M HKA 2018 Jaarverslag

M HKA 2018 Jaarverslag Inhoud 3 M HKA Jaarverslag 2018 Inhoud 2.3 2.2 2.1 2 AFDELINGSNIEUWS 1 2.4 INLEIDING ABCD ONDERSTEUNING PUBLIEKSWERKING PRESENTATIE 2.2.4 2.2.3 2.2.2 2.2.1 2.1.3 2.1.2 2.1.1 2.4.6 2.4.5 2.4.4 2.4.3 2.4.2 2.4.1 2.3.8 2.3.7 2.3.6 2.3.5 2.3.4 2.3.3 2.3.2 2.3.1 2.2.5 Publiekszorg Programmering Productie

Bezoekers Bibliotheek

Evenementen en externe samenwerkingen Muros Extra Uitdagende veelzijdige en programmatie 2.2.4.3 2.2.4.2 2.2.4.1 Collectiebeheer 2.2.3.2 2.2.3.1 2.2.2.7 2.2.2.6 2.2.2.5 2.2.2.4 2.2.2.3 2.2.2.2 2.2.2.1 Vlaanderen KunstarchievenCKV –Centrum Onderzoek Museaal Zuid Cinema Raad van BestuurRaad Algemene en Vergadering Veiligheid welzijn en hetop werk infrastructuur Evaluatie M Gebouw Organisatie beleid en Financiën HR-beleid en Stages 2018 Digitale communicatie constituency’sM HKA bezoekersaantallen Digitale 2.2.5.5 2.2.5.4 2.2.5.3 2.2.5.2 2.2.5.1 /Digitale werking Management Content 2.2.4.7 2.2.4.6 2.2.4.5 2.2.4.4

Communicatie Adviescommissie Situering

Film Webplatformen Statistieken Objectregistratie Bruikleenverkeer

onderzoeks- tentoonstellingsplatformen en Preventieve conservering Preventieve Nieuwe aanwinsten 2018 Opstart (proef)trajecten Veldanalyse kunstarchieven Vlaanderen Dienstverlening en netwerking en Dienstverlening Ontwikkeling waarderingskader Technische documentatie Panamarenkohuis in Biekorfstraat de VrielynckDe collectie Restauratie /conservatie Kunst Ensembles.org –PanamarenkohuisHKA –

18 10 3 SOCIAAL-ECONOMISCH VERSLAG 64 3.1 Omzet (uitgaven versus inkomsten) 3.2 Personeel 3.3 Werkingskosten 3.4 Groei subsidies en toelagen 3.5 Kunstenaars

4 VERWERVINGEN – BRUIKLENEN 2018 68 4.1 Aankopen 2018 4.2 Schenkingen 2018 4.3 Werken in bruikleen aan het M HKA 4.4 Bruiklenen 2018 4.4.1 Langdurige bruiklenen 4.4.2 Tijdelijke bruiklenen

5 BEZOEKERSAANTALLEN 2018 90 5.1 Overzicht 2015 – 2016 – 2017 5.2 Overzicht 2018 5.3 Analyse bezoekersaantallen 2018 5.4 Digitale bezoekersaantallen 5.4.1 Social media: resultaten per tentoonstelling 5.4.2 Website M HKA.be 5.4.3 Onderzoeks- en tentoonstellingsplatformen

6 M HKA TENTOONSTELLINGEN 98 6.1 AMVK 6.2 Sanguine/Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque 6.3 James Lee Byars – The Perfect Kiss

7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN 106 7.1 DE COLLECTIE 7.2 COLLECTIEGEBONDEN PRESENTATIES 7.2.1 Craigie Horsfield – Above the Bay of Naples from Via Partenope 7.2.2 A 37 90 89: Het museum voorbij 7.2.3 Nikita Kadan – The possessed Can Witness in the Court 7.2.4 21 MARS 1975 17H23 – Jacqueline Mesmaeker 7.2.5 ERCOLA 1968 – 2018 7.3 3 ARCHIEFTENTOONSTELLINGEN 7.3.1 Hugo Roelandt, een keuze uit het archief 7.3.2 Ian Hamilton Finlay – Bibliofiele uitgaven uit de verzameling van Wilfried Wynants 7.3.3 ERCOLA 1968 – 2018

8 IN SITU 116 8.1 Cevdet Erek – AAAAA 8.2 Thea Gvetadze – Becoming Thea Merlani 8.3 Haseeb Ahmed – The Wind Egg 5 M HKA Jaarverslag 2018 Inhoud 9.4 9.3 9.2 9.1 9 LODGERS 10.1 10 12.2 12.1 12 11.3 11.2 11.1 11 10.13 10.12 10.11 10.10 10.9 10.8 10.7 10.6 10.5 10.4 10.3 10.2

EVENEMENTEN

#16 Heterotropics #15 Baumusik #14 Aria #13 Oushoorn &Milius w what* OCCASIONELE EVENEMENTEN EVENEMENTEN STRUCTURELE MIDDLEGATE 2 CLUB SOLO MUSEUM E!: Dromen Bert Lezy Leo Copers SchleberAlexander Space –Color Caroline Coolen Tamara Van San Artur Eranosian Joyce in Art OffspaceLamart &Pieter Steyaert (SEAD) Frank F. Castelyns Dawid Wojtalewicz Ziekenhuisschool: Showing Off T(h)ree Lieven Van Stappen 12.2.12 12.2.11 12.2.10 12.2.9 12.2.8 12.2.7 12.2.6 12.2.5 12.2.4 12.2.3 12.2.2 12.2.1 12.1.4 12.1.3 12.1.2 12.1.1 INBOX EXTRA MUROS

Lezing n.a.v. Haseeb Ahmed IN de SITU-presentatie Talks Artist ‘The Wind Egg’ Artist Talk i.s.m. Talk AIR Antwerpen: Strip Naufus Ramirez Figueora Ercola Luc Tuymans Francesca en Cappelletti over Caravaggio Book Kurt Launch Ryslavy, ‘Negotium’ Luc Tuymans in gesprek Gottfried met Böhm Boekvoorstelling ‘The revisited’ image (Ludion) Over zorg de voor kunstarchieven Studienamiddag: Volgens regels de van kunst. de Workshop film en en overrond magischede lantaarn Lezing Room Common Finissage AMVK launch en L’Internationale publicaties Antwerpen Presentatie publicatie ‘Wrijving gedachten’van Documentary Beuys –A Prijs voorde Jonge Kunstkritiek 2018 Art’s Birthday –Jubileum – e Antwerp Art Weekend 2018 Weekend Art Antwerp Widu Gasti &werk mee –

– De dagelijkseDe Lezy

L’Art l’Argent Corrompt – Het verhaal van Dimpna (Geel) – – Big Red Babel &Other Miscellanea Gather Thistles, expect Prickles – – – Zundert – Kwadrato Roso sPektywa On ConnectingOn Principles Dear Agathe,Dear Agathe dear … –

154 146 122 130 12.3 EVENEMENTEN BEMIDDELING 12.3.1 Krokuskriebels 12.3.2 Paasateliers 12.3.3 Slow Art Party 12.3.4 Erfgoeddag – Kiezen 12.3.5 Dag van de dans 12.3.6 Zomerateliers 12.3.7 Insta Takeover – Antwerp Queer Arts Festival 12.3.8 Museumnacht – 14e editie 12.3.9 Cultuurmarkt 12.3.10 DAKkan – Festival 12.3.11 Herfstateliers 12.3.12 Kunstendag voor kinderen 12.3.13 Lerarennocturne 12.3.14 Kerstateliers 12.3.15 Yoga@M HKA 12.3.16 Panamarenkohuis

13 PUBLICATIES 170 13.1 Flankerende publicaties 13.1.1 10 jaar Art’s Birthday 13.1.2 AMVK 13.1.3 Hugo Roelandt: Let’s Expand The Sky 13.1.4 Bloedrood/Sanguine. Luc Tuymans on Baroque 13.1.5 James Lee Byars – The Perfect Kiss 13.1.6 Middle Gate II – Het verhaal van Dimpna 13.1.7 Lieve Van Stappen – Dear Agathe, Agathe Dear, … 13.1.8 Artur Eranosian – A New Language 13.1.9 Caroline Coolen – Carlina Vulgaris 13.1.10 Alexander Schleber – Color Space 13.1.11 Leo Copers – Dreams are Made of This 13.1.12 Bert Lezy – 365 tekeningen van het jaar 2018 13.1.13 The Long 1980’s – Constellations of Art, Politics and Identities 13.1.14 The Constituent Museum – Constellations of Knowledge, Politics and Mediation 13.2 Tijdschriften 13.2.1 Afterall 13.2.2 E-flux

14 ARTtube 176

15 CINEMA ZUID 180 15.1 Filmhistories 15.2 Reeksen 15.3 Off-Stream 15.4 P/Re-Run 15.5 Matinees 15.6 Zazie op zondag 15.7 Te Gast 15.8 Extra 15.9 De zomer van Cinema Zuid 15.10 Educatief aanbod in Cinema Zuid 7 M HKA Jaarverslag 2018 Inhoud 16.4 16.3 16.2 16.1 16 17 ORGANOGRAM 22 21 20 19.4 19.3 19.2 Ledenaantal 19.1 19 18.4 Vrijwilligers 18.3 18.2 18.1 18

Activiteiten Jobstudenten

Wijk-werk-medewerkers Opleidingen leermogelijkheden en binnenbuitenen de instelling tentoonstellingenen in binnen- buitenland en Bezoek toonaangevende kunstmanifestaties aan Buitenlandse werkopdrachten instelling de Vragen aan medewerkers en EXTERNE WAARDERING VRIENDEN VAN HET M HKA NOCTURNES EN VERHUUR ACCOMMODATIE CircleM HKArt Specifieke sponsoring BEDRIJVENCLUB EN SPONSORWERVING Artikel 60 SEMI-VASTE MEDEWERKERS M HKA FOTOCREDITS

224 230 200 204 218 210 192

1 1 Inleiding 11 M HKA Jaarverslag 2018 1 Inleiding Dimpna van verhaal –Het II Middlegate tentoonstelling enEdegem, de grootschalige in met Immaculata bewoners het van woonzorgcentrum hedendaagse kunst ERCOLA 1968-2018 ERCOLA voorbij onderzoeksgericht museum Het 89: te bij werken, 90 A37 zoals Jacqueline Mesmaeker, van ook om 17H23 1975 maar het werk MARS 21 of Kadan te het tonen, Nikita ensemble zoals van nieuwe aanwinsten bod. aan Haseeb Ahmed de Amerikaan Thea en Gvetadze komen Cevdet de Georgische Erek, de Turkse kunstenaar hetBreda, project E: Dromen Museum de Club presentaties het Solo van Nederlandse in in met verderzetting een of het Opera Toneelhuis.de Vlaamse deBuren, deSingel, met zoals gasten, vaak en daarnaast filmopleidingen, de universitaire zoals partijen met samen aantal een werkt zowel structureel voor Zuid, de basis deCinema evenementiële het van M HKA, werking en Heterotropics. baumusik Ook ARIA, 2018 &Milius, zijn Oushoorn dit over op dekabinetten te hoogste het nemen. verdiepingen van M HKA In de uit Eurocore-regio worden organisaties om uitgenodigd de kleinere waarbij opgezette LODGERS-pogramma, het met samen AIR in dit gebeurt consistuency een gedachtegoed van vanuit het met de museumconfederatie L’Internationale ontwikkeld mee te laten door bepalen zijn gemeenschap, om de instelling het M HKA het van deel van streven mee gestalte geven, als het programma partijen waarbij externe samenwerking een deze door presentatiesvan als gaan doorprojectentoonstellingen jonge en mid-career verdergezet,de met benedenverdieping middelgrote wordt SITU IN de reeks hem ooit was. zijn lanceerplatform door, context wordt en hij voor die ook de opnieuw Antwerpse gesitueerd in plaats absolute zijn Vlaanderen gerechtvaardigde er ook in referentie, krijgt een tijd een al internationaal Byars, Space Amerikaan White De Gallery. monografieën rond van Wide het drieluik in gerealiseerd tentoonstelling wordt het najaar de Kiss in tweede Perfect –The Met Byars Lee James Kassel. in het verder reist Fridericianum naar expo Deze topkunstenaar. van status Van Kerckhoven Anne-Mie eindelijk de kunstenares de Antwerpse krijgt succesverhalen. Met AMVK betreft wat publiekswaardering als inhoudelijk zijn zowel tentoonstellingen andere Ook grote barokjaar. de twee het jaar, het en het boegbeeld meest succesvolle event het van Antwerpse van tentoonstelling de profile high is de Milaan Fondazione in naar Prada doorreist die Baroque Luc Tuymans on Sanguine/Bloedrood. tentoonstelling De voor aandacht en grotere een en archiefpresentaties, tijdelijke collectie- metsamenwerking het veld bijkomende gebeuren, genererende aandacht in vaak die tentoonstellingen kleine diverse van de programmering aan de toevoeging de tentoonstellingen, grote van verdieping, de herprofilering de gelijkvloerse van herinrichting De de voorbije af. vruchten werpen jaren 91.824 van heroriënteringen De betalend. waarvan bezoekers, zijn 143.737 op de achtste en negende endat China Rusland plaats komen Er te staan. 2018 in is bij bezoekers Opvallend de werking. internationale dagelijkse de in –als tot museale volwaardige een infrastructuur met betrekking nam regering de toekomst stappen de naar die Vlaamse de historische –door geslaagd een heeft 2018 achterHet M HKA zowel de rug, structureel

evenementen. worden om ingezet soms en archiefpresentaties collectie- De jaar en ambitieus eveneens druk een voor is Muros M HKA Extra de rechtervleugel op in de projecttentoonstellingen middelgrote In met samenwerking Geel. CC Werft De locaties in in op vier Hugo Roelandt: een keuze uit het archief uit het keuze een Roelandt: en Hugo Het meest museum. -gericht radicaal rond samenwerking duurzame , een 2018 In kunstenaars. .

Verschillende

Deze zichtbare presentatiewerkingen worden ondersteund door een hele reeks andere projecten. Publiekswerking staat niet enkel in voor de vele manieren om presentaties te ontsluiten naar hun publieken en voor publiekszorg. Het draagt ook de ontwikkeling van de constituency- werking, bouwt mee de evenementiële werking uit – met het jaarlijkse Art’s Birthday als hoogtepunt, maar ook openingen met telkens meer dan 1000 bezoekers – en rolt een doorgedreven strategie uit op het vlak van social media, waar het M HKA een paar jaar geleden nog een achterblijvertje was. Bij de afdeling Ondersteuning is HR aan een systematisch traject bezig om de interne procedures te verhelderen en goed te implementeren, met als grootste meerjarentrajecten een nieuw arbeidsreglement en een herziening van de functieclassificatie. Veel tijd van de afdeling Ondersteuning gaat in 2018 naar de opstart van een nieuwe beleidsperiode en naar de optimalisatie van het bestaande gebouw met FoCI, waarbij vooral de HVAC-installatie kopzorgen geeft. Het vijfjarige Europese samenwerkingsproject The Uses of Art van de museumconfederatie L’Internationale wordt afgesloten en een nieuw vierjarig traject Our Many Europes (OME) wordt opgestart. Aan dit OME- project kent de jury een evaluatiescore toe van 95 op 100, de hoogste score binnen dit meest ambitieuze culturele EU-programma waarin maar 18% van de aanvragen werden gehonoreerd.

Het M HKA zet in 2018 ook zijn ontwikkeling verder van een onderzoekswerking als deel van de backoffice, met zowel verdere uitklaring van het theoretisch kader hiervan, onder meer door een nota die museaal onderzoek limitatief definieert, in samenhang tot diverse soorten extern gevoerd onderzoek, als in de praktijk, met als koninginnenstuk het FWO-project rond Sekula. Het collectiebeheer wordt verder geoptimaliseerd voor zover de beperkte capaciteit dit toestaat. Naar aanleiding van een interne verhuis in Katoen Natie wordt een volledige inventarischeck uitgevoerd, waarbij ongeveer 10% van de collectie in dit externe depot een fout in de registratie blijkt te hebben, wat in samenwerking met Katoen Natie wordt rechtgezet. De eigen basisregistratie van het M HKA wordt uitgebreid met de registratie per object van standplaatswijzigingen, interne en externe tentoonstellingen, en langdurige en tijdelijke bruiklenen. De collectie Vrielynck wordt verder ontsloten via een samenwerkingsverband met de onderzoeksgroep Visuele Poëtica van de Universiteit Antwerpen De collectie beeldende kunst kent een versterking van de aanwezigheid van de internationale avant-garde in de jaren zestig en zeventig, door de verwerving van werk van Emmett Williams, Jacqueline Mesmaeker, André Cadere (met privésteun), de schenking van aanvullend werk van Alain Arias-Misson en ORLAN door de kunstenaars, van twee vroege werken van Bernd Lohaus door Isi Fiszman, en van een verzameling visuele en concrete poëzie – in het bijzonder grafisch werk van de Schotse dichter-uitgever en beeldend kunstenaar Ian Hamilton Finlay – door dichter-kunstenaar Wilfried Wynants, en van het beeldend oeuvre van architect en kunstenaar Alfons Hoppenbrouwers door de Stichting De la Salle Noord-België. Van recente kunstenaars die op deze traditie voortbouwen is er een schenking door Narcisse Tordoir en een aankoop van David Claerbout. Er zijn ook enkele gerichte aanwinsten van jongere kunstenaars die interessant zijn in het collectieprofiel, waaronder Gerard Herman, Nico Dockx, Christophe Terlinden, Rein Dufait, en Ben Sledsens. Ook de Russische collectie wordt verder versterkt, dankzij de impuls van de V–A–C Foundation. 13 M HKA Jaarverslag 2018 1 Inleiding veel minder. subsidies voor relatieve de termen landelijk ingedeelde musea,Vlaamse in de groeiorde van aan absoluteIn gelijkaardig bedrag een dit is termen euro. 450.000 van verhoging een krijgt Het M HKA volgt de beslissing. op de 28 definitieve, september op 20 juni bekendgemaakt, adviezen excellentiedoelen. 15 Op mei wordengeen internationale de voorlopige beoogt, werking de bestaande van optimalisatie een enkel die euro 700.000 van kader dit zeer een gematigde vraag in stelde bijHet M HKA indiening het Kunstendecreet. in ook voorzienzoals voor de kunsteninstellingen had en eigen het instelling eerder als zoals visitatiecommissie een via de advisering Daardoor verliestlandelijke het werkingssubsidies. M HKA te dienenwerd bij 2017 tegendeel in eind voor de in gevraagd aanvragen excellentie Het te toetsen. M HKA internationale van nieuwe maatstaf deze van om(nog) aanpak een ontwikkeld geen gepast adviseringstraject Desondanks dient te intensifiëren. onderzoekvan en de archiefwerking toont, en dat de dimensie perspectief hun internationaal in ontwikkelingen dient uit te bouwen collectie de datmuseum landelijke die permanente een een Gemeenschap, de Vlaamse van het hedendaagse kunstpatrimonium noemt voor het beheer en onderzoek van kerninstrument een het M HKA dat de 2014-2019 beleidsnota Cultuur aangehaald wordt de beslissing in voor Tevens Vlaanderen. referentie en uithangbord een is internationale toonaangevende een die en werking, managementmatig kwalitatief een 2017 van vereist het nieuweDeze categorie Cultureelerfgoeddecreet in cultureel-erfgoedinstelling. nu ook als maar Gemeenschap, Vlaamse de van instelling als aangeduid is musea die is de twee van een alleen niet dat het M HKA argumentatie haar in Terecht de regering stipuleert halen. de toekomst in te kunnen cultureel-erfgoedinstelling niveau als vastgelegde om het decretaal basisvoorwaarde een alvast Gemeenschap de Vlaamse vervult infrastructuurbeslissing Met deze historische projectdossier definitief een en projectbudget op te maken. met hem de te gaan procedure, opdrachtSven ze geeft om start Gatz om van minister voor Museum en mandateert Hedendaagse Kunst” Vlaams een voor ontwerpteam een de van van “Bouw voor Oproep Open de aanstelling wordt geïnvesteerd de nieuwbouw. deze in meerwaarde met de dan stad, de na transactie wordtsite meerwaarde een gerealiseerd, overheidVlaamse te uit werken. de huidige er bij van Indien de valorisatie de overdracht deze de de site van grond van de stad naar van Antwerpen Sven overleg Gatz om in met minister de de opdracht StadZe geeft aan voor Museum Hedendaagse Kunst”.voor “Vlaams de nieuw een bouw van de het van M HKA. situatie en institutionele vooronderzoeken over 2014 de infrastructurele vanaf wordt, diverse na dit het van M HKA dat de opvolgerinstelling Kunst” voor Museum Hedendaagse 2018 het voor traject “Vlaams nieuw een 20 juli van Ministerraad haar tijdens lanceert Regering Vlaamse De nieuwe een van op de uitdagingen anticipeert al die met werking een aanzet, 2018 in dat het meerjarentraject M HKA hetkaderend institutioneel in en cultuur van het van beleid de minister van uitvoering in Vlaanderen, Kunstarchieven 2018 echter hetin is de van Centrum voorbereiding

delocatiekeuze site van Zuidersluis/Hof Antwerpen in Beroep van voor de de keuze van goedkeuring haar geeft Regering Vlaamse De voor principiële goedkeuring haar bevestigt Regering Vlaamse De museale werking Het project de meest afdeling ambitieuze van

infrastructuur. werd in de uitvoeringsbesluiten

van het nieuwe

erfgoeddecreet

Ondanks het feit dat de beoordeling niet op een geëigende wijze specifiek voor het M HKA als enige Vlaamse cultureel-erfgoedinstelling gebeurde, besliste de Raad van Bestuur deze zaak niet aanhangig te maken bij de Raad van State om de andere erfgoedbeslissingen niet te hypothekeren. Wel vraagt de raad van bestuur om de procedure te herzien met respect voor het specifieke statuut van het M HKA. In een brief aan voogdijminister Gatz van 1 oktober dankt de Raad van Bestuur van het M HKA deze voor zijn inspanningen voor het gebouwtraject en pleit ze ervoor dat dit traject ook meteen wordt gecomplementeerd door een even gestructureerd institutioneel traject, waarbij het paradigma van cultureel-erfgoedinstelling de leidraad is.

In december 2018 wordt de nieuwe beheersovereenkomst tussen de Vlaamse Gemeenschap en de v.z.w. Museum van Hedendaagse Kunst (M HKA) ondertekend over de werking van het M HKA en van het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen (CKV). Daarbij worden voor het eerst alle elementen van de relatie tussen het M HKA en haar voogdij- overheid samengebracht.

In de loop van 2018 wordt het via een projectsubsidie mogelijk een concreet voorbereidingstraject met een VTE te lopen voor het door de minister reeds in verschillende beleidsbrieven aangekondigde Centrum Kunstarchieven Vlaanderen (CKV), gericht op de uitwerking van een waarderingskader voor en veldanalyse van kunstarchieven in Vlaanderen, met een veldbevraging en zelfs al de opstart van proeftrajecten. Het Letterenhuis en het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven begeleiden dit verdere voortraject en er werd een adviescommissie opgericht voor de verdere doorwerking ervan. Het grootste deel van de voorziene nieuwe werking hiervoor dient aangevraagd op een afzonderlijke aanvraag voor het luik ‘dienstverlenende rollen’ in het decreet. Deze aanvraag wordt door de beoordelingscommissie positief beoordeeld. Het M HKA krijgt hier van de minister voor de volgende vijf jaar een jaarlijks startbedrag van 200.000 euro (op een vraag – enkel voor deze dienstverlenende rol, niet voor het hele CKV – van 470.000 euro). Omdat de 2 VTE die dit startbedrag mogelijk maakt het CKV niet mogelijk maken, beslist de Raad van Bestuur van het M HKA ook een deel van de 450.000 euro groeimiddelen hiervoor te alloceren.

De opstart van het CKV past in het meerjarentraject van het M HKA naar de opening van het nieuwe museum toe, een meerjarentraject waarvan krijtlijnen worden voorgesteld op de vergadering van de Raad van Bestuur van 1 oktober. Na deze vergadering keurt het bestuur ook een oriënteringsnota Horizon M HKA op nieuwe locatie goed, omdat er ook in deze vroege fase van het lopend gebouwtraject al nood is aan een heldere institutionele horizon. De oriënteringsnota zal gebruikt worden als referentiekader in de uitrol van concrete beleidslijnen vanaf nu. Ook de discussie in de Raad van Bestuur in de loop van 2018 over toekomstscenario’s voor Cinema Zuid past reeds in deze meerjarenperspectief. Deze discussie mondt op 17 december uit in een principieel akkoord met een kaderovereenkomst voor structurele samenwerking tussen het M HKA en Villanella, met tijdelijke verhuis van de filmmuseale functie naar DE Studio, met het oog op een latere terugkeer ervan naar de nieuwe infrastructuur als deel van de forumwerking. Een ander belangrijke beslissing die de Raad van Bestuur neemt in het kader van deze meerjarenperspectief is de versterking van het directieteam, voor de tussenfase voorafgaand aan de opening van de nieuwbouw, door de aanwerving van een geassocieerd directeur die de dagelijkse publieksgerichte werking van M HKA zal leiden. 15 M HKA Jaarverslag 2018 1 Inleiding code voor het M HKA. met samen deontologische een goed, reglement Bestuur voor van de Raad huishoudelijk een Bestuur van de Raad keurt 6 april zijn van Op vergadering complexe van het opzetten en de financiering inzake Mattelaer expertise voor haar materies, en mevr. Katrien juridische voor zijn inzake uitgebreide kennis Swennen prof. Dr. Frederik de topinstellingen, uitbouw van in ervaring en hun ervaring en cultureel-inhoudelijke artistiek- hun internationale voor Eugene dhr. Tan aangetrokken bestuurders; Vasif en dhr. Kortun, 2018 verwelkomt onafhankelijke in zijn vier Bestuur van Raad De

projectstructuren.

2 2 Afdelingsnieuws 19 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws (zie 7.2.1) en Nikita ensemble een van Naast collectiewerken, monumentaal een wandtapijt Craigie van presentaties (zie 7.2). werden voor collectiegerelateerde gelijkvloers ingezet zeer gevarieerde, vijf op het het labyrinth palend ronde aan De zalen en de rechthoekige Vergara Angel Lohaus en beeld deze een van bezetten ruimte. Bernd van sculpturen vroege twee door Fiszman: Is M HKA aan voor schenking een te tonen 2018 selend, in het en was of podium recente schenkingen aankopen achter werd voor de balie het benut eerst om links wis gelaten. ruimte De (zie de leeszaal centrale en in de groepstoegang 7.1) werden onveranderd collectie van opstelling semi-permanente De collectiepresentaties (o.m. collectiegerelateerde expo’s, semi-permanente archieftentoonstellingen, het leven nieuwe in formats worden. werden geroepen Hiertoe aantal een en opteerde met project publieksmuseum breed een museaal een ervoor te te verleggen om ‘kunsthalwerking’ ervoor zijn van activiteiten koos M HKA verdieping leidde, de gelijkvloerse van indeling tot nieuwe een ruimtelijke die verbouwing de lente in Met 2017, de van heropening grootschalige een na onder bezoekers zijnbijna dak. 145.000 dan minder ook 2018 niet in dan verwelkomde 32, hiermee jaargang M HKA, Zuid. Cinema in filmvoorstellingen van aanbod uniek verrassende evenementen te vergeten, niet een evenals, en randactiviteiten bijzondere tentoonstellingen, en archiefpresentaties, en kleinere collectie- zowel van grotere exclusieve diverse als voor jaarprogramma veelzijdig een voor en doorGedreven kunst(enaars) 2018 te meer in eens zorgde M HKA Programmering 2.1.1 2.1 dat ontstaan toonstelling en evenementen de groepsten acties van tweede De 89. A37 90 getuige in gedocumenteerd foto’s met 150-tal een Gilissen Maria van werd op aanvullend werden losse schroeven archiefexpo Deze gezet. lingen en kunstinstel kunst de toenmalige 1969 kunstenaars doorin groep een waar gelegen achter het centrum, KMSKA, hetonderzoek legendarische naar Enerzijds ‘A bod. ‘60jaren aan Het 89: 37 90 museum voorbij’ (7.2.2), een de uit late kunstenaarsinitiatieven groepsexpo’s twee ook twee aan gewijd Mesmaeker 1975 Jacqueline 17H23’ conceptuele de Brusselse van kunstenares ‘21 MARS de Turkse vooropstaat. kwam Eerst door kunstenaars jonge en midcareer werk presentatie nieuw waarbij van productie en experimentele stellingen verdergezet. Het om gaat tentoon middelgrote hier SITU IN werd de reeks op gesitueerd rechts de benedenverdieping, de punt-In zaal, en aangrenzende Wynants. bibliofiele Wilfried van uitgaven de uit verzameling via werk deze voor kunstenaar Schotse van het grafisch vroeg aandacht die (zie Finlay’ ‘Ian Hamilton Hierop volgdeis. 7.3.2) de archieftentoonstelling documenteren momenteel en het ontsluiten het inventariseren, M HKA aan de uit ’70 jaren het uit Roelandt-archiefeerste materiaal presentatie dat van (zie ‘Hugo Roelandt: een keuze daar uit was hetjaar archief’ 7.3.1) te een zien, ‘Archieftentoonstellingen’ 50, voorbehouden werd meer dan uitzonderlijk de ruimte voor kunstenaars, deelnemende Tyfus bij het aantal Gezien grote aansloten. Colson en Dennis

nog PRESENTATIE

steeds

de (zie de kijker gesteld. solo’s in 7.2.4) Naast deze drie kwamen

‘ERCOLA 1968-2018’ (7.2.5) voor 50 het jaar belichtte het in eerst

en kunstenaarscollectief tegendraads divers dit van praktijk Vaast als recent zich en jonge waar is kunstenaars actief …) 2018 in verder die werden uitgebouwd. ook Eerder tijdelijk dat door Ercola ingepalmd.

Kadan (zie 7.2.3) werd ook het werk werken getoond het labyrinth, in bevoorrechte, een

Horsfield - - - -

Cevdet Erek aan bod met ‘AAAAA’ (zie 8.1), gevolgd door ‘Becoming Thea Merlani’ met werken van de Georgische Thea Gvetadze (zie 8.2) om te besluiten met de presentatie ‘The Wind Egg’ van Haseeb Ahmed (zie 8.3).

Naast deze deels nieuwe aanpak op het gelijkvloers, werden in de andere museumruimtes bestaande formats verdergezet zoals de grote tentoonstellingen die à rato van 3 per jaar gecontinueerd werden op de volledige tweede verdieping. We startten met de spraakmakende onderzoekstentoonstelling ‘AMVK’ (zie 6.1), een groot overzicht van het innovatieve en interdisciplinaire oeuvre van Anne-Mie Van Kerckhoven. Na de M HKA-presentatie reisde deze expo verder naar het Fridericianum in Kassel. Ook voor de tweede tentoonstelling binnen dit format, ‘Sanguine/ Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque’ (zie 6.2), was M HKA niet het eind- station. Deze expo waarin Luc Tuymans vanuit een persoonlijke invalshoek sleutelwerken uit de barok liet diagoleren met werk van andere oude meesters en van hedendaagse kunstenaars, werd na Antwerpen ook getoond in de Fondazione Prada in Milaan. Derde expo expo in rij toonde het oeuvre van de performance- en installatiekunstenaar ‘James Lee Byars – The Perfect Kiss’ (zie 6.3). Deze tentoonstelling was de tweede van een drieluik (Joseph Beuys in 2017, Marcel Broodthaers in 2019) gewijd aan sleutelfiguren uit de naoorlogse avant-garde die van grote relevantie zijn voor de nieuwe generaties. In deze presentatie werd o.m. gefocust op de activiteiten van Byars in België tijdens de periode 1969-1994 en meer specifiek op zijn bijzondere link met de Antwerpse baanbrekende Wide White Space Gallery en met het I.C.C. Dit onderzoek resulteerde in het tonen van nooit eerder geëxposeerd werk van deze enigmatische kunstenaar.

Op de zesde verdieping werd het LODGERS-programma, in samenwerking met AIR, verder uitgewerkt. Hiervoor worden organisaties, verenigingen en/ of initiatiefnemers uit de Benelux-Rijnlandregio, die zich richten op artistieke producties maar niet over een eigen tentoonstellingsruimte beschikken, uitgenodigd. Vier organisaties werden in 2018 uitgenodigd om elk, voor de duur van 3 maanden, hun praktijk te toetsen aan een publiek en ermee in interactie te gaan. Dit resulteerde in zeer diverse activiteiten gaande van (wisselende) expo’s, performances, lezingen, publieke colleges, workshops tot symposia, live-concerten en zelfs de lancering van een nieuwe T-shirt lijn … In 2018 waren de gasten achtereenvolgens Oushoorn & Milius (zie 9.1), ARIA (zie 9.2), baumusik (zie 9.3) en Heterotropics (zie 9.4). In de voorbije jaren bezetten in totaal 16 logés de Lodgers-ruimte en M HKA, in samenspraak met AIR, nam de beslissing om het op dit getal te houden en nieuwe wegen in te slaan met deze ruimtes. De bevindingen en conclusies van dit hosting-format zullen in 2019 hun beslag vinden in een publicatie, die momenteel in druk is.

Net als het LODGERS-format is ook het INBOX-concept (zie 10.1-13) op de 5e verdieping gratis toegankelijk. De INBOX-ruimte wordt voorbehouden voor verrassende mini-expo’s, éénmalig of in reeks en met een duur variërend van één tot maximaal vier weken. Aan deze kleine presentaties zijn al of niet reflectieve momenten gekoppeld: kunstenaarsgesprekken, symposia, debatten, boeken multipelpresentaties maar ook performances en concerten zorgden voor zowel een verdiepende als een verfrissende dynamiek. Deze bescheiden presentaties, dertien in 2018, laten ons toe in te gaan op de vragen uit het veld, we kunnen er kort mee op de bal spelen en ze zijn een potentieel om een nieuw bezoekerssegment aan te trekken. De INBOX-activiteiten leidden bovendien meermaals tot schenkingen, publicaties van boeken, affiches, multipels e.d. door externe partners en ze genereren specifieke persaandacht. Een win-winsituatie … 21 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws moderator. plaats met Johan Pas als Zuid, 10 kunstenaarsgesprekken Cinema vonden galeries het auditorium in en in metsamenwerking Antwerpse met M HKA. overzicht een Birthday-evenementen in 10 Art’s jaar van verjaardagscadeau voor publicatie –een als de gerealiseerd 1500 feestvierders werkeen dat gedurende het jaar een buitengevelpaneel opfleurde en werd er – de 10 van omwille luister metdit extra (zie Birthday Art’s van luid met 12.1.1). de feestelijke viering gebeurde Dit jaar structurele De de vervolg een op als uitwerkte met Geel CC Werft De locaties in op vier Middlegate collectiewerken werden Edegem, in eveneens M HKA- Immaculata woonzorgcentrum met bewoners het rondsamenwerking van hedendaagse kunst en Joke Robaard. gebrachtdialoog/confrontatie met werken Korsmit, Stijn Peeters Georg van in Kakhidze Tordoir, Narcisse en Alevtina respectievelijk Kadan van Nikita Club tijdje een het al museum werken bij de uit eigen presentaties collectie van (zie actief MUROS 11, 1-3). EXTRA jaren ook al is Zopresenteert M HKA Ter 2 dit gelegenheid M HKA. van in publiek zowel van experten. leken en voor dit als ruim een realiseren te activiteiten gelinkte en daaraan tentoonstellingen films, aan rend, aanbod intrige wetenschappelijk tot tot –van spannend gisteren vandaag visueel van tot mondiaal lokaal, beste –van voorzette beentje om divers inhoudelijk een te meer eens zijn 2018 we stellen dat in hetSamenvattend M HKA kunnen zijn. ook nieuwe zullen te producties, bezichtigen eigen video’s, maar alle aanbieden waarop de realisaties oudekanaal ARTtube 2019 eigen een YouTube- vanaf 2018eind ophoudt M HKA zal te bestaan, Vermits ARTtube Geel. Middlegate 2in muros-expo omtrent detweede extra en een geproduceerd, Sanguine het de kader expo van in één 2 videofilms Voor ARTtube het videoplatform collectieve gerenommeerde dit en 46 van tijdschrift. 45 nummers co-uitgever werd verdergezet is, de publicatie en resulteerdeM HKA van in Afterall kunsttijdschrift internationale het Engelstalige uitgegeven. Ook met de samenwerking partners co-productie met externe en ze werden edities zowel in zowel eigen beheer papieren als digitale in als 2018 in ook heel wat publicaties realiseerde M HKA en workshops. filmvoorstellingen debatten lezingen, als performances, (zie Bemiddeling van 12.3, 1-15). zowel om Het boekvoorstellingen, ging (zie Presentatie door de afdeling 1-12)geïnitieerd 12.2, door de collega’s als Die werden ingepland. creatie, zowel momenten of artistieke reflectie van realiseerde. 2013 Geel Middlegate Hoet Jan die in in tentoonstelling Solo Bovendien occasionele werden van ook tal (zie Talks Artist 11.1.3)Ook de reeks werd succesvol verdergezet. In 2018 in ongetwijfeld was de tentoonstelling Kers op de taart Voor het project ‘Museum Dromen’ E: (zie 11.1), duurzame een (zie 11.2) 2018 het In Nederlandse werden Breda. in M HKA-werken

(zie2 –Het Dimpna van verhaal 11.3) samenwerking in M HKA die

evenementen gepresenteerd. werden inge 2018 op 17 traditiegetrouw januari e James Marshall Kerry ontwierp lustrum e de kunst van de verjaardag van viering (zie 14) werden door M HKA

evenementen (zie 13,1-14). Het betreft (zie 3.2.1) waarvan , - -

2.1.2 Productie 2018 was een transitiejaar voor de cel Productie! Het was een druk maar ook zeer boeiend jaar dankzij een reeks van uiteenlopende kleine en grote projecten.

Interne organisatie De nieuwe samenstelling van het team Productie vereiste een herziening van de interne procedures van de afdeling. Het personeelsaantal van het team van productiemedewerkers werd verminderd met 0,5 vte. In juni werden twee nieuwe collega’s aangeworven.

Tijdelijke tentoonstellingen De tentoonstellingen op de tweede verdieping waren elk op hun manier uitdagende en succesvolle projecten. AMVK was de grootste overzichtstentoonstelling ooit van het werk van de multidisciplinaire kunstenares Anne-Mie Van Kerckhoven; Bloedrood was een ambitieuze tentoonstelling met Luc Tuymans als curator en sleutelwerken van onder anderen Caravaggio, Anthony van Dyck, On Kawara, Edward Kienholz en Michaël Borremans. Tentoonstellingen van dit kaliber vergen een hoog professionele aanpak door de productie- en werfploeg van het M HKA. De werkzaamheden verliepen in een open en constructieve sfeer in samenwerking met Studio Tuymans en de Stad Antwerpen. Productie sloot het jaar goed af met James Lee Byars. The Perfect Kiss mede dankzij de ervaring die verworven werd bij de realisatie van de tentoonstelling Joseph Beuys: Greetings from the Eurasia en dit zal ook zijn vruchten afwerpen in het vooruitzicht van de toekomstige tentoonstelling Marcel Broodthaers, het derde en laatste project in deze tentoonstellingsreeks. De IN SITU-tentoonstellingen blijven uitdagende projecten om technisch uit te werken. De werfleiders van het M HKA slaagden hierin dankzij hun creativiteit en vaardigheden. Het LODGERS-programma op de 6de verdieping werd eind 2018 afgesloten. Samen met de tentoonstellingen van INBOX zorgde dit opnieuw voor een dynamische en creatieve vibe in de bovenste zaaltjes van het museum.

Extra Muros Het fijne ‘Middel Gate II’ project werd opgebouwd in Geel. Dergelijke extra muros presentaties zijn voor de technische ploeg altijd een uitdaging, maar fijn om te doen. Het vraagt extra voorbereiding en creativiteit om even weg te gaan van de ‘dagelijkse’ museumomgeving. Het verwerft nieuw inzichten en contacten. De verschillende tentoonstellingsconcepten vragen telkens een andere manier van aanpak en organisatie, van communiceren en overleggen, en daarvoor geeft de afdeling productie constant aandacht aan de verbetering van haar huidige werkwijzen en aan de ontwikkeling van nieuwe efficiënter procedures. Bovendien heeft de komst van twee nieuwe medewerkers gezorgd voor een nieuwe impuls bij de evaluatie en reorganisatie van de werking. De focus lag hierbij enerzijds op het aanbieden van een minimum standaard kwaliteitsniveau en anderzijds op competentieontwikkeling, kennisuitwisseling tussen de medewerkers en nieuwe overlegvormen die meer succes, plezier en voldoening moeten geven aan medewerkers. Sinds een 7-tal jaar stelt de productiecel op regelmatige basis stagiaires te werk bij de voorbereidingen en uitvoeringen van de verschillende projecten. Deze stagiaires komen overwegend uit het buitenland. 23 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws — — — — kunstenveld. het internationale in en er positief over praten. op Het terugblikken zijn ambassadeurs manier onze op positieve een dat ze daar instelling, als hethet M HKA toe, leerproces als met dat positief gevoel, een ze hun stage zowel eindigen is naar belangrijkste Het hebben opgedaan. ervaring en merken dat ze enorme een praktische hun stage beëindigen zeer tevreden dat ze doorgaans leert ervaring Onze taken. gelegd op opvolging,sterk opnieuw, dag de elke kleinste de van nadruk zelfs te accuraat werken.werken van wordt Er en leren inzien ze het zeer belang woordelijkheid. Hierdoor leren ze verantwoordelijkheid te nemen, zelfstandig en gevenook we zeer dicht veel bij ze relatief betrokken verant de werking deze Om reden worden halen. ze deze uit stage kunnen dat zij het maximale op te doen op de werkvloer. het ook Wij belangrijk vinden ervaring praktische om studenten het de mogelijkheid belangrijk wij te geven vinden museum Als Prouvost’ en ‘Laure Byars’ ‘James bij Lee de de tentoonstelling van productie Betrokken Stageperiode: 01 oktober 2018 —18 december 2018 of Queensland University Art, and bachelor Communication Dual in Byars’ ‘James bij Lee de de tentoonstelling van productie Betrokken 2018 —20 decemberStageperiode: 27 2018 augustus Bachelor Universiteit Communicatiemanagement, vanTurin Byars’ en ‘James Lee ‘Sanguine’ van en de productie ‘AMVK’ de tentoonstelling van bij de afbouw Betrokken 2018 2018Stageperiode: —31 2april augustus Universiteit Verona van Humanities, and Bachelor Arts in Byars’ ‘James bij Lee de de tentoonstelling van productie Betrokken 018 2018Stageperiode: —28 3april juni Bachelor Brussel Luca School of arts Byars’ en ‘James Lee ‘AMVK’ bij de de tentoonstelling van productie Betrokken Stageperiode: 2018 11 december 2017 —30 maart LitouwenBachelor Academy Beeldende Vilnius, Art Kunsten, ‘Sanguine’ bij de de tentoonstelling van productie Betrokken 2018 maart —12 Stageperiode: 15 januari Academie voor Schone KASK Kunsten, Koninklijke Studies, Postgraduaat Culture het bij van project Cevdet de Productie Betrokken (IN Erek SITU) Stageperiode: oktober 09 2018 2017 —26 januari Master Beeldende Universiteit Kunsten, Bologna van momenten het proces) in op verschillende opmaken (verschillende planningen planning bij offerte opvragen van kunsttransportfirma’s en bruikleengevers correspondentie met kunstenaars en kunstwerken over kunstenaars opzoeken informatie van worden ingeschakeld Taken waarbij stagiaires Bronte (Australië) Isabella (Italië)Viola Maggiotti Veronica (Italië) Vallani (België) Weynants Nikki (Litouwen)Egle Burjanaite (Brazilië) Masiero Ramos Marta Adelaide Rossi (Italië)Maria de volgende stagiaires 2018 werd in ondersteundDe Cel Productie door : -

— verslagen maken van de projectvergaderingen — aanhalen van klein materiaal — accommodatie en transport voorzien en regelen voor de kunstenaars — onderzoek voor publicaties — opvang/ontvangst van de kunstenaars — onderzoek en ontwikkeling van processen van het museum

2.1.3 Cinema Zuid In 2018 concentreerde Cinema Zuid zich als culturele filmvertoner op de verderzetting van de filmwerking, zoals deze bij het publiek gekend staat: het aanbieden van een brede waaier aan film, die de hele filmgeschiedenis behelst. De reguliere werking werd verdergezet in de vaste formats Filmhistories, Reeksen, Off-Stream, Matinee, P/Re-Run en Zazie op Zondag, die een vaste waarde zijn bij Cinema Zuid.

De Filmhistories, geprogrammeerd op dinsdag- en donderdagavond, legt een traject af doorheen meer dan 100 jaar filmgeschiedenis. De reeks bestaat hoofdzakelijk uit klassiekers en sleutelfilms, die de ideale instap bieden voor wie vat wil krijgen op de filmgeschiedenis. Filmhistories loopt steeds tijdens het gehele academiejaar vanaf september tot juni. Het format zet in op het chronologisch vertonen van filmklassiekers, op digitale drager maar liefst nog steeds op pellicule (35 mm), en wordt samengesteld in samenwerking met de Cinematek, UAntwerpen, het KASK en Sint-Lucas Hogeschool. Tijdens de vertoningen van de stille films aan het begin van het academiejaar werkt Cinema Zuid samen met muzikanten Ronn Andriessen, Jacques Motmans en Hilde Nash die de vertoningen van live pianobegeleiding voorzien. Naast deze live soundtrack, worden de films uit deze reeks ook regelmatig ingeleid door een expert in het vak. Tweemaal per maand doceert prof. dr. Wouter Hessels, docent Filmgeschiedenis aan KASKA-DKO, RITCS en VUB, zijn lessen ter plaatse in Cinema Zuid als inleiding tot de film die diezelfde avond zal worden vertoond. Deze lessen zijn toegankelijk voor het grote publiek en zetten steevast in op het aanwakkeren van de liefde voor de film door de toeschouwer een behapbare context aan te bieden. De films die voorzien worden van deze lessen en inleiding worden in samenspraak met professor Hessels geselecteerd. Enkele titels van films die tijdens 2018 werden vertoond in deze reeks zijn Rosemary’s Baby (Roman Polanski), Un soir, un train (André Delvaux), Herfstsonate (Ingmar Bergman), Solaris (Andrzej Tarkovski), Les Amants du Pont Neuf (Leos Carax), The Last Command (Josef Von Sternberg), Spione (Fritz Lang), The Public Enemy (William Wellman) en Rashômon (Akira Kurosawa).

Op vrijdag- en zondagavond vertoont Cinema Zuid haar Reeksen, waarin het werk van een regisseur of andere filmpersonaliteit, een genre, stijl, de productie van een land belicht wordt of ingehaakt wordt op een actueel thema. De voornaamste inzet van dit format is een reeks van films programmeren naar aanleiding van de actualiteit, een thema, etc. Tijdens 2018 eerde Cinema Zuid in haar Reeksen bijvoorbeeld regisseurs zoals Agnès Varda, Hugo Claus, Aki Kaurismäki en Ingmar Bergman maar werd er ook een reeks voorzien rond 50 jaar 2001: A Space Odyssey, counterculture, long take cinema en Hitchcock en de literatuur. Ook binnen haar Reeksen werkt Cinema Zuid regelmatig samen met externe partners en werden er inleidingen voorzien door mensen met kennis van zaken, zoals Hilde Van Mieghem, Marc Didden, John Vervoort, Guido Van Eijck, Jonas Govaerts en Max Moragie.

Op woensdagavond is er bij Cinema Zuid ruimte voor al wat ‘anders’ is in Off-Stream. Dit format bestaat uit een eigenzinnig programma met spraakmakende documentaires, bijzondere animatiefilms, cultklassiekers, curiositeiten en films met een behoorlijk randje af. Het label op zich staat als waarborg voor een prikkelende avond film, zoals deze nergens anders beleefd 25 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws onder de noemer films ‘JAZZ@TheMovies’.we rond reeks een Jazz Middelheim gewoonte goede jaarlijkse Naar programmeren en invulling. zomerse insteek (van frequent ritme minder tot woensdag zaterdag) en vooral ook met een met iets een Tijdens er steevast programmatie ‘light’ een de is zomermaanden versierde een en stoel. daarenboven zaal en krijgt gezet de tijdens inleiding Zuid wordt voor jarige Cinema De de snoep bloemetjes ook en in geschenkjes. en zorgt voorstellingen de twee van één tijdens/voorafgaandverjaardag aan jongste onze vieren ook bezoekers hun en Regelmatig kort ingeleid. speels de ouders worden ook zich opsplitsen over Zo kunnen de films De beide zalen. omdat wordt opzussen, de Zondag Zazie door veelal gezinnen bijgewoond. en de en broers grotere de allerkleinsten leeftijdsgroepen, verschillende twee voor films We deze programmatie selecteren binnen kindervertoningen. weken parallelle de zalen zijnOm drie er twee met op onze Zondag Zazie in Lee), (Oliver Laxe), (Francis Enyedi), and (Ildiko Soul Body On Country God’s Own format dit werden in die vertoond zijn Wonderstruck bioscoop te zien titels zijn. andere geen enkele Antwerpse Enkele in die films P/Re-Run In gesteund Focus. door Knack wordt samenwerking Deze verder circuit. aanbieden buiten het reguliere toch kunnen te slaan deze bioscopen die vijf maar door elkaar de handen in wordt gedistribueerd wordt België in vertoond film een niet die maand Zed/Leuven en The elke het Theatre/Koersel), Roxy van einde er aan waarin Cinema KASKcinema/Gent, (Kunstencentrum BUDA/Kortrijk, Vlaanderen in cinema’s andere arthouse Zuid en vier Cinema nauwe tussen samenwerking format dit wordtBinnen ook het label ‘Please Me’ Release opgenomen, een eerder vertoonde prenten, de P/Re-Run in over tot nooit debuutfilms Van aanbieden. prijswinnaars, grote ontdekking (extra) een die bod aan films verdienen en we het kans publiek ter (her) P/Re-Runvertoont Zuid haar Cinema Tijdens het weekend, op en zaterdagavond vrijdag- en op zondagnamiddag, plaats belangrijke een screenings ‘one-time-only’ speciale, waarin programmering Off-Stream in. hun filmavond ook zelf steeds voor. zijn ‘curatoren’ Deze documentaire Gruyaert leidden Harry fotograaf met samenwerking het stelde FOMU en in gekozenBouchet films aantal een Mike presenteerde met samenwerking het kunstenaar M HKA In film. in voor over met Cinema reeks een sculptuur in Statues: Sculpture Screening stelde Steven Jacobs zijn boek Huet kunstfilms, selectie een Wilfried maakte voorgesteld door de Brothers, Quay 2018 Zowerd in kortfilmreeks een reiken. te aan programma een ook om mensen uit zelf nodigt reeks De aangeboden. worden deze tijdens festivals die films van ‘best-of’een programmeert waarbij Off-Stream Festival, Mooov en Offscreen Brussel, AnimaFestival zoals Zuid partners met samen externe werkt Cinema worden. Off-Stream In kan Wilder), (Billy zijn Boulevard zien Sunset waren, Gilda vasteeen inleider, Jacques 2018 te in op scherm die ons Declercq. titels Enkele ingeleid door worden en laagdrempelig inzichtelijk namiddagvoorstellingen of recent een of acteur overlijden. actrice Deze populaire een van verjaardag een zoals wordt Reeksen aanleiding een onze voor gezocht naar de Matinees wordt in en meer zelden gemaakt niet Net te zien nog als is. scherm op groot delen met deze jongere biedenof zoals generaties. willen Matinees cinema De herbekijken hun jeugd van willen de publiekbreed die cinema bezoekers van lingen. matineevoorstel Zuid haar Cinema programmeert donderdagnamiddag Op Molinaro) en Miracle 34 on Girl Wyler), (William Network

(Gustav Guilty The Möller), Wildlife

hebben. De Matinees zijn een th Street vast (Sidney Lumet), Benjamin (Edouard Oncle Mon begrip (George Seaton). format dit komen In selectie. recente (Paul Dano), etc. en vertoont Zuid regelmatig Cinema samen. komen reeks deze films worden voor hybride een biedt ruimte druk (Todd Haynes), Mimosas

(Charles bijgewoond

Vidor),

door Funny Funny een -

Voor de jongere garde werd opnieuw SOUND/Track gepresenteerd: een reeks bijzondere films over hedendaagse muziek. Andere thema’s waren in 2018 Italo-Gothic, films met Stéphane Audran, maar ook de Elvis Presleydag kon een tweede editie organiseren in Cinema Zuid. In juli ontvangen we onze collega’s van CINEA die opnieuw een intensief Zomerfilmcollege samenstelden en waarvan de avondvoorstellingen toegankelijk zijn voor het publiek van Cinema Zuid. In 2018 werden Brian de Palma, Eric Rohmer en ‘Best Of Bordwell’ als thema’s gekozen.

Aanvullend bij de dagelijkse reguliere programmering werkt Cinema Zuid ook evenementen uit met andere culturele actoren als deSingel, deBuren, de Vlaamse Opera, Toneelhuis e.a. Deze samenwerkingen krijgen een plaats in de reeksen Te Gast en Extra. In Te Gast werkten we samen met Opera/Ballet Vlaanderen en vertoonden we films die een thematisch of visueel verband hebben met hun producties. In Extra werden er programma’s uitgewerkt rond De Dag Van De Dans 2018, het Breedbeeldkortfilmfestival, Museumnacht (met steevast uitverkochte rondleidingen achter de schermen van onze cinema en in de projectiecabine waar nog op pellicule wordt gedraaid), de Belgische Folies Belges (i.s.m. M HKA).

Vanzelfsprekend werkt Cinema Zuid ook evenementen en special screenings uit met het M HKA. Dit kunnen parallelle voorstellingen zijn in het kader van een tentoonstelling maar ook specifieke M HKA events zoals Artist Talks met prominente kunstenaars.

Cinema Zuid blijft daarnaast haar educatieve aanbod ontwikkelen, met workshops (bv. ‘Word Filmarcheoloog), rondleidingen (bv. Rondleiding achter de schermen), films à la carte (schoolvoorstellingen waarbij de films door de school worden geselecteerd), films uit het aanbod van JEF en Mooov. Voor het secundaire onderwijs worden Franse en Duitse films aangeboden, alsook filmklassiekers zoals Les 400 Coups (François Truffaut) en The General (Buster Keaton).

2.2 ABCD

2.2.1 Museaal onderzoek In 2016 stelde M HKA een reflectienota Museaal Onderzoek op om tot een onderzoeksplan te komen. Deze visienota brengt diverse onderzoeksperspec- tieven waarmee museaal onderzoek zich kan verbinden in kaart en tracht een antwoord te formuleren op de vraag naar een eigen bepaling van museaal onderzoek, dat – sterk gekenmerkt door een inter- en transdisciplinaire aanpak – best met ‘forensisch onderzoek’ vergeleken kan worden. Ook worden in de nota enkele eigenschappen omschreven die algemeen gelden voor dit museaal onderzoek en hoe M HKA deze in zijn museumwerking operationaliseert.

Sinds 2002 vormde M HKA een systematische praktijk van onderzoek en beeldvorming van zijn collectie, die voorlopig zou worden afgerond in 2013 met het tweede collectieoverzichtsboek ‘Het Karakter van een Collectie’. Parallel hieraan ontwikkelde M HKA een historiografische visie, met centraal de vraag naar de internationale naoorlogse avant-garde en een contextuele onderzoekspraktijk. Beide worden momenteel in belangrijke mate verdergezet op het samenwerkingsplatform van de Europese museumconfederatie De Internationale.

De onderzoekgerichtheid blijkt niet alleen in de presentatiewerking, maar ook in de dieptewerking met sommige kunstenaars zoals met Jimmie Durham 27 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws in voor beeldende in en acties kunstarchieven zet het de eigen expertise en kaart, in en expertise archiefpotentieel het brengt Centrum Daarnaast kunstorganisaties, kunstcritici, verzamelaars, curatoren, kunsthallen, rieën, gale kunstenaarscollectieven, kunstenaars, hedendaagse beeldende kunst: gebeuren. mate decentraal belangrijke in en brede ontsluiting zorg, betekenisgeving bewaring, waarin hanteren, model gedistribueerd een Vlaanderen Kunstarchieven het Centrum wil veld dit Om te goed en bedienen nalatenschappen. beeldende kunstarchieven van dat er afzonderlijke komt aandacht voor behoud, beheer en structurering of gedeeltelijk niet zijn vaak ontsloten. onder Het is noodzakelijk meer daarom Zeworden erfgoed. echter her en losmakelijk en tot der bewaard cultureel ons behoren en nalatenschappen on Beeldende Vlaanderen. kunstarchieven in Vlaanderen Kunstarchieven –Centrum CKV 2.2.2 publiekgerichte met geschreven afgeleide collectieteksten meertalige gedegen en duurzame werd 2018 werden ook in verdergezet. Vooraanwinsten 55 collectiekunstenaars overHet verzamelen de en nieuwe bundelen inhoudelijke informatie van onderzoekplatformen en e-books. digitale formen L’Internationale (Afterall, Online), diverse het ARTtube, videoplatform webplat discursieve wordt zoals onderzoek ook ontsloten instrumenten via uitgelijnd zijn. Daarnaast vormt deze waarop output gerichte ontwikkelingen ensembles.org 2011 het opgestarte in zoals maken, en zichtbaar de die onderzoekoutput kwantificeren kunnen instrumenten van ook op het dan zich geleidelijk voorbijeDe uitbouwen M HKA richtte jaren België. in en performance-kunst kunstenaar komen over wil onderzoekplatform de tot op termijn duurzaam een M HKA werd en waarbij 2018 Hugo van dat in verder Roelandt, het ontwikkeld archief rond Academie 2016 opgestart werd samenwerking een in Met de Antwerpse 2017werd in het webplatform betreffende ontwikkeld. eerste een fase in te Barcelona, Sisyphus Collective Sekula. Allan de tentoonstelling van functie In raisonné catalogue vormenkeld voor zal het die nieuwe een uitgangspunt online ontwik databank er uitvoerige een is bewaring Naast fysieke een beschrijving. fotografie en digitalisering, voor inventarisatie, opgestart traject parallel een 2016 in er vanuit het is M HKA Daarnaast het ensemble M HKA. in Sekula Van Gelder en de Universiteit doctoraten met Leuven, twee rond het Allan prof. van Hilde op initiatief of 2015 project het ambitieuze dat startte in Carels, Edwin van rond voor 2008 animatie het in doctoraat de kunsten in met KASK die zoals onderzoekssamenwerkingen meerjarige in ook uitdrukking vindt Het beheert. tevens het en archief huis M HKA wie van of met Panamarenko, 2019. vanaf starten het opdat nieuwe veldondersteuning een erfgoeddecreet kan 2017, werd ‘dienstverlenende beleidsplan een dat jaar eind rol’ onder ingediend zijn van legislatuur. de aanvang bij zijn beleidsnota onder in cultuur de het koepel van M HKA kunstarchieven Sven voor deze Gatz bepaalde bijkomende kennisknooppunt een van functie (CKV). Vlaanderen Kunstarchieven Minister Centrum een van de oprichting met M HKA 2017 startte te uit bouwen.professionele Begin archiefwerking stappen jaar om na jaar doorgedreven een zet het Sindsdien M HKA platform. met ensembles.orgvoor archiefwerking, geschoven die katalysator van als naar werking 2011 werd digitale een in Daarnaast Panamarenko-archief. zie bijvoorbeeld het tot archiefwerking, en aanzet een collectievisie archief-gestuurde een het M HKA er in bestaat lang decennium een Reeds Situering 2.2.2.1 het uit brede veld de van op zich richt archiefvormers Het Centrum toeleggen dat op jaar de zorg voor vanaf zich kunstarchieven zal Het CKV en depot de zomer in van archiefinfrastructuur een van Na de realisatie

teksten.

dat het kerninstrument als - … - -

. -

Vlaanderen. Het Centrum zal dit veld van kunstarchieven en nalatenschappen sensibiliseren en activeren, door onderzoek, contextualisering en maatschappelijke activering van kunstarchieven te stimuleren. Het Centrum zal hiertoe zelf enkele initiatieven nemen, parallel met een werking via de netwerken waar het Centrum deel van uitmaakt. Het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen volgt ook de ontwikkelingen in het internationale veld en zet de eigen best practices internationaal uit. Kortom, om de hoge nood aan een integraal veldbeeld, aan meer verbindingen, aan het zichtbaar maken, valoriseren en activeren van archivalisch potentieel en capaciteit, aan het overzichtelijk maken van ondersteunende expertises in Vlaanderen en aan kaders buiten Vlaanderen groeit vandaag een Centrum voor Kunstarchieven Vlaanderen in de schoot van het M HKA. Ter voorbereiding van het eerste werkingsjaar werd in 2018 een voortraject opgezet met de uitwerking van een waarderingskader voor en veldanalyse van kunstarchieven Vlaanderen. Mede op basis hiervan werden een aantal instrumenten met betrekking tot basiszorg kunstarchieven uitgewerkt, voorts werden een aantal onderscheiden proeftrajecten opgestart. Het Centrum voor Kunstarchieven Vlaanderen (CKV) kreeg per 1 oktober 2018 de bevestiging, voor de beleidsperiode 2019 – 2023, een jaarlijkse werkingstoelage (startsubsidie) te ontvangen van 200.000 euro voor zijn dienstverlenende rol. Binnen de marges van deze subsidie werd in het najaar 2018 een actieplan voor 2019 opgesteld. Dienstverlening alsook resultaatgebon- den projecten staan daarin centraal.

