynku w zakresie tre ści i metodyki przekazywania wiedzy ekologicznej, − podnoszenie świadomo ści ekologicznej decydentów, − przygotowywanie i publikowanie rzetelnej łatwodost ępnej informacji o stanie i zagro żeniach środowiska, − prowadzenie skutecznej edukacji ekologicznej, realizacja szeregu działalno ści promuj ących tematyk ę ekologiczn ą – organizacja wydarze ń i imprez, prowadzenie działalno ści wydawniczej i promocyjnej, w tym w oparciu o produkty markowe regionu, − tworzenie i rozwijanie bazy dydaktycznej edukacji ekologicznej,

118 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− opracowywanie i realizacja programu regionalnego z zakresu edukacji ekologicznej oraz programów dla szczebla powiatowego i gminnego, − rozwijanie współpracy w organizacjami pozarz ądowymi wraz z zapewnieniem im udziału w działaniach edukacyjnych oraz podejmowaniu decyzji dotycz ących środowiska. 2. Rozwój bada ń i post ęp techniczny: − zwi ększenie środków finansowych kierowanych na potrzeby rozwoju szkolnictwa wy ższego i instytucji naukowo-badawczych regionu zajmuj ących si ę problematyk ą ochrony środowiska poł ączona z racjonalizacj ą ich wydatkowania, − zwi ększenie wagi opinii i doradztwa naukowych środowisk z zakresu nauk przyrodniczych i ochrony środowiska w procesie podejmowania decyzji administracyjnych, − wsparcie dla przedsi ębiorstw wdra żaj ących i stosuj ących rozwi ązania technologiczne o innowacyjnym charakterze. 3. Planowanie przestrzenne w ochronie środowiska: − uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymaga ń ochrony środowiska, − przestrzeganie zasad ładu przestrzennego i ochrony krajobrazu, − przestrzeganie zasad strefowania poszczególnych funkcji terenu (np. mieszkaniowa, usługowa, produkcyjna), − ograniczenie rozpraszania budownictwa i jego koncentracja, intensyfikacja wykorzystania terenów w ramach istniej ącego zainwestowania, w szczególno ści budownictwa mieszkaniowego, − przestrzeganie w planach miejscowych optymalizacji ustale ń dotycz ących ochrony środowiska w tym odprowadzenie ścieków do kanalizacji, podł ączenie zabudowy do sieci ciepłowniczej, gazowej, b ądź stosowanie źródeł energii odnawialnej, − zalecanie w planach miejscowych okre ślania poziomów docelowych substancji w powietrzu celem ograniczenia „niskiej emisji”, − uwzgl ędnianie w polityce przestrzennej progów poziomu „chłonno ści” środowiskowa i „pojemno ści” przestrzennej, − wyznaczenie korytarzy ekologicznych rangi ponadlokalnej dla potrzeb opracowa ń ekofizjograficznych i prognoz oddziaływania na środowisko oraz ich zagospodarowanie zgodnie ze specyfik ą, − prowadzenie efektywnego monitoringu obecnych i planowanych zmian zachodz ących w środowisku, − planowanie obiektów energetyki wiatrowej w maksymalnym odizolowaniu od obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi, − prowadzenie analiz scenariuszowych i budowanie modeli zmian funkcji przestrzeni w relacji do istniej ących i potencjalnych zagro żeń środowiskowych, − ograniczanie zagospodarowania na terenach zagro żonych powodzi ą. 4. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska: − stosowanie w systemie zamówie ń publicznych oraz publicznych dotacji i dofinansowa ń preferencji dla przedsi ębiorstw o proekologicznym podej ściu w ramach prowadzonych działalno ści (stosowanie systemów zarz ądzania środowiskowego, certyfikacja działalno ści), − promocja i wsparcie dla zastosowania w przedsi ęwzi ęciach i procesach koncepcji najlepszych dost ępnych technik (BAT),

119 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− wsparcie dla jednostek publicznych i podmiotów gospodarczych uzyskuj ących certyfikaty norm ISO, − stosowanie innowacyjnych pro środowiskowych rozwi ąza ń w inwestycjach finansowanych ze środków publicznych, − rekompensowanie samorz ądom lokalnym strat w środowisku na skutek realizowanych inwestycji.

Aktualizowany Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Żnin powinien równie ż uwzgl ędnia ć zapisy dotychczas obowi ązuj ącego Programu Ochrony Środowiska, poniewa ż wa żnym aspektem prowadzenia polityki ochrony środowiska jest ci ągło ść podejmowanych działa ń.

5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY ŻNIN

Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska zakłada realizacj ę działa ń Gminy, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawnymi oraz planowanymi przez jednostk ę inwestycjami. Obowi ązki samorz ądu gminnego wynikaj ą bezpo średnio z nast ępuj ących ustaw: − ustawy o samorz ądzie gminnym, − ustawy Prawo ochrony środowiska, − ustawy Prawo Wodne, − ustawy o odpadach (wraz z powi ązanymi ustawami o obowi ązkach przedsi ębiorców w zakresie gospodarki odpadami, itp.), − ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, − ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, − ustawy o ochronie przyrody. Przy sporz ądzaniu celi strategicznych w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Żnin opierano si ę na zapisach wspomnianych ustaw, jednak w wi ększo ści do harmonogramu wprowadzano zaplanowane przez Gmin ę inwestycje i przedsi ęwzi ęcia. Zapisane w harmonogramie realizacyjnym działania wynikające bezpo średnio z ustaw, to zadania, na które w szczególno ści organy Gminy powinny zwróci ć uwag ę, ze wzgl ędu na problemy w danym zakresie b ądź niedoci ągni ęcia administracyjne lub finansowe.

Głównymi celami strategicznymi dla Miasta i Gminy Żnin, w nawi ązaniu do prowadzonej obecnie polityki zrównowa żonego rozwoju (obowi ązuj ącego dot ąd Programu Ochrony Środowiska) s ą nast ępuj ące kierunki: 1. Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszka ńców. 2. Cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody. 3. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych. 4. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u żytkowej oraz ochrona przed powodzi ą.

120 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

5. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów. 6. Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska. 7. Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym. 8. Cel ekologiczny: racjonalizacja zu życia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 9. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. 10. Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego. 11. Cel ekologiczny: gospodarka odpadami.

Najwa żniejszymi kwestiami dla Miasta i Gminy Żnin w ramach prowadzonych działa ń są inwestycje w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, drogownictwa oraz innych sieci infrastruktury (sieci ciepłowniczej, gazowniczej). Wszelkie inne działania, ju ż pozainwestycyjne, zwi ązane s ą z prowadzeniem rejestrów, ewidencji, kontrolami oraz prowadzeniem post ępowa ń administracyjnych.

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działa ń (wymienione w tabeli harmonogramu), jakie nale ży podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Miasta i Gminy Żnin, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych zada ń ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (w dziedzinie ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Urz ąd Miejski oraz instytucje i podmioty zajmuj ące si ę ochron ą środowiska w całym regionie. Cele strategiczne i kierunki działa ń okre ślono jako obowi ązuj ące w czasie krótkoterminowego i długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska (od roku 2012 do roku 2015, wraz z perspektyw ą do roku 2019). Z uwagi na szeroki zakres przedsi ęwzi ęć koniecznych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów, spo śród wszystkich zada ń ekologicznych wybrano pewn ą grup ę zada ń, któr ą nale ży realizowa ć w pierwszej kolejno ści. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram (4 – letni, w latach 2012 - 2015) i s ą to przede wszystkich konkretne inwestycje infrastrukturalne. Cz ęść pozostałych zada ń ekologicznych b ędzie realizowana w okresie długoterminowym (8 – letnim, do roku 2019), w ramach długookresowego harmonogramu znajduj ą si ę zadania wymagaj ące kontynuacji, np. edukacja ekologiczna, szkolenia, kontrole, monitoring, itd.).

W ramach wyznaczonego harmonogramu realizacyjnego, zadania podzielono na zadania własne Urz ędu Miejskiego (zadania Gminy) i zadania koordynowane (wspólne z innymi jednostkami oraz innymi podmiotami zajmuj ącymi si ę działaniami proekologicznymi oraz infrastruktur ą zapewniaj ącą ochron ę środowiska). W harmonogramie nie zamieszczano zada ń, jakie prowadzone s ą na terenie Gminy, tylko i wył ącznie przez inne ni ż Gmina organy ochrony środowiska i instytucje, takie jak np. WIO Ś, RZGW, Lasy Pa ństwowe, RDO Ś.

