KRA 23 MBC.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Krakowski Rocznik Archiwalny XXIII THE NATIONAL ARCHIVE IN KRAKOW Krakow Archives Annual XXIII KRAKOW 2017 ARCHIWUM NARODOWE W KRAKOWIE Krakowski Rocznik Archiwalny XXIII KRAKÓW 2017 Rada Naukowa Iwona Drąg-Korga, Marek Ďurčanský, Krystyna Jelonek-Litewka, Maria Kocójowa, Bożena Lesiak-Przybył, Grażyna Lichończak-Nurek, Rita Majkowska, Krzysztof Ożóg, Zenon Piech, Janina Stoksik Redaktor Naczelny Kamila Follprecht Sekretarz Naukowy Aldona Warzecha Recenzenci Adam Górski Józef Marecki Małgorzata Międzobrodzka Zdzisław Noga Mieczysław Rokosz Łukasz Tomasz Sroka Marcin Starzyński Janina Stoksik Copyright by Archiwum Narodowe w Krakowie Wydawnictwo zostało dofinansowane przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Wydanie I, Kraków 2017 (druk 2018) Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa Adres redakcji Archiwum Narodowe w Krakowie 30-960 Kraków, ul. Sienna 16 Tel. +48 (12) 422-40-94 wew. 13 lub 21 e-mail: [email protected] www.kra.ank.gov.pl KRAKOWSKI ROCZNIK ARChiwalny TOM 23, 2017 SPIS TREŚCI A RT Y K U Ł Y . 9 Maciej Ziemierski, Losy Adama Toryaniego (po 6 marca 1701–1756/57), syna rajcy krakowskiego Franciszka Toryaniego, w świetle jego testamentu i pośmiertnego inwentarza . 11 Ewa Danowska, Jak powstawał Kopiec Kościuszki w Krakowie – jego dzieje w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej . 45 Mateusz Mataniak, Monopol solny w Wolnym Mieście Krakowie (1815–1846). Organizacja i zakres kompetencji Straży Solnej Wolnego Miasta Krakowa . 65 Marcin Starzyński, Malarz życia miejskiego – Jan Ptaśnik (1876–1930). U genezy studiów nad patrycjatem krakowskim . 101 Wojciech Jaworski, Centrale syjonistyczne w Krakowie (1919–1939) . 135 M AT E R I A Ł Y Ź R Ó D Ł O W E . 159 Stanisław Ludwik Krowicki, Rzekomy list księcia biskupa krakowskiego Kajetana Ignacego Sołtyka „z niewoli moskiewskiej” do Senatu i polskiego rządu . 161 Bożena Lesiak-Przybył, Wielka wojna w „Dzienniku” Aleksandry Czechówny (część IV: 1 stycznia – 29 grudnia 1917 r.) . 181 Z Z A G A D N I E Ń A R C H I W I S T Y K I . 217 Grażyna Spyrka, Organizacja przejmowania materiałów archiwalnych w Centrali Archiwum Narodowego w Krakowie w okresie od 2012 do czerwca 2016 r. 219 Karolina Zięba, Dokumentacja osobowo-płacowa do celów emerytalnych. Wskazówki dotyczące poszukiwań . 231 R E C E N Z J E I O M Ó W I E N I A . 245 Plechów. Historia majątku ziemskiego, pod red. Waldemara Bukowskiego, ss. 464, Kraków 2016, Wydawnictwo Societas Vistulana (Sebastian Stańczyk) . 247 6 Spis treści K R O N I K A . 251 Sprawozdanie ze stanu realizacji inwestycji budowy nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie za 2017 r. (Paweł Ząbczyński) . 253 „...Z pożółkłych tomów archiwalnych... wyczarować przeszłość królewskiego miasta...”. Obchody jubileuszu 130. rocznicy powstania Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa (1887–1952). Sprawozdanie z realizacji projektu popularyzatorskiego (Lilianna Pochwalska) . 256 „Kraków z widokiem na Wisłę” – wystawa plenerowa na krakowskich Plantach (Karolina Gołąb-Malowicka, Małgorzata Klimas, Lidia Kowarsch) . 259 „Krakowskie ślady Marszałka Józefa Piłsudskiego. 150. rocznica urodzin” – wystawa w Bibliotece Głównej Akademii Górniczo-hutniczej w Krakowie, współorganizowana przez Archiwum Narodowe w Krakowie (Lilianna Pochwalska, hieronim Sieński) . 