2.2.2.2 Ontwikkeling waarderingskader Een eerste stap naar het zorg dragen voor en valoriseren van beeldende kunstarchieven en nalatenschappen is de waardering ervan. Het Centrum zet daarom een door het beeldende kunstveld gedragen reflectie op, die leidt tot het ontwikkelen van een waarderingskader en -methodologie voor de in Vlaanderen aanwezige beeldende kunstarchieven en nalatenschappen. Deze reflectie zal in de toekomst op geregelde tijdstippen worden herhaald, om het waarderingskader te laten sporen met het dynamische beeldende kunstenveld. In het voorjaar van 2018 werden bestaande (internationale) waarderingsmethodes en tools verzameld zoals onder meer het model Significance 2.0. A Guide to assessing the significance of collections, management, and use, van de Collections Council of Australia (2009); het Reviewing Significance 3.0. A framework for assessing museum, archive and library’s collections’ significance (2018) van Caroline Reed en Op de museale weegschaal. Collectiewaardering in zes stappen van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Werkendam (2013). Ook de uitgave Kwaliteitsvol waarderingstraject. Basisnormen van FARO (2017). Ook kennis en resultaten uit waarderingstrajecten uit Vlaanderen werden betrokken in het ontwikkelen van een hanteerbaar opzet waarderingskader kunstarchieven, zoals bijvoorbeeld Collectie Agfa Gevaert. Waarderen en herbestemmen van Fotomuseum Antwerpen en het Archief en Documentatiecentrum Vlaams Nationalisme (ADVN) uit 2017, het Stappenplan religieus erfgoed (website CRKC) en de demoversie waarderingsformulier Vlaams Architectuur Instituut (VAi) uit 2018. Bovendien diende het waarderingskader rekening te houden met de specifieke context van het hedendaagse beeldende kunst(erfgoed)veld. Doordat actoren (kunstenaars, kunstmusea, kunstwetenschappers, …) het verleden door hun vernieuwende bril (her)bekijken, zijn zij cruciaal voor het stuk van het verleden dat rechtstreeks resoneert met onze tijd. Ze zoeken hedendaagse relevantie in en voor bestaande kunstwerken en archieven. Waarderen is bijgevolg ‘toekomstgericht’, concreet betekende dit dat een gedegen inschatting van het ‘ontwikkelingspotentieel’ van een archief en/of collectie een cruciaal onderdeel is in het waarderingsproces. Bovenstaande Reviewing Significance 3.0 en Op de museale weegschaal bleken daarbij een waardevolle bron. 29 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws Istanbul Barcelona (Spanje), Ljubljana in het (Slovenië) van MF+MSUM en met SALT in MACBA van in met de archiefafdeling name deel uitmaakt, M HKA waarvan op collega’s enkele beroep gedaan ervan L’Internationale uit de aftoetsing Voorstof hun erven. werd bij en het het opstellen van waarderingskader ook de archiefvormer de uit betrokken, erfgoedgemeenschap partijen diverse (her)bestemming.en naar werden Bij het deze opstellen waarderingen van en valorisatie ontsluiting diepere naar schenking, onder naar meer vragen Jef Snick, van onder meer Philippe kunstenaarsarchieven, van cases diverse geen sleutelarchief, ontwikkelingspotentieel, te of selectie, verdere (herbestemming, inventarisering, archief gewaardeerde tot of de hethet onderlegger fundament voor verdere met betrekking acties of significance of state tende waardebepaling voor basis samenvat een dienen data als deze –overwegend- tekstuele Al kolom laatste een in en onderbouwd verder beargumenteerd kunnen worden. gewenst’ en ‘zoals is as Ontwikkelingspotentieel belang. het geografische geldt hetzelfde te voor schalen, in de belang beknopt mate het van specifieke biedt ‘uitzonderlijk’ ‘laag’ de van naar verglijdende mogelijkheid om schaal Een waarderingsrubrieken. deze specifieke binnen inhoudelijke analyse veld, beheer, etc. toe). Kwantitatieve indicatoren ondersteunen de kwalitatieve, zelve (comparatieve archief en het deze van fysieke ‘markability’) naar waarde waarde),maatschappelijk (de of de deze gebruiker van gebruikswaarde de deze actor van (cultureel-historische de waarde, sociaal- vlakken, drie uitvoert. waardering en (de opgave de wie van de waardering waardering datering vraagstelling), voor de aanleiding van beknopte een beschrijving vooraf: zoals waardering de feitelijke gegevens gaan Praktische ceerd en objectiverende waardering. bijdragen die tot genuan een vraagstellingen diverse rubriek per met daarin enbesproken, bijgesteld. herwerkt Dat waarderingsgrid een resulteerde in FARO. van documenteren waarderingstraject groep de dienstverlening. van onder het de onderdeel website onlosmakelijk en zal meer via uitmaken CKV worden gesteld voor het veld,worden en ter nadien beschikking aangepast vereist – –indien het 2019, grid zal begin met de Adviescommissie aftoetsing stapsgewijze verloop waarderingstraject. een van bestek voor bij de nadere geeft medewerkers het context en CKV toelichting (2006) architectuurarchieflandschap van analyse Vlaamse het en veldbeschrijving Kwalitatieve in Vlaanderen. bijvoorbeeldzoals het Architectuurarchieven voorwas a) verdiepende, thematische, de basis mettertijd die veldanalyse kwalitatieve een outputDe telkens betrof en of methodologie, looptijd. output tot reikwijdte en fasering betrekking mogelijke (Letterenhuis). Voor het kerkelijk gebeurde dat door erfgoed het CRKC. (nu:architectuur VAi), muziek (nu: CEMPER) podiumkunsten, en literatuur dat om thema’s ging de kunsten Binnen brengen erfgoed. van kaart het in ondernomen acties rond in en landelijke expertisecentra thema-archieven 2004 door werden de toenmalige archiefdecreet vanaf het vroegere In Vlaanderen kunstarchieven Veldanalyse 2.2.2.3 gebrek waarde, aan worden ondernomen (lage kunsthistorische het biedt géén verdere gemotiveerde een waarom dienen basis acties Hugo waren Roelandt en Svend Lambrecht, Thomsen. Aanleidingen de toegepast zomer opIn en najaar 2018 werd het waarderingsgrid en/of op archief een collectie van de toetst waarde waardering De 2018 intern werd eerste een versie juni het van waarderingskader In FARO de waarderen collegagroep deel de aan collega alsook nam CKV en na het van grid het tijdens proefgebruik de ervaringen van basis Op Tevens kort Waarderen werd dat in Basisdocument een opgemaakt vooronderzoek een In deze 2018 voorjaar werden het CKV binnen Tr ije). (Turk

best practises verzameld, en werd survey een practises best b)… vervolgtrajecten, publicaties vormt waardebepaling . Deze …). opgesteld met - …) - - en c) registratie in Archiefbank Vlaanderen en de eigen databank (zoals ODIS, Brocade). Gehanteerde methode was deze van een gerichte bevraging – schriftelijk of via plaatsbezoek – bij een divers maar hanteerbaar set van respondenten zoals archiefvormers, bewaarinstellingen, … Binnen de context van het kunstendecreet startte in 2013 PACKED vzw, het expertisecentrum digitaal erfgoed, met het traject ‘Erfgoedzorg in de kunstensector’. In dat traject werd tussen 2014-2015 een behoefteanalyse archieven en collecties hedendaagse beeldende kunst opgesteld. Verschillende actoren werden daartoe bevraagd: estates, galerieën, privé-verzamelaars, kunstenorganisaties, onderzoekers, … In totaal ging het om 20 respondenten waarvan 1 kunstenaar. Een aantal zaken uit het rapport zijn ondertussen gerealiseerd zoals de oprichting van een Collectieplan Vlaanderen, dit is Archiefpunt Vlaanderen (2017) en de toekenning van een startsubsidie aan het Centrum voor Kunstarchieven Vlaanderen (2019). Archiefbank Vlaanderen organiseerde van 2015-2017 de campagne kunstenerfgoed. Daarbij bracht het verschillende kunstarchieven in beeld via zijn overkoepelende databank private archieven o.a. door (globale) registratie. Voorts werd rond de tafel gezeten met archivaris Wim Lowet (Vlaams Architectuur Instituut) en met onderzoekster Evelien Verschueren van Strip Turnhout om ervaringen en kennis omtrent het in kaart brengen van kunsterfgoed te delen. Wat betreft mogelijkheden tot opzet van een veldkaart, werd op 22 juni deelgenomen aan de internationale studiedag Mapping the Art Market, georganiseerd door het Departement ‘Art Market Studies’, Instituut Kunstgeschiedenis van de Universiteit van Keulen, Duitsland. Op basis van dit vooronderzoek en met het oog op de toekomstige dienstverlening van het CKV werden 15 actoren bevraagd. Als handvat stonden volgende vragen centraal: — Welke archieven en collecties bewaar je? (mapping content) — In welke toestand bevinden ze zich? (mapping archiefzorg) — materiële zorg — mate en manier van ontsluiting — Wat verwacht je van CKV? (mapping concrete behoefte)

Telkens werd in het verlengde van deze vragen gepeild naar mogelijke en reële kansen en bedreigingen. Gesprekken vonden onder meer plaats met Studio Verdran Kopljar (Antwerpen), Jo Coucke (over galerij-archieven Vlaanderen), Trampoline Gallery (Antwerpen), Archief voor Hedendaagse Kunst van België (AHKB, Brussel), Mu.zee (archiefen bibliotheekwerking, Oostende), Paul Van Hoeydonck (Wijnegem), Serge Largot (Grandpré, Frankrijk), Stichting Luc Peire (Knokke), CC de Warande, afdeling Expo en Stadsarchief (Turnhout), Els Bervoets / Archief Paul Bervoets (Antwerpen), Studio Koen Van Den Broek (Merksem) en Marcel Rademaekers / groep Lumen Numen (Leuven). Zie ook de lijst van gesprekken in het hfst.16 – Externe Waardering. De uitkomst bevestigde enkele verzuchtingen uit de analyses in de andere kunstdomeinen, alsook de veldanalyse van PACKED zoals de nood aan duidelijke en eenvoudige (hands on) begeleiding bij archiefzorg, nood aan sensibilisering en het verhogen van archival awareness, vragen bij de onduidelijke grens tussen archief en collectie, de vraag naar omgang met digitaal archief, naar (digitaal) depot, … Vanzelfsprekend hadden kunstenaars vragen bij de materiële zorg voor hun archieven, maar opvallend was hun nood aan best practices of concrete voorbeelden inzake het presenteren van hun archieven. Daarbij werd niet gedacht aan een archief(beheer)systeem, wel aan een ‘platform’ dat archief en werk/oeuvre integraal voor een publiek ter beschikking stelt. ‘Ontsluiten’ betekent voor archiefvormers in de eerste plaats (visueel) ‘presenteren’; of anders gesteld: archiefzorg staat in de eerste plaats in functie van valoriseren, van het ontwikkelingspotentieel. Voorts zien archiefvormers ‘oral history’ als een onmisbare, noodzakelijke vorm van archiveren (d.i. documenteren). 31 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws Veldkaart 8. archiefbank Fiche 7. of significance Statement 6. Waardering 5. Archiefbeschrijving 4. met Gesprek 3. Kennismaking 2. partner. hierbij belangrijke is een Vlaanderen Archiefbank worden opgebouwd, eventueel gekoppeld gerichte, verdiepende aan acties. kan de veldkaart dienstverlenende rol opdat fijnmaziger, een kwalitatieve Vlaanderen voor Kunstarchieven en het Vlaanderen Centrum Archiefbank de wereld beeldende in van kunstarchieven: over recente ontwikkelingen kunstarchieven’. Tijdens het eerste de gedeelte aanwezigen informatie kregen de Over zorg voor ‘Volgens dePacked studiedag de kunst. vzw van de regels en Vlaanderen met samen Archiefbank CKV organiseerde 18Op juni en mogelijkheden tot verdiepende werking instrumenten, aan koppeling (DV), dienstverlening opgesteld, metarchiefzorg nadere definiëring (of werd dezeMede proeftrajecten flow een van op basis chart stappenplan) — — — — worden kan geput: waaruit ontwikkelt ‘instrumenten’ de Om gewenstebudgettering. resultaten werden te bereiken set vast een en opvolging alsook ondervan meer de gewenste planning resultaten, opgave project met werden daarin Voor actiefiches opgemaakt type elk — — — — werden trajecten De categorieën: opgedeeld vier in of zijn ondergebracht bij het M HKA. estateeen (wijlen of erven actor); bezit, privaat in zich bevinden de archieven (levende actor), op kunstenaarsarchieven door beheert archieven betrekking sleutelbegrippen zijn. hebben trajecten De en expertise-opbouw kennisdeling op waarbij proeftrajecten archiefzorg, 2018 aantal in een startte Het CKV (proef)trajecten Opstart 2.2.2.4 Sensibilisering 1. [DV] I FASE en netwerking Dienstverlening 2.2.2.5 mogelijke projecten werden opgelijst. overleg. waarin vanuit longlist een werd Er voor vertrokken de proeftrajecten deze en opvolging projecten van de er wekelijksOver was opstart intern opties voor verdere valorisatie: Vlaanderen inventaris globale 2019 dat de (verder) is mapping vanaf Bedoeling vanuit vertrekt studiedag Organisatie Dienstverlening Een opzet fiche conform) (ISAAR-CPF biografische Een sjabloon projectfiche (supra) en state of significance Waarderingsgrid conform) (ISAD-G archieven basisbeschrijving Document (case: trajecten Experimentele Otobong performances 4 Nkanga) –type Tordoir, Narcisse Wynants, Hugo Roelandt) 3 Wilfried Collectie –type (oeuvre-)digitale (cases: catalogi Snick, Jef van Verheyen, Phillipe voorbeeldprojecten van en ontsluiting de vorm van in Ontwikkeling (caseDiepte inventarisatie 2 Dietvorst) Els –type Isi (cases:Basisinventarisatie Luc Deleu –T.O.P.Office, en Jef Lambrecht 1 Fiszman) –type / Website < Basiszorg 15. Bio 14. Beeldverwerking 13. Digitalisering 12. Detailinventaris rechten Clearen 11. 10. Projectfiche Beslissing 9. [Type 1] II FASE Storage / Platform Closed

Platform 19. Open onderzoek 18. Diepgaand + Beschrijvingen 17. + verwerking 16. Content 4][Type 3, 2, III FASE #Outputformats Kader Kunsthistorisch Ensembles.org (CKV) stelden hun werking voor. Daarna volgden twee inspirerende prak- tijkvoorbeelden over de omgang met archief binnen een onderzoekscontext (Steven Jacobs – UGent) en binnen de tentoonstellingspraktijk (Anthony Hudek – KASK Gent). Met een inleiding tot TRACKS werden kunstenaars in het tweede gedeelte wegwijs gemaakt in archiefzorg. In een afsluitend panelgesprek met onder meer kunstenaars polste het CKV naar motivaties, uitdagingen en obstakels in verband met archiefzorg. Na afloop was er ruimte voor vragen en nagesprekken waarvan verschillende archiefvormers of hun erven gebruik maakten. Met ruim 50 deelnemers was de studiedag zonder meer een succes. Daarnaast vond adviesverlening in verband met archiefzorg centraal in bovenstaande trajecten, of gebeurde dat ook naar aanleiding van een concrete vraag zo onder meer werd advies verleent aan de erven kunstenaar Jakob Smits (29/11).

Netwerking In 2018 startte het CKV met de opbouw van een netwerk in het veld van de kunstarchieven, het deed via reeds vermelde acties omtrent veldanalyse, waardering en proeftrajecten, maar ook door lezingen of presentaties te geven bij diverse leden uit de erfgoedgemeenschap, van onderzoekers tot archiefvormers.

— Op 5/06 gaf Evi Bert (CKV) een lezing op een studiedag georganiseerd door de BUP, de overkoepelende vereniging van de Belgische Moderne en Hedendaagse kunstgaleries. In haar lezing lichtte ze de toekomst en uitdagingen van het CKV toe, en welk belang hierin die van de galerijen is. — Op 19/10 gaf Jan Stuyck (CKV) een gastcollege over het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen in opleiding Kunstwetenschappen, Universiteit Gent (contact: Aurelie Daems), met daarin aandacht voor de werking van het CKV en kunstwetenschappelijk onderzoek. — Op 26/10 gaf Jan Stuyck (CKV) een presentatie over opzet, voorbereidende en toekomstige werkzaamheden van het CKV op een vergadering van de Werkgroep lokaal Overheidsarchief (V VBAD/WLOA). — Op 18/12 vond een overleg plaats tussen CKV en ‘SOS estates’, bestaande uit de estates Philippe Vandenberg, Jean-Paul Laenen, Joris Gekhiere, Raoul De Keyser, Rafael Buts, Jan Vercruysse en Bernd Lohaus.

Voorts is het CKV lid van de Werkgroep Privaatrechtelijke Archieven (WPA) van de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie (VVBAD, Berchem).

Mede dankzij de aanwerving van nieuwe medewerkers in 2019 zal het CKV dit netwerk verder uitbouwen.

2.2.2.6 Adviescommissie In 2018 werd een adviescommissie CKV opgericht, die fungeert als klankbord- groep waarin de erfgoedgemeenschappen de (dagelijkse) processen, instrumenten en prioriteiten kunnen toetsen en evalueren. Een eerste bijeenkomst vond plaats 10 september 2018 van 14.00 tot 17.00 u. in het M HKA, een tweede op 30 november 2018, 10.00-13.00 u. (Maurice Verbaet Art Center, Antwerpen). De commissie bestaat uit: Kaat Debo (ModeMuseum, Antwerpen), Katrien Mattelaer (lid Raad van Bestuur M HKA), Femke Vandenbosch (Studio Koen Van den Broek), Maurice Verbaet (Maurice Verbaet Art Center), Sofie van de Velde (Galerij Sophie van de Velde), Michel Vermote (Archiefbank Vlaanderen), Steven ten Thije (Van Abbemuseum, Nederland), Tijs Visser (0-projects). Voor M HKA volgen Bart de Baere (directeur) en Jan de Vree (hoofd Collectie) de vergaderingen mee op, voor CKV waren dat Evi Bert en 33 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws Centrum Cultureel (Internationaal I.C.C. het publicaties van voormalige collectie de volledige net zoals de voorzien M HKA-ensemblebank, in afbeeldingen van en beschreven volledig Waasmunster). Adlib, in registratie naast is, reeks Deze Waasmunster de Academie de van (GA van Galerij van verworven – Tijdschrift de Academie van van Tevens de tijdschriftenreeks volledige is Antwerpen. LLS (Brussel), Paper (Gent),Books Editions Art (Gent) editions Posture en gepubliceerd door Triangle kunstenaarspublicaties sets en volledige Aerts, en Nel Dufait Rein publicaties, van v.b.specifieke de kunstenaarspublicaties Verder collecties bijzondere van is de aankopen naar gegaan aandacht de leeszaal. monografieën in de collectie van opoog de verdere aanvulling boeken over/door en met dit de uit het collectie, referentiekunstenaars van op de ingezet verwerving vnl. is Voor collectievorming wat betreft meegerekend). (inbezoekers cijfer dit worden geen M HKA-medewerkers of M HKA-gidsen àrato week. per dag halve een elk van voltijds medewerker, vrijwilligers, en vier bijgehouden raadplegingen. het aantal van exact boeken nemen zelf te worden die kijken, bezoekers om ze in geen cijfers hier als komenbezoekers boeken ter die het inzage/onderzoek personeel, aan aanvragen materialen orde, in de de en helpen leeszaal mate het van in van mogelijke met verwerking de onderzoeksbibliotheek, houden door nodig hen naar verwijzen kers, indien medewerkers op externe beroep gedaan (o.a. jobstudenten). Zij helpen de bezoe bibliotheek. medewerkers de weer onderzoeks voltijds voor in de ingeschakeld werking op de derde verdieping. documentatiecentrum en op het de het leeszaal onderzoeks-de gelijkvloers en in handbibliotheek niveaus werkt: op twee dat2018 de jaar het M HKA-bibliotheek is tweede Kunst 2.2.3.1 Bibliotheek 2.2.3 89 Posts 2018–@ckvcentrum) 19 (start juni Instagram CKV @ckvcentrum Instragram over via Voorts zijn het CKV werkzaamheden berichtte eigen een websiteresearch/ckv; 2019 wordt gelanceerd. begin ‘Onderzoek’: de rubriek in https://www.muhka.be/ de website het van M HKA, 2019 voor zich stelde in op het Centrum CKV van tot voorbereiding deIn start Communicatie 2.2.2.7 onderzoeksmogelijkheden en opwins. quick en 2019 worden ingezet privé/publiek, op samenwerking op kunstarchieven in zo zal operationeel te concrete pakken, groep aan uitdagingen kleinere in Tevens het werdvan Centrum. afgesproken om vanuit de Adviescommissie bij de werkzaamheden te betrekken actief cultureel-erfgoedgemeenschappen dat biedt te de wisselen, jaar mogelijkheid meerderede twee actoren de uit binnen deze commissie van om de is samenstelling Bedoeling Stuyck. Jan Bibliotheekcollecties: omvang vorming, en verwerking de onderzoeksbibliotheek van 93 2018In kunst telt de afdeling wordt uitgevoerd door kunst één de afdeling Het binnen bibliotheekwerk wordt de leeszaal in een Voor bemanning en de permanente de werking 2017 in worden de werking van Na de vaste evaluatie een bibliotheek

Antwerpen).

voor

bibliotheek,

archief,

ensemblebank.

Vermits =+198 198 Van 0naar Volgers

leeszaal

zowel - -

— B o e k e n : Einde 2018 bedraagt het aantal boeken 36.760 exemplaren. Deze volledige collectie boeken is opgenomen in het registratieprogramma Adlib. Het overgrote deel is geregistreerd met een volledige titelbeschrijving, een kleiner gedeelte enkel met basisbeschrijving (titel en technische gegevens). Er wordt voortdurend met terugwerkende kracht ingezet op het vervolledigen van de titelbeschrijvingen. Verschillende deelcollecties zijn ondertussen eveneens opgenomen in de M HKA-ensemblebank, o.a. de kunstenaarspublicaties van de jaren ’80, de publicaties van het M HKA, de publicaties van het ICC, de artist novels, GA (zie hoger) … Ook de in het vorige jaar ontvangen boekenschenkingen (zie jaarverslag 2017) zijn verwerkt. De deelcollectie artist novels telt einde 2018 434 boeken, verwerkt in Adlib en ensembles.org. De volledige collectie is dit jaar doorgelicht en gecontroleerd op aanwezigheid en fysieke toestand van alle items. De deelcollectie artist publications (artist books & artist catalogues) is uitgegroeid tot 1.820 items. De publicaties, uitgegeven in de jaren ’80, zijn volledig ontsloten in Adlib, en opgenomen met afbeelding in de Ensemblebank (zie hoger). — Tijdschriften: Het aantal titels (± 970) is ongewijzigd gebleven, waarvan een 23-tal abonnementen op binnen- en buitenlandse tijdschriften. Stand van zaken excerperen op artikel: Volgende tijdschriftenreeksen (die niet meer verschijnen) zijn volledig geëxcerpeerd per artikel: Kunstbeeld, Artefactum, Kunsten Museumjournaal, Modern Panters, Stedelijk Museum Amsterdambulletin, M HKAzine, M HKA-krant en M HKA-gids. Aan volgende tijdschriftenreeksen (die nog verschijnen) wordt continu gewerkt: Artforum, Metropolis M, Flash Art, H ART. Ook is gestart met de verwerking van Kunst Nu, het tijdschrift van de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst, Gent. — Audiovisuele materialen: geregistreerd en beschreven in Adlib: 417 videotapes, 55 audio-Cd’s, 78 mini DV-tapes, 285 Cd-R, 399 dvd, 51 audiocassettes, 34 lp(vinyl), 10 singles, 11.744 dia’s. In 2018 is het extra nazicht en de controle van de dia’s, afkomstig uit de ICC-collectie (zie jaarverslag 2017), afgerond. — Tussenwerken: 75 items, beschreven en geregistreerd in Adlib, verpakt in aangepast papier en bewaard in dozen. — M HKA-persknipsels: volledig opgeschoonde collectie (72 ringmappen), die per artikel wordt geregistreerd in Adlib.

Fysieke reorganisatie van de kunstbibliotheek Door inplanting van een handbibliotheek op het gelijkvloers in 2017, en de verhuis van een 2000-tal boeken van de onderzoeksbibliotheek naar de leeszaal in de inkomhal, dringt zich een fysieke, plaats besparende reorganisatie op van de boekencollectie in de onderzoeksbibliotheek. Deze reorganisatie gebeurt in twee stadia. Een jobstudent (à rato van twee weken) zorgt voor een eerste, dringende verschuiving van een gedeelte van de boeken. Einde van het jaar wordt gestart met een volledig nazicht/opschoning/ verschuiving van het ganse boekenbestand.

Adlib: problemen In samenwerking met de leverancier van het registratieprogramma Adlib wordt een grondig nazicht uitgevoerd van zowel invoermodule als onlineversie.

2.2.3.2 Film Vandaag is de gehele kunstbibliotheekcollectie geïnventariseerd, beschreven en online beschikbaar via muhka.be en het Adlib Bibliotheek Systeem. Daarnaast is er ook de filmbibliotheekcollectie die de vertrekbasis vormt voor alles wat zich roert met betrekking tot de kennisvorming en reflectie omtrent 35 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws collectiemedewerkers behoud vte 2,3 ‘art-handler’. &beheer en 1vte Afdelingsverantwoordelijke, 1vte uit: Het bestaat personeelsbestand Collectiebeheer 2.2.4 http://adlib.muhka.be/film http://adlib.muhka.be/kunst https://www.muhka.be/nl/research/libraries-and-archives Gent MADFAC, SKI UA,van UGENT, KUL, bibliotheekDe werd door geraadpleegd, bezoekers 42 studenten voornamelijk boeken en tijdschriften. van helpen bij het invoeren vrijwilligers de Drie seren documentatiemappen. van met het zijn digitali gestart Twee vrijwilligers met de vrijwilligers. hulp van Zuid. foto’s, De Cinema diapositieven en negatieven werden gedigitaliseerd bibliotheekDe ook levert het van fotomateriaal voor de programmabrochures Fotomappen: filmfoto’s, diapositieven en negatieven (circa lopende 12 meter). op naam. mappen gerangschikt zijn ontsloten, de andere alfabetisch of thematische De land onderwerp. gebeurtenis, of personaliteit, regisseur op en zijn gerangschikt wordenDocumentatiemappen aangevuld dagelijks en andere publicaties. pers nationale de Belgische van scala een uit afkomstig Verder (circa zijn er duizenden knipsels lopende 60 meter documentatiemappen) zijn eveneens ontsloten en recensies hieruit de database. in Artikels gelimiteerd. niet is werken worden. worden Het dat aantal geleend kan aangevraagd niet kunnen moetenbetekent materialen geraadpleegd dat alle worden en de leeszaal in collecties worden ook zoekopdrachten en uitgevoerd waar door kunnen de terminologie dezelfde van wordt gemaakt gebruik collecties waarbij door alle beheert, het die M HKA voor bibliotheekmaterialen diverse ADLIB systeem voor de werking gehele &up-to-date bibliotheek. uniforme (ADLIB) informatiesysteem en doorgedreven een en gebruiksvriendelijk (02-04/2017) gecentraliseerd een M HKA realiseerde en nieuwe een werking verouderde database. Met het Filemaker op oog de infrastructuurwerken 41 lopende opgenomen abonnementen lokale een & in en knipselmappen landen), (afkomstig 51 uit verschillende tijdschriftentitels 796 en catalogi, boeken 10.000 bevat meer dan collectie De en nieuwe media. video film, 2018 Nieuwe aanwinsten 2.2.4.1 — de uit bestaat volgende visie Deze plan. elementen: collectiebeleids een in 2013 formuleerde in collectiebeleidsvisie een M HKA Middelburg. Vleeshal De van bewaargevingen 2langdurige alsook (zie bewaring 4), in hoofdstuk kunstenaars meerdere werken verschillende van hetmet M HKA eigen budget kreeg Van Gemeenschap aangekocht. de Vlaamse en multiples edities kunstwerken, en er werden kleinere 47 28 schenkingen, 1166 Gemeenschap, werken de Vlaamse uit via aankopen 12 waren Er 2018 3997 aanwinsten. steeg in met omvang naar De de 1267 collectie van eveneens Zuid wat handbibliotheek een is Cinema bibliotheekDe van de het overstap geïntegreerd volledig naar maakte filmbibliotheek De dezijn historiek: in Daarbij eveneens die worden verankerd gehanteerd, invalshoeken drie te kunnen. te wereld bekijken en aan vandaag van de multipolaire platform een om verleden als Dit avant-gardistische wordt gebruikt Vlaanderen. en in naoorlogse avant-garde Antwerpen in zijnde zij de geworteld is Inhoudelijk eigen de kunstscène, in heen.

… - -

— Een nadruk op het beeld, dat immers sinds midden jaren 1980 de centrale uitdaging is van kunstenaars als Luc Tuymans, David Claerbout, of Marijke van Warmerdam — Een nadruk op actie, kunst die vertrekt vanuit het performatieve, in Antwerpen startend met de happenings in de jaren 1960. — Een maatschappijbevraging zoals die de motor is van kunstenaars als Luc Deleu, Ria Pacquée, of Anne-Mie Van Kerckhoven. — Men kan deze invalshoeken ook als de drie assen zien die samen een ruimte bepalen: elk goed performatief werk zal ook een beeldkwaliteit hebben, een beeld heeft steeds een performatieve dimensie en elk goed kunstwerk heeft een maatschappelijk potentieel. Deze positionering verschaft het M KHA eigenheid en complementariteit ten overstaan van andere musea in Vlaanderen en de omliggende internationale regio.

De belangrijkste algemene principes die het museum hanteert bij zijn verwervingsbeleid kunnen als volgt worden samengevat: — Aanwinsten dragen inhoudelijk bij tot de collectievisie van het museum zoals uiteengezet in het collectiebeleidsplan; ook schenkingen en langdurige bruiklenen zullen in dit kader worden beoordeeld; — Het publiek wordt maximaal inzicht verschaft door het verwerven van gerichte referenties en van betekenisvolle items; er wordt niet naar encyclopedische volledigheid gestreefd. Aanwinsten zullen een maximaal hefboomeffect bewerkstelligen; ze betreffen ook symbolisch kapitaal en willen de duurzame impact van het publiek domein via dit engagement zo groot mogelijk maken; — Tenslotte wordt er in het verwervingsbeleid ook een aantal technische vereisten in aanmerking genomen, waaronder vooral toekomstige werkingskosten voor de te verwerven werken.

In 2018 kende de collectie ook een versterking van de internationale avant-garde uit onze regio in de jaren zestig en zeventig met nadruk op performativiteit en maatschappijkritisch engagement. Zo kon het belangrijke fluxus ensemble uitgebreid worden met werk van Emmett Williams, de Amerikaanse dichter, performancekunstenaar en medeoprichter van de Fluxusbeweging. Williams heeft altijd in samenwerking met collega’s de mogelijkheid gezien om zijn al erg vrije, niet-conformistische spel uit te breiden. Zo ook met Robert Filliou en Daniel Spoerri, twee kunstenaars die ook in de M HKA collectie vertegenwoordigd zijn. Het kernensemble rond de visuele en concrete poëzie werd de voorgaande jaren geleidelijk internationaal gecontextualiseerd, met toevoegingen van grafiek, schetsen en films van diverse visuele dichters. In 2018 verwierf het museum aanvullend werk van Alain Arias-Misson, die 6 panelen met documentatie over de 6 Public Poems die hij tussen 1968 en 2013 in België hield, schonk. Met dichter/kunstenaar Wilfried Wynants kwam het museum overeen dat zijn verzameling visuele en concrete poëzie integraal werd geschonken, inzonderheid grafisch werk van de Schotse dichter-uitgever en beeldend kunstenaar Ian Hamilton Finlay.

Uit onderzoek naar wat getoond werd in de avant-garderuimtes in onze regio, kwamen er gerichte aanvullingen. Zo verwierf het museum een geschilderde ronde houten staaf van André Cadere, die daarmee de grenzen tussen schilderkunst en beeldhouwkunst uitdaagde. Cadere staat symbool voor de hoge internationaliteit van de avant-garde scène in Vlaanderen in de jaren 1960 en 1970. Zo is ook de Nederlandse kunstenaar Jan Henderikse te beschouwen, die zowat overal ter wereld heeft gewoond, maar nu zijn tijd verdeelt tussen Antwerpen en Brooklyn. Henderikse was lid van de in de jaren zestig opge- richte Nul-beweging, die een rigoureuze kunst nastreefde, in contrast tot het toen heersende Action Painting. 37 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws Zowerd hetover David kernensemble van beeldbevraging. 2018In kon uitbreiden het de museum collectie met referentiewerken enkele Rein Terlinden Christophe en Nicocollectieprofiel, w.o. Dockx, Herman, Gerard het interessant zijn die in jongere van kunstenaars gerichte aanwinsten Narcisse avant-garde hebben door voortgebouwd, traditie 2018 met in schenking een op die de recente van kunstenaars verworven werdenEr ook kunstwerken op uitvoerde. ingrepen male met hout de Schelde mini vond dat hij hij langs en waarop op wandelingen Lohaus werkte meestal taal. van en het gebruik vooral het materiaalgebruik dat ook uitgebreid werdM HKA., met recenter werk Kenmerkend 2004. uit is nu het vervolledigen Deze het ensembletoebehoorden Lohaus in Fiszman. aan die depot werken Lohaus te bleken bevinden Bernd vroege van nog zich twee een In M HKA. en publicatie een in tentoonstelling een van onderwerp was Ercola Antwerpen. broedplaatsen in de 1970 jaren artistieke van een begin 1960, jaren eind –, Center Arts Research of Liberal Ercola –Experimental door 89 doorzet A 37 werd reeds 90 die gevoerd. de racismediscussie dat op ludieke Vergara, wijzeRecent werk Angel hij schonk van kunstwerk een sleutelrol speelde bij onder 89. en A 37 90 meer Wide Space White Gallery (dixit kunstwerken’ ‘bewaarder van Fiszman) Fiszman, Isi een van die archief het M HKA en verzorgt de 1960, jaren inventariseert in Vlaanderen scene in avant-garde het zijn kader van deBinnen onderzoek internationale naar het eigen medium. aan en ruimte tijd de tussen inversie relatie tot in stand en conceptuele fotografie, een Mesmaeker van brengt een benadering mail-art op 1975 wordt. 17H23, Met tegelijkbetrokken het variatie een werk 21 MARS in de kijker van actief ook de blik waar gang in denken visueel vormeen van en het plezier werken het Haar van kijken. zetten eerder de uit voort ervaring Jacqueline gaat het concept conceptuele aan is kunst, verwant voor praktijk Hoewel haar avant-garde internationale een context in die te situeren zijn. kunstenaars versterkt met 2018 landelijkeIn punctueel referentie werd de collectie de kermis. van het geluksspel deze waarbij in omzet ze het tijd, van opvissen veranderlijke onderwerpen identiteit de op zwaarste van een in en metissage migrants’, ze voor die recente van ‘Het creëerde, Vlot’ zet thema ze haar ‘Pêche aux recente video-installatie haar opmat. In met mannennaam een en straten of pleinen instellingen eigen waarbijaanvatte lichaam ze met haar 1968 ze in die bekendvoornamelijk voor MesuRAGE-performances de reeks ORLAN kunstenares Franse De Werk Ben de jonge van kunstenaar de voor van symbool stond immers nazi-architectuur indrukwekkende de stadion met macht. Het van zijn Olympisch en zijn architectuur EMPIRE, Berlijn (zij in van worden realtime). in gedownload te uit volgen,jaar die de kijker ziet precies als dezelfde weersomstandigheden Het verloop Berlijntime. 1936 in, uit en dag stadion nacht, jaar van real is in breid met toont monumentale een het het die projectie van olympisch verval de klassieke vertaalt hij de kunstgeschiedenis, voortdurend naar hij verwijst zijn verschijnt. In werken droom een eigen een en werkelijkheid maken als die geladen en leesbare werken beelden. naar De hij evocerenstreeft schoonheid palet overkomen,naïef Met gesofisticeerd. kleurrijk een zijn ze picturaal Hoewel de werken aan. op het eerste zichtbeeldbevraging eenvoudig en zelfs het grootsheid van derde rijk.

Dufait. met samen het onderzoek naar schenking tweede een 2018In hing op de gedachte de van wraak vorm van uiterst een langzame Het is

Tordoir

Mesmaeker maquettes de uit ’90. jaren 100-tal een van Ook enkele vloeit vooraf, het maar werk een noodzakelijk niet Zestaat recente een schonk installatie.

Sledsens sluit bij deze categorie van

Claerbout -

uitge - - genres van de schilderkunst – het portret, het stilleven, het interieur, het landschap – naar de beeldtaal van zijn eigen utopische universum

De Stichting De la Salle Noord-België schonk het M HKA bijna gans het beeldend oeuvre van architect en kunstenaar Alfons Hoppenbrouwers (1930-2001). Vanuit een interesse voor Gestaltpsychologie, barokmuziek en architectuur ontwikkelde Hoppenbrouwers geometrisch werk waarin hij onderzocht hoe abstracte opposities en cognitieve opstellingen van wiskun- dige berekeningen vorm genereren en kleur kunnen ordenen. Het geschonken oeuvre omvat een 1000-tal schilderijen op houtvezelplaten Unalit.

M HKA bouwde door eerdere engagementen in diverse bewegingen een substantiële kunstcollectie op uit de voormalige Sovjet-Unie, die zingevend kan worden ingezet binnen een Euraziatisch perspectief. In 2018 kende de collectie een uitbreiding met enkele aanwinsten van kunstenaars uit de Moskouse kunstscene, w.o. een reeks collages van Evgeny Granilschikov. Van de video- en nieuwe mediakunstenaar Dimitri Venkov werden via het samenwerkingsverband met de Moskouse V-A-C Foundation videowerken verworven, ‘Krisis’, een filmisch re-enactment van een Facebook-discussie tussen Russische en Oekraïense kunstenaars na de afbraak van het Lenin-beeld in Kiev tijdens de protesten in Maidan. Het debat onthult een samenleving die diep is verdeeld door geschiedenis, politiek en esthetiek. Eveneens via de V-A-C Foundation verwierf het museum werk het kunstenaarscollectie Where Dogs Run, Ruslands meest vooraanstaande groep mediakunstenaars. Hun multimediale installaties komen vaak tot stand door een combinatie van quasi wetenschappelijke onderzoeksinstrumenten en hypermoderne technologieën. In de installatie wordt de tekst van de Russische grondwet door een machine omgezet in morsecode, die vervolgens in de vorm van waterdrup- pels op hete strijkijzers druppelt. Op deze manier wordt de talige informatie omgezet in waterdamp, waarbij tegelijkertijd de geprojecteerde tekst eveneens geleidelijk verdampt.

Van het uit Sint-Petersburg afkomstig kunstenaarscollectie North-7 verwerft het M HKA een vier meter hoge installatie, een installatie in de vorm van een tempelfaçade. De groep houdt zich vooral bezig met onderzoek naar collectiviteit binnen één project; interactieproces als een artistieke verklaring; suprematie van het experiment over de uitkomst. In hun meest recente project The School of Active Drawing en Performative Posing wordt de reguliere studiepraktijk een experiment in plastische choreografie. Begonnen in de voortuin van de Academie voor Schone Kunsten, werd het project verder uitgebreid naar de ruimte van de Sint-Petersburgse Ovcharenko Gallery. Met “North-7 museum” maken ze voor M HKA een eigen museum.

Met haar delicate esthetiek slaagt die Moskou wonende Sveta Shuvaeva erin zich los te maken van de Sovjet en post-Sovjet stilistische taal en haar eigen idioom te ontwikkelen. Zij reageert op de hedendaagse trend van kunst die zich beweegt in het decoratieve, het mooie en het vrijblijvende. Op verschillende manieren brengt de kunstenaar relevante kwesties naar voren, zoals geweld tegen vrouwen, gelijkheid, een gebrek aan inhoud, architectuur zonder doel. Met de installatie ‘Lake View Special Offer’ die volledig uit papier is opgebouwd, refereert ze naar een reclamecampagne voor de verkoop van onroerend goed, die inspeelt op de hoop van een prachtig leven.

Daarnaast deed het museum in 2018 enkele opportuniteitsaankopen van kunstenaars uit de scenes die aandachtsgebieden zijn voor het M HKA en van referentiële kunstenaars van elders die passen in dit collectieperspectief, zoals de Georgische kunstenaar Thea Gvetadze, de uit Iran afkomstige Nazanin Fakoor en Ho Tzu Nyen uit Singapore. 39 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws depot. het externe in colli per Katoen van afmetingen Natie lijst een met alle het M HKA worden, en krijgt verhuisd de stuks laatste verhuisDe 2019 2018, werd afgerond niet zullen in in worden aangemaakt. nodig. werd Er lijst een indien bijgehouden nog die moeten nieuwe kisten van werden verder en vernieuwd ook gereinigd en verpakkingen kisten Alle Restauratie/conservatie). (zie aangetast effectief 2.2.4.4 rubriek 4Kunstwerken bleken of insecten. schimmels schade door micro-organismes, Bijkomend gecontroleerd op materiaal werden met de meeste organisch kisten met samenwerking Katoen werd dit Natie in rechtgezet. registratie, fout. depotvaak Ongeveer 10 procent in had fout een de de collectie van in werk per was colli ontbraken en labels het Katoennatie, aantal van vaak te uit bleken voeren. Er veelinventarischeck fouten het stockbeheer te in zitten weken enkele ter plekkeom Lambrechts volledige een Christine blok ging 3, blok van Katoennatie verhuis 20 naar interne in een van aanleiding Naar 2019. het in leverde. van systeem aanpassingen Dit moet resulteren in onderzoek opgezet over data het HVAC-systeem, alle collectie waarvoor met golden. werd samenwerking FoCI ook In extern een klimaateisen strenge waarvoor Sanguine, vanwege voornamelijk dit de baroktentoonstelling de zalen, van 2018In werd het er het veel beheer zorg van klimaat besteed aan Preventieve 2.2.4.3 voor overzicht volledig een het van bruikleenverkeer. 4.4 Zie hoofdstuk (zie Geel te van Dimpna verhaal Het 11.3). hoofdstuk Een bijzonderKassel. II. muros presentatie Gate Middle project de extra betrof werd tentoongesteld te het Fridercianum in AMVK van en selectie een Sevilla, Contemporaneo de te Arte het uitgeleend Andaluz Centro aan tentoonstelling VS; het ensemble Fabre Jan en performance het werd de kader Stigmata van in door rondreis een de maakte E! Durham Museum Het Jimmie ensemble van met samenwerking Woonzorgcentrum Immaculata/ dekader duurzame van Coherentetentoonstellingen. delen werden de uit het collectie uitgeleend in en 212 werken 27 lokale tentoonstellingen, in 26 internationale in ingezet werden Er 55 werken deof uit M HKA-collectie semi-publieke instellingen. 27 publieke aan en/ bruikleen 195 langdurige werken in de collectie van zondercollectiepresentaties, evenwel 2018 M HKA In gaf deze te hinderen. complementair de aan door beleid een collectie-inzet van te maximaliseren de zichtbaarheid is de collectie van het van bruikleenverkeer doelstelling De 2.2.4.2 Bruikleenverkeer nieuwe aanwinsten. 4voor overzicht Zie hoofdstuk volledig een van kunstenaars. diverse van werken, en multiples hetedities kleinere enkele museum verwierf Daarnaast Bosco Sodi. en Eranosian, Ysbrant,Sofie Muller, Tamara Matyn, Michel Van Artur San, zijn werken de o.a. collectie Pamela aan Brandt, van toevoegingen Andere

conservering 2.2.4.4 Restauratie/conservatie Afronden waterschade 2017 Alle openstaande schades die in 2017 werden veroorzaakt door een waterbreuk dichtbij het kelderdepot, werden in 2018 afgerond. Papierrestauratrice Valerie Sizère bracht de laatste werken binnen, waarna het dossier bij de verzekering kon worden afgesloten.

S0537_05 Jef Lambrecht 365 poezie zijdepapier, 365 vellen s.d. lichte verkleuring van papier Panamarenko Zonder titel 37 posters en affiches golvingen, verkleuringen, kringen Affiche Clint Burnham Clint Burnham papier, kader schade enkel aan passe-partout BK7413_M271 Sven t’ Jolle Table de Matieres dialectiques editie op papier 1987 golving, lichte verkleuring

— Patrick van Caeckenbergh – De Hemelpoort (KIO_2003_004) De restauratie van de voetstukken van De Hemelpoort, opgestart in 2017, werd dit jaar afgerond. — Suchan Kinoshita – Honingklok (M00296) Tijdens manipulatie van de Honingklok trad er glasbreuk op in het middengedeelte van de zandloper, waarna het werk onherstelbaar werd verklaard. Een nieuwe klok werd geleverd augustus 2018. — Fred Bervoets – Landschap (BK00266) Het schilderij werd jarenlang in slechte omstandigheden bewaard, waardoor het vuil werd en een aantal lacunes in de verflaag waren ontstaan. Mia Vandekerckhove restaureerde het werk, waarna het in depot kwam van het M HKA. — Kozaric – Found Sculpture (S0423) Tijdens de tentoonstelling Middle Gate II, viel het bovenste sculptuur van het onderste, waardoor het schade opliep. Aangezien het hout door invloed van weer en wind sowieso in slechte staat was, werd gekozen voor een gedeeltelijke vervanging van de houten blokken die het beeldhouwwerk vormen. — Berlinde De Bruyckere – Spreken (S0269) Na een bruikleen werd een kleine barst op de rug van de voet van één van de sculpturen ontdekt. Omdat er ook al een aantal dekens loskwamen en de gehele structuur minder stabiel stond, werd geopteerd voor een grote restauratie waarbij de interne structuur wordt verstevigd, de dekens weer worden vastgenaaid en de waslaag overal hersteld. Deze restauratie zal doorlopen in 2019 en word uitgevoerd door het atelier van Berlinde De Bruyckere. — Jimmie Durham – A Dead Deer (BK6913_M159C) Een kort, geverfd touw van kokosvezel aan de kin van het sculptuur brak middendoor af en moest weer aan elkaar genaaid worden. Joke Van Der Meersch voerde de restauratie uit, en verstevigde ook de andere fragiele touwtjes die aan het werk bevestigd zijn. — Sigifride Bruna Hautman – Since I know, you cannot sit on a cloud (BK5490) Wegens de fragiliteit van het gebruikte materiaal (gips) en de onstabiele interne structuur van het sculptuur was er veel schade aan de buitenzijde opgetreden. Narcisse Tordoir herstelde de twee onderdelen, en probeerde ook om de structuur te verstevigen, om nieuwe schade te voorkomen. — François Curlet – Chanter L ’Enfer (BK7731_M480) Tijdens de demontage van het werk brak een stukje van een kapstok af, het metaal was een composiet materiaal, waardoor er moest gewerkt worden met lijm en een verbindingsstuk om het geheel weer stevig te maken. 41 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws — — — — — — — — Katoen Dit werk werd teruggevonden niet de bij na inventariscontrole VanJan plus-Minus –Energielijn Munster is zodat hetmaandag, werk nooit collectiepresentatie de uit permanente oude van Dit en gebeurde nieuwe op duimspijkers. steeds mengeling de oude Fabre, Jan doorrestauratieatelier van duimspijkers een verving verloren zijnhet restauratoren al glans Een het team was. Angelos, van los. Verdersculptuur leed het werk onder stof en oxidatie, waardoor het van veelWegens duimspijkers de lijm kwamen van veroudering het Dromen FabreJan aan (BK6962) –Ik, later bleek werd er geenschade zichtbare te zijn.Natie. kist De Na inspectie het depot in Katoen vanop hoogte grote van zijnHet kist, in werk viel, (BRGR02) 80x20 cm polyuréthane VermeirenDidier bloc –Un un bloc de sur de 80x20 cm pierre 2019. worden en behandeld in gereinigd schade. zichtbare Het werk weinig is Er zal het vilt. in ingevreten zich hoed met werden zij bezem, een hadden dode motten aangetroffen, werden geopend, bij onderdeel, één de een installatie van kisten Alle –Holy Heck (onderdeelKatie Hauruck hoed) werdenDeze door nadien eigen medewerkers vervangen. de voorzijdes. plexi van twee in er barsten kwamen Middlegate II muros presentatie het van werk de extra Tijdens in de ophanging Vertessen (BK007956) Lola –MM Liliane 2019. wordt in restauratie De opgestart aangetroffen. dooropgevreten de werden Er motten. geen levende exemplaren onder en de bovenaan stoelhet werd werk, de veel bekleding van Bij controle Katoen Natie in bleek er veel schade door motten aan WoodrowBill –Bible Blood (BK5761_M86) 03.95 330 /II AH 06.96 425 AH 03.94 282AH 10.96 436 AH 97500 (overlapping) 12. AH 580 03.00 (Plooien)AH 2 420 05.96 AH 02.90 83AH (3000) 07.99 560AH 08.97 476 AH kunstwerken: Lijst betrokken de werken van ties op zich. (verbonden met Katoen restaura Natie) en kleine de reiniging namen Hoppenbrouwers.Alfons restaurators De de Phoebus van Foundation er optrad veelwaardoor bij van glasbreuk de schilderijen ingekaderde om, palletbox Tijdens Katoen de verhuis kartonnen een Natie in viel HoppenbrouwersAlfons tule. extra scheur.zo grote een werd Deze met en opnieuw verstevigd genaaid en veroorzaakte het van sculptuur op de Byars linkerarm James Lee van Een bezoeker stapt de de tijdens overzichtstentoonstelling presentatie in (S0096) (shadow man) Terrestrial –Extra Byars James terrestrial Lee extra of an

gehaald.

vervangen.

Natie. -

2.2.4.5 Objectregistratie Verbeteringen inzake de basisregistratie van de museumcollectie werden ook in 2018 verder gezet. De basisregistratie is uitgebreid met de registratie per object van standplaatswijzigingen, interne en externe tentoonstellingen, en langdurige en tijdelijke bruiklenen.

2.2.4.6 De Vrielynck collectie Door het wegvallen van de collectiemedewerker die instond voor het beheer en ontsluiting van de Collectie Vrielynck, is de werking rond deze deelcollectie tijdelijk stopgezet. In 2015 echter werd een samenwerkingsverband aangegaan met de onderzoeksgroep Visuele Poëtica van de Universiteit Antwerpen en maken we deel uit van een Europees Cultureel Erfgoed project (http://www. jpi-culturalheritage.eu) omtrent de magische lantaarn. Projectleider van dit project is Frank Kessler van de Universiteit van Utrecht (andere partners zijn de Universiteiten van Exeter, Girona en Salamanca). De UA wierf voor dit project voor een periode van twee jaar een deeltijdse onderzoeker aan die onder meer de collectie magische lantaarn en slides van de Vrielynck Collectie verder zal ontsluiten, toevoegen aan Ensembles alsook aan een internationale digitale databank (LUCERNA: http://www.slides.uni-trier.de/) en zichtbaarheid geven d.m.v. publicaties, workshops en conferenties. Het Europees netwerk zou de collectie een grotere internationale zichtbaarheid geven en een standaard ontwikkelen voor de archivering en bewaring van dit soort cultureel erfgoed. In 2018 kende dit project een verderzetting. In het kader van een festival werden 7 Magische Lantaarns van de Collectie Vrielynck uitgeleend voor het project ‘CITY/ LAND’ van Sara Vanaght in het Kaaitheater te Brussel.

2.2.4.7 Panamarenkohuis in de Biekorfstraat Het Panamarenkohuis werd in 2013 volledig ontsloten en is publiek toegankelijk (zie ook hoofdstukken 2.4 en 12). In 2013/2014 werd op inhoudelijk vlak de inventarisatie van de vele documenten, foto’s en objecten die in het pand werden aangetroffen op een behoorlijk peil gebracht. In 2019 zal de inventarisatie in de diepte verder worden uitgewerkt, en zal er een aanzet tot een visie worden ontwikkeld met een overzicht van het reeds gevoerde onderzoek, het in beeld brengen van de basisstructuur onderzoekslijnen binnen het oeuvre van de kunstenaar, en de opzet van een meerjarenplan om de diverse archieven volgens deze lijnen verder te ontsluiten.

2.2.5 Content Management / Digitale Werking 2.2.5.1 Ensembles.org Het M HKA is een museum voor hedendaagse beeldende kunst, film en beeldcultuur. Het is een open ontmoetingsplaats van en voor de kunst, de kunstenaar en het publiek. Het M HKA ambieert een voortrekkersrol in Vlaanderen en een internationaal profiel voortbouwend op de Antwerpse avant-garde traditie. Het M HKA overbrugt de verhouding tussen artistieke en brede samenlevingsvragen, tussen het internationale en het regionale, kunstenaars en publiek, traditie en vernieuwing, reflectie en presentatie. Centraal daarbij staat de collectie met verwerving, beheer en onderzoek. M HKA Ensembles (ensembles.org) vormt sinds 2010 een belangrijke digitaliserings-inspanning van het M HKA. Dit webplatform heeft als doel de kunstwerken en kunstenaars beter te contextualiseren met behulp van nieuwe media; het onderzoek en de kennis dat we verzamelen te bewaren en te ontsluiten. De toepassing werd tot twee jaar terug in het museum ontwikkeld, vandaag wordt de technische ontwikkeling uitgevoerd door 10to1 in Antwerpen. Om de ensemblebank succesvol te maken heeft het M HKA een aantal parallelle inspanningen gedaan. Het kunstwerk ‘tot leven doen komen’ door te verbinden en te contextualiseren heeft pas zin wanneer je over de grenzen van de instellingen werkt. M HKA wil ensembles.org zo breed en internationaal mogelijk opstellen in het veld. M HKA ontwikkelde in 2015 de bestaande software verder, met als 43 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws gerestylede en meer een & interactieve –en kunstenaarsteksten collectie vriendelijke 100.000 van minimum de Duitstalige. en alsook gevolgd de door Franstalige de Nederlandstalige, 2017). in (3:06 min. min. 2:44 (25,9% 2017) in terugkerende met bezoekers gemiddelde een browsetijd van door Heroku. (PaaS),Heroku S3). Amazon (PostgreSQL) database De wordt eveneens gehost Cloud the bij gehuurd (Amazon wordt in dienst Amazon.com tuur als EC2 via GithubVia wordt en infrastruc beheerd. De derepository bewaard code in rqrcode-rails3. geocoder, friendly-id, country_select, postmark-rails, per_trail, delayed-job, pa client_side_validations, httparty, hirefireapp, rdiscount, paperclip, acts-as-taggable-on, aws-sdk, rqrcode, rmagic, jquery-rails, ginate, versie 3.1.10 we het volgende van framework en gebruiken gems: pg, will_pa framework). 3en CSS Javascript (JQuery 5, Momenteel we HTML draaien van (RoR). Ruby is ondat Rails we gebruiken Verder gemaakt wordt er gebruik webapplicatie, een Ensembles is Ruby. in geschreven M HKA Het framework documentatie Technische 2.2.5.2 toepassingen met opengesteld andere kan op wordendie termijn uitwisselen of kan data denermusea, mogelijkheid te bieden de slag met databank teeen aan gaan of part archiefinstellingen kunstenaars, zoals partners externe doelstelling 114.474 Voor we 88.550 2018 kunnen Statistieken 2.2.5.3 Service auteursrechten op zijn plaats is. en voor aandacht informatiebeveiliging het speciale aspect en de gebruiker M HKA worden tussen samenwerkingsovereenkomst een zodat beheerd, via en spreiden. de applicaties kan infrastructuur en het de beheer van de kostendoordat voor M HKA de infrastructuur beheerskosten Beperkte zijn voor mogelijk de gebruiker IT-infrastructuur. te complexe een noch beheer doen noch investering, hoeft van is, eigenaar worden gesteld. beschikbaar totaalpakket als of applicaties zowel die functionaliteiten de front-end en back-end bedienen beheren en alle dezelfde ontsluiten weg. via hun Hierbij data kunnen hun internetbrowser tot toegang via het platform en krijgen Gebruikers de ‘cloud’. in volledig zich de applicatie bevindt softwareoverdracht, over het bij de internet software benadert de aanbieder onderhoud voor en beheer,aanbieder zorgt installatie, de gebruiker SaaS- met De combinatie andere eventueel parameters. in af, maand per sluit bijvoorbeeld maar te contract een schaffen, aan niet de software hoeft wordt dienst Een gebruiker aangeboden. online een als die software is ( buitenland en binnen- in en organisaties middelgrote kleine externe stellen aan willen Dit beschikbaar betekent diensten onze termijn dat we op middellange te stimuleren. onderzoek netwerkverband in multi-disciplinair reerd 2018: aanbieden ensembles.org om hetDoelstellingen extern gestructu weVoor op een en mikken 12,5% 2019 van verwachten we stijging een applicatie wordt het jaar dit meestSinds geraadpleegd de Engelstalige Dit betekent ook 88,1% eigen huis in hierbij dat de alleen Een aandachtspunt is gegevens niet voordeel dat voor als deze, heeft doordat de gebruiker geen hij EAAS sessies (83.266 in SaaS als afgekort , vaak

front-end. AService Ensembles As

(API).

door op publieks open focus een data; gebruikers

2017) (62.532 2017) in met tellen gebruikers (74,07% 2017) in en 11,9% nieuwe gebruikers en on Demand , ook Software wel eens

427.329 / a as gebaseerd op Software EAAS (355.957 2017) in paginaweergaves.

geen “fysieke” is . Er genoemd, - -

- - - -

PLATFORM / ensembles.org – 2018 Gebruikers 88.550 Nieuwe Gebruikers 88.150 Sessies 114.474 Paginaweergaves 427.329 Sessieduur 00:02:44 NL 45,77% FR 7,62% EN 27.47% DE 3,32%

2.2.5.4 Webplatformen

Onderzoek werd door M HKA vanaf het begin niet als een afzonderlijk domein gezien maar als een transversale verantwoordelijkheid. Dit is een fundamentele inzet. Er kunnen ook relevante inzichten komen vanuit de publiekswerking waar men merkt dat bezoekers inzichten aandragen en waar men formuleringen zoekt die bruggen naar bezoekers slaan, en bij de technici voor wie een kunstenaar schetst wat hij precies wil en waarom. Ook deze dienen geborgd te worden, toegevoegd aan het weefsel van inzichten. M HKA wil zijn hele werking maximaal een kwaliteit geven van handelend denken en denkend handelen.

Omdat resultaten op zoveel mogelijk manieren dienen te renderen en duurzaam verder in de toekomst moeten kunnen worden ingezet, werd meteen voor een digitale basis gekozen. Onderzoek gaat zo niet verloren. Als strategische kerntaak van zijn onderzoek-gedreven museale werking ziet M HKA de toevoeging aan databases van een inhoudelijk structurerende laag. Deze kan zowel uitdrukking zijn van onderzoek als een publieke ontsluiting ervan worden. M HKA kan hierdoor zowel onderzoek onthalen als het aansturen of een reële inbreng hebben in onderzoek dat in samenwerking gebeurt. Deze aandacht voor een dergelijke structurering van databases maakt het ook mogelijk dat diverse afdelingen van het museum een inbreng hebben en dat in de dagelijkse werking inzichten worden toegevoegd en geformatteerd die een basis kunnen zijn voor verder onderzoek later. Dit kan ook gesystematiseerd worden: de werkpraktijk kan bewust geredigeerd worden en zo een basis vormen voor onderzoeksinspanningen. Zowel de inhoudelijke informatie, de structurering als de ontsluiting ervan kunnen incrementeel groeien. 45 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws

— — gericht inzichten van op formattering specifiek die zijn er echter ook instrumenten gebeurde, dient scan erbij te sluiten. Daarnaast aan 2015 opportunity een in waarvoor gebouwd software, de hele van en institutionele ook het reviseren 2016zijn. nieuwe De website werd op ensembles.org gelanceerd is begin die uitgelijnd deze waarop outputgerichte ontwikkelingen het kerninstrument zijn capaciteit tot output meer een te krachtige komen. Ensembles.org is stellen om staat het binnen die uit in geleidelijk bouwt instrumenten M HKA teit voor die het gehele veld dient te worden aangepakt. resolutiebestanden op die het net worden. ontsloten priori een Dit is kunnen koppelt lage aan archivering DAM-systeem een dat goede een digitale aan de koppeling om met goede koppelingen andere systemen, om te beginnen gaan daarvan belangrijkste De eco-sfeer te laten draaien. musealeeen digitale doorklikken. meer complexe kan teksten naar vriendelijke informatie eenvoudige van over communicatielagen gebruiker publieks digitale een dat wel publiek worden,zijn noodzakelijk ontsloten zodat niet kunnen maar onderzoeksresultaten gekoppeld zijn. Punctuele elkaar de onderzoekslaag aan automatisch te ontsluiten en te verwerken. complementgedreven de groeiende steeds mogelijkheden om naast data onderzoek- kwalitatief een is of ensembles. inzet Deze structureringen evenementen vervolgensworden zingevende diverse gerelateerd in kunnen worden items, De actoren, geannoteerd. en ook die kunnen –, en tekstueel –visueel assets digitale geïdentificeerd en voorzien aantal groeiend een van Items, actoren, en evenementen worden incrementeel kunnen te structureren. te behouden dat erop om enCMS hun en formattering inhouden gericht is beeld werd doorverklaarde volgende een medewerker opnieuw geselecteerd. keer b.v. ontoereikend het aangehouden door niet maar de kunstenaar gebeurde werd die volgende een beeldkeuze een met kunstenaars; werkingen zijn Het samen zag in hetzelfde archivering. voor digitale mappenstructuur opgezette – kondenniet worden –administratief 2005 teruggevonden de in in en helemaal soms moeizaam inhouden werden, en dat aangemaakte hermaakt publiek te maken. effectief deze onderzoeksinspanningen de verbonden database in zoekslagen worden worden en zo toegang een om met de onder- kunnen en publiekswerkingsinspanningen Communicatie- om streven deze capaciteit naar steeds ontsluitbaar en ontsloten te maken. (downloads =1534) (downloads =6) platformen (andere muhka.be via Downloads cijfers de tentoonstellings gelden via eigen en wordt 2017/2018 door Projects Project in liseerd de verder in ingebed 2015 ze werd geoperationa in Internationale, De van de partners tussen samenwerking een als opgestart 2014 werdformen in zijn. werking Deze onderzoekplatformen digitale E-books org gestoeld onderzoek. op ensembles. van worden gebouwd publieksgerichte een vertaling als zodat dergelijke sites snel hiervan kunnen 2015 met formattering een in M HKA startte 2012, opgezette sites vanaf met casuïstisch opgedaan onderzoekoutput te hebbentureerde rond Na onderwerp. een ervaring zijnEr nog heel wat in stappen te om zetten ensembles.org optimaal Bijzonder en ook dat is de museale publiekswerkingslaag de inzet aan 2011 ensembles.org; het in projectplan een formuleerdeDaarom M HKA voortdurend vaak inhouden zijn merkte dat werking in M HKA het er museum zal publieke en presentatiegerichteAls instelling publications/detail/1-sanguine-bloedrood-luc-tuymans-on-baroque Sanguine publications/detail/3-middle-gate-ii-the-story-of-dymphna Middlegate

zijn:

werking. onderzoekplat digitale van verdere een doorwerking kunnen ; https://www.muhka.be/research/publications/online- ; https://www.muhka.be/research/publications/online-

< 250 ) outputdoel zijn logisch een voor gestruc ------— EAAS of ensembles.org 2.0. staat toe dat de ensemblesoftware ook wordt aangeboden aan derden, waarbij M HKA webruimte ter beschikking kan stellen zonder er zelf toegang toe te hebben of met beperkte rechten in een samenwerkingsverband.

2.2.5.5 Digitale bezoekersaantallen – Onderzoeks– en tentoonstellingsplatformen amvk.ensembles.org

PLATFORM / amvk.ensembles.org – 2018 Gebruikers 2304 Nieuwe Gebruikers 2297 Sessies 3530 Paginaweergaves 18.594 Sessieduur 00:05:03

hugoroelandt.ensembles.org

PLATFORM / hugoroelandt.ensembles.org – 2018 Gebruikers 435 Nieuwe Gebruikers 431 Sessies 478 Paginaweergaves 981 Sessieduur 00:00:59

middlegate.ensembles.org

PLATFORM / middlegate.ensembles.org – 2018 Gebruikers 791 Nieuwe Gebruikers 791 Sessies 1195 Paginaweergaves 5759 Sessieduur 00:03:36 47 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws moet hetwerd mogelijk uitgebreid. manier zijn die om Op gedurende elke worden verder gezet en de pool met medewerkers het die publiek bevraagt de komende zal samenwerking De jaren destilleren. conclusies te uit kunnen verzamelde De resultaten nog te om zijn peilen. te er beperkt daarom lingen, om tijdelijke het tentoonstel jaar, de volledige gelukt de drie tijdens duur van het is niet tot de oorspronkelijke bezoeker. bedoeling tegenstelling In M HKA deverder van gewerkt met bevragen Toerisme voor Vlaanderen het kwalitatief 2018 in is benadering de Naast deze bezoekers. betalende van kwantitatieve de herkomstleerd beeld hebben en leeftijdscategorieën de aantallen, van (inkomsttarieven) en en de herkomst) (leeftijd persoonsgegevens gedetail een de waarbij we kassagegevens tabel van op basis analytische een Het is resultaat houden over geëvalueerd bezoekers en bijgesteld. werd onze de rapportering 2018 In werden te gaan. de worden gegevens die publieken dialoog bijge in te de data verzamelen nodige én met het onze is belangrijk dezeop vragen al te volgen en/of ze vervolg een bezoek? te plannen vinden antwoord een Om verder overwegen het M HKA ze hierna en zullen meteen verwachtingen die komen het museum? ze verwachtingen naar welke Komen over- hun bevinden Welke dete kennen. oorsprong en met bezoek een aan van motieven liggen de diversiteit is je bezoekers van hierin Cruciaal bezoeker en museum. tussen mogelijk blijvende een waar te maken en connectie daar ken te prikkelen tegemoet te komen werking deze diversiteit grote haar aan en de vele publie om in publiekswerking de afdeling van de Het taak is bezoek. een van setting doorheen variëren de of tijd de reden voor kunnen ofof de zijn verwachtingen hebben verwachtingen ook verschillende bezoeker Eén bepaalde kan werking. zijn ze koesteren die hetde en van museum de verwachtingen ten overstaan vooral ook ze zijn welke te duiden, zowelumbezoeker maar wie wat betreft over ‘publieken’. onze Het laat toe de bijzondere diversiteit onder de muse homogeen één als publiek zobestaat iets Omdat er niet spreken we liever publiek verbindt. echter term De is zeer en algemeen eerder beperkend.elkaar tot met relatie De het teams publiek wat is de verschillende dendaagse kunst. en hen te met enthousiasmeren voor het M HKA hete laten kennismaken doel om zo veel als mogelijk en heeft mensen en Publiekszorg Bemiddeling Communicatie/Marketing, de uit bestaat teams publiekswerking afdeling De Bezoekers 2.3.1 2.3 Sessieduur Paginaweergaves Sessies Nieuwe Gebruikers –2018 /vac.ensembles.org PLATFORM Nieuwe Gebruikers –2018 /sanguine.ensembles.org PLATFORM Sessieduur Paginaweergaves Sessies

vac.ensembles.org sanguine.ensembles.org PUBLIEKSWERKING Gebruikers Gebruikers 646 688 00:00:44 00:06:45 - - - 1009 7450 688 646 646 - 501 - - campagne publieksbevragingen te organiseren. In het kader van het in kaart brengen van de verschillende bezoekersprofielen en verwachtingen van onze publieken werd afgelopen jaar ook een interessante samenwerking in kader van een masterproef Cultuurmanagement succesvol afgerond. In kader hiervan werden voor het eerst verschillende personae voor het M HKA opgesteld en werd voor elke personae een bezoekerscyclus opgesteld. De bevindingen van de bezoekerscycli vormen voor alle teams binnen publiekswerking nuttige en verrassende aandachtspunten waar op korte en middellange termijn dient op verder gewerkt te worden. Voor de ontwikkeling en uitwerking van het publieksaanbod, dat wil tegemoet komen aan onze verschillende publieken, wordt er steeds vertrokken vanuit het artistieke programma van het museum. De verschillende presentaties vormen het vertrekpunt voor de communicatie en bemiddeling. De programmatie in 2018 kende een paar opvallende presentaties die beschikten over een bijzonder potentieel inzake bereik van het M HKA kernpubliek van kunstkenners en -liefhebbers maar had tevens potentieel naar een breder publiek, zowel nationaal als internationaal.