121 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Zadania własne Miasta i Gminy to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęściowo ze środków b ędących w dyspozycji Miasta i Gminy. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie Miasta i Gminy, ale podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym. Nale ży zaznaczy ć, że szeroko poj ęta ochrona środowiska oraz działania maj ące prowadzi ć do zrównowa żonego rozwoju nie s ą tylko zadaniami realizowanymi na poziomie lokalnym, przez samorz ąd gminny. Działania Miasta i Gminy Żnin s ą ukierunkowane poprzez działania prowadzone na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz regionalnym przez takie jednostki i instytucje, jak: Ministerstwo Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Dyrektorów parków krajobrazowych i zespołów parków, Marszałka, Wojewod ę i Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów pa ństwowych (Nadle śnictwa, Le śnictwa), Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Ośrodki Edukacji Ekologicznej, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą, Inspekcj ę Ruchu Drogowego, zarz ądców dróg wszystkich kategorii, organy nadzoru budowlanego, inspekcj ę sanitarn ą, zarz ądzaj ący składowiskami odpadów oraz innymi instalacjami, starostwa powiatowe, podmioty gospodarcze, czy te ż wła ścicieli gruntów. Proces zarz ądzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji spoczywa niew ątpliwie głównie na władzach samorz ądowych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak że współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem Miasta i Gminy Żnin przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga żowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze Miasta i Gminy pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa żniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie ż funkcje wykonawcze i kontrolne. Po żą dane jest, aby władze Miasta i Gminy pełniły również funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga żowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego. Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz ących si ę do zagadnie ń ochrony środowiska nale żą : standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno ść administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s ą opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W śród instrumentów o charakterze społecznym wyró żnia si ę dost ęp do informacji, komunikacj ę społeczn ą, edukacj ę i promocj ę ekologiczn ą.

122 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszka ńców Rozwój i modernizacja sieci wodoci ągowej oraz obiektów brak szczegółowych danych kosztowych wodoci ągowych, zgodnie z planami WiK Żnin i bie żą cymi zadanie ci ągłe Gmina, WIK Żnin potrzebami, opracowywanie dokumentacji projektowych Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, środki i technicznych (brak sprecyzowanych planów na najbli ższe lata). pomocowe UE, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW Rozwój i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej brak szczegółowych danych kosztowych oraz obiektów zwi ązanych z przyjmowaniem i oczyszczaniem ścieków, zgodnie z planami WiK Żnin i bie żą cymi potrzebami, opracowywanie dokumentacji projektowych i technicznych (brak zadanie ci ągłe Gmina, WIK Żnin Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, środki sprecyzowanych planów na najbli ższe lata). pomocowe UE, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, NFO ŚiGW Realizacja zapisów Aglomeracji Żnin oraz Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Aktualizacja ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz koszty administracyjne oczyszczalni przydomowych kontynuacja działa ń w zakresie ich zadanie ci ągłe Gmina kontroli technicznej oraz cz ęstotliwo ści opró żniania. Środki własne gminy Dotacja dla Zakładu Wodoci ągów i Kanalizacji „WIK” Sp. z o.o. 150 000 2012 Gmina w Żninie. środki własne Gminy

Cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody

550 000 Budowa sieci ście żek rowerowych w gminie Żnin. 2012 Gmina, Powiat środki własne Gminy, dofinansowanie Ustanawianie (wraz z opracowaniem dokumentacji) nowych brak szczegółowych danych kosztowych organizacje społeczne, form ochrony przyrody (np. planowanych pomników przyrody, stowarzyszenia, zadanie ci ągłe dalsze prace na Parkiem Krajobrazowym), planów ochrony oraz środki własne jednostek realizuj ących RDO Ś, Rada Miejska, ich wdra żanie. Ministerstwo Przestrzeganie procedur lokalizacyjnych, sporz ądzanie brak szczegółowych danych kosztowych zadanie ci ągłe Gmina miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. środki własne gminy - koszty administracyjne brak danych kosztowych Gmina, firma Oczyszczanie miasta i wsi (zakres zgodny z zawart ą umow ą). zadanie ci ągłe środki własne jednostek realizuj ących, wydatki bie żą ce posiadaj ąca decyzj ę

123 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Burmistrza 109 776 ok. 100 000 / rok Gmina, zarz ądcy Utrzymanie zieleni w mieście i gminie. zadanie ci ągłe środki własne gminy obiektów Tworzenie i realizacja kompleksowych i długoterminowych brak danych kosztowych planów zalesiania terenów z niskimi klasami gleb, obszarów zadanie ci ągłe Gmina, ODR zagro żonych erozj ą gleb (uwzgl ędnianie zalesie ń w MPZP). środki własne jednostek realizuj ących Kontrola wydawania pozwole ń na wycink ę drzew przez koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina mieszka ńców (wizja lokalna). środki własne Gminy 3 500 Zwalczanie chorób zaka źnych zwierz ąt. zadanie ci ągłe Gmina środki własne gminy Realizacja Programu opieki nad zwierz ętami: rocznie około 100 000 zł - prowadzenie post ępowania przetargowego na podpisanie umowy ze schroniskiem, które przyj ęłoby bezdomne zwierz ęta z terenu Miasta i Gminy, - opieka nad wolno żyj ącymi kotami, zadanie ci ągłe Gmina - odławianie bezdomnych zwierz ąt, Środki własne Gminy - sterylizacja albo kastracja zwierz ąt w schronisku dla zwierz ąt, - poszukiwanie wła ścicieli dla bezdomnych zwierz ąt, - usypianie ślepych miotów. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych

Kontynuacja monitoringu składowiska odpadów brak szczegółowych danych kosztowych przez okres 30 lat w fazie Gmina, USKOM w Wawrzynkach. środki własne Gminy, USKOM poeksploatacyjnej Ochrona gleb najlepszych kompleksów w MPZP przed brak szczegółowych danych kosztowych zadanie ci ągłe Gmina zabudowaniem. środki własne Gminy Gmina, prywatni Kontrolowanie działa ń zmierzaj ących do rekultywacji miejsc koszty zale żne od podj ętych działa ń, koszty administracyjne wła ściciele eksploatacji surowców mineralnych, tak że likwidacja miejsc zadanie ci ągłe środki własne Gminy, wła ścicieli nieruchomo ści, nieruchomo ści, nielegalnej eksploatacji kopalin. przedsi ębiorstwa prowadz ące działalno ść wydobywcz ą przedsi ębiorstwa Stopniowe opracowywanie miejscowych planów brak szczegółowych danych kosztowych, koszty w zależno ści Gmina, inwestorzy, zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z zało żeniami od potrzeb i stopnia skomplikowania planu, koszty zadanie ci ągłe prywatni wła ściciele Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania administracyjne gruntów

124 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania przestrzennego wraz z prowadzeniem procedury strategicznej środki własne Gminy, środki prywatnych inwestorów oceny oddziaływania projektów MPZP. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u żytkowej oraz ochrona przed powodzi ą Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdra żania Kodeksu brak szczegółowych danych kosztowych ODR (szkolenia), zadanie ci ągłe Dobrych Praktyk Rolniczych. środki własne jednostek realizuj ących sołectwa Modernizacja, ocena i utrzymywanie w sprawno ści urz ądze ń brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, ZMiUW, melioracyjnych, melioracji wodnych, urz ądze ń zadanie ci ągłe spółka wodna, przeciwpowodziowych. środki własne Gminy, jednostek realizuj ących wła ściciele gruntów Ochrona terenów zalewowych przed wprowadzeniem koszty administracyjne zabudowy, uwzgl ędnianie terenów zalewowych w miejscowych zadanie ci ągłe Gmina planach zagospodarowania przestrzennego (uwzgl ędniaj ąc środki własne Gminy zapisy Opracowa ń ekofizjograficznych, uregulowa ń RZGW). Realizacja planu ochrony przed powodzi ą w przypadku jej brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, ZMiUW, wyst ąpienia. Współpraca z podmiotami odpowiedzialnymi za w razie potrzeb środki własne jednostek realizuj ących RZGW, UW, Powiat stan infrastruktury przeciwpowodziowej. Dofinansowanie prac melioracyjnych- Gminna Spółka Wodna 20 000 2012 Gmina w Żninie środki własne Gminy Ochrona rzeki zlewni G ąsawki – etap II. – obejmuj ący: 1. Budowa kanalizacji sanitarnej dla ul. Brzegowej i cz ęś ci ul. Podgórnej w Żninie. 2. Budowa kanalizacji sanitarnej z przepompowni ą ścieków dla m. Podgórzyn. 3. Budowa kanalizacji sanitarnej z przepompowni ą ścieków dla 4 700 000 4 654 000 ul. Konopnickiej, Orzeszkowej, Żeglarskiej, i cz ęś ci ul. Moniuszki w Żninie. 4. Budowa kanalizacji sanitarnej z przepompowni ą ścieków dla 2012-2013 Gmina ul. Ł ąkowej w Żninie. 5. Budowa kanalizacji sanitarnej z przepompowni ą ścieków dla m. Jaroszewo. 6. Budowa kanalizacji sanitarnej z przepompowni ą ścieków dla ul. Powsta ńców Wlkp. W Żninie. środki własne Gminy, środki zewn ętrzne 7. Budowa kanalizacji sanitarnej z przepompowni ą ścieków dla m. Wenecja Górna. 8. Budowa kanalizacji sanitarnej z tłoczni ą ścieków dla

125 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania m. Wenecja Dolna. 9. Budowa kanalizacji sanitarnej z przepompowni ą ścieków dla m. Skarbienice. 10. Budowa kanalizacji sanitarnej z przepompowni ą ścieków dla m. Bo żjewice. 105 000 Odwodnienie jezdni w Dochanowie. 2013 Gmina środki własne Gminy 2009-2012

9 000 000 Budowa o środka sportów wodnych w Żninie – baza żeglarska. 2009 - 2012 Gmina środki własne Gminy, dofinansowanie z programów operacyjnych Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów 20 000 Zakupy inwestycyjne -piec CO Żnin, ul. Jasna. 2012 Gmina środki własne jednostek realizuj ących 2 237 524 Termomodernizacja budynku Przedszkola Miejskiego Nr 1 i 2 2012 Gmina oraz ZPS NR 1 w Żninie. środki własne Gminy, dofinansowanie z programów operacyjnych 2009-2013

