KÖKLERİMİZE YOLCULUK >>
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
OCAK 2016 SAYI 17 Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin Kültür Hizmetidir. KÖKLERİMİZE YOLCULUK >> s18 Moğolistan’da çocuklar. (Fotoğraf: Saffet Yılmaz) | Nisan 2015 | Sayı 14 Yıl: 5 Sayı: 17 Ocak 2016 Değerli dostlar, Yerel Süreli Yayın Yeni bir yılda yeni ve dolu bir sayı ile karşınızdayız. Arkadaşlarımızın Moğolistan ziyareti ve Orhun İMTİYAZ SAHİBİ Bursa Büyükşehir Anıtları incelemelerini keyifle okuyacağını umuyo- Belediyesi Adına Bursa’nın tarihi ve kültürel bağlarını konu alan rum. Bu ve bunun gibi Bursa’nın kültürel kodlarını Recep ALTEPE pek çok dosya sizinle olacak bu sayıda. Bunlardan işaret eden pek çok konuyu beğeniyle okuyacağı- biri, bu yıl 100. Yılını kutlayacağımız Kutul Amare nızı umuyorum. YAYIN YÖNETMENİ Saffet YILMAZ zaferi. Bursalı nefer ve zabitlerin de yer aldığı ve Sorumlu kazanılmasında büyük çaba harcadığı, kazanılmış Sevgiyle kalın… [email protected] olmasına karşın tarihin seyri içinde unutulmaya mahkum edilmiş bir zaferimizdir Kut. Hatırlatmak KATKIDA BULUNANLAR Aziz ELBAS istedik. Gün, ay, mevsim, yıl diye akan zamana Ahmet ERDÖNMEZ İbrahim BÜYÜKFURAN Değerli dostumuz ve hocamız Prof. Dr. Mustafa Bursa’da renkler de eşlik eder. Sefer GÖLTEKİN Kara’nın kaleminden; Bursa’nın kültür tarihini Kar beyazıdır kış Bursa’da. Vahap DAĞKILIÇ aydınlatanlar serisini okuyacaksınız. Bu sayıda M. İlkbahar doğanın yeşili, Güneşin sarısıdır yaz, FOTOĞRAFLAR Şemseddin Ulusoy.. İzzet KERİBAR Düşen yaprağın kızılıdır sonbahar. Hakan AYDIN Bir diğer dostumuz Metin Önal Mengüşoğlu, hara- Yani renk cümbüşüdür Bursa’da Zaman. Nilay Şahinkanat İLCEBAY belikten kurtarıp ayağa kaldırdığımız İbrahim Paşa Rengarenk bir yıl dilerim. Yunus Hakan GÜLER Saffet YILMAZ Kültür Merkezi’nin hür düşüncenin merkezi olması yolundaki çabalarını anlatıyor. Recep ALTEPE KAPAK FOTOĞRAF Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Saffet YILMAZ (Kültigin Anıtı-Moğolistan) YAPIM ve REDAKSİYON FG İletişim (0224) 233 70 43 www.fgiletisim.com BASKI Özyurt Matbaası Zübeyde Hanım Mh. Büyük Sanayi 1.Cd. Süzgün Sk. No 7 İskitler / Ankara 0312 3841536 www.bursadazamandergisi.com | Ocak 2016 | Sayı 17 1 SAYI 17 İÇİNDEKİLER s4 s11 s38 S4 100. Yılında; Kut Zaferi / Necmettin ÖZÇELİK S12 Hatırlanmayan Zafer: Kutulamare / Hacı TONAK S18 Uzaktadır Ama Komşumuzdur, Ruhumuzda... Moğolistan / Prof. Dr. Mehmet KALPAKLI S22 Steplerinden Orhun Vadisine / Aziz ELBAS S26 Türk Dünyası Müzecileri Moğolistan’da / Ahmet Ö. ERDÖNMEZ S30 Yalnızlığın Ve Özgürlüğün Son Sığınağı Moğolistan / Saffet YILMAZ S38 Bursalı Kadızâde-i Rûmî’nin İzinde Özbekistan / Doç. Dr. Hasan Basri ÖCALAN S42 Bursa’da Futbolun Yeni Mabedi; Büyükşehir Stadyumu S46 Ben Atatürk Stadı’nın Önce Dış Duvarlarını Sevdim... / Ahmet Emin YILMAZ S48 Bu Stadyum Her An Dolu Dolu Yaşamalı / İhsan AYDIN S50 Bursa’ya Yakışanı Oldu! / Serkan İNCEOĞLU S52 Yeni Stadyum, Bursaspor’un Altın Bileziğidir! / Selahattin ADIGÜZELLER S54 Hür Düşünce Kulübü / Metin Önal MENGÜŞOĞLU 2 | Ocak 2016 | Sayı 16 s42 s58 s70 s78 s92 S56 