2.3.2 Uitdagende en veelzijdige programmatie De aftrap werd gegeven met de tentoonstelling AMK. Anne-Mie Van Kerckhoven (ook bekend als AMVK) is een kunstenaar van een bijzondere complexiteit. Ze is geboren in 1951 in Antwerpen, waar ze nog steeds woont en werkt, en sinds de jaren 1970 actief is als beeldend kunstenaar, grafisch ontwerper en performer. AMVK heeft de afgelopen jaren belangrijke internationale bekendheid verworven. De tentoonstelling bood een genereuze inkijk in een uitgebreid oeuvre, zijn visuele kracht en verfijning. Ze had als doel AMVK voor te stellen als een innovator van vormen en vertolker van stemmingen – voor de bloedbaan van de samenleving als geheel. De nabijheid van de kunstenaar is steeds een enorme troef naar pers en publiek. Een groot opgezette overzichtstentoonstelling te kunnen tonen in de thuisstad van de kunstenaar werkt is een onmiskenbare troef. De nabijheid van de kunstenaar was ook zeer verrijkend voor het uittekenen van de communicatie – en marketingstrategie. In nauw overleg met AMVK en vertrekkend vanuit een kunstwerk dat zij zelf aanbracht werd de visuele identiteit van de tentoonstelling voor de communicatie-campagne en het bezoekersaanbod ontwikkeld. Deze nauwe samenwerking resulteerde in een unieke campagne die de tentoonstelling op passende wijze in de publieke ruimte zicthbaar maakte. Vanuit de eigenheid van de kunstenaarspraktijk was er een grote openheid en interesse bij AMVK voor de digitale communicatiestrategie. De intensieve campagne, vooral op instagram, zorgde voor een groot boost op vlak van volgers en zorgde ervoor dat de tentoonstelling ook digitaal sterk aanwezig was. Ook op gebeid van persaandacht was de tentoonstelling een voltreffer. De aanwezigheid en beschikbaarheid van AMVK was een absolute meerwaarde naar de nationale en internationale pers toe. Dit alles resulteerde in een druk bijgewoonde tentoonstelling die op heel wat waardering kon rekenen bij de bezoekers. Op vraag van AMVK en in nauw overleg met het team bemiddeling werd een flankerend bezoekersprogramma ontwikkeld tijdens de duur van de tentoonstelling. Er werden in ‘noisebars’ en ‘movietalks’ georganiseerd in samenwerking met en in aanwezigheid van AMVK. De tentoonstelling werd afgesloten met een succesvolle finissage waarop het publiek opnieuw de kans kreeg om AMVK aan het woord te horen. Dit flankerd aanbod werd door alle partijen als zeer positief geëvalueerd. Het bood zowel verbreding als verdieping. Het organiseren van deze atypische activiteiten in de schoot van de tentoonstelling bracht nieuwe publieken naar het museum en gaf de mogelijkheid aan de bezoeker om nog dieper te graven en de kunstenaar op verschillende momenten zelf aan het woord te horen. In kader het Antwerpse Barokjaar dat van start ging in mei 2018, plaatste het M HKA de geest van de barokmeesters tegenover de visie van 49 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws vormt zijn eerbetoon een oversteek grote aan zo’n geleden. jaar Van vijftig de naoorlogse van avant-garde. ligt de basis dat mee aan Ze oeuvre artistiek honderd omvat werken tentoonstelling een De beeld een van ruim en geeft afgesloten met Broodthaers. Marcel het 2019 najaar In van wordt het drieluik Joseph Antwerpen. van in Beuys de 2017 activiteiten van In onderzochtEuraziaat de Rijnlandregio’s. Groeten scènes de netwerk een dichte van Benelux- de in die stad situeren binnen en en de naoorlogse van Antwerpen, avant-garde in figuren waren actief die rond sleutel het van M HKA tentoonstellingen monografische reeks een in kaderde tentoonstelling Deze overweldigende het van barokproject. kracht heeft en hedendaagse werkenschone het publiek M HKA kunsten nieuw een naar ook besluiten dan dat hier depubliek. We gewaagde van combinatie kunnen opmerkelijkdat deze tentoonstelling beter scoorde bij gemiddeld een ouder zijn was geheel. Opvallend in en Vlaanderen/België regio brede Antwerpse de uit bezoekers hebben van op vlak Tuymans hun vruchten afgeworpen met samenwerking Studio en de in bijkomende door M HKA persinitiatieven en Toerisme Vlaanderen de stad Antwerpen van vooral campagne de nationale opgetekend. stellen dat werden bezoekers We verschillen geen grote kunnen internationale van vlak Op publiek weten heeft nationaal de maximaliseren. lokaal/ vooral haar Sanguine/Bloedrood met de tentoonstelling M HKA protagonisten. met belangrijke interviews begeleiden van de hand teksten en de aan verdieping aangeboden nodige stelde. de e-pub In werd de bezoeker ter beschikking en gratis ontwikkelde voor deingenomen tentoonstelling door speciaal de e-pub het die M HKA werd het publieksaanbod plaats binnen Een belangrijk op geïnspireerd. hier neerslag werd vond het haar die bezoekersmateriaal in de tentoonstelling van identiteitgewerkt methet visuele De beeld een van werk Kieholz. Edward van nauw In overleg hetvan bezoekersaanbod. met de curator, Luc Tuymans werd Standaard. De de lezers van ook aan te achtergrond reiken beeld aan maar de mogelijkheid alleen om niet verschafte werd gemaakt, de Stad Antwerpen, nauw overleg in het en zomer. voorjaar door met die het katern De M HKA, dewerd absolute van één gepositioneerd als must-see van tentoonstellingen en bod zeer uitgebreid aan hier in kwam best practice. tentoonstelling De absolute een Standaard De de krant in katern de extra voorwas het M HKA de zeer uitgebreide Binnen –en advertentiecampagne Vlaanderen. affiche en Toerisme door was de stad Antwerpen ontwikkeld het die van barokjaar, ook onder dan de viel huisstijl communicatie het externe De van barokjaar. en Toerisme ter door Vlaanderen promotiecampagne de stad Antwerpen deze bijzondere aan glans tentoonstelling. meer maar alleen Majesteit gaf Hare Het van bezoek depersbereik. Koningin de New York in de cultuurbijlage het Times absolute van hoogtepunt op vlak voor met Dit dezesamen was het tentoonstelling. in coververhaal journaal Carravaggio’s de absolute waren Tot het VRT berichtte trekpleisters. tweemaal dome een in voor België, te en het de zien in twee was komst museum, van voor die het eerst Kienholz, Edward installatie geslaagde De perscampagne. rondde en bezoekers kon kijken op 33 000 terug bijzonder de van kaap M HKA Het in. verwachtingen alle persaandacht en internationale en nationale loste op tentoonstelling gebied opgezette en publieksbereik unieke van groots meesters, Carravaggio Tour onder de deuit La van barok anderen Georges wou curator Luc Tuymans de bezoeker overweldigen door sleutelwerken ‘Sanguine/Bloedrood’ Met de tentoonstelling hedendaagse topkunstenaars.

gebracht. België. in Byars James Lee van Het de tentoonstelling was eerste grote vormde contrast met groot een The de Kiss’ Perfect Byars: ‘James Lee en -profielen dat ons het de bezoekersaantallen leert van Een analyse het uitdenken en ontwerpen had wel in vrijheid volledige Het M HKA vormde onderdeel een de breedopgezette van marketingcampagne De

zoals te plaatsen hedendaagse met werk dialoog klassieke van in

Kawara On , Roberto

Cuoghi en Edward Goya en , Francisco

Kienholz , Deze -

1969 tot 1976 zal Byars persoonlijke contacten opbouwen met de brede kring die zich rond zijn galerie Wide White Space in Antwerpen gevormd had. De afwezigheid van de kunstenaar kon naar het publiek en pers toe worden opgevangen door de aanwezigheid van prominente personen zoals Anny De Decker en Flor Bex, die de kunstenaar op een bijzondere manier hebben gekend. Hun ervaringen met en herinneringen aan James Lee Byars maakten van deze tentoonstelling een unieke gebeurtenis waar ook vanuit publiekwerking dankbaar gebruik konden worden gemaakt. Getuigenissen werden verwerkt in het bezoekersmateriaal maar werden ook dankbaar opgepikt door de pers. In samenwerking met onze vaste mediapartner KLARA vond een live uitzending van POMPIDOU plaats in het M HKA met gasten waaronder Anny De Decker die de kunstenaar persoonlijk heeft gekend en hedendaagse kunstenaar Dennis Tyfus die aangaf wat de impact van de James Lee Byars is op de huidige generatie kunstenaars. Ook voor deze tentoonstelling werd door team bemiddeling een flankerend programma ontwikkelt dat de nodige verdieping verschafte bij het werk van James Lee Byars. Tijdens de tentoonstelling werd gedurende drie zaterdagen dieper in gegaan op een aantal motieven die doorheen het oeuvre van Byars lopen. Kunstenaars en denkers werden uitgenodigd om deze thema’s samen met het publiek te onderzoeken.

2.3.3 Extra Muros De werking van het M HKA beperkt zich niet enkel tot de fysieke ruimte van het museum. M HKA kent een lange traditie in opmerkelijke extra muros projecten waarbij de collectie wordt tentoongesteld in de publieke ruimte of op openbare plaatsen, vaak in samenwerking met externe partners. Het tentoonstellingsproject ‘Middle Gate II – Het verhaal van Dimpna’ is een samenwerking tussen het M HKA en cultuurcentrum de Werft in Geel. Middle Gate II is het vervolg op de tentoonstelling Middle Gate van Jan Hoet in Geel in 2013. De tentoongestelde werken gaan telkens in dialoog met de specifieke locatie en de daar reeds aanwezige (kunst)werken en objecten. Middle Gate II benadert met vaak nooit eerder getoonde werken uit de M HKA-collectie vier maatschappelijke thema’s die ook in de legende van de heilige Dimpna urgent waren. Vier kunstenaressen werken actief mee aan de tentoonstelling. Ze maken elk een campagnebeeld voor het thema waar ze aan meewerken: Tinka Pittoors (de kroon/migratie), Liliane Vertessen (de duivel/waanzin), Nel Aerts (het boek/spiritualiteit) en Els Dietvorst (het zwaard/(seksueel) geweld).

Extra muros projecten zijn omwille van hun uniek en vaak ongewoon karakter steeds een uitdaging. Ze dwingen iedereen los te komen van de vertrouwde werking. Voor publieks- en communicatiemedewerkers is het steeds bijzonder verrijkend om aan de slag te gaan op een nieuwe locatie en aansluiting te zoeken met de manier waarop de externe partners werken met hun publieken. De samenwerking met cc de Werft verliep uitermate vlot en was bijzonder complementair. De partners waren uitermate enthousiast voor de inbreng van het M HKA op vlak van vormgeving en publiekswerking. In nauw overleg werd een campagnebeeld en daaruit voortvloeiende huisstijl voor de het promotie- en bezoekersaanbod ontwikkeld. Team Bemiddeling en de M HKA-gidsen stonden de publieksmedewerkers in Geel bij op vlak van achtergrond bij de collectiewerken en methodiek voor de rondleidingen. De expertise en het standaard aanbod van M HKA op vlak van digitale bemiddeling vormde ook een grote meerwaarde. Dankzij het door M HKA speciaal ontwikkelt online platform kon de bezoeker met behulp van QR codes toegang krijgen tot verdiepende achtergrond bij de collectiewerken. Verder werd ook een uitgebreide bezoekersgids aangeboden in de vorm van een gratis te raadplegen e-pub. Ook op vlak van promotie en persaanpak was er een grote complementariteit tussen M HKA en cc de Werft waarbij M HKA de nationale media voor haar rekening nam en cc de Werft de media uit de brede regio wist te engageren. Cc de Werft wist dankzij haar netwerk de zichtbaarheid in en rond 51 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws .. Evenementen 2.3.4 met nieuwe publieken. treden dialoog rechtstreekse weggenomen het in museum drempels en kan belangrijke op voor hen zeerhedendaagse vertrouwde locaties. Hierdoor kunst worden en met hethet M HKA en te mensen te museum laten bereiken kennismaken zijn voor deze Zehelpen belang. projecten het groot M HKA van draagvlak en het en het van de vergroten naamsbekendheid van publieksverbreding werd bezoekers gerond. betaalde Met 8000 hetwaarbij de van op oog kaap bijzondere een resulteerde in Dit alles mooie opkomst te maximaliseren. Geel en uitdagen. prikkelen willen zijn en zijn te op bezoekers vele te open een willen manieren huis M HKA het van de ambitie Het en mensen. symboliseert andere disciplines naar Dag kader van Van in Samenwerkingen weer opent de de deuren Dans dan het concept M HKA SLOW ook van mee promoten ART wil Vlaanderen. in Door de deelname te kijken en te ervaren. nementijd kunst om echt naar en staan laten stil en de bezoeker is, wil populair landen erg Angelsaksische mee met de 2018 SLOW DAY,In deed M HKA ART dat voor in iniatief een andere disciplines. binnen niet dan al houdenpols nieuwe initiatieven van de aan ook vinger M HKA promotiecampagne, wil door grootschalige een allerlei bij publiek breed een onderM HKA de van tede aandacht brengen hand aan het van zijn ook het karakter moment bij om uitstek het familievriendelijk evenementen Deze terugkijken. gevoel op tevreden een kunnen bezoek een zodat ook en verrassen zij met bezoeker te blijven prikkelen trouwe M HKA om ook op dagen de die bemiddeling team brengen. van de Het ambitie is dat ze sterk drempelverlagend werken en nieuwe publieken het museum naar evenementente soort tonen dit breder een van kracht publiek. De aan blijft nementen om de zijn veelzijdigheid van de werking kans bieden het M HKA deze eve van en Kunstendag Elk voor Kinderen. Cultuurmarkt Museumnacht, Vaste worden zijn waarden aangereikt. Erfgoeddag, andere organisaties op de vele in evenementen speelt ook traditiegetrouw M HKA door die zeer succesvol als steeds wordenopeningen ervaren. dat de wat bezoekers zorgt en de 1200 ervoor 1000 openingsavondeen tussen op verwelkomt Gemiddeld het M HKA deom openingen. van deel te uit maken te geven voor de kans hetals brede publiek en iedereen open optimaal te staan en partners zowel geprivilegieerde voor het M HKA haar poogt deze aanpak de alvorens museumdeuren om 20 ling met de tentoonstel kennismaken primeur de genodigden in kunnen preview tot ook dezedit uitgroeien previews interessante netwerkmomenten. Tijdens de laten uitgebreide een genieten van we toe manier dat die receptie. Op kunnen worden ze het waar van museum worden de uitgenodigd, leeszaal in ontvangen 18 tussen opening wordt werd bij verlaten elke de plaats daarvan en in het M HKAFE receptie in en afsluitende rondleiding van aanpak traditionele De tentoonstellingen. de tijdelijke van stakeholderste vormen en partners tot voor previews M HKA om opening om 2018 de van werdDaarom vip traditionele beslist bij de start contact te in brengen. en met elkaar gepast te maken bedanken het M HKA samen mensen die van om deze groep grote schap. belangrijk uitermate Het is gemeen momenten de groeiende steeds M HKA van het maken zichtbaar in Het te uit zijn nodigen. samen unieke fans stakeholders en M HKA partners, van de ons mogelijkheid om en verschaffen de brede de groep werking in binnen verdieping zijn tot Zebrengen uitgegroeid vaste feestelijke een waarden. toets op de de tweede tentoonstellingen van bij de2018 start openingen en de drie op 17 Eigen evenementen januari publiekswerking. Birthday Art’s afdeling zoals pijler de belangrijke presentaties binnen tweede een vormt de eventwerking de kader verschillende van in bezoekersaanbod Naast het gedifferentieerde evenementen, worden vaak die ondersteundNaast deze grootschalige

activiteiten. en 20u.

externe Gasten persoonlijk die georganiseerd. preview een u.

samenwerkingen voor openu. gaan het brede publiek. Met

M HKA gaat ook steeds actief op zoek naar nieuwe partners en/of evenementen binnen de stad om interessante samenwerkingen op te zetten. Afgelopen jaar was er een eerste bescheiden samenwerking tussen M HKA en Antwerp Pride. M HKA stelde haar communicatiekanalen ter beschikking van de Antwerp Pride en nodigde Pride bezoekers uit voor gratis rondleidingen in de tentoonstelling Sanguine/Bloedrood. Dankzij de organisatie van Antwerp Pride kwam het M HKA ook in contact met het Queer Art Festival en ontstond er een inhoudelijk samenwerking in het kader van dit festival. Het Queer Art Festival gaf mee vorm aan de invulling van het programma voor Museumnacht en deelden hun eigenzinnige kijk op de M HKA collectie door middel van een eigen selectie die werd gedeeld op de M HKA instagram account. Beide samenwerkingen werden als bijzonder positief en waardevol geëvalueerd en krijgen het volgende jaar zeker navolging. Ze bieden het museum opnieuw de unieke kans om nieuwe publieken aan te spreken en zich te engageren in het maatschappelijk debat. Intern wordt dit soort samenwerking bijzonder goed onthaald omdat ze een unieke kans bieden aan verschillende afdelingen om samen met externe partners te werken. Naast de collega’s van bemiddeling is ook de verantwoordelijke digitale communicatie en een vertegenwoordiger van de afdeling collectie nauw betrokken bij het tot stand komen van dit soort inhoudelijke samenwerkingen.

De meest opvallende nieuwkomer in de zoektocht naar nieuwe vormen om mensen warm te maken voor hedendaagse kunst was de interventie van M HKA op de festivalweide van Pukkelpop. Samen met vijf andere musea, het Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond, ARTtube en Pukkelpop werden de krachten gebundeld om kunst te presenteren op een van de muzikale pop- en rockhoogtepunten van de zomer, Pukkelpop 2018. Onder de noemer ‘#PKP18ART’ werd gepoogd aan de hand van uitdagend en divers aanbod de festivalganger in warm te maken voor hedendaagse kunst en design. Gedurende drie dagen (16 tot en met 18 augustus) kan het publiek tussen 11 u. ’s ochtends en middernacht op verschillende locaties kennismaken met jonge kunstenaars, performers en vormgevers met een fraaie waaier van 40 activiteiten. Het opzet van #PKP18ART overstijgt echter het evenementiële. Het initiatief kent eveneens een belangrijke onderzoekscomponent waarbij de betrokkenheid van jongeren van 16 tot 26 jaar voor cultureel erfgoed en de kunsten te verhogen. Doorheen het project loopt een ‘lerende cyclus’ die de musea helpt om proefondervindelijk jongerenwerking met betrekking tot hun beleving van erfgoed, kunst en vormgeving te verhogen. Op de festivalweide ligt de focus op het betrekken, bevragen en het interpreteren, om nadien de acties bij te sturen. De resulterende participatie- en communicatiekennis wordt vervolgens opgenomen en getoetst aan de praktijk in de reguliere werking van musea. De samenwerking met partnerorganisaties in Nederland biedt kansen om over de grenzen kennis uit te wisselen en praktijkvoorbeel- den met elkaar te delen.

2.3.5 M HKA constituency’s Zowel binnen de publiekswerking in kader van tentoonstellingen als binnen de eventwerking wordt steeds getracht om nieuwe publieken aan te boren en nieuwe inhoudelijke domeinen te verkennen. In dit kader is het samenwerken met derden een uitgelezen manier om als initiatiefnemer of host nieuwe inzichten, inhouden en publieken te kunnen ontvangen en eigen ervaringen en expertise te delen. Deze manieren van samenwerken zijn echter in constante evolutie en onderhevig aan tendensen en evoluties binnen de maatschappij. Het is voor het M HKA dan ook een voortdurend zoeken en proberen om de vinger aan de pols te houden van wat leeft in de maatschappij en bij onze (potentiële) bezoekers. Daarnaast is het voor het M HKA ook belangrijk om de civiele maatschappij zichtbaar te maken binnen het museum en in haar werking. De relatie tot die civiele maatschappij wordt vaak gevat in de term ’forumfunctie’ van het museum. Wat deze forumfunctie precies kan beteke- 53 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws Hierdoor Facebook wordt om vooral het ingezet over publiek te activiteiten. informeren de website platformen, zoals en ensembles.org, M HKA toe te leiden.digitale om naar bezoekers kanalen volgers. Zeblijven de belangrijkste aantal van één hebbenFacebook het gezorgd in voor aflatende niet een en stijging Instagram, op met nadruk media, social van oppubliek. Een doorgedreven vlak strategie het het en binden van bereiken in instrumenten de belangrijkste van één het is afgelopen geëvolueerd jaar communicatie bezoeker. tot digitale De te weten en museum binden en te zorgen tussen voor relatie duurzame een nieuwe publieken van hetaanboren vertrouwde M HKA bezoeker en die aan contact Het te enthousiasmeren en te in brengen metinformeren, het M HKA. om zo een mogelijke breed te groep en marketing het communicatie team de Het opdracht mensen. is van van groep zeer een diverse publieksaanbod en gelaagd programmatie meervoudige met haar bereikt Het M HKA communicatie Digitale 2.3.6 bijdragen leverden over met constituents. hun werking waaronder M HKA, L’Internationalevan partners, waarbij de verschillende Een uitgave and Mediation. Politics of Knowledge, –Constellations Museum Constituent het The stap van boek gezet met de publicatie en voorstelling belangrijke een 2018 In werd op hierin publiekswerking. vernieuwde visie maatschappij deactoren civiele mede zijn binnen verantwoordelijk voor kan en/ofmusea tot en relatie hoe deze georganiseerde specifieke individuele binnen het te geven gegeven constituency-werking om aan van definitie een over en gewerkt op het gegeven ‘consistuency’. van Hierbij wordt gepoogd concreetderatie L’Internationale wordt als zowel nagedacht waar theoretisch loopt de Europese museumconfe het binnen hieraan traject geven. Parrallel het mee van museum vorm te omsamenwerkingen de samen forumfunctie komende en vormen verder van zal jaren worden partners gezocht naar Lodgerswerking, tot relatie de in buurt, Panamarenkohuis werking onderwijsveld, Ziekenhuisschool, Immaculata, vormen (Museum woonzorgcentrum Ein het de domein publiekswerking. van binnen proceseen dat de winnen komende zal belang meer steeds jaren aan is en veruitwendigen nen voor ontwikkelen het kan en zich museum hoe die zien voor musea.medium op Naast de het focus beleven het wat te museum van er in ook internationaal. vooral maar nationaal op het fanbasis, verbreden haar inzetten sterk van kan het museum waar forum op een en is top internationaal te tonen. Instagram het te museum tonen in achter en de bezoeker debeleving blik een schermen om de weer geschikt uitermate dan op is de website.derfuncties Instagram navolging In op maat krijgen. zoveel dat de ontvangers mogelijk belang informatie groot van hierin Het het is museum. het aan bezoekers binden van in instrument kernpubliek en geïnteresseerden op de te houden. hoogte belangrijk een Het is om het M HKA instrument nieuwsbrieven blijven belangrijk een digitale De zijn. of willekeurig gebeurtenis een tentoonstelling, een van het thema in kunnen posts Deze belicht. dat werk een de uit M HKA-collectie gesloten, het is museum wanneer verschijntmaandag, er post een op Instagram bedrijven en events en bedrijven namelijk ze op zoek zijn. werden Er categorieën gedefinieerd vier informatie soort (en de bestaande werd aan regelgeving nieuwe volgers) welk naar gevraagd gevolg de GDPR als van te de hertekenen.volledig verplichte mededeling In werdEuropese GDPR er voor geopteerd regeling om het nieuwsbriefaanbod is wordt samenwerkings om bestaande gedaan werdAfgelopen jaar aanzet een Dankzij

Tentoonstellingen, Activiteiten, Programma Onderwijs en Programma Programma en Onderwijs Programma Activiteiten, Tentoonstellingen, neemt van instagram het de het …) forum-gedachte. vanuit De die herdefiniëren te gaan maatregelen intekenen lezer. De op kan of één meerdere categorieën sterk social ook visueel media ingezet karakter die forum moesten voor van meer meer een worden inhoudelijke en medium meer genomen de is rol instagram verdiepingen. over inzake van de het de nieuwe Iedere ideale kalen -

en ontvangt van dan af informatie op maat. De Tentoonstellingsnieuwsbrief wordt verstuurd voorafgaand van elke opening en bevat informatie over de verschillende tentoonstellingen die daaropvolgend te zien zijn. Bij het begin van elke maand wordt een Activiteiten nieuwsbrief gestuurd naar alle geïnteres- seerden met daarin een overzicht van alle activiteiten die gedurende die maand worden georganiseerd. Dit biedt de mogelijkheid om het zeer diverse bezoekersaanbod gepast in de kijker te zetten. Eén van de grote voordelen is dat op die manier het aanbod naar families meer zichtbaarheid kan krijgen. Tot slot zijn er mailings naar specifieke doelgroepen met het onderwijs – en B2B aanbod. Naar het anderstalig M HKA publiek wordt ook de mogelijkheid aangeboden een Engelstalige nieuwsbrief te ontvangen. Deze nieuwsbrief valt samen met de Tentoonstelling nieuwsbrief en geeft een overzicht en achtergrond bij de programmatie. Zoals te verwachten heeft de bevraging van de lezers naar aanleiding van de GDPR regelgeving voor een drastische terugval in het aantal volgers gezocht. Iedereen die zich niet actief aanmeldde, werd uit het adresbestand geschrapt. Het voordeel hiervan is dat het bestand werd geactualiseerd en we een goed beeld kregen van de mensen die echt geïnteresseerd zijn in de M HKA communicatie. Vrij snel na het verstrijken van de GDPR deadline in mei werd duidelijk dat er een constante instroom was van nieuwe volgers. Eerste analyse van de cijfers leerde ook dat de tijd dat mensen spenderen aan het lezen van de nieuwsbrief steeg. Naast de inhoudelijke herpositionering van de nieuwsbrief werd ook de vormgeving van de nieuwsbrief herbekijken. Eind 2018 werd gewerkt aan een nieuw voorstel voor het nieuwsbrief sjabloon dat ons in 2019 moet toelaten om visueel meer onderscheid te maken tussen de verschillende programma onderdelen. In 2018 werd voor het eerst ook structureel ingezet in het aanmaken van digitale content voor communicatiedoeleinden. In het verleden werden, in kader van ArtTube, geregeld video’s gemaakt maar deze hadden meer een documen- tair karakter. Voor het eerst werd ingezet op het produceren van videomateriaal dat kon worden ingezet op de social media kanalen en worden gedeeld door de M HKA volgers. Hiervoor werd een samenwerking gestart met het productiehuis de Filmcentrale die in gedurende 2018 drie video’s hebben gemaakt naar aanleiding van de tentoonstellingen AMVK, Haseeb Achmed – The Wind Egg en Sanguine/Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque. Het concept voor de verschillende video’s kwam steeds tot stand in nauw overleg met de kunstenaar met als gevolg dat het steeds om een persoonlijk portret ging dat de eigenheid van elke tentoonstelling gepast wist weer te geven. Ze zijn een belangrijke schakel om op digitale kanalen de vibe rond een tentoonstelling levendig te houden. De video’s zijn een prima aanvulling op de meer traditionele campagne (pers, affiches, advertenties) en kunnen gedurende de ganse duur van de tentoonstelling worden ingezet als krachtig promotiemiddel. De waardering bij de digitale volgers is duidelijk af te lezen aan het aantal likes en keren dat de video door volgers wordt gedeeld via hun persoonlijke pagina’s. In kader van de tentoonstellingen Cevdet Erek – AAAAA en Sanguine/ Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque werd in samenwerking tussen de teams bemiddeling en communicatie en marketing gestart met Facebook live uitzendingen waarbij afwisselend de kunstenaar of M HKA gidsen in een bijdrage van maximaal een kwartier live duiding gaven bij de tentoonstelling. Deze digitale mini- rondleidingen blijven nadien raadpleegbaar op Facebook. Beide initiatieven waren een experiment en werden gunstig geëvalueerd. In toekomst zal worden gekeken of en waar dit opnieuw kan worden ingezet. Ook binnen het bezoekersaanbod werd het digitale aanbod voor de bezoeker uitgebreid. M HKA ontwikkelde in 2018 voor het eerst twee e-pubs die gratis ter beschikking werden gesteld van het publiek. De e-pubs, die zowel op de website van het M HKA als op de specifiek voor de tentoonstelling ontwikkelde platformen wordt aangeboden zijn een bundeling van alle beschikbare informatie omtrent de tentoonstelling. Er werd een e-pub ontwikkelt in kader van Sanguine/Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque en het extra muros project 55 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws Naast Publiekszorg 2.3.7 het Nederlands en het in Engels. e-pubs De res. zijn beschikbaar steeds werken de bezoekersbrochu traditionele dus meer verdiepend dan te kunnen van Dimpna verhaal –Het II Gate Middle 11.01.2018 Hogeschool Beelden AP Lerarenopleiding Kunsten, 10.02.2018 VUB Master Kunstwetenschappen, 03.04.2018 -Postcolonial- Genderstudies and History and Culture Majors: Art, – Culturestudies and Language- Utrecht: University 13.02.2018 –Stage Publieksgeschiedenis –Master Geschiedenis Universiteit Antwerpen 2018 Stages 2.3.8 boeken uit enbestaat multiples. dat voornamelijk op het aanbod reerde producten mooie een is aanvulling geïnspi bloc-notes M HKA en originele vaatdoeken van terug. Dit aanbod hetvan gebouw. postkaarten, zoals komt dragers Dit ontwerp op verschillende weergave grafische een is shop. voor Het de M HKA vertrekpunt ontwikkelde gadgets en papierwaren geïnspireerde M HKA van aanbod beperkt een die 2018 Hensen met Marieke in samenwerking een ontwerpster startte M HKA en opvolging mogelijk door is de verantwoordelijke Publiekszorg. aanwerving werd en zodat evaluatieprocedure constante een geëvalueerd en aangepast tie- het bracht museum in en baliepersoneel met mee zich selec dat de bestaande meer jobstudenten van host het als inzetten naar continue De vraag bewaken. om het enten te ingeschakeld bezoekerscomfort en garanderen aangezocht en onvoldoende hosts erfgoedbewakers van inzet jobstuden en werden extra de bezoeker. van en de begeleiding was Ook standaard hier bewaking van vlak bijzondere fragiliteit op haar eisen van kende TheByars: omwille Perfect Kiss, het najaar James in Lee Ook de de tentoonstelling. van tentoonstelling periode gedurende de ganse met opgestart samenwerking G4S werd structurele een tegemoet Om het te museum. komen deze bijkomende aan eisen en specifieke voor toegankelijk het publiek tot 20 installatie Zodiende de dome 24/24 bewaking. de en was van te wordenvlak bewaakt zorgde voor bijkomende installatie op eisen de Kienholz en zeer specifieke Ook de dome op bewaking. de Gedempte van Zuiderdokkenmanier voor werken oude Caravaggio van meesters. vereisten twee De specifieke een gezien de vele kostbare werkenbijzondere bewaking van op vlak inzet grote Luc Tuymans on vergde Baroque een Sanguine/Bloedrood. tentoonstelling de vele De van bijkomende en host functies. onthaal van op vlak vragen (hosts). 2018 In uitgebreid met de jobstudenten pool van omwille aanzienlijk medewerkers (erfgoedbewakers)vaste M HKA jobstudenten en pool een aan en Het uit hosts. bestaat team erfgoedbewakers enonthaalploeg het van team contact met de bezoeker. Team de uit publiekszorg op bestaat zijn beurt rechtstreeks zijn het gezicht het in en als van museum staan Publiekszorg teams Rien Senne Kok Maria Zinzi Phaedra

—

— —

Schellemans

Bemiddeling

27.02.2018

02.05.2018

Schraeyen 13.05.2018 30.06.2018

Berkvens en team Communicatie . Het biedt het voordeel veel meer en van sluitingstijd na u., uur twee en Marketing fungeert team - - - -

2.4 ONDERSTEUNING

2.4.1 Financiën en HR-beleid M HKA sloot in 2018 de jaarrekening af met een deficit van 156.179 euro. Dit verlies is in hoofdzaak te wijten aan de kosten verbonden aan het tentoonstellingsproject ‘Sanguine’ en de stijging van de structurele vaste kosten.

De uitdagingen voor het HR-team in 2018 waren zeer groot. Met de aanwerving van een tweede vaste HR-medewerker in februari, ging dit nieuwe team de uitdagingen met veel enthousiasme aan. In 2018 werd met de sociale partners een akkoord gesloten over een nieuw systeem voor de financiering van de groepsverzekering, van toepassing op medewerkers die vanaf 1 juli 2018 in dienst kwamen. HR organiseerde hieromtrent samen met de verzekeraar informatiesessies voor alle personeelsleden. Daarnaast werd een nieuw organogram opgesteld. In het kader van het beleidsplan 2019- 2023 en de oprichting van het Centrum voor Kunstarchieven werden er verschillende vacatures uitgeschreven en nieuwe medewerkers aangeworven.

Ten derde ging er heel wat tijd en energie naar de optimalisatie van de interne werking van de HR-cel. Verschillende interne procedures, afsprakennota’s, policy’s en checklist werden uitgeschreven, indien nodig goedgekeurd door het managementteam en geïmplementeerd (bv. regeling overuren, afspraken i.v.m. gelegenheidsgeschenken voor het personeel, aanwervingsprocedures, tijdsregistratie …). De uitdaging bestond er niet alleen in om deze te implementeren, maar ook strikt op te volgen en toe te passen. Een uitdaging die de HR-medewerkers strikt ter harte namen en waaraan in de toekomst ook de nodige aandacht zal worden gegeven. Voor het beheer van de jobstudenten stapte HR in 2018 over naar de digitale tool www.onlinewerkrooster.be. Door deze overschakeling boeken niet alleen de HR-medewerkers, maar ook de teamcoach publiekswerking en de medewerker facility efficiëntiewinst. Tevens is deze optimalisering een belangrijke stap naar verdere digitalisering.

Tenslotte werd in 2018 de tekst van het nieuwe arbeidsreglement verder besproken en onderhandeld met de sociale partners, waardoor dit project in zijn eindfase terechtkwam. De verdere uitwerking werd overgeheveld naar 2019 met de bedoeling het nieuwe arbeidsreglement te implementeren in 2020. Ook het project rond de functieclassificatie, in samenwerking met Mondea, werd in 2018 verder uitgewerkt. Hierbij wordt nagegaan of de functievereisten- en inhoud nog overeenstemmen met het baremieke loonsysteem. Dit vereist in de eerste plaats een herziening van alle functiebeschrijvingen, wat een aanzienlijke werkload met zich meebrengt. Vandaar dat dit project nog een verder verloop kent in 2019 met de bedoeling het in dat jaar af te sluiten.

In 2018 was er ook ruimte voor fijne personeelsaangelegenheden. HR partici- peerde actief in de werkgroep organisatiecultuur (WOC), een overlegstruc- tuur waar verschillende HR-materies worden afgetoetst en geadviseerd. In overleg met het WOC organiseerde HR het jaarlijkse nieuwjaarsfeest en een personeelsuitstap naar Mons.

De HR-medewerkers kijken vooruit naar een 2019 dat minstens even uitdagend wordt dan 2018. Het ontwikkelingstraject voor leidinggevenden wordt verder onderzocht en opgestart, evenals de functionering- en evaluatiecyclus. Het nieuwe arbeidsreglement vergt een goede communicatie naar het personeel en een zorgvuldige implementatie. Hierbij is een onderzoek naar een efficiënte en aangepaste tijdsregistratie een absolute must. Daarnaast analyseert HR, met het oog op een optimalisatie, de huidige personeelssubsidiëring. Tot slot staat een 57 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws museumgebouw nieuw een gerelateerddertrajecten op aan ’t Zuid. verga diverse en opvolging van en Oproep de opstart Open een procedure van de voor Museum voor Hedendaagse via het Kunst bouwen Vlaams een van de studieopdracht volledige van samenwerkingsprotocoleen voor de gunning nieuweeen beheersovereenkomst van voor 2019-2023, de periode de vastlegging landelijke dienstverlenende rol voor van het CKV. de Dit afsluiting resulteerde in en voorherende het voor bekomen een organisatie werkingssubsidie een van collectiebe een van voor voorbeleidsplannen de werkingssubsidies functies vergden, het de namelijk veel uitwerken van die capaciteit de directie van stond voorHet M HKA veranderingsuitdagingen beleidsmatige hele een reeks en beleid Organisatie 2.4.2 de toekomst in beter en efficiënter wordenvingsprocedures, gemonitord. de en de HR-processen, aanwer eerste plaats de- selectie- in kunnen Hiermee HR-tool op gedegen een de online planning. onderzoek in en investering een handen en het gebouw, onder 2019 wordt in de achtergevel de Cockerillkaai aan werken installaties onze kleinere aan laten uitvoeren verschillende jaar afgelopen heeft Bedrijf Het FoCI. Facilitair raamcontracten van bestaande 2019 worden in ondergebracht zullen aantal een geevalueerd, bij reeds met zijn samenwerking FoCI 2019. de In onderhoudscontracten huidige voorzien is voor de installatie gebouwbeheerssysteem,een waarvan van de specificatie is deze studie Het van resultaat ingenieursbureau. de HVAC-installatie plaatsgevonden aan studie een heeft Er door een Evaluatie infrastructuur 2.4.4 met brouwerij werd opgestart Er Seef. samenwerking een gebleven beperkt jaar dit is tot gesneuvelde enkele Het vandalisme ruiten. op de zaterdagen. het verzorgdwekelijkse Panamarenkohuis rondleidingen in het van publiek te de blijven vraag voldoen aan Om hebben de gidsen -Panamarenkohuis Gebouw M HKA 2.4.3 personeel. van uitwisseling en transnationale ling op de publieksontwikke 1990 jaren en van zet in culturen Europese artistieke gericht op de is Ierland. OME Zweden in Design and en het of College Art de Valand zoals SALT en Academie andere niet-museum in partner partners met geassocieerd MACBA, Van Galerija Abbe, Stzuki, en Museum Moderna Sofia, Reina hoofdpartners kader dit met samen de internationale binnen voor jaar het Many vier Europes (OME)’. projectvan ‘Our werkt Het M HKA nieuwe subsidie toegekend de museumconfederatie aan voor periode een een Europese De Unie heeft forum. 21 publicaties, en online een programma, websitebezoekers,888.000 20 conferenties, 1MA 21 tentoonstellingen, met op af bezoekers, of de 1848 and 1.250.000 teller 1989 Legacy –The of Art Uses The door de EU. museumconfederatie Deze programma sloot het vijfjarig de museumconfederatie van L’Internationale,‘The Uses of Art’ gesubsidieerd de inclusief projecten het opvolging kader op van in projectnivieau, financiële de naar uitging aandacht waarbij specifieke tentoonstellingen, van organisatie platform voor de als werkgroepen werkt met multidisciplinaire Het M HKA het van M HKA. toekomsthorizon de institutionele binnen forumfunctie een van met DE het Studio op oog de naar ontwikkeling king rond Zuid- de filmwer de verhuis Cinema van met Villanella gen op te starten projectwerking. aan aandacht besteed jaren het enkele M HKA Reeds om de onderhandelin toestemming gat bestuur de raad van Daarnaast genomen.

- -

2.4.5 Veiligheid en welzijn op het werk Op het gebied van veiligheid wordt de ingeslagen weg voortgezet. Stelselmatig wordt gezocht naar nieuwe manieren om veiliger te werken. Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) komt een keer per maand samen. Sinds enkele jaren wordt er jaarlijks een evacuatieoefening gehouden. Jaarlijks worden ook verschillende werknemers onderworpen aan een medisch onderzoek. De adviserend geneesheer bracht zoals elk jaar verslag uit van zijn bezoek aan het M HKA.

2.4.6 Raad van Bestuur en Algemene Vergadering Raad van Bestuur In 2018 zetelden de volgende bestuurders in de raad van bestuur: — Dhr. Herman De Bode, voorzitter — Mevr. Yolande Avontroodt, ondervoorzitter — Dhr. Joy Donné — Mevr. Annick Garmyn — Dhr. Jan Rombouts — Mevr. Liesbet Sommen — Dhr. Toon Wassenberg — Dhr. Vasif Kortun, onafhankelijk bestuurder — Mevr. Katrien Mattelaer, onafhankelijk bestuurder — Dhr. Frederik Swennen, onafhankelijk bestuurder — Dhr. Eugene Tan, onafhankelijk bestuurder

De raad van bestuur is de wetmatige vertegenwoordiger van het M HKA en is samengesteld uit zeven door de Vlaamse Regering voorgedragen bestuurders en vier onafhankelijke bestuurders, aangesteld overeenkomstig het decreet van 22 november 2013 betreffende deugdelijk bestuur in de publieke sector. De huidige bestuurders werden benoemd voor een termijn die loopt tot en met 31 oktober van het tweede volledige jaar na de algehele vernieuwing van het Vlaams Parlement, d.w.z. tot en met 31 oktober 2021. De leden van de raad van bestuur voeren hun mandaat onbezoldigd uit.

De werking van de bestuursorganen van het M HKA is goed uitgebouwd. Er wordt gewerkt met een brede groep van bestuurders die regelmatig samen- komt en haar controle- en beleidstaak kwalitatief invult. De leden zetten hun ervaring, competenties en netwerk in voor het M HKA. De raad van bestuur is tevens een klankbord voor de werking van M HKA in al zijn facetten, van de collectie, presentatie, wetenschappelijk onderzoek tot publiekswerking.

Er werden twee gespecialiseerde comités opgericht die de raad van bestuur op specifieke terreinen bijstaan, namelijk een benoemings- en remuneratiecomité, die de vereisten vaststellen waaraan de onafhankelijke bestuurders dienen te voldoen op het vlak van bekwaamheden, kennis en ervaring, en een audit- comité met als kerntaak de bewaking van de financiële rapporteringen en de controle van interne en externe audit- en organisatieprocessen.

De Vlaamse Regering stelde twee regeringsafgevaardigden aan om toezicht uit te oefenen op de werking en de financiële situatie van het M HKA. Mevrouw Kristina Houthuys is sinds 2010 afgevaardigde van de Vlaamse minister bevoegd voor Cultuur, en mevrouw Karin Heremans is sinds 2015 afgevaardigde van de Vlaamse minister bevoegd voor Financiën en Begroting. De regeringsafgevaardigden worden op alle vergaderingen uitgenodigd en op dezelfde wijze als de bestuursleden in kennis gesteld van de dagorde en de voorbereidende stukken. Beide afgevaardigden zetelen met raadgevende stem in de raad van bestuur. 59 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws — — — — — de volgendebestuur de directeur: en algemeen zakelijk bevoegdheden aan vastgesteld het huishoudelijk in Zoals reglement delegeerde de raad van — — — — — — — — — — oefent onder bestuur raadDe van meer de volgende bevoegdheden uit: bij de vergaderingen vijf van te wonen. te nemen. dossiers beslissingen gemandateerd om over bestuursleden werden complexe bepaalde sommige en plaats, conference telefonisch of persoon, call via in voortgangsgesprekken tussentijdse ook aantal een voorbeleidsperiode vonden staat, er daarnaast doorbij de afwezigheid ondervoorzitter. diens werden vergaderingen De geleid of door de bestuur de voorzitter raad van van te nemen, op namelijk 5/02,stippelen en beslissingen 26/03, 4/06, 1/10 en 17/12. het van M HKA. bestuurder metvertrouwd van de relevant materies die zijn voor hun nieuwe functie ter zake. heid en/of expertise zetelen met hoge een betrokken kunnen externen opgericht worden waarin kunnen inhoudelijke thema’s, belangrijke klankbordwerkgroepen inzake werd afgesproken het lopende kader dat van in dossiers of of gesprekken, te samen komen. keer vijf jaar per Er minimaal tracht bestuur raadDe van dagelijks van en verbintenissen het akten ondertekenen alle van transacties; financiële in als beheerhet zowel administratieve dagelijks in bankinstellingen; en gemandateerdepostvolmacht bij en private openbare goedgekeurde en algemeneperken de vergadering door van bestuur de raad van de zijn noodzakelijk binnen voorwelke werking de dagelijkse overeenkomstenhet daden en stellen van het alle afsluiten van en de leden het van managementteam; personeelsleden de directie het van en ontslaan andere aanwerven dan bevoegdheden. voorbehouden andere wettelijk voor bestuur dealle raad van schenkingen; substantiële alle boven 17.500 kunstwerken van euro; aankopen alle het doel; van maatschappelijk het toezicht op de uitvoering dehet personeelsformatie; van bepalen de middelen; van toewijzing van de principes van het en het vastleggen alsmede jaarverslag, ning de jaarreke de begroting, van en goedkeuren vastleggen het jaarlijks de beleidsplannen; van de goedkeuring dehet het lijnen van bepalen van arbeidsreglement; de bestuursstructuren; van het vastleggen Gemeenschap; de Vlaamse van op het cultuurbeleid hiervan de krachtlijnen van de en het afstemming van bewaken M HKA van de werking van en de kwaliteitsbewaking de coördinatie organisatie, de oriëntatie, de voor richtlijnen de inrichting, van het vastleggen engageerden het uit àdrie buitenland bestuursleden omDe zich twee de huidige in het M HKA waar de uitdagingen het grote van licht In 2018 beraadslaagde keer vijf in om het bestuur beleid raadDe van te uit zich bestuurders onafhankelijke de vier het 2018 voorjaar In maakten bestuur. begroting; - - De raad van bestuur behandelde in 2018 de volgende agendapunten en/of nam beslissingen binnen de volgende domeinen:

Museumgebouw: locatieonderzoek, vergaderstructuur, goedkeuring projectdefinitie en ruimtelijke vertaling in programma van eisen Aankoopbeleid: evaluatie van het aankoopbeleid van de voorbije kennisname 5 jaar strikt gebaseerd op het door de raad van bestuur goedgekeurde Collectiebeleidsplan 2012-2013; vraag naar het uitwerken van een visueel plan met aankoopprioriteiten ter voorbereiding van de architectuurwedstrijd voor het nieuwe museumgebouw. Actieplan 2018 kennisname Toekomstscenario Cinema Zuid en samenwerking met cultuurhuis goedkeuring DE Studio Aankopen en schenkingen 2018 goedkeuring Jaarverslag en jaarrekening 2017 goedkeuring Benoemingen en ontslagen effectieve leden Algemene Vergadering kennisname Bestuurlijke documenten: Deontologische Code M HKA 2018 en goedkeuring huishoudelijk reglement Werkingssubsidies en rol onder het Cultureel-erfgoeddecreet voor kennisname de beleidsperiode 2019 – 2023 Rapportering auditcomité: budgetuitvoering, aankoopprocedure goedkeuring voor kleine aankopen, functiestudie uitgevoerd door de afdeling ondersteuning/HR onder begeleiding van het organisatieadviesbureau MONDEA Museumpas goedkeuring Horizon M HKA op nieuwe locatie: sneuvelnota goedkeuring Beheersovereenkomst: meerjarentraject M HKA goedkeuring Personeelsaanpassingen met het oog op het meerjarentraject goedkeuring Europese subsidie-aanvraag L’Internationale ‘Our Many Europes’ (OME) goedkeuring Aanwerving geassocieerd directeur goedkeuring Actieplan en begroting 2019 goedkeuring Organogram 2019 goedkeuring Beheersovereenkomst 2019 – 2023 goedkeuring Samenwerkingsovereenkomst Departement Cultuur, Jeugd en Media en goedkeuring het agentschap Facilitair Bedrijf en vzw. M HKA m.b.t. de bouw van een Vlaams museum voor hedendaagse kunst te Antwerpen Vergaderdata 2019 kennisname

Algemene Vergadering De Algemene Vergadering oefent de volgende bevoegdheden uit conform de wettelijke verplichtingen: — statutenwijziging; — benoeming en afzetting van bestuurders; — goedkeuring van begrotingen en rekeningen; — vrijwillige ontbinding; — aanvaarding en uitsluiting van effectieve en toegetreden leden; — bepalen van de bezoldiging van de commissarissen; — kwijting aan de bestuurders en aan de commissarissen; — de omzetting in een vennootschap met sociaal oogmerk en alle gevallen waarin de statuten een beslissing van de algemene vergadering vereisen.

De algemene vergadering, waarin ook alle leden van de raad van bestuur zetelen, komt jaarlijks tweemaal samen, namelijk in maart om het jaarverslag en de rekeningen goed te keuren, en in december om het actieplan en de begroting te bekrachtigen. 61 M HKA Jaarverslag 2018 2 Afdelingsnieuws de nieuwbouw. voor eisen van met Group Antea de locatie en programma en Rebel naar vervolg op hun onderzoek als voert samen Architecture dat import.export en het eisen onderzoek van het programma bij naar nauw de vraag betrokken Zowerden 2018 in de bestuursorganen de instelling. in geledingen alle naar stakeholders voor te en creëren deze waarde alle latenduurzame doorsijpelen vooropstelt. verantwoordemaatschappelijk aanpak een deugdelijk die het bestuur van begrip vooraandacht brede een invulling en het managementde en de bestuurders met stakeholders relaties diverse de tussen relaties er in is en de algemene vergadering. Daarnaast bestuur van de raad van en de op samenstelling de werking ligt bestuur goed van focus De e.a. het bestuur, collectiebeleidsplan, van totrelatie het andere huishoudelijk documenten zoals reglement de raad van worden de moet ICOM. begrepen van in Deontologische De M HKA Code van referentiekader Code voor voor deze Museabelangrijkste code de Ethische is 2018. 2020 herzien code De worden 2022. zal en opnieuw4 juni in Het begin van de en werd vergadering goedgekeurd in het van M HKA bestuur raad van methodologie De om tot deze codeM HKA. te komen, werd besproken de in het van het personeel en de de vrijwilligers organen, directeur, adviserende zijn zijn bestuur, raad van voor zijn regeringsafgevaardigden, Antwerpen, Hedendaagse Kunst van Museum dede vzw van algemene vergadering Deontologische een in Code. neergeschreven bestuur deugdelijk 2018 van deugdelijk gewijzigd. In werden bestuur de basisprincipes het decreet in werden 2017 vzw de in conform bepalingen M HKA statuten van te na komen. De de bestuursorganen van de samenstelling aangaande tingen werd verzocht het te Het nodige doente M HKA introduceren. en de verplich en mogelijk volwaardig deugdelijk zo volledig bestuur inzake decreetgeving de kunstinstellingen de Vlaamse om in regering 2017 Vlaamse De In besliste het van jaarverslag. bij de voorstelling maart de in algemene vergadering 29 ereleden. ereleden De zijn stemgerechtigd en worden niet voor uitgenodigd en telde leden op 31/12/2018 M HKA veranderen. vzw De te effectieve willen 34 2018 blijven weten status of te worden. van erelid maart leden Vijftien in lieten de bereidheid werd er om gepeild naar werkend te lid waarin stemming en vertegenwoordiging de beraadslaging, voorgeschreven procedures van m.b.t. geworden. de gestuurd leden rondschrijven een Aan werd daarom moeilijk halen leden quorum een was Door het bestuur. aantal grote van de stichtende van leden tot de leden de de vorige instelling, van van raad leden en 13 ereleden vele die momenten vertegenwoordigden de uit historiek 2018 tot in uitgegroeid was 52 effectieve vereniging De M HKA. als instelling sleutelgegeven een is algemeneDe vergadering de governance in de komende om in erin bestaat een jaren het van M HKA uitdaging De voor richtlijn een DeontologischeDe is Code 2018 het van M HKA een van -

3 3 Sociaal-economisch verslag van de werking 65 M HKA Jaarverslag 2018 3 Sociaal-economisch verslag van de werking 2012 2013 2014 2016 2015 2018 2017 2016 2015 2014 2013

3.3 3.2 3.1 over het jaar. op en 31/12/2017, bedragen de aantallen Het betreft m.a.w. geen gemiddelde gegevens cijfermatige hieronderDe vermeld, zijn ‘momentopname’. een 2013 2012 2012 2016 2015 2014 2013 2018 2017 2012 2016 2015 2017 2014 2017 2018 2018 uitgaven Totaal ABCD Presentatie WERKINGSKOSTEN de loonkosten totale uitgavenAandeel in PERSONEEL Uitgaven OMZET Totale uitgaven 6.286.962,00 6.600.297,00 5.980.166,00 6.544.419,00 7.885.546,00 5.984.123,00 6.159.021,00 6.286.962,00 6.600.297,00 6.586.992,00 5.980.166,00 7.885.546,00 5.984.123,00 6.159.021,00

versus Totale Uitgaven Totale Uitgaven 6.286.962,00 6.286.962,00 6.600.297,00 6.600.297,00 5.980.166,00 5.980.166,00 6.544.419,00 6.544.419,00 7.885.546,00 7.885.546,00 5.984.123,00 5.984.123,00 6.159.021,00 6.159.021,00 inkomsten Totaal

inkomsten 6.429.225,00 6.022.780,00 6.001.739,00 6.631.862,00 6.166.035,00 6.479.171,00 7.729.179,00 3.607.886,00 3.420.643,00 3.414.992,00 3.824.953,00 3.376.286,00 3.587.109,00 3.557.001,00 Loonkost %inkomsten Groei Presentatie 1.910.611,00 968.469,00 885.682,00 266.254,00 229.240,00 229.240,00 887.262,00 683.461,00 596.851,00 221.695,00 878.377,00 515.423,00 313.619,00 728.517,00 ABCD 20,22 10,50 -4,83 -0,35 -2,30 5,03 4,27 –inv. subsidies uitgaven % tav boekjaar het van Resultaat uitgaven % totale uitgaven % totale -156.367,00 -136.241,00 185.869,00 -171.072,00 192.209,00 110.813,00 17.616,00 14,80% 24,23% 14,41% 14,81% 11,42% 11,59% 13,31% 9,04% 54,4% 54,8% 54,8% 3,98% 8,62% 3,60% 59,9% 4,07% 48,5% 3,65% 53,9% 3,83% 57,1% Publiekswerking

Totale Uitgaven Publiekswerking % totale uitgaven 2012 6.159.021,00 546.476,00 8,87% 2013 5.984.123,00 434.896,00 7,27% 2014 6.544.419,00 488.787,00 7,47% 2015 6.286.962,00 434.896,00 6,92% 2016 5.980.166,00 207.546,00 3,47% 2017 6.600.297,00 246.223,00 3,73% 2018 7.885.546,00 594.069,00 7,53%

Infrastructuur

Huisvesting en onroerende infrastructuur Qua afschrijving 2012 348.000,00 194.068,00 2013 207.569,00 195.202,00 2014 287.822,00 218.574,00 2015 302.411,00 203.104,00 2016 204.823,00 195.493,00 2017 315.323,00 366.706,00 2018 306.706,00 440.656,00

3.4 GROEI SUBSIDIES EN TOELAGEN jaar Vl. Gem. % groei stad % groei 2012 4.645.000,00 1,00% 118.348,00 73,02% 2013 4.726.000,00 1,74% 68.349,00 -42,25% 2014 4.727.000,00 0,02% 224.298,00 228,17% 2015 4.615.000,00 -2,37% 75.000,00 -66,56% 2016 4.661.000,00 1,00% 75.000,00 0,00% 2017 4.740.000,00 1,69% 75.000,00 0,00% 2018 5.006.000,00 5,61% 75.000,00 0,00%

3.5 KUNSTENAARS

Werking met kunstenaars 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Actief 1 129 162 165 389 358 303 373 Passief 2 641 644 997 509 561 503 817 Totaal 770 806 1162 898 919 806 1190

1 productie- en aanpassingen van nieuw werk, lezingen, symposia, voordrachten, kunstenaarsgesprekken, concerten … 2 louter presentatie van de werken zonder interactie: ophangen kunstwerken, filmen videoprojecties … 4 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 69 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 Offer, 2018 View Special Lake — Two aLady, and 2018 Knights — Waiting, 1993 — Nelson Lord FW17 (jeansvestje) 2017 +boekjes, — 2017 234, — 2017 Mandarous, Operation — 17h23, 1975 21 Mars — 2016 Olympia, — Titel, Ohne 2004 — Doelenshop, — N50°53’41,47”– E4°20’29,48”*, 2017 — 4.1 of Portraits — wait for forever, Ifit you, takes 2012 Iwill — AL/IL/17, 2017 — de ronde, Bois Bare 1974 — Night Honey, 2017 Night Shovel, 2017 — — 2016 Drawing, Light — Sveta Shuvaeva Ben Ria Nel Aerts Jef Geys Nazanin Jacqueline David Lohaus Bernd 2018 –M HKA GEMEENSCHAP VLAAMSE AANKOPEN François &Milius Oushoorn Vaast Colson 2018 M HKA EIGEN AANKOPEN AANKOPEN Williams Emmett Thea Sofie Muller André Pamala

Pacquée Sledsens

Gvetadze

Claerbout Cadere

Brandt

Curlet Fakoor

Mesmaeker …, 1977

2018

2018 Nico Dockx — Edities diverse

Ian Hamilton Finlay — 16 zeefdrukken, 1971-1985

Denicolai & Provoost — Reward System, 2018

Christophe Terlinden — Échelle (bronze), 2017

Jef Geys — Affiche, 2016

Duclaux — Pluck Up, 2018

Sexus — Bonnsed Villers, 2018

Guillaume Bijl — Composition Trouvé (Smile), 2016

James Lee Byars — TH F I PH (editie in cassette boek), 1977 — This is the Ghost of JLB Calling, 1969

Heide Hinrichs — Stille Schwestern

Ho Tzu Nyen — Degrees of Intimacy: Drive, Desire,Disappointment, 2017

Arnaud Labelle-Rojoux — SIGNÉ PABLO, 2017

Mike Bouchet — Energy Log, 2018

Idris Sevenans — Not everything is a publication, 2018

Jacqueline Mesmaeker — Camera non assistée, 1996-2002

Rein Dufait — ELPHA, 2017

A37 90 89 — Document affiche A37 90 89 / AUGUST, 1969

Marcel Broodthaers; Panamarenko — Zonder titel (multiple), 1967

Caroline Coolen — Gather thistels, expect pickles, 2018 71 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 Zonder 2017 titel, — Zonder 2017 titel, — maquettes, 1990-1999 100-tal — 2017 migrants, Pêche aux La — MF, Studio 2017 — laatste, 2012-2018 Birthday Art’s laatste De — The Federation, Evaporation 2017 Russian of the Constitution of the — 2017 Afrolampe, — Zonder s.d. titel, — 2017 Goofy, — 4.2 2018 Disconditions, — 1969 A379089, Antwerpen 11 documenten uitgegeven door de ‘alternatieve ruimte’ water, glas een Storm in 2018 — — Zum 1966 Laut Diter Lessen, Roth, Bremer, Claus Engagierende Texte, 1966 Job Boj, Grögerova 1966 et Josef Hirsal, Bohumila Zukofsky, “a” Louis 1966 –9, 4texte, 1965 Döhl, Reinhard Tallose Bense, 1965 Berge, Max 1965 coldtypestructure, Burkhardt, Klaus 1965 Die Goldene Botschaft, Goeritz, Mathias 8documenten/posters uitgegeven door Futura: — Tusek Segers, en Theys, Strik, Gruyter De map met grafiek — Van Arocha-Schraenen Aerts, Palestine, mapSnick, met grafiek — Taus Makhacheva Alexander TordoirNarcisse ORLAN Venlet Richard Ward Weis Where Run Dogs Katambayi Jean Sorokin Vladimir Vaast Colson SCHENKINGEN VanDirk der Eecken Dheedene &Stefaan Herman Gerard Futura 2018 NICC grafiekmap, 2018 NICC grafiekmap,

Shein

2018 Albert Hoppenbrouwers — Archief met een 1000 schilderijen, 1993-2001

Bernd Lohaus — Ohne Titel, 1966 — Ohne Titel, 1967-1968

Evgeny Granilshchikov — Zonder titel, 15 collages, s.d.

Frank F. Castelyns — Zonder titel, s.d. — Zonder titel, s.d.

Thé van Bergen — Zonder titel, 2017

Vaast Colson — Zonder titel, 2017

Kasper Bosmans — Legend: Jubilee, 2016

Jan Henderikse — Heaven, 2018

Ysbrant — Zonder titel, sd — Angels in my studio, 1976 — Salome and her Mother, 1979 — Salome and her Mother, 1979 — Salome and her Mother, 1979 — Judith, 1979 — Salome, in slow motion, 1980 — Ouvreuse, 1980 — Zonder titel, s.d. — Zonder titel, s.d.

Where Dogs Run — Anti-Chanson, s.d.