Remont i odnowienie gminnych budynków i kamienic w ramach 1 250 000 2009-2013 Gmina rewitalizacji obszaru miejskiego w Żninie. środki własne Gminy, dofinansowanie z programów operacyjnych Rozwój sieci ciepłowniczej, w tym: 2010-2012

- nowy układ odpylania w ciepłowni, modernizacja pomieszcze ń 1,2 mln zł + 2 mln zł ciepłowni, modernizacja obiegu pompowego, - modernizacja w ęzłów cieplnych, przebudowa przył ączy, budowa w ęzłów, budowa nowej sieci i przył ączy cieplnych, zadanie ci ągłe Gmina, ZEC dalsza modernizacja sieci cieplnych – wymiana na środki własne jednostek realizuj ących preizolowan ą, wdra żanie systemu telemetrii, - wymiana izolacji termicznej na ciepłoci ągu napowietrznym, - budowa układu kogeneracji w oparciu o agregat z silnikiem gazowym. 500 000 500 000 operatorzy sieci Gazyfikacja Żnina – Żnin Góra, o ś za torami. zadanie ci ągłe gazowych środki własne Gminy, środki zewn ętrzne Pomorska Spółka

126 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Gazownicza, Gmina 1 000 000 1 000 000 operatorzy sieci gazowych Gazyfikacja osiedla za torami (w kierunku Bydgoszczy). zadanie ci ągłe środki własne Gminy, środki zewn ętrzne Pomorska Spółka Gazownicza, Gmina Wprowadzanie energii odnawialnej na terenie Gminy koszty administracyjne z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń przyrodniczych (promocja zadanie ci ągłe Gmina, inwestorzy Gmina, przedsi ębiorcy, organizacje kolektorów słonecznych, biomasy, elektrowni wiatrowych). Przebudowa ulic w obszarze starówki miasta Żnina w ramach 3 471 656 2012 Gmina rewitalizacji obszaru miejskiego w Żninie. Środki własne Gminy, UE Budowa ulicy Uła ńskiej i św. Floriana wraz z budow ą parkingu 900 000 2012 Gmina dla samochodów osobowych w Żninie Przebudowa ul. Zjazdowej, Okr ęż nej i Wierzbowej 200 000 200 000 2012-2013 Gmina w miejscowo ści Bo żejewiczki. Środki własne Gminy, środki zewn ętrzne 250 000 Modernizacja i utwardzenie drogi Skarbienice – Wenecja. 2012 Gmina Środki własne Gminy, środki zewn ętrzne 500 000 635 000 Przebudowa ulic na „Osiedlu Góra”. 2012-2013 Gmina Środki własne Gminy, środki zewn ętrzne 300 000 300 000 Przebudowa ulicy Nowotki w Żninie. 2012-2013 Gmina Środki własne Gminy, środki zewn ętrzne Utwardzenie drogi gminnej w miejscowo ści Biało żewin – 155 000 2012 Gmina Chejmanówka. Środki własne Gminy, środki zewn ętrzne 180 000 Budowa drogi Ustaszewo – Cerekwica. 2012 Gmina Środki własne Gminy, środki zewn ętrzne 900 000 Przebudowa ulicy Fabrycznej w Żninie. 2012 Gmina środki własne Gminy, środki zewn ętrzne 120 000 120 000 Budowa ulicy Polnej w Żninie. 2012-2013 Gmina Środki własne Gminy, środki zewn ętrzne 240 000 240 000 Budowa parkingów w mie ście Żnin. 2012-2013 Gmina środki własne Gminy, środki zewn ętrzne Modernizacja dróg powiatowych, wojewódzkich, krajowych, zgodnie z planami ka żdej jednostki zadanie ci ągłe Zarz ąd Dróg

127 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania zgodnie z koncepcjami rozwoju. Powiatowych, środki własne jednostek realizuj ących Wojewódzkich, GDDKiA Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska

Modernizacja i budowa dróg (budowa obwodnic, optymalizacja przebiegu tras komunikacyjnych oraz optymalizacja płynno ści zgodnie z zało żeniami poszczególnych zarz ądców dróg ruchu, tworzenie zabezpiecze ń akustycznych). brak szczegółowych danych kosztowych, koszty Wprowadzanie zapisów dotycz ących standardów akustycznych administracyjne zadanie ci ągłe Gmina w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. środki własne Gminy Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym Lokalizowanie emitorów pól elektromagnetycznych koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina w nawi ązaniu do obszarów zabudowy mieszkaniowej. środki własne jednostek realizuj ących Wprowadzanie zapisów dotycz ących standardów emisji pól koszty administracyjne elektromagnetycznych w miejscowych planach zadanie ci ągłe Gmina środki własne Gminy zagospodarowania przestrzennego. Cel ekologiczny: racjonalizacja zu życia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach brak danych kosztowych ze wzgl ędu na szeroki zakres zada ń przedsi ębiorstwa, WiK przesyłowych, poprawy parametrów energetycznych budynków, w ramach działalno ści ró żnych operatorów sieci infrastruktury zadanie ci ągłe Żnin, operatory podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii, zmniejszenie strat środki własne jednostki realizuj ącej, dotacje, kredyty gazowi, ZEC wody na sieciach przesyłowych. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej Realizacja szkole ń obejmuj ących zagadnienia środowiskowe dla brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, Powiat, pracowników Urz ędu Miejskiego, rolników, mieszka ńców zadanie ci ągłe Nadle śnictwa, ODR, (w zakresie: gospodarki wodnej, ściekowej, gospodarki środki własne Gminy, ODR, środki WFO ŚiGW organizacje odpadami, nawo żenia, unieszkodliwiania azbestu, itp.). Prowadzenie edukacji ekologicznej poprzez konkursy, festyny, brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, Powiat, zadanie ci ągłe pikniki o tematyce ekologicznej. środki własne Gminy, środki zewn ętrzne, WFO ŚiGW Nadle śnictwa, szkoły Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska oraz 3 500 ok. 3 500 co 4 lata Gmina opracowywanie raportów z realizacji PO Ś (co 2 lata). środki własne Gminy

128 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 Termin realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Informowanie mieszka ńców o prowadzonych post ępowaniach, koszty administracyjne wydawanych decyzjach, prowadzonych inwestycjach, opracowywanych planach i programach oraz jako ści środowiska zadanie ci ągłe Gmina na terenie Miasta i Gminy (BIP, tablica ogłosze ń, lokalna prasa, środki własne Gminy itd.). Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego Współpraca przy realizacji powiatowego planu zarz ądzania koszty zale żne od podj ętych działa ń zadanie ci ągłe Gmina, Powiat, ryzykiem. środki własne jednostki realizuj ącej w razie potrzeb KPPSP Uwzgl ędnianie zagadnie ń zagro żenia powa żnymi awariami koszty administracyjne w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz zadanie ci ągłe Gmina wydawanych decyzjach. środki własne Gminy

Cel ekologiczny: Gospodarka odpadami

Zadania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi będą wynika ć z ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Okre ślone przez ustaw ę b ędą stopniowo i zgodnie z obowi ązuj ącymi terminami realizowane przez Miasto i Gmin ę Żnin.

129 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO ŻENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie ż z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Wa żnym celem jest równie ż kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale ży umo żliwi ć ka żdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga żowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie" . Wa żnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro żenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te ż edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa żne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak równie ż ich przyzwyczajenia, styl życia, sposoby wypoczynku lub od żywiania. Dlatego te ż edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale żno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku, w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka żdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka żdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego życia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego życia przyszłym pokoleniom.

130 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró żnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorządowych, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie ż, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców). Nale ży równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. Wła ściwie opracowany program edukacji ekologicznej powinien równie ż uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo żliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie ż spójno ść tego programu z zało żeniami programów edukacyjnych wy ższych szczebli (powiatowym i wojewódzkim).