Bursa’nın Kültür Tarihini Aydınlatanlar-1 M. Şemseddin Ulusoy / Prof. Dr. Mustafa KARA S58 Menkıbelerle Ulucami* / Prof. Dr. Hüseyin ALGÜL S66 Bursa’nın Gelenekselle Geleceğe Yolculuğu / Saffet YILMAZ S70 Bursa’da Zaman’ın Dört Mevsimi / Saffet YILMAZ S76 2016’da 16 Özel Buluşma / Ertan AKMAN S78 Ateşle Büyüyen Şehir / Orhan DOĞAN S84 Bursa Dağ Yöresinde Bir Şenliktir Cumalar / Yrd. Doç. Dr. Alaattin DİKMEN S88 Bilim Tarihinin ‘Altın Çağ’ına Yolculuk / Rıfat BAKAN S92 136 Yıl Sonra Yapılan; Bursa Belediye Sarayı S96 Umurbey İpek Üretim Ve Tasarım Merkezi S99 Bursa’nın İpek Hafızasi / Aziz ELBAS S100 Uludağ Artık Dağcılar İçin Daha Güvenli S104 Çukur Mescid Yeni Yüzüyle... | Ocak 2016 | Sayı 17 3 araştırma / 100. Yılında; Kut Zaferi / Necmettin ÖZÇELİK 100. Yılında; KUT ZAFERİ Birinci Dünya Savaşı’nın 100. yılında tüm dünyada büyük savaş yeniden hatırlanmakta ve savaşın birçok cephesiyle ilgili araştırmalar ortaya çıkmaktadır. Osmanlı ordusu hem Anadolu topraklarında Çanakkale ve Sarıkamış-Kafkas cephesinde, hem Osmanlı topraklarında Irak, Suriye, Sina, Filistin, Hicaz, Yemen, Kanal, İran hem de ne Anadolu toprağı ne de Osmanlı toprağı olan Romanya, Makedonya ve Galiçya cephesinde savaşmıştır. Bütün bu cephelerde savaşan Osmanlı ordusu başta Çanakkale’de, daha sonrada Kut’ta olmak üzere iki büyük zafer kazanmıştır. 4 | Ocak 2016 | Sayı 16 Necmettin ÖZÇELİK Bu galibiyetin önemli olmasının bir nedeni ni Sultan Süleyman’ın Bağdat seferinde Körfezi’ne 180 kilometre kala birleşerek tek de köklü askeri geleneğe sahip olan İngiliz gerçekleşmişti, daha sonra 1623’te İran Şahı kol halinde Şattülarap adıyla körfeze akar. 1. Abbas Bağdat ve civarını eline geçirdiyse ordusunun tarihinde görülmedik biçimde bir Kasım 1914 yılında İngilizler Basra Körfezi’n- de 15 yıl kadar süre sonra 1638’te tekrar kitlesel teslim oluşu gerçeğidir. Diğer gerçek den başlayarak Irak’a müdahale ederek Bağ- IV. Murat tarafından Osmanlı topraklarına ise İngilizlerin karşısında, kendilerinden dat’ın yani Irak’ın ele geçirilmesini planladılar. katılmıştır. 19. yüzyıl sonunda Kut’un nüfusu daha eski bir askeri geleneğe sahip olan ve Bunu başarırlarsa aşağıdaki gelişmeler İngiliz Gureybe, Bedre, Cizan ve Zurbatiye nahiyeleri değerini takdir edemedikleri Türk ordusunun menfaatlerine uygun olacaktı: bulunmasıydı. ile beraber 30.000 civarında idi. 20. yüzyıl başlarında Kut kasabası 7.000 nüfuslu idi. a. Arap Yarımadası’ndaki Arap emirlikleri 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı ordusu Bağdat 1911 salnamesine göre yörede 1500 üzerinde kurulan İngiliz etkisi kuvvetle- 2.850.000 asker ile savaşa katılmış, bunun ev, 150 dükkan ve 10 han’ın kütüklere kayıtlı necek. yaklaşık 350.000’i şehit olmuş, 400.000 civarı olduğu görülüyor. Kut, Kut El Amara, Kutül yaralanmış, 250.000 civarında esir ve zayiat b. Irak’taki Arap kabileleri Osmanlı Devleti Amara, Kutü’l Amare, El Kut, Medine Tülküt olarak sayılmıştır. aleyhine ayaklandırılacak, bölgedeki şeklinde de anılmaktadır. Dicle nehri kıyısında birliklerin lojistik tesislerine ve ikmal Kut Ül Amara zaferi 1952 yılına kadar bir