Artur Eranosian — Dageraad, 2018

Daniel Dewaele — Art & Society, are there solutions?, 1982 — Voorbehouden Daniel Dewaele, 1976

Tamara Van San — Big Red Babael, 2012

Bosco Sodi — Mur, 2018 — Mur, 2018

Dimitri Venkov — Krisis, 2016 73 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 4.3 op pg. 229-230. het museum aan Vrienden hetZie overzicht van MHKA platenspeler schenkingen met grammofoonplaat You, 2018 I, — but 2018 we follow just quite sounds ridiculous, lines, the We this know — 2017 magazines (vol. OOGST 10, 11, 9, 12) met multiples 2016 (vol. magazines OOGST 6, 7, 5, 8)— met multipes — BK5439 1971 POPLEX, — BK007937 2014 Untitled, BK007936 — SPAM, 2008 — Disconditions — Origineel V.v.G, 2017 1/100 revisited, Memory Editie — V.v.G. 2017 revisited, Memory — Poem, 2013-2018 Public Linguistic Gan(t) Poem, 2007-2018 Public — Poem, 1972-2018 Public Generative Grammar Chomsky — Poem, 1970-2018 Public PoemX — Poem, The 1968-2018 GDPublic — Poem, 1967-2018 Public Vietnam — — 2018 museum, North-7 — Svadbard, BK007935 — of Tears/Untitled, Chronology 2014 — BK00266 1966 Landschap, — M HKA HET AAN BRUIKLEEN IN WERKEN en Hendrikse Jan Phillips Alexandra Tyfus en Dennis Nico Dockx Copers Leo OOGST Hendrikse Jan VanderDirk Eecken Ronny Delrue Arias-Misson Alain North-7 Dekyndt Edith Bervoets Fred Gemeenschap de Vlaamse van Werken bruikleen langdurige in

magazines

2014 — POPLEX – gedenkteken, 1971 BK5440 — POPLEX, 1971 BK5441

Guillaume Bijl — Project mbt Kunstliquidatie, z.d. BK5741

Walter Swennen — Zonder titel (Manivelle), 1986 BK7185

Leo Copers — De begrafenis van Magritte, z.d. BK 7791

Jef Geys — 4 werktekeningen BKW00009

Phillippe Van Snick — Eilanden, 2016 BK007965

Wim Catrysse — Outward Bound

Nel Aerts — The Best Helmsmen Stand On Shore, 2017 BK007963

Pascale Marthine Tayou — Pascale’s Eggs, 2014

W. Kreits — Liggend Naakt BK4345

Guy Mees — Verloren Ruimte BK5525

WERKEN IN LANGDURIGE BRUIKLEEN VAN DE VLEESHAL - MIDDELBURG

Nora Turato — Leaning is the new sitting, 2018 VH1016

Bas Van den Hurk — Some Triangles, 2011 VH1017 75 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 — — — — — — — — 2018 bruiklenen Langdurige 4.4.1 4.4 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Zonder titel Zonder Bilquin, Jean Hof Van Antwerpen 2000 Beroep, 35A, Waalsekaai Michelangelo Antwerpen 2000 12, Markgravestraat Zetel Antwerpen, –Waasland, Koophandel van Kamer VOKA, Antwerpen night at late Innerlandscape Henny Schrijver, day early Innerlandscape Henny Schrijver, Wéry, Untitled Marthe 1049 Brussel logistics, and for Office infrastructure EU-Berlaymont Commission, –European 2010, 2010-2011 VanPatrick winter Tekening Caeckenbergh, Bomen, van Oude 2010, 2010-2011 VanPatrick winter Tekening Caeckenbergh, Bomen, van Oude 2010, 2010-2011 VanPatrick winter Tekening Caeckenbergh, Bomen, van Oude Brussel 1000 15, Karmelietenstraat &Antiek, –Kunst P&O Gebouwen Roerend Patrimonium buitenland Handel en Ontwikkelingssamenwerking Buitenlandse Zaken, FOD Buitenlandse hervormingen, Institutionele Zaken Buitenlandse van en de Minister deKabinet Vice-eersteminister van BRUIKLENEN Zonder titel Bruyckere, De Zonder Berlinde (testbeeld) titel Zonder Laurent Cruyt, S0016 1971, (Grillage titel Triple Pagès, Torsion Zonder mm) Maille 10 de Bernard pinceau Maille, petit Pagès, petite Doré, Bernard pinceau petite Pagès, Maille moyenne, Doré, Bernard pinceau Pagès, Maille, petite Grand Doré, Bernard Pagès, Maille Crayon Moyen Bernard Maille Pagès, Grande Crayon, Bernard Pagès, Maille Petite Crayon Bernard Hugo Clercq, De Mandala Zonder titel Bruyckere, De Zonder Berlinde Winipeg Sprankenis, Dré and Jack Jill J.C. Farhi, de Bontridder, TweeluikGilbert S77F titel Zonder Bal, Eduard titel Zonder Bal, Eduard Away, Besems, Away,Korrie Away 10, 2610 Wilrijk Wilrijkstraat Antwerpen, Ziekenhuis Universitair UZA, Walter Swennen, Zonder M00121 Titel 2005, 2, Walter Swennen, Zonder Titel M00120 2005, 1, Dezeuze, Claie inachevée Daniel Blue Ange J. de Guimarães, Westen in het Van Sompel,Ondergaand Willy VII Bild Schwarzes Gerdes, L. VI Bild Schwarzes Gerdes, L. +124 Van +122 L. 54 Mégalithes Malderen, Cyclus Flips, Georges Thé Van Zwart-wit-zwart Bergen,

BK7799_M503_3 BK7799_M503_2 BK7799_M503_1

Pistoletto,

2018 , 1988, S0139 , 1986, S0136 , 1974, S0239 S0073 , 1975, S0076 , 1975,

, 1985, S0086 S0219, 1973, Cittadellarte S0108 , 1973, , 1983, S0005 , 1987, S0011 , 1987, S0012 , 1974, S0007 , 1979, S0225 , 1988, BK5973 BK6867_D , 1994, BK6867_E , 1994, , 1974, S0022 S0073 , 1977-1979, , 1974, S0021 , s.d., S0103 , 2003, , 1974, S0020 , 1986, VH0154 , 1979, S0230 UFO2003_022 , 1986, VH0155 , 1983, BK5762_M87 , 1974, S0019 , 1974, S0017 , 1974, S0018 , , , , — Gery De Smet, Van Goeden Huize, 1995, BK7290_M242A — Dominique Stroobant, H2/95, 1978, S0221 — Hugo Duchateau, Project voor grote zaal – rust na de eerste laag, 1977, S0133

UIA, Universiteit Antwerpen, Universiteitsplein 2610 Wilrijk — Pol Mara, Niche de ma poule aux diamants, 1980, S0183 — Eddy Nolf, Zonder titel, 1978, S0195 — Hugo Declercq, Mandala, 1973, S0109 — Cel Overberghe, Zonder titel, 1958, S0200 — Yves De Smet, Hammering, snowing, eating & pouring, 1973, S0123 — Philippe Vandenberg, Zonder titel, 1981, S0227

Allen and Overy LLP, Antwerpen, België — Jan en Paul Schietekat, Herinnering aan een reis, 1987, BK5575_M57 — Koen van den Broek, 190 #1, 2004, BK7658_M419 — Panamarenko, Copyright Panamarenko, 2005, S0340 — Gert Robijns, Untitled (replica Frize), 2003, BK7521_M360 — Bernard Frize, Ouverture (Overture), 1998, BK7195_M210 — Pieter Laurens Mol, Specific Impulse, 1985, BK5759_M84 — Guillaume Bijl, Sorry, 2014, M00228 — James Casebere, Cell with Rubble, 1997, BK6933_M165 — Manon de Boer, Untitled (Sylvia & Annemiek), 2001, BK7674_M429 — Bart Stolle, Debris, 2011-2012, BK7798_M502 — Donald Judd, Untitled, 1988, BK7213_M220A_J

Allen and Overy LLP, Brussel, België — David Nash, Crack and Warp Column, 1996, BK6934_M166 — Paul Casaer, Hert, 1994, S0068 — Luc Tuymans, Altar, 2002, BK7409_M267 — Kate Blacker, Portable Glory, 1986, BK5217_M30 — Olga Tobreluts, Modernisation, part III, 2002, S0485_03 — William Sweetlove, Muse, s.d. — Panamarenko, Panamarenko. Thermo Voltaic Convertor, 2001 — Panamarenko, Panamarenko. Scotch Gambit, 2002 — Panamarenko, Panamarenko. Das Flugzeug, 1968 — Panamarenko, Panamarenko. Atom and Manpower, 1975 — Panamarenko, Panamarenko. 1978 — Panamarenko, Panamarenko. Raven’s Variable Matrix, 2000 — Vahram Aghasyan, The Ruins of our Time, 2007, BK7728_M477 — Roma Pas, Zonder titel, 2002, VH0286a — Roma Pas, Zonder titel, 2002, VH0286b — Guy Mees, Lost Space, 1991, BK5971 — Dirk Braeckman, M.F.- G.D.- 99, 2000, BK7266 — Charif Benhelima, Minus Two, 2006, BR07_DB07 — Charif Benhelima, Permanent Address, 2006, BR07_DB10 — Charif Benhelima, Playtime, 2005, BR07_DB11 — Charif Benhelima, Park, 2005, BR07_DB09 — Jan Vercruysse, Agnes Sorel ou les Avant-Gardes, 1988, BK6094 — Vanessa Vanobberghen, Tracing Cheikh Anta Diop, 2014, S0494 — John Baldessari, Throwing 3 Balls in the Air to get a Straight Line (best of 26 attempts) — 1973, M00063 — Sergey Bratkov, Portrait of the Lawyer and his wife, 2000, BK7491_M343 — Jan Cox, Papageno, 1976, S0491_32 — Jan Cox, Papageno, 1976, S0491_33 — Tina Gillen, Waterschute I, 1999, BK7060_M206 — Robert Zandvliet, Zonder Titel, 1999, BK7042_M201 77 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Terras Matthys, Danny België Svenjeugd en Brussel Brussel, Gatz, media, cultuur, minister Overheid Vlaams –Kabinet van Vlaamse Panamarenko, titel Koen den Zonder Broek, van Torfs,Ana Toast Belgium Brussels, Commission, European Mobility Labour and Skills Affairs, Social Thyssen, Employment, Cabinet Marianne of Commissioner C’est qui compte lecourage Ben, Zonder titel Peter Zonder Rogiers, Koen den Orange Border Broek, van Panamarenko, Panamarenko, België Kantoor Antwerpen, &Delarue, Van Innis #2 Koen den 190 Broek, van Luc Firewood Tuymans, Luc gesprek Het Tuymans, Die Zeit Luc Die Tuymans, Luc Niks Tuymans, Luc Shore Tuymans, Walter titel Swennen, Zonder Walter titel Swennen, Zonder Walter titel Swennen, Zonder Walter Swennen, Popelier +poppermeke titel Ghekiere, Zonder Joris Zonder titel Zonder Jef Geys, Een dag, een nacht, een dag een nacht, een dag, Een Jef Geys, Persiana Arocha, Carla Oostenrijk Wenen, in Regering de Vlaamse van Algemene Afvaardiging – Overheid Zaken –Departement Buitenlandse Vlaamse Titel Ghekiere, Zonder Joris astick piece with Muñoz,Juan Conversation Spanje Madrid, Huis Vlaams Buitenland, – Vlaanderen Overheid –Departement Internationaal Vlaamse Untitled (communistDavid Claerbout, Untitled girl) Wishes) (Christmas Girl David Claerbout, Nasty n°13 Portrait Ragimov, Human Project: Kerim Paul Vree, De People Michelangelo titel Zonder Beul, De Bert Keyser, De Raoul Centrum Keyser, De Titel Raoul Zonder Six Days aWeek Days Six Denmark, Eddy Vos, De Revolution Mexican 1970, S0447 Poem Public Baptismal the Poemx, Arias-Misson, Alain The G D Public Poem GDPublic The Arias-Misson, Alain Jean-Marie Keyser, De Kabinet en Raoul Maaigem Titel Zonder Beul, De Bert Titel Zonder Beul, De Bert Benohoud, coupées Images Hicham Petites

Bijtebier,

Pistoletto,

Blimp Reis naar Egypte II naar Egypte Reis I naar Egypte Reis BK7613_M384, 2003, , 2003, BK7645_M410 , 2005, , , 1974, BK3954

, 2013, S0480 Untitled 2002, , 1994, , 1974, S0386 BK7828_M532, 2004, , 1994,

BK6921_M160C, 1994, Zonder Titel Zonder BK6921_M160D, 1994, BK6921_M160B, 1994, UFO35 S0286, 1995, , 1998 BK7035_M194 –1999, , 1991, S0411

, 1998, BK7201_M216 , 2007, BK7713_M462 BK, 2008, 7712/M461 BKW00009_4 , 2004,

BK6923_M162 , s.d., BK7688_M440N , s.d., BK7688_M440K , s.d., BK7688_M440G , 1997, BK6945_M172 , 1988, BK5634_M66

BK6922_M161 , 1987, S0027 , 2013, S0490 , 1990, M00081 , 1996, BK7040_M199B , 1990, M00082

S0390 , BK7658_M420, 2001,

2002, M00036a , 2004, , 1991, , s.d., BK7688_M440C , 1968 –2011, S0446

BK7623_M391, 2004, BK7807_M511, 2012, BKW00009_1 BK 6846/M148, 1994,

BK5914 , 1994-2003, S0288 BK7806_M510, 2012, , Knokke , — David Claerbout, Untitled (Meditation without feet), 2012, BK7805_M509 — Berlinde De Bruyckere, Zonder Titel (selectie 3 tekeningen), 1994, BK6867 — Paul De Vree, Love, 1976, BK3350 — Thierry De Cordier, Le discours Alpin, 1987, BK5610_A — Raoul De Keyser, Maaigem en kabinet, 1991, BK5914

UNAIDS, Zwitserland en Departement Internationaal Vlaanderen, Brussel, België — David Nash, Vessel and Volume, 1986, BK5493_M46 — Teun Hocks, Untitled, 1989, BK5909_M103

Kabinet van Vlaams Minister van Begroting, Financiën en Energie, Bart Tommelein Kreupelenstraat 2, 1000 Brussel — Eric Colpaert, Les promeneurs, 1987, BK5910_M104 — Hicham Benohoud, Salle de classe (serie 2, 2000-2002), 2000-2002, BK7624_M392 — Thierry Renard, Zon-en feestdagen, 1999, BK7061_M207 — Danny Matthys, Beneficio Guatemala, 2010, S0460_01 — Danny Matthys, Close reading, 201, S0460_02 — Danny Matthys, Massive Gold, 1979-2010, S0460_20 — Dmitry Gutov, But, for true need – You heavens, give me that patience, patience I need”. Or in a nutshell Patience, 2013, S0487 — Marin Kasimir, Labor & Artifex, 1989, BK7030_M190 — Marc Vanderleenen, Zonder titel nr 2007, BK7038_M197B — Marc Vanderleenen, Zonder titel nr 974, BK7038_M197A

Staatssecretaris voor Bestrijding van de sociale fraude, Privacy en Noordzee, Philippe De Backer Finance Tower, Kruidtuinlaan 50 bus 155, 1000 Brussel — Luc Tuymans, Worshipper, 2005, BK7641_M406 — Ricardo Brey, Birthplace, 2014, M00211 — Althea Thauberger, Hiker’s Bliss (not afraid to die), 2003, BK7565_M365 — Lidwien van de Ven, Untitled, 2000, BK7261_M231 — Ronny Delrue, Zonder titel, 1996, BK7027_M188A — Ronny Delrue, Zonder titel, 1997, BK7027_M188B — Ronny Delrue, Zonder titel, 1997, BK7027_M188C — Bert De Beul, Zonder titel, 1993, BK6921_M160A

Burgemeester en Schepenen, Stad Tongeren, Ac Praetorium, Patrick Dewael Maastrichterstraat 10, B-3700 Tongeren — Jan Cox, Herinneringen aan mijn kinderjaren, 1980, S0491_52 — Nicolàs Uriburu, Project coloration Trafalgar Square Fountains, 1974, S0224 — Jan De Lauré, Zonder titel, 2014, BK7833_M528 — Ricardo Brey, Birthplace, 2014, M00211 — Ido Bar-El, Untitled, 2000, BK7313_M249 — Bert De Beul, Untitled, 1992, BK6126_M126

Vlaamse Overheid, AGENTSCHAP BINNENLANDS BESTUUR, Afdeling Oost-Vlaanderen Koningin Maria Hendrikaplein 70 bus 1, 9000 Gent — Gery De Smet, Sociale Controle, 1998, BK7290_M242B — Gery De Smet, Kost en inwoon, 2001, BK7290_M242C — Gery De Smet, Als bouwen kunst wordt, 2001, BK7290_M242E — Danny Matthys, Vertikalen, begrenzing van weiland, 1974, S0318 — Marc Maet, Het Hart, 1984, BK7683_E 79 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Zonder Titel Zonder Bervoets, Fred Titel Zonder Bervoets, Fred Titel Zonder Bervoets, Fred aan Schelde de Liefde Bervoets, Fred Brussel 19, 1000 Martelaarslein Erfgoed Beleid en Onroerend Buitenlands van Minister en Vlaams Regering de Vlaamse van Minister-president Bourgeois, Kabinet Geert 59 Brabantdam Matthys, Danny D’Abord Vivre Matthys, Danny Av., Greece 11743,Kallirois Athens, Greece Athens, (EMST), Athens ofNational Museum Art, Contemporary Walter titel Swennen, Zonder Walter titel Swennen, Zonder Walter titel Swennen, Zonder Walter titel Swennen, Zonder Round Go Merry de Beeck, Op Hans Vercruysse,Jan àFaire Facile Vercruysse,Jan Fontaine/Lustre titel Zonder Matthys, Danny Panamarenko, Panamarenko, Wout Landschap Vercammen, Vlaams Paul Vree, De Toute prédication BK7286_M238_04 King Luther Martin Paul Vree, De Mrs. to Homage d’O Paul Vree, De histoire autre Une baccarat een is Paul Vree, De leven Het Paul Vree, De Rose Paul Vree, De Coscienza Paul Vree, De ARose Luc Plant Tuymans, Untitled René Heyvaert, Untitled René Heyvaert, Untitled René Heyvaert, 1972 Cox,Jan Voices, Oh! Those Boston, Nadia Naveau, Mr. Days Autumn Bunnykins 86 2514 AJ Den Haag, Nederland Koninginnegracht Regering de Vlaamse van Algemene Afvaardiging België: van Ambassade Untitled Rajan, CK Sidhu portrait Hansda, Boran Kanhu portrait Hansda, Boran New Delhi Chanakyapuri, 50 nShantipath, India New Delhi, India, in België van Ambassade Cairoscapes Maamoun, Maha Wout Vercammen, Massa’s limite Mouffe, anges Michel La des 50 Brussel 1000 bus 175, Kruidtuinlaan en Zaken Sociale van Block De Minister Kabinet Maggie Keyser, De Raoul Pénétrant Gent 11, 9000 Vlasmarkt de gouverneur, van Oost-Vlaanderen, Provincie ambstwoning

Volksgezondheid

Antwerpse Luchtschipbouw 4 juni – 31 augustus 2005 augustus 4juni –31 Luchtschipbouw Antwerpse (studie) Bismo Pepto , 1992-1996, (6 BK7653_M416 collages) , 1971-1981, BK7287_M239_10 BK7678_M4334 , 2003, , 1964-1965, U_2002_3 BK7615_M386, 1975, , 1974-1981, S0408_14 , 1974-1981, S0408_07 , 1974-1981, S0408_08 S0424_3 , 2009, S0424_2 , 2009, S0424_1 , 2009, BK6961_E, 1995, , 1972, BK7837_M531 , , 1989, BK 6096 , s.d., BK 7688_M440M , s.d., BK 7688_M440O , s.d., BK 7688_M440I , s.d., BK 7688_M440D BK7702_M452_B , 2008, BK7835_M529, 2003, (3 de 7) van BK7702_M452_C , 2008, , 1979, BK7573_M368 , 1966-1979, BK7286_M238_01 , 1991, BK6098 , 1975, BK7043/M202, 1999, P109 , 1990-1995, , 1966-1981, BK7287_M239_01 , 2007, BK7647_M411 UFO_081 , 2005, , 1972, S0491_25 , 1972, S0234 , 1966-1981, BK7287_M239_02 , 2008-2012, , 1968-1979,

S0473 , 2005 Kabinet Liesbeth Homans, Viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams Minister van Binnenlands Bestuur, Inburgering, Wonen, Gelijke Kansen en Armoedebestrijding Arenbergstraat 7, 1000 Brussel — Dan Van Severen, Zonder Titel, 1992, BK6055_M115

Museum Hof Van Busleyden Frederik de Merodestraat 65, 2800 Mechelen — Jimmie Durham, Tower, 2009, BK7723_M472

DOMITYS Emerald Haven Léon Stynenstraat 40, 2000 Antwerpen — Luc Tuymans, Ballroom Dancing, 2005, BK7642_M407 — Vaast Colson, Kalpetran, 2003, BK7611_M382 — Philip Huyghe, Double Portrait (left), 1997, BK6929_A

4.4.2 Tijdelijke bruiklenen 2018

Cultuurcentrum Sint-Niklaas, Sint-Niklaas WORKFLOW 20.04.2018 — 02.09.2018 — Richard Artschwager, Platzmöbel, 1993, BK6191_M143

Museo de Arte Moderno de Buenos Aires, Argentinië Historia de Dos Mundos: arte experimental 07.07.2018 — 14.10.2018 — Teresa Burga, Autorretrato. Estructura. Informe, 9.6.1972, 1972, BK7804_508

Whitney Museum of American Art, New York, Verenigde Staten Jimmie Durham 29.01.2017 — 28.01.2018 — Jimmie Durham, Jesus. Es geht um die Wurst, 1992, BK6156_M136 — Jimmie Durham, Treff, 1992, S0307 — Jimmie Durham, Untitled, 1991, BK6913_M159B — Jimmie Durham, Untitled (Armadillo), 1991, BK6913_M159A

Remai Modern, Saskatoon, Canada Jimmie Durham 23.03.2018 — 05.08.2018 — Jimmie Durham, Jesus. Es geht um die Wurst, 1992, BK6156_M136 — Jimmie Durham, Treff, 1992, S0307 — Jimmie Durham, Untitled, 1991, BK6913_M159B — Jimmie Durham, Untitled (Armadillo), 1991, BK6913_M159A

Munchmuseet Oslo, Noorwegen Moonrise. Dumas-Munch 29.09.2018 — 13.01.2019 — Marlene Dumas, Sacrifice, 1993, BK6152_M134

ARGOS Centre for Art and Media, Brussel Faraway/Nearby 27.01.2018 — 22.04.2018 — Berlinde De Bruyckere, Spreken, BK7198_M213

Nykytaiteen museo Kiasma, Helsinki, Finland Vladislav Mamyshev-Monroe: Russian Stardust 09.02.2018 — 29.07.2018 — Vladislav Mamyshev-Monroe, Pirate TV, 1990, BK7566_M367 81 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Panamarenko, Panamarenko, 06.05.2018 Panamarenko Kunstkamer, De Aarschot Het Gasthuis, Cultuurcentrum Panamarenko, Panamarenko, 25.11.2018 Joke Robaard Club Solo, Nederland Breda, Spectators The Kadan, Nikita The Chronicle The Kadan, Nikita 27.05.2018 Stijn Club Solo, Nederland Breda, Africoeur de Bogolan de Tordoir,Narcisse Konê, Africoeur Bâ, Brehim Alioune 26.01.2018 George Club Solo, Nederland Breda, Panamarenko, Panamarenko, Panamarenko, Happening News Guy Mees, Happening 01.02.2018 Guy Mees, The cool weather soft quiet, and is Wenen, Wien, Oostenrijk Kunsthalle Torfs,Ana Toast Torfs, Faux Mentir Ana Du 22.02.2018 The Liar’s Cloth Nederland Amsterdam, Grimm, Galerie Paul Van Hoeydonck, Astronaut Fallen 25.01.2018 Call Curtain Nederland Rotterdam, Festival Film International Stichting Bratkov,Sergey Eurotel Untitled Rajan, C.K. Luc paquebot “France” Deleu, Le Luc Refribell Tuymans, n°16, Portrait Ragimov, Human Project: Kerim 1994-2003, S0291 Mountains Faith Moves When Alÿs, Francis Sculptuur Lohaus, Grote Bernd 21.03.2017 België Edegem, E–Immaculata, Museum Dorp Luc Vlaams Tuymans, 28.02.2018 voorCon Hugo tentoonstelling een Amore, Claus Brussel for Centre Arts, Fine BOZAR, The Most Commercial Project Commercial Most The Kakhidze, Alevtina

Peeters

Korsmit

—

— — — —

— —

23.12.2018

21.09.2017

4.02.2018

24.06.2018 29.04.2018 25.02.2018 31.03.2018

22.07.2018 27.05.2018

Poster Pastille Poster Pastille-motor Poster Bing of the Ferro Lusto Ferro Bing of the Poster Poster Motors Pastille Motors Poster Poster Gerechtshof Britse Lei Antwerpen Lei Britse Gerechtshof Poster gesigneerd Tekening, Insectenvleugels, Catapult Max boekje groen Klein BK7613_M384, 2003, , 1992-1996, BK7653_M416 , 1981-1982, tot BK6979_05 BK6979_10 M00077_1 , 2009, BK7509, 2000, BK6883, 1995, , 1.1965 n°5 , 2016, BK007960 , 2016, BK007959 , 1991, BK6151_M133 , 2000 , 1986, BK5244 , 1970, S0111 , 1990 S0456, 1971, , 2002, BK7510 , 2000 , s.d. , 2010, ,

BK7926 2001 ,

2014 FOAM, Amsterdam, Nederland The Other Half – The Activist Photography of Jacob Riis 16.02.2018 — 15.04.2018 — Bi-unial dissolving lantern by McIntosh Stereopticon Co Chicago, ca 1910

Le Muséé de la Vie wallonne à Liège Cour des Mineurs Le jardin du Paradoxe 16.02.2018 — 16.08.2018 — Ria Pacquee, Zes foto’s van verschillende performances 1982-1988, 1989, BK5760_M85 — Robert Filliou, Banqueroute, 1968, S0532_01

Willem Twee Muziek en Beeldende Kunst, ’s Hertogenbosch, Nederland Distortion 07.01.2008 — 25.03.2018 — Suchan Kinoshita, Staubstelle, 1996, VH0200

Fondazione Prada, Milaan, Italië Sanguine. Luc Tuymans on Baroque 18.10.2018 — 25.02.2019 — Lili Dujourie, The Kiss, 1986, BK5216_M29 — Jan Vercruysse, Atopies (VIII), 1986, BK7249_A-G — Bruce Nauman, Good Boy, Bad Boy, 1982, BK5953_M111 — Berlinde De Bruyckere, In Flanders Fields, 2000, BK7276_M235

De Leerexpert/Ziekenhuisschool, Antwerpen Showing Off T(h)ree 30.01.2018 — 08.01.2019 — Panamarenko, Poster Multimillionaire, 1966 — Jef Geys, L’origine du Ciel, 2017 — Jef Geys, L’origine du Ciel, 2017 — Christophe Terlinden, Limace, 2006, BK7629_M397 — Gordon Matta-Clark, Tree Dance, 1971, BK7761_M488_1

36° Festival International du Film sur l’art de Montréal – FIFA Experimental Section, Montréal, Canada IDEM 08.03.2018 — 18.03.2018 — Taus Makhacheva, Tightrope, 2015, S0504_2

Museum für Kunst und Gewerbe Hamburg, Duitsland 12.04.2018 — 14.10.2018 — Allan Sekula, Pélé Signed Football, s.d.

Forum Tri vzw Scene-Unseen/Aanwezig-Afwezig 15.07.2018 — 30.09.2018 — Toon Tersas, Hill 881, 1966-1967, BK7450_M305A — Toon Tersas, La societé general de banque, 1966-1967, BK7450_M305B — Toon Tersas, Lea & Perrins, 1966-1967, BK7450_M305C — Toon Tersas, De duurste reportage ter wereld, 1966-1967, BK7450_M305D — Toon Tersas, Etra, 1966-1967, BK7450_M305E — Toon Tersas, Rixdorfer illustrierte Zeitung, 1966-1967, BK7450_M305F — Toon Tersas, Ons volk ontwaakt, 1966-1967, BK7450_M305H — Toon Tersas, Arwa Stretch schönere Beine, 1966-1967, BK7450_M305I — Toon Tersas, Hoe de culturele revolutie in haar werk gaat, 1966-1967, BK7450_M305G — Toon Tersas, Omo wast niet alles wit, 1966, BK 7468/M323, — Toon Tersas, Ich hab’ noch ein Koffer in Berlin, 1963, BK 7469/M324 — Toon Tersas, Tagebuch einer zorniger Zeitkritik, 1966, BK 7450/M305 83 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — BK7734_M483 Party Principle Happiness Greatest Creischer, The Alice SensualNS Harsha, Taus Way of an Object Makhacheva, 28.06.2018 The Van Nederland Eyck Academie, Maastricht, titel Zonder René Heyvaert, titel Zonder René Heyvaert, titel Zonder René Heyvaert, titel Zonder René Heyvaert, titel Zonder René Heyvaert, titel Zonder René Heyvaert, Imaginair Ballet Guy Mees, Imaginair 28.09.2018 René Leuven M, Museum Geys J. Gevoelsspeeldoos Informatieboek, Kempisch Jef Geys, 04.05.2018 Witte de With Jef Geys Presentatie Nederland Rotterdam, CenterWitte de With for Art, Contemporary n°1 Box Optimistic Filliou, Robert n°2 Optimiste M00007 1969, Boîte –Vive le marriage, Filliou, Robert 26.09.2018 RESISTANCE Brussel forCentrale Art, Comtemporary Vaast Well Colson, Wishing Edition 2011, ophangsystemen aangepaste selectie een Vaast Colson, Screwed, Vaast acolson Colson, Iam ason, Vaast Object Colson, Quest Vaast Colson, Goofy you’re in it Type alone (John) Vaast Colson, “ Vaast Superheroes more Colson, No 09.04.2018 Edegem E–Immaculata, Museum Paul Vree, De Manifestatie Paul Vree, De Mens De Paul Vree, De To be(d) be(d) not or to Rehearsal Duplex Pitz, Hermann Vyacheslav Akhunov, 1M² Hauruck Holy Heck, Kati House Starting Körmeling, John Maslov,Sergey of Love Declaration 09.04.2018 Edegem E–Immaculata, Museum Taus Machacheva, Way of an Object 10.3.2017 Art Contemporary of Russian Garage Triennial Moskou, Rusland ofGarage Museum Art, Contemporary

Puppetshow

S0458

Heyvaert

—

— — — — — —

14.05.2017

19.08.2018 24.08.2018 27.01.2019 10.02.2019 09.10.2018 09.10.2018 CONTAINERS & ACOUSTICS. We’ in re toghether &ACOUSTICS. CONTAINERS , 2007, , s.d., S0564, BK 3965, 1973,

, 2016, BK7921

BK7699_M449B , 2007, S0438_1 , 1972, BK 3961 , 2013, M00178 , 1998, BK7206 ”, , s.d., S0410 , s.d., S0411 , s.d., S0408_05 , 1976, S0407 , 1974-1975, S0392 , 1981, S0393

BK7832_M527 , 1991, BK5968 , 1992, BK6069_M119 S0527 , 2014, , 1968, M00006 , 1993, S0429_01 M00159,, 2001, , 2011, M00157 , 2013, S0504_1 , 2013, S0504_1 (repro, 1971 2002), S0330_25 , 2001, ,

2017 , , Axel Vervoordt Gallery, Wijnegem Jef Verheyen – Ideale Ruimte 14.04.2018 — 02.06.2018 — Jef Verheyen, Essentieel, 1964

ARGOS Centre for Art and Media, Brussel Picturing History 22.09.2018 — 23.12.2018 — Alfredo Jaar, Real pictures/Emmanuel, 1999, BK6939_M169A — Alfredo Jaar, Real pictures/Ntarama, 1995, BK6939_M169B — Alfredo Jaar, Real pictures/Rubavu, 1995, BK6939_M169C — Herman Pitz, Camera,1997, BK6966_M175

Vzw Cultuurcentrum Mol Mol Kiest Kunst 15.09.2018 — 28.10.2018 — Ann Veronica Janssens, Zonder titel, 1997, BK6972_M181 — Christophe Terlinden, Draakpoten, 2005, BK7628_M396 — Wim Delvoye, Twee Delftse Butaangasflessen, 1988, BK5588 — Elly Strik, Portrait of myself, 1998, BK7036_M195C — Paul Van Hoeydonck, Embedded Cities, 1958, S0377 — Jan Fabre, Rohrschach, 1995, BK7683_C

Cultuurcentrum Knokke-Heist vzw Stephan Balkenhol 27.10.2018 — 13.01.2019 — Stephan Balkenhol, Eckfigur, 1999, BK7199_M214

Busan Biennale Organising Committee, Busan, Zuid-Korea Busan Biennale 2018 08.09.2018 — 11.11.2018 — Nikita Kadan, The Possessed can witness in a court, 2015, M00250

PXL-MAD School of Arts, Hasselt Get out of Art School 17.09.2018 — 28.09.2018 — Gordon Matta-Clark, Office Baroque, 1977, UFO_085

Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, Antwerpen NAUGHTY KIDS/PUNK IN ANTWERP/1978-2018 06.09.2018 — 22.09.2018 — Hugo Roelandt, Solo Performance 1977, 1977, S0575_0020, — Jan Fabre, Katalogus Atelier Workshop 77, 1979, — Jan Fabre, Curiosity House 1977, 1977, S0358 — Jan Fabre, Zelfportret met condoom, 1977, S0358_B — Jan Fabre, The readymake of the performance money, 1980, S0353

Centro Andaluz de Arte Contemporaneo, Sevilla, Spanje JAN FABRE – STIGMATA, PERFORMANCES & ACTIONS 1976 – 2017 22.03.2018 — 02.09.2018 — Jan Fabre, Action Cleaning the Museum, 1979, S0371 — Jan Fabre, Galerij Workshop/ Burried (Homage to Pieter Engels) 1979, S0361 — Jan Fabre, Gevonden (Burglaries & Street Fights), 1978, S0359 — Jan Fabre, Koop bij Jan Fabre (Bill us later), 1979, S0356 — Jan Fabre, Art Love - Jan Fabre - Luc Vermeulen - Frits Francken Gallery (T.W.C.), Essential Multiple, 1980, S0357_1 — Jan Fabre, Masterpiece on vertical piano, 1996, S0369 — Jan Fabre, Action: Bic Art Propaganda invitation, 1979 — Jan Fabre, Action: Bic Art Propaganda Dali-Ilad, 1979 85 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 22.09.2018 Taus Storeroom Makhacheva: Van Nederland Eindhoven, Abbemuseum, um geht die Es Wurst Jesus. Durham, Jimmie 15.09.2018 (Roeselare) CHARIVARI Gent BVBA, Iets VanSara History der Heide, Art 19.10.2017 Modernity for Devices Display Beasts: aCritical A Thousand Roaring Spanje Contemporáneo Sevilla, de –CAAC, Arte Andaluz Centro BK5959_M112 Centrale Europe –Gare Europa Centraal Luc Deleu, Station 31.05.2018 2: lier/délier unbuilt ville la Brussels Fondation CIVA, Brussel Vertessen, Blue Feathers Liliane 28.04.2018 Vertessen. AloveLiliane supreme Musée de Photographie la asbl, Charleroi Room Art Bic The Fabre,Jan Art. Bic of the Ilad Ilad of the Bic Art. Action: Bic Art Prints Art Bic Action: Fabre,Jan Art. Bic of the Ilad Fabre,Jan invitation Fabere Homo Fabre,Jan poster Fabere Homo Fabre:Jan catalogue Fabere Homo Fabre,Jan Art Bic of the Ilad Lanterna Magica Lanterna Lanterna Magica Lanterna Lantern Tour Eiffel Lantern Riche Lanterne Ideal The DRGM, 192 Lanterna magica Fabriekje magica Lanterna 09.10.2018 LAND CITY: Kaaitheater, Brussel BK7636_M404 Fraj V: Had Oulad Souk Famille, de Série Portraits Darsi, Hassan 15.11.2018 Exiles and Links Of Foundation,Brussel Boghossian Shoes, BK7671_M426 1975, Murderer Intellectual The Byars, James Lee Vercruysse,Jan Feinte La Seem Whe We Not What Kruger, Are Barbara 13.10.2017 en de Hedendaagse Broodthaers Kunst Magritte, Musea voor Schone Brussel, België, Kunsten van Koninklijke Taus Way of an Object Makhacheva, , 1906, RV1_167

— — —

—

— — — , s.d., RV1_162

03.02.2019 18.02.2018 04.03.2018

15.10.2018

16.12.2018

13.10.2018 06.01.2019 16.09.2018 , 1885, RV1_079 , s.d., RV1_163 , s.d., RV1_NGO , 1889, RV1_001 , 1982, BK6855 , 1889, RV1_129 , 1980 , 1981 , 1978, BK 5796_M94 , 2011, VH0320 , 1981 , 1981 , 2013, S0504_1 , 1992, BK6156_M136 , 1988, BK5859_M99 , 1981 , 1980 , 1986, , 2004, Documenta und Museum Fridericianum, Kassel, Duitsland AMVK 09.11.2018 — 24.02.2019 — Anne-Mie Van Kerckhoven, Videoklok, 1987, BK2019_01 — Anne-Mie Van Kerckhoven, Attributen en Substantie, 1994, BK6894 — Anne-Mie Van Kerckhoven, 5 versus 11, 1990, BK2019_02 — Anne-Mie Van Kerckhoven, Destructief intellect met te flauw verleden, 1976, BK 7529, — Anne-Mie Van Kerckhoven, Van Boeken Dromen, BK 7545

Museum Hof van Busleyden, Mechelen Semi-permanente collectie 17.06.2018 — 16.06.2019 — Pascale Marthine Tayou, Pascale’s Eggs, 2014-2018, BK007986

Mu.ZEE, Oostende Guy Mees – The Weather is Quiet, Cool and Soft 24.11.2018 — 10.03.2019 — Guy Mees, Happening News 11, 1965, nr 5. Guy Mees, Hugo Heirman, Panamarenko — Guy Mees, Portretten, 1969, BK7207 — Guy Mees, Portretten, 1971, BK7309_M245 — Guy Mees, Portretten, 1974, BK7308_M244 — Guy Mees, Zonder titel (trap), UFO2008_008 — Guy Mees, Trap — Guy Mees, Water te Water,1970, S0278

Rijksacademie Amsterdam, Nederland Rijksacademie OPEN 20.11.2018 — 25.11.2018 — Marlow Moss, Compositie met dubbele lijn en blauw vlak, 1934, VH0092

Stad Geel, Geel Middlegate II. Het verhaal van Dimpna 14.09.2018 — 04.11.2018 — Philippe Van Snick, Eilanden, 2016, VN2018_004 — Rosa El-Hassan, Lichtmahl, 1996, VH0285 — Jacqueline Mesmaeker, Camera non assistée, 1996-2010, M00334 — Alfons Hoppenbrouwers, Untitled, s.d., S0393, reeks van 10 werken — Johan Tahon, Strobe, 1997, UFOTAHON2 — Johan Tahon, Amor Spheroid, 1997, UFOTAHON1 — Dmitry Gutov, But, for true need - You heavens, give me that patience, patience I need. “Or in a nutshell Patience”, 2013, S0487 — Rita McBride, Minimanager, 2004, VH0287-0290 — Nazanin Fakoor, Light Drawing, 2017, VN2018_14 — Sofie Muller, AL/IL/17, 2017, VN2018_12 — Mary Ellen Solt, Lobelia, Geranium, Wild Crab, Zinnia, Crab, Beginning or end, Lilac, Forsythia, Zig zag,1966 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0556_01 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0556_02 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_01 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_02 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_03 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_04 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_05 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_06 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_07 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_08 — Evgeny Granilshchikov, Zonder titel, s.d., S0577_09 87 M HKA Jaarverslag 2018 4 Verwervingen – Bruiklenen 2018 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Wout Vercammen, Orgasme-strijder Orgasm Harsha, N.S. , 2002, S0485 Olga Tobreluts, Modernisation Aphrodite’s Girdle Begalskaya, Victoria III Najd, covered be to raised Iwas Maryam II Najd, Blanket Mediterranean Maryam May Post, Duwen Liza Town Story Home Michèle Matyn, Van Kerckhoven,Anne-Mie Traîte du Caractére Van Kerckhoven,Anne-Mie of Anxiety Concept Joy Blind Marlene Dumas, Sailor’s Dream Marlene Dumas, Card Serial –Joachim Devos, Kroll Jockel Danny –Jockelporträt Devos, Jockel Danny –Jockeltraum Devos, Jockel Danny Ketter of Marion Murder –The Devos, Jockel Danny Jockel – The Murder of Ilona Harke of Ilona Murder –The Devos, Jockel Danny Hettgen and Maria Tesmer Klara Rahn, of Jutta Murders –The Devos, Jockel Danny Jägers Des –Bett Devos, Jockel Danny –Bibliographie Devos, Jockel Danny Chronicle The Kadan, Nikita Vanessa Van Diop Anta Obberghen, Tracing Cheikh Vaast minutes Colson, 1hour 30 sculpture it not like Some Wafae el Keriasti, Ahalouch (Come unlimited in, access) Pase. Matienzo, Acceso ilimitado Delahante Pilar Susana Vertessen, LOLA MM Liliane Violent Incident-Man/Women Segment Incident-Man/Women Violent Nauman, Bruce Hommage à Hommage Dujourie, Lili Behandeling kerk m.b.t. Bijl, Project-pleasure Guillaume kunstliquidatie m.b.t. Bijl, Project Guillaume Project m.b.t. Kunstliquidatie m.b.t. Bijl, Project Guillaume () Rubensjaar m.b.t. Bijl, Project-Pleasure Guillaume Guillaume of iemand iets tegenover Hugo Gevoelens Roelandt, Window my War from Koka Ramishvili, 3 Skull Maquette: Dietvorst, Els BK7412_M270a_e tôt qui se lèvent àceux appartient monde Visser, Le Barbara titel Kozaric,Ivan Zonder titel Kozaric,Ivan Zonder sculpture Kozaric,Ivan Found , 2017, S0567 Federation Russian of the Constitution of the Evaporation Where Run, Dogs Bia Davou, Sail –Odyssey Johanna of Tears /Untitled Chronology Dekyndt, Edith Ruimte Guy Mees, Verloren down countup-count Vadim Fishkin, Honingklok Kinoshita, Suchan Shore on Stand Helmsmen Best The Nel Aerts, titel Evgeny Zonder Granilshchikov, titel Evgeny Zonder Granilshchikov, titel Evgeny Zonder Granilshchikov, titel Evgeny Zonder Granilshchikov, titel Evgeny Zonder Granilshchikov, titel Evgeny Zonder Granilshchikov, Kandl, Bijl, Project -Pleasure m.b.t. Cultuurverspreiding m.b.t. -Pleasure Project Ohne titel (Who’s Got the Big Picture) the (Who’s Got Ohne titel , 1993, BK007946_01 , 2007, BK7699_M449A VH0254 , 1994, , , , 1982

, 1996, BK6911_M157A BK7727_M476 , 2003, … III 2011 2011 , 1988, BK6928 , 2016, BK007960 S0423 , 2009, , 1983, BK007956 , 2017, M00296 S0410, 2008, , 1972, BK6159 , 1996, BK6911_M157D BK7685, 2005, , 1993, BK007946_04 , 1993, BK007946_05 , 1993, BK7928 , s.d., S0577_15 , s.d., S0577_14 , s.d., S0577_13 , s.d., S0577_12 , s.d., S0577_11 , s.d., S0577_10 UFO_2015_02 , 1994, , 1972, BK7838_M532 , 1993, BK7927 S0536 , 2014, , 1991, S0435_3 , 2016, M00260 BK7612_M383, 2003, S0529 , 2014, , s.d., BK5741 BK7736/M485, 2003, , 1977, BK7589_4 , BK007935 , 2014,

2017, , 1993, BK007946_06 , 1993, VH0173_1 , 1993, VH0173_2 , 1993, BK007946_02 , 1993, BK007946_03

, 1974, S0575_0009 VN2018_005 S0494 , 2014, 1977, BK7589_2 , 2006, , 1986, S0061 , 1977, BK4019_1 , 2002, , 1977, BK7594_M375 BK7589_1 — Arturas Raila, Under the Flag, 2000, M00239 — François Curlet, Chanter l’enfer, 2010, BK7731_M480 — Minette Vari, Alien and Alien Texted version, 1998, BK7214_M221 — Ina Wudtke, A Portrait of the Artist as a Worker, 2006, S0381 — Jan De Lauré, Untitled, s.d., BK7833_M528 — Jan De Lauré, Sterven is oefenen #2, 2015, BK7898 — Cindy Sherman, Untitled nr. 120 A, 1983, BK5798_M96 — Donna Kukama, Not Yet (and No One Knows Why), 2009, S0496 — Joëlle Tuerlinckx, Zonder titel, 1999, UFO2003_023a — Nadia Naveau, Nicholas Heracles, 2012, S0472 — Rebecca Horn, Film 1: Performances I, 1970-1972, BK7508_M351_1 — Rebecca Horn, Film 1: Berlin – Exercises in nine parts, 1974-1975, BK7508_M351_4 — Sigefride Bruna Hautman, Since I know, you cannot sit on a cloud, 1987, BK5490 — Hüseyin Bahri Alptekin, TREMOR, RUMOUR, HOOVER, 2001, BK7923 — Douglas Gordon, Self-Portrait (Kissing with Scopolamine), 1994, VH0282 — Yang Zhenzhong, On the pillow, 2000, BK7716_M465 — Sergey Bratkov, Glue Sniffers, 2001, BK7494_M346 — Barbara Kruger, We are not what we seem, 1988, BK5859_M99 — Jan Cox, Herinneringen aan mijn kinderjaren, 1980, S0491_52 — Jan Cox, Oh! Those Voices, Boston, 1972, 1972, S0491_25 — ORLAN, De la mesure à la démesure, 2012, S0474_02 — Taus Makhacheva, Landscape, 2013, S0516 — Jan Van Oost, Zonder titel, 1993, BK6138 — Frank Theys, Night Fever, 2011, S0454 — Anne Daems, Zonder titel (Vrouw aan de bushalte), 1996, BK7244 — André Cadere, Barre de Bois rond, 1974, VN2018_13 — Berlinde De Bruyckere, Spreken, 1999, BK7198_M213 — Inge Godelaine, Villa Wintermans, 2009, M00072 — Babi Badalov, I am euromental, 2015, BK7896_03 — Tinka Pittoors, Lifestyle Storage, 2014-2017, S0562 — Luc Deleu, Mobile Medium University Revisited (floating U.I.A.), 1972-1982, S0114 — Fransje Killaars, Zonder titel, 2000, VH0247 — Hiwa K, Moon Calendar Iraq, 2007, BK7729_M478 — Aslan Gaisumov, Volga, 2015, BK007957 — Almagul Menlibayeva, Exodus, 2009, S0441_11 — Ria Pacquée, Inch ‘Allah, 2005, BK7525_M364 — Loreta Visic, Washuis, 2000, BK7289_M241 5 5 Bezoekersaantallen 2018 91 M HKA Jaarverslag 2018 5 Bezoekersaantallen 2018 2 1 2 1 kinderen en bezoek aan Panamarenkohuis. aan bezoek en kinderen ateliers voor workshops en onderwijstijd, en tijd rondleidingen wandelgesprek, in vrije museumbrunch, bemiddelingsactiviteit: een voor hebben die gereserveerd Deelnemers zijn inbegrepen. Museumnacht en evenementen) de van uitmaakte tentoonstellingen de onderdeel aan bezoek (voor zover een evenementen aan Deelnemers kinderen en bezoek aan Panamarenkohuis. Panamarenkohuis. aan bezoek en kinderen ateliers voor workshops en onderwijstijd, en tijd rondleidingen wandelgesprek, in vrije museumbrunch, bemiddelingsactiviteit: een voor hebben die gereserveerd Deelnemers evenementen) en Museumnacht zijn inbegrepen. de van uitmaakte tentoonstellingen onderdeel de aan (voor bezoek zover een evenementen muros-tentoonstellingen, extra aan Bezoekers juli juni september oktober mei januari 2016 bezoekers Aantal augustus november april Totaal december maart februari januari 2015 bezoekers Aantal maart februari juli juni april mei oktober september augustus december november Totaal 5.1

BEZOEKERSAANTALLEN

Individuele Individuele bezoekers bezoekers M HKA M HKA 77.666 66.335 10.320 11.650 12.612 4.060 3.099 9.540 4.434 3.085 8.935 6.073 4.342 11.101 2.100 2.792 5.921 7.275 3.725 7.415 3.501 2.917 3.718 2.712 5.513 7.161

1 1

bemiddelings bemiddelings activiteiten activiteiten Deelnemers Deelnemers M HKA M HKA

2015-2016-2017 9.578 1.998 1.862 6.711 1.736 609 408 949 829 850 405 922 795 283 784 779 356 627 833 523 255 233 88 50 74 41

4 3 4 3 2 - 2 -

lezingen filmvoorstellingen en kinderen. bemiddeling:door filmvoorstellingen onderwijs, activiteiten van geprogrammeerd Deelnemers privévoorstellingen. alsookgereserveerde inbegrepen, zijn zoals Museumnacht evenementen aan Deelnemers lezingen filmvoorstellingen en kinderen. bemiddeling:door filmvoorstellingen onderwijs, activiteiten van geprogrammeerd Deelnemers 2016. TENTOONSTELLINGEN CINEMA ZUID ZONDER BEZOEK EN M HKA AAN 5.3 rubriek BEZOEKCIJFERSaparte ZAALVERHUUR — de onder nu staan maar overzicht opgenomen, privévoorstellingen in niet dit meer werden gereserveerde de van cijfers De inbegrepen. zijn zoals Museumnacht evenementen aan Deelnemers Zuid Cinema Zuid Cinema Individuele Individuele bezoekers bezoekers 25.248 21.837 3.980 2.609 2.200 1.996 1.844 3.463 1.803 2.146 1.067 1.452 1.282 1.835 1.189 2.162 1.728 1.618 1.937 1.583 2.531 1.831 1.167 2.173 2.177 1.312

3 3

bemiddelings bemiddelings Zuid Cinema Zuid Cinema activiteiten activiteiten Deelnemers Deelnemers 7.555 2.520 1.504 1.358 5.711 969 964 209 857 453 392 579 797 233 401 192 125 715 731 121 90 56 0 0

0 0

4 4 - -

106.872 113.769 Totaal Totaal 10.764 11.445 14.310 17.052 16.541 8.209 6.408 4.606 11.522 9.649 11.383 17.541 3.400 6.697 6.796 8.914 5.638 9.610 4.362 7.483 5.100 7.977 9.321 5.913

Aantal Individuele Individuele Bezoekers Totaal bezoekers bezoekers bezoekers tentoonstellingen 2017 betalend gratis EXTRA MUROS januari 6.615 1.261 13.000 20.876 februari 3.686 1.179 4.865 maart 3.433 0 3.433 april 4.745 7.596 12.341 mei 5.907 7.303 13.210 juni 3.540 5.351 8.891 juli 4.815 3.830 8.645 augustus 4.164 13.581 17.745 september 4.475 5.370 9.845 oktober 6.349 10.004 3.000 19.353 november 7.576 8.013 15.589 december 6.328 6.570 12.898 Totaal 61.633 70.058 16.000 147.691

TOELICHTING Bezoekers aan evenementen (voor zover een EXTRA MUROS: bezoek aan de tentoonstellingen onderdeel — Januari: ‘Urgent Conversations – Athene – uitmaakte van de evenementen) en Museumnacht Antwerpen’ in EMST Athene tot 29 januari 2017 op zaterdag 05.08.2017 zijn inbegrepen. — Oktober: ‘SUPERDEMOCRATIE – De Senaat de Dingen’ in de Senaat van 1 t.e.m. 31 oktober Deelnemers die gereserveerd hebben voor 2017 een bemiddelingsactiviteit: museumbrunch, wandelgesprek, rondleidingen in vrije tijd en onderwijstijd, ateliers en workshops voor kinderen, bezoek aan Panamarenkohuis, filmvoorstellingen onderwijs, lezingen en filmvoorstellingen kinderen zijn inbegrepen.

5.2 BEZOEKERSAANTALLEN 2018

Aantal Individuele Individuele Subtotaal Panamarenko- Cinema Zuid Totaal bezoekers bezoekers bezoekers Museum huis 2018 betalend gratis januari 4.265 5.013 9.278 0 2.373 11.651 februari 4.702 5.076 9.778 14 2.659 12.451 maart 4.854 3.165 8.019 26 1.947 9.992 april 3.828 5.983 9.811 29 1.727 11.567 mei 2.640 2.907 5.547 15 1.464 7.026 juni 6.204 3.320 9.524 14 1.005 10.543 juli 6.518 2.958 9.476 10 1.531 11.017 augustus 9.747 8.874 18.621 16 833 19.470 september 8.018 3.127 11.145 25 1.193 12.363 oktober 11.836 4.548 16.384 16 1.821 18.221 november 4.243 4.079 8.322 29 2.742 11.093 december 3.541 2.863 6.404 56 1.883 8.343 Totaal 70.396 51.913 122.309 250 21.178 143.737 93 M HKA Jaarverslag 2018 5 Bezoekersaantallen 2018 bezoekers. het van totale aantal aantal zeer een hoog de Nederlandse situatie in voor de museumjaarkaarthouders, meegenomenbetalen bij de toeschouwers. betalende vooral Dit belangrijk is Week en Glow), niet. er dergelijke een bij input is externe M HKA stadsevenementen het twee kader mee bezoekers van in 20.000 (Dutch Design categorieën mee.deze niet Van twee Abbe rekent bij zijn ook bezoek betalend rekent voor goed 3500 en bibliotheekbezoek, bezoekers, M HKA bezoekers. Abbe rekent mee, bij voor goed verhuringen bezoekers zijn 10.000 105.000 ses dezelfde voor Van lijn. in 2018 en liggen de de resultaten ervoor jaren van publiekscijfers VA van zijn over de voorbije heen jaren vijf stabiel; de progno te maken. toch zichtbaar om muros, zo de collectie extra collectietentoonstellingen wat het heeft, collectiepresentatie de voorbije gecompenseerd door heeft jaren nog geen noemenswaardige de infrastructuur huidige in en M HKA is, het van museum attractor de collectiepresentatie voornaamste permanente werden Geel wel meegenomen, in collectiepresentatie omdat bij Van Abbe de muros de Van extra die van bezoekers betalende De is heeft. Abbe niet functie de nieuwbouw, in omdat forumwerking stige bijkomende een dit museale de toekom van de kern M HKA, van werking voorzien zonder de filmmuseale referentie een Abbemuseum, voor Hierbij het kabinet. werd ook kolom een concrete een Om toetssteen te hebben, werd vergeleken met Van 5.3.2 de vele boekvoorstellingen. micro-evenementen zoals zonder eigen organisaties ruimte), kleine stelde en belangrijke voor van king de voorbije terwaarbij M HKA beschik de jaren zijn systematisch kabinetten de kunstscène) van (een en Lodgers op initiatief toonstellingen programma de succesvollevan nieuwe programma’s INBOX (met van korte termijnten ook vele de voor bezoekers maar van de en terraspubliek, openingen cafetaria- het enkel niet dit opgenomen, eveneens zijn niet betreft daarom gaan, al deel boven en het gratis de cafetaria naar de historiektrap via die Bezoekers de cijfers in opgenomen.niet getelde Enkel worden bezoekers opgenomen. vooraandacht evenementen. en grotere een genererende en archiefpresentaties tijdelijke collectie- met samenwerking het veld in bijkomende gebeuren, vaak die aandacht tentoonstellingen kleine diverse van de programmering aan toevoeging de de tentoonstellingen, grote van de herprofilering hetvan gelijkvloers, componenten zijnhele onder Belangrijke lijn. meer de hiervan herinrichting werden deDaartoe voorbije doorgevoerd heroriënteringen jaren over de de minister. huidige van vraag bredere prioritaire een publieksgerichtheid was achter jaar ook goed een wat heeft de Een publiekscijfers rug. betreft M HKA 5.3.1 5.3 bezoek Totaal Verhuringen bezoek Betaald Vgl. Van Abbe Gratis

bezoek Teneinde zijn relevant indirect te die bezoekers maken, de vergelijking met de cijfers werd voor gemaakt VA vergelijking De 2017. van De VAN MET ABBEMUSEUM VERGELIJKING Bij de basiscijfers wordt Verhuringen gewerkt. conservatief worden BASISCIJFERS 2018 M HKA ANALYSE BEZOEKERSCIJFERS Van 2017 Abbe 104.809 74.868 19.200 10.741 2018 Zuid -Cinema M HKA 122.309 70.396 51.913

2018 Zuid +Cinema M HKA 143.737 91.824 - 51.913 - - -

5.3.3 ANALYSE DIVERSITEIT BETALENDE BEZOEKERS

Herkomstland Totaal % Nederland 8.670 46,6% Frankrijk 2.336 12,6% Duitsland 1.932 10,4% Verenigd Koninkrijk 1.218 6,5% Verenigde Staten 551 3,0% Italie 455 2,4% Spanje 339 1,8% China 331 1,8% Rusland 323 1,7% Zwitserland 198 1,1% Japan 189 1,0% Australie 139 0,7% Polen 127 0,7% Canada 118 0,6% Overige 1.675 9,0% Totaal 18.601 100,0%

De publieksverbreding gaat niet ten koste van de internationale uitstraling. M HKA telde in 2018 18601 internationale betalende bezoekers. Zowat de helft daarvan zijn Nederlanders. De andere buurlanden zijn de volgende groepen in aantal. Opvallend is dat bij de relevante landen (meer dan 300 bezoekers per jaar, dus meer dan een bezoeker per dag) naast de Verenigde Staten, Italië en Spanje nu Rusland en China op de achtste en negende plaats zijn komen te staan. Deze twee laatste landen vormen een groeipotentieel dat in andere West-Europese landen wordt onderkend. M HKA zal hier gezien zijn huidige collectie-opbouw bij de heropening van de nieuwe infrastructuur een sterk verhaal kunnen neerzetten met een best case voor Vlaanderen. Er zal daarom de volgende jaren reeds inleidend worden ingezet op deze landen door een basisbezoekersopvang voor deze taalgroepen in hun eigen taal, wat ook naar hun toeleidingsmedia zal worden gecommuniceerd.

5.3.4 SPREIDING BEZOEKERS BINNENLAND

Spreiding bezoekers binnenland Totaal Provincie Antwerpen 32.022 Oost-Vlaanderen 4.853 Brussels Gewest 3.491 Vlaams Brabant 2.950 West-Vlaanderen 2.041 Limburg 1.340 Luik 316 Waals Brabant 190 Henegouwen 165 Luxemburg 137 Namen 89 Totaal 47.594 95 M HKA Jaarverslag 2018 5 Bezoekersaantallen 2018 Totaal 5.3.5 5.4.1 Antwerpen Antwerpen Stad bezoekers Spreiding Posts Facebook 2018: Beuys 2017 —januari oktober 5.4 Antwerpen Posts Instagram Tweets Twitter Posts Facebook 2018 —mei 2018: AMVK februari 61 Posts Instagram 58 Tweets Twitter 83 Borgerhout Berchem Antwerpen Hoboken 2170 Merksem 2180 Ekeren Deurne Antwerpen Berendrecht Antwerpen Wilrijk Antwerpen

2610 ANTWERPEN STAD BEZOEKERS SPREIDING PER TENTOONSTELLING BEZOEKERS MEDIA: SOCIAL DIGITALE 2100

2600 2660

2000 2018 2050 2030 2060 2020 2140

Zandvliet Nieuwe =+1272 5.822 Van naar 4.550 Nieuwe =+219 3.390 Van naar 3.171 Nieuwe =+463 11.999 Van naar 11.536 Nieuwe =+650 4.550 naar Van 3.900 Nieuwe =+252 3.171 Van naar 2.919 Nieuwe =+650 11.536 Van 10.721 naar

BEZOEKERS

2040

volgers volgers volgers volgers volgers volgers

Events 37 21.469 Totaal 10.144 1.493 3.759 1.148 807 820 799 366 983 273 281 130 331 135 mei 2018 — augustus 2018: Sanguine

Facebook Posts Nieuwe volgers Van 11.999 naar 12.679 = +680

Twitter Tweets Nieuwe volgers Van 3.390 naar 3.409 = +19

Instagram Posts Nieuwe volgers Van 5.822 naar 7.277 = + 1.455 september 2018 — december 2018: James Lee Byars

Facebook Posts Nieuwe volgers Van 12.679 naar 13.205 = + 526

Twitter Tweets Nieuwe volgers Van 3.409 naar 3.449 = +40

Instagram Posts Nieuwe volgers Van 7.277 naar 9.550 = + 2.273

5.4.2 WEBSITE M HKA.BE

Website / muhka.be – 2018 Gebruikers 224.710 Nieuwe Gebruikers 220. 407 Sessies 331.674 Paginaweergaves 1.201.731 Sessieduur 00:01:45 NL 48% FR 8,8% EN 21,12% DE 3,03%

5.4.3 ONDERZOEKS- EN TENTOONSTELLINGSPLATFORMEN

Zie hoofdstuk 2.2.5. Content Management / Digitale werking. 6 6 M HKA Tentoonstellingen 99 M HKA Jaarverslag 2018 6 M HKA Tentoonstellingen beeld toe. getoonde en aan het video’s, aanbod lichtte klank 17.02Op AMVK en 14.04 — — — haar met konden de maken het van Noise Bar In resultaat de kennis bezoekers op donderdagavondententoonstelling 20 tot van 23 Van Kerckhoven Anne-Mie de de tijdens duur van initieerde M HKAFE In Curator: Kreuger Anders geheel. als de samenleving van bloedbaan –voor de innovator een vormen stemmingen voor en van vertolker van als Zestelde tot AMVK complexe video-installaties. werken, inkttekeningen van honderden Zebevatte en verfijning. uitgebreid kracht zijn visuele oeuvre, (48 krant pp.) Duitstalige een extra met gepubliceerd co-operatie M HKA. in gepubliceerd. werd Kassel Bij in de expo instellingen door de drie gezamenlijk en werd voor tentoonstellingen deze twee publicatie catalogus diende ook als presentatie (9.11.2018 leidde tot Fridericianum en Museum documenta ultieme een M HKA, tussen samenwerking een station, laatste haar naar de reisde AMVK-expo M HKA Mönchengladbach 2016-2017.Abteiberg in Hannover in en het Na Kunstverein Would in IDo Orbit? What tentoonstelling haar uitgebreide een was onderzoekstentoonstelling Deze versie verworven. van computers, plexiglas, professionelegrafiek: afdrukken. de commerciële van hulpmiddelen ze de materialen, en trucs gebruikt maken te uit drukken. eneerlijkheid directheid met genadeloze om zichzelf naar er altijd Zestreeft betrokkenheid. politieke en denken sociale haar worden van niet losgemaakt het mystieke kunnen van en andere hedendaagse manifestaties intelligentie heid bij kunstmatige creatieve betrokken Haar elementenfundamentele het werk in AMVK. van Force Mental. tot 1993. 1982 Zepublicerenmenten Antwerpen vanaf ook het in tijdschrift evene van tal hetleven Onder paar ingeblazen. dezelfde organiseerde titel nieuw 2001 werd band De noise-band was. in Club Moral actief op, jaar tien die Devos de Danny 1981wetenschappers. In met ze samen kunstenaar richtte met samen 40 baanbrekende jaar tekenen. was meer dan Zewerkt al medium voor de toekomst worden kunstenaar een beschouwd. als en vooral, eerst en performer. pionier een altijd ontwerper geweest. Zeis Zemoet, grafisch beeldend kunstenaar, woont als steeds de is 1970 jaren en sinds actief en werkt, bijzondereeen ze nog waar complexiteit. geboren 1951 Antwerpen, Zeis in in Anne-Mie 6.1 klankexperimenten. van 16 van tentoonstelling de 18 tot in projectieruimte de Movie Talk AMVK met03.05 Crimpers gastoptreden van Tale Fairy met05.04 Orphan gastoptreden van 01.03 met Gijs gastoptreden van Gieskens Noise Bar AMVK een in genereuze een inkijk bood tentoonstelling retrospectieve Deze bekendheid internationale de afgelopen heeft belangrijke jaren AMVK ze te Om werken en tekst. beeldtaal zijn van constellaties AMVKs en zelfanalyse Naast deze zijn samenwerkingen zelforganisatie eerste Haar volkomen is interdisciplinair. AMVK van praktijk De Antwerpen M HKA, 09.02 — 113.05.2018 AMVK

Van

Kerckhoven — De 24.02.2019) het Fridericianummuseum. in Kassel in | 2 van (ook kunstenaar een is AMVK) bekend als e verdieping , gepresenteerd het Museum in events. muzikale u. u. - - Publicatie Zie hoofdstuk 13.1.2 Flankerende publicaties.

PERSAANDACHT — Insta story verslaggeving tijdens de opening NATIONAAL — Insta story om de activiteiten aan te kondigen — De Standaard — Insta story om het begin en einde van — De Tijd de tentoonstelling aan te kondigen — Knack — Instagram posts met werk uit — De Morgen de tentoonstelling — De Tijd — Activiteiten en persartikels tweeten — VRT NWS/De Afspraak — Delen van bezoekersfoto’s en opinies — 100% Cultuur op Instagram — Humo — Applicatie in ensembles.org — Klara — Platform

INTERNATIONAAL BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — NRC Handelsblad VOLWASSEN BEZOEKERS — Contemporary Art Daily — Muurtekst (NL, EN, FR) — Brochure met tekst per werk (NL, EN, FR) DIGITALE COMMUNICATIE — Titelbordjes met QR-code — Nieuwsbrieven — Applicatie in ensembles.org — Digitale uitnodiging voor events — Maandelijke noise bars — Activiteit op website — Movie talks tijdens het weekend — Highlight op homepage — Opening night als activiteit op website GROEPEN - ONDERWIJS — Opening night op homepage — Geleide rondleidingen voor iedere leeftijd — Facebook event opening night met teasers — Facebook events naar aanleiding van de GEZINNEN activiteiten zoals de Noise Bars en Movie Talks — Gezinsspel in Salon — Delen van persartikels op alle — Salon ingericht met verwerkingsopdrachten sociale mediakanalen — Video met interview AMVK en curator Anders GIDSEN Krueger over de tentoonstelling werd — Tweeledige opleiding voor de gidsen door AMVK gepromoot via Facebook, Instagram en Twitter — Foto’s en verslag van opbouw op Facebook BUURT en Instagram — Gratis rondleiding voor de buurt

6.2 SANGUINE/BLOEDROOD. LUC TUYMANS ON BAROQUE 02.06 — 16.09.2018 M HKA, Antwerpen | 2e verdieping

Tijdens het culturele stadsfestival Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert plaatste het M HKA de geest van de barokmeesters tegenover de visie van een hedendaagse topkunstenaar. Met de tentoonstelling Sanguine/Bloedrood wenste curator Luc Tuymans de bezoeker te overweldigen door sleutelwerken uit de barok van onder anderen Francisco de Zurbarán, Caravaggio en Anthony van Dyck in dialoog te plaatsen met werk van klassieke hedendaagse meesters, zoals On Kawara en Edward en Nancy Kienholz, aangevuld met nieuw werk van hedendaagse sterren zoals Zhang Enli, Takashi Murakami, Michaël Borremans, Sigmar Polke en Tobias Rehberger. Curator Luc Tuymans haalde via uitzonderlijke bruiklenen nationale en internationale topstukken naar Antwerpen. Een selectie werken van het KMSKA, die dé collectie Vlaamse barokkunst in Antwerpen beheert, kon hierbij niet ontbre- ken. Sanguine/Bloedrood was een visueel weelderige en uitdagende tentoonstelling die oude meesters binnen bracht in de experimentele ruimten van hedendaagse kunst. De term ‘barok’ blijft iets van zijn oorspronkelijke negatieve lading hebben – overdrijving en mateloosheid – maar suggereert tegelijk iets spannends, iets onvatbaars. Net om dat onvatbare centraal te stellen, vroeg het M HKA Luc Tuymans om zijn visie op barok te geven. Hij liet al het stof van de term wegwaaien, en ging terug naar de intensiteit en intelligentie van de praktijk. Als tentoonstellingstitel koos Tuymans het evocatieve, poëtische Sanguine/Bloedrood – als een energiestroom van leven en dood. Het uitgangspunt was om de spanning tussen topwerken uit de barokperiode en hedendaagse meesters te onderzoeken en om zo de brug te slaan tussen 101 M HKA Jaarverslag 2018 6 M HKA Tentoonstellingen — — — — — — — NATIONAAL BRUZZ Het Laatste Nieuws Laatste Het VRT NWS Antwerpen van Gazet Standaard De Tijd De Morgen De PERSAANDACHT publicaties. 13.1.4 Flankerende Zie hoofdstuk Curator: Luc Tuymans VanJan Vercruysse Jan en Jack Imschoot, Whitten. Dyck, van Anthony Tyfus, Javier Téllez, David Gheron Dennis Tretiakoff, Tolmachov, Tayou, Storck,Yutaka Piotr Sone, Henri Marthine Pascale Polke, Tobias Sigmar Rehberger, Pinsel, Peter Georg Johann Paul Rubens, Nadia Naveau, Nauman, Bruce Murakami, Takashi Lejman, Dominik Korkeila, Jukka Jacob Kienholz, en Nancy Edward Kawara, Jordaens, On Gijsbrechts, Huyghe, Johnson, Jonathan Pierre Ghekiere, Franciscus Joris Fabre, Jan Lucio Gautherot, Marcel Enli, Fontana, Genzken, Isa Zhang Marlene Dujourie, Dumas, Vos, De Lili Cornelis de Zurbarán, Francisco Cordier, De Brouwer,Adriaen Bruyckere, De Thierry Berlinde Caravaggio, Bouchet, Mike Borremans, Michaël & Stéphane Bervoets, Fred Schraenen, oktober 2018 2019. tot vanaf februari getoond Fondazione te in Milaan Prada en Fondazione Volgend Prada. Antwerpen werd het editie, op de Antwerpse voor Museum Schone Kunsten Koninklijk Luc Tuymans enStudio het KMSKA, compleet gaten. te bewust zijn, en liet Sanguine/Bloedrood werken leermeester en leerling. van tussen –, helderemeesters, werken tussen en potentiële werken –of het ‘heroverwegen’ oude nieuweproces, verbanden zoekend niet-lineair, en nieuwe naar tussen ontstond manier die associatief een Op keek. andere makers naar die maker een van en de blik daadkracht hetvan beeld stond de artistieke centraal, intensiteit De volgens overzicht,canoniek geheel een maar eigen invulling. om Sanguine/Bloedrood koos bewust te uit breiden, zijn van praktijk de grenzen traditionele streeft durend naar er voort die schilder figuratief een zelf Tuymans, wereld kunstenaar. een van de aandachts mentale een ruimte: in samen en de hedendaagse kunst kunst verloren. en urgentie symboliek het zijn heeft werk krachtige jaar van expressieve nog kracht, niets veertig geweld. Na meer extreem dan van de bezoeker onder nachtmerrie een in dompelt meisje. Car Stud Five met blank een vermeende betrekkingen seksuele voor het represaille Zuiden in de VS van als jonge een van Afro-Amerikaan toont de executie-achtige castratie installatie het leven. sculpturale in grote De getoond: koepeltent een in op de Gedempte Zuiderdokken, teruggekatapulteerd presentatie en eenmalige unieke een in werd Car Stud Five Kienholz Nancy van versie Sanguine/Bloedrood van tweede een M HKA na die de Fondazione van – werd Met Prada akkoord aangekocht. Milaan in Prada door tot jaar de het Fondazione onlangs verdween veertig het werk ruim 1972. Daarna in Szeemann Harald 5van documenta voor de legendarische dat hetgedoken koppel Kienholz en Nancy Edward meesterwerk maakte van verleden, negatief naar hedenals en toekomst keken. zowel die positief tijdsgewrichten van visualisatie als maakte, tentoonstelling Sanguine/Bloedrood van die en ambivalente dialoog herkenbaarheid. ook op, van het net maar En ambitieuze is die overweldiging roepen gevoel een Beide van tijdsperiodes oude en hedendaagse kunst. Publicatie Sanguine/Bloedrood het van M HKA, organisatie gezamenlijke een was tentoonstelling De Luc verrassendeDe keuze van Tuymans bracht topwerken de uit schone Het sleutelwerk Car Stud Five was de uit tentoonstelling

Arocha toonde Carla werk Armleder, John van op te niet kunsthistorisch, een bouwen als — — Knack — VTM — — Humo — — — — ’ o h c L’E Trends Le SoirLe H ART VifLe Limburg Belang van

uitersteen relevante – en toonde Milaan in recent, een op wenste niet - - -

— 100% Cultuur — Delen van bezoekersfoto’s en opinies — La Libre Belgique op Instagram — De Witte Raaf BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN INTERNATIONAAL Tijdens de feestelijke opening waren er door- — De Telegraaf lopend rondleidingen in de tentoonstelling en — The New York Times was er een aanbod voor gezinnen in het Salon. — Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung De allerkleinsten konden musiceren met House — Cultured of Music. Muzikale opluistering in de leeszaal — NRC Handelsblad door Liam Byrne en Valgeir Sigurðsson. — El Economista — Art Tribune VOLWASSEN BEZOEKERS — Flash Art Magazine — Muurtekst (NL, EN, FR) — Mousse Magazine — Bemiddelingsbrochure in de vorm een gevouwen — Westfälischer Anzeiger A3 met uitleg over de tentoonstelling — Titelbordjes in MDF met QR-code DIGITALE COMMUNICATIE — Ensembles.org (NL, EN, FR) — Nieuwsbrieven — Webplatform: Sanguine.ensembles.org (NL, EN, FR) — Digitale uitnodiging voor events — Video op ARTtube — Activiteit op website — Gratis rondleidingen tijdens — Highlight op homepage het openingsweekend — Opening weekend als activiteit op website — Bijlage bij De Standaard — Opening weekend op homepage — Facebook event opening weekend met teasers GROEPEN - ONDERWIJS — Rapportage van de aankomst van — Rondleidingen in NL, EN, FR de twee Caravaggio’s — Delen van persartikels op alle GEZINNEN sociale mediakanalen — Salon ingericht voor kinderen en gezinnen — Video met een blik achter de schermen van in NL, EN, FR de opbouw en een interview met Luc Tuymans — Activiteiten tijdens openingsweekend over de tentoonstelling werd gepromoot via (Babymusic, Salon, …) Facebook, Instagram en Twitter aan de hand van — Familiespel beschikbaar in NL, EN, FR de volledige video en video snippets — Foto’s en verslag van opbouw op Facebook GIDSEN en Instagram — Extra inhoudelijk opleidingsmoment — Insta story verslaggeving tijdens de opening door Amarant, curatorenrondleiding — Insta story om het begin en einde van door Luc Tuymans. de tentoonstelling aan te kondigen — Stadswandeling over de barokgeschiedenis — Instagram posts met werk uit van Antwerpen de tentoonstelling — Activiteiten en persartikels tweeten BUURT — Een programmatie van drie Facebook Live — Rondleidingen voor de buurt momenten waarbij collega’s uit het M HKA en KMSKA een werk toelichtten uit de tentoonstelling