Urz ąd Miejski corocznie organizuje wiele akcji z zakresu edukacji ekologicznej, które dotycz ą ró żnych zagadnie ń, w tym wła ściwego prowadzenia gospodarki odpadami. Wraz z ró żnymi jednostkami, takimi jak np. placówki o światowe prowadzone s ą konkursy, festyny czy zaj ęcia edukacyjne z zakresu ekologii. Wśród podejmowanych działa ń, każdego roku we wrze śniu, Gmina Żnin uczestniczy w ogólnopolskiej akcji „Sprz ątanie Świata”. W ramach tej akcji rozdawane s ą uczestnikom akcji jednorazowe r ękawice oraz worki do zbiórki odpadów. Urz ąd Miejski był równie ż organizatorem konkursu plastycznego pt. „Chwy ć odpady w swoje r ęce” z nagrodami rzeczowymi, który odbywał si ę w poł ączeniu z obchodami Dnia Ziemi. Zorganizowany został równie ż festyn ekologiczny pn. „Festiwal recyklingu”, który był cz ęś ci ą przedsi ęwzi ęcia z zakresu edukacji ekologicznej „Społeczna kampania edukacyjna zarz ądzania odpadami”. W ramach festynu placówki o światowe zostały wyposa żone w specjalne pojemniki do segregacji odpadów, tzw. „trojaki”. Miały one na celu uczy ć nawyku segregacji odpadów ju ż od najmłodszych lat. Podczas „Festiwalu recyklingu” mieszka ńcy Miasta i Gminy mogli przywie źć nast ępuj ące rodzaje odpadów: elektroodpady (zu żyty sprz ęt gospodarstwa domowego i sprz ęt elektroniczny), zu żyte baterie małogabarytowe, puszki aluminiowe, makulatur ę, opakowania szklane oraz opakowania z tworzyw sztucznych. Festyn opierał si ę o działania z zakresu edukacji mieszka ńców w kwestii rozdzielania ró żnego rodzaju odpadów. Urz ąd Miejski ufundował wówczas dla mieszka ńców nagrody w postaci krzewów iglastych oraz toreb ekologiczne wielokrotnego u żytku. Wi ększo ść szkół przygotowała na Festyn wyst ępy o tematyce ekologicznej, był przeprowadzane konkursy sprawno ściowe z elementami ekologii. Wła ściwe jest podejmowanie takich akcji ekologicznych co roku, ze wzgl ędu na du że zainteresowanie mieszka ńców t ą form ą edukacji. Co roku pracownicy Urz ędu Miejskiego uczestnicz ą tak że w tzw. „eko-lekcjach”, które przeprowadzane s ą w ró żnych szkołach. Omawiane s ą na nich zagadnienia dotycz ące ogólnie poj ętej ochrony środowiska, którymi zajmuje si ę gmina (w postaci pokazów multimedialnych). Podczas ró żnych konkursów i akcji ekologicznych warto jest pogł ębia ć znajomo ść problemów środowiskowych zwi ązanych z odpadami komunalnymi, pokaza ć korzy ści płyn ące ze zbiórki makulatury oraz innych surowców wtórnych, kształci ć umiej ętno ści ograniczenia ilo ści odpadów wytwarzanych w domu oraz aktywnego udziału w działaniach

131 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 na rzecz środowiska. Działacze zajmuj ący si ę tematyk ą ochrony środowiska powinni równie ż zwróci ć uwag ę na problem spalania odpadów w gospodarstwach domowych. U świadamiaj ąc szkodliwo ść , jaka wynika z wprowadzania do atmosfery substancji pochodz ących ze spalania w nieprzystosowanych do tego urz ądzeniach, mog ą doprowadzi ć do mierzalnej poprawy faktycznego stanu środowiska przyrodniczego w skali regionu. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga żowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Aby propagowa ć postawy ekologiczne nale ży informowa ć społecze ństwo np. za pomoc ą rozdawania ulotek informacyjnych, b ądź poprzez udost ępnianie informacji w Internecie. W dobie informatyzacji społecze ństwa, ekologiczny serwis internetowy byłby bardziej przyst ępny, na przykład dla młodzie ży. Serwis ten mógłby zawiera ć informacje przydatne dla mieszka ńców gminy i regionu w zakresie obowi ązków mieszka ńców, odno śnie gospodarki odpadami i prawidłowego gospodarowania nimi. Wa żne jest tak że aby Gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje.

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA ŻONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo żliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo żliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. W obecnych warunkach gospodarczych kraju, s ą to cz ęsto jedyne źródła finansowania i realizacji inwestycji. Bardzo wa żnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa żony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludno ści. Poni żej przedstawiono wybrane programy dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo żliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007 - 2013)

Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, zdrowia, zachowaniu to żsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Źródłem finansowania projektów s ą środki Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wzrost atrakcyjno ści Polski i regionów b ędzie osi ągni ęty dzi ęki inwestycjom w sze ściu obszarach – transportu, środowiska, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wy ższego – poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych programu:

132 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

1. Budowa infrastruktury zapewniaj ącej, że rozwój gospodarczy Polski b ędzie dokonywał si ę przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwi ększenie dost ępno ści głównych o środków gospodarczych w Polsce poprzez powi ązanie ich sieci ą autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 3. Zapewnienie długookresowego bezpiecze ństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj ę dostaw, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. 4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych o środków akademickich, w tym kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii.

Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę:

I. Gospodark ę wodno - ściekow ą II. Gospodark ę odpadami i ochron ę powierzchni ziemi III. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska IV. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska V. Ochron ę przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych VI. Drogow ą i lotnicz ą sie ć TEN-T VII. Transport przyjazny środowisku VIII. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktur ę energetyczn ą przyjazn ą środowisku i efektywno ść energetyczn ą X. Bezpiecze ństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii XI. Kultur ę i dziedzictwo kulturowe XII. Bezpiecze ństwo zdrowotne i popraw ę efektywno ści systemu ochrony zdrowia XIII. Infrastruktur ę szkolnictwa wy ższego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizuj ą cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Instytucj ą Zarz ądzaj ącą w obu tych programach jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Program Operacyjny Europa Środkowa (2007 – 2013)

Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Cele cz ąstkowe przyczyniaj ące si ę do realizacji celu głównego to: 1. Podnoszenie konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej poprzez wzmacnianie struktur innowacyjno ści i dost ępno ści. 2. Poprawa równomiernego i zrównowa żonego terytorialnego rozwoju poprzez podniesienie jako ści środowiska oraz rozwój atrakcyjnych miast i regionów w obszarze Europy Środkowej.

133 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Jednym z najwa żniejszych priorytetów programu, który w szczególny sposób porusza aspekt środowiskowy jest priorytet 3 – Odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Priorytet ten wspiera ć b ędzie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej oraz wzrost efektywno ści energetycznej na przestrzeni obszaru współpracy. Obszarami interwencji omawianego priorytetu s ą: 1. Rozwój środowiska wysokiej jako ści poprzez zarz ądzanie naturalnymi zasobami i dziedzictwem. 2. Redukcja ryzyka i wpływu zagro żeń naturalnych i wywołanych działalno ści ą człowieka. 3. Wspieranie wykorzystywania źródeł energii odnawialnej i zwi ększania efektywno ści energetycznej. 4. Wspieranie ekologicznych (przyjaznych środowisku) technologii i działa ń. Podstawowymi grupami docelowymi są wszyscy krajowi, regionalni, lokalni decydenci oraz instytucje działaj ące w obszarze środowiska, zarz ądzania zasobami naturalnymi, gospodarki wodnej, zarz ądzania zagro żeniami środowiskowymi, efektywno ści energetycznej takie jak: władze lokalne i regionalne, środowiskowe grupy interesu, stowarzyszenia środowiskowe, instytuty stosowanych bada ń środowiskowych, stowarzyszenia, dostawcy energii, jak i wszystkie grupy obywateli i ich przedstawiciele działaj ący w danym obszarze interwencji.

Program Unii Europejskiej „Inteligentna Energia dla Europy (IEE)”

Program Unii Europejskiej „Inteligentna Energia dla Europy (IEE)” to cz ęść Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjno ści i Innowacji na lata 2007 – 2013. Głównymi celami IEE jest przede wszystkim: 1. Promowanie wydajno ści energetycznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów energetycznych. 2. Promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie ró żnorodno ści energetycznej. 3. Promowanie wydajno ści energetycznej oraz zastosowania nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 - 2013)

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich składa si ę z czterech osi priorytetowych, w ramach których realizowane s ą działania w ró żnych kierunkach. Zgodnie z ka żdą osi ą Program ma na celu: 1. Popraw ę konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego: − szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i le śnictwie, − ułatwianie startu młodym rolnikom, − renty strukturalne, − korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, − modernizacja gospodarstw rolnych, − zwi ększanie warto ści dodanej podstawowej produkcji rolnej i le śnej, − poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwi ązanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i le śnictwa,

134 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wyst ąpienia kl ęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działa ń zapobiegawczych, − uczestnictwo rolników w systemach jako ści żywno ści, − działania informacyjne i promocyjne, − grupy producentów rolnych, 2. Popraw ę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich: − wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), − program rolno środowiskowy, − zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych ni ż rolne, − odtwarzanie potencjału produkcji le śnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych, 3. Popraw ę jako ści życia na obszarach wiejskich i ró żnicowanie gospodarki wiejskiej: − ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej, − tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw, − podstawowe usługi dla gospodarki i ludno ści wiejskiej, − odnowa i rozwój wsi, 4. Realizacj ę osi LEADER: − wdra żanie lokalnych strategii rozwoju, − wdra żanie projektów współpracy, − funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja.

Program współpracy mi ędzyregionalnej INTERREG IVC

Program INTERREG IVC jest realizowany w ramach celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wspieranej w zgodzie z zało żeniami polityki Funduszy Strukturalnych na lata 2007 - 2013. Ogólnym celem Programu INTERREG IVC, skupiaj ącego si ę równie ż na współpracy mi ędzyregionalnej, jest poprawa skuteczno ść polityki rozwoju regionalnego w obszarach: innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, ochrony środowiska i zapobiegania ryzyku, a tak że wkład w unowocze śnianie gospodarki oraz wzrost konkurencyjno ści w Europie. Cel ten nale ży realizowa ć poprzez wymian ę, współdzielenie oraz transfer do świadcze ń, wiedzy i dobrych praktyk. Promuj ąc ogólnoeuropejsk ą współprac ę, INTERREG IVC wspiera władze regionalne i lokalne w postrzeganiu współpracy mi ędzyregionalnej jako środka rozwoju poprzez dost ęp do do świadcze ń innych. Program INTERREG IVC jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program opiera si ę na dwóch priorytetach tematycznych powi ązanych z agendami z Lizbony i Goteborga, z których najwa żniejszym w analizowanym aspekcie jest priorytet 2 – Środowisko naturalne i zapobieganie ryzyku. Do głównych zagadnie ń zawartych w tym priorytecie nale żą : 1. Ryzyko naturalne i technologiczne. 2. Gospodarka wodna. 3. Gospodarka odpadami. 4. Ró żnorodno ść biologiczna i zachowanie dziedzictwa naturalnego. 5. Energia i zrównowa żony transport. 6. Dziedzictwo kulturowe i krajobraz.