260 Sprawozdanie z Forum Dialogu Publicznego w Nowym Sączu, odbywającego się w 2017 r. pod hasłem „Kto spotyka Jezusa Chrystusa, spotyka judaizm” (Arkadiusz herzberg) . 264 Sprawozdanie z wyjazdu do Biblioteki Polskiej w Paryżu (3 października – 1 grudnia 2017 r.) (Zbigniew Dyrdoń) . 267 Sprawozdanie z prac w Bibliotece Polskiej w Paryżu w 2017 r. (Wiesław Filipczyk) . 269 Sprawozdanie z wyjazdu do Archiwum Instytutu im. gen. Sikorskiego w Londynie w 2017 r. (Mariusz Kluczewski) . 271 Sprawozdanie z prac w Studium Polski Podziemnej w Londynie w 2017 r. (Anna Sokół, Aldona Warzecha) . 273 Sprawozdanie z prac w Papieskim Instytucie Studiów Kościelnych w 2017 r. (Mariola Szaleniec) . 275 25 lat działalności Odrodzonego Rycerskiego Zakonu Bibliofilskiego z Kapitułą Orderu Białego Kruka w Krakowie (Jerzy Duda) . 277 Spotkania archiwistów zakładowych krakowskich instytutów Polskiej Akademii Nauk – Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie (Rita Majkowska, Szymon Seweryn, Donata Wurst) . 298 A U T O R Z Y . 303 W Y K A Z S K R Ó T Ó W . 305 S P I S I L U S T R A C J I . 309 I N D E K S N A Z W I S K . 317 I N D E K S N A Z W G E O G R A F I C Z N Y C H . 337 KRAKOWSKI ROCZNIK ARChiwalny TOM 23, 2017 CONTENTS PA P E R S . 9 Maciej Ziemierski, The fate of Adam Toryani (after 6 March 1701–1756/57), son of the Krakow councillor Franciszek Toryani, in the light of his testament and posthumous inventory . 11 Ewa Danowska, how Kościuszko Mound in Krakow was created – events during the Republic of Krakow . 45 Mateusz Mataniak, Salt monopoly in the Free City of Krakow (1815–1846). Organisation and range of competencies of the Salt Guards in the Free City of Krakow . 65 Marcin Starzyński, A painter of urban life – Jan Ptaśnik (1876–1930). The genesis of studies into a patriciate of Krakow . 101 Wojciech Jaworski, Zionist headquarters in Krakow (1919–1939) . 135 S O U R C E M AT E R I A L S . 159 Stanisław Ludwik Krowicki, Letter presumed to be from the Bishop of Krakow “under Russian captivity” to the Polish Senate and Government . 161 Bożena Lesiak-Przybył, The Great War in the “Journal” of Aleksandra Czechówna (Part IV: 1 January – 29 December 1917) . 181 A R C H I VA L S C I E N C E I S S U E S . 217 Grażyna Spyrka, Organisation of archival material acquisition in the headquarters of the National Archives in Krakow from 2012 until June 2016 . 219 Karolina Zięba, Personnel documentation for retirement purposes. Tips concerning searches . 231 R E V I E W S A N D D I S C U S S I O N . 245 Plechów. History of land ownership, edited by Waldemar Bukowski, p. 464, Kraków 2016, Wydawnictwo Societas Vistulana (Sebastian Stańczyk) . 247 8 Contents C H R O N I C L E . 251 Report concerning the construction of the new headquarters of the National Archives in Krakow for 2017 (Paweł Ząbczyński) . 253 “...From yellowed volumes... conjuring the past of the royal town...”. Celebrations of the 130th anniversary of the establishment of the Krakow Town Archives of Former Records (1887–1952). Project report (Lilianna Pochwalska) . 256 “Kraków with a view of the Vistula” – open-air exhibition in the Planty in Krakow (Karolina Gołąb-Malowicka, Małgorzata Klimas and Lidia Kowarsch) . 