6.3 JAMES LEE BYARS – THE PERFECT KISS 05.10.2018 — 20.01.2019 M HKA, Antwerpen | 2e verdieping

De nomadische performance- en installatiekunstenaar James Lee Byars (Detroit 1932 – Caïro 1997) provoceerde de naoorlogse kunstwereld met een poëtische houding geleid door drie motieven: de vraag, perfectie en dood. Zijn zoektocht naar uiterste zuiverheid van intentie en expressie werd aangestoken door de wens zich een direct, en daarmee onpersoonlijk, begrip te vormen van de wereld waardoor hij de Westerse romantische noties van zelfexpressie en genie oversteeg. Zijn oeuvre is een idiosyncratische mix van het meditatieve, het theatrale, het participatieve en het esthetische ‘perfect’. Met meer dan honderd werken was The Perfect Kiss de eerste retrospectieve tentoonstelling van James Lee Byars in België en was het tegelijkertijd een eerbetoon aan Byars als Europees kunstenaar, als Belgisch kunstenaar, zelfs als Antwerps kunstenaar. Byars reisde gedurende tien jaar tussen New York en Kyoto alvorens hij in 1969 aankwam in Europa, uitgenodigd door Anny De Decker en Bernd Lohaus voor een tentoonstelling in de Wide White Space Gallery in Antwerpen (18 april — 7 mei 1969). Zo ging Byars al snel deel uitmaken van een groep artiesten en kunstliefhebbers rond deze baanbrekende galerie – Joseph Beuys, Marcel Broodthaers, Jef Cornelis, Nicole en Herman Daled, Isi Fiszman, en vele anderen – en werd hij een prominente 103 M HKA Jaarverslag 2018 6 M HKA Tentoonstellingen — — — — — — — — — — — — INTERNATIONAAL — — — — — — Klara — — Knack — — — — — — — NATIONAAL — — — Nieuwsbrieven Frieze Artdependence Collect ATV Trends Delen persartikels van alle op activiteiten zoals verdiepingsprogramma het aanleiding de naar van events Facebook teasers night met opening event Facebook homepage night op Opening night alsOpening activiteit website op Highlight homepage op website op Activiteit Digitale uitnodiging events voor COMMUNICATIE DIGITALE Daily Art Contemporary Magazine Domus Word The city inMu the SoirLe Nieuws Laatste Het Antwerpen van Gazet NieuwsbladHet Standaard De H ART LibreLa Belgique PERSAANDACHT Insta story om de activiteiten aan te kondigen activiteiten te de om Insta story aan opening de verslaggevingInsta story tijdens Instagram en Foto’s Facebook op verslag en opbouw van mediakanalen sociale 13.1.5Zie hoofdstuk publicaties. Flankerende Curator: Beckwé Lotte wordt 2019 de van herfst afgesloten in metdrieluik Broodthaers. Marcel waarin (1976) uit 2017, Eurasian the from de na Greetings gebaar uitnodigend een en is (1974) opgevoerde Brussel wijd waaronder in performance, Antwerpen en in en wereld vaak een naar verwijst de tentoonstelling van titel De het Rijnland. de en Benelux scènes de van netwerk een dichte van regio in situeren binnen en denaoorlogse stad avant-garde Antwerpen presenteren in waren actief die de van figuren belangrijke die het M HKA, in tentoonstellingen grafische eerder tentoongestelde België. in zijn vrienden aan Byars brieven van (1974Letter Center Question World en The 100 for Airplane Silk A Pink in 75 aHat, and Dress, Mask a Hat, het 1969 bijzonder in tot van op Byars’ aanwezigheid België 1994, in Two in en tekst), performance video, metderen, de beeldhouwen, nadruk installatie, opgenomen deze tentoonstelling. in Dit werk werd natuurlijk het de van M HKA. kernwerkenvan de collectie in is (ook het van rekwisiet Antwerp Reus Zwarte De bekendwaarvan als Man of an Extraterrestrial Shadow The performance debevatte collectieve (ICC)Centrum het eerste veelomvattende werk. Het Byars onderzoek naar 1972 zijn tot dood. aan Documenta’s vijf aan met deelnames van op de Europese kunstscène figuur Publicatie mono reeks een in de was tweede Kiss Perfect –The Byars Lee James (schil en media genres werken bevatte verschillende in Kiss Perfect The Cultureel Internationaal het Flor Antwerpse in Bex 1976 organiseerde In

werden onderzocht.Joseph Het Antwerpen Beuys’ in activiteiten nooit selectie een was de tentoonstelling van ). Het kloppend hart (allemaal 1969), uit (1971) Book Black The Love Perfect en de The

— — — — — — — — — — — —

01.12.2018 Bemiddelingsbrochure Insta story om het begin en einde van einde van en begin het om Insta story over Byars te maken. maken. te Byars over tentoonstelling een vandaag om betekent het wat de vraag op reflectie is beeldende werk een na. Zijn woorden deze zinderen Moerenhout Koen ik sterf.” installaties In performatieve de van zei ooit: Byars werken als “Ik al mijn annuleer Lee kunst. James beeldende en performance theater, tussen lijn dunnen op die balanceert ontdekken, healing Seynaeve Peter much van voorstelling je de kan Ain’tnamiddag done deze Tijdens enverdwijnt. werk verschijnt zijn in die dood, zwart en de voor in Byars goud van obsessie de van we vertrekken 1december Op publiek thema’s deze onderzoeken. te het met uit samen om denkers en kunstenaars lopen. nodigen We Byars van oeuvre het obsessies die doorheen aantal indieper een op drie Kiss op Perfect zaterdagen we The gaan – Byars Lee tentoonstellingde James Tijdens VERDIEPINGSPROGRAMMA Rondleidingen buurt de voor Video in Salon, Flor Bex interview met Ensembles.org (NL, EN, FR) Titelbordjes QR-code in met MDF bij elkTekst bord hoofdstuk op (NL, EN,Muurtekst FR) BEZOEKERS VOLWASSEN BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Instagram op Delen bezoekersfoto’s van opinies en Activiteiten persartikels en tweeten tentoonstellingde uit werk met posts Instagram kondigen te tentoonstellingde aan

en) nu één

, - - - — 15.02.2018 12 januari te komen meegenieten van de derde In aanloop naar de tentoonstelling zette en laatste verdiepingsdag bij zijn oeuvre. Maarten Inghels (voormalig stadsdichter van Dit keer hebben Marie Julia Bollansée, Antwerpen) in de geest van James Lee Byars Peter Aers, Melissa Mabesoone en het een briefwisseling op met collega’s Eli Elise artistieke samenwerkingsverband W WHAT* - Hoopman en Vincent Van Meenen. Met deze M HKA – IMMACULATA zich door de kunst van Byars brieven activeren ze het werk The Letter laten inspireren om eigen werk te maken en/of Reading Society of James Lee Byars in de te tonen. Samen met hen onderzoeken we de band tentoonstelling en verkennen ze de relatie tussen kunst en leven, voelen we de spanning tussen beeldende kunst en literatuur. Tijdens van [terug]komen en [laten] gaan … een rondetafelgesprek – met onder andere Cherica Convents, Anny De Decker en Maria GROEPEN Gilissen-Broodthaers – vragen we aan een — Rondleidingen in NL, EN, FR aantal mensen die Byars goed gekend hebben hoe het was om een brief van hem te ontvangen. Als GEZINNEN klap op de vuurpijl delen we een selectie nooit — Salon ingericht voor kinderen en gezinnen eerder getoonde brieven met het publiek. — Familiespel beschikbaar in NL, EN, FR — 12.01.2019 Terwijl 2019 stilaan op dreef komt, is het bijna GIDSEN tijd om afscheid te nemen van de tentoonstel- — Extra inhoudelijk opleidingsmoment door ling James Lee Byars – The Perfect Kiss. We Lotte Beckwé, curatorenrondleiding. willen u dan ook uitnodigen om op zaterdag 7 7 COLLECTIE- TENTOONSTELLINGEN 107 M HKA Jaarverslag 2018 7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN — Herhaaldelijk posten van foto’s van Herhaaldelijkposten uitcollectiede COMMUNICATIE DIGITALE — werken met de leeszaal kleinere van in — de voor toegang met in deFluxus-werken groepen van — met werken van het labyrinth in — de werken en nieuwe verbanden te leggen. vormen voorook met vooral het aanzet een te gaan publiek interactie om in verhoudt dan tot zich kunstwerk en de elk maatschappij. wil opdeling Deze actie kijken is beeldkwaliteit, een heeft kunstwerk performatief elk bepalen: werk een van zijn de assen samen ruimte die de drie maatschappij kunnen en de complementariteit te onderzoeken. en collectie actie onze Beeld, van onder deze noemers zijn van een valt, om het de insteken nuttige eigenheid en maatschappij.benaderen: actie beeld, Hoewel werk geen enkel uitsluitend de toekomst enwereld van vandaag te begrijpen. van om verleden dit de uitgangspunt multipolaire als en gebruikt Vlaanderen, de en naoorlogse van avant-garde Antwerpen vertrekt in Het collectieverhaal andere en enkele publieke ontsluit. fondsen heter die schenkingen M HKA zijn Daarnaast zijnen werken Gemeenschap verworven. door die de Vlaamse zijn eigen aankopen ervan werkenongeveer ruggengraat De bestaat. 5.000 collectiewerken te zien. het geïnstalleerde zijn museum permanent te bezoeken verdieping. op Ook de gelijkvloerse elders gratis in is toonstelling collectieten De de het uit wereldwijde van museum. collectie smaakmakers en de hedendaagse trekkers helden, de historische referentiekunstenaars, 2017Vanaf permanente een toont april het M HKA 7.1. Vergara. Angel Lohaus en beeld een van Bernd van 2 schulpturen recentegen, Fiszman: Isi aankopen) van 2018 met in de schenking achter met collectiewerken wisselende (schenkin de balie links ruimte Paul Van Hoeydonck Vrielynck en werken R. de uit Collectie Koen Takis, Theys, Luc Segers, Timothy Koen Tuymans, den Broek, van Prouvost, Nadia Naveau, Pacquée, Laure Ria Panamarenko, Meldibekov, Jacqueline Mesmaeker, Marlow Moss, Fanoi Mhkize, Lohaus, Taus Kožaric, YerbossynIvan Bernd Guy Mees, Makhacheva, Kinoshita, Suchan NS Harsha, Fulton, Jef Geys, Hamish Filliou, Robert Fabre, Jan Dufait, Hans-Peter Feldmann, Rein Dietvorst, Els Peter Vaast Byars, Buggenhout, James Lee Colson, Luc Deleu, Benhelima, Charif Arias-Misson, Alain Antufiev, Evgeniy Vautier, Ben Nicolás Uriburu, Peng Yu Sarenco, Anatoly Osmolovsky, Pignotti, Lamberto ORLAN, Ori, Luciano Eugenio Miccini, Matthys, Danny Kippenberger, Lublin, Lea Martin &Yuliya Tikhonova, Khalfin Rustam Geiger, Carlos Ginzburg, Bella Anna Fraser, Andrea Bijl, Paul Vree, De Filliou, Guillaume Robert Luc Tuymans en Vercruysse Jan Tuerlinckx, Joëlle Sherman, Pistoletto,Michelangelo Cindy Cady Otobong Noland, Panamarenko, Menlibayeva, Nkanga, Almagul Kabakov, Gordon Matta-Clark, &Emilia Ilya Henderikse, Jan Jef Fabre, Jan Geys, Flavin, Dan Durham, Jimmie Marlene Dumas, Dujourie, Cordier, De Keyser, De Raoul Lili David Claerbout, Thierry Byars, James Lee &Ulay, Abramovic Braeckman, Dirk Marina opgesteld staat collectietentoonstelling De te om kunst manieren rond zich drie ontwikkelt M HKA-collectie De werkenDeze momenteel die zijn gekozen uit de uit M HKA-collectie –labyrint links |Gelijkvloers Antwerpen M HKA, 28.04.2017 — 05.04.2020 DE

COLLECTIE

basiscollectie

met - -

7.2 COLLECTIEGEBONDEN PRESENTATIES

7.2.1 CRAIGIE HORSFIELD – ABOVE THE BAY OF NAPLES FROM VIA PARTENOPE, NAPLES, SEPTEMBER 2008 20.01 — 29.04.2018 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers – ronde zaal

De Britse kunstenaar Craigie Horsfield reflecteert met zijn tapijtwerken over het begrip ‘tijd’. De langzame totstandkoming van zijn werk staat in schril contrast met de vluchtigheid van het moment dat op het tapijt wordt afgebeeld. Ook het combineren van het moderne, vliegensvlugge medium fotografie met de eeuwenoude tapijtkunst levert een tegenstrijdigheid op. Voor Horsfield vormt het tapijt daarenboven ook een metafoor voor zijn visie op sociale relaties. De gekleurde draden waaruit het tapijt bestaat, stellen op zichzelf niets voor, maar vormen samen wel een indrukwekkend beeld. Op die manier wint volgens Horsfield het individu aan betekenis in de context van een uitgestrekter sociaal weefsel. Het monumentale wandtapijt Above the Bay of Naples from Via Partenope, Naples, September 2008 werd op maat gemaakt voor de ronde zaal van het M HKA, naar aanleiding van Horsfields solotentoonstelling Schering en inslag in 2010. Het werk werd vervaardigd in samenwerking met Flanders Tapestries, een textielfabriek in West-Vlaanderen. Onder leiding van Horsfield vertaalde het bedrijf één van zijn foto’s – een panoramisch uitzicht op een vuurwerk- show in de baai van Napels – naar een gigantisch en zeer gedetailleerd geweven textielwerk.

7.2.2 A 37 90 89: HET MUSEUM VOORBIJ 12.05.2018 — 06.01.2019 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers links – ronde zaal

In mei 1969 kondigde een losse groep kunstenaars en enthousiastelingen rond de galerie White Wide Space de oprichting van een nieuw centrum voor kunst en communicatie in Antwerpen aan. De Duitse curator Kasper Koenig stond aan het hoofd van A 37 90 89. “A staat voor A, ABC, anti-kunst enzovoort”, schreef hij in een aankondiging. “37 90 89 is het telefoonnummer. Het nummer zal 24 uur op 24 beantwoord worden.” A 37 90 89 begon met een champagneontbijt op 21 juli 1969 tijdens de live uitzending van de landing van Apollo 11 op de maan. In de zes maand die daarop volgden bracht het programma een netwerk van neo-avantgarde kunstenaars uit West Europa en de Verenigde Staten samen in Antwerpen. Hun kunstacties verwerkten fundamentele vragen over de kunst en haar instituten in een maatschappelijke context. James Lee Byars realiseerde bijvoorbeeld een live-experiment via televisie, radio en telefoon waarbij hij wereldwijd vragen verzamelde, Marcel Broodthaers installeerde er zijn migrerende Musée d’Art Moderne, Département des Aigles, Addi Køpcke, Robin Page en Tomas Schmit reconstrueerden in A 37 90 89 het café Amadou en Jörg Immendorff en zijn LIDL-collectief organiseerden er de LIDL Sport Week. Hoewel A 37 90 89 slechts zes maanden open was, beïnvloedt het de discussie over het dilemma van musea en hun moeilijkheden om experimentele ideeën een plaats te geven bijna 50 jaar later nog steeds. Deze archieftentoon- 109 M HKA Jaarverslag 2018 7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN — — — — — — NATIONAAL Nieuwsbrieven Foto’s gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE VAN ANTWERPEN GAZET KNACK PERSAANDACHT Wilrijk Antwerpen, Curator: Wielercentrum Locatie: Nr. (2018) Race Cycling 7: Training –Sports LIDL Berchem Ludo Locatie: Coeckstadion, — Nr. Match 6: (2018) Training Football –Sport LIDL — communicatiemedium van zich het waarop nieuwe archief beelden en onderzoekt zo de manier verbond Josef Week-archief Sport Dabernig het LIDL met Antwerpen. in voor zijn sportactiviteiten 1969 gebruikte in met de LIDL locatieslijkbaar die geladen Deze verge locaties zijn vorm en grootte qua en rondin Antwerpen. 15 panorama’s fotografische onderzoeken sportvelden de van landschappen Maria’s aan Yola aanwezigheid de tijdens evenementen. herinnert Minatchy foto’s, honderdvijftigtal een van Gilissen en sculptuur een selecteerde Maria Voor belang. zijn hetspeelden van bepalen historisch in deze tentoonstelling hebben verzekerd wezenlijke een rol en die kunstexperiment dit van Het 1969. foto’s zijn in haar Antwerpen 89 het A37 in 90 die voortleven ruimte de kunst Gilissen fotografie onderdeel documenteerde Maria haar van Als Week Sport de LIDL van door Josef Dabernig. en re-enscenering een Gilissen voorlezen; fototentoonstelling een Maria van en vrouwelijke stemmen het fragmenten uit mannelijke archief loopt, terwijl documenten door- historische alle die elementen: drie film een van de hand 89 te A37 uit spitten 90 van aan wenste en de de ambitie geschiedenis stelling nog het steeds leven bepalen. ervan hoe de nefaste gevolgen het van misbruik vooral maar en patriottisme, worstelt zelf hoezeer afkomst hij met cultuur, het toont leven in vandaag. Kadan aanwezig alleen en is voelbaar van niet aantonen het uit verleden dat de gruwel wil nog zichtbaar steeds kunstenaar hetsociologen van verleden. op de kant met –en altijd duistere de De blik en mensenrechtenactivisten met samenwerking architecten, in – vaak laties instal en maakt tekent, te brengen. Kadan schildert Sovjet-Unie kaart in zijn zijn en bij de van hele volk, land, uitbreiding voormalige geschiedenis veroveringstocht om de bewogen en vooral gewelddadige artistieke een Kiev begon vanuit zijn Kadan geboortestad Nikita kunstenaar Oekraïense De 7.2.3 17 — 25.08.2018 Gerelateerde Josef Dabernig Week Sports LIDL (2018)Revisioning 1969 89A 37 –Foto’s 90 Gilissen, Maria van zaal –rechthoekige links |Gelijkvloers Antwerpen M HKA, 20.01 — 29.04.2018 NIKITA

Barbara KADAN

Vanderlinden

activiteiten

tot –

THE kunstmedium POSSESSED — — — — — Rondleidingen

ontwikkelt. Krant van gelamineerde A3’s gelamineerde van Krant foto’s de onder Beeldteksten (NL, EN,2 Postkaarten FR) (NL, EN, FR) titel benedenverdieping de op 3 Muurtekststen: BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN CAN WITNESS IN THE COURT - - - In 2015 kocht het M HKA Nikita Kadans installatie The Possessed Can Witness in the Court, een constructie van archiefrekken met werken van de kunstenaar en persoonlijke objecten. Later werden nog twee werken aangekocht: The Chronicle, een reeks tekeningen van slachtoffers van martelingen, pogroms, de slachtpartijen in Wolynië en van gevangenen tijdens het naziregime, en The Spectators, een portrettenreeks van ‘publieke vijanden’ uit de voormalige Oezbeekse socialistische sovjetrepubliek in de jaren dertig. Dit ensemble werd nu voor het eerst samen getoond.

7.2.4 21 MARS 1975 17H23 – JACQUELINE MESMAEKER 12.05 — 02.09.2018 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers links – rechthoekige zaal

Jacqueline Mesmaeker begint haar carrière in de mode-, architectuur- en designwereld. Vanuit de noodzaak die ze voelt om beelden te creëren, onderzoekt Mesmaeker vanaf het midden van de jaren zeventig visuele vraagstukken. Ze tekent, fotografeert, filmt, schrijft en ontwerpt. Of ze maakt installaties en video’s met foto’s, films, postkaarten, tekstfragmenten en objecten die ze doorheen de jaren verzamelt. Hoewel haar praktijk verwant is aan conceptuele kunst, gaat het concept voor Mesmaeker een werk niet noodzakelijk vooraf, maar vloeit het eerder voort uit de ervaring en het plezier van het kijken. Haar werken zetten een vorm van visueel denken in gang waar ook de blik van de kijker actief in betrokken wordt. Voor het werk 21 MARS 1975 17H23 vroeg Jacqueline Mesmaeker aan verschillende mensen om op 21 maart 1975 precies om 17 u. 23 een foto te maken van de plaats waar ze zich bevonden en het negatief naar haar op te sturen. Door de opgestuurde 35 simultane momentopnames samen te brengen in een reeks, weerspiegelen ze de oneindige verscheidenheid aan gezichts- en standpunten op eenzelfde moment. Met deze aanpak, tegelijk een variatie op mail-art en een conceptuele benadering van fotografie, brengt Mesmaeker een inversie tot stand in de relatie tussen tijd en ruimte eigen aan het medium. Waar een fotograaf normaal gezien gebonden is aan een plaats en een reeks beelden kan schieten die zich in de tijd ontwikkelen, slaagt ze er op deze manier in om – omgekeerd – een reeks plaatsen op een punt in de tijd te tonen.

DIGITALE COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Nieuwsbrieven — Muurtekst: titel op de benedenverdieping — Activiteit op de website (NL, EN, FR) — Highlight op de homepage — Postkaart (NL, EN, FR) — Foto’s gedeeld via Instagram en Facebook — Titelbordjes — Insta stories — Teksten en archiefmateriaal worden opgenomen — Foto’s gedeeld van bezoekers via Instagram op Ensemble.org — Rondleidingen 111 M HKA Jaarverslag 2018 7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN — — — — — — — NATIONAAL Nieuwsbrieven Facebook event voor de Strip de voor event TalkFacebook Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE NieuwsbladHet Antwerpen van Gazet PERSAANDACHT 13.2.10.Zie hoofdstuk pentekening. ook originele een SPRUIT van de zes nummers naast bevatten luxe-edities Dertig 1971. uit SPRUIT het van striptijdschrift nummers bevat zes originele editie leden. Elke met werk reproducties alle van van geproduceerd boek werdEr door lijvig een uitgegeven ERCOLA, door Lannoo, over het fenomeen door ERCOLA Paul getoond, Jambers. gerealiseerd Jean-Jacques Salens, Stiefenhofer,Ann Wout Vercammen en Keiko Yoshida. Maele, van Marcel Press, Free Real soulmates: Meriton en van Maloku VanSuzanne Well, Vaast Lopez, A. Leo Colson, Peter Schwahn, Fengler, Mima Tyfus, Van Jean-Pierre Coubergs, Ophem, Dennis Viviane Sanja Camilovic, Decleer, Marcel Matjesevic, Slavitsa Prce, Stanko Bellemans, Corry G. Taub, Van Korda, Djuna Frieda Kuterna Der Borgt, aka Frieda Jeron Bob Verhelst, Suls, Proost, Els Jessica-Lynn Lens, Bailleux, Nancy VanLucas Pauw, De Wannes Nuffel, Van Martine Velde, De Joop Mackenbach, Nicole Renson, Rudi Verryt, Van Ellen Eva Pletinckx, Goethem, Beysens, Patricia Pacquée, Zinzen, Ria Mike Dellaert, Will Grignard, Ferre Monique Poeyer-Bailleux, Urban, Nagielkopf, van Bernd Luc Suzy Monheim, Frunt, Hilde VanLuc Francis, Deleu, Frans Rémonde Roosmaelen, Filip Panis, Verbist,Piet ‘Toet’ Werner George Carlens, Smits, Goelen, Luk ‘Griffo’ Donnet, november 1968: Dominic Jean-Claude Jean-Claude Block, Buytaert, Tyfus. Block en nieuwkomer Dennis waaronder stichter Jean-Claude kunstenaars, en ateliers biedt tiental een aan plek met bijzondere een ze nog gehuisvest zijn, steeds en woonst waar spirit ten opzichte attitude de wereld. van en eigenzinnige weerbarstige een in vertaalt wat gedrevenheid zich en sociale warmte gebaseerd op intermenselijkheid, is generaties kunstenaars van en achtergronden. verschillende intake De van nes ook opgenomen waren ERCOLA de verbindt tentoonstelling. in kunstenaars deze discipli en al bod, aan en fotografie kwamen performance film, strips, tuur, theater, muziek, en decorontwerp, kostuum- als zowel architec beeldende kunst, ruimtedistributie. en tijd- licht-, kleur-, klank-, door zijn te centrum informatief en productief een bijzonder in het door kunst creatieve van eigentijdse de centraliseren blijken duidelijk de uit “ statuten: vereniging kunstenaarsinitiatieven. multidisciplinaire informele netwerk van wijdvertakt tot het uit knooppunt een in Antwerpen zeventigjaren ERCOLA groeide in Verbist Piet fotograaf de prille In Donnet. en auteurBuytaert, Dominique Jean-Claude Block tekenaars en Jean-Claude van vriendeninitiatief een 1968 als Arts) Center november Research Liberal Of begon in ERCOLA (Experimental 7.2.5 op 08.11.2018 TALK om 19 ERCOLA STRIP Publicatie 1975 uit reportage werd ook de legendarische een tentoonstelling In toonde leden ERCOLA sinds tentoonstelling van De werk alle van Vanaf de Wolstraat in mei pand ERCOLA 1972 groot een huurt 31. Een diversiteit: grote een in en artistiek stilistisch zich vertaalde Dit streven de en werd 1971 de en intenties van ambities ERCOLAIn vzw een zaal –rechthoekige links |Gelijkvloers Antwerpen M HKA, 15.09.2018 — 06.01.2019 ERCOLA

1968-2018 — — — — — — —

Rondleidingen Titelbordjes FR) en tekst aan de archiefruimte (NL, archiefruimte de EN, aan FR) FR) tekst en (NL, titelMuurtekst: benedenverdieping EN, de op op Ensemble.org op opgenomen worden archiefmateriaal en Teksten (NL,Postkaart EN, FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Foto’s via Instagram bezoekers gedeeld van Insta stories (aankondiging Strip Talk) De studie, het beijveren en het het en beijveren het studie, De u.

” - -

7.3 3 ARCHIEFTENTOONSTELLINGEN M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers rechts

7.3.1 HUGO ROELANDT, EEN KEUZE UIT HET ARCHIEF 20.01 — 29.04.2018

De Belgische kunstenaar Hugo Roelandt was één van de pioniers van de performancekunst in België in de jaren zeventig en tachtig. Hij was een artist’s artist die buiten de kunstmarkt opereerde en een scherp oog had voor de maatschappij. Door zijn visie op fotografie en performancekunst te combineren, evolueerde Roelandt naar een persoonlijke mengeling van performance- en installatiekunst waarvoor hij het label post performance bedacht. Hugo Roelandt schonk een deel van zijn nalatenschap aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, waar hij docent fotografie was. Zijn partner, Lydia Van Loock, en de Academie besloten om het kunstenaarsarchief in zijn geheel te bewaren als een onderzoeksplatform en het te schenken aan het M HKA. Het museum zal zijn kennis en expertise gebruiken om het kunstenaarsarchief te conserveren, te documenteren en toegankelijk te maken voor hedendaagse kunstenaars, studenten, onderzoekers en het grote publiek. Het archief loopt ruwweg van 1973 tot 2015, en deze presentatie startte met archiefmateriaal uit de jaren zeventig. In samenwerking met Lydia Van Loock en Marc Holthof.

Publicatie Zie hoofdstuk 13.1.3 Flankerende publicaties.

7.3.2 IAN HAMILTON FINLAY – BIBLIOFIELE UITGAVEN UIT DE VERZAMELING VAN WILFRIED WYNANTS 12.05 — 02.09.2018

De Schotse dichter-uitgever en beeldend kunstenaar Ian Hamilton Finlay (1925-2006) was een boegbeeld van de concrete en de visuele poëzie. In 1958 richtte de plastische en poëtische autodidact The Wild Hawthorn Press op, die zich toelegde op de publicatie van het grafisch werk van Finlay: prenten, kaarten en boekjes. Naast de natuur, de tradities van het landschap, de zee en de scheepvaart, duiken in zijn werk (ironische) referenties op aan ‘kritieke’ periodes zoals de Verlichting, de Franse Revolutie, de historische avant-garde en de Tweede Wereldoorlog.

DIGITALE COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Nieuwsbrieven — Muurtekst: titel op de benedenverdieping — Activiteit op de website (NL, EN, FR) — Highlight op de homepage — A4 met titels (NL, EN, FR) — Foto’s gedeeld via Instagram en Facebook — Teksten en archiefmateriaal worden opgenomen — Insta stories op Ensemble.org — Rondleidingen 113 M HKA Jaarverslag 2018 7 COLLECTIETENTOONSTELLINGEN 7.2.5. Zie hoofdstuk 7.3.3 15.09.2018 — 06.01.2019 ERCOLA

1968-2018

8 8 IN SITU

117 M HKA Jaarverslag 2018 8 IN SITU op het ook in typografische dieper compositie zijn werk. van ging huidig Hij te gevenrondleiding door zijn tentoonstelling. van om de officiële het opening Cevdet M HKA in was Erek kunstenaar De SAHA. de van steun hetvan M HKA. de Een stond geparkeerd buiten Cortenstaal. het enin in museum één bestelwagen, een gebaseerd vorm van op uitgevoerd de klassieke archetypes, de in die van vervreemdt objecten derelatie, waarbij de ene van logica ruimte in hebben griezelige een en de binnenwereld de tentoonstellingsruimte van de “aandachtseconomie” buitenwereld De het van museum. de straat van verhoudt –zich de straat van tot de andere –de psychologische bemiddeling van –de hoe stedelijke onderzoekt daarbij deErek ene manier bemiddeling de objecten rol de menselijke van omgang. in bevroeg tentoonstelling De spiegelt. letterlijk die de buitenruimte de tentoonstellingsruimte in formatie een items “readymade” in functionele Zijn project zulke brengt lingsruimte. net en de borden palen straat achter –in de tentoonstelversperringen, – de ook aanwezigheid daarbij het kijkend “straatmeubilair” museum, naar van op de de tentoonstellingsruimte. muren van schilderingen grafische grote –AAAAA de tentoonstelling van titel als dienst enkel letter ‘A’ gevels Deze deden niet taal. lezen als dat iets we kunnen lijken –naar op stadsgevels –die de van grammatica de geometrische van door de vertaling werk, gevormd typografisch nieuw een is zijn van installatie kern De spoord. opge 2009 de stad in in werkperiode maandlange een van en experimenten materieel onderzoek.nieuw opneemt zijn een van praktijk project in dat de kernaspecten experimenteel Venetië een Erek 2017. in Voor ontwikkelde het M HKA in zijn tentoonstelling door zijn project grote ÇIN voorbeeld. Recentelijk belangrijk een werd gevolgd dit hiervan –is warenhuis voor 13 2012 verlaten een begon Documenta in –die in of Rhythms Room Zijn installatiereeks niet-kunstruimtes. in ontwikkeld interventies specifieke plaats- vaak praktijk, het zijn kader van binnen artistieke muziek Erek, heeft en met architectuur achtergrond een in kunstenaar Als ruimte. van de politiek gezien worden onderzoek een kan Zijn naar als en ritme. tijd praktijk plaats, en perceptie, meer bepaald werken ervaring van Cevdet op basis maakt Erek 8.1 voorgrond worden geplaatst. op de tot M HKA’s tentoonstellingsruimte en meest atypische grootste met betrekking praktijken waarbij experimentele nieuwe kunstwerken zijn. actief vandaag jongede meest en mid-career belangrijke van enkele van tentoonstellingen monografische middelgrote brengt SITU IN

tentoonstellingsruimte. andere.

AAAAA en hoe geleid dit vertelde totHij heeft over de Antwerpen zijn in tijd 07.02.2018 Cevdet Erek LIVE: M HKA Het werk nieuw Cevdet van door werd Erek mede mogelijk gemaakt werd samengesteld tentoonstelling De door Nav Haq, Curator Senior Cevdet woont Erek Istanbul. en werkt in omvatte sculpturale speelgoedachtige tentoonstelling De ook twee en buiten binnen de ruimtes de tussen relaties geïnteresseerd in is Erek ook Erek impressies heeft Antwerpen bezoeken aan Naast verschillende Antwerpen M HKA, 20.01 — 29.04.2018 –AAAAA EREK CEVDET uitsluitend zich richt op de van productie Het programma

bij te wonen. We Facebook hem om via vroegen virtuele een Live | voor Turkije van het paviljoen op van de Biënnale –puntzaal rechts Gelijkvloers de uit hele wereld die kunstenaars –het zijn ook levens - - -

element dat deze tentoonstelling kenmerkt en vertelde meer over de geluids- component die intrinsiek aanwezig is. Zo kregen ook onze online bezoekers de kans de tentoonstellingen van dichtbij te beleven. Door de ogen van de kunstenaar zelf een absolute meerwaarde!

PERSAANDACHT DIGITALE COMMUNICATIE NATIONAAL — Nieuwsbrieven — The Word — Activiteit op de website — Highlight op de homepage INTERNATIONAAL — Foto’s gedeeld via Instagram en Facebook — Frieze — Insta stories — Daily Sabah — Foto’s gedeeld van bezoekers via Instagram — Istanbul Art Newspaper — Facebook Live met Cevdet Erek

BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Muurtekst: titel op de benedenverdieping (NL, EN, FR) — Gratis folder met inleiding over de kunstwerken en grondplan (NL, EN, FR) — Teksten en archiefmateriaal worden opgenomen op Ensemble.org

8.2 THEA GVETADZE – BECOMING THEA MERLANI 12.05 — 02.09.2018 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers rechts – puntzaal

Thea Gvetadze is een kunstenaar die beelden creëert van raadselachtige scenario’s, vol spanning, emotie en symboliek. Gvetadze experimenteert met traditionele technieken in klei en textiel en andere materialen in een praktijk die zich richt op zeer eigenzinnige vormen van beeldvorming en voorstelling. Haar schilderijen, vaak rechtstreeks geschilderd op zwart fluweel, zijn leven- dige diepzinnige composities die de aantrekkingskracht van hun donkere en kosmische grond weerstaan. Gvetadze’s solotentoonstelling in het M HKA bestond uit een selectie van nieuwe en recente schilderijen, keramiek en wandtapijten die samen de verscheidenheid en verfijning van haar beeldvorming demonstreren. Deze werken werden gepresenteerd naast zwaar beladen en persoonlijke ‘readymade’ artefacten, waaronder Esophagus Foreign Bodies en Trachea Foreign Bodies (beide 2014) – haar vaders persoonlijke presentatie van per ongeluk ingeslikte objecten uit het Sovjet-tijdperk, die hij gedurende zijn carrière als arts uit de keel van mensen heeft verwijderd. Thea Gvetadze leeft en werkt in Tbilisi, Georgië. Zij heeft solo- tentoonstellingen gehad bij Galerie Nectar, Tbilisi; Galerie Rupert Pfab, Düsseldorf; Museum am Ostwall, Dortmund en het Georgische paviljoen op de 50e Biënnale van Venetië, 2003. Gvetadze heeft ook deelgenomen aan tentoonstellingen en projecten in Art General, New York; Sprüth Magers, Düsseldorf, het Cobra Museum, Amstelveen, Nederland en het Karvasla Tbilisi Historisch Museum.

PERSAANDACHT BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN INTERNATIONAAL — Muurtekst: titel op de benedenverdieping — Frieze (NL, EN, FR) — Afterall — Gratis folder met inleiding over de kunstwerken en grondplan (NL, EN, FR) DIGITALE COMMUNICATIE — Teksten en archiefmateriaal worden opgenomen — Nieuwsbrieven op Ensemble.org — Activiteit op de website — Highlight op de homepage — Foto’s gedeeld via Instagram en Facebook — Insta stories — Foto’s gedeeld van bezoekers via Instagram 119 M HKA Jaarverslag 2018 8 IN SITU — — — — — — — — — — NATIONAAL Nieuwsbrieven o h c L’E Foto’s via Instagram bezoekers gedeeld van Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Instagram. en Facebook op gepromoot installatiede actief video werd Deze toont. in die bezoekerservaring Videoproductie de Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE LibreLa Belgique Word The PERSAANDACHT en de Universiteit Antwerpen. van Antwerpen de Sint Lucas School of Arts Arts, of the National Science University de Foundation Zurich Swiss van Zürich. in Göteborg en het in Bärengasse museum hedendaagse kunst van biënnale de Chicago, internationale onder het of Museum Art andere Contemporary in tentoongesteld, Zijn werk internationaal werd Maastricht. reeds Academie in eerder of was Hij ook Chicago. resident Eyck de van Jan Institute aan Art en Technologie de School Cultuur of aan the en Bachelor een of Arts Fine te reproduceren met de wind. zonder maar mannen test-site voor het verbeelden om de de heeft mogelijkheden zich die mens van een de oudheidvan als tot de fungeerde astrobiologie, en de tentoonstelling gevoeligheden op niet-menselijke te projecteren. Het dingen project leidt logie, en weerspiegelt het de daarbij om vermogen mens van empathische en techno mythe en luchtvaart, kunst hij mengt de wind van personifiëren het proces het In België. van in for Fluid Dynamics Institute het von Karman in met windtunneltechnologie de modernste getracht idee dit te realiseren heeft Ahmed bestaan. heeft culturen Europese en Chinese Indiase, Arabische, oude geloof –een in worden Egyptische, dat eeuwenlang bevrucht kunnen van presenteerde het zijn M HKA Egg in lopende Wind tentoonstelling De techno-poëtica. een wetenschappen zijn naar zoektocht in de methodologieën harde van integreert Haseeb Ahmed van kunstpraktijk De 8.3

(windeieren) Eggs Wind veronderstelt dat en mensen dieren door de wind werd gesteund door Haseeb de Ahmed van tentoonstelling De Brussel. en werkt in leeft Haseeb Ahmed Kunst, in het MIT-programma aan Masters een behaalde Ahmed Antwerpen M HKA, 15.09.2018 — 06.01.2019 EGG WIND –THE AHMED HASEEB | –puntzaal rechts Gelijkvloers — — — Muurtekst: titel op de benedenverdieping titelMuurtekst: benedenverdieping de op BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN op Ensemble.org op opgenomen worden archiefmateriaal en Teksten (NL, grondplan en EN, FR) Gratis folder inleiding met kunstwerken de over (NL, EN, FR) Het concept -experiment.

9 9 LODGERS 123 M HKA Jaarverslag 2018 9 LODGERS — — — — — Nieuwsbrieven Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE gemaakt worden dat kan deze onderzocht, ook met maar alleen onderzoekniet wordt laat zien dat de werkelijkheid de kunsten Onderzoek in heid te begrijpen. om de werkelijk onderzoeksinstrumenten zijn en cruciale verbeelding Fictie belichten. kunstenaars van de veeleer wetenschapsbeoefening’ ‘speculatieve context die artistieke een gekaderd in en juni 24 leges’ 31 werden maart tussen en ‘publieke col discussies onderzoek Performances, lezingen, demonstreren. en presentatiesactiviteiten zowel die de brede aan de waaier specificiteit als Voor overderzoek en met in, de ontvouwde kunsten. LODGERS het instituut en begeleidt for Arts) on the (Antwerp Institute ontwikkelt Research ARIA aan. de ruimte vulden van met ‘doelenshop’ een startte op de het zesde verdieping van M HKA. over tijd tot sport en literatuur. vrije Het programma kunst van variëren en evenementen en (deels)stellingen organiseren thema’s Hun realiseren. snel een samen tentoon die veranderende van reeks en Gijs en diverse Milius wordt Oushoorn Gauthier gevormd door vrienden de &Milius twee Oushoorn te Zonder er kijken. ook is geen non-fictie, geen realiteit. fictie zonder kunst 9.2 op de 6 om uit de tentoonstellingsruimtes initiatieven de meest van fantasierijke artistieke aantal een nodigt Het programma M HKA’s LODGERS innovatieve 9.1 toegankelijk. zijn gratis -zijn ruimtes welkom. De het Rijnland de uit “Eurocore” –de de LODGERS en gecombineerde Benelux van regio Alle evenementenvoorstellingen, en commissies. site-specifieke van reeks actieve een van mede-ontwikkelaar als en fungeert maanden drie voor van periode een deze initiatieven organiseert Het M HKA organiseert. residenties voor 3maanden de van gastinitiatieven de stad), in dat (het kunstresidentieprogramma Antwerpen en AIR M HKA het tussen samenwerkingsverband een als ontwikkeld is Het programma te wonen, te werkenAntwerpen of op te treden. en geïnteresseerd zijn om praktijk in met artistieke zijn experimenteren die of andere initiatieven discussieplatforms collectieven, labels, initiatieven, onderzoeks uitgevers, commissie-agentschappen, kunnen LODGERS De om tot zich het kans hebben, publiek te unieke een richten. presentatieruimte geen eigen maar toeleggen op en productie commissie-opdrachten, specifiek zich die te komen en initiatieven Het biedt bezetten. M HKA organisaties

WeerdmeesterSam ook werk zien kon de LODGERS-ruimte je 16 in Vanaf februari vrijdag Antwerpen M HKA, 31.03 — 24.06.2018 ARIA #14 Antwerpen M HKA, 20.01 — 18.03.2018 #13 &MILIUS OUSHOORN . Kunst, fictie en plezierboten van met standen prints grote : drie verbeelding | | 6 6 e e verdieping verdieping verder 2018. liep in -programma zijn — — — — alvast van activiteiten van zelf staan organiseren LODGERS inDe het voor Ensemble.orgop opgenomen worden materiaal archief en Teksten (NL, EN) residentiesde aangepast geregeld in loop van de werden deze Brochures: introductie (NL, algemene EN,Muurtekst: FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN onmisbaar e het verdieping van om naar de realiteit - - - - - Koninklijk Conservatorium Antwerpen 31.03 — 21.04.2018

Tone Brulin (1926) is een unieke figuur in het Vlaamse theater. Zorgvuldig geselecteerde archiefstukken schetsen een beeld van zijn markante carrière, die zicht uitstrekt over 70 jaar en vier werelddelen. Een tentoonstelling van T-boeken, Koninklijk Conservatorium Antwerpen (AP Hogeschool) en Het firmament i.s.m. AMVC, Letterenhuis, Kunstenpunt en Het TheaterFestival. Met dank aan Kaaitheater. The Space Between is een transmediale installatie/performance over hoe betekenis ontstaat in de tussenruimte. Tussen drie media. Tussen mensen. Gebaseerd op persoonlijke anekdotes, familieverhalen en herinneringen ontwikkelde zich een verhaal over een amateurfotograaf en een meisje, aan een meer in een kleine stad in Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een transmediale installatie/performance van Katharina Smets, Inne Eysermans, en Ingrid Leonard in samenwerking met het Koninklijk Conservatorium Antwerpen (AP Hogeschool), gekaderd in het onderzoeksproject ‘De Auditieve verbeelding. Onderzoek naar het audioverhaal als kunstvorm op de grens van media, drama en literatuur’ van doctorandus in de kunsten Katharina Smets.

— 31.03.2018: Toni Brulin – Start expo — 04.04.2018: The Space Between – Werken op locatie — 05.04.2018: Toni Brulin – Rondleiding voor publiek (18-19 u.) — 06 — 12.04.2018: The Space Between – Werken op locatie — 12.04.2018: The Space Between – Performance (19 u.) Toni Brulin – Rondleiding voor publiek (18-19 u.) — 13 — 19.04.2018: The Space Between – Werken op locatie — 15.04.2018: Toni Brulin – Rondleiding voor publiek (15-16 u.) — 18.04.2018: Toni Brulin – Les voor studenten Drama KCA (9-11 u.) — 19.04.2018: The Space Between – Performance (19 u. 30) — 20.04.2018: The Space Between – einde expo Toni Brulin – Les voor studenten Drama KCA (10 u. 30-13 u.) — 21.04.2018: Toni Brulin – Einde expo (18 u.)

Sint Lucas School of Arts Antwerpen (23.04 — 28.04 & 21.05 — 09.06.2018)

Sint Lucas School of Arts Antwerpen bracht bijdragen samen van een aantal onderzoekers, onderzoeksgroepen, de Master of Research in Art and Design; en betrok hierin studenten, alumni en externe kunstenaars. Rode draad was het experimenteren met hertalingen naar andere dragers en mediums; en het bevragen van presenteren, representeren en visualiseren van onderzoeks(gerelateerde) projecten … De artistieke aanpak was suggestief, af- tastend, procesmatig, hypothetisch, verschuivend, dialogisch. De tentoonstellingsruimte werd hierbij op bijzondere wijze geactiveerd tot ‘gespreksruimte’.

— 24 — 29.04.2018: Horizontal Drawing Presents: Transform Translate Transmission — 24.04.2018: Symposium Transform Translate Transmission — 21.05 — 09.06.2018: Interactieve sprookjes — 22.05 — 09.06.2018: The Infinite Conversations — 24.05.2018: lezing The Ring (19 u.) — 27.05 & 03.06.2018: WORKSHOP ‘Beeld, verbeelding & ontspanning’ voor kinderen (6 - 12 j.) In het kader van haar onderzoek, organiseerde Ludivine Lechat samen met M HKA-gidsen een workshop voor kinderen van 6 tot en met 12 jaar. In spelvorm werd er gepeild naar beeldvoorkeuren, perceptie en belevingswereld van kinderen anno 2018. Het gepresenteerde werk in de 125 M HKA Jaarverslag 2018 9 LODGERS aan functioneren. te omgeving niet-artistieke een in als mogelijkheid om zowel artistieke een in Dit schept fictie. de in zowel zich de project realiteit als in tiek en bevindt Quest Office) artis inherent een Het is de Universiteit aan Antwerpen. van onderzoek –het C.C.Q.O. academisch in van (Cultureen infiltreert Commons loopt – aan dat onderzoekstraject een parallel is Proof Future Wellness Centre — — Nico Whiteout (Geert Dockx) Goiris, Nico (Vijai— Shiva Dockx) Samba Patchineelam, — uw bieden op kan andere een kijk of kunst konvoor nagaan uzelf LODGERS, bedacht specifiek rol. Met deze presentatie belangrijke een en programmatie, doctoraatsprojecten deze anderzijds drie speelde in en verbeelding en fictie enerzijds realiteit en waarneming verhouding De realiteit. tussen alternatieve tot gaf een zij andere een werkelijkheid dat proces tijdens die aanleiding (een in rende inkijk deel van) onderzochten hun onderzoeksprocessen. Elk boden fascine een Mohadjerin en Vijai Mashid Patchineelam Goiris, Geert academie. de lopende Koninklijke van drie doctoraatsprojecten de kunsten in Voor docent en onderzoeker selecteerde kunstenaar, LODGERS Nico Dockx toraten) kader gegarandeerd. en innovatief gevoerd die werden, kritisch een is 50 onderzoeksprojecten Met doc circa (waarvankon tiental een plaatsvinden. onderzoek optimaal lerende, artistiek biotoop dit internationale waarbinnen stimu een Academie bood voor Schone Kunsten Koninklijke Antwerpen De — Thijs Lijster, Walter Andel. van Volont, Louis Liesje Laet, De Diaz, Gielen, de Jonge, Garcia Pascal Lara Katinka Beumer, Claver, Canela Juan Otte, Karina Hanka Ciancio, Giuliana Herman, met samenwerking een Arne was Proof Wellness Future Centre ‘gemeenschappelijke als worden grond’ LODGERS tijdens zal Centre verkend. het de Wellness ‘Garlandstrategie’, zogenaamde van de bestendiging waarin en het onderzoek academische vormt wederkerigheidDe het artistieke tussen

realiteit. het toe te voegen dimensies extra ernaar streeft Proof Future Wellness Centre 14.06 — 24.06.2018 of palace mirrors? the in headed –How multi Proof the dragon to tame Wellness Future Centre C.C.Q.O. Common Quest Office –Culture (19 /performance 17.05.2018: poëzielezing Masks, &Gas Lipstick (17-1809.05.2018: Whiteout /live-reading projections evenement03.05.2018: Shiva, Samba (19 02 (30.04 — 20.05.2018) Academie voor Schone KunstenKoninklijke A’pen 31.05.2018: Groepsbezoek (EMRG.be) hetHet overkoepelende onderzoek binnen kadert project Table Story bevorderen. kunnen kinderen van en conceptenHierbij beeldtaal, een gaat ze op het zoek naar die welzijn ‘Interactieve sprookjes voorzoeksproject kinderen’. gehospitaliseerde vooral zich opbewegen. Momenteel het praktijk onder haar - focust in domeinen we dagelijks ons waar verschillende in toepassingen voor tekeningen digitale Ludivine creëert door natuur Geïnspireerd Antwerpen. onderzoekerdoctoraal Sint Lucas School of aan Arts en gevestigd te Brussel kunstenaar/ontwerper is Lechat Ludivine toten hun eigen verbeelding leven te laten komen. om te spreken, tekenen spelen, vormde de aanleiding LODGERS-ruimte concept — (Mashid Masks &Gas Mohadjerin20.05.2018: &Nico Lipstick Dockx) van “gemeenschappelijke duurzaamheid” u.) in u.) ons Antropoceen.

u. 30) - - - - — 14.06.2018: Opening met talk Pascal Gielen — 19.06.2018: Open vraag: stille discussie over Commons & Duurzaamheid — 20.06.2018: Openboekdiscussie over Massimo De Angelis’ All-in Commons — 21.06.2018: The Open Narrations

9.3 #15 BAUMUSIK 07.07 — 02.09.2018 M HKA, Antwerpen | 6e verdieping

baumusik kondigde met genoegen [BAU034] aan, zijn tweede experimentele groepstentoonstelling als gasten van het LODGERS-programma. Het kunstenaarscollectief en de platenmaatschappij uit Keulen is een rusteloze mix van visuele artiesten, schrijvers, filmmakers, kunststudenten, muzikanten, culturele activisten, dj’s enzovoort. Het is opgericht in 2016 door vrienden, gasten en medewerkers van de geliefde DIY-locatie “Baustelle Kalk”, een plek die vroeger een schuilplaats was voor artistieke en muzikale experimenten die geen niche konden vinden in de conventionele culturele context van de stad. Baustelle Kalk, in 2012 opgericht door Meryem Erkus, haar zus Fatma Erkus en filmmaker Nicole Wegner, werd al snel een centrale ontmoetingsplek en speelplaats voor allerlei artistieke geesten. De ruimte was vijf jaar lang een ruwe maar toch inspirerende veilige haven die nooit tekort had aan energie noch aan de onbaatzuchtige steun voor artiesten. Uit deze bubbel richtte een handvol artiesten het labelcollectief baumusik op. De missie van baumusik is verder denken dan genres en disciplines en het streeft ernaar de meest verwarrende catalogus van Keulen te ontwikkelen. Of het nu een tentoonstelling of plaat is, een posterreeks of een speciaal evenement, het krijgt een catalogusnummer. Daaronder vindt u [BAU420] “420 – Love Letters to Rihanna”, een groepstentoonstelling en performancenacht ter ere van Rihanna, [BAU025] een twee weken durende tocht door China met zes baumusik-optredens of [BAU020] de driedubbele cd in superbeperkte editie “CÖLLN” van de beruchte kunsten neopopgroep HALL&RAUCH. Meryem Erkus, medeoprichtster van baumusik nodigde twee centrale artiesten van baumusik, Timothy Shearer en Janina Warnk, uit om nieuwe installaties te creëren in de LODGERS-ruimte. Met contrasterende methoden bouwden ze complexe installaties die doen nadenken over openbare en privéruimte, waar brutale architectuur een toevluchtsoord van zachtheid en fernweh heeft. Deze combinatie componeerde een alles doordringende installatie die dienst deed als podium voor liveshows en vele andere kunstwerken van baumusik-artiesten. De tentoonstelling werd ontwikkeld in de maand juli en was volledig af op donderdag 2 augustus met speciale optredens op zaterdag 4 augustus. Binnen de tentoonstelling gaf baumusik verschillende nieuwe werken uit zoals een mode-editie, muziekreleases, romans en video’s. Hun tweede verjaardag werd gevierd in de tuin van AIR Antwerpen op vrijdag 17 augustus. 127 M HKA Jaarverslag 2018 9 LODGERS — — — — — — Nieuwsbrieven de opereer- Antwerpen en AIR M HKA van uitnodiging de gezamenlijke van aanleiding Naar en mogelijk gemaakt. geïnitieerd het Rijksmuseum in Pavilion de site-specifieke performance Center Studies (Yogyakarta) Cultural het Tropenmuseum en in KUNCI van tot hetheeft 6-weken nu als durende toe programma commissieopdrachten &Jok David Bernstein Jacopo Miliani, Jardin, Curnier Pauline 2000, Alex met kunstenaars Amsterdam van Buurt Indische de in 2016 en tentoonstellingsprogramma metin performance- reizend een opgestart is gebieden. Heterotropics geografische en verbeeldt imaginaire en verkent landschappen, stedelijke en culturele verschillende in projectie de overblijfselen naar koloniale en exotische en kijkt fantasie van werkingen en samen Het project hoofdstukken doorheen zich ontvouwt verschillende beeldspraak. en collectieve ruimte tot heeft taal, conceptfictief dat betrekking “tropic”, en het geografische “trope” een is het taalkundige tussen gelijkenis Heterotropics Giannini. curator Sara hankelijke en geleid door geïnitieerd de onderzoeksplatform, onaf gevestigd curatorieel Heterotropics, Amsterdam betrof in een de reeks in LODGERS laatste De Facebook events voor alle voor events Facebook activiteiten Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE Koxette van +liveoptredens nieuwe een baumusik van +lancering DJ-programma +baumusik /Jeandado INC CAMP van — Liveoptredens — 23 — 22 21 20 — Malo BritKat, Jones, Cho, Diana Igor Monibi, Abel, Minjung Amore, Hall&Rauch, Jeandado, slows, Snake, zo-on UMMN, Koxette, INC, Liberty CAMP van: enMet dj-optredens live- Wagner. en Finn Lenhart Carmen König, Kuhlmann, Florian Julia Hoening, Philipp Fritzsch, Sebastian Bünnagel, Julia Lichter, Bergerbusch, Pia &David Ballesteros Eliza en de kunstenaars Keulse Wilhelm Roland Kaiser Tekotte, Britta Kox, Malo, Jan-Ole Caroline Schiemann, Ingenhoff, Sebastian Goersmeyer, Echo Ho, Lukas Erkus, Meryem Jonas Bruns, Adams, Benjamin met Warnk werken van: Shearer &Janina Timothy van Installaties 9.4 performances en

Heterotropics 01.09.2018: Finissage 17.08.2018: baumusik 2jaar 16.08.2018: Hall&Rauch liveoptreden en lezing: een met liveoptredens 04.08.2018: MUSEUMNACHT [BAU034] baumusik van tentoonstelling –een Antwerpen M HKA, 15.09 — 16.12.2018 PRINCIPES) (OVER ACAUSALE CONNECTERENDE PRINCIPLES #16 –ON HETEROTROPICS CONNECTING Snake –Performance:u. Liberty –Concert: UMMN u. slows –Concert: zo-on u. /Performance: BritKat –Lezing u. met thuisbasis buiten voor de de Amsterdamse eerste maal | 6 e verdieping

Antwerpen te AIR Ungar en Luisa Bonilla door Milena — — — — van activiteiten van zelf staan organiseren LODGERS inDe het voor Ensemble.orgop opgenomen worden materiaal archief en Teksten (NL, EN) residentiesde aangepast geregeld in loop van de werden deze Brochures: introductie (NL, algemene EN,Muurtekst: FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN lijn T-shirt ū bas de uit taalkundige , ontstaan

Č &friends Het platform ižikas. - - een langdurig tentoonstellings- en performanceprogramma dat plaatsvond op de 6e verdieping van het museum.

Interventies en performances van Sara Giannini, Adam Bobbette, Mehraneh Atashi, Milena Bonilla & Luisa Ungar en Ivan Cheng waren achtereenvolgens in de ruimte te zien en lieten er verschillende sporen achter tot ze een uiteindelijke accumulatie vormden. Hun werk, van tekst-gebaseerde displays via lichamelijke verschijningen/verdwijningen tot immersieve installaties, onderzoekt het onderscheid tussen psychische en fysieke domeinen, waar- zeggerij en wetenschap, buitenruimte en binnenruimte, zichtbaarheid en onzichtbaarheid, afstand en nabijheid, afwezigheid en aanwezigheid. Een live documentatiepagina samengesteld door Ivan Cheng liep gelijktijdig met het programma op www.heterotropics.com.

Elke act overschreed de aangekondigde tijdsspanne met een aantal sporen die zich verzamelden en tot het einde van het project zichtbaar bleven.

— ACT I / TAKE AWAY DIARY (SOMETHING MORE THAN MERE CHANCE) 27.09.2018 – Sara Giannini Gerealiseerd in samenwerking met ontwerper Raoul Audouin.

— ACT II / LET’S FREQUENCY 03 — 05.10.2018 – Adam Bobbette Opgevoerd en vertolkt door Ivan Cheng

— ACT III / ENTROPY PUMP 18 — 27.10.2018 – Mehraneh Atashi ‘Hole Water’ – Sound performance i.s.m. Geo Wyeth op 25.10.2018

— ACT IV / ALL SIGNAL, NO MESSAGE 28.10 — 24.11.2018 – Milena Bonilla en Luisa Ungar

— ACT V / INTERMEZZO’S 01 — 08.12.2018 – Ivan Chen

— POST FINALE ACCUMULATION 08 — 16.12.2018

DIGITALE COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Nieuwsbrieven — Muurtekst: algemene introductie (NL, EN, FR) — Activiteit op de website — Brochures: deze werden geregeld in de loop van — Highlight op de homepage de residenties aangepast (NL, EN) — Foto’s gedeeld via Instagram en Facebook — Teksten en archief materiaal worden opgenomen — Insta stories op Ensemble.org — Facebook events voor alle activiteiten — De LODGERS staan zelf in voor het organiseren en performances van activiteiten 10 10 INBOX 131 M HKA Jaarverslag 2018 10 INBOX — — — — — — — — — Nieuwsbrieven club met en samen de het om uit de bezoekers museum, mee gidsen te werken. de de week laatste &Werk INBOXIn Widu van Gasti nodigde de voorforvaastfan worden op de websites wwh at* van en trampoline. we (vluchtige)plaatst en hoe kunnen verzamelen of archiveren? ontmoetingen mede-eigenaar. Wat hetgezien centrum het als in relaties museum er als gebeurt wordt en co-creatie het publiek waarbij de participatie bezoeker vanuit dialoog, over denken van nieuwe een manier hetproject constituencies, onderzoek in naar Voor te maken. zichtbaar Widu kaderde Gasti dit naar zoektocht het M HKA de om uit bezoekers museum, mee te werken de en samen de campagne aan Leuven. in vzw Ruimtevaart De en in Gaasbeek van Artist/Knight The Zomeracademie de Dworp, tentoonstelling in 2017 de fanclubvan in werden ‘parada’s’, voor haltes of Spaans stopplaatsen: de residenties De of werkplekken MEE. Vaastvan Colson. Het motto WERK is: het uit oeuvre ridderpersonage een Widu Gasti, naar zoektocht een is pagne de leidraad cam De van trampoline. Galerie in 17>19 campaign Vaast campagne omdigd mee te spelen en te co-creëren. buurtbewoners en op werd de iedereen dag, laatste zondag uitgeno 4februari, vervolgen, Colson van attitude de die artistieke te om organiseren acties vertrekpunt het leven. is zet Zijn verder dagelijks zich ons praktijk zijn maar in betekenis door alleen werkt niet de de leidraad fanclub: is van kunstwerk goed een visie Vaast het werktast de hedendaagse van Zijn beeldende Colson af. kunstenaar vfvf en organisaties. met en werkt samen andere groepen Atelier LEA van verder. deelnemers uit bestaat fanclub, Deze 2014, opgericht in vfvf, afgekort de voorforvaastfanclub, de van tonen. activiteiten wwh at* het M HKA zet in om te en te deze samen creëren meerstemmigheid manieren eigenzinnige en ontwikkelt en vrijwilligers w wh at* met werkt samen kunstenaars Facebook event voor de afzonderlijke de voor event Facebook Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE 10.1 het worden museum gesteld. aan vaak die de vragen van voor aantal een ruimte het M HKA INBOX creëert bevlogen en doeners. van denkers Met het universum in gunt blik en een ons intieme de vijfde verdieping voor en reserveert verrassende interventies Het M HKA afleveringen) (nietTitelbordjes QR codes alle met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De hangen. in drie talen, blijven kan die reeks heel de in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN activiteiten konden de voorforvaastfanclub van gevolgd acties verschillende De nodigde de fanclub, met en samen het het de Ook M HKA gidsen in Weekend Art 2017 go Tijdens ga lanceerde de Antwerp fanclub haar de werd richting optocht een 31 woensdag januari Op georganiseerd Antwerpen M HKA, 12.01 — 04.02.2018 MEE &WERK GASTI AT* –WIDU W WH

pop-uppresentaties.

toe-eigenen,

delen | 5

e INBOX verdieping

anders en verrast, inspireert plaats een die is

tonen. — — — — Rondleidingen Infofiches aangeleverd door de kunstenaar kunstenaar de door aangeleverd Infofiches Tussen 14 transformeren en gefotografeerd worden. in INBOX de ruimte mensen Salon. konden Ook middel collages van door zoeken in Gasti het 13 plaats slotevenement van spetterend een er 4februari) vond (zondag dag laatste de Op Ensembles.org op Teksten (NL, EN, FR) van Vaast op het grondplan van de buurt. de van grondplan het op Vaast van vleermuistekening de zoek op keer laatste een ontwikkelen.te 16 Van spelvormen nieuwe bezoekers co-creatie de met in we Colson Vervolgens probeerden maakte. Vaast spel dag een triomfkaarten, de met klassieke het pieten’ verder gingen en ‘zwarte van in M HKAFE, vertrokken we het kaarten te om u. 17 tot u. 16 en u. Doorlopend konnen mensen Widu mensen u. konnen Doorlopend u. nodigden we iedereen uit iedereen we u. nodigden u. 17 tot het Kasteel in u. gingen we dan dan u. we gingen

- 10.2 LIEVE VAN STAPPEN: DEAR AGATHE, AGATHE DEAR … 09.02 — 04.03.2018 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

De diagnose ‘kanker’ werkt verpletterend. Plots ben je een vondeling in de wereld van de zieken, een ‘patiënt’ met een onduidelijke toekomst. Overleven wordt de absolute prioriteit, alles komt op losse schroeven te staan. Jezelf opnieuw uitvinden impliceert falen, herkansen, herbekijken, tot nieuwe en onverwachte perspectieven zich aandienen. Dear Agathe, Agathe dear … is een caleidoscopisch ‘work in progress’, een multimediaproject geïnspireerd door complexe ervaringen. Het toont het gehavende lichaam wars van de heersende codes en onderzoekt de historische, sociopolitieke context ervan. Dear Agathe, Agathe dear … sluit aan bij een nog jonge traditie waarin veelal vrouwelijke kunstenaars hun kwetsbaarheid omhelzen en daar, ondanks hun onzekerheid, de kracht uit putten om ze te tonen. Een zachtjes aanzwellend polyfoon koor dat omarmt, begrijpt, heelt en, bovenal, het leven bezingt.

Deze presentatie werd vergezeld door een reader “Dear Agathe, Agathe dear …” met teksten van “Sue Spaid, Dr. Nathalie Roche, Lieve Van Stappen”; uitgegeven in eigen beheer door “Lieve Van Stappen” in een 500-aantal exemplaren. Zie hoofdstuk 13.1.7 Flankerende publicaties.

Lieve Van Stappen was aanwezig in de presentatie op 11.02, 18.02, 25.02, 02.03, 03.03 en 04.03.

INBOX-talk Lieve Agathe, Agathe lief … door Lieve Van Stappen 03.03.2018, 14 u. Auditorium

Een performatieve lezing rond kwetsbaarheid en helen. Over de geschiedenis van het als abject beschouwde vrouwelijk lichaam en de hedendaagse perceptie ervan. Hoe vrouwen in weerwil van taboes hun lijf tonen en de littekens die hen sieren omarmen. Over levenslust.

M HKA LIVE: Lieve Van Stappen 26.02.2018

Tijdens een Facebook Live sessie nam Lieve Van Stappen ons mee door haar tentoonstelling ‘Dear Agathe, Agathe dear …’, die het leven viert in al haar facetten. De kunstenaar gaat de strijd aan met kanker en vertelt in de video over de consequenties daarvan. Maar bovenal celebreert ze het leven.

DIGITALE COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Nieuwsbrieven — Algemene introductietekst in plakletters — Activiteit op de website in drie talen, die heel de reeks kan — Highlight op de homepage blijven hangen. — Foto’s gedeeld via Instagram en Facebook — De kunstenaars of betrokken partij kan op een — Insta stories krijtmuur de naam, een eventuele titel en de — Facebook Live met Lieve Van Stappen duurtijd van de tentoonstelling noteren. — Titelbordjes met QR codes (niet voor alle afleveringen) — Infofiches aangeleverd door de kunstenaar (NL, EN, FR) — Teksten op Ensembles.org — Preview met gesprek met de kunstenaar en boekpresentatie (niet voor elke editie) — Rondleidingen 133 M HKA Jaarverslag 2018 10 INBOX — — — — — Nieuwsbrieven blootgesteld hedendaagse kunst. aan en jongeren kinderen worden als ontstaan en de die de creativiteit actie over verhaal een was de het verwondering, tentoonstelling Deze experiment, en workshops media. materialen vervolgensin metleerlingen verschillende de experimenteren professionele van Onder begeleiding kunstenaars kunst. met maken hedendaagse kunnen kennis de leerlingen waar ziekenhuisschool, te slaan. elkaar de handen in om voor en het het Ziekenhuisschool derde M HKA op jaar rij Leerexpert De onderdeel de te van verwerken leerstof wordt Reden gezien. genoeg voor prioritair als niet ook omdat vaak kunst redenen, om maar Soms fysieke vaak. Ziekenhuisschool les volgendeze mogelijkheden DeLeerexpert missen aan workshops en jongeren Kinderen en museumbezoeken. die voorstellingen, toneel- zoals activiteiten en film culturele regelmatig Scholen organiseren Eindhoven (Nederland) ook in maar en Gabin (Polen). Antwerpen Deurne, Watmogelijkheden ligt. overblijft het is scheppen, en leven.” creëren het en nu. hier het hogere bemiddelt die en de tussen wereld sjamaan een van als kunstenaar of Joseph Byars James Péladan, Lee de ziet Beuys hij Sâr als figuren lijn van de profeet een In schoonheid maar die schept en creëert. kunstwerken, van maker een zomaar niet de zijn materie. de In optiek kunstenaar in is inzicht de menselijk een spoor, complexiteit naar zoek naar en naar de natuur van en zijn van heel eigenopvallend esthetiek handelsmerk en uithangbord roze als koos Hij en rationaliteit. de kleur inhoud intellectuele vaardigheid, pijlers zijn drie De van werk zijn technische en symboliek. kleursysteem zijn tomeloze de en energie Hugo Roelandtprijs. inzet presentatie en hun magische schilderijen, zijn van lyrische won er omwille hij Vorig Academie voor jaar Schone Antwerpen. en de Kunsten Koninklijke van de Stedelijke studeerde aan Hij Gabin. Turnhout Academie opgroeide van in (Polen)Dawid Wojtalewicz werd op 15 december 1989 geboren Gostynin in en Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE 10.4 10.3

kunstopvatting. de naar af werken de uit aantal een M HKA-collectie reizen Ook jaar dit Dawid Wojtalewicz stelde eerder tentoon Turnhout, Mol, in Zoersel, verbonden waarheid buiten is die “De mijn kracht een aan zegt: Hij op steeds is Tegelijk Hij grondwaarden. filosofische aan David trouw is zijn die geometrie, werk van op opbouwt, basis rasschilder een Dawid is Antwerpen M HKA, 30.03 — 22.04.2018 HugoPrijs Roelandt DAWID ROSO KWADRATO WOJTALEWICZ: SPEKTYWA Antwerpen M HKA, 09.03 — 25.03.2018 T(H)REE SHOWING OFF ZIEKENHUISSCHOOL: | | 5 5 e e verdieping verdieping — — — — — — — Rondleidingen Catalogus Algemene introductietekst in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Infofiches aangeleverd door de kunstenaar kunstenaar de door aangeleverd Infofiches alle afleveringen) (nietTitelbordjes QRcodes met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de Teksten op Ensembles.org op Teksten (NL, EN, FR)

ACTIES DOOR DAWID WOJTALEWICZ

Kwadragram Performance op het Scheldeterras 05.04.2018, 3 u 33 pm

Kwadragram is een situatie die mogelijkheden van symbolische en fysieke invloeden door bewegende geometrische figuren op de expansie van de ruimte onderzoekt. 1. Triangle Choreo is een dans van drie objecten met basisvormen in de complexe wereld van de geometrie. Het is een speelse performance die verschillende configuraties van drie driehoeken en drie basiskleuren onderzoekt om de ruimte, tijd en psychosomatische ervaring van de hele setting met elkaar te verbinden. Het vormt ook een brug tussen de veranderde realiteit en het heden. 2. De kinetische sculptuur Amoeba is ook een ritualistisch hulpmiddel voor het onderzoeken van de ruimte. De symbiose tussen de Amoeba (Amoebe) en de performers creëert een vorm van dialoog die ongekende patronen produceert en mogelijk een poort naar verschillende dimensies opent. De sculptuur werd ontworpen en gemaakt door een van de leden van 4Fold – Jana Horalkova, en de hele performance werd gecomponeerd door het 4Fold-collectief.