135 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko - Pomorskiego (2007 - 2013)

Cel główny RPO jest to żsamy ze strategi ą województwa i wynika z unijnych i krajowych dokumentów strategicznych. W swoich zało żeniach cel główny obejmuje całokształt przedstawionych w analizie społeczno - gospodarczej stosunków społecznych, ekonomicznych, warunków pracy, zamieszkiwania i obsługi ludno ści (m.in. dost ępno ść usług dla ludno ści w sferze: bytowej, o światy, kultury, ochrony zdrowia, rekreacji i wypoczynku), a tak że warunków tworzonych przez walory i niedostatki środowiska przyrodniczego oraz ład przestrzenny i funkcjonalno ść zagospodarowania terenów. Zarówno podniesienie poziomu gospodarczej i społecznej konkurencyjno ści regionu, jak i poprawa jako ści życia ludno ści uwzgl ędnia ć musi u żytkowanie zasobów naturalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju. Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko - Pomorskiego w latach 2007 - 2013 jest tworzenie warunków dla poprawy konkurencyjno ści województwa oraz spójno ści społeczno-gospodarczej i przestrzennej jego obszaru. Cele szczegółowe programu to: 1. Zwi ększenie atrakcyjno ści województwa kujawsko-pomorskiego jako obszaru aktywno ści gospodarczej, lokalizacji inwestycji, jako obszaru atrakcyjnego dla zamieszkania i wypoczynku zarówno dla mieszka ńców regionu, jak i turystów. 2. Zwi ększenie konkurencyjno ści gospodarki regionu. 3. Poprawa poziomu i jako ści życia mieszka ńców. Cele programu b ędą realizowane poprzez ukierunkowane działania okre ślane jako osie priorytetowe. Kujawsko – Pomorski RPO dzieli si ę na osiem osi priorytetowych, w śród których znajduj ą si ę: − Oś priorytetowa 1 - Rozwój infrastruktury technicznej: infrastruktura drogowa, infrastruktura transportu publicznego, infrastruktura kolejowa, infrastruktura portu lotniczego, − Oś priorytetowa 2 - Zachowanie i racjonalne u żytkowanie środowiska: rozwój infrastruktury wodno-ściekowej, gospodarka odpadami, rozwój infrastruktury w zakresie ochrony powietrza, infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku, rozwój infrastruktury bezpiecze ństwa powodziowego i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska, ochrona i promocja zasobów przyrodniczych, − Oś priorytetowa 3 - Rozwój infrastruktury społecznej: rozwój infrastruktury edukacyjnej, rozwój infrastruktury ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rozwój infrastruktury kultury, − Oś priorytetowa 4 - Rozwój infrastruktury społecze ństwa informacyjnego: rozwój infrastruktury ICT, rozwój usług i aplikacji dla ludno ści, rozwój komercyjnych e- usług, − Oś priorytetowa 5 - Wzmocnienie konkurencyjno ści przedsi ębiorstw: rozwój instytucji otoczenia biznesu, wsparcie inwestycji przedsi ębiorstw, wspieranie przedsi ębiorstw w zakresie dostosowania do wymogów ochrony środowiska, wzmocnienie regionalnego potencjału bada ń i rozwoju technologii, promocja i rozwój markowych produktów, kompleksowe uzbrojenie terenów pod inwestycje, − Oś priorytetowa 6 - Wsparcie rozwoju turystyki: rozwój usług turystycznych w oparciu o zasoby przyrodnicze, rozwój usług turystycznych i uzdrowiskowych, − Oś priorytetowa 7 - Wspieranie przemian w miastach i w obszarach wymagaj ących odnowy: rewitalizacja zdegradowanych dzielnic miast, adaptacja do nowych funkcji społeczno-gospodarczych terenów poprzemysłowych i powojskowych,

136 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− Oś priorytetowa 8 - Pomoc techniczna: wsparcie procesu zarz ądzania i wdra żania RPO, działania informacyjne i promocyjne.

Realizacja zało żeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdaj ąc sobie z tego spraw ę nale ży d ąż yć do zwi ększania wpływów do bud żetu gmin i powiatu. Innym źródłem finansowania zada ń w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie Miasta i Gminy Żnin powinny by ć tak że Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FO ŚiGW, Wojewódzki FO ŚiGW). Od 1 stycznia 2010 r. zostały zlikwidowane powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Środki funduszy powiatowych przej ęli starostowie, a funduszy gminnych – wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. Przychody obecnych funduszy z tytułu opłat i kar stanowi ą nadal dochody bud żetów gmin i powiatów. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje mo żliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach ró żnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy (stan na lipiec 2012 roku), Jest on tak że podmiotem, który koordynuje dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. 1. Ochrona wód: a) I priorytet Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko: − współfinansowanie I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko - gospodarka wodno-ściekowa. b) KPO ŚK: − gospodarka ściekowa w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. c) Osady: − zagospodarowanie osadów ściekowych. d) PBO Ś i podł ączenia: − dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podł ącze ń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego 2. Gospodarka wodna: a) Budowa, odbudowa i przebudowa obiektów hydrotechnicznych. b) Ekologiczne formy transportu - żegluga śródl ądowa. c) Budowa zbiornika wodnego Świnna Por ęba w latach 2011-2013. 3. Ochrona ziemi: a) Gospodarowanie odpadami komunalnymi: − rozwój systemów słu żą cych zagospodarowaniu odpadów komunalnych, − rozwój selektywnej zbiórki odpadów, − współfinansowanie opracowania wojewódzkich planów gospodarki odpadami lub ich aktualizacji. b) Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych. c) Gospodarowanie odpadami innymi ni ż komunalne: − rozwój systemów gospodarowania odpadami innymi ni ż komunalne, w szczególno ści niebezpiecznymi, − usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, − mi ędzynarodowe przemieszczanie odpadów. d) Dofinansowanie systemu recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji: − dofinansowanie demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji,

137 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− dofinansowanie gmin w zakresie zbierania porzuconych pojazdów wycofanych z eksploatacji, − dofinansowanie działa ń inwestycyjnych w zakresie demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz gospodarowania odpadami powstałymi w wyniku demonta żu pojazdów. e) Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko: − przedsi ęwzi ęcia wskazane przez GIO Ś – „bomby ekologiczne”, − rekultywacja terenów zdegradowanych. f) Współfinansowanie II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi: − uzupełnienie dofinansowania II osi PO Ii Ś, − dofinansowanie potencjalnych beneficjentów POIi Ś, − wdra żana przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. 4. Geologia i górnictwo: a) Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych. b) Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarka zasobami. c) Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków. d) Zmniejszenie uci ąż liwo ści wynik. z wydobywania kopalin 5. OZE i Kogeneracja: a) Biogaz. b) Biomasa. c) Wiatr. d) Geotermia, 6. Opracowanie programów ochrony powietrza: a) Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działania 7. System Zielonych Inwestycji – GIS: a) Zarz ądzanie energi ą w budynkach u żyteczno ści publicznej. b) Biogazownie rolnicze. c) Elektrociepłownie i ciepłownie na biomas ę. d) Budowa, rozbudowa i przebudowa sieci elektroenergetycznych w celu przył ączenia źródeł wytwórczych energetyki wiatrowej (OZE). e) Zarz ądzanie energi ą w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych. 8. Efektywne wykorzystanie energii: a) Dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych w przedsi ębiorstwach, b) Dofinansowanie zada ń inwestycyjnych prowadz ących do oszcz ędno ści energii lub wzrostu efektywno ści energetycznej przedsi ębiorstw: − wdra żanie systemów zarz ądzania energi ą i jej jako ści ą, − racjonalizacja zu życia energii elektrycznej, − racjonalizacja zu życia energii cieplnej i gazu, − modernizacja procesów przemysłowych. 9. ISE - Inteligentne Sieci Energetyczne: a) konkurs – Inteligentne Sieci Energetyczne.