259 “Krakow traces of Marshall Piłsudski. The 150th anniversary of his birth” – exhibition in the Main Library of AGh University of Science and Technology in Krakow, co-organised by the National Archives in Krakow (Lilianna Pochwalska, hieronim Sieński) . 260 Report from the Forum of Public Dialogue in Nowy Sącz, held in 2017 with the title “Whoever meets Jesus Christ meets Judaism” (Arkadiusz herzberg) . 264 Report concerning a trip to the Polish Library in Paris 3 October – 1 December 2017 (Zbigniew Dyrdoń) . 267 Report concerning work in the Polish Library in Paris in 2017 (Wiesław Filipczyk) . 269 Report concerning a trip to the Archives of the Polish Institute and Sikorski Museum in London in 2017 (Mariusz Kluczewski) . 271 Report concerning work in the Polish Underground Movement Study Trust in London in 2017 (Anna Sokół and Aldona Warzecha) . 273 Report concerning work in the Pontifical Institute of Ecclesiastical Studies in 2017 (Mariola Szaleniec) . 275 25 years of activity of the Society of Knights Bibliophiles with the Chapter of the Order of Rara Avis in Cracow (Jerzy Duda) . 277 Meeting of archival workers of the Krakow institutions of the Polish Academy of Science – the Institute of Polish Language in Krakow (Rita Majkowska, Szymon Seweryn and Donata Wurst) . 298 A U T H O R S . 303 A B B R E V I AT I O N S U S E D . 305 I L L U S T R AT I O N S . 309 I N D E X O F N A M E S . 317 I N D E X O F P L A C E N A M E S . 337 Artykuły KRAKOWSKI ROCZNIK ARChiwalny TOM 23, 2017 Maciej Ziemierski* Losy Adama Toryaniego (po 6 marca 1701–1756/57), syna rajcy krakowskiego Franciszka Toryaniego, w świetle jego testamentu i pośmiertnego inwentarza Bohater niniejszego artykułu, Adam Toryani, postać stosunkowo mało znana, był jednym z sześciorga dzieci krakowskiego rajcy Franciszka I To- ryaniego (ur. przed 12 maja 1672, zm. po 19 grudnia 1744) oraz jego pierw- szej żony – Elżbiety z Dyxów (1676–1724), córki krakowskiego mieszcza- nina, członka patrycjatu Jakuba Dyxa; małżeństwo zostało zawarte w parafii mariackiej 4 sierpnia 1696 r., świadkami byli kupiec krakowski Marcin Gorek i rajca krakowski Marek Antoni Federyci1. Ojciec Adama, Franci- szek I Toryani, pochodził ze szwajcarskiego kantonu Ticino (niem. Tessin), z miasta Mendrisio, był synem malarza Franciszka Innocentego (France- sco) i Marty z domu Rossi2. Prawo miejskie krakowskie przyjął jednak do- ∗dr; współpracownik prof. dr. hab. Adama Kaźmierczyka, autor kilkunastu biogra- mów w PSB; obecnie pracuje w projekcie badawczym „Żydowski samorząd w Koronie w XVII–XVIII wieku” prowadzonym w Instytucie Judaistyki UJ; zainteresowania badaw- cze: judaistyka, dzieje miast i mieszczaństwa w epoce nowożytnej, biografistyka; e-mail: [email protected] 1 ANMP, Liber matrimoniorum 1696–1721, sygn. 502, s. 12. Marcin Gorek (zm. przed 20 października 1725) był szwagrem Franciszka Toryaniego, mężem siostry jego żony Magdaleny z Dyxów, ich synem był Jakub Gorek, kuzyn Adama Toryaniego, ANK, Akta miasta Krakowa, rkps 476, s. 1702; Ewa Danowska, „...Tedy to moje życie niegod- ne...”. O życiu i śmierci Franciszka Toryaniego, „Rocznik Krakowski” 2008, t. 74, s. 73; por. też Mariusz Karpowicz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700, Stato del Cantone Ticino 1999, s. 19–37 oraz tablica genealogiczna.