Glass Box Performance in serre 1 op het dakterras 13.04.2018, 3 u 33 pm

De performance van Dawid Wojatalewicz en Rino Sokolo verkende de mogelijkheden van een schilderactie die de dynamiek van de bewegingen en de statische functies van de plaats van de performance met elkaar zoekt te verbinden. De hele interactie kan begrepen worden in de context van de worsteling en de wonden van de schilder.

“is No time Beauty need save the world” Debat in serre 2 op dakterras 19.04.2018, 2 u 22 pm

Een debat georganiseerd rond kunst en ecologie. Het gesprek draaide rond vragen: ‘Hoe geef je als kunstenaar vorm aan je ecologisch engagement? Kunstpraktijk als probleemstelling, als engagement, als getuigenis, als actie …’ ‘’ wat is de kracht van kunst, hoe ze ons redt, de natuur en de wereld” Dit debat werd georganiseerd naar aanleiding van de tentoonstelling ‘De Opwarming’ (15.11 — 15.12.2017), het eindresultaat van het onderzoeksproject ‘No Time: landschap, klimaatverandering, actie!’ in de Academie van Antwerpen.

Unspoken Words in de Square Gesprek op het dakterras in het werk van James Turrell 19.04.2018 – 4 u 04 pm

Deze interventie van het 4Fold-collectief presenteerde alle mogelijke handelingen met woorden en hun afwezigheid: stilte en lawaai, intuïtieve en uitgevonden woorden, elke vorm van communicatie die de poëzie van de ruimte tot uitdrukking brengt. Iedereen was welkom en werd aangemoedigd om te praten, te spelen, te communiceren of gewoon in een onuitgesproken ruimte te zitten en alles in zich op te nemen … 135 M HKA Jaarverslag 2018 10 INBOX — — — — — — — — — — — — Nieuwsbrieven Nieuwsbrieven Bijl. en curator Guillaume Bernheim feestelijk26 april geopend met woordje een door Jan Paul uitleg Ilegems, INBOX-presentatieDeze F. met werd werk op Frank donderdag van Castelyns het brede publiek te overtuigen. zijn van werk selectie om ook kleine een Bijl maakte Guillaume Kunstenaar bredere bij zo gauw niet het geliefd raakt maar boeit en inspireert, andere kunstenaars dat het type artist, de F. eerste plaats artist’s een in Frank was Castelyns heeft, zo bedoeld Want hoewel kring. het beperkte hij allerminst in zij het dan kreeg, tot ookgroeid levende een erkenning legende, de kunstwereld in die beslag. in m² 4.000 dan minder niet en composities zijn namen collectiestukken havencontainers. piekperiodes In en Guy Van Bossche. Toen de kelders huurde garageboxen vol hij raakten en Pacquée Bijl, Ria onder Guillaume wie deeldehij met andere kunstenaars, die zijn de Jordaenskaai, vondsten aan de kelders woning grote een in van stockeerde hij eerste een stadium In ruimteprobleem. met permanent een andere reden interessant vond. en om of een had op aangetroffen hij straat die met dingen allerlei thuis hij weer dag en hadden kwam Elke doel. duidelijk een omschreven Antwerpen, Zijn tochten tot niet. horizonten, hij meestal was zich zijn beperkten habitat onbekende op globetrotter, een zoek naar eeuwig Maar ondernam. fiets per beslag genomenrijk deel in door te voet eindeloze hij die of zwerftochten, F. (°1942) Frank Castelyns kunstenaar van Het bestaan werd voor belang een Facebook event voor de afzonderlijke de voor event Facebook Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE Algemene introductietekst in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE eenheid. artistieke een geluiden, beelden en woorden.bewegingen, 10.5 activiteiten blijven hangen. blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de uitge met hij, zijnZo is levenslangvolgehouden stilaan miserabilisme, nooit en vergaren hetAangezien vinden ophoudt, Castelyns kampte in combineert samengesteld een kunstvormen werkHet creëert dat alle 4fold Antwerpen M HKA, 27.04 — 20.05.2018 F. CASTELYNS FRANK

publiek.

project gericht op het verweven van interdisciplinair een is | 5

e verdieping

— — — — — — — — — — — — — Rondleidingen Rondleidingen Algemene introductietekst in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN De kunstenaars of betrokken partij kan op kan partij of betrokken kunstenaars De boekpresentatie (nietboekpresentatie elke voor editie) en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten (NL, EN, FR) kunstenaar de door aangeleverd Infofiches alle afleveringen) (nietTitelbordjes QRcodes met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de boekpresentatie (nietboekpresentatie elke voor editie) en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten (NL, EN, FR) kunstenaar de door aangeleverd Infofiches alle afleveringen) (nietTitelbordjes QR codes met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een

- - 10.6 LAMART OFFSPACE & PIETER STEYAERT (SEAD) 26.05 — 10.06.2018 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Orahory bestaat uit een reeks digitale organismen die zijn ontstaan in de loop van meerdere nachten door de gegevensstromen van een nachtclub te verwerken. Deze organismen worden in realtime in het leven geroepen door te reageren op een reeks zintuiglijke gegevens die worden vastgelegd in nachtclub Ampère. De datastromen vinden hun oorsprong in grote en kleine processen zoals de drankconsumptie, het aantal mensen in de heren- en damestoiletten, de anonieme registratie van bewegingen, een audio analyse en informatie over de temperatuur en vochtigheid. De bovengenoemde gegevensstromen definiëren de structuur, textuur en bewegingen van de gegenereerde digitale entiteit. “Dit is een oproep tot evolutie, voor vooruitgang. Het gaat over het omarmen van de aard van dingen: flux, verstoring en herconfiguratie. Het gaat om het creëren van kaders waarin dingen kunnen gebeuren, buiten onze verwachting en controle. ‘Kader’ is hier een essentieel element. Het geeft aan dat er behoefte is aan een basisniveau van initiatief of controle door de mens. De cruciale artistieke uitdaging is dat menselijke creativiteit op de eerste plaats komt, maar dat we het vervolgens moeten loslaten en verandering toelaten. We moeten de organische processen laten migreren en hun grenzen laten herdefinië- ren, terwijl we ook vertrouwen moeten hebben in hun zelf-organiserend vermogen.” — Angelo Vermeulen (SEAD, NASA HI-SEAS bemanningscommandant) De expositie in INBOX toonde naast een reeks poëtische, visuele resultaten ook beeldmateriaal van het proces en de werking van dit project.

De preview was op donderdag 25 mei met introductie door Angelo Vermeulen (SEAD, NASA Mars) en een live coding performance door H.A.L.I.C. (Dago Sondervan en Kasper Jordaens).

10.7 JOYCE IN ART 15.06 — 01.07.2018 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Deze tentoonstelling toonde aan dat James Joyce een aanzienlijk effect heeft gehad op beeldende kunstenaars en dat zij op hun beurt zijn nalatenschap levend hebben gehouden en zijn werk op vele originele manieren hebben geïnterpreteerd. Joyce wende zich af van de negentiende-eeuwse narratieve tradities, sindsdien kregen vele kunstenaars het gevoel dat ook zij meer moesten doen dan enkel illustreren. Ze werden geïnspireerd om innovatief te zijn en grenzen te verleggen. Ze voelden zich vaak persoonlijk verbonden met de personages en locaties van Joyce, net als zovele lezers. Ze hebben zich ingewerkt in motieven en procedures (bijvoorbeeld hoe Joyce de materialiteit van objecten en talen bezweert). Er wordt veel met woorden gespeeld en 137 M HKA Jaarverslag 2018 10 INBOX — — — — — — Nieuwsbrieven context. zijn van eigende alledaagse banaliteit beeld overstijgt Het onherkenbare manier. fotografisch en haast heel grafische op een boom vertrouwde of omgeving onze kerktoren: een fotografeert hij vormtaal. eigen een hij figuratieve Zo ontwikkelt aansluiten. op elkaar naadloos beideen laat die van media de grenzen onderzoekt werelden. Eranosian verschillende twee tussen kruisbestuiving de fotografie. heuse een Het is Armenië) de schilderkunst omhelst (°1989, Eranosian Yerevan, Artur het kunstenaar werkIn de Belgische van 15 en zondag vrijdag 17 op Dead respectievelijk juni. The geregisseerde Volgden Ulysses van in. de film nog de verfilming leidde Silva Emma-Louise PHD-researcher montage wel roman. een dan was Van Joyce beroemde dit van verhaal dat het stelde meer film een Eisenstein filmevenementeen rond de Ierse schrijver. de UA het in van Joyce-symposium aanleiding naar Zuid organiseerde Cinema korte introductie. Hayes een Lerm Dr. Prof. Christa-Maria gaf Tijdens juni op de 14 preview – Universiteit Amsterdam. van Kunstgeschiedenis Hayes, Moderne en Hedendaagse Hoogleraar Lerm Curator: Christa-Maria 11 2018. tot 16 juni van de UniversiteitJames Joyce in Antwerpen van doorging Conferentie die Facebook event voor de afzonderlijke de voor event Facebook Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE activiteiten O’Doherty, Brian Mc John Dowall, Vlado Martek, Latham, John hier het Joyce. lezen –staat van vandaag Dit werk ervan –en het belang impliciete na hebben de late hun praktijk ontwikkeld zestig jaren vanaf die kunstenaars, geworden. Dit geldt vooral geëngageerde voor en politiek de generatie sociaal zijn paradigmatisch details van zijn conceptueel gebruik en accumulatief en humor. Joyce, openbaringen Het van van denken alsook gemaakt gebruik 10.8 de 26 deel van uit maakte het presentatieDeze M HKA in Nick Thurston, Weston. Edward Rosler, Ray, Dieter Royden Man Roth, Martha Rabinowitch, Philipsz, Susan Inger, Gereon James Joyce, Hamilton, Heather Kelley, Ryan Richard Gostomski, Zbigniew Goldsmith, Kenneth Dora García, Galeta, Ladislav Ivan Coyle, Pavel Gary Coogan, Büchler, Cage, John James Amanda Coleman,

centraal. Een muur, op steeds straat. hij de zee, een Zijn vindt onderwerpen Passages from Finnegans Wake Finnegans de spits af. from Passages beet donderdagOp juni 14 Antwerpen M HKA, 06.07 — 05.08.2018 ARTUR Joseph Beuys, Balka, Miroslaw Anastasi, Met werk William van:

ERANOSIAN | 5

e verdieping — — — — — — — Rondleidingen Algemene introductietekst in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN boekpresentatie (nietboekpresentatie elke voor editie) en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten (NL, EN, FR) kunstenaar de door aangeleverd Infofiches afleveringen) (nietTitelbordjes QRcodes alle met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de en het door Huston John e

Internationale

In de witruimte rondom de foto schept Eranosian een nieuwe realiteit. Hij brengt de gouache zo precies aan dat het voor de toeschouwer haast onmogelijk is om foto van schilderij te onderscheiden. Wat is echt, wat is toegevoegd? De verwarring die ontstaat, typeert het abstracte werk van deze jonge kunstenaar. Het is een evenwichtsoefening waarbij de kunstenaar fotografie en schilderkunst op een niet-traditionele manier ervaart en interpreteert. Via zijn taal, waarin het gefotografeerde onderwerp niet meteen leesbaar is, wil hij de toeschouwer niet iets laten zien, maar vooral iets laten voelen. Terwijl Eranosian zijn eigen, nieuwe taal aan het ontdekken was, werd hij gevolgd door fotograaf en documentairemaker Jimmy Kets. De documentaire geeft een unieke inkijk in de visie van de kunstenaar, de twijfel die hij onderweg ervaart, en de passie waarmee hij stap voor stap zijn eigen artistieke taal machtig wordt. De publicatie ‘Artur Eranosian – A New Language’ werd tijdens deze INBOX-tento voorgesteld. Zie hoofdstuk 13.1.8 Flankerende publicaties.

10.9 TAMARA VAN SAN: BIG RED BABEL & OTHER MISCELLANEA 10.08 — 02.09.2018 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Tamara Van San (°1982) maakt werk waarin de schoonheid uit haar hol gelokt wordt en in een gracieuze struikeling wordt bevroren. Echt werk, dat geen antwoorden zoekt op academische vragen, maar sporen vormt van een op de wereld betrokken bestaan, waarin de liefde voor mooie dingen zich uitstrekt van een blauw gestipte rog tot Picasso’s gipsen afdruk van een prop papier. Het meest specifieke aan haar werk is dat zij dingen kan maken die tot ons spreken zonder figuratief of geometrisch te zijn. Dat is uitzonderlijk. Daarnaast kan zij ook beeldhouwen met kleur. Dat is even uitzonderlijk. Hoe kunnen we naar haar keramische stapelsculpturen kijken? Ten eerste moeten we voor ogen houden dat vrijwel alle kunstenaars die keramische sculpturen maken (ook de hedendaagse kunstenaars) vazen maken. Soms maken ze van die vaas een blote madam door er borsten aan toe te voegen, soms steken ze er bloemen in, soms maken ze er een uil van. Maar het blijven vazen: verlengde, met gladgestreken worstjes opgehoogde asbakken. Bij Van San zien we iets heel anders gebeuren. Vertrekkend vanuit het gegeven dat keramische sculpturen hol moeten zijn (omdat ze anders barsten tijdens het bakken) en niet verstevigd kunnen worden met een metalen geraamte, ontwikkelde ze verschillende technieken (anders dan de verlengde asbaktech- niek) om torens te maken. Door dit op een leesbare manier te doen, maakt ze metasculpturen, die het oude gesprek tussen beeldhouwers als Rodin (‘des bosses et des trous’), Henry Moore (‘the science of holes and bumps’) en Brancusi verderzetten. Toen de torensculptuur ‘Red Babel’ voor de tweede keer de oven inging, voor het glazuur, geloofde niemand van de staf van het 139 M HKA Jaarverslag 2018 10 INBOX — — — — — — Nieuwsbrieven Carlina Vulgaris nieuwe Carlina boek teerde ze haar M HKA’sIn INBOX Coolen toonde (BE, Caroline 1975) recente werken en presen tot leven aanwijzing een biedenom en weerstand kunst. als Coolen weerspiegelen met enCaroline kracht vermogen een kwetsbaarheid wordt de toeschouwer door schoonheid en gevaar. werken De geprikkeld van installaties bestaan. kunnen elkaar naast en cultuur hoe natuur ze onderzoekt terwijl vraag, in praktijken en steltaf ze de codes artistieke van vrijheid die processen van te combineren ze deen grenzen verschillende tast te assembleren associaties onwaarschijnlijke in Door materialen vernieuwd. werk, wordt haar Coolen de van in modus telkens operandi onafhankelijkheid eiken. liever berken dan paarden, liever underdogs dan Carlina Vulgaris Carlina met over curator Tania Nasielski gesprek Coolen het ging boek in Caroline zondagOp 30 september er ook was INBOX-talk een gecontroleerde, leven, uitgesloten de marge in die door meer steeds een gestandaardiseerde, werk Haar voor staat mens. de elementen, de de mensen en volkeren dieren, (ir)rationeel ietwat dieren, zoals en intuïtief de zoals planten, instinctief zoals Umwelt een scheppen als eigen volgens voorkeur haar en zintuiglijk –gevoelig Coolen de om vrijheid de Caroline wereld geniet te (her) kunstenaar Als Facebook event voor de afzonderlijke de voor event Facebook Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE 10.10 activiteiten bestaan. ons van kamers de onbewaakte verder in zingen vormen tot die sprekenaan ons zonder vol zich woorden, gedachten van maar en duwend verzen tellend heldendicht, trekkend talloze een draaiend, aan San Tamara Van bouwt en gebruik, door hun schikking krijgen betekenis een pas zou overleven. toch En ’s in EKWC bakking befaamde deze tweede dat Hertogenbosch het gevaarte — Tania Nasielski distels Net geweld als samen. verhalen en hier vallen poëzie in Net als Verborgen werken, verhalen worden gecondenseerd sculpturale in en vrijheid de naar constante gedrevenheid van weerspiegeling een Als bloemen, dan liever distels vlinders, Ze beeldt dan liever motten af 13.1.9Zie hoofdstuk publicaties. Flankerende Antwerpen M HKA, 07.09 — 30.09.2018 PRICKLES EXPECT THISTLES, COOLEN: GATHER CAROLINE Theys — Hans 2018Montagne 21 de juni Miel, en gebaren die betekenisloze uit bestaat klanken spreektaal elke Zoals

tekeningen. .

consumptiegerichte … | 5

e verdieping

maatschappij. — — — — — — — Rondleidingen Tania Nasielski. met van tekst een Algemene introductietekst in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN boekpresentatie (nietboekpresentatie elke voor editie) en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten (NL, EN, FR) kunstenaar de door aangeleverd Infofiches afleveringen) (nietTitelbordjes QRcodes alle met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de het auditorium; waar in

- DIGITALE COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN — Nieuwsbrieven — Algemene introductietekst in plakletters — Activiteit op de website in drie talen, die heel de reeks kan — Highlight op de homepage blijven hangen. — Foto’s gedeeld via Instagram en Facebook — De kunstenaars of betrokken partij kan op — Insta stories een krijtmuur de naam, een eventuele titel en — Facebook event voor de afzonderlijke de duurtijd van de tentoonstelling noteren. activiteiten — Titelbordjes met QR codes (niet voor alle afleveringen) — Infofiches aangeleverd door de kunstenaar (NL, EN, FR) — Teksten op Ensembles.org — Preview met gesprek met de kunstenaar en boekpresentatie (niet voor elke editie) — Rondleidingen

10.11 ALEXANDER SCHLEBER: COLOR SPACE 05.10 — 04.11.2018 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

In een periode van ongeveer tien jaar ontwikkelde Alexander Schleber (1939) een geconcentreerd en opvallend oeuvre. Verschillende reeksen van werken volgen elkaar in rap tempo op waarbij de overlap tussen series en het terug- grijpen op eerdere werken en interesses in het oog springt. Als Duitser in Amerika en later in België nam Schleber uiteenlopende kunststromingen in zich op. In zijn werk toont hij aan goed op de hoogte te zijn van wat er in verschillende kunstwerelden gebeurde, maar Schleber bleek ook in staat te zijn een heel eigen beeldtaal te ontwikkelen. Waar de breuk tussen het abstract expressionisme en de minimal art in Amerika radicaal was, vond er in Europa rond die tijd een veel geleidelijker overgang plaats tussen verschillende stromingen. Schlebers werk past binnen deze Europese overgangspositie, maar werd tegelijkertijd duidelijk gevoed door Amerikaanse invloeden. Vanaf 1973 maakte Schleber composities met geometrische objecten. Zo voegde hij bollen toe aan voorwerpen die in ieder huishouden te vinden zijn, zoals een mes, een vork en een theepot. Daarnaast gebruikte Schleber die bollen in minimalistisch aandoende sculpturen, volledig opgebouwd uit bollen van een zelfde formaat. Het speelse uit de eerder beschreven objecten is hier nog steeds aanwezig, alhoewel deze werken veel meer vanuit een bepaalde systematiek lijken te zijn ontstaan. Ook past Schleber de bollen toe op platte vlakken, vaak vierhoekig, soms met geometrische uitsparingen. Met zijn kleurgebruik refereert Schleber aan de abstract expressionistische kunstenaars Barnett Newman (1905-1970) en Mark Rothko (1903-1970). De bollen zorgen voor een extra spanning in de kleur omdat deze het licht op verschillende manieren reflecteren. Interessant is dat Schleber afstand neemt van het abstract expressionisme, zonder het schilderen als zodanig in de ban te doen. Waar hij vasthoudt aan het kleurgebruik, vervangt hij expressie door systematiek. Ook door het canvas een bepaalde vorm te geven, veranderde het van louter schilderij en drager, in een opzichzelfstaand object. Rond 1975 gaan letters en taal een belangrijke rol spelen in Schlebers werk. Allereerst zijn er de kentekenplaten die hij verzamelt. In zijn Autogram Generator (1976), die onderdeel was van Harald Szeemanns Documenta 6 in 1977, schreef Schleber alle mogelijke lettercombinaties uit die op dat moment in Duitsland mogelijk waren. Daarnaast bevatte dit vierdelige boek polaroids van de woorden die hij op kentekenplaten was tegengekomen. Vervolgens verwerkte Schleber deze polaroids ook in Autograms, selecties van polaroids van kentekenplaten die samen zinnen vormen. Vanaf het moment dat hij kentekens gaat gebruiken, komen er vaker letters voor in zijn assemblages. Het zich bewust zijn van taal en betekenis lijkt vanaf dit moment meer nadruk te krijgen. Dit komt ook naar voren in de visuele gedichten die Schleber rond 1975 begint te maken. Hij noemt ze ‘Serial Typos’ omdat het idee hiervoor ontstond bij het maken van een typefout, waarbij letters over elkaar heen 141 M HKA Jaarverslag 2018 10 INBOX — — — — — Nieuwsbrieven 13.1.10 Zie hoofdstuk publicaties. Flankerende INBOX-tento 1973’ (screen on paper, print cm) x60 94 werden deze tijdens publicatieDe ‘Color ‘Color en de editie Space Schleber’ Space, –Alexander omgang met taal. poëtische tot uit en abstracte een nodigt zijn. zichtbaar Schleber ze niet waar vullen woorden of te met probeer verschillende dezelfde in je letters kleur tussen hebben, probeer je kleuren te relaties leggen woorden enpen die verschillende eigen een heeft iedere het letter van alfabet de beginletter; van af hangt geschilderd, het woord is waarmee nen woorden stroken waarop kleur De zijn geschilderd. katoe aantal of Words woorden. groot een uit bestaat van Waterfall abstractie eerdere werken en schaduw, licht en samen: de letters objecten, kleuren, rijkdom van en kapitalisme. symbool om zijn betreden schoenentapijt te uit trekken. wil degene tempel een het werd die aan in ook gevraagd Zoals vereist. was kledij voorbeeldig zich te en ook gedragen te om gepaste bewaren, de stilte vraagd kerk een of werden in bezoekers De –ge gebedsplaats het –zoals tafereel. ogende ‘gedragscodes’ van enstreng hele een bewaker reeks vervolledigden op tapijt rood een aanwezigheid geplaatst. De was een van vitrine glazen een monumentaleeen (valse) werd belicht onder en die theatraal die goudstaaf toeschouwer De werd geconfronteerd met ontwikkelen. eigen verhaallijn een samen die en instructies/titels geconnecteerde voorwerpen symbolisch gepresenteerd werd. MIDDELHEIM Men het MUSEUM BOZAR, het SMAK, in hoofdstukken verschillende in 1968 OF THIS MADE ARE getiteld ‘DREAMS tentoonstelling onderdeel Zij is zijn van overzichts nieuweeen site-specifieke installatie. Voor de toonde INBOX-ruimte in Copers zijn het Leo presentatie M HKA in Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE een element anderzijds het speelse benadering, van minimalistische streng een woordenvan zo er kon vond Enerzijds die is ontstaan fascinerend. Schleber stapeling De op zijn typemachine. typte tekst een hij werden terwijl afgedrukt 10.12

typefout.

kleur. Mullié — Julia overlapDoordat de stroken of met Words elkaar woorden Waterfall in of Words (1978) Waterfall In komen elementen Schlebers al vrijwel uit voor de dit rode loper had klaargelegd Het de kunstenaar leek alsof decor een uit enscenering, een bestaande Copers’ betrof creatie Antwerpen M HKA, 09.11 — 02.12.2018 COPERS:LEO L’ART L’ARGENT CORROMPT II

voorgesteld. | 5 e verdieping — — — — — — — Rondleidingen Algemene introductietekst in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Infofiches aangeleverd door de kunstenaar kunstenaar de door aangeleverd Infofiches afleveringen) (nietTitelbordjes QRcodes alle met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de boekpresentatie (nietboekpresentatie elke voor editie) en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten (NL, EN, FR) – 2018’, die

- -

- - Maar zoals in vele van de andere kunstwerken waarvoor Copers in het verleden van goudstaven gebruik heeft gemaakt, schuilt in dit werk ook ongetwijfeld een kritiek. Ten eerste gaat het om een museale presentatie. Leo Copers stelt ons zonder omwegen de vraag: waarom gedragen wij ons in deze door hem gecreëerde omgeving op een bijzondere manier? Wat dwingt ons respect af? Het feit dat we ons in een kunstinstelling bevinden, waar aan alles dat tentoongesteld is, plots een meerwaarde lijkt te worden toegekend? Wat is het verschil tussen kunst en een (consumptie)product? Copers’ werk gaat over macht en het misbruik ervan, over het belang van geld in onze samenleving, over onze obsessie van het streven ernaar en het aanbidden ervan. Zelfs in de bijbel is er het bekende verhaal van de aanbid- ding van Het Gouden Kalf als metafoor voor verafgoding. Dezelfde fenomenen beheersen in feite al te vaak de kunstwereld, zowel op financieel gebied als op vlak van ideeën. Maar met deze satirische situatie/performance waarschuwde de kunstenaar ons ervoor dat het ook anders kan en dat het niet ‘al goud is wat blinkt’. — Hilde Teerlinck

Naar aanleiding van de tentoonstellingen werd het boek Leo Copers – Dream are Made of This, een overzicht van een indrukwekkende vijftigjarige carrière (1968-2018), gepubliceerd. Zie hoofdstuk 13.1.11 Flankerende publicaties.

10.13 BERT LEZY: DE DAGELIJKSE LEZY 07.12.2018 — 06.01.2019 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Vanuit een gezond absurdistische werkelijkheidszin maakt Antwerpenaar Bert Lezy (°1970) grafiek, video, audiocollages, improvisatie performances, en live tekenacties. Hij realiseert ook het programma Blaastaal op Radio Centraal. Tussen deze veelheid aan activiteiten is er sinds 1 januari 2016 een constante rode draad te traceren: De Dagelijkse Lezy. Elke dag verschijnt er een tekening van hem op een wel heel erg bekend sociaal medium. Deze tekeningen bundelt hij jaarlijks in een boek en de originelen spijkert hij voor ons graag aan de muren van de INBOX. Naast originele tekeningen vond u ook voorstudies, prints van digitaal samengestelde tekeningen, affiches, muurschilderingen en bodygraphics. Elke tekening is verbonden met een datum in het jaar 2018. Verder waren er enkele video’s te zien en is er een Blaastaal soundtrack te beluisteren. Gedurende de expo kwam Bert Lezy dagelijks een tekening toevoegen.

Tijdens de preview op 7 december was er een optreden door Tom Tiest en Gert Vanlerberghe aka Veelvraat. 143 M HKA Jaarverslag 2018 10 INBOX — — — — — — Nieuwsbrieven Facebook event voor de afzonderlijke de voor event Facebook Insta stories Foto’s Facebook en gedeeld via Instagram Highlight homepage de op Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE activiteiten Begin Bekeken (2018 Diagonaal Barok Dr. (2017 van Lecocq Resonanties De — Dystopia (2016 voor de INBOX op de— de ruimte muur in Projectie — 13.1.12 Zie hoofdstuk publicaties. Flankerende 2019. op 17 januari het MHKA in voorgesteld Birthday op Art’s voor uhier umeteen intekende Bertifikaat een kreeg Als januari op zaterdag 29 december om 15 u. Stonewood) en(samenwerking Katja Louisa Lezy Bert tussen Filmvertoning 2019 verscheen / 9 min.)

ook deel drie / 23 min.) — — — — — — — Rondleidingen van Algemene introductietekst in plakletters introductietekst Algemene BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN boekpresentatie (nietboekpresentatie elke voor editie) en kunstenaar de met gesprek Preview met Ensembles.org op Teksten (NL, EN, FR) kunstenaar de door aangeleverd Infofiches afleveringen) (nietTitelbordjes QRcodes alle met voor tentoonstellingde noteren. van duurtijd de eventueleeen titelnaam, de en krijtmuur een op kan partij of betrokken kunstenaars De blijvenhangen. in drie talen, kan die reeks heel de / 23 min.) De Dagelijkse Lezy Dagelijkse De . Het werd boek in boekvorm.

11 11 Extra Muros 147 M HKA Jaarverslag 2018 11 Extra Muros — — — Nieuwsbrieven Foto’s gedeeld via Instagram Activiteit website de op COMMUNICATIE DIGITALE het de bepalen sjamanen uiteindelijke van adviezen De beeld. ze recepten maken Samen en kleur. voor toeval van nieuwe werken. gebruik Korsmit vond hen gelijkgestemden: in voor zij ook maken hun rituelen Wang metsamen Seoul. de In vrouwelijke op sjamanen in de berg heilige toeval’. Korsmit noemtfiguratie. het ‘geritualiseerd van onvoorspelbaar altijd en is vrij uitkomst De kleuren. het van ‘blind’ kiezen en vormen worden door dobbelstenen bepaald van hetafmetingen werpen en Kleuren, tevoren set een van nauwkeurig van handelingen. bepaalde resultaat ze zijn bij het maar vorm en kleur, nadere van beschouwing opeenstapelingen hypnotiserende telijke werken Korsmit. Het George lijken van willekeurige, weer te geven. en te vangen om ritueel een de van energie nieuwe manieren op zoek naar context en de deel sociale wezenlijk zijn het de ontmoeting van werk. Zegaan met de ander, waarbij de uitwisseling kunstwerken Zij maken traditie. gische antropolo Tordoir bij KorsmitGeorge en Narcisse archaïsche een aansluiting zoeken zin die In gebruik. de context ritueel binnen van gemaakt minstens of werden geladen gebruiksobjecten toch symbolisch Kunstwerken waren mystiek of met vanuit religie. relatie een mythe, ontstaan meeste kunstwerken zijn gezien, of beter de nog antropologisch interactieproces. Historisch zijn en vooral ook de lang een sociaal neerslag van beidevan kunstenaars met het werk L’Africeur Bogolan de Het Korsmit werk Club George dat Solo te zien in van was vertoont affiniteiten de om uitgenodigd werk een toe de te uit eigen voegenM HKA collectie aan sleutelwerken Bij de presentatie gekozen van elke wordt kunstenaar. het werk Naast nieuw tonen zij ook beeldbepalende van kunstenaars. lingen Kunstenaarsinitiatief 11.2 Muse, 2016 ihre und Holy –Der Maler Heck: Hauruck Kati 1992 Duplex Rehearsal, Pitz: Hermann — House], [Starting 1991 Starthuisje Körmeling: John — of Maslov: Love Sergey Declaration (the series), Dream — 1982 Vyacheslav 1 Akhunov: — — E!De E! Museum van voor daarom ERVAREN. staat te brengen om te laten mensen dichter en interactie bij ontstaan. elkaar kunst Het hedendaagse project van de gaat kracht van te uit wakkeren. aan kracht en door bezoekers de verbeeldings de medewerkers, vrijwilligers hun familie, de residenten, van en rond de beleving in het woonzorgcentrum stimuleert E! Museum rond samenwerkingsverband hedendaagse kunst. duurzaam (Edegem) een Immaculata en woonzorgcentrum ontwikkelen Het MHKA 11.1

tentoonstelling. (2013-ongoing) The Out het Gods projectIn Sending werkte Korsmit en ruim de schilderijen rol in spelen en belangrijke een toeval Kans 26.01 — 25.02.2018 SOLO 15 Korsmit –George CLUB deze expo: Kunstwerken in 11.04 — 11.10.2018 E!:MUSEUM DROMEN

SOLO

Club Solo (Breda, NL) presenteert solotentoonstel m², 2007 Tordoir. Narcisse , 2004 van werken De — — Rondleidingen Titelbordjes BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN - - - - George Korsmit is samen met kunstenaar Saskia Janssen oprichter van de Rainbow Soulclub, een samenwerkingsverband met bezoekers van inloophuis Blaka Watra in Amsterdam (2005-ongoing). In Club Solo liet George Korsmit werken zien uit zijn hele oeuvre, waaronder enkele nieuwe werken en een selectie uit het archief van de Rainbow Soulclub.

Keuze van het M HKA Ook bij Narcisse Tordoir ontstonden hele reeksen werken uit samenwerkingen. Zo ook L’ Africeur de Bogolan, een textielwerk dat hij vanuit een maatschappelijk engagement in tijden van globalisering maakte, samen met de fotograaf Alioune Bâ en de schilder Brehima Koné, twee Malinese kunstenaars. Samenwerkingen zijn voor zowel Tordoir als Korsmit een manier om het auteurschap, een van de pijlers van het westerse kunstenaarsstatuut, in vraag te stellen. L’ Africeur de Bogolan onstond in het verlengde van workshops rond schilderkunst en fotografie georganiseerd met de medewerking van de Rijksacademie Amsterdam in het Centre du Soleil d’Afrique in Bamako. Bogolan is een traditionele Malinese schildertechniek: ‘bogo’ betekent ‘aarde’ en ‘bogolanfini’ (of kortweg bogolan) is ‘een doek beschilderd met aarde/ modder’. De techniek is sterk verbonden met het sociale leven in Mali, dat doordrongen is van rituelen. Het doek, smalle repen geweven stof die aan elkaar worden genaaid, wordt bewerkt en beschilderd met plantensappen en modder. De symbolische beeldtaal die gebruikt wordt in de handgemaakte bogolanfini is verbonden met de belangrijke gebeurtenissen in het leven van de drager ervan zoals geboorte, initiatie, huwelijk en dood. Traditioneel gaat men ervan uit dat de stof niet enkel gekleurd wordt, maar dat ook andere eigenschappen van de planten overgezet worden. De stof is een ontvanger die laag voor laag betekenissen opbouwt. In L’ Africeur de Bogolan wordt gereflecteerd over de rol van het bogolan- textiel in het maatschappelijke leven van Mali. Wat Tordoir vooral fascineert is hoe deze traditionele weef- en schildertechniek zich telkens weer aanpast en overleeft binnen een snel veranderende wereld en zich als een hybride gedraagt. Hoe deze techniek wordt toegepast en ingezet op allerlei sociaal- economische niveaus: van de grootschalige toeristenindustrie tot het rituele gebruik tot de meest persoonlijke uiting van creativiteit: het kunstwerk. Naar analogie hiermee heeft Tordoir het geheel van doeken in L’ Africeur de Bogolan opgedeeld in drie basiscategorieën – bogolan artistique (eenmalige kunstwerken), bogalan nappe (stoffen voor de toeristenhandel) en bogolan vêtements (kleding in de vorm van een cape).

SOLO 17 – Stijn Peeters 27.05 — 24.06.2018

Vanuit een sterke maatschappelijk betrokkenheid creëren zowel Stijn Peeters als Nikita Kadan voorstellingen die gebaseerd zijn op bestaande beelden. Zorgvuldig geschilderde personages figureren binnen verhalen over maatschappelijk relevante gebeurtenissen. Voor Stijn Peeters (Valkenswaard, 1957) is de politieke actualiteit altijd aanwezig. Hij heeft ook en vooral oog voor de impact ervan op de dagelijkse realiteit. Dikwijls baseert hij zijn werk op nieuwsbeelden. Door elk beeld te bestuderen en te incorporeren in schilderijen, probeert Stijn Peeters deze beelden te ontdoen van hun vluchtigheid en oppervlakkigheid, en zodoende hun geladenheid zichtbaar te maken. De actuele politiek, mythologische verhalen en volksprenten vormen een voortdurende inspiratiebron. Mensen op de vlucht voor oorlog, geweld en armoede, zijn een terugkerend onderwerp in de schilderijen en tekeningen van Stijn Peeters. Hij maakte speciaal voor deze tentoonstelling een groot doek over de huidige vluchtelingenstromen uit Syrië en Afrika. Hierin wordt zijn onvrede met het beleid van Europese regeringen zichtbaar. Zij hebben de eindeloze stroom vluchtelingen zien aankomen en de situatie vervolgens laten 149 M HKA Jaarverslag 2018 11 Extra Muros en andere gedrukte tijdschriften uit duizenden pagina’suit en knipsels het debat. en politieke openbare in textielmetaforen van ze het gebruik Tegelijk en analyseert en taal. observeert kleding mensen, tussen de verbindingen in en verschuivingen veranderingen fotowerken,Haar doeken, zijn video’s weerslag een de van en diagrammen en netwerken. groepen in ze functioneren de zoals representatie mensen, van Het werk Joke van (Meppel, Robaard 1953) doorlopend een is onderzoek naar om de de geschiedschrijving. strijd van toeschouwers.’ geestengezichten annex de geesten de van geschiedenis, van ook gezichten zelf zijn, op vlekken de gezichten de commissarissen van zwarte vijanden’ verzeker kon hierover: ‘Ik udat de leiden. zegt tot Kadan arrestatie ‘publieke van het het bezit hebben in nogomdat portretten maar van zelfs over de gezichten de gevangenen Rodchenko met politieke van inkt schilderde foto’s zijn In gepubliceerd auteursversie de uit het gratie. van album waren, het album in wie van Oezbekistan, van overheidsfunctionarissen staande 1937-1938 de periode In degedenken. vooraan van echter vielen aantal een te Oezbekistan in om te maken 10 Sovjetregime jubileum-album een jaar Rodchenko opdracht Aleksandr kunstenaar de constructivistische 1934 kreeg In de uit dertig. jaren Sovjetrepubliek Socialistische Oezbeekse voormalige worden. herinnerd zal geheugen, om hoe gebeurtenis een en waarheden onthuld. onophoudelijk een Het is gevecht om het historische ontdekt en worden dan wordentijd nieuwe deze standpunten manipulaties op eed de ‘De Na David. Kaatsbaan’ verloop van naar motieven, maar van kijk niveaus en met op heel vele diverse verschillende de geschiedenis, constante in een is en slachtoffers beulen van de wijzigden. die ordening Manipulatie titels foto’s gebruikte door De Kadan verspreid werdenmanipulatie. met immers gaat over reeks De fotografische gevangenen het tijdens van Naziregime. Wolynië in en de slachtpartijen pogroms, slachtoffers martelingen, van de de verschijnen vlekken geesten opnieuw in gezichten, van borsteld als –maar gezichten Hun zijn wegge gevangenen Oezbekistan. de uit Sovjetrepubliek houtskool in politieke van portretten The reeks een uit Spectators bestaat en hun Sovjetverleden. hedendaagsede Oekraïners verhoudingen tussen (Kiev, Kadan Nikita 1982). onderzoek naar kritisch een Het is werk Kadan van Spectators (2016) (2016) en The Chronicle kunstenaar de Oekraïense van reageerde op deHet solo M HKA Stijn Peeters van met de werken The bij ons brengt Kadan. geschiedenisvervalsing geen plek van meer Ditkregen thema op het schilderij. eedgenoten van worden moesten doen: tal en uitgewist geschiedvervalsing schurken bestempeld. Twee moment het na jaar historische moest David aan Revolutie heel de wat na Franse –al eedgenoten en de terreur totinstabiliteit –gezien de waren grote kon beginnen, het schilderij uiteindelijktoen aan hij want, verder en schetsen voorstudies niet dan David kwam Maar vereeuwigen. momentglorieuze nieuwe, deeen moest geboorte natie revolutionaire van van op eed de ‘De Jacques-Louis Kaatsbaan’ van David doek een datschilderij het voor en op het ontwerp een tapijt een le Brun Charles van geïnspireerd vluchtelingen worden van compositie een in geplaatst, gebaseerde portretten op beelden De actuele opalluderen het historieschilderij. traditionele het onderwerp als Zowel de recentevan de afmetingen vluchtelingencrisis. aanleiding naar hij Het werk maakte grote Clubescaleren. Solo dat in hing,

geschiedenis. dat bestaat beeldarchief omvangrijk een 1978 aan Sinds werkt Robaard 25.11 — 23.12.2018 SOLO 19 ROBAARD –JOKE en ‘ ‘The Chronicle’ reeksen De ‘ van gebaseerd materiaal op is fotografisch ‘The Chronicle’ reeks De het keuze van M HKA De The Spectators The ‘publieke van vijanden’ de uit portrettenreeks een ’ is The Spectators The ’ zijn weerspiegeling een - - media. Samen met schrijver Camiel van Winkel publiceert ze daarover het boek ARCHIVE SPECIES, Bodies, Habits, Practices (2018). Daarin inventariseert en bevraagt ze strategieën van ‘gerepresenteerde mensachtigheid’. In Club Solo liet Joke Robaard werken zien uit haar hele oeuvre. Om haar werk in de tentoonstelling te actualiseren en te verbinden met de context van Club Solo, werkte Robaard net als eerder met jongeren. De opnames voor haar nieuwe videoproject DOMINO/B zijn in Club Solo opgenomen. Door jongeren te filmen terwijl ze kijken naar en praten over een specifiek onderdeel uit haar archief (Posture), wil Robaard hun blik intensiveren. Daarmee vraagt ze zich af of je dat wat je ziet ook kunt ‘zeggen’. Deze acties hebben het karakter van een performance en openbare les, waarin de perceptie van beeldcultuur een inzet is. Tegelijk wordt het archief van Robaard op deze manier geactiveerd en herijkt door anderen dan zijzelf.

Keuze van het M HKA Het M HKA reageerde op de solo van Joke Robaard met het werk The Most Commercial Project (2010), een installatie van Alevtina Kakhidze. Kakhidze werd geboren in het oosten van Oekraïne. Ze woont sedert 1995 afwisselend in Kiev en Muzychi (Centraal Oekraïne), met uitzondering van een onderzoeks- periode aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht (2004-2006). Haar kunst is gebaseerd op persoonlijke ervaringen. Ze wil daarmee een dialoog op gang brengen over onderwerpen als consumptiemaatschappij, gender, liefde, de protestcultuur en haar eigen oorlogservaringen.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook post die het project met beide kunstenaars voorstelt

11.3 MIDDLEGATE 2 – HET VERHAAL VAN DIMPNA (GEEL) 15.09 — 04.11.2018

‘Urgent Conversations: Athens – Antwerp’ is gecureerd door Bart De Baere (M HKA) en Katerina Koskina (EMST). Assistent-curatoren: Stamatis Schizakis (EMST) en Jan De Vree (M HKA). Het tentoonstellingsproject Middle Gate II – Het verhaal van Dimpna was een samenwerking tussen het M HKA, Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen, en cultuurcentrum de Werft in Geel. Middle Gate 2 is het vervolg op de tentoonstelling Middle Gate van Jan Hoet in Geel in 2013. Het concept van de tentoonstelling is nauw verweven met de legende van de heilige Dimpna, de patrones van de bezetenen en geesteszieken, en de beschermheilige tegen epilepsie en krankzinnigheid. De legende van Dimpna is sterk verbonden met de identiteit van de stad Geel, “de barmhartige stede”. Middle Gate II – Het verhaal van Dimpna werd opgebouwd rond de vier symbolen van de heilige Dimpna – de kroon, het boek, de duivel en het zwaard – die elk een thema representeren gelinkt aan de legende van Dimpna. De kroon werd verbonden met migratie, de duivel representeerde waanzin, het boek stond voor spiritualiteit en het zwaard werd gekoppeld aan (seksueel) geweld. Deze vier symbolen/thema’s werden op vier verschillende locaties getoond, wat resulteerde in een groepstentoonstelling die een parcours doorheen de stad Geel vormde: de Stedelijke Academie voor Beeldende Kunst (de kroon/migratie), het Gasthuismuseum (de duivel/waanzin), de Sint- Dimpnakerk (het boek/spiritualiteit) en de Halle (het zwaard/(seksueel) geweld). De tentoongestelde werken gingen telkens in dialoog met de specifieke locatie en de daar reeds aanwezige (kunst)werken en objecten. Middle Gate II benaderde met vaak nooit eerder getoonde werken uit de M HKA-collectie vier maatschappelijke thema’s die ook in de legende van de heilige Dimpna urgent waren. 151 M HKA Jaarverslag 2018 11 Extra Muros — — — — — — — — — INTERNATIONAAL — — RTV — — — Knack — — — — Kunstletters — — — NATIONAAL — Nieuwsbrieven Klara Artsenkr0ant Trends Foto’s Facebook op verslag en opbouw van mediakanalen Delen persartikels van alle op sociale teasers met opening event Facebook alsOpening activiteit website op Highlight homepage op website op Activiteit Digitale uitnodiging events voor COMMUNICATIE DIGITALE Metropolis M Word The H ART Standaard De Antwerpen van Gazet Nieuws/Nina Laatste Het 100% Expo PERSAANDACHT Insta story verslaggeving tijdens de opening opening de verslaggevingInsta story tijdens Instagram en Pacquée, May Post, Art Ria Liza Nadia Naveau, ORLAN, Jacqueline Mesmaeker, Najd, Nauman, Bruce Sofie Muller, Maryam Menlibayeva, McBride, Guy Mees, Almagul Rita Michèle Matyn, Kožari Ivan Kinoshita, Suchan Killaars, Fransje Kandl, Johanna Kadan, Nikita K, Hiwa Hoppenbrouwers, Alfons Rebecca Horn, Hautman, Bruna Sigefride Gutov, Gordon,Douglas Evgeny Dmitry NSHarsha, Granilshchikov, Gaisumov, Godelaine, Inge Aslan Fakoor, VadimNazanin Fishkin, Wafae Róza El-Hassan, el Keriasti, Marlene Ahalouch Dujourie, Dumas, Lili Luc Devos, Lauré, De Jan Matienzo, Deleu, Danny Delahante Pilar Susana Daems, Dekyndt, Bia Davou, Bruyckere, De Edith Anne Berlinde Bratkov, Sergey Cadere, Bourgeois, Cox, Jan FrançoisLouise André Curlet, Bijl, Guillaume Begalskaya, Victoria Alptekin, Bahri Hüseyin Vertessen en Babi Badalov, Liliane Pittoors, Tinka Dietvorst, Els Nel Aerts, (hetNel Aerts boek/spiritualiteit) (het Dietvorst en zwaard/(seksueel) Els geweld). (de Pittoors Tinka Vertessen kroon/migratie), (de Liliane duivel/waanzin), meewerkten: ze aan voor campagnebeeld een waar het elk thema maakten publicaties. Flankerende 14.1.6 Zie hoofdstuk Ter werd e-publicatie een deze gelegenheid tentoonstelling van gemaakt. Wudtke, Ina Yang Visser, Where Run, Dogs Barbara Zhenzhong. Vári, Wout Van Minnette Vercammen, Visic, Philippe Snick, Loreta Van Kerckhoven,Anne-Mie Vanessa Van Obberghen, Van Jan Oost, Solt, Johan Tahon, Theys, Ellen Olga Tobreluts, Frank Mary Tuerlinckx, Joelle Hugo Guy Sherman, Rombouts, Roelandt, Cindy Koka Ramishvili, Deelnemende Ze de tentoonstelling. mee werkten aan actief Vier kunstenaressen Publicatie ć Taus Kukama, Makhacheva, Donna Kruger, , Barbara

kunstenaars

— — — — — — — — — — VOLWASSENEN — — — — GROEPEN

Insta story om het begin en einde van einde van en begin het om Insta story van de tentoonstelling de van voorbereiding ter Drie trainingsmomenten GIDSEN leerniveau) aan (aangepast bezoeken vrije voor Infobrochure SCHOLEN NL in Rondleidingen Webplatform: middlegate.ensembles.org (NL, EN) Ensembles.org (NL, EN, basis in FR) versie e-pub (NL, de Geprinte van EN) E-pub (NL, EN) Titelbordjes QR-codes met (NL, titels in EN) vier de voor locaties Informatiebrochure Informatiepanelen (NL, EN) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Instagram op Delen bezoekersfoto’s van opinies en Activiteiten persartikels en tweeten tentoonstellingde uit werk met posts Instagram kondigen te tentoonstellingde aan ū Raila, ras

12 12 Evenementen 155 M HKA Jaarverslag 2018 12 Evenementen — — — Klara Antwerpen van Gazet De Morgen NATIONAAL PERSAANDACHT publicaties. Flankerende 14.1.1 Zie hoofdstuk door Jeroen Olyslaegers— State Arts of the — — — voor feest een de ter kunst. ere van elkaar wereldwijd. Birthday-feesten Art’s diverse de ‘kunst’.geboortedag van Dit tot uit statement groeide bar Parijse een in tot zijn uit verjaardag de officiële Filliou Robert 1963In Fluxus-kunstenaar riep 12.1.1 12.1 12.1.2 Colson Heck. en Kati gevolgd doorI’ll show met signeersessie een het Vaast M HKA, in you mine’ Ook nog op zondag er om is 15 Publicatie verjaardagscadeau ons Birthday Art’s tijdens met Ter werd deze gelegenheid publicatie een jubileumeditie gemaakt van [+QR met samenwerking EBU –EURORADIO in Met livestreaming een Pieter Vandenbosch, Müge Yilmaz. Koen Rustamova, Theys, Meggy Oona Libens, Janssens, Philip &Valentina Stepanova, Kosi Hafkenscheid Hidama, Niko Vries De &Freija Fakoor,Erki Van Nazanin Esbroeck, Decker &Ward De George van Weis, Performances en installaties VanLiesa en der door Aa, Nele Paelinck. door One Trick Pony opluistering Muzikale onder van leiding 23 21 20 19 Programma sloegen voor de en handen in het de M HKA tiende maal H ART Klara, 17.01.2018 BIRTHDAY –JUBILEUM ART’S STRUCTURELE 4 25 — 27.05.2018

e u. u. u.: Concert door GeRoeZeMoeS 2018 WEEKEND ART ANTWERP Baere De u.: door Verwelkoming Bart

Bosmans Kasper van 30: Verjaardagstaart Birthday een overzicht Art’s jaar tien van James Marshall gevelpaneel Kerry van 30: Inhuldiging

code]

EVENEMENTEN ‘Show van deu. me boekpresentatie & yours — — — — — — — — — Facebook banner Instagram en Facebook op promotie performers: en kunstenaars met Birthday, samenwerking Art’s 10 van jaar in kader het Video teasers foto’sAlbum met Facebook op aankondigingen Nieuwsbrief events en performances met verslaggeving event het tijdens Insta story programma aankondiging met event het voor Insta story programma en teasers met event Facebook muhka.be van Highlight homepage de op website de op Activiteit COMMUNICATIE DIGITALE voor de bezoekers. publicatie. Deze werd 12.1.3 ARTIST TALKS Telkens op een donderdagavond van 19-20 u. in het auditorium; moderator is Johan Pas.

— 25.01.2018: Elke Andreas boon (Annie Gentils Gallery) — 22.02.2018: William Ludwig Lutgens (Plus One Gallery) — 03.05.2018: Marie Julia Bollansée (Eva Steynen / Deviations) — 17.05.2018: Klaas Rommelaere (Base Alpha Gallery) — 21.06.2018: Eric Van Hove (i.s.m. (re)D Gallery / Hendrik VdW) — 13.09.2018: Philip Aguirre y Otegui (Geukens & De Vil); moderator Eric Rinckhout — 27.09.2018: Tom Liekens (Galerie De Zwarte Panter) — 22.11.2018: Francis Denys (Eva Steynen.Deviation(s)) — 07.12.2018: Armen Eloyan (Tim Van Laere Gallery) in CZ — 20.12.2018: Dennis Tyfus (Middelheim)

DIGITALE COMMUNICATIE — Activiteit op website — Highlight op homepage muhka.be (occasioneel) — Insta story ter aankondiging (occasioneel)

12.1.4 PRIJS VOOR DE JONGE KUNSTKRITIEK 2018 14.12.2018 Witte de With Center for Contemporary Art Rotterdam

We vierden een nieuwe generatie critici en essayisten uit het Nederlandse taalgebied, die geen blad voor de mond nemen als het op hedendaagse beeldende kunst aankomt. Tijdens de feestelijke prijsuitreiking op vrijdag 14 december werden de winnaars gepresenteerd bij Witte de With Center for Contemporary Art in Rotterdam. Op de uitreiking werd de publicatie gepresenteerd met alle genomineerde essays en recensies. De prijs is een initiatief van De Appel Amsterdam, Witte de With Center for Contemporary Art Rotterdam, het Mondriaan Fonds, Stedelijk Museum Amsterdam, M HKA – Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen, Van Abbemuseum Eindhoven, Cobra Museum voor Moderne Kunst, Netwerk Aalst en M – Museum Leuven.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit 157 M HKA Jaarverslag 2018 12 Evenementen — — — — — —

— — toe behoort: M HKA zes moderne waar en hedendaagse Europese museums, nieuwe L’Internationale, readers van twee van confederatie een van lancering We stijl met Van sloten de in af Kerckhovens Anne-Mie tentoonstelling 12.2.3 en Nel Aerts Antwerpen) met de kunstenaars vator GoghHuis) Vincent van en Alan editie. zijn gepubliceerd gelimiteerde een in resultatenDe hiervan Zundert. het in gast-atelier in maanden het GoghHuis van Vincent van en Lieven Nel Aerts kunstenaars Antwerpse de ‘artist-in-residence’ Antwerpen, als maanden AIR gewerktdrie in de 20 woordje krachtig Joseph over die korteen maar was. Beuys de figuur Website activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE zondag de documentaire 21 januari de Euraziaat van −Groeten Beuys Joseph de de week laatste tentoonstelling In van 12.2.1 en Niek Lahuis Lennart de Nederlandse kunstenaars hebben Antwerpen-Zundert het het kaderIn van uitwisselingsproject 12.2.2 12.2 Lieven ste Politics and Mediation Politics of Knowledge, –Constellations Museum Constituent The and Identities Politics of Art, –Constellations 1980s Long The M HKAFE 13.05.2018, 14 u. PUBLICATIES L’INTERNATIONALE +LAUNCH AMVK FINISSAGE Antwerpen. Zundert en AIR met samenwerking VanIn AiR Gogh met signeersessie. Afsluiting Welkom door Nav en introductie Haq, Curator Senior M HKA Tijdens spraken Ron de Dirven boekpresentatie Belgien. met samenwerking het Goethe-Institut In Nav de curator tentoonstelling, De van met Haq, in leidde de film Auditorium 21.01.2018, 14 u. − ADOCUMENTARY BEUYS Auditorium 22.03.2018, 19 u. Presentatie –ZUNDERT VAN GEDACHTEN’ ANTWERPEN ‘WRIJVING OCCASIONELE en sjamaan. kunstenaar Duitse -eeuwse

Segers presenteerden te en dus om sluiten af we met op knaller een hun residenties. tijdens over hun ervaringen

Publicatie

EVENEMENTEN Beuys

Quireyns Veiel Andres van over film , een Lahuis , Lennart

Segers AIR (artistiek directeur werkten ieder drie

Hendrix (directeur-conser , Niek

ieder

Hendrix

12.2.4 LEZING COMMON ROOM 24.05.2018, 19-21 u. Auditorium

Lezing in het kader van LODGERS, een samenwerking tussen AIR Antwerpen en het M HKA. Common Room is een architectuurstudio met bureaus in New York en Brussel. Ze werkten reeds samen met Dexter Sinister, Goethe Institute NY, Casco, 019 in Gent … en kwamen ditmaal praten over het project ‘ring’. Deze lezing werd georganiseerd door Sleeperhold-publicaties in het kader van The Hybrid Designer, een onderzoeksgroep gekoppeld aan Sint Lucas Antwerpen.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit

12.2.5 WORKSHOP ÉN FILM ROND EN OVER DE MAGISCHE LANTAARN 18.05.2018, 9 u. 30-18 u. 30 M HKA en Cinema Zuid

Het eerste visuele massamedium was de zogenaamde magische lantaarn. Met deze uitvinding projecteerde men doorzichtige afbeeldingen op glasplaten op de muren van theaters, scholen en in huiselijke kring. Maar ook rondtrekkende showlieden gaven publieke lantaarnvertoningen op kermissen. Op vrijdag 18 mei ontving het M HKA enkele internationale experten die middels workshops het verhaal van de reizende lantaarn presenteren. Als kers op de lantaarntaart vertoonde Cinema Zuid om 20 u. 30 de prachtige film Saving Brinton. Hierin zien we de liefde van een oude grijsaard in Iowa voor de Brinton-collectie, een verzameling stille films, toverlantaarns en andere media-archeologische schatten. Deze innemende evocatie van het filmbedrijf uit de pionierstijd was de ideale afsluiter van een boeiende dag rond de magische lantaarn.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit

12.2.6 STUDIENAMIDDAG: VOLGENS DE REGELS VAN DE KUNST Over de zorg voor kunstarchieven 18.06.2018 Auditorium

Op maandag 18 juni organiseerden M HKA, Archiefbank Vlaanderen en PACKED vzw een studienamiddag en panelgesprek rond archiefzorg in de beeldende kunst. De kunstenaar en de archivaris, ze lijken gemaakt voor een geslaagd huwelijk. Denk maar aan Jef Geys of Harald Szeemann. Maar het praktisch bewaren van een kunstarchief blijkt niet altijd vanzelfsprekend. Gelukkig heeft de zorg voor kunstarchieven de laatste jaren meer aandacht gekregen. Dat neemt niet weg dat er nog steeds meer vragen en noden zijn dan antwoorden en oplossingen. Wat behoort tot zo’n archief, wat is het nut om dit te bewaren, hoe bewaar je best en waar kan je met vragen terecht? 159 M HKA Jaarverslag 2018 12 Evenementen en motiveerde. hem inspireerde het uit verleden kunst grote waarop eigen de creatieve proces manier en in Tuymans’ in we Hopper, inzicht een en Richter, kregen Mantegna, Newman Tour, de Goya, La Greco, El Courbet, Cézanne, als Titiaan, kunstenaars van bij commentaren Naast fascinerende en het Boedapest. werk Brussel Basel, in en T.J. musea Böhm in Clark Wolf, De Gottfried Maria Hans kunsthistorici voerde jaar met de de loop drie in van debevat die kunstenaar gesprekken zijn die leven veranderde. The Revisited Image ervaring ingrijpende die aan op herinneringen boek dit in later hij jaar Bijna haalt zou maken. veertig hem uiteindelijk tot de meest van een hedendaagse invloedrijke kunstenaars voor Boedapest het werk in Greco. eerst El Múzeum die vonk een Dit van gaf 12.2.8 — — — — ‘Sanguine/Bloedrood’. de baroktentoonstelling van aanleiding Het verscheen boek naar M HKA. stelde Luc8 juni het voor Tuymans zijn Revisited’ nieuwe ‘The in Image boek 12.2.7 — — — — — — de Jancs Szenior, de schrijver teksten van in voor de eerste keer inbegrepen de nl. het deel van boek: Gent m.b.t.Kunst de oorsprong belangrijk een van Van over Cauteren het voor van Museum de inbreng toelichting Hedendaagse West-werken. Franz drie van “verkoopscatalogus” een en tegelijkertijd tie ‘Verkaufswerk’ kunstenaars-publica een en 47 48 23, representeert, is nummer noodzaak. de financiële dan verder die strekte zekere een onafhankelijkheid in zich vertaalde naarsboeken verblijft. Het jaar succes kunste zijn van productie van dertig grote al hij waar Van Brussel oorsprong en vestigde in zich Oostenrijk komt uit Ryslavy Kurt

Insta Story activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE Website activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE publicatie.

Toen Luc het Tuymans 19 bij zag Szépm hij was, aan bezoek een Auditorium 28.06.2018, 19 u. Böhm gesprekLuc met Tuymans in Gottfried (LUDION) IMAGE REVISITED’ ‘THE BOEKVOORSTELLING Philippe gaf M HKA in deze boekvoorstelling van aanleiding Naar ‘Negotium’, West’s op dat Franz boek een teruggaat en Ryslavy’s ‘Otium’ Gelijkvloers 30.08.2018, 19 u. RYSLAVY,BOOK KURT LAUNCH ‘NEGOTIUM’

—

collectiezaal

ű vészeti -

- 12.2.9 LUC TUYMANS EN FRANCESCA CAPPELLETTI OVER CARAVAGGIO 04.09.2018, 15 u. Auditorium

Op 4 september ging curator Luc Tuymans in gesprek met Prof. Dr. Francesca Cappelletti over Caravaggio en zijn oeuvre. Francesca Cappelletti is professor moderne kunstgeschiedenis aan de universiteit van Ferrara, Italië. Ze studeerde in Rome, Londen en Parijs. Cappelletti is specialiste in het œuvre van Caravaggio. Ze publiceerde in 2009 de lijvige monografie Caravaggio. Un ritratto somigliante, uitgegeven bij Electa. Tijdens de Artist Talk vertrok Cappelletti vanuit de twee werken in de tentoonstelling, en Tuymans vulde aan vanuit een hedendaagse artistieke en curatoriële blik. In samenwerking met het Istituto Italiano di Cultura (Brussel) en het Comitato Dante Alighieri Antwerpen.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit

12.2.10 ERCOLA STRIP TALK 08.11.2018, 18 u. 45 Bibliotheek gelijkvloers en in de ERCOLA-tentoonstelling

Voorafgegaan door een kort bezoek aan de tentoonstelling ERCOLA 1968-2018, organiseerden we een rondetafelgesprek (19 u.) met tekenaars GRIFFO (Werner Goelen), BLOK (Jean-Claude Block) en DE ROSSE (Jean-Claude Buytaert), die in de jaren ’70 deel uitmaakten van de Antwerpse kunstenaarsgemeenschap ERCOLA en allen meewerkten aan het underground striptijdschrift SPRUIT (1971-72). De jongere generatie werd vertegenwoordigd door Dennis Mariën, kunstenaar en oprichter van uitgeverij VITE, waar jonge kunstenaars de kans krijgen om te werken aan persoonlijke projecten die in een gezamenlijke uitgave verschijnen. Hij is ook co-organisator van het Brusselse stripfestival Cultures Maison, een ware broeikas voor de hedendaagse internationale underground. Roel Daenen modereerde de talk. Hij is redacteur van Stripgids, een toonaangevend, halfjaarlijks tijdschrift over strips en beeldcultuur uitgegeven door Strip Turnhout vzw. Jean-Claude Block is één van de oprichters van ERCOLA. Samen met co-founder Jean-Claude Buytaert, tekenaar Luk Carlens en dichter-schrijver Marcel Van Maele realiseerde hij het boek ‘De ont(h)aarde Maagd’ (1972). Blok creëerde verder ook comic strips als Les Rats Repus, Iso Traumwasser, De Orde van het Vurig Kruis, De Arme Man … Jean Claude Buytaert, aka De Rosse, is o.m. auteur van psychedelische comics als Pic-Nic, Catfood en Constant Haag. Hij publiceerde eveneens mini-comix als King Pong (1972) en Brief Encounter (1973). Griffo, een veelzijdig kunstenaar die meerdere tekenstijlen beheerst, was het enige ERCOLA-lid dat zich professioneel verder ontwikkelde tot internationaal gerenommeerd striptekenaar. In de jaren ’70 tekende hij o.m. voor het stripblad Kuifje maar hij maakte vooral naam als striptekenaar van de maatschappijkritische én futuristische reeks S.O.S. Geluk (1988-2017, ed. Dupuis) die hij samen creëerde met de respectieve scenarioschrijvers Jean Van Hamme en Stephen Desberg. Van Griffo’s hand zijn o.m. ook Beatifica Blues (1986, ed. Dargaud), Samba Bugatti (1992, ed. Dargaud), Giacomo C. (1996, ed. Glenat), Het pension van dokter Eon (ed. 1998,ed.Lombard), Jheronimus Bosch (2016, ed.Glenat), … 161 M HKA Jaarverslag 2018 12 Evenementen — — — —

werk, er uitgebreide een was met vragenronde het publiek. de burgeroorlog Guatemalteekse (1960-96). Na korte een zijn presentatie van geënt op vaak en is verzet aan, thema’s en cultureel verlies, verplaatsing zoals Zijn Playground. het werk van festival kaart detijdens openingsperformance te zien hij was met waar het M, samenwerking een Museum kader van in verbleef Antwerpen in Ramírez-Figueroa en performancepraktijk. kunst- om 16 op 6december ging Ramírez-Figueroa Naufus kunstenaar Guatemalteekse De of Antwerp) University for Arts, the (Antwerp Institute Research ARIA i.s.m. — PII: Expanded Fluidity — PI: Expanded Fluidity door curator Nav Introductie Haq — — Website activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE Facebook event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE bij uitgever en auteur is van Hij en schilderkunst. strips illustratie, drukkunst, 12.2.11 12.2.12 Valagussa),Cecilia You’re (2015) his like not gonna Puzzle en Metamorfosen Metamorfosen en albums deLuxe de o.m. strips Pulp bij de realiseerde Hij kijker zet. in participanten alle van vrijheid de artistieke

Vite

gesprek met in het publiek over het zijn M HKA, in u. beeldende Auditorium 06.12.2018, 16 u. FIGUEORA NAUFUS RAMIREZ ANTWERPEN: AIR i.s.m. TALK ARTIST Egg Wind Haseeb Ahmed and Rosengren Ardal Salka Prana On Yogini, Scholiers, Leen for Co-Production Organization of on Artistic Forms Discussion we Breath: Air Atmosphere ‘On Color’ and Lucca, Artist, Adrien Management’ in Wetzel, School, ‘Fluidity Business Vlerick Ralf Sekula’s Dockers’ Museum’ the Allan in wind the ‘Staging Leuven, Schneider,Anja Isabel KU Candidate PhD ‘A Science Art’ and companion through wind of Institute, Aerospace Director von Chazot, Karman Olivier Programma Auditorium 20.12.2018, (15.09.2018 — 06.01.2019) Haseeb Ahmed n.a.v. van Egg’ ‘The Wind SITU-presentatie de IN AHMED HASEEB LEZING houdt Mariën het midden tussen Het werk duizendpoot Dennis van M HKAFE! Na in het gesprek de we hieven vriendschap van het glas publicaties en kleine dat door fanzines open, een collectief middel van

14-18 u.

(2016),

Pillars

(2018,met (2015).