138 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

10. Ochrona przyrody: a) Ochrona przyrody i krajobrazu: − ochrona przyrody i ograniczenie zagro żeń dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej na obszarach parków narodowych poprzez: ochron ę ex situ zagro żonych gatunków, wyposa żenie w podstawowy sprz ęt informatyczny i oprogramowanie pod k ątem wdra żania planów ochrony oraz zarz ądzania obszarami chronionymi, prowadzenie hodowli zachowawczej zanikaj ących pierwotnych ras zwierz ąt, ochron ę przeciwpo żarow ą, ograniczenie niskiej emisji gazów i pyłów bezpo średnio oddziałuj ącej na ekosystemy parków narodowych, poprzez termomodernizacj ę oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, uregulowanie gospodarki wodno- ściekowej na obszarach parków narodowych, usuni ęcie i unieszkodliwienie odpadów zawieraj ących azbest z obszarów parków narodowych, − ochrona siedlisk i gatunków wymienionych w zał ącznikach I i II Dyrektywy Siedliskowej, oraz gatunków ptaków wymienionych w zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej, w ramach sieci obszarów Natura 2000, poprzez opracowanie planów zada ń ochronnych i planów ochrony oraz opracowa ń niezb ędnych do ich powstania i funkcjonowania, − powstrzymanie spadku liczebno ści i odbudowa populacji zagro żonych gatunków zwierz ąt, ro ślin i grzybów, poprzez ochron ę ex situ gatunków prawnie chronionych oraz wpisanych na czerwone listy lub umieszczonych w czerwonych ksi ęgach gatunków zagro żonych, − ochrona i rewaloryzacja zabytkowych parków i ogrodów. b) Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów. c) Zrównowa żony rozwój rejonu Puszczy Białowieskiej. d) Wsparcie działa ń Białowieskiego PN ze środków EkoFunduszu. e) Utrwalenie efektów ekologicznych w projektach przyrodniczych. 11. V priorytet PO Ii Ś - ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (w ramach Parków Narodowych). 12. Edukacja ekologiczna. 13. Ekspertyzy: a) Ekspertyzy i prace badawcze wskazane przez Ministra Środowiska. b) Ekspertyzy i prace badawcze na rzecz gospodarki wodnej. c) Zadania wynikaj ące ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej. d) Wspieranie systemu ocen oddziaływania na środowisko i obszarów Natura 2000 14. LIFE+ - jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentruj ącym si ę wył ącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdra żania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwi ąza ń dla problemów dotycz ących ochrony środowiska. W szczególno ści, LIFE+ wspiera wdra żanie szóstego Programu Działania Środowiskowego Wspólnoty, wł ącznie z jego strategiami tematycznymi, oraz zapewnia wsparcie finansowe dla środków i przedsi ęwzi ęć wnosz ących warto ść dodan ą w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska pa ństw członkowskich UE. Program ten b ędzie realizowany w latach 2007 – 2013. LIFE+ obejmuje ró żnorodne zagadnienia: ochrona przyrody i ró żnorodno ści biologicznej, zmiany klimatu, ochrona

139 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

powietrza, ochrona gleb i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochrona zdrowia, działania maj ące na celu wzrost świadomo ści społecznej w dziedzinie środowiska: a) Przyroda i ró żnorodno ść biologiczna - finansowanie projektów zwi ązanych z ochron ą, zachowywaniem lub odbudow ą naturalnych ekosystemów, naturalnych siedlisk, dzikiej flory i fauny oraz ró żnorodno ści biologicznej, wł ącznie z ró żnorodno ści ą zasobów genetycznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów NATURA 2000. b) Polityka i zarz ądzanie w ochronie środowiska - finansowanie innowacyjnych lub demonstracyjnych projektów z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska, w szczególno ści: zapobiegania zmianom klimatycznym; ochrony zdrowia i polepszania jako ści życia; ochrony wód, ochrony powietrza, ochrony gleb; ochrony przed hałasem; monitorowania lasów oraz ochrony przed po żarami; zrównowa żonego gospodarowania zasobami naturalnymi i odpadami, jak równie ż tworzenia, wdra żania i oceny polityk oraz prawa UE w zakresie ochrony środowiska. c) Informacja i komunikacja - finansowanie projektów informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwi ększania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz wymian ę najlepszych do świadcze ń i praktyk. d) Promowanie innowacyjno ści na rzecz ochrony środowiska. 15. Wspieranie projektów i inwestycji poza granicami kraju: a) Wsparcie finansowe w ramach realizacji Konwencji Klimatycznej. 16. Monitoring środowiska i PSHM: a) Wspieranie działalno ści monitoringu środowiska. b) Wspieranie działalno ści słu żby hydrologiczno-meteorologicznej. 17. Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska z likwidacj ą ich skutków.

Natomiast Kujawsko – Pomorski Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu , na rok 2012 ustalił nast ępuj ącą list ę zada ń priorytetowych (stan na lipiec 2012 roku): 1. Priorytety Polityki Ekologicznej: a) wspieranie przedsi ęwzi ęć , które obj ęte zostały dofinansowaniem z funduszy Unii Europejskiej, innych źródeł bezzwrotnej pomocy zagranicznej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, b) wspomaganie przedsi ęwzi ęć prowadz ących do wypełnienia postanowie ń traktatu akcesyjnego z obszaru środowisko a niedofinansowywanych środkami UE. 2. Priorytety dziedzinowe: a) ochrona wód i gospodarka wodna: − realizacja zada ń z terenu województwa kujawsko-pomorskiego umieszczonych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, − budowa lub modernizacja oczyszczalni o przepustowości ponad 5 m3/dob ę oraz budowa systemów kanalizacji sanitarnej ze szczególnym uwzgl ędnieniem: - terenów głównych zbiorników wód podziemnych i obszarów ich zasilania, - obszarów prawnie chronionych, - zlewni rzek b ędących źródłem zaopatrzenia w wod ę pitn ą, - doci ąż enia istniej ących oczyszczalni ścieków, - działania dotycz ące ograniczania zanieczyszcze ń obszarowych terenów szczególnie nara żonych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu okre ślonych przez Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej,

140 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

- budowa lub modernizacja instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji, - budowa lub modernizacja komunalnych uj ęć wody oraz stacji uzdatniania wody. b) gospodarka odpadami: − realizacji zada ń wynikaj ących z Krajowego planu gospodarki odpadami i „Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego”, − wspieranie systemów zagospodarowania odpadów ze szczególnym uwzgl ędnieniem odzysku i recyklingu surowców wtórnych, − wspieranie technik i technologii ograniczaj ących ilo ść wytwarzanych odpadów, − dofinansowywanie budowy i modernizacji instalacji oraz przedsi ęwzi ęć maj ących na celu unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych. c) ochrona powietrza: − wspomaganie działa ń wskazanych w programach ochrony powietrza, − ograniczenie niskiej emisji w miejscowo ściach posiadaj ących status uzdrowiska i obszarach szczególnie chronionych, − wspieranie działa ń dotycz ących wykorzystania odnawialnych źródeł energii, − działania zwi ązane ze zwi ększeniem efektywno ści energetycznej, w tym termomodernizacja budynków. d) ochrona przyrody: − dofinansowywanie Konserwatorskiej Ochrony Przyrody, − wspieranie działa ń zwi ązanych z tworzeniem i zachowaniem obszarów Natura 2000, − dofinansowanie programu kompensacji przyrodniczej. e) edukacja ekologiczna: − dofinansowywanie programów edukacyjnych i konkursów dotycz ących ochrony środowiska skierowanych do dzieci i młodzie ży, − wspieranie działalno ści regionalnych i lokalnych Centrów Edukacji Ekologicznej i organizacji ekologicznych w zakresie realizacji programów ekologicznych w tym wyposa żenia dydaktycznego. f) powa żne awarie: − dofinansowywanie słu żb ratownictwa chemiczno-ekologicznego. g) monitoring: − dofinansowywanie bada ń jako ści elementów środowiska realizowanych w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska.

Jednostki samorz ądowe mog ą korzysta ć tak że z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Wśród wielu mo żliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka żdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo żliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

141 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa żonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania tym Programem b ędzie Miasto i Gmina Żnin, jednak cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w mie ście i gminie b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego s ą jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki, obejmuj ące działania podejmowane w skali powiatu i województwa, a tak że szczeble jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Na ka żdą z tych jednostek nało żone s ą ró żne (czasami zbie żne) obowi ązki. Na innych zasadach odbywa si ę zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak że uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re żimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąż liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stał ą kontrole zanieczyszcze ń. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Instrumenty słu żą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, itp.) i mo żna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE

Do instrumentów prawnych zaliczamy: − pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zatwierdzaj ące plany gospodarki odpadami, − koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych,

142 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, − decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęć , − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te ż w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE

Do instrumentów finansowych zaliczamy: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęż ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, − pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po życzek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud żetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE

Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji są wa żnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa żonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Mo żna je podzieli ć na: 1. Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo żna w nich wyró żni ć dwie kategorie dotycz ące: − działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), − powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). 2. Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro żenia polityk środowiskowych: − środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, − strategie i plany działa ń, − systemy zarz ądzania środowiskiem, − ocena wpływu na środowisko (udział społecze ństwa w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko), − ocena strategii środowiskowych.

143 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3. Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa żonego rozwoju: − opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), − regulacje cenowe, − regulacje u żytkowania, oceny inwestycji, − środowiskowe zalecenia dla bud żetowania, − kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa żonego rozwoju: − wska źniki równowagi środowiskowej, − ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, − monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania.

Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym poj ęciem nale ży rozumie ć ró żnorodne działania, które zmierzaj ą do kształtowania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych.