12.3 EVENEMENTEN BEMIDDELING

12.3.1 KROKUSKRIEBELS 10.02 — 18.02.2018

Krokuskriebels is een grootse museumhappening waaraan heel wat musea in Vlaanderen en Brussel deelnemen. Gezinnen met kinderen tot 12 jaar zijn de genodigden. Voor hen organiseren de musea extra leuke, spannende, creatieve activiteiten. Tijdens de krokusvakantie kriebelde het in het M HKA. We zetten de deuren en ramen van het museum wagenwijd open en verwelkomden de hele vakantie lang gezinnen. (Klein)kinderen en hun (groot)ouders konden zij aan zij de kunstwerken verkennen. Elke namiddag ontving een gastvrouw of gastheer families in het Salon, waar je de gekste zoekopdrachten kreeg. Krokuskriebels is een organisatie van de Gezinsbond met de steun van de Vlaamse Overheid.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit

12.3.2 PAASATELIERS 05 — 06.04.2018 / 10 — 11.04.2018

— GARAGE & STUDIO FLUO (2 dagen) kleuterklas t.e.m. 2e leerjaar

— AMVK & DE ONTRAFELTAFEL (2 dagen) 3 e t.e.m. 6e leerjaar

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event: actieve promotie — Nieuwsbrief aankondiging — Website element

12.3.3 SLOW ART DAY 14.04.2018, 11-18 u.

14 april was dé dag waarop internationaal traag aan kunst werd gedaan: Slow Art Day! In het M HKA kon je terecht voor een gezamenlijke sessie traag film kijken, ingeleid door Anne-Mie Van Kerckhoven. Wie graag traag de handen uit de mouwen stak, kon 7 uur lang tekenen in de ronde zaal. In het auditorium presenteerden masterstudenten in première hun blik op traagheid. En wist je dat een museumbezoeker gemiddeld slechts 17 seconden naar een kunstwerk kijkt? In onze rondleidingen zochten we diepgang en focusten we maar liefst 45 minuten op één werk.

— AMVK MOVIE TALK 16-18 u. (duur 120’) Dieper, een drie kwartier durende film van AMVK vormt banale beelden om tot een alarmerende realiteit. Anne-Mie Van Kerckhoven zelf leidde de film in en deed alle details uit de doeken. 163 M HKA Jaarverslag 2018 12 Evenementen — — — — — — — —

Website activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE Insta post event tijdens en aankondiging Insta ter Story activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE — — — — voor jong en oud de wagenwijd zette deuren activiteiten dag open die en bood Het MHKA Zondag het was Erfgoeddag 22 april 12.3.4 — — — choreografieën. met het hun unieke in museum palmen op de de Dag de van derde Dans van editie open voor de graag deuren danstalent het zette zaterdag M HKA Op 28 april 12.3.5 — publiek. Voor Bewogen werk het Haar speelt dichtbij zich opzoekt. en tussen af, intimiteit waarbij ze dansvoorstellingen 20 jaar al maakt Schellekens Anabel ‘AMVK’ de tentoonstelling in Rondleiding WANDELGESPREK: ZONDAG VOOR JONG Intergenerationele OUD: EN rondleiding het depot in Rondleiding DE SCHERMEN: ACHTER BLIK EEN voor jong Museumspel en oud HKA: MINI-M 22.04.2018, 11-18 u. ERFGOEDDAG –KIEZEN 11 DE COLLECTIE IN VERPOZEN Partenope, Naples,Via September te 2008 reproduceren. de om tijd zijn werk Above Bay7 openingsuren of the Naples from tapijtwerken ‘tijd’. over het begrip sloom had Lekker je de volle Horsfield met Craigie zijn reflecteert Kunstenaar monumentale 11-18 NA KUNSTWERK EEN TRAAG EENS BAY 2.0: TEKEN THE OF NAPLES ABOVE 11-14 BEWOGEN (Anabel Schellekens) 28.04.2018, 11-18 u. DAG VAN DE DANS moment om hun resultaten te tonen het publiek. grote aan acomplicatedis place, Hobbes (Slow Media). Day Slow hét was Art The de tijdens Masterclass world derond beeldende in ‘traagheid kunst’ de slag Academie aan voor Schonede Kunsten Koninklijke Antwerpen en 13 Sint Lucas masterstudenten Antwerpen van gingen Een week lang 14 MASTERCLASS TOONMOMENT de MHKA-collectie. uit je up close met kunstwerk een ging kwartier drie Gedurende u. (duuru. 60’) 30, 13 (doorlopend)u. (doorlopend)u. u. . 30, 15 u. 30 (duur 45’) mét ze het choreografie een publiek. maakte ‘Kiezen’. thema centrale , met als gerenommeerde dansers . Drie

In een één-op-één-relatie wil ze mensen in beweging brengen en doen dansen. Bewogen gaat over fysiek contact: het plezier en de noodzaak ervan los van taboes. Het contact en vertrouwen dat zo ontstaat tussen twee mensen geeft een unieke verbondenheid.

— INTERFACE (Katrien Oosterlinck) 14 u. (duur 50’) Katrien Oosterlinck nodigde je in INTERFACE uit om mee te stappen in een spel rond sociale opstellingen. Begrensde vloervlakken vormen tussen de kunstwerken het grondplan en geluidslandschappen bouwen de ruimtes daarop. Samen ging je op zoek naar de raaklijnen tussen mens en ruimte.

— BORED TO DEATH (Judith Clijsters) 16-17 u. (duur 45’) “Welke kant gaat het op met ons?” Dat is de vraag die Judith Clijsters stelt wanneer ze kijkt naar mensen en hun leefgewoonten. We leven, werken en zoeken ontspanning in ons hoofd. Het lichaam verveelt zich daarbij dood en krijgt geen enkele uitdaging meer. Judith vertaalt de overbevraagdheid van ons denken naar fysieke beweging en zoekt, breekt en geeft zich over. Tot ze haar strategie verandert en durft te kijken naar wie en wat er altijd al was.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit — Insta Story ter aankondiging en tijdens event — Insta post

12.3.6 ZOMERATELIERS 17 — 18.07.2018 / 16 — 17.08.2018

— SCHADUWSPEL & BLOEDROOD 3e kleuterklas t.e.m. 2e leerjaar

— EEN PARELTJE & LICHT EN DONKER 3e t.e.m. 6e leerjaar

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event: actieve promotie — Nieuwsbrief aankondiging — Website element

12.3.7 INSTA TAKEOVER – ANTWERP QUEER ARTS FESTIVAL 02.08 — 12.08.2018

Tijdens deze tien dagen gaf M HKA met blind vertrouwen zijn Instagram account over aan het Antwerp Queer Arts Festival, dat aan zijn vijfde editie toe was. Zij gaven een eigenzinnige kijk op stukken uit onze collectie (www.queerarts.be).

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit — Insta story ter aankondiging — Instagram takeover door het festival 165 M HKA Jaarverslag 2018 12 Evenementen — — — — — — — — — —

Website activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE Instagram, op programma Aankondiging Highlight homepage de op activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE Album met foto’sAlbum met Facebook op sfeer en performances beelden met van event tijdens Insta story via story ook een jong en oud jong en je met bij het kan aansluiten hele Zondag voor gezin 14.00 Om Vlieg. van Schat én smoutebollenkraam. buffet stilleven life real Volksspelen, Workshop tekenen en je kon een naaktmodel je tegoed doen aan barok, masterclass een voor verkleedfestijn een kinderen, rondleidingen, kon jenacht je terecht leven het van voor M HKA In bezorgen. verrassende je19 de verrassende die activiteiten tot van 1uur. er tal Naast de waren expo›s van hun deuren Tijdens openden Museumnacht Antwerpen de musea in 12.3.10 barokwerken de Collectie in bezoeken zijn. Neem kijkje een dehet zetten. verf najaar in voor we het waar tentoonstellingsaanbod op vinden, de Meir infostand onze tuur, theater, aan litera muziek, op hun aanbod blik een infostands 200 meer dan bieden binnenstad de Antwerpse In Vlaanderen. van op de Cultuurmarkt feestelijk wordt voorgesteld zondagOp het 26 augustus nieuwe cultuurseizoen 12.3.9 12.3.8 — — op zondag 30 september: — — — — op zaterdag 28 september: we organiseerden het van M HKA hetOp dakterras etenvoor en muziek op cultuur, de de stad. mooiste van daken promoten. zorgde het weekend laatste DAKkan september van gebruiksruimte stedelijke het en als groene EcoHuis daken wil Daarmee op daken. festival een ook Antwerpen kreeg en Rotterdam Amsterdam steden van navolging als In Tussen niet. je ontbreekt en 18.00 het 11.00 uiteraard kan … En M HKA

04.08.2018 te de heleTer gratis dag het M HKA zal dag deze speciale ere van 26.08.2018 CULTUURMARKT –14 MUSEUMNACHT Wandelgesprek –workshop for kids Keith Haring Circular ‘Antwerp Antwerp Fashion i.s.m. Exchange’ Kledingruil Wandelgesprek op ‘Kunst het dakterras’ Circular Antwerp i.s.m. Vegetarische brunch Yoga 28, 29 &30.09.2018 –FESTIVAL DAKKAN .

van

Sanguine/Bloedrood

EDITIE e . Luc Tuymans on of Baroque, zoek de , laat je onderdompelen de in -

— Bookshop in openlucht met exclusieve publicaties en posters uit het archief van de M HKA-bookshop.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit — Insta story aankondiging programma — Insta story verslaggeving tijdens het event

12.3.11 HERFSTATELIERS

— VERZAMELAARKLAAR 30.10.2018 3e kleuterklas t.e.m. 2e leerjaar

— SPIEGELTJE, SPIEGELTJE … 02.11.2018 3e kleuterklas t.e.m. 2e leerjaar

— DE SCHADUWMENS 30.10.2018 3e t.e.m. 6e leerjaar

— EEN WIND-EI 02.11.2018 3e t.e.m. 6e leerjaar

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event: actieve promotie — Nieuwsbrief aankondiging — Website element

12.3.12 KUNSTENDAG VOOR KINDEREN 18.11.2018

Het M HKA vierde mee Kunstendag voor Kinderen! Op zondag 18 november zetten musea, kunstenorganisaties en cultuurcentra in Vlaanderen en Brussel hun deuren open met een speciaal programma voor iedereen tussen 0 en 12 jaar. In het M HKA kon je kennis maken met het uitgebreide aanbod voor families en deelnemen aan activiteiten die we op deze speciale dag organiseerden.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook event — Nieuwsbrief aankondiging — Website activiteit — Insta story aankondiging programma — Insta story verslaggeving tijdens het event 167 M HKA Jaarverslag 2018 12 Evenementen — — — — — — — — — —

Website activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE het Panamarenkohuis. in aan rondleidingen bedrijfsuitstap, of als zij gezinsverband het bood, in Het M HKA op het dak. onderzeeërs,meikevers, wandelende en heus een helikopterplatform kippen zeppelins, met helikopters pedalen, vliegende rugzakken, constructies, en monument voor de Seefhoek. totaalkunstwerk een naar evolueerdehet gestaag huis authentieke van kunstenaarswoning waardoor details, Panamarenko’s leefwereld de tot kleinste reconstrueerde in Het het restaureerde museum en pand het M HKA. aan met inboedel volledige de zijn en Seefhoek atelier huis in Panamarenko kunstenaar schonk 2007 In 3 — In Insta story (occasioneel)Insta story activiteit Website aankondiging Nieuwsbrief event Facebook COMMUNICATIE DIGITALE Website element aankondiging Nieuwsbrief event: actieveFacebook promotie COMMUNICATIE DIGITALE 12.3.15 12.3.14 12.3.13 12.3.16 3 — en jongeren. voor maken kinderen kunnen bespreekbaar om thema dit te Byars onderzoekenJames Lee hoe kunstwerken verdiepende workshop rond de dood te Bijzonder kijken. kunst dat kon je dit is jaar naar voor kiezen een traag Je kon sessie een tijdens en ‘slow methodieken werkvormen ontdekken om art’ ling loodsten je doorheengidsen je lieten het proeven de museum, tentoonstel van De te laten inspireren. het M HKA in leerkrachten om de tijdens zich nocturne samenwerking

en gaven over Kiss je uitleg de rondleidingen. Perfect –The Byars Lee James

zwevende langs konOok jaar dit je weer op ontdekkingsreis PANAMARENKOHUIS YOGA@M HKA 02 — 03.01.2019 27 — 28.12.2018 – PERFORMANCE KUS DE PERFECTE 21.11.2018, 18 u. 30 LERARENNOCTURNE 02 — 03.01.2019 27 — 28.12.2018 –FILOSOFIE VANDE CAPE SUPERMAN KERSTATELIERS e e 2 t.e.m. kleuterklas 2 t.e.m. kleuterklas met Klasse e e

leerjaar leerjaar verwelkomden . We vanuit het werk van vertrokken we op woensdag 21.11 vanaf 18 u. 30 - Tweewekelijks op zaterdag om 13 u. 30, maximaal 8 aantal bezoekers. Prijs: 20 euro per persoon, inclusief drankje achteraf.

DIGITALE COMMUNICATIE — Facebook posts ter promotie — Instagram posts ter promotie — Kalender op website 13 13 Publicaties 171 M HKA Jaarverslag 2018 13 Publicaties 13.1.1 13.1 — de 10 van gelegenheid ter verscheen publicatie Deze lichtinstallaties. en performances’ ‘post latere tot zijn travestie in zelfportretten vroege zijn van werk, Roelandts van overzicht gedetailleerd een biedt en Holthof Marc ker medewer en vriend levenslange kunstenaars de door samengesteld (Nederlands/Engels) is boek tweetalige geïllustreerde rijkelijk Het (1950-2015). Hugo Roelandt latiekunstenaar instal en performer fotograaf, baanbrekende de aan toegewijd monografie eerste De 13.1.3 — — (09.02 Antwerpen M HKA in ‘AMVK’ en (18.03 Hannover Kunstverein (13.11Mönchengladbach Abteiberg Museum in Orbit?’ Would in IDo What Van Kerckhoven: ‘Anne-Mie stellingen - de tentoon voor werd AMVK catalogus De 13.1.2 — — — — — — — — — Nederlandstalig — — — — — Engelstalig — 2018. op 17 januari MHKA het Engels/Nederlands D/4828/2018/1 D/2018/4828/2 Jeroen Olyslaegers,Jeroen Swinnen, Peter Lauwers, Jan Jef Lambrecht, Baere, De Bart Blondeel, Claude Tom Barman, door Teksten Teksten door AMVK, Menno Grootveld, AMVK, Menno door Teksten Koenig Books en Kunstverein Hannover Mönchengladbach, Abteiberg Museum met in M HKA, het samenwerking Gepubliceerd door ISBN 978-0-99-290397-8 ISBN paperback 160 pp.; 15 ×21 cm; kleurillustraties; (2016), Holthof Marc door gecureerd in Sky Let’s Objectif the Exhibitions Expand tweedelige tentoonstelling Roelandt: Hugo Uitgever: n.a.v. Papers, Occasional de Holthof,Marc Ed HKA 194 M HKA Catalogusnummer 978-9-07-282857-6 ISBN pp.;240 16,5 x11,5 cm; kleurillustraties Brempt der van Dorian en Boogaard den van Oscar Beek,Chris Camp, Van Jozefien Van HKA 195 M HKA Catalogusnummer ISBN 978-3-96098-322-4 207 pp.; 20 ×23,5 cm; kleurillustraties Titz Susanne en TeixeiraAna Pinto, Kathleen Rahn Travis Kreuger, Anders Jeppesen, — Birthday 10 Art’s jaar PUBLICATIES FLANKERENDE The Sky Hugo Let’s Roelandt: Expand AMVK 13.05.2018). e in Birthday Art’s van viering — 26.02.2017) en

— 14.05.2017)

- - kunstwereld. Belgische de met banden zijn onderzoekt en tot 1976 1969 van periode Europese vroege zijn uit vondsten Byars’ documenteert Ze brieven. en sculpturen installaties, performances, Byars’ van 180 beelden dan meer met publicatie omvangrijke een er verscheen de tentoonstelling van aanleiding Naar 13.1.5 — Prada. Fondazione en KMSKA het Luc Tuymans, Studio M HKA, het van organisatie gezamenlijke een was tentoonstelling De 2018. 16 met september en tot 2juni van M HKA het in georganiseerd tentoonstelling, de gelijknamige van gelegenheid ter verscheen EPUB Deze 13.1.4 — stede”. “de barmhartige Geel, de stad van de identiteit met verbonden sterk is Dimpna van legende De zinnigheid. krank en epilepsie tegen beschermheilige de en geesteszieken, en de bezetenen van de patrones Dimpna, de heilige van legende de met verweven nauw is tentoonstelling de concept van Het 2013. in Geel in Hoet Jan van Gate Middle op de tentoonstelling vervolg het is 2 Gate Middle Geel. in Werft de cultuurcentrum en Antwerpen, Kunst Hedendaagse van Museum MHKA, het tussen samenwerking een is project Dit 2018. 15 4 november totmet en van Geel in Dimpna’, georganiseerd van verhaal Het Gate II: ‘Middle tentoonstelling de van gelegenheid ter verscheen EPUB Deze 13.1.6 — — — — — — — — — — — — D/2018/4828/3 D/2018/4828/4 Ken Pratt,Ken Éric Nico Suchère, Hout, Van Ilegems, Danny Baere, De Bart door Teksten Hans Willemse,Hans Meenen, Vincent Van Backer, De Leen Baere, De Bart door Teksten Tekst en/of beeld van: Magali Arriola, Redactie: Beckwé Lotte Uitgever: M HKA/KOENIG BOOKS, LONDON 214 pp.; kleurillustraties Lenny Peeters ISBN 978-9-07-282859-0 ISBN HKA 196 M HKA Catalogusnummer Nederlandstalige Engelstalige en versie 156 pp.; kleurillustraties Willemse Hans HKA 197 M HKA Catalogusnummer ISBN 978-3-96-098423-8 Yves Petry, Sieverding Katharina anderen en Katz,Els Viola Benjamin Hoek, Michely, Decker, De Anny Isi Fiszman, Maria Gilissen, Charlier,Jacques Melanie Deboutte, Byars, Lee James Broodthaers, Marcel Beckwé, Lotte Baere, De Bart The Perfect Kiss – Byars James Lee Baroque Luc Tuymans on Bloedrood/Sanguine. Dimpna Het van verhaal Gate – Middle II

- — Nederlands 13.1.11 Leo Copers – Dreams are — ISBN 978-9-07-282860-6 Made of This — D/2018/4828/5 — Catalogusnummer M HKA 198 Naar aanleiding van de tentoonstellingen in het SMAK, BOZAR, MUSEUM M, MIDDELHEIM en in de INBOX-ruimte van 13.1.7 Lieve Van Stappen – het M HKA werd het boek Leo Copers – Dear Agathe, Dream are Made of This, een overzicht van Agathe Dear, … een indrukwekkende vijftigjarige carrière (1968-2018), gepubliceerd. Deze ‘reader’ werd uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling — Teksten door Ory Dessau, Hilde Teerlinck, Philippe Van Cauteren “Dear Agathe, Agathe dear … ” in — Uitgever: Ludion de INBOX-ruimte (08.02 — 04.03.2018). — 350 p.; 26,5 × 21,5 cm; kleurillustraties; hardcover — Teksten door Sue Spaid, Dr. Nathalie Roche — Engels/Nederlands en Lieve Van Stappen — 48 pp.; 23 × 16 cm; kleurillustraties; softcover — Nederlands-Engels 13.1.12 Bert Lezy – 365 tekeningen — Oplage: 500 van het jaar 2018 — © Lieve Van Stappen Begin januari 2019 verscheen deel drie van De Dagelijkse Lezy in boekvorm. Het 13.1.8 Artur Eranosian – boek werd voorgesteld op Art’s Birthday in A New Language het M HKA op 17 januari 2019.

Deze publicatie vergezelde de gelijknamige — 365 pp.; 21 × 15 cm; kleurillustraties, tentoonstelling in de INBOX-ruimte softcover — Nederlands (06.07 — 05.08.2018). — © Bert Lezy — Teksten door Wally De Doncker, Timothy Vermeir — 22 pp.; 29,5 × 19 cm; kleurillustraties; softcover 13.1.13 The Long 1980’s – — Nederlands Constellations of Art, — © Artur Eranosian Politics and Identities

13.1.9 Caroline Coolen – & Carlina Vulgaris 13.1.14 The Constituent Museum – Dit boek werd gepresenteerd tijdens Constellations of Knowledge, de preview van de gelijknamige Politics and Mediation INBOX-presentatie (07.09 — 30.09.2018) op donderdag 6 september. In april 2018 was er de lancering van twee nieuwe readers van l’Internationale, — Tekst door Tania Nasielski een confederatie van zes moderne en — 144 pp.; 31 × 24 cm; kleurillustraties; hardcover hedendaagse Europese museums, waar — Nederlands, Engels, Frans M HKA toe behoort. — © Caroline Coolen Deze twee publicaties maken deel uit van het programma ‘The Uses of Art: The Legacy of 1848 and 1989’, medegefinancierd door 13.1.10 Alexander Schleber – het Cultuurprogramma an de Euopese Unie en ontwikkeld door L’Internationale samen Color Space met KASK School of Arts University College Ghent, Liverpool John Moores University, Naar aanleiding van de INBOX-presentatie Middlesbrough Institute of Modern Art en ‘Color Space – Alexander Schleber’ the University of Hildesheim. (05.10 — 04.11.2018) verscheen de gelijknamige publicatie met teksten door Alexander THE LONG 1980S – CONSTELLATIONS OF ART, Schleber, Piet Colaert en Julia Mullié. POLITICS AND IDENTITIES — 416 pp.; 24 × 17 cm; E. — 56 pp.; kleuren zwart-wit illustraties, — Teksten van Nick Aikens, Henry Andersen, softcover Zdenka Badovinac, Bariş Gençer Baykan, — Engels-Nederlands Hakim Bey, Manuel Borja-Villel, Rosi Braidotti, — ISBN 978-9-09-031240-8 Boris Buden, Cristina Cámara, Jesús Carrillo, Bojana Cvejić, Luc Deleu, Diedrich Diederichsen, Nazim Hikmet, Richard Dikbaş, Corinne Diserens, Ayşe Düzkan, Merve Elveren, Charles Esche, Marcelo Expósito, Božidar Flajšman, Annie Fletcher, Diana Franssen, June Givanni, Lisa Godson, Teresa Grandas, Nav Haq, 173 M HKA Jaarverslag 2018 13 Publicaties 13.2.1 13.2 algemeen. het in beeldcultuur hedendaagse de van benadering reflexieve een voor ruimte Afterall schept bestrijken, onderwerpen aan gamma breed een die essays, deze In schap. kunstland hedendaagse het van principe centrale het als praktijk artistieke individuele –de focus monografische die voor bieden tegenwicht nodige het die beschouwingen cultuurhistorische en kunst- specifiek drietal een en essays lijvige twee ook bevat Afterall van uitgave elke Maar nummer. per stenaars - kun vier van werk het aan gewijd teksten –twee essays de monografische telkens zijn Afterall-nummer elk van ruggengraat De aankleeft. tijd lange sinds M HKA het die kunstvisie bij de kritische aan naadloos sluit bevraging en onderzoek voor enthousiasme weerklinkende daarin het en omschrijving, de handzame luidt Enquiry’ and Context of Art, ‘A Journal Afterall. kunsttijdschrift internationale viermaandelijkse het van mede-uitgever M HKA het is 2007 Sinds — — — — — —

ISBN 978-9-49-209542-8 ISBN Uitgever: Valiz 2018 Amsterdam, Yildiz,Piet Hecke, Van Onur Adela Železnik Diego del Pozo), Tiziana Terranova, (Virginia Villaplana, Romani, Montse Španjol,Igor Sternfeld, Nora Subtramas Ares, Diana Vázquez), Loreto Boned, G.F. (Bárbara Somateca Muriel, Buraya Sara Cedillo, Sánchez Raúl Serdio, de Aida Sánchez Salti,Rasha Salvini Francesco ramas, –pantxo Podgornik, Alan Quireyns, RedCSur, Elliot Perkins, Piškur, Bojana Tjaša Pogačar Paynter, Nicolau,November Manuela Pedrón Francis McKee, Elinor Paula Morgan, Moliner, Maria Lind, Landkammer, IsabellNora Lorey, AdelitaHudson, Husni-Bey, Kristine Khouri, Velásquez, Emily Hill, Hesse, John Alistair Nav Haq, Yaiza Graham, Hernández Janna Franceschini, –Amy Futurefarmers Esbri, OriolCarmen Fontdevila, Céline Condorelli, Dockray, Ersoy, Sean Özge Carrillo,Jesús Alejandro Cevallos Narváez, Byrne, John Buraya Boned, Sara Borja-Villel, Beighton, Manuel James Alberto Altés Arlandis, Arikan, Burak Akšamija, Azra van Teksten 384 pp.; ×17 24 cm; E. MEDIATION POLITICS AND KNOWLEDGE, –CONSTELLATIONS CONSTITUENT MUSEUM THE OF 978-9-49-209549-7 ISBN Uitgever: Valiz 2018 Amsterdam, Vladimir Jerić Vlidi, Vujanović Ana Ata Uncu, Jelena Vesić,Erman Villaespesa, Mar Španjol,Igor Chris Straetling, Luís Trindade, Ferlosio, Rafael G. Sánchez Romero, Pedro Popivoda, CarlosMarta Prieto del Campo, Petrešin-Bachelez,Nataša Piškur, Bojana Mizerit,Ana Alexei Meriç öner, Monroe, Aleš Méndez, Mendiževec,Lourdes Malik, Lovink,Geert Amna Pablo Martínez, Elisabeth Lebovici, Rogelio Cuenca, López Kreuger, Anders Šalamon, Kogovšek Neža Tea Hudek, Hvala,Antony Gal Kirn, Beatriz Herráez, Lubaina Himid, Lola Hinojosa, Afterall TIJDSCHRIFTEN

— Events, — — — — Kunstenaars: — — — essays: Contextuele (#45) 2018 Spring/Summer — — Events, — — — — Kunstenaars: — — — essays: Contextuele (#46) 2018 Autumn/Winter — — — (Anthony Prosecution the Witnessing (SimonYee Soon) I-Lann Aikens) Nick Shaked, (Nizan Araeen Rasheed Turions) Cheyanne Bryan-Wilson, (Julia Belmore Rebecca Guttorm) Gunvor (Anders Kreuger, Marakatt-Labba Britta (Alec day Finlay) without years hundred afew of or darkness, more A year Version Pinto) (Ana Teixeira Lisbon The of Gentrification: Art The Wanda Nanibush and Walter D. Mignolo Between AConversation Decolonial: the with Engaging and Thinking Alexander) (Karen Peck Raoul and McQueen of Steve Cinema Transformative The History: Recasting Cooks) R. (Bridget Mind Its Wold Lost Has Art The Gregory) Hannah (Giovanna Zapperi, Attia Kader Emmelhainz) Irmgard (Simon Delat Chto Sheikh, Pablo Lafuente) and Cruz Hinderer Jorge (Max Creando Mujeres Võ Chu’o’ng-Dài) Hong Wai Jim, WenLee Ming (Alice Lopesi) (Lana Zealand New Aotearoa from Art Moana Contemporary Essentialism: Beyond Us (Sven Like Lütticken) Marxists Cultural Ker) (Yin Sung Thein Wah Min Aung, Nu and Tun Win Po Po, with Art Contemporary Burmese for We? We Premises Going? Are Where We Do Where From?Are Come What Sullivan) Kendra Lewis, (Mark Wainwright Chris Memorian: In Harney) Stefano and Thompson Sealy (Tonika Provisions Ground Oei) W.J. Gerven (Vincent van Sala’s Intervista Anri Beneath Communism: Subtitling

Werken, Werken,

Gardner)

Tentoonstellingen: Tentoonstellingen: 13.2.2 E-flux e-flux werkte immers al van in het begin aan een print-op-vraag-systeem, waarbij verschil- e-flux is een van de bekendste digitale lende musea en andere kunstinstellingen, informatiekanalen binnen de hedendaagse al dan niet tegen een kleine vergoeding, een kunst. Opgericht in New York in 1999 bereikt exemplaar van de publicatie zouden kunnen het netwerk met zijn e-mail nieuwsbrieven, voorzien – en dat systeem is sinds 2010 in wer- website en projecten zowat dagelijks zo’n king. Het M HKA is een van de instellingen 50.000 mensen. Sinds eind 2008 geeft waar je op vraag een print van de nummers e-flux bovendien het e-flux journal uit, van e-flux journal kunt krijgen. een maandelijkse publicatie met essays en andere bijdrages van ‘de meest geëngageerde In 2018 verschenen de nummers 88-89-90-91- kunstenaars, schrijvers en denkers van dit 92-93-94. moment’, zoals e-flux het zelf beschrijft. Sinds de zomer van 2010 kan elk nummer ook gedownload worden. 14 14 ARTtube 177 M HKA Jaarverslag 2018 14 ARTtube — — eigen ARTtube-producties. alle (in 2019) M HKA Zo zal eigen een YouTube-kanaal en aanbieden met vullen enhet de (video) ArtTube-kanaal content. gevolgen voor praktische directe, en hebben Beeld en Geluid aantal een naar betekent ARTtube video’s overdracht een van de ARTtube van afronding De Ook wordt de website tot nader orde beheerd. niet 2018 eind werdEr geen nieuwe sinds content de website meer aan toegevoegd. de video’s naar de eigen kanalen. en op naar Beeld en Geluid Het later publiek zal worden de afronding. van mogelijk heeft last geleid min zo dat het wel blijft publiek nog even zo online websiteDe www.arttube.nl te halen. er af nog staan, kanaal op Vimeo dit en alleen enkel gehost worden). we de mogelijkheid bieden video’s Ook willen mogelijk die video’s van (bijvoorbeeld door die te Beelden vervangen Geluid door links eigen kanalen jullie naar kanaal vanuit dit voldoende om tijd embedded links er Zois blijft. stand in jaar een nog minimaal datdragen Vimeokanaal dit onder er zorg voor zal ARTtube valt, waar de ARTmatch, stichting Stichting ARTtube. van op account formaat, het Vimeo origineel video’s in Alle door staan, ARTtube. licentieovereenkomst een verspreid –en zijn videoproducties via gezamenlijke ARTtube-video’sDe eigendom zijn in de musea van aantal een –los van videocollectie met bereidenSamen Beelden Geluid we de overdracht de bestaande van de loopToch in 2018 te stoppen. van beslist ARTtube heeft plektoegankelijke krijgt. geheel nieuwe, een openbaar als losse video’s, ook de verzameling juist maar de we alleen zorg dat dragen niet willen Daarom bereiken. de doelstelling video’s toonden keken. dat Daarmee we we deel een achter aan van elkaar meerdere, verschillende naar maar één hoog omdat slechts naar niet kijkers zo en is aan, Dit percentageander museum. duidt hoge een kruisbestuiving een van video een naar gemiddeld 40 tot 200% de doorklikte videokijkers van tonensessie de tijdens werkconferentie dat hebben kunnen we op juni aan 12 hacking de growth en In het museum. bij kunst betrekken andereeen manier geweest altijd is om zo een mogelijk breed Het publiek ARTtube doel van op https://www.arttube.nl/musea/m-hka en design. kunst tentoonstellingen, museumplatformHét met collectieve video’s en blogs over actuele dimpna-eilanden https://www.arttube.nl/videos/middle-gate-ii-het-verhaal-van- (hedendaagse Van –Philippe Het Dimpna Snick Middlegate II: van verhaal over-barok https://www.arttube.nl/videos/sanguine-bloedrood-luc-tuymans- Luc Tuymans over /Bloedrood: (oude Barok Sanguine kunst) 2018Aangeleverde producties in

voor.

kunst)

15 15 Cinema Zuid 181 M HKA Jaarverslag 2018 15 Cinema Zuid 15.1 *** ** * L’Ultimo AParigi; Tango Bertolucci Bernardo Walkabout; Nicolas Roeg Bergman Ingmar ***Herfstsonate; Hill;Joe Widerberg Bo HerzogWerner Klein Angefangen; Haben Zwerge Auch Tristana; Luis Buñuel Claire; de Genou Le Eric Rohmer Sospetto; Elio Ogni Di Petri Cittadino Un Su Al Indagine Sopra Di Solás Lucía; Humbert Party; BlakeThe Edwards Oshima Nagisa Ophanging; Door Dood Pier Paolo PasoliniTeorema; Vojtech Jasný All Countrymen; Good My Perry Frank Swimmer; The Infidèle;Chabrol Femme Claude La Soir,***Un Train; Un Delvaux André If Faces; Cassavetes John del Subdesarrollo; Alea Gutiérrez Memorias Tomás ***Baisers Volés; François Truffaut Bergman Ingmar Schaamte; De Petulia; Lester Richard Herz Juraj Cremator; The Kümel Harry Hawarden; Monsieur PolanskiRosemary’s Baby; Roman Antwerpen. Universiteit en Grote-Hogeschool de Karel de Kunsten-DKO, Schone Koninklijke de voor Academie i.s.m. afdeling de van video- filmkunst en op de filmgeschiedenis. krijgen wil vat wie voor instap de ideale dus is en klassiekers uit hoofdzaak in bestaat reeks Deze Martha; R.W.Martha; Fassbinder Alice Wim Städten; Wenders In Den Apocalypse Now; Francis Ford Coppola Bouffe;La Grande Ferreri Marco El Espíritu la de Colmena; Victor Erice Tout Va Bien; Jean-Pierre Gorin Godard, Jean-Luc Streets; Martin Scorsese Mean Tarkovski Andrzej Solaris;

…; Lindsay Anderson docent Filmgeschiedenisdocent KASK-DKO, Hessels, Wouter les introductie door en live in Zuid Cinema Hilde en Nash Wim Lauwert Motmans, Zuid: Cinema van Andriessen, Jacques Ronn stillebegeleid pianisten films de vaste door RITCS Vesalius en College (VUB) en donderdagen dinsdag Op FILMHISTORIES April Maart Februari Januari

Westfront 1918;Westfront G.W. Pabst Spione; Fritz Lang D’Arc; *La Jeanne *** Passion de Carl T. Dreyer World; oft he *Hearts D.W. Griffith Angel;*Street Borzage Frank Azië; over *Storm Vsevolod Poedovkin Edna Purviance ***A Dog’s Life +Shoulder Charles Arms; Chaplin, Troebnajaplein; het Huis*Het Boris aan Barnet CINEMA VROEGE Kinugasa Teinosuke Jujiro; Wind;*The Victor Sjöström his Outlaw*The Wife; and Victor Sjöström Von Josef Sternberg Command; Last The J’Accuse; Abel Gance 1918-1928 → Ellen Wake; Mary Finnegans Bute from **Passages Reservoir Dogs; Tarantino Quentin Neuf; Carax Pont Leos du Amants Les At Angel MyTable;An Campion Jane Fien***Home; Troch Canibais;Os Oliveira De Manoel She’s Have It; Gotta Spike Lee is Zakenreis;Papa op Emir Kusturica ***I, Daniel Blake; Loach Ken Taipei Yang Story; Edward Kaos; Paolo &Vittorio Taviani Greenaway Peter Contract; Draughtsman’s The Vinterberg Festen; Thomas Bull;Raging Martin Scorsese Tirez le sur Pianiste; François Truffaut ***Touch of Evil; Welles Orson → **Violent Fleischer Saturday; Richard Oncle;Mon Tati Jacques Smultronstället; Bergman Ingmar D; Vittorio Sica***Umberto de Akira Kurosawa Rashômon; Paradis; du Enfants Carné Les Marcel DavidBrief Lean Encounter; Lubitsch Ernst Corner; The Around Shop The Preminger Otto Laura; Mr. To Capra Frank Goes Smith Washington; L’Atalante; Vigo Jean Einen Fritz –Eine***M Sucht Mörder; Lang Stadt Express; Von Josef Sternberg Shanghai PublicThe William Enemy; Wellman Funny Games; Michael Haneke Games; Funny Egoyan Atom Hereafter; Sweet The Tim Roberts; Bob Robbins Ingeleid Emma-Louise Silva, door & Visual Studies Visual & Film Master docent Ingeleid Roggen, Sam door Geneticx, UA Geneticx, for Manuscript Researcher,PHD Centre /Oktober September Juni Mei December November

15.2 REEKSEN Mei / Juni Op vrijdag en zondagen COUNTERCULTURE Easy Rider; Dennis Hopper In haar reeksen op vrijdag en zondag belicht Alice’s Restaurant; Arthur Penn Cinema Zuid het werk van een regisseur of Medium Cool; Haskell Wexler andere filmpersonaliteit, een genre, stijl, of Lions Love (… And Lies); Agnès Varda de productie van een land, of haakt in op Satyricon; Federico Fellini een actueel thema. Zabriskie Point; Michelangelo Antonioni M*A*S*H; Robert Altman Januari / Februari Drive, He Said; Jack Nicholson Woodstock; Michael Wadleigh 50 JAAR 2001: A SPACE ODYSSEY Harold and Maude; Hal Ashby & 60S SCIENCE FICTION Taking Off; Milos Forman 2001: A Space Odyssey; Stanley Kubrick El Topo; Alejandro Jodorowsky Village of the Damned; Wolf Rilla + Children of the Damned; Anton M. Leader **THE ART OF JAMES JOYCE The Day the Earth Caught Fire; Val Guest Cinema Zuid organiseerde naar aanleiding van het Dr. Strangelove: Or, how I learned to stop Joyce-symposium in de UA en de INBOX-expo ‘Joyce worrying and love the bomb; Stanley Kubrick in Art’ in M HKA een filmevenement rond de Ierse The Birds; Alfred Hitchcock sch r ijver. Ikarie XB-1; Jindrich Polak 14.06: Passages from Finnegans Wake; Fail-Safe; Sydney Lumet Mary Ellen Bute The Unearthly Stranger; John Krish → Ingeleid door Emma-Louise Silva, Alphaville; Jean-Luc Godard PHD Researcher, Centre for Manuscript Fahrenheit 451; François Truffaut Geneticx, UA Seconds; John Frankenheimer 15.06: Ulysses; Joseph Strick Je t’aime, je t’aime; Alain Resnais 17.06: The Dead; John Huston Barbarella; Roger Vadim Planet of the Apes; Franklin J. Schaffner AKI KAURISMÄKI (2) The Man Without a Past INGMAR BERGMANS TRILOGIE Le Havre Als in een donkere Spiegel The Other Side of Hope De Avondmaalgasten Het Zwijgen September / Oktober

Maart / April LINA WERTMÜLLER Mimi Metallurgico Ferito Dell’Onore AGNÈS VARDA Film D’Amore e D’Anarchia La Pointe Courte Swept Away (By An Unusual Destiny in the Blue Sea Cléo de 5 à 7 of August) Le Bonheur Seven Beauties Daguerréotypes Night Full of Rain L’Une Chante, L’Autre Pas Sans Toit Ni Loi LILIANA CAVANI Jacquot de Nantes I Cannibali Les Glaneurs et La Glaneuse The Night Porter Les Plages d’Agnès Beyond Good and Evil Visages Villages La Pelle Ripley’s Game CLAUS 2018 Hugo Claus, scenarioschrijver ROBERT ALDRICH Het Mes; Fons Rademakers Vera Cruz De Dans van de Reiger; Fons Rademakers Kiss me Deadly Mira of de Teleurgang van de Waterhoek; What Ever Happened to Baby Jane? Fons Rademakers The Dirty Dozen **Vrijdag; Hugo Claus The Flight of the Phoenix → ingeleid door Hilde Van Mieghem Ulzana’s Raid **Het Sacrament; Hugo Claus Twilight’s Last Gleaming → ingeleid door Marc Didden en Jan Van Riet De Verlossing; Hugo Claus

AKI KAURISMÄKI Leningrad Cowboys go America Those Were the Days The Match Factory Girl Valimo 183 M HKA Jaarverslag 2018 15 Cinema Zuid → Notorious LITERATUUR DE & **HITCHCOCK Victoria; Schipper Sebastian Touch of Evil; Welles Orson Alejandro GonzálezBirdman; Iñárritu 2Days; and Cristian 3Weeks 4 Months, Mungiu RussischeDe Ark;Aleksandr Sokoerov Béla Harmóniák; Tarr Werckmeister Player;The Altman Robert in Mist; de Angelopoulos Theo Landschap Psalm;Rode Miklós Jancsó Week-end; Godard Jean-Luc Mikhail Cuba; Soy Kalatozov Mizoguchi Kenji Oharu; van Leven Het Plaisir;Le Ophüls Max Rope; Alfred Hitchcock TAKE DE LANGSTE → Psycho → Frenzy → Marnie → — — — — Alfred Presents Hitchcock → aTrain on Strangers Poison Ingeleid Orlando Verde, door en redacteur freelance journalist, misdaadromanschrijver Ingeleid Moragie, historicus, Max door film-TV-maker en Ingeleid Govaerts, Jonas door journalist freelance Ingeleid Michiel door Leen, Ingeleid Eijck, Guido Van journalist door Colonel’sMrs. the Bixby and Coat Dip Pool in the Slaughter the to Lamb Schrijversacademie de aan docent Ingeleid Vervoort, John door Kif Ki stafmedewerker /December November

— Tour on 2018Anima Devil; for the Sympathy Godard Jean-Luc nieuwsgierigIk (blauw); ben Vilgot Sjöman Leuven 68; Van Schaeren Johan → — — — Films**3 Brothers: Quay de van Flow; Ai WeiWeiHuman LivingNight A. of the Romero George Dead; Shinkai Makoto Your Name; Lumière! L’Aventure Thierry Fremaux Commence; avond film. prikkelende een weer altijd voor waarborg een is zich op label Het randje. behoorlijk een met films en curiositeiten cultklassiekers, films, experimentele en avant-garde animatiefilms, spraakmakende met programma eigenzinnig Een 15.3 — — — — — Broughton Films James van → Silenzio;Il Grande Corbucci Sergio → **Starship Troopers; Paul Verhoeven Winter,Grace Plantier Luc Wavrin, de Marquis àla Manoir du Jungle; YellowThe Dunning George Submarine; → **Sculptuur in Film BingMrs. Fang; Wang Sunnyside; Frederik Carbon Tetralogy; Wreckers Rosto Thee Along Ride; for the Nik Ebeling → → **No Narratives → Story;A Ghost David Lowery — — — — Varda: Agnès van Kortfilms Maska Erogeny Ulysse L’Opéra-Mouffe van het AnimaFestival het van Brussel kortfilms beste de van Compilatieprogramma Ingeleid Brothers Quay de door Voto F.H. Ex Hands: Unmistaken Sandman The Hermes Bird Hermes Godbody of the Song Golden PositionsThe Bed The Rome 4K-restauratie CSC-Cineteca door Nazionale, in M HKA ‘Sanguine’ expo de voor was geselecteerd en in Galeriede tentoonstelde Velde dan Van Sofie die Ingeleid Mike kunstenaar door Bouchet, Ingeleid Jacobs Steven door publiceerden die Gagarin in kunstenaars films van met avond Ingeleid Wilfried door Huet (Brussel, 7-25 maart) Festival-programma uit Offscreen Gekozen het Black Panthers Salut les Cubains ‘Screening Statues: Sculpture and Cinema’ Statues:‘Screening Sculpture and n.a.v. boek het van verschijnen woensdagen Op OFF-STREAM Maart Februari Januari Mei April

documentaires,

bijzondere

Juni 15.4 P/RE-RUN Elke vrijdag, zaterdag In the Year of the Pig; Emile de Antonio The Girl on a Motorcycle; Jack Cardiff en zondag 69 Minutes of 86 Days; Egil Häskjold Larsen Have a Nice Day; Liu Jian Elke vrijdag, zaterdag en zondag vertonen we films die net wat meer aandacht September / Oktober verdienen dan ze gewoonlijk krijgen in het reguliere circuit. **Ademloos; Daniel Lambo Onder de naam ‘Please release Me’ tonen we → Nagesprek i.s.m. Ecohuis, Antwerpen op het einde van de maand telkens een film Betty, They Say I’m Different; Phil Cox die in België niet vertoond werd, maar die we The Hitch-Hiker; Ida Luping niet wilden onthouden (i.s.m. Knack Focus, + The Bigamist; Ida Luping Kunstencentrum Buda, Kaskcinema, Cinema Mural Efímero; Raúl Kampffer Zed, The Roxy Theatre). + El Grito; Leobardo López Aretche **Harry Gruyaert. Photographer; Gerrit Messiaen → Introductie door Gerrit Messiaen Januari / Februari en Harry Gruyaert Wonderstruck; Todd Haynes Ingewikkeld; Marie De Hert, Ellen Pollard You were never really here; Lynne Ramsay → i.k.v. de Werelddag van de Geestelijke Le Redoutable; Michel Hazanavicius Gezondheid Insyriated; Philippe Van Leeuw → i.s.m. DeBuren en Begeesterd The Square; Ruben Östlund **CITY SYMPHONIES: The Killing of a Sacred Deer; Yorgos Lanthimos — De Steeg; Jan Koelinga — De Maasbruggen; Paul Schuitema PLEASE RELEASE ME — À Propos de Nice; Jean Vigo Corpo Elétrico; Marcelo Caetano — A Bronx Morning; Jay Leyda Mimosas; Oliver Laxe → Ingeleid door Steven Jacobs, Anthony Kinik en Eva Hielscher, UGent 3 FILMS VAN JIRÍ BARTA: Maart / April — De Verdwenen Wereld der Handschoenen — De Rattenvanger On Body and Soul; Ildiko Enyedi — De Laatste Diefstal Resurrection; Kristof Hoornaert Histoires Extraordinaires: Jupiter’s Moon; Kornél Mundruczó 3 verfilmingen van verhalen van E.A. Poe Centaur; Aktan Arym Kubat — Metzengerstein; Roger Vadim Mountain; Yaelle Kayam — William Wilson; Louis Malle A Ciambra; Jonas Carpignano — Toby Dammit; Federico Fellini The Florida Project; Sean Baker

November / December PLEASE RELEASE ME Câini; Bogdan Mirica **Servais; Rudy Pinceel Vazante; Daniela Thomas + Nachtvlinders; Raoul Servais → Ingeleid door Rudy Pinceel Mei / Juni **Harry Gruyaert. Photographer; Gerrit Messiaen → Ingeleid door Gerrit Messiaen en Harry Oh Lucy!; Atsuko Hirayanagi Gruyaert God’s Own Country; Francis Lee Salesman; David & Albert Maysles, Charlotte Zwerin Zer; Kazim Öz Flesh; Paul Morissey Lucky; John Carroll Lynch **Palimpsest; Matthias De Groof Marlina the Murderer in Four Acts; Mouly Surya → Ingeleid door een debat met Matthias De Groof, Under the Tree; Hafsteinn Gunnar Mona Mpembele en Billy Kalonji The Rider; Chloé Zhao Upload Downtown #15 Radiance; Naomi Kawase → i.s.m. Sint-Lucas Antwerpen Films van Raoul Servais PLEASE RELEASE ME The Net; Kim Ki Duk 185 M HKA Jaarverslag 2018 15 Cinema Zuid

Requiem for Mrs.Requiem J.; Vuletic Bojan Martel Lucrecia Zama; ME RELEASE PLEASE Garrone Matteo Dogman; Maoz Foxtrot; Samuel Tully; Reitman Jason Guilty;The Möller Gustav MichaelBeast; Pearce Haigh Pete; on Andrew Lean Rasoulof of Integrity (Lerd);A Man Mohammad Ma’Rosa; Brillante Mendoza ValeskaWestern; Grisebach ME RELEASE PLEASE Wildlife; Paul Dano Ma’ Rosa; Brillante Mendoza Aisles;In the Stuber Thomas Shop; Eric Khoo Ramen Alayan Saleem; Muayad and Sarah on Reports The ValeskaWestern; Grisebach Silver the Under Mitchell Lake; David Robert Sollers Point; Porterfield Matthew Loveling; Pizzi Gustavo /Oktober September /December November The Circus;The Charles Chaplin Bullitt; Yates Peter LittleThe Foxes; William Wyler Welles Shanghai; From Orson Lady The Logan Joshua Picnic; Girl;Funny William Wyler Gilda; Charles Vidor Now, Voyager; Irving Rapper Rosalie; et César Sautet Claude Love is aMany-Splendored Thing; King Henry Girl;Cover Charles Vidor Letter; WilliamThe Wyler la de vie; choses Les Sautet Claude Stalag 17; Billy Wilder lovelier; never You were William A. Seiter Goulding Victory;Dark Edmund Deray Piscine;La Jacques Boulevard;Sunset Billy Wilder Minerva. Radio I.s.m. films. vergeten onrechte nu ten maar populaire, ooit met afgewisseld Elke 15.5 Miracle 34 on L’Emmerdeur; Edouard Molinaro ToHow Steal aMillion; William Wyler Girault marie; se Jean Gendarme Le Molinaro Oncle Edouard Mon Benjamin; Children’sThe Hour; William Wyler Philippe Magnifique; Le Broca De TroubleThe with Harry; Alfred Hitchcock Yours, Ours; Melville Mine and Shavelson Wilder Billy Sabrina; Jef Bruyninckx Morgen; GelukHet Komt Cayatte Métier; Risques du Les André L’Homme Rio; de Philippe Broca De Holiday;Roman William Wyler Interdits; Clement Jeux René Hell Pacific; inBoorman the John Strangler; Boston FleischerThe Richard Cogan’s Bluff; Siegel Don Mr.Sherman Vincent Skeffington; Sans-Souci; du Rouffio Passante La Jacques SidneyNetwork; Lumet

donderdagnamiddag MATINEES April Maart Februari Januari December November Oktober September Mei th Street; Seaton George

worden

klassiekers

15.6 ZAZIE OP ZONDAG 15.7 TE GAST (kinderprogrammatie) OPERA, BALLET EN FILM Januari Opera en Film is een programma in samenwerking Sneeuwpret – kortfilmcompilatie met de Opera Vlaanderen. Sven en zijn rat en het UFO-mysterie; De geselecteerde films hebben een thematisch of Vibeke Ringen visueel verband met producties van de Opera/ Ballet Vlaanderen. Februari 27.01.2018 Gruwelijke Rijmen; Jakob Schuh, Jan Lachauer Faust; Aleksandr Sokoerov; n.a.v. Faust van Jean- Storm – letters van vuur; Dennis Bots Christophe Maillot bij Opera/Ballet Vlaanderen.

Maart 03.02.2018 The Blue Bird; Maurice Tourneur n.a.v. Pelléas De Stad Leeft et Mélisande van Claude Debussy bij Opera → Kortfilmcompilatie Vlaanderen. De Buurtspion; Karla von Bengtson 31.03.2018 April Perceval Le Gallois; Eric Rohmer n.a.v. Parsifal van Richard Wagner bij Opera Vlaanderen. Dikkertje Dap; Barbara Bredero Sunshine Barry en de Discowormen; Karla von Bengtson **ZOMERFILMCOLLEGE 2018

September 08-14.07.2018

Rita en de Krokodil; Siri Melchior BRIAN DE PALMA: VISION, OBSESSION AND SET-UP De Wegpiraat en Andere Deugnieten; Carlito’s Way Jeroen Jaspaert e.a. Gastsprekers: Cristina Álvarez López; filmcriticus en videomaker en Adrian Martin, Oktober filmcriticus en videomaker

Molly Monster; Ted Sieger, Matthias Bruhn, ÉRIC ROHMER: GAMES OF LOVE AND CHANCE Michael Ekbladh Les Amours d’Astrée et Céladon De Raket – Gerommel in de Ruimte; Gastsprekers: Rube Demasure, Universiteit Petter Lennstrand Antwerpen en Richard Misek, University of Kent BEST OF BORDWELL November 4 masterclasses door Prof.David Bordwell, The Window; Ted Tetzlaff Raafje met de Rode Sok; Ute Von Müncow-Pohl, Citizen Kane; Orson Welles Sandor Jesse Girl Shy; Fred C. Newmeyer, Sam Taylor Zooks; Kristoff Leue, Dimitri Leue Ivan de Verschrikkelijke II: het complot der Bojaren; Sergej Eisenstein December

Gordon & Paddy; Linda Hambäckse De Superheld; Christina Lo 187 M HKA Jaarverslag 2018 15 Cinema Zuid 15.8 → VANDAG 2018: DE DANS &Dancehall Vogue Kuduro, **28.04.2018 Mirror in FOMU Flow +tentoonstellingFilm Ai Weiwei: Human 27.01.2018 Vorgestern Oder Übermorgen; Frederik Übermorgen; Oder Vorgestern Time Twis; Siebrand Verhulst Girlhood; Heleen Declercq Alaa Sameh Fifteen; Upstairs; Window HelaliThe Soroush Eshun Inès Esteban; Van Leven Het Rêves;Des Farida Lemeatrag Elle Elle Jour Jour Un Un Secrets, Des Aura Fera Twist; Mathieu Stevens Mixed Materials; Riel Van Anna Disotuar Henry Manzana; La Flesh; Lodts Bart JustineMaregrave; Cappelle She’s Blush; The Got Els Decaluwé Fifo; Ferbus Sacha overheid. Vlaamse de en Unie regisseurs de van i.s.m. Option Media, van steun Zuid Cinema met en initiatief een eigen bodem; van BREEDBEELD van filmtalent opkomend van korfilms van genieten filmliefhebbend kon hele Vlaanderen lang Een dag 22.09.2018 BREEDBEELD-KORTFILMFESTIVAL bioscoop de van Rondleiding: schermen de achter geluidscompositie Mike van Bouchet 16x9 Action Film: beeld- hypnotische en 04.08.2018 MUSEUMNACHT Saving Sherburne Haines, Brinton; Tommy Andrew In van: CZ vertoning 18.05.2018 + UA, Visual Vlaanderen, FWO Poetics i.s.m. B-magic, EOS Excellence of Science, lantaarn. (voertaal Engels) reizende de thema het over samen experten Cinema ZuidCinema -Antwerpen 2018 16 22 van tot 8december Zaterdag in Luik november 24 Zaterdag Vidéographies vzw en M HKA door georganiseerd videomarathon Een BELGES FOLIES BELGISCHE Vannetelbosch One; No Hans Of Sons Flandrien;De Kinshuk Surjan Claudine; Voor Bloemen Nelson Polfliet Ziani Mohamed Panik; Hectors Maxim Attempt; An Even; Voor Maar Kurpershoek Sophie Al Het Was Maria Stuut en Deze workshop bracht internationale bracht lantaarn workshop Deze toverlantaarn cultuur de van Mobiliteit migratie en in (trans)nationale de in M HKA lantaarn” reizende “De Workshop 18.05.2018 Basics; to Back Jessica Ak Mário PatrocínioI Love Kudura; KIKI; Pucci Twiggy Jordenö, Sara Vertoning van 3 dansdocumentaires 3dansdocumentaires van Vertoning Universiteit Gent) Universiteit o.l.v. – Latijns-Amerika van (kenner Vranckx An Q&A’sdie door gevolgd dansers werden met A R T X E

u. –

— PROGRAMMA ZATERDAG 24.11.2018PROGRAMMA – video’s. (1986-2010) recente selectie meer van een werd getoond luik vierde en programma het van derde In het Vidéographies-archief. respectievelijk uit het ICC-archiefen uit het Stéphane, Robert Flor en Bex wegbereiders door beide instellingendoor selectie een werd gemaakt gerealiseerd producties van Uitaanbod dit rijke moment. dat van technologieën nieuwste de met en kunstenaars publiek video’s de kennis met baanbrekende van het Hierin uitgezonden. maakte afleveringen 1976Van 136 niet dan 1986 minder tot werden Vidéographies. naam de onder op TV-programma RTBF –een de van bestuurder voormalig algemeen Stéphane, impuls LiègeRTB Robert van –onder in 1976 Centre bevorderen. het te startte videokunst van creatie bekendmaking de en om 1974 richtte vanaf kunst videostudio in een hedendaagse voor Flor Bex. door Dit centrum werd 1972 ICC vanaf dat het opgericht geleidAntwerpen in 1969 werd kant in Vlaamse buiten. Aan naar videokunstenaars zeventig eerste jaren de alsZowel in in Vlaanderen Wallonië begin traden komen. bod in België aan videoproducties als recentere medium het pioniersjaren zowel van de waarin stellen te voor videoprogramma een beide steden in om ineen uitVidéographies Luik handen de vzw de en MHKA sloegen Antwerpse het organisatie videomarathon de Voor deze van 1974 van periode 2010. tot uit ca. de 30 videowerken met kennis maken te Belgische folies om unieke kans een Belges bood — in. videoproducties van keuze zijn vzw, Vidéographies bij leiddedaarom Pluymers, Coördinator Fanny Project 2018. 1 december overleed zaterdag op Stéphane Robert ZUID CINEMA — BOVERIE,MUSÉE DE LA LUIK

PROGRAMMA ZATERDAG 08.12.2018PROGRAMMA – Inleiding Dick Tomasovic door gevolgd 20 1976-1986Vidéographie (Luik) videoproducties: Historyvan keuze of zijn gevolgd Inleiding door Stéphane Robert door videoproducties: ICCvan 1974-1976 (Antwerpen) Inleiding keuze Flor gevolgd Bex zijn door door Experiments for Autocommunication, for Autocommunication, Experiments videoproducties: ICCvan 1974-1976 (Antwerpen) Inleiding keuze Flor gevolgd Bex zijn door door 16 17 À vous lesÀ vous studios of Saint-Josse students by the Participative television prostitution about ties: History 1976-1986 of Vidéographie (Luik) videoproduc van keuze Stéphanes Robert de Inleiding gevolgd Pluymers Fanny door door 1976 Byars, Lee James Second, In One Are 100 Images The L’Objet, Jacques-Louis Nyst, 1974 Histoire d’un 1974 Lennep, corps, Jacques Closed circuit, Es, Van 1974 Hubert Es, Van 1974Hubert uit M HKA-collectie. de video’s recente van keuze Rolf Quaghebeurs gevolgdInleiding Baere door De Bart door 2015Eurovidéo 2018 en in Luik Prix de concours en des videoproducties recente van keuze Stéphanes Robert door u.: Deel 1 u.: Deel 1 u.: Deel 2

Une minute de télévision, Fred Forest 15.9 DE ZOMER VAN Salut Arthur, performance by Patti Smith CINEMA ZUID in Köln Lorsque le Bateau de Léon M. descendit la Meuse pour la première fois, Jean-Luc Juli-Augustus and Pierre Dardenne Desperados Music, Jacques Charlier ZOMERMIX Violon Solo by Nam June Paik, interpreted by Ben Vautier Zeven films waarin je het seizoen kan voelen … Micro by Takehisa Kosugi, interpreted by Ben Bakushu; Yasujiro Ozu Vautier The Long, Hot Summer; Martin Ritt Ici et Ailleurs, Jean-Luc Godard A Midsummer Night’s Sex Comedy; Woody Allen The Space between the teeth, Bill Viola L’Été Meurtrier; Jean Becker United States, performance by Laurie Anderson Conte D’Été; Eric Rohmer at Cirque Divers At The Height of Summer; Ah Hung Tran Global Groove, Nam June Paik Hundstage; Ulrich Seidl La photo du téléspectateur, Fred Forest DE DISCRETE CHARME VAN — 20 u.: Deel 2 STÉPHANE AUDRAN Inleiding door Fanny Pluymers gevolgd door Robert Stéphanes keuze van recente videopro- Le Boucher; Claude Chabrol ducties: The landscape of Vidéographie(s) > Juste Avant la Nuit; Claude Chabrol 2010 Le Charme Discret de la Bourgeoisie; Luis Buñuel Oneiria, Jeroen Cluckers Violette Nozière; Claude Chabrol Aucun mur n’est silencieux, Collectif_fact Babettes Gaestebud; Gabriel Axel Cosmorama, Hugo Deverchère Betty; Claude Chabrol Maroc de demain, Younes Baba-Ali Seattle Crime Cams, Dries Depoorter ITALO-GOTHIC This is Britain, Pablo Saura Perdu à Pepinster, Charlotte Lagro Inleiding door Rolf Quaeghebeur gevolgd door La Frusta e il Corpo; Mario Bava zijn keuze van recente video’s uit de MUHKA- Suspiria; Dario Argento collectie The Beyond; Lucio Fulci Grünewald, Jimmie Durham, 2006 Deaf land, Yue Liang, 2002 JAZZ@CINEMAZUID Exodus, Almagul Menlibayeva Moon + Calendar Iraq, K. Hiwa, 2007 i.s.m. de Antwerpse Jazz Club die dit jaar haar Kuzminki, Sergei Bratkov, 2002 80e verjaardag viert. Jazz on a Summer’s Day; Bert Stern The Savoy King: Chick Webb & The Music That Changed America; Jeff Kaufman The Soul of a Man; Wim Wenders A Great Day in Harlem + Variety at the Apollo The Last of the Blue Devils – The Kansas City Jazz Story; Bruce Ricker

SOUND/TRACK/

Eric Claption: Life in 12 Bars; Lili Fini Zanuck Ryuichi Sakamoto: Coda; Stephen Nomura Schible Singing with Angry Bird; Hyewon Jee Bunch of Kunst; Christine Franz Ethiopiques: Revolt of the Soul; Maciej Bochniak Conny Plank: The Potential of Noise; Reto Caduff, Stephan Plank Far Western; James Payne The Man from Mo’wax; Matthew Jones

ELVIS PRESLEY-DAG

Frankie and Johnny; Frederick De Cordova Follow that Dream; Gordon Douglas Elvis: That’s the way it is; Dennis Sanders 189 M HKA Jaarverslag 2018 15 Cinema Zuid 15.10 (1 bioscoop’ de van Rondleiding schermen ‘Achter de Onderwijs Voor het Lager Duitse Film” de van „Week De is netover een Filmnachbereitung im Filmvorbereitung over und nascholingsnamiddag gratis een Duits tijdens leraren voorgesteld aan materiaalworden pedagogisch bijhorend het en lesactiviteiten)en filmfragmenten met films negen thema’s,(inhoud,De doelgroep genre, didactisch lesmateriaal beschikbaar. ondersteunend en is achtergrondinformatie er Duits. cursus de aansluiten bij Voor elke film gewoon of studieproject vakoverschrijdend een van zijn onderdeel een landoelen kan Duits en (1 RONDLEIDING ‘ACHTER VAN DE SCHERMEN DE BIOSCOOP’ Onderwijs enHoger Voor het Secundair Universiteit Taalkunde de Duits/Toegepaste van Vakgroep de en Deutschlehrerverband und Germanisten- Goethe-Instituthet Brüssel, Belgischer de Botschaft, Deutsche de met Duits in samenwerking initiatief schrijdend docenten en leraars van Films uit het aanbod van JEF MOOV van en Films uit aanbod het Kinderfilms ‘A carte’ la Duur: 2 uur (1 Filmarcheoloog!’ ‘Word Workshop Duur: 1 uur taal en cultuur. Het aanbod past in leerp de cultuur. past en taal aanbod Het Duitse Duitsede film de en voor maken te warm cursisten en bedoeldjongeren om zijn films Deze FILMS DUITSE M.; Forestier Sara LorraineKnock; Lévy Nue; PhilippeNormandie Guay Le Esprits; Grands Les Olivier Ayache RevoirAu Là-haut; Albert Dupontel Fanny; de Voyage LolaLe Doillon Django; Etienne Comar les vivants;Réparer Katell Quillévéré Gélin Hugo commence; tout Demain billes; de sac Un Christian Duguay EmilieJamais contente; Deleuze Barras Claude vieMa courgette; de in Donker. Lessen het door uitgebreid lesmateriaal verzorgd met ondersteund in Donker. Lessen het worden films Deze voorheen JEF, van aanbod in uitgebreide het opgenomen film’,Franse ‘Focus Franse Film’daarna werd de van ‘Week de vroegere van filmaanbod Het FILM FRANSE M-Eine Fritz einen Mörder; sucht Lang Stadt General; Keaton The Buster Charles Hunter; Laughton Night of the Singing Rain; in the Stanley Donen Coups; 400 Les François Truffaut Blue Velvet; David Lynch FILMKLASSIEKERS Duur: 1 uur e e e t.e.m. 4 t.e.m. 6 t.e.m. 6 t.e.m. EDUCATIEF e e e leerjaar) leerjaar) middelbaar) Gent. Unterricht.