Wa żna dla ochrony środowiska jest równie ż współpraca pomi ędzy powiatowymi i gminnymi słu żbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą zajmowa ć si ę zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywa ć plany ochrony obszarów NATURA 2000, opracowywa ć operaty ochrony przyrody dla Nadle śnictw), prowadzi ć konstruktywne, fachowe programy ochrony ró żnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa ć pro środowiskowe inwestycje (np. zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii), itp. Tradycyjn ą rol ą organizacji jest te ż prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu i wł ączanie si ę do strategicznych ocen oddziaływania inwestycji i projektów na środowisko.

Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa żną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Podmioty zajmuj ące si ę rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mog ą dopu ści ć do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszka ńcy dowiaduj ą si ę o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm ą oni postaw ę negatywn ą w stosunku do planowanej inwestycji. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE

Do instrumentów strukturalnych nale żą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak że program ochrony środowiska, i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym

144 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 dokumentem powinna by ć Strategia Rozwoju Miasta i Gminy, któr ą Żnin ju ż posiada. Dokument ten jest baz ą dla opracowania programów sektorowych np. dotycz ących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska, itp. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie Miasta i Gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszka ńców. Ka żda Gmina decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu życia swoich mieszka ńców. Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju gminy, który powinien nawi ązywa ć do: − Polityki Ekologicznej Polski, − programów ekologicznych wy ższego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro żenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo żliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało żenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa żne jest współdziałanie samorz ądu gminnego i mieszka ńców gminy (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wła śnie w Gminie, wspólny interes jest szczególnie wa żny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model życia, w którym ludzie staraj ą si ę żyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy miasta i gminy i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju Miasta i Gminy, którego cz ęś ci ą jest aktualizowany Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego zało żeń.

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. ZASADY MONITORINGU

W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: − monitoring środowiska, − monitoring programu, − monitoring odczu ć społecznych.

145 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i immisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści np. WIO Ś, PIG, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, form ochrony przyrody) znany jest instytucjom takim jak np. Urz ąd Miejski, RDLP, RDO Ś, zarz ądcom parków i innym.

Monitoring Programu Najwa żniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Miejska b ędzie oceniała, co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu, natomiast na bie żą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w Programie. Okresowa ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś i analiza wyników tej oceny b ędą stanowiły wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten b ędzie si ę powtarzał, co ka żde dwa lata, co zapewni ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, środków finansowych, zasobów ludzkich lub te ż zmiana kolejno ści przewidzianych w Programie zada ń priorytetowych. W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (okre ślonych w tym dokumencie do ko ńca 2015 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Na poni ższym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

Tabela 49. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu Monitoring 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Monitoring stanu środowiska Mierniki efektywno ści Programu Ocena za lata za lata za lata za lata realizacji listy 2010-2011 2012-2013 2014-2015 2016-2017 przedsi ęwzi ęć Raporty z realizacji Programu Aktualizacja Programu

Ochrony Środowiska

146 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Monitoring odczu ć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu żą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak że ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do organów kontrolnych w stosunku na naruszania norm środowiskowych.

9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO ŻONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH

W ocenie post ępu wdra żania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak że na wska źnikach świadomo ści społecznej. W tabeli zamieszczonej poni żej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i powinna by ć modyfikowana.

Tabela 50. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało żonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych Zasoby przyrodnicze % powierzchni Gminy obj ętej prawn ą Urz ąd Wojewódzki, RDO Ś, % pow. ochron ą przyrody Gmina, GUS powierzchnia obszarów NATURA Ministerstwo Środowiska, ha 2000 RDO Ś powierzchnia OChK ha Urz ąd Wojewódzki, RDO Ś liczba u żytków ekologicznych szt. Gmina liczba pomników przyrody szt. RDO Ś, Gmina % powierzchni Gminy obj ęty u żytkami % pow. RDLP, GUS, Gmina le śnymi roczna powierzchnia nasadze ń / ha Gminy, Nadle śnictwo zalesie ń ilo ść wykonanych działa ń szt,/ ha Gmina piel ęgnacyjnych parków Powierzchnia ziemi powierzchnia terenów ha Gmina, Powiat zrekultywowanych ha / powierzchnia gruntów ornych Gmina, Powiat % pow. Okr ęgowa Stacja udział gleb kwa śnych i bardzo % Chemiczno – Rolnicza, kwa śnych WIO Ś Okr ęgowa Stacja udział poszczególnych klas % pow. Chemiczno – Rolnicza, bonitacyjnych gleb (grunty orne) Powiat powierzchnia gleb ochronnych ha Gmina Wody powierzchniowe i podziemne klasa jako ść cieków wodnych WIO Ś, PSSE wód klasa jako ść wód w zbiornikach wodnych WIO Ś, PSSE wód przekraczane wska źniki w wodach rodzaj WIO Ś, PSSE powierzchniowych klasa jako ść wód podziemnych WIO Ś, PIG wód

147 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało żonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych przekraczane wska źniki rodzaj WIO Ś, PIG, PSSE, WiK Żnin przekraczane wska źniki w rodzaj USKOM, Gmina monitoringu składowiska odpadów liczba uj ęć wody komunalnych szt. Gmina, WiK Żnin m3/d wydajno ść uj ęć wody 3 Gmina, WiK Żnin m /rok długo ść sieci wodoci ągowej km Gmina, WiK Żnin, GUS liczba przył ączy wodoci ągowych szt. Gmina, WiK Żnin, GUS % procent mieszka ńców obj ętych sieci ą ogółu Gmina, WiK Żnin, GUS wodoci ągow ą miesz. długo ść zlikwidowanej sieci km Gmina, WiK Żnin z materiałów azbestowych % udział ludno ści obsługiwanej przez ogółu Gmina, WiK Żnin, GUS oczyszczalnie ścieków miesz. długo ść sieci kanalizacyjnej km Gmina, WiK Żnin, GUS długo ść sieci kanalizacji deszczowej km Gmina, WiK Żnin liczba przył ączy kanalizacyjnych szt. Gmina, WiK Żnin, GUS liczba szamb szt. Gmina liczba przydomowych oczyszczalni szt. Gmina, Powiat ścieków ilo ść odprowadzonych ścieków dam 3 WiK Żnin, GUS, Gmina ilo ść wytworzonych osadów Mg WiK Żnin, GUS, Gmina ściekowych, w tym wykorzystanych ilo ść ładunków zanieczyszcze ń w ściekach dopływaj ących do kg/rok WiK Żnin oczyszczalni ilo ść ładunków zanieczyszcze ń w ściekach odpływaj ących z kg/rok WiK Żnin oczyszczalni stan techniczny wałów ocena ZMiUW przeciwpowodziowych powierzchnia gruntów ha / Gmina, ZMiUW, Spółka zmeliorowanych % pow. Wodna ilo ść zmodernizowanych urz ądze ń szt. / Gmina, ZMiUW, Spółka wodnych km Wodna Powietrze atmosferyczne roczna emisja zanieczyszcze ń z Mg/rok Urz ąd Marszałkowski zakładów produkcyjnych / transportu ilo ść zakładów przekraczaj ących szt. WIO Ś dopuszczalne poziomy emisji jakość powietrza w strefie ocena WIO Ś przekraczane wska źniki jako ści rodzaj WIO Ś powietrza ilo ść przeprowadzonych szt. Gmina termomodernizacji Hałas liczba stref ciszy na jeziorach szt. Powiat, Gmina i obszarach chronionych ilo ść zakładów przekraczaj ących szt. WIO Ś dopuszczalne poziomy emisji ilo ść przekrocze ń dopuszczalnych poziomów hałasu na trasach szt. WIO Ś, zarz ądcy dróg, GPR komunikacyjnych Pola elektromagnetyczne

148 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało żonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych ilo ść emitorów pól elektromagnetycznych: liniowych, szt. Powiat, Gmina, WIO Ś punktowych wielko ść zanotowanej emisji WIO Ś Racjonalne u żytkowanie zasobów naturalnych ilo ść zu żytej wody 3 m - na 1 mieszka ńca na rok Gmina, WiK Żnin, GUS osoba - na 1 korzystaj ącego na rok zu życie energii kW Zakład Energetyczny, GUS - na 1 mieszka ńca na rok liczba instalacji działaj ących szt. WIO Ś, Gmina, GUS w oparciu o energi ę odnawialn ą moc elektrowni wiatrowych kW Gmina, inwestorzy, decyzje Edukacja ekologiczna Liczba projektów zrealizowanych na Gmina, Powiat, organizacje, szt. rzecz ochrony środowiska Nadle śnictwo ilo ść ście żek przyrodniczo – szt. Powiat, Gmina dydaktycznych Powa żne awarie Gmina, Powiat, WIO Ś, KP ilo ść sytuacji awaryjnych szt. PSP ilo ść wyemitowanych substancji Mg, l KP PSP, WIO Ś niebezpiecznych ilo ść zakładów o zwi ększonym ryzyku szt. Gmina, WIO Ś wyst ąpienia powa żnej awarii długo ść przesyłowych ruroci ągów km Gmina, eksploatatorzy sieci

149 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne: stan prawny na lipiec 2012r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa żniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale ży zaliczy ć: − ustawa z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U 2008 r. Nr 25 poz. 150 ze zm.), − ustawa z dn. 10.01.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.), − ustawa z dn. 06.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151 poz. 1220 ze zm.), − ustawa z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie (Dz. U. 2012 r. poz. 391), − ustawa z dn. 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006 r., Nr 123, poz. 858 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpieliskach i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. 2011 r., Nr 86 poz. 478), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 03.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008 r., Nr 47, poz. 281), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 22.12.2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. 2004 r. Nr 283 poz. 2841), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 r. Nr 137 poz. 984), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 r. Nr 143 poz. 896), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120 poz. 826), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.10.2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. 2003 r. Nr 192 poz. 1883), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.12.2002 r. w sprawie powa żnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. 2003 r. Nr 5 poz. 58), − rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dn. 27.10.2008 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2008 r. Nr 198 poz. 1226),

150 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

− Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., − Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016, − Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2011 - 2014, z perspektyw ą na lata 2015 – 2018 (2011 r.), − Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla powiatu żni ńskiego na lata 2008 - 2011, z perspektyw ą na lata 2012 - 2015 (2009 r.), − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla miasta i gminy Żnin 2011 (2008 r.), − Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Miasta i Gminy Żnin 2002 – 2012, − Uchwała XXII/153/2008 Rady Miejskiej w Żninie z dnia 10 kwietnia 2008 w sprawie uchwalenia Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata 2007 – 2013 dla gminy Żnin, ze zmianami, − Uchwała Nr XIV/120/2011 Rady Miejskiej w Żninie z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie bud żetu gminy Żnin na 2012 rok, − Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Żnin (uchwała Rady Miejskiej w Żninie - XLVII/401/2010 z dn. 31.08.2010 r. oraz nr VII/34/2011 z dn. 30.03.2011r,), − Raporty o stanie środowiska województwa kujawsko - pomorskiego, WIO Ś Bydgoszcz,

Dost ępne strony internetowe:

www.sejm.gov.pl www.gios.gov.pl www.stat.gov.pl www.wios.bydgoszcz.pl natura2000.gdos.gov.pl www.kp.org.pl www.eo.org.pl rop.mps.gov.pl www.wfosigw.torun.pl www.znin.pl www.nfosigw.gov.pl www.um.znin.pl

Materiały w posiadaniu Urz ędu Miejskiego w Żninie:

− decyzje, − pozwolenia, − umowy, − raporty i sprawozdania ilo ściowe, − opracowania, − statystyki, − uchwały

151 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Materiały przekazane przez instytucje:

- Urz ąd Marszałkowski w Toruniu, - Starostwo Powiatowe w Żninie, Wydział Urbanistyki, Architektury i Rozwoju Gospodarczego, - USKOM Sp. z o.o. Żnin, - Powiatow ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Żninie, - Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych w Bydgoszczy, - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, - Zarz ąd Dróg Powiatowych w Żninie, - Pomorsk ą Spółk ę Gazownicz ą Sp. z o.o. - ZEC Sp. z o.o. Żnin.

152 Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Spis tabel

Tabela 1. Liczba ludno ści w poszczególnych sołectwach Miasta i Gminy Żnin ...... 12 Tabela 2. Analiza wieloletnia liczby ludno ści Miasta i Gminy Żnin ...... 12 Tabela 3. Ruch naturalny ludno ści w Mie ście i Gminie Żnin ...... 14 Tabela 4. Bezrobocie w Mie ście i Gminie Żnin ...... 14 Tabela 5. Użytkowanie ziemi w Mie ście i Gminie Żnin (2011 r.) ...... 15 Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2011) ...... 17 Tabela 7. Lista najwa żniejszych podmiotów gospodarczych miasta i gminy Żnin ...... 18 Tabela 8. U żytkowanie rolnicze ziemi w Mie ście i Gminie Żnin (2011) ...... 19 Tabela 9. Hodowla zwierz ąt na terenie miasta i gminy Żnin ...... 19 Tabela 10. Zestawienie powierzchni gospodarstw rolnych (31.05.2012r.) ...... 20 Tabela 11. Uj ęcie wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Miasta i Gminy Żnin ..25 Tabela 12. Zakładowe uj ęcia wody oraz uj ęcia komunalne gmin s ąsiednich, z których zaopatrywana jest ludno ść gminy Żnin ...... 27 Tabela 13. Pobór wód na cele komunalne ...... 29 Tabela 14. Zakłady produkcyjne pobieraj ące wod ę z sieci wodoci ągowej ...... 29 Tabela 15. Eksploatowane zakładowe uj ęcia wód podziemnych ...... 30 Tabela 16. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Miasta i Gminy Żnin ...... 32 Tabela 17. Wykaz zwodoci ągowanych miejscowo ści ...... 32 Tabela 18. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Miasta i Gminy Żnin ...... 35 Tabela 19. Wykaz skanalizowanych miejscowo ści ...... 35 Tabela 20. Zakłady podł ączone do sieci kanalizacji sanitarnej ...... 36 Tabela 21. Dane na temat realizacji KPO ŚK dla Aglomeracji Żnin (2011) ...... 37 Tabela 22. Zestawienie ilo ści zbiorników bezodpływowych w Mie ście i Gminie Żnin ...... 38 Tabela 23. Wykaz przydomowych oczyszczalni na terenie miasta i gminy Żnin ...... 40 Tabela 24. Informacja o oczyszczalni ścieków w Jaroszewie(2011r.) ...... 43 Tabela 25. Wykaz podmiotów, które posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ...... 44 Tabela 26. Dane dotycz ące odbiorców energii elektrycznej na terenie Miasta Żnin ...... 45 Tabela 27. Wykaz anten nadawczych na terenie Miasta i Gminy Żnin ...... 47 Tabela 28. Dane dot. długo ści sieci gazowej na terenie Miasta i Gminy Żnin ...... 47 Tabela 29. Dane dot. przył ączy do sieci gazowej na terenie Miasta i Gminy Żnin...... 48 Tabela 30. Zestawienie dróg powiatowych na terenie miasta i gminy Żnin ...... 51 Tabela 31. Ewidencja dróg gminnych na terenie gminy Żnin ...... 52 Tabela 32. Zestawienie dróg gminnych według rodzaju ich nawierzchni ...... 54 Tabela 33. Ewidencja ulic Żnina ...... 54 Tabela 34. Zestawienie ulic w mie ście Żnin według rodzaju ich nawierzchni ...... 57 Tabela 35. Wykaz złó ż kopalin na terenie Gminy Żnin ...... 64 Tabela 36. Dane techniczne Składowiska Odpadów Komunalnych w Wawrzynkach ...... 71 Tabela 37. Wykaz cieków administrowanych przez KPZMiUW Bydgoszcz na terenie miasta i gminy Żnin ...... 77 Tabela 38. Wykaz jezior na terenie miasta i gminy Żnin ...... 77 Tabela 39. Wykaz zmeliorowanych gruntów na terenie miasta i gminy Żnin (2011) ...... 78 Tabela 40. Wykaz urz ądze ń wodnych na ciekach przechodz ących przez teren miasta i gminy Żnin (2011) ...... 79 Tabela 41. Jako ść wód jezior na terenie Miasta i Gminy Żnin...... 81 Tabela 42. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Jaroszewie (2011r.) ...... 82 Tabela 43. St ęż enia zanieczyszcze ń na stacji pomiarowej przy ul. Browarnej ...... 85 Tabela 44. Opad pyłu i metali ...... 85 Tabela 45. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy poni żej 5 MW ...... 87 Tabela 46. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy powy żej 5 MW ...... 89

153 Program Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Żnin Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 47. Inwentaryzacja cmentarzy na terenie Miasta i Gminy Żnin ...... 97 Tabela 48. Ewidencja pomników przyrody na terenie Miasta i Gminy Żnin ...... 100 Tabela 49. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu ...... 146 Tabela 50. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu ...... 147

Spis rycin

Ryc. 1. Poło żenie Miasta i Gminy Żnin na tle s ąsiaduj ących gmin ...... 10 Ryc. 2. Poło żenie fizyczno-geograficzne powiatu żni ńskiego (wg J. Kondrackiego) ...... 11 Ryc. 3. Układ komunikacyjny Gminy Żnin ...... 49 Ryc. 4. Lokalizacja zło ża Jaroszewo I ...... 65 Ryc. 5. Lokalizacja złó ż Wawrzynki I i II ...... 65 Ryc. 6. Lokalizacja zło ża Szubin na północnej granicy gminy Żnin ...... 66 Ryc. 7. Lokalizacja składowiska odpadów w Wawrzynkach ...... 71 Ryc. 8. Zasi ęg terytorialny Obszaru Chronionego Krajobrazu Jezior Żni ńskich ...... 98 Ryc. 9. Zasi ęg obszarów NATURA 2000 na tle Miasta i Gminy Żnin ...... 108

Spis wykresów

Wykres 1. Liczba ludno ści w Mie ście i Gminie Żnin na przestrzeni lata 2001-2011 ...... 13 Wykres 2. Liczba ludno ści w Mie ście Żnin w latach 2001-2010 ...... 13 Wykres 3. Liczba ludno ści w Gminie Żnin w latach 2001-2010 ...... 13 Wykres 4. Struktura u żytkowania gruntów w Mie ście Żnin (powierzchnia w ha) ...... 16 Wykres 5. Struktura u żytkowania gruntów w Gminie Żnin (powierzchnia w ha) ...... 16 Wykres 6. Struktura u żytkowania gruntów w Mie ście i Gminie Żnin (powierzchnia w ha) .....16 Wykres 7. Roczne sumy opadów w 2010 roku (mm) ...... 84 Wykres 8. Liczba dni z pokryw ą śnie żną w 2010 roku ...... 84

154