AANBOD - - Retour en Bourgogne (ce lie); nous qui Bourgogne en Retour Rosenberg Rudi nouveau; Le Bird; Gerwig Lady Greta Prins; Jong De Sam Bye Lenin!;Good Wolfgang Becker les Ch’tis; chez Bienvenue Boon Dany Trust; David Schwimmer of Glory;Paths Stanley Kubrick familleUne àlouer; Jean-Pierre Ameris Django; Etienne Comar Intouchables; Olivier Éric Nakache, Toledano Er ist da; David wieder Wnendt Tschick; Fatih Akin la de sens fête;Le Olivier Éric Nakache, Toledano Hell High or Water; David Mackenzie Affleck Argo; Ben Gélin Hugo commence; tout Demain billes; de sac Un Christian Duguay les vivants;Réparer Katell Quillévéré Kikker; Heide der van Meester Anna Ozon François maison; la Dans Jean-Pierre Jeunet FabuleuxLe Destin d’Amélie Poulain; filsLe Jean;Philippede Lioret Peele Out; Jordan Get 2018 in schoolvoorstellingen n.a.v. geboekte getoond werden Volgende films Trotta von Margarethe Arendt; Hannah Victoria; schipper Sebastian Er ist da; David wieder Wnendt Aude Maren Toni Erdmann; Tschick; Fatih Akin Berrached Zohra Anne Wochen; 24 Gruwelijke rijmen; Jakob Schuh, Jan Lachauer Jan Schuh, Jakob rijmen; Gruwelijke King Paul Paddington; Tak; Jaspaert Jeroen Mannetje M.; Forestier Sara Victoria; Schipper Sebastian Davis Garth Lion; Hva vil folk si (What Will People Say); Haq Iram nue; PhilippeNormandie Guay Le revoirAu là-haut; Albert Dupontel Fanny; de Lola voyage Le Doillon LorraineKnock; Lévy esprits; grands Les Olivier Ayache-Vidal Girl; Dhont Lukas Klapisch Cédric

16 16 Externe Waardering 193 M HKA Jaarverslag 2018 16 Externe Waardering Geel II Gate Middle tentoonstelling muros extra i.f.v. gidsen vorming 12.09: en 27.08 05.06, Vannieuwenhuyse Kaat Rotterdam Kunsteducatie Hedendaags 100% symposium spreker 02.11: Werelddag spreker Dementie 22.09: Museum Inclusive the on Conference International spreker 07.09: VanPiet Hecke Utrecht doctoraatsverdediging, zijn van onderdeel als Staal Jonas met 16.11: panel Kopenhagen Kunsthal, Charlottenborg Week, Art op Copenhagen panel 31.08: festival, 25.08: Nav Haq Brussel AAVR, –ontmoeting Dagen de Diplomatieke tijdens M HKA voorstelling lezing 06.09: Dusseldorf Museum Ludwig het van de Vrienden voor rondleiding en ontvangst 08.06: Center, Brussel Cultural Italian Word Embodied symposium tijdens Misson Arias- Alain met rondetafelgesprek 25.05: Center, Brussel Cultural Words, Italian 16.1 Paul tot he work of ‘Introduction lezing 24.05: Gent Universiteit Vree, De Paul van poëzie over de visuele lezing 23.04: Vree De Jan Boverie, M HKA Belges Vidéographie Belgische spreker 24.11: Oudenaarde Kunst, Beeldende Academie Bureaunautica Lambrecht Jef tentoonstelling opening spreker 22.09: Et Alors VanPaul Hoeydonck, tentoonstelling, opening spreker 09.09: Brussel BOZAR, de kunstgaleries, van sector de in over de uitdagingen colloquium open Galleries Talking BUP spreker 05.06: Moskou Foundation, v-a-c aan bezoek Mission, Antwerp delegatie ontvangst —25.04: 22.04 Baere De Bart rondleiding & –bibliotheekbezoek OKBV 11.10: spreker Brussel BOZAR, Galleries Talking BUP spreker 05.06: Bert Evi lezing, opening, workshop, rondetafelgesprek, seminarie, colloquium, symposium, bijeenkomst, opeen panellid of spreker, moderator als Optreden De

Onomtopee,

EN DE INSTELLING AAN VRAGEN /

Vree Eindhoven Liège de la Musée Liège, Vidéographies Antwerpen , M HKA,

MEDEWERKERS tijdens de With, Witte en , TENT Spanje , Granada,

jaarlijks het symposium

, Koninklijke publishing …

… , Deinze , , Emodied

, , , lid VanPiet Hecke Antwerpen Antwerpen, Lucas Sint &design, art in of research master master-after- “Manama”: opleidingsreview bij alumnus als beoordelingscommissie de aan deelname 19.12: Christophe Gent CAHF, Collectie collegagroep Brussel VIAA, vzw. Packed TRACKS, stuurgroep lid Bert Evi opdrachtgevers’, nieuwe ‘De bestuur van raad lid Brussel Jubilee, kunstenaarsplatform bestuur van raad lid Nav Haq vzw. Kunst actuele voor Ruimte LLS387, bestuur van de raad van lid Brussel Sint-Lukasarchief bestuur van de raad van lid of Arts School LUCA bestuur van de raad van lid Dewachter Liliane adviescommissie WIELS vergadering algemene lid TouchTime vergadering algemene lid Boudewijnstichting –Koning kunstenaars hedendaagse van schenkingen stuurgroep lid M HKA studieopdracht stuurgroep lid Charleroi aankoopcommissie lid de Senaat in Kunst de commissie van expert CAHF bestuurder (2017 —2019) CIMAM bestuurder Baere De Bart commissie of beoordelings- adviescommissie- bestuursraad, een in Mandaat Gent, Universiteit Kunstwetenschappen, opleiding (CKV) in Vlaanderen Kunstarchieven over Centrum 19.10: gastcollege Stuyck Jan London of Art, College Royal Gastdocent Nav Haq Gastdocentschap Amsterdam Museum Geëngageerde Het Bijdrage spreker 27.06: Amsterdam publiekswerking over dag Vlaamse 17.05: spreker Antwerpen Hogeschool, AP Werk, Cultureel Sociaal opleiding werkveld, Cultureel voorstelling 21.03: Wens Lot

Beoordelingscommissie

Gent Grond, Brakke De Leering, Jean van

Clarijs / Grond, Brakke , De Gent

Brussel

CKV

Landelijke /

Musea Mandaat in jury Jan De Vree 31.01: David Maenhout, AAVR, Wenen Bart De Baere 03.05: interview door Nesli Gul, Evaluation selectiejury Ongezien#3 georganiseerd door and Examination of Archives and Memory of Prospekta i.s.m. DOP platform. Contemporary Art Institutions and Actors in the Context of Contemporary Art Practices Christophe Clarijs 07.05: interview Nathalie Sonnenberg 14.06: extern jurylid als alumnus bij in kader van een onderzoeksopdracht 3de bachelor jury afstudeerrichting Grafisch uitgeschreven door CAHF in verband met Ontwerp, Sint Lucas Antwerpen, Antwerpen Collectieprofielen 13.12: interview door studenten Cultuur- Nav Haq management over beleidsplannen M HKA Art on Paper Prize, Brussels Contemporary Drawing Fair Piet Van Hecke interview door Hans-Maarten Post voor Piet Van Hecke rubriek: “Is dit nu kunst?” in het Nieuwsblad 25.01: jury Bachelorproef Kunst- en Cultuurbemiddeling Lot Wens 14.06: jury Bachelorproef Kunst- en 06.04: reportage Erfgoeddag, 100% Cultuur, Cultuurbemiddeling ATV 11.02 — 12.02: jury Lerarenopleiding 18.06: Kinderen in het museum en de Beeldende Kunst LUCA Gent schatten van vlieg, Interview met Leen Grevendonck, gepubliceerd in Visie Els Verhaegen 22.01: scriptieverdediging, bedrijfscoach Adviserend gesprekken (selectie) van Babette Geurinck in kader van afstudeerscriptie ‘Van toerist naar M HKA Heel wat medewerkers van het M HKA hadden bezoeker’, Hogeschool van Arnhem en een medebeslissende en / of adviserende stem Nijmegen in overlegmomenten met externen. 06.09: Scriptie verdediging als bedrijfsbegeleider van Louize Jan De Vree Dierickx in kader van masterscriptie 09.01: Sofie van de Velde / Jason Poirier ‘Cultuurmanagement Louize Dierickx 22.01: Faro werkgroep ICOM definitie ‘Een customer journey van het M HKA’, (Museum M Leuven) Universiteit Antwerpen 29.01: samenwerkingsverband Argos 31.05: samenwerkingsverband KASKA Lot Wens (Els De Bruyn, Antwepren) 25.01: jury scripties derdejaarsstudenten Kunst- en Cultuurbemiddeling KDG, Piet Van Hecke KDG, Antwerpen 27.04: resonantiegroep Educatieve Master 15.06: jury scripties derdejaarsstudenten Lerarenopleiding Beeldende Kunst, Kunst- en Cultuurbemiddeling KDG, AP Hogeschool KDG, Antwerpen 01.10: stuurgroep Multiperspectiviteit in het museum, Universiteit Antwerpen Teksten en publicaties Kaat Vannieuwenhuyse Nav Haq 13.01: interview met studenten Innovation Reflections on the Göteborg International Management Biennial 2017, in PASS Journal of the 05.12: interview met studenten KdG Creative International Biennial Association Technologies & Entrepreneurship

Jan Stuyck Lot Wens Archives in liquid times, recensie, 13.03: interview met Bas Geenen van Piazza META nummer 4, mei 2018, p. 40-41 dell’arte, onderzoek jongerenwerking in musea, KDG Antwerpen Zie ook hoofdstuk 13 – Publicaties 27.03: interview met Aaron Aerts, onderzoek aanbod blinden en slechtzienden, Interviewgesprekken (voor radio PXL Hasselt en televisie, geschreven pers, studenten, enz.) Gesprekken in het kader van de opstart CKV alsook in teken van een veldecologie Persberichten over M HKA worden wat betreft kunstenaarsarchieven gepubliceerd op https://www.muhka.be/nl/ press Evi Bert, Jan De Vree, Jan Stuyck 17.05: werkbezoek Vlaams Architectuur Bart De Baere (selectie) Instituut, Antwerpen 11.10: spreker live uitzending Pompidou 23.05: werkbezoek Studio Verdran Kopljar, (Klara) over drieluik Beuys-Byars- Antwerpen Broodthaers, leeszaal, M HKA, Antwerpen 30.05: gesprek met Jo Coucke, Antwerpen 07.06: werkbezoek Trampoline Gallery, Antwerpen 195 M HKA Jaarverslag 2018 16 Externe Waardering Antwerpen Antwerpen, Visit sectoroverleg 06.02: (Sanguine Barokjaar samenwerking van kader in persstrategie n.a.v. internationale kantoren buitenland met werkoverleg inhoudelijk –Brussel, Vlaanderen Toerisme 29.01: Els diversiteit rond AKO traject VanPiet Hecke regio de aangrenzende en België in organisaties experimentele voor bestemd LODGERS-programma, het van kader het in Antwerpen AIR met samenwerking Nav Haq –Revisited Swallows the Onderzoeksproject (via ensembles.org) ondersteuning 1970 Jaren Video Onderzoeksproject ICC Archief) + (via ensembles.org ondersteuning Bert Evi samenwerkingsverbanden nationale van hetkader in Opdracht (New York Joors Jan Kore met Yoors gesprek 07.12: over Estate Rademaekers Marcel Archief Werkbezoek 06.12: Mechelen Van Eeckhout, Willy Studio bezoek 04.12: Antwerpen Jacob Smits, de erven met gesprek 29.11: Antwerpen AMVK, Studio werkbezoek 29.11: 08.11: Mechelen Verheyen, Jef Estate bezoek 18.10, 07.11: 24.08, Antwerpen Verstockt, Mark Estate Bezoek 02.11: Bervoets, Hoeydonck, Van Paul Atelier werkbezoek 20.09: bibliotheekwerking), (archiefen Mu.zee werkbezoek 19.09: Antwerpen Tordoir, Narcisse Studio 17.09: werkbezoek Gent Svend Thomsen, Studio werkbezoek 06.09: Brussel België, van Kunst Hedendaagse voor Archief werkbezoek 21.08: Antwerpen Lambrecht, Jef Estate werkbezoek 01.08: Antwerpen Henderikse, Jan Studio werkbezoek 02.07: Bervoets Els 30.10: gesprek Antwerpen Ceuleers, Jan met gesprek 25.10: Turnhout de Warande, 17.10: werkbezoek Knokke Luc Peire, Stichting werkbezoek 05.10: Booischot Wynants, Wilfried Archief 02.10: werkbezoek Grandpré Largot, Serge werkbezoek 27.09: Antwerpen Luc Deleu, TOP.OFFICE – werkbezoek 21.12: 09.11, 21.09, omtrent Oosthoek Andreas Feij en Filip 13.11: gesprek Antwerpen Broek, Van Koen Den Studio werkbezoek 12.11: Brussel

Verhaegen Werkbezoek

/ het

Schaarbeek

Antwerpen (Frankrijk)

Bloedrood) archief

Wijnegem / Leuven Numen, Lumen BXL , ARGOS, Atelier /

Marlow Mortsel Els Dietvorst, Return of of Return Dietvorst, Els / Antwerpen)

Oostende , AP, Antwerpen Philippe / Paul Archief Moss, Antwerpen Van Snick,

weerklinkende daarin het en omschrijving, Enquiry and Context Art, “ opgericht. werd London in Lewis Mark kunstenaar en Esche Charles curator kunsttijdschrift internationale viermaandelijkse het van mede-uitgever M HKA AFTERALL Van (Piet Hecke)Madrid Team Meeting, Mediation 29 —30.11: Vree) De Warsaw (Jan Taskforce, Collection L’Internationale 05.11: Vankeirsbilck) Dieter publication, 1980s Long of The co-editor and Online L’Internationale BoD, Nav Haq Baere De (Bart Madrid Europes, Many Our meeting off kick 17 —19.09: Vree) De (Jan Madrid Sofia, Reina L’Internationale, conferentie 17 —19.09: http://glossary.mg-lj.si/ Zie Zie http://www.internationaleonline.org/ gehonoreerd. werden de aanvragen 18% van maar waarin programma een binnen hoog uitzonderlijk is Dat op 100. 95 van toe evaluatiescore een jury de kende project OME het Aan bemiddeling. experimentele en tentoonstellingen conferenties, van programma rijk een biedt en museumstrategie hedendaagse een ontwikkelt OME personeel. van uitwisseling transnationale en op publieksontwikkeling in zet en wordt geboren, Europa hedendaagse het wanneer 1989 post het 1990, de jaren van culturen artistieke op de Europese gericht is OME Ierland. in Design and of Art College Zweden het en in Academie de Valand zoals partners niet-museum andere en SALT partner geassocieerd met Stzuki, Museum en Galerija Van Moderna Abbe, MACBA, Sofia, Reina hoofdpartners internationale de met samen kader dit binnen werkt (OME)’. Europes Many ‘Our M HKA Het —2022 2018 project het voor de periode voor de museumconfederatie aan toegekend subsidie nieuwe een heeft Unie Europese De forum. online een en 21 publicaties, programma, 1 MA conferenties, 20 21 tentoonstellingen, 888.000 bezoekers, 1.250.000 op de teller met af programma het 2017 in sloot Internationale, De uitmaakt, deel M HKA waarvan museumconfederatie De personeel. van uitwisselingen en educatieplatform een forum, online een magazines, publicaties, symposia, tentoonstellingen, 1989 and 1848 of Legacy –The Art of Uses The programma vijfjarig het 2013 startte In L’INTERNATIONALE samenwerkingsverbanden internationale van kader het in Opdrachten 16.2 uit bestond (UoA). programma Het WERKOPDRACHTEN BUITENLANDSE

websitebezoekers,

/ of Group Editorial

Afterall de handzame ” luidt door 1999 in , dat

/ member A Journal of of A Journal enthousiasme voor onderzoek en bevraging 16.3 BEZOEK AAN sluit naadloos aan bij de kritische kunstvisie TOONAANGEVENDE die het M HKA sinds lange tijd aankleeft. KUNSTMANIFESTATIES EN V-A-C FOUNDATION TENTOONSTELLINGEN IN BINNEN- EN BUITENLAND Dankzij een structurele samenwerking (een zeer beperkte selectie met de V-A-C Foundation in Moskou, wordt opgenomen in dit die sinds 2009 Russische hedendaagse jaarverslag) kunst ondersteunt, bouwt het M HKA zijn ensemble kunstwerken uit de voormalige — Manifesta 12, Palermo Sovjet-Unie verder uit. — Marrakech Biennale — Berlin Biennial CLUB SOLO — Asia Pacific Triennial, Brisbane, Australia — AMVK, Fridericianum, Kassel In 2014 is het M HKA ingegaan op de vraag — Sanguine, Fondazione Prada, Milaan van het jonge kunstenaarsinitiatief ‘Club — Marcel Broodthaers. Poetry and Images, Solo’ tot samenwerking en met hen in de Garage Museum of Contemporary Art, toekomst een nieuw project te lanceren ter Moskou opvolging van het recent gesloten Lokaal 01 — opening Laure Prouvost in het Palais Breda. Deze nieuwe vorm van samenwerking de Tokyo, Paris, als onderdeel van het levert een bijzondere bijdrage voor alle voorbereidend traject naar aanleiding betrokken partijen, en in het bijzonder de van de tentoonstelling Laure Prouvost in inwoners van Breda en brede omstreken, M HKA voorjaar 2019. om collectiewerken van verschillende — tentoonstelling internationale topmusea te kunnen beleven — Antwerp Art Weekend in dialoog met nieuw en recent werk — Raoul De Keyser, S.M.A.K. van regionale kunstenaars. Dit initiatief — Schilders & Schrijvers – 50 jaar galerie wordt mede ondersteund door het Van De Zwarte Panter in Erfgoedbibliotheek Abbemuseum in Eindhoven. Hendrik — Conscience, Leon Van Assche in Art Zie hoofdstuk 11.2 Center Hugo Voeten (Herentals), … — Guy Mees, Kunsthalle Wien, Wenen CAHF — Joan Brossa, MACBA, Barcelona — Leon Van Essche, Voeten Art Center, 23.03: Collegagroep CAHF (Jan De Vree) Herentals — Wilfried Wynants Collectie Visuele Poëzie, Heist-Op-den-Berg — Guy Mees, Mu.Zee, Oostende, … 197 M HKA Jaarverslag 2018 16 Externe Waardering 2) (groep les 21.02: Nederlandse 2) (groep les Nederlandse 14.02: 2) (groep les 07.02: Nederlandse 2) (groep les Nederlandse 31.01: 2 (groep les Nederlandse 24.01: 2) (groep les 17.01: Nederlandse Shakir Reyadh 2018 Bell, Den in baliemedewerkers voor de Museumkaart omtrent opleiding 10.09: zaalploeg en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: Krols Renild Zellik. 1120 110, Researchpark Academy, bij Securitas bewakingsagent 7 van 20.11 de tentoonstellingszalen en auditorium het in kunstwerken met calamiteiten omtrent opleiding 30.05: Kestens Joris de tentoonstellingszalen en auditorium het in kunstwerken met calamiteiten omtrent opleiding 30.05: zaalploeg en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: Dirk Antwerpen Bell, Den in baliemedewerkers voor de Museumkaart omtrent opleiding 22.06: zaalploeg en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: Martine 16.4 K-rent, bij – Fuji kassa Brestonica opleiding 15.05: auditorium het in zaalploeg en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: boekhouding de van de kantoren in kassa de nieuwe omtrent Brestonica van opleiding 26.03: Aartselaar Protime, van ProTeam de kantoren in opleiding 30.01: Katrien 1) (groep les Nederlandse 07.03: 1) (groep les 28.02: Nederlandse 1) (groep les 21.02: Nederlandse 1) (groep les Nederlandse 14.02: 1) (groep les 07.02: Nederlandse 1) (groep les Nederlandse 31.01: 1) (groep les Nederlandse 24.01: 1) (groep les 17.01: Nederlandse Nessreen Opleidingen met calamiteiten omtrent opleiding 25.05: zaalploeg en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: Beyns Maya

kunstwerken

Antwerpen. Dumoulin

Wommelgem

DE INSTELLING BUITEN EN BINNEN LEERMOGELIJKHEDEN OPLEIDINGEN Batens

Delzenne

Abbashar u.30 tot 16

bijscholing u.:

Katrien Stockholm congres, CIMAM 02 —04.11: Antwerpen Kunsten, Schone voor Academie Koninklijke Tarenskeen, Bo and Stranders by Jaïr Moderated Eede. den Peter Van de Koning, Matthias Schrijver, De of ‘Atelier’: actors the Damiaan With of (numerable) drive. a time performance in space of free value 19.10: debate on the Moskou Mission, Antwerp 22 —25.04: Baere De Bart &colloquia symposia seminaries, workshops, studiedagen, aan Deelname storytelling. digital van vlak op werd ondersteunt landschap Europese het uit musea middelgrote en kleine met samen M HKA waarbij samenwerkingsproject educatief Europees een Mechelen, 2Traces, DEEL workshop —24.10: 22.10 museum. het buiten en in communicatie digitale strategische van vlak op werd ondersteunt landschap Europese het uit musea middelgrote en kleine met samen M HKA waarbij samenwerkingsproject educatief Europees een Denemarken, Aarhus 1Traces, DEEL workshop —26.09: 24.09 Verboven Madiken 2018 Bell, Den in baliemedewerkers voor de Museumkaart omtrent opleiding 10.09: zaalploeg. en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: Van Renterghem Lutgarde zaalploeg en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: Van Broeck Den Chris BXL Faro, registratie_waardering, documentatie_ subwerkgroep 20.11: BXL Faro, auteursrecht, en erfgoed cultureel gebruikersgroep 11.09: BXL Faro, Participatie, Digitale collegagroep 10.09: Keulen History, of Art |Department of Cologne University Market Art the Mapping symposium 22.06: Rotterdam –Van Beuningen, Boijmans 12.06: Bert Evi Tomorrow, Vilvoorde. Living wat nu?” in er, is veiligheid op wet de private nieuwe “De over G4S en Keure Die studiedag 01.02: met calamiteiten omtrent Opleiding 25.05: zaalploeg en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: Summerville Henk met calamiteiten omtrent Opleiding 25.05: zaalploeg en onthaalploeg de voltallige voor Barokjaar het rond opleiding 11.05: 2) (groep les Nederlandse 07.03: 2) (groep les 28.02: Nederlandse

kunstwerken kunstwerken Antwerpen

werkconferentie

Batens

ArtTube , Museum , 22.11: collegagroep Digitale Participatie: een Kaat Vannieuwenhuyse zaak van heel het museum (Saskia Scheltjens), 18 — 19.01: Remix, London Rubenianum, Antwerpen 20.03: Publiek Centraal, Gent 22.11 — 24.11: symposium Archiving 29.03: Collegagroep Digitale Participatie, the Unarchivable – Das Unarchivierbare Leuven archivieren, Kassel 24.04: Digital Marketing Uncovered, Kortrijk 06.12: workshop Scoremodel Digitale 07.05: Hoe creëer ik een autisme vriendelijk Duurzaamheid, VIAA, Gent museum, Gent 26.09: Kort en krachtig museumteksten Jente De Graef schrijven, Antwerpen 29.09: startdag Gidsenvergadering, 19 — 21.11: TRACES, Breda M HKA, Antwerpen 22.11: collegagroep Digitale Participatie, 08.11: Het groot onderhoud, Vlaams Antwerpen parlement, Brussel 04.12: Erfgoed en Immersieve Storytelling, 22.11: studiedag UitSalon, OPEK, Leuven Brussel

Jan De Vree Sarah van Hapert 02.03: deelname seminarie ‘Van Verzamelaars 12.06: conferentie “Young adult donors & new naar vorsers: collectiebeheer en onderzoek tech trends” door FAB- Fundraisers Alliance van erfgoedobjecten’ ter gelegenheid van de Belgium vzw, Brussel ontsluiting van de collectie Thijs (Faro / UA) 05.06: colloquium Archieven en Estates Piet Van Hecke (BOZAR, Brussel) 19.04: lezing & debat “Meer kleur in de kunst- 08.06: symposium 20 jaar NICC en cultuur(sector)?”, Universiteit Antwerpen 18.06: workshop Archiefzorg (M HKA) 04.07: workshop Unesco – aanbevelingen Madiken Verboven ICOM definitie (Faro, Brussel) 17 — 18.01: REMIX SUMMIT London 2018, een conferentie over digitale technologie in het Jan Stuyck cultuurlandschap 22.06: deelname internationale studiedag Mapping the Art Market, georganiseerd Els Verhaegen door het Departement ‘Art Market Studies’, 20.02: Stadsdebat: Ruimte voor Cultuur in Instituut Kunstgeschiedenis van de de stad, MAS, Antwerpen Universiteit van Keulen, Keulen, Duitsland 17.05: infosessie lancering Museumpas – 22.11 t.e.m. 24.11: deelname internationaal Koninklijke Bibliotheek Brussel symposium Archiving the Unarchivable – Das 29.05: internationale persvoorstelling Unarchivierbare archivieren, georganiseerd Antwerp Barok – Rubenianum, Antwerpen door Documenta Archiv. Documenta Halle, 18 — 20.06: Museum Next Conferentie, Kassel, Duitsland Londen

Dieter Vankeirsbilck Lot Wens 18.05: Practical Philanthropy across Europe 07.05: Vorming autismevriendelijk museum, 4th Annual KBFUS Alumni Huis van Alijn, Gent PPEConference, A new Need for Solidarity 07.06: Bijscholing Vertrouwenspersoon supervisie, Mensura, Zwijnaarde 19.06: Vorming Exclusief voor jongeren (public), De Bijloke, Gent 17 17 Organogram 201 M HKA Jaarverslag 2018 17 Organogram 26 25 7 6 11 12 15 24 23 22 5 10 9 8 14 13 Totaal 21 20 19 presentatie Totaal 17 18 4 -directiesecretariaat directie Totaal 3 2 1 16 Medewerker Medewerker Expert Medewerker Medewerker collectie Expert Erfgoedbewaker Medewerker Administratief Onderzoekscurator Administratief Medewerker Contentmanagement en Collectie Afdelingsverantwoordelijke Medewerker Teamcoach Medewerker Medewerker Senior Medewerker Medewerker Zuid Cinema Coördinator Coördinator Projectionist Medewerker vormgeving grafische Medewerker editing en pers Medewerker Technicus Werfleider Afdelingsverantwoordelijke Afdelingsverantwoordelijke Medewerker Zakelijk directeur artistiek en Algemeen

publiekswerking

curator contentmanagement

directeur

publiekszorg

fotoarchief bibliotheek beheer behoud onthaal onthaal productie reservaties bemiddeling programmering programmering digitale directiesecretariaat productie

medewerker medewerker

communicatie ondersteuning. en afdeling ABCD afdeling publiekswerking, presentatie, afdeling de afdeling namelijk afdelingen, zijn andere er nog vier en het directiesecretariaat Naast de cel directie oppersoneelsbestand 31 december 2017. het van wordt Deze vergeleken het M HKA. metbinnen de invulling op 31 dienst december 2018in verdeeld afdelingen over de verschillende personeelsleden overzicht een geeft het tabel van aantal Onderstaande

presentatie Cinema publiekswerking presentatie

commmunicatie

Zuid duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur bepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde 16,65 2017 3,05 16,7 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5 1,8 1,6 3 2 2 5 3 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 15,05 2018 3,05 15,2 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,6 0,9 0,9 0,5 0,5 1,8 3,5 1,6 1,5 0 3 3 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Verschil +0,4 +0,1 -0,5 -0,5 -1,6 -0,1 -1,5 -1,5 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Teksteditor onbepaalde duur 0,5 0,5 0 Consulent archieven onbepaalde duur 0 1 +1 Projectmedewerker FWO bepaalde duur 1 1 0

Totaal Collectie en Contentmanagement 8,1 9,1 +1 Medewerker IT onbepaalde duur 1 1 0 Medewerker facility onbepaalde duur 0 0,6 +0,6 Medewerker M HKAFE onbepaalde duur 1,5 1,5 0 Medewerker onderhoud onbepaalde duur 3 3 0 Boekhouder onbepaalde duur 2 2 0 Hulpboekhouder onbepaalde duur 1 1 0 Medewerker relatiebeheer en fondsenwerving onbepaalde duur 1 1 0 Medewerker evenementen en fondsenwerving onbepaalde duur 1 1 0 Medewerker HR onbepaalde duur 0,8 1,6 +0,8

Totaal ondersteuning 11,3 12,7 +1,4

2017 2018 Verschil Totaal directie + directiesecretariaat 3 3 0 Totaal presentatie 16,7 15,2 -1,5 Totaal publiekswerking 16,65 15,05 -1,6 Totaal Collectie en Contentmanagement 8,1 9,1 +1 Totaal ondersteuning 11,3 12,7 +1,4

Totaal personeelsbestand

In VTE 55,75 55,05 -0,7

Aantal 67 69 +2 18 18 Semi-vaste Medewerkers M HKA 205 M HKA Jaarverslag 2018 18 Semi-vaste Medewerkers M HKA M HKA Balie Bediende Zuid Cinema Balie Bediende Cinema Projectie Bediende Functie Bediende Totaal Bediende M HKAFE Bediende

Bibliotheek Host

Zuid 1.085

282 665 jan 20 56 62 - — — — 18.2 maand — — 18.1 2018 Totaal december november oktober september augustus juli juni mei april maart februari januari

1.062 662 241 feb 99 26 35 - 2018 in werkuren/maand/functie Aantal 1.966 2018 contracten in opgemaakte Aantal 113 2018 studenten in Aantal JOBSTUDENTEN wijk-werkuren maand per Aantal hethost museum. in van wijk-werkerDe voor werd de ingeschakeld functie het M HKA in werk. naar begeleiding volgt de dat maanden nieuwe een 12 stap in jaar.per Na maximaal Een wijk-werker week 630 per presteren uur 60 uur en max. mag max. dichtwerkomgeving bij huis. laagdrempelige een opdoen in tijdelijk werkervaring werkervaring werkzoekenden met gebrek een recente stelsel dit kunnen Via aan wijk-werken 2018 vervangt 1januari PWA-stelsel.Sinds het vroegere Wijk-werkersAantal 2018 in WIJK-WERK-MEDEWERKERS 1.106 642 mrt 254 110 63 37 - 1.147 677 257 123 apr 56 35 - 1.050 528 mei 274 130 56 63 - 1.701 1.150 226 287 jun 39 - - 2.190 1.704 202 197 jul 56 32 - 2.486 1.912 aug 167 167 211 29 - 1.478 296 954 172 sep 45 4 7 1.339 268 753 147 okt 64 33 75 1.026 1.512 238 nov 126 71 51 - 1.864 1.282 uren 108 195 154 dec 55 71 / maand 18.019 Totaal 11.956 3.004 1.704 688 468 577 91 60 48 28 28 42 56 43 43 45 47 21 7 — Aantal dagen jobstudenten/functie in 2018

Functie Totaal aantal dagen Bediende Balie M HKA 243 Bediende Balie Cinema Zuid 165 Bediende Projectie Cinema Zuid 13 Bediende M HKAFE 400 Bediende Host 1.708 Bediende Bibliotheek 98 Eindtotaal 2.628

18.3 ARTIKEL 60

Het OCMW Antwerpen geeft mensen uit kansengroepen een duwtje in de rug door hen werkervaringstrajecten aan te bieden in samenwerking met ondernemers of diverse organisaties. Zo kunnen ze ervaring opdoen en competenties opbouwen die ze nodig hebben om een job te vinden op de reguliere arbeidsmarkt. M HKA stelt al sinds enkele jaren, in samenwerking met het OCMW Antwerpen medewerkers onder dit statuut te werk.

— Aantal medewerkers onder statuut artikel 60 3 — Frequentie van tewerkstelling 38 u. per week gedurende 3 maanden 38 u. per week gedurende 4 maanden 38 u. per week gedurende 1 maand — Functie Host museum

18.4 VRIJWILLIGERS

— Aantal vrijwilligers in 2018: 47 Frequentie inzet vrijwilligers: Vrijwilligers zetten zich minimum 2 keer per maand in voor het M HKA of Cinema Zuid, variërend van enkele uren, een halve tot een hele dag.

— Vrijwilligerstaken: Vrijwilligers worden op diverse terreinen ingezet in de werking van het M HKA en Cinema Zuid. Voor de volgende taken werden vrijwilligers op regelmatige basis geëngageerd:

1. Ticket- en zaalcontrole In Cinema Zuid: 1 vrijwilliger per film ondersteund door de vaste baliemedewerker. De vrijwilligers staan in voor de ticketcontrole, ontvangst van bezoekers, controle zaal, start van de film en het openen van de deuren achteraf. — Frequentie activiteit: dagelijks (niet op maandag) — Frequentie inzet vrijwilliger: per persoon 2 tot 4 avonden per maand — Aantal uur: ongeveer 1.5 uur per dag of avond — Gemiddeld aantal vrijwilligers per maand: 15 (x 2 avonden) 207 M HKA Jaarverslag 2018 18 Semi-vaste Medewerkers M HKA 2. 5. — — — — b. — — — — 3. — — — — werdenjaarbasis uitgevoerd. 3keer op vaste routes door die vrijwilligers zijn Er viertal een vrijwilligers. wordt verspreid Antwerpen door onze en in ander promotiemateriaal M HKA het van hetHet drukwerk verdelen Zuid programmafolders, de Cinema van — — — mocht zijn. nodig de dit gids aan ondersteuning als en de receptie de achteraf voor begeleiding en fungeert hetin onthaal, staat 2018 In boeken. werden gegeven. er vrijwilliger 30 De rondleidingen kunnen vooraf dit online die bezoekers gegeven rondleidingen aan maand per worden keer twee Antwerpen de Biekorfstraat in aan het Panamarenkohuis In a. 2018. in gedaan op vrijwilligers Voor werd ook evenementen beroep diverse takenpakket met verschillend een 4. — — — — meerdat wegde uit niet bibliotheekwerking. te is denken Dit wordt door team, het en vast een trouw van archief. gedaan reorganisatie de computer, datagegevens invoeren in van artikels, van Het klasseren Evenementen Bibliotheek Promotieteam Panamarenkohuis 1 vrijwilligers: Aantal 4 tot vrijwilliger per uur: 8uur Aantal 1keer jaar per vrijwilliger: Frequentie inzet Frequentie: 1keer jaar per Museumnacht 2 vrijwilligers: Aantal 5uur uur: Aantal 1keer jaar per vrijwilliger: Frequentie inzet Frequentie: 1keer jaar per 2 vrijwilligers: aantal Gemiddeld route per 2uur uur: Aantal folderronde per 1a2vrijwilliger vrijwilliger: Frequentie inzet 1keer 4maanden per Frequentie activiteit: Folderverdeling rondleiding per 1vrijwilliger vrijwilligers: Aantal rondleiding per 3uur uur: Aantal Frequentie: 2keer maand per Art’s 8 week: per vrijwilligers aantal Gemiddeld 3tot uur: 7uur Aantal 1keer week per persoon per vrijwilliger: Frequentie inzet Frequentie: keer week 12 per

Birthday

19 19 Bedrijvenclub en sponsorwerving 211 M HKA Jaarverslag 2018 19 Bedrijvenclub en sponsorwerving interessepunten en kunstenaars. hun programma, over galeriehouders gaven toelichting een en elk Keteleer gastvrije De Gallery. (re)D Antwerpen: toonaangevende in twee galeries aan Galeriebezoek Gallery en Jef Geys. Broodthaers Marcel o.a. van zeer boeiend is en bevat topstukken privécollectie Ivo van Van de privécollectie Exclusief aan bezoek Vaerenbergh De Zoersel. in Antwerpen. in Fortgens Robbert Atelierbezoek aan aanwezig om kort een zelf woordje was te geven. uitleg kunstenares De Van doorheenRondleiding de Kerckhoven-tentoonstelling. Anne-Mie Universiteit voor studies, Joodse Antwerpen. Instituut i.s.m. de galeriehouder joodse Castelli. Leo Tob-lezingZesde Cohen-Solal Herman gegeven over door Dr. Annie Ronny 2018 Delrue. van editie is De voor toelichting. Het zeer een goede opkomst. was curator De Nav Haq aanwezig was Baere. De 2018 de door editie en toespraak een van Bart voorstelling met de Euraziaat’, gevolgd het M HKAFE door in de Nieuwjaarsreceptie ‘Joseph de –Groeten tentoonstelling de Beuys aan van Nieuwjaarsbezoek samen. vaak en de Vrienden het de van M HKA vielen Bedrijvenclub van activiteiten De 19.1 2019 datuit op in moet consistente een worden manier vormgegeven. werkte plan een het M HKA in de 2017Relatiebeheer slag eind die ging aan ondersteunt medewerker De de bedrijvenwerking. en Fondsenwerving Een medewerker vanuit het het van M HKA. M HKA Directeur Zakelijk Dieter Vankeirsbilck, en dhr. de Vrienden van het van M HKA, Bestuur van Dhr. Van Ernest Buynder, het van M HKA, de voorzitter Raad van Bestuur mevr. Yolandehet M HKA, Avontroodt, van de ondervoorzitter Raad van van Bestuur van Bode, De de voorzitter Raad van Herman dhr. uit bestaande met collega’s detot uit zakenwereld. kennismaking en forum een ontmoetingsplaats een en verwondering, inspiratie verbeelding, bron een van tot en toegang de hedendaagse kunst, bevoorrechteeen inkijk is. stimulans een komen, waarbij kan het artistieke en dynamiek tot dialoog een zakenmensen de bedrijfsleider, zijn met contacten collega- via met de hedendaagse kunst, omdat worden. geschikt de formule De is aangescherpt Bedrijvenclub van kan en datgerichtebestaat deze, manifestaties, van door het organiseren contact te in brengen. methet elkaar anderzijds museum gemakkelijker en enerzijds de en de bedrijfsleiders en managers kunstenaars de betrachting werd de 1993-1994 jaren opgericht in het vanuit van M HKA Bedrijvenclub De Donderdag 7juni 2018 Donderdag 2018 mei 24 Donderdag 2018 17 maart Zaterdag 2018 18 februari Zondag 2018 8februari Donderdag 2018 januari 14 Zondag ACTIVITEITEN wordt het verzekerd M HKA door binnen groep een werking De biedt en sponsors de Bedrijvenclub de leden, ereleden, partners Aan wederzijdse van belangstelling dat werd erEr basis een vanuit gegaan Zondag 17 juni 2018 en zaterdag 15 september 2018 Tweemaal een lezing over hedendaagse kunst en Barok, in het kader van de tentoonstelling Sanguine / Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque. De Vrienden van het M HKA en de Vrienden van het Middelheim konden gratis deelnemen. Beide lezingen vonden plaats in het M HKA.

Zondag 24 juni 2018 Rondleiding doorheen de tentoonstelling Sanguine / Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque.

Zondag 2 september 2018 Daguitstap naar museum Voorlinden en het Gemeentemuseum Den Haag. Hier bezochten de Vrienden van het M HKA de tentoonstelling van Wayne Thiebaud in museum Voorlinden en de tenstoontelling van Sam Samiee in het Gemeentemuseum. Dit laatste bezoek was in aanwezigheid van de galeriehouder van de Antwerpse galerie (re)D. Gallery waaraan de kunstenaar is verbonden.

Woensdag 19 september 2018 Boekvoorstelling Luster and Lucre van Otobong Nkanga, in aanwezigheid van de kunstenares zelf. ING bood achteraf een receptie aan. Otobong Nkanga signeerde ter plaatse haar boek voor iedere aanwezige Vriend van het M HKA.

Woensdag 17 oktober 2018 Documentaire over Alexander McQueen: McQueen in Cinema Zuid, voor de Vrienden van het M HKA en de Vrienden van het Modemuseum. De documentaire werd voorafgegaan door een korte inleiding door Katleen Derijcke van het Modemuseum.

Zondag 25 november 2018 Bezoek tentoonstelling Michaël de Kok in De Pont, in aanwezigheid van de kunstenaar zelf. Ook de tentoonstelling van kunstenares Ann Veronica Janssens en de vaste collectie waren die dag te zien zijn in De Pont. Na het bezoek werd er een drankje in het museumcafé aangeboden.

Dinsdag 18 december 2018 In het kader van The Third Paradise en Rebirth Day, een wereldwijde bezin- ning over de evolutie van de maatschappij, op en rond de kortste dag van het jaar, gelanceerd door Michelangelo Pistoletto, organiseerden de M HKA- vrienden, in samenwerking met de Kunstkamer van VOKA – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland, de lezing: ‘NOT JUST COLLECTIVE, BUT CONNECTIVE.’ door kunstenaar Nico Dockx. 213 M HKA Jaarverslag 2018 19 Bedrijvenclub en sponsorwerving de of projecten tentoonstellingen steunen, waarbij specifieke die zijnEr bedrijven 19.3 (€voor voor het 10.000 M HKAFE 10 jaar). drank op aankoop €1.000 van korting verder. jaarlijkse een in zich Dit vertaalt 2018Ook in loopt sponsorovereenkomst de met tienjarige Duvel Moortgat bleven. het van M HKA de /naturasponsor die verfsponsor 2018 verder, ookIn liep de met samenwerkingsovereenkomst Olifant De €2.500. van ter waarde 33 kamers, uit bestaat ruilovereenkomst Deze met Leopold Hotel start Antwerp. van de samenwerking 2018 ging juli In €36.950 van ter waarde excl. BTW. aangegaan, met jaar een Klara van sponsordeal werdEr structurele een excl. BTW. €32.000 van ter waarde met jaar een Morgen De van sponsordeal aangegaan, werdEr structurele een 2018In telde de 7leden, Bedrijvenclub waaronder 5naturasponsors. 3 Aantal: €6.000 2 Aantal: — €68.950 2 Aantal: — €2.700 — op ledenwerving. en evenementen. gebaseerd op bruikleen returnpakket een voor ruil jaar.een jaar, ondersteunt met per Het €10.000 in bedrijf het M HKA LLP Overy & en Allen Dit het geldt M HKA voor tussen samenwerking de duurzame van de Bedrijvenclub, werd de gewerkt aan focus gelegd actief opniet het uitwerken 2018 in is Er gedaald. is het de van M HKA Bedrijvenclub van Het ledenaantal 19.2 relatie een SPECIFIEKE Moortgat Duvel OlifantDe Hotel Antwerp Leopold Klara Morgen De Moortgat Olifant De Duvel en Hotel Antwerp, Leopold Sponsor Morgen De en Klara Media Verzekeringen Hiscox en Jurikwest LEDEN LEDENAANTAL structureel met verder, deze samenwerking 2018. In ging en voor dit nog minstens

Sponsor de Bedrijvenclub

plan, SPONSORING dewelke van in het 2019 M wordt HKA op geïmplementeerd, een secundaire plaats met het komt. oog

19.4 M HKART CIRCLE

De M HKArt Circle werd in 2014 opgestart, vanuit de bedoeling om verzamelaars en kunstliefhebbers in één groep samen te brengen.

De M HKArt Circle is een select gezelschap van kunstliefhebbers en kunstverzamelaars. Het aantal leden is beperkt en het lidmaatschap is enkel op uitnodiging. Minstens drie maal per jaar wordt voor de leden een exclusief kunstevenement georganiseerd, waaronder ten minste een buitenlandse reis. Unieke kunstontmoetingen staan centraal en er worden uitzonderlijke contacten gelegd met inspirerende mensen op prestigieuze locaties. De leden komen in nauw contact met hedendaagse kunst en kunstenaars in binnen- en buitenland. Daarnaast biedt dit gezelschap ook de gelegenheid om ideeën uit te wisselen, passie voor kunst te delen, unieke collecties te ontdekken, netwerk uit te breiden, potentiële samenwerkingen vorm te geven of contacten te leggen. De M HKArt Circle heeft een uitermate participatief karakter. De leden hebben inspraak in de komende activiteiten en de koers die de groep zal volgen. De inbreng van de leden kan inspirerend werken voor de ontwikkeling van de visie rond Vlaamse hedendaagse kunstinstellingen.

De M HKArt Circle richt zich initieel op een beperkt gezelschap, met een jaarpremie van € 2.500, met in ruil daarvoor de mogelijkheid tot deelname aan drie exclusieve evenementen. Deze morele en financiële steun zorgt ervoor dat het M HKA zijn missie als museum verder kan uitbouwen. De groep levert een substantiële bijdrage aan de werking van het museum. De uitstraling die de instelling daardoor krijgt, maakt het mogelijk om educatieve projecten uit te bouwen, bijzondere kunstaankopen te realiseren, onderzoekstrajecten op te zetten, fragiele kunstwerken optimaal te restaureren.

De werking wordt binnen het M HKA verzekerd door een groep bestaande uit Dhr. Herman De Bode (Voorzitter van de Raad van Bestuur van het M HKA), Mevr. Yolande Avontroodt (Ondervoorzitter van de Raad van Bestuur van het M HKA en voorzitter van de M HKArt Circle), Dhr. Dieter Vankeirsbilck (Zakelijk Directeur van het M HKA), Dhr. Frederic Diependaele (Medewerker Relatiebeheer en Fondsenwerving) en Mevr. Sarah van Hapert (Medewerker Evenementen en Sponsoring). Deze groep wil de werking van de M HKArt Circle activeren en optimaliseren.

In 2018 telde de M HKArt Circle 26 betalende duo’s. Het is de bedoeling dat deze groep zich in de toekomst nog verder uitbreidt.

ACTIVITEITEN IN 2018 Zondag 14 januari 2018 De leden van de M HKArt Circle werden uitgenodigd op het nieuwjaarsbezoek aan de tentoonstelling ‘Joseph Beuys – Groeten van de Euraziaat’, van de Vrienden van het M HKA. Na het bezoek was er een nieuwjaarsreceptie in het M HKAFE met de voorstelling van de editie 2018 en een toespraak door Bart De Baere. De editie 2018 is van Ronny Delrue.

Zaterdag 24 maart 2018 Een bezoek aan de privé collectie van de heer en mevrouw Johan en Ann Willemen.

Vrijdag 20 april 2018 In aanwezigheid van de kunstenares Anne-Mie Van Kerckhoven, kregen de leden van de M HKArt Circle een rondleiding in de tentoonstelling AMVK. Aansluitend was er een receptie op het dakterras van het M HKA 215 M HKA Jaarverslag 2018 19 Bedrijvenclub en sponsorwerving selecteerden. 40 kunstenaars meer dan Croux Van en Erik Laethem Annemie om 11 ding het d’Aspremont-Lynden Kasteel te Oud-Rekem (Lanaken) voor rondlei een de leden waren welkom in dr. Guy Hendrickx lid Circle Art van initiatief Op Goossenaerts. ten huize met food &drinks voor afterparty een nodigde iedereen Jorden uit nadien lid Goossenaerts Circle Art Middelheim. voor uitgenodigd Verheyen het Robin Circle optreden van Jazz tijdens Quartet Heylen werden de leden Anna de M HKArt lid van Circle Art van initiatief Op Rocca de Piccola. Casa in de Piro Marquis St en James van Cavalier Spazju Kreattiv van Azzopardi en Daniël consulent, kunstverzamelaar een Abela, ontmoetten deelnemers deDe heer Joe Philippe en Senglea. Marsaxlokk Valletta, Fisheries” in “the Exhibition”, Forensic “The Oceanographyalsook Forensic and Architecture St Fort Elmo in Shiota Chiharu van de tentoonstelling Floriana, in Exhibition Pace Art Contemporary Space, door of met MICAS Alexandra ontvangst Blitz het Parlementsgebouw Art Contemporary kathedraal, en het Attard Norbert de door aan de bezoek een Valletta met stad, wandeling een Museum, Natural en het St met Pauls Grotto en zijnMuseum, de catacomben, kathedraal Mdina Wignacourt Qim, bestond Hagar Malta aan bezoek een uit naar reis De Bushwick/Brooklyn). mogelijkheden in keuze aan ruime en een Chelsea in e.a. Kabakov, (DavidIlya Gallery Zwirner en kunstgalerijen & Eleanor Cayre), &Oliver Frankel, Carole Server Emilia aan studiebezoek een Rohatyn, Greenberg ofMuseum (Jeanne Art), 3privécollecties bezoeken aan The Metropolitan Art, of Museum American Whitney Museum, Brooklyn musea (New tours’ ‘guided in van Museum, mix een werdEr naar gestreefd op Kunst de Campus). deerevoorzitter Commissie van Universiteit Van Antwerpen) Ernest en dhr. Buynder (erevoorzitter en M HKA Van Poeck (emeritus Bestuur gewoon van en erevoorzitter hoogleraar Raad André dhr. lid Circle Art van op uitnodiging de Universiteit Antwerpen, 1/7 to Museum scale van op de de tentoonstelling stadscampus aan Bezoek Hool-Vuylsteke. de Van heer van Leopold en mevrouw en Mia de privécollectie aan Een bezoek voor boek iederesigneerde ter plaatse haar aanwezige. Otobong achteraf Nkanga bood receptie een aan. ING zelf. de kunstenares aanwezigheid in Otobong van Luster Lucre van and Nkanga, voorstelling voor uit de Circle boek nodigde de Vrienden M HKArt De het van M HKA door de Vrienden het van M HKA. Luc /Bloedrood. Tuymans on Baroque, doorheen Sanguine de tentoonstelling werden Circle op uitgenodigd de rondleiding leden deDe M HKArt van Zaterdag 15 september 2018 15 september Zaterdag 2018 augustus 11 Zaterdag ANDERE naar Malta kunstreis 2018: november 11 zondag Woensdag 7 t.e.m. York naar New juni 10 kunstreis zondag 2018: 5t.e.m. Dinsdag KUNSTREIZEN 2018 13 december Donderdag 2018 oktober 11 Donderdag 2018 Woensdag september 19 juni 2018 24 Zondag curatoren doorheen u. waarvoor het ‘Scene-Unseen’ kunstproject

EVENEMENTEN - -

20 20 Nocturnes en verhuur accommodatie Het M HKA biedt de mogelijkheid aan bedrijven, organisaties en particulieren om (private) nocturnes, evenementen en workshops in te richten, buiten de normale openingsuren van het museum. Een nocturne omvat een (geleid) museumbezoek met gebruik van de inkomhal en balie voor ontvangst van de genodigden en mogelijkheid tot aanbieden van een receptie en/of catering. Beschikbare museumruimtes kunnen worden afgehuurd voor het organiseren van workshops, personeelsdagen, brainstorms, colloquia en dergelijke. Anders dan bij nocturnes zijn de niet-afgehuurde museumruimtes in een dergelijk geval afgesloten. Bovendien worden steeds meer programma’s op maat uitgewerkt.

— Verhuur accommodatie in 2004: € 8.837,80 — Verhuur accommodatie in 2005: € 17.836,80 — Verhuur accommodatie in 2006: € 33.629,05 — Verhuur accommodatie in 2007: € 31,005,14 — Verhuur accommodatie in 2008: € 40.054,06 — Verhuur accommodatie in 2009: € 3.118,00 (sluiting M HKA) — Verhuur accommodatie in 2010: € 20.629,30 — Verhuur accommodatie in 2011: € 44.955,84 — Verhuur accommodatie in 2012: € 45.629,29 — Verhuur accommodatie in 2013: € 66.582,29 — Verhuur accommodatie in 2014: € 82.202,77

Nocturnes en verhuur en verhuur Nocturnes accommodatie — Verhuur accommodatie in 2015: € 101.909,80 — Verhuur accommodatie in 2016: € 40.268,11 20 — Verhuur accommodatie in 2017: € 58.002,29 — Verhuur accommodatie in 2018: € 59 624,77

Er is een zeer lichte stijging in de omzet van 2018. De nieuwe inkomhal zorgde voor een aantal nocturnes, in de toekomst zal er meer ingezet worden op de verhuurmogelijkheid van de inkomhal. Daarnaast wordt het dakterras verhuurd, binnen de nieuwe veiligheidsvoorwaarden.

Verhuur accommodatie in 2018:

M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema marenko Nr. Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid huis 1 27/01/2018 Alzheimer Nieuwjaars- M HKAFE + 4.056,10 € 90 Liga bijeenkomst expozalen 2 30/01/2018 IKEA Workshop + Auditorium + 7.052,00 € 28 teambuilding M HKAFE + expozalen 2 31/01/2018 IKEA Workshop Auditorium + 28 M HKAFE 3 06/02/2018 Stichting Screening Grote zaal 2 762,30 € Kortingstarief 140 Auschwitz van de film Cinema Zuid non-profit “ILLEGAL” 4 15/02/2018 FOMU Interactieve M HKAFE + 234,50 € 16 rondleiding + expozalen hapje/drankje M HKAFE 5 19/02/2018 Cultuur- Workshops M HKAFE + 2.434,00 € 60 connect in het kader leeszaal + van DigIT Up³ auditorium 6 11/04/2018 Hiscox & Ontvangst M HKAFE + 615,25 € Relatietarief 30 AdvAnt M HKAFE + expozalen rondleiding AMVK

219 M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema marenko Nr. Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid huis 7 20/04/2018 Stad Workshop Auditorium 618,50 € 19 Antwerpen 8 21/04/2018 Markant Bezoek Panamarenko- 260,00 € 13 Best Pittig Panamarenko- huis huis 9 21/04/2018 Trouwreceptie Ontvangst Expozalen + 7.577,70 € 84 Embrechts leeszaal + M HKAFE rondleiding AMVK + receptie M HKAFE 10 25/04/2018 Antwerp Award winning Grote zaal 2 1.028,50 € 147 Powered by designers Cinema Zuid Creatives 11 08/05/2018 Zeno X Gallery Bezoek M HKAFE + 899,85 € Relatietarief 35 tentoonstelling expozalen AMVK 12 18/05/2018 B-magic Workshop Auditorium + 2.523,88 € Relatietarief 56 M HKAFE 13 22/05/2018 Youlia Zaneva Vertoning Grote zaal 2 1.119,25 € 80 kortfilm Cinema Zuid 14 05/06/2018 Kind & Gezin Workshop M HKAFE + 487,69 € 37 met lunch auditorium + en bezoek expozalen tentoonstelling 15 05/06/2018 AXI Personeelsfeest Expozalen 6.525,00 € 100 in de leeszaal + bezoek Sanguine met gidsen op zaal 16 07/06/2018 Handels- Rondleidingen Expozalen + 4.597,25 € 95 rechtbanken Sanguine + M HKAFE Antwerpen receptie in het M HKAFE 17 09/06/2018 Claudia Lunch in M HKAFE 1.142,60 € 29 Lauenstein – het M HKAFE All About Benelux 18 14/06/2018 Stad Vrij bezoek Barok Expozalen + 549,50 € Relatietarief 50 Antwerpen tentoonstelling + M HKAFE receptie M HKAFE 19 18/06/2018 Archiefbank Symposium Auditorium + 363,50 € 52 Vlaanderen Kunstarchieven M HKAFE vzw Vlaanderen 20 19/06/2018 Universiteit 2 x lunch M HKAFE 395,20 € 19 + Antwerpen Lodgers 20/06/2018 21 28/06/2018 Ludion Boekpresentatie Auditorium + 384,50 € Relatietarief 66 Luc Tuymans M HKAFE 22 30/06/2018 Nico Krols Filmvertoning Kleine zaal 1 635,25 € 50 Memento Cinema Zuid 23 08/09/2018 Koenraad Rondleiding + Expozalen + 3.086,05 € Korting op 21 Haesbrouck diner M HKAFE huur, omwille van catering afname 24 11/09/2018 Play Out! Filmvertoning Grote zaal 2 1.028,50 € 147 HAVEN Cinema Zuid 25 15/09/2018 Leo Van de Lunch en M HKAFE + 702,00 € 24 Mosselaer rondleiding expozalen M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema marenko Nr. Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid huis 26 19/09/2018 Leopold Hotel Workshop + M HKAFE + 280,40 € Huur = return 10 lunch auditorium sponsoring, wel terugbeta- ling catering 27 22/09- MAC21 Event voor Scheldeterras 3.897,25 € Korting huur 47 24/09/2018 Gin Maré omwille van annulatie 2017 28 12/10/2018 Anet van Lezing M HKAFE + 792,50 € 33 Haaster auditorium 29 14/10/2018 Miraflor Event voor Dakterras Gratis Kleinschalig 60 Gin Maré en vervolg event 22/09 30 15/11/2018 Nel Van Daele Receptie M HKAFE 160,63 € Factuur 1/3 van 25 totaal bedrag 31 15/11/2018 Céline Receptie M HKAFE 160,63 € Factuur 1/3 van Bimbenet totaal bedrag 32 15/11/2018 Carlo Cardone Receptie M HKAFE 160,63 € Factuur 1/3 van totaal bedrag 33 25/11/2018 Integration Recepte M HKAFE 397,20 € 36 BVBA verjaardag Katrien Boeckx 34 29/11/2018 VOV Receptie voor M HKAFE 310,40 € 21 VOV lerend netwerk 35 12/12/2018 Kunstacademie Teambuilding + M HKAFE + 1.169,80 € 15 Oostende rondleiding auditorium 36 12/12/2018 Academie Teambuilding + M HKAFE 531,00 € 8 Westerlo rondleiding 37 13/12/2018 Moore Opleiding M HKAFE + 1.062,20 € 35 Stephens auditorium 38 13/12/2018 Antea Group Rondleiding + M HKAFE + 189,41 € 32 lightpainting expozalen 39 2018 Amarant Lessen in 2018 Auditorium 1433,85 € 1.297 TOTAAL 59.624,77 € 564 1.994 564 13

221

21 21 Vrienden van het M HKA vzw 225 M HKA Jaarverslag 2018 21 Vrienden van het M HKA vzw Universiteit voor studies, Joodse Antwerpen. Instituut i.s.m. de galeriehouder joodse Castelli. Leo Tob-lezingZesde Cohen-Solal Herman gegeven over door Dr. Annie Ronny 2018 Delrue. van editie is De toelichting. Het zeer een goede opkomst. was curator De Nav Haq aanwezig was voor 2018 de editie en toespraak. een van de voorstelling met de Euraziaat’, gevolgd het M HKAFE door in de Nieuwjaarsreceptie ‘Joseph de –Groeten tentoonstelling Beuys aan van Nieuwjaarsbezoek ook uitgenodigd. de het leden de van M HKA Bedrijvenclub van het Op merendeel de werden activiteiten van georganiseerd. activiteiten Voor de werden leden de Vrienden van de volgende het van M HKA TobMevr. Emmy en Dhr. Theo Vervliet. Dhr. Peter Surmont, Kinsbergen, Deshayes, Mevr. Suzon Ingber, Mevr. Gerrie Mevr. Veerle Broeckx, Mevr. Thérèse Mevr. Katrien Claessens, Borms, Dhr. Luc Wauters, ondervoorzitter, Mevr. Yolande Avontroodt, Dhr. Walter 2018 van zetelen Dhr. Van Bestuur Ernest van de Raad In Buynder, voorzitter, Poma Dhr. Karel Dhr. en Dhr. Calewaert, Jan Van Marcel Jole. Verswijver, Mevr. Marthe Mevr. Monique Radart-Lambin, Dhr. Verhelst, Dhr. Sylvain PauleDhr. Boeck, Mis, De Marcel Dhr. Dhr. Keirsmaekers, Machiels, Lorie, Jean Marcel Mevr. Anneiles Dhr. Harroy, Marcel Dhr. Jeurissen, Maurice Dhr. Dierckx, Marcel Graeve, Dhr. De Campo, Georges Mevr. Carine Bataille, Mevr. Claire Volgende personen 2018 zijn de meer Algemene Vergadering: van in geen lid (ereondervoorzitster). Ceusters Tob,Mevr. Emmy Van en Mevr. Ingrid Goethem Mevr. Carine Lowet Paulus,Dhr. de Dhr. Jean-Pierre Wotrenge, Luc Rochtus, Dhr. Camille Gillion-Crowet, Clercq, Baron De Dhr. Muynck, Dhr. Johan De Geert Dhr. Theo Vervliet, Dhr. Luc Wauters,ondervoorzitter, Arts, Dhr. Frank Lievemont, Dhr. Robert Dhr. Peter Kinsbergen, Surmont, Mevr. Gerrie Mevr. Veerle Mevr. Thérèse Claessens, Deshayes, Mevr. Suzon Ingber, Dhr. Yoeri Vanlangendonck, Mevr. Yolande Avontroodt, Dhr. Walter Borms, Vanderbiesen, Raemdonck, Dhr. Bart Alaerts, Dhr. Adriaan Mevr. Caroline Verbeeck, Dhr. Eric Putte, Vervoordt, Dhr. Axel Dhr. Ivo Van Vaerenbergh, Van Dhr. Eric Dhr. Eugène Bogaert, Broeckx, Van De Mevr. Katharina Wever, De Mevr. Caroline Daled, Dhr. Herman Dhr. Walter Wilde, De de Algemene VergaderingIn 2018 van zetelen Dhr. Van Ernest Buynder, 25 27 september november 2018 2018.dinsdag en dinsdag 29 mei 2018, 2018, dinsdag 27 maart 2018, dinsdag 30 januari dinsdag 2018 vonden vergaderingen Deze in 5keer bij elkaar. plaats op M HKA de Vrienden van het van Bestuur van de Raad kwam vlak, organisatorisch en op financieel het teOm treffen beleid te uit stippelen en beslissingen Donderdag 8 februari 2018 8februari Donderdag 2018 januari 14 Zondag ACTIVITEITEN sfeer. werden vergaderingen Deze door gekenmerkt constructieve een Algemene VergaderingDe 29 mei vond 2018. plaats op dinsdag VERGADERING ALGEMENE EN VAN BESTUUR RAAD

Zondag 18 februari 2018 Rondleiding doorheen de Anne-Mie Van Kerckhoven-tentoonstelling.

De kunstenares was zelf aanwezig om een kort woordje uitleg te geven.

Zaterdag 17 maart 2018 Atelierbezoek aan Robbert Fortgens in Antwerpen

Donderdag 24 mei 2018 Exclusief bezoek aan de privécollectie van Ivo Van Vaerenbergh in Zoersel. De privécollectie is zeer boeiend en bevat topstukken van o.a. Marcel Broodthaers en Jef Geys.

Donderdag 7 juni 2018 Galeriebezoek aan twee toonaangevende galeries in Antwerpen: (re)D Gallery en Keteleer Gallery. De gastvrije galeriehouders gaven elk een toelichting over hun programma, interessepunten en kunstenaars.

Zondag 17 juni 2018 Bring a Friend. De bedoeling van deze manifestatie is om nieuwe leden te werven.

Zondag 17 juni 2018 en zaterdag 15 september 2018 Tweemaal een lezing over hedendaagse kunst en Barok, in het kader van de tentoonstelling Sanguine / Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque. De Vrienden van het M HKA en de Vrienden van het Middelheim konden gratis deelnemen. Beide lezingen vonden plaats in het M HKA.

Zondag 24 juni 2018 Rondleiding doorheen de tentoonstelling Sanguine / Bloedrood. Luc Tuymans on Baroque.

Zaterdag 25 augustus 2018 Bring a Friend. De bedoeling van deze manifestatie is om nieuwe leden te werven.

Zaterdag 22 september 2018 Grammofoonplaat voorstelling van Jan Hendrikse en Alexandra Phillips in het M HKAFE, in aanwezigheid van beide kunstenaars. De grammofoonplaat werd geïntroduceerd door Dr. Stefan Wouters, daarna werd de plaat afgespeeld en vervolgens gaf Alexandra Philips meer toelichting bij de creatie. De aanwezige Vrienden van het M HKA konden de plaat aankopen en ter plaatse laten signeren. 227 M HKA Jaarverslag 2018 21 Vrienden van het M HKA vzw LEDEN TOTAAL TOTAAL 2007 € 650 -promotor vanaf 2015 vanaf lid -steunend € 190 2007 vanaf lid € 185 -steunend lidmaatschap -opwaardering € 160 lidmaatschap € 155 -opwaardering lidmaatschap -opwaardering € 140 2007 vanaf -individueel € 30 2015 >senior/junior -individueel € 30 2007 >senior/junior € 25 -individueel 2017 -26 jaar € 10 -Junior lidmaatschap € 135 -opwaardering 2015 vanaf € 55-gezinsformule 2007 vanaf € 50 -gezinsformule 2015 vanaf € 35 -individueel &Cie Stevens € 35 -gezinsformule LEDENAANTAL GRATIS

OPBRENGSTEN 20.420 Nico Dockx. door kunstenaar CONNECTIVE.’ BUT Koophandel Antwerpen-Waasland, COLLECTIVE, ‘NOT JUST de lezing: VOKA van van –Kamer met samenwerking de Kunstkamer in vrienden, het jaar, de M HKA- gelanceerd door Pistoletto, Michelangelo organiseerden over de evolutie de maatschappij, van opbezinning en rond de van dag kortste Day, en Rebirth wereldwijde een Paradise het The kaderIn van Third het aangeboden. museumcafé in werdbezoek er drankje een te dag Pont. zien De die zijn waren en in de Na vaste collectie hetJanssens Veronica Ann kunstenares van Ook de tentoonstelling zelf. de kunstenaar de Michaël Kok Pont, De aanwezigheid tentoonstelling Bezoek in in van hetDerijcke van Modemuseum door Katleen werd door voorafgegaan korte een inleiding documentaire ende de Vrienden Vrienden het het van M HKA van Modemuseum. De Zuid, voor Cinema in McQueen over McQueen: Alexander Documentaire Vaast Grafiek van 350 Colson, waarde: euro — — schonken de Vrienden volgendeDe het van M HKA kunstwerken: Koen den van Broek. van editie de van 2016 In kende omwille groei een dit intrek. €190 minder schap van het is lidmaat Daarnaast leden afhaakten. zorgdeervoor dat verschillende er wordt maar verbetert, veronderstelt de museumpas van dat de introductie opvolging is administratieve De 2018 gedaald. in lichtjes is Het ledenaantal 2010 330 105 110 37 71 2 5

LEDENAANTAL 2018 18 december Dinsdag 2018 november 25 Zondag 2018 Woensdag 17 oktober €55waarde: (1 multiple (100 =5.500 euro) ex V.v.G.Ronny Delrue 2017, 1/100, revisited, Memory editie M HKA HET AAN SCHENKINGEN 21.765 2011 379 131 89 40 97 17 3

1 1 21.815 2012 375 145 116 67 43 2

1 1 25.195 2013 385 134 114 49 81 6

1 1 25.605 2014 408 107 154 94 51 4 1 1 27.165 2015 388 100 69 42 65 30 47 17 13 4 1 32.950 2016 399 104 124 88 66 2 3 3 7 1 1 23.965 2017 324 101 62 57 91 8 4 1 22.225 - 2018 319 115 68 48 81 2 2 3 — Ronny Delrue V.v.G, Memory revisited, 2017, origineel, (dit is het origineel waar de multiple is op gebaseerd, ik heb geen prijs hiervoor gekregen) — Dirk Vander Eecken – Disconditions, waarde: 180 euro — Jan Hendrikse – SPAM, 2008, waarde: 150 euro — OOGST magazines 2016 (vol. 5, 6, 7, 8) met multipes, waarde: 1.500 euro — OOGST magazines 2017 (vol. 9, 10, 11, 12) met multiples, waarde: 850 euro — Nico Dockx en Dennis Tyfus, We know this sounds quite ridiculous, but we just follow the lines, 2018, waarde: 730 euro — Alexandra Phillips en Jan Hendrikse – You, I (2018), platenspeler met grammofoonplaat, waarde: 500 euro 22 22 Fotocredits 231 M HKA Jaarverslag 2018 22 Fotocredits 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Foto’s fotoTentoonstelling – The Perfect Byars M HKA Kiss, James Lee Two in and aHat Dress Mask de Wide van Byars, met Space White Lee James re-enactment Gallery, de tentoonstelling in de Vrienden van het van M HKA vernissage VIP Van Kerckhoven, Anne-Mie foto M HKA Tentoonstelling AMVK, fotoBaroque, M HKA Luc Tuymans on Persmoment, Sanguine/Bloedrood. tentoonstelling Luc Tuymans on foto Baroque, M HKA Sanguine/Bloedrood. tentoonstelling Vrijwilligersrondleiding, fotoTentoonstelling – The Perfect Byars M HKA Kiss, James Lee foto Lores Román Cortés Joaquín Nickand Aikens of L’Internationale, presentatie Sofia, Museo Nav Reine Visibility Haq Zuid gesprek Steverlynck met Cinema Sam in de Brothers, Quay Tube, screenshot Art https://www.arttube.nl/musea, foto M HKA M HKA, Publicaties foto Goots Bram Bosmans, Kasper van verjaardagstaart Birthday, Art’s foto M HKA démesure àla mesure la De Middelgate Muros, Orlan, Geel, Extra Lezy, Lezy, foto dagelijkse De Bert INBOX, M HKA foto M HKA en CCQO, KCA, KDG met samenwerking KASKA, ARIA, #14 LODGERS foto M HKA Cevdet –AAAAA, Erek SITU: IN foto M HKA. wait you for Iwill forever, Thea it If takes Gevdatze, Aankoop foto MHKA Luc Tuymans on Baroque, Tentoonstelling, Sanguine/Bloedrood. foto Goots Bram – The Perfect Byars Kiss, James Lee tentoonstelling Opening David Claerbout, Olympia Aankoop Luc Tuymans on foto Baroque, M HKA Sanguine/Bloedrood. Personeelsrondleiding, tentoonstelling 17.8.2018 online Standaard De screenshot van #PKP18ART, op Kunst de wei Pukkelpop, ARTtube, van Thank, Think 23.2.2018 NWS, VRT screenshot van Antwerpen, Hof in Beroep verhuist van naar M HKA foto – The Perfect Byars Kiss, M HKA James2018, Lee tentoonstelling Yola M HKA of the Roof the Minatchy, on Rose and Byars the Lee James foto 1969, , performance M HKA , 2016, foto M HKA , 2012, , 2012, ,