bulunan Kut, Vasit iline bağlıdır. Basra’nın üstlerine saldırılar düzenlenecek, bayram olarak kutlanmaktaydı. Ancak daha 350 kilometre kuzeyi ve Bağdat’ın 170 kilo- sonra anlaşılmayan ve açıklanmayan neden- metre güneyinde yer alır. Kut, yaşam gücü c. Osmanlı Devleti ile müttefiklerin Irak ve lerle ve özellikle NATO topluluğuna girildikten demektir, ayrıca Hint dilinde de kale anlamına İran petrollerinden faydalanmalarına sonra bu kutlamalara son verilmiş ve Kut gelir. engel olunacak, zaferi unutulmuştur. Dicle-Fırat nehirleri birbirine Bağdat yakınla- d. İran üzerinden gelecek Rus Kafkas Ordu- Bölgenin Osmanlı idaresine girmesi Kanu- rında 25 kilometre yaklaşır. Bu nehirler Basra su ile birleşerek, Osmanlıların Irak-Suriye | Ocak 2016 | Sayı 17 5 araştırma / 100. Yılında; Kut Zaferi / Necmettin ÖZÇELİK Kut Karargahında Osmanlı subayları ve Kafkas cephelerinin gerilerine düşü- yaralandı. Bu çatışmada Osmancık Tabur Amare savaşını kazanan General Townshend lecek, böylece Türk Ordusu’nun imhası Komutanı Yüzbaşı Cemil ve Doktor Sefer komutasındaki İngilizler -burada 5 bin 300 sağlanacak, Beyler de şehit düştüler. Abadan’daki İngiliz şehit verdik- Türk birliklerinin çekildiği Selma- kontrolündeki petrol kuyularını ateşe verdi. nıpak mevzilerine kuşatıcı biçimde taaruz etti. e. Alman denizaltılarının, Basra Körfezi’nde Uceymi Sadun Paşa komutasında 30.000- Townshend’in bilemediği gerçek, bu aşamada üslenip Hint Denizi’ni kontrol etmelerinin 40.000 kişilik Araplardan oluşan bir birlik doğu ve Suriye-Filistin cephelerinden Irak’ı önüne geçilecek, oluşturuldu. takviye için gelen güçlü Türk f. İngilizlerin Güney Irak’a egemen olma- birliklerinin varlığıydı. Sel- 15 Nisan 1915 tarihinde ger- sıyla, Kuzey Irak ile Doğu Anadolu’daki manıpak Muharebesi’nin ilk çekleşen Şuayyibe savaşında Kürt, Nasturi, Süryani ve Ermenilerin günü 22 Kasım 1915 General ise Türk birlikleri ağır bir ayaklanmaları sağlanacak. Townshend hatıra defterine yenilgiye uğradı. Osmancık şöyle yazdı; “Avrupa’da hiç- g. Osmanlı padişahı tarafından ilan edilen taburunun büyük çoğun- bir asker yoktur ki savun- Kutsal Cihat etkisiyle Arabistan, İran, luğu İngilizler tarafından mada Türklerle mukayese Afganistan ve özellikle Hindistan’da- tutsak alındı. Yarası henüz edilebilsin. Talihsizliğimin ki Müslümanların harekete geçmeleri iyileşmemiş ve çatışmayı cezasını çekiyorum.” önlecek, yatırıldığı sedyeden izleyen Yarbay Süleyman Askeri Bey, Ayrıca Nurettin Paşa Bağ- h. Türk Ordusunun Irak ve İran cephelerin- yenilgiyi kabullenemeyerek, dat’ın kuzeyindeki Selma- den Hindistan’a ulaşma, Hindistan’daki tabancasıyla yaşamına son nıpak mevzilerine savunma Müslüman halkı ayaklandırma düşünce verdi.1884 Prizren doğumlu hattı yapar. Güneyden ve tehlikesi bertaraf edilecek, bu kahraman subay 14 Nisan kuzeye birlik kaydırarak ku- Cavit Paşa 2 Ocak 1915 günü Cavit Paşa, Irak Genel 1915’de 31 yaşında intihar şatmayı engeller. Bu takviyeli Komutanlığı görevini Yarbay Süleyman Askeri etti. Osmancık Taburunun birlikler ve 51. Tümen İngiliz Bey’e devretti. Cavit Paşa Eylül 1914-Ocak kısa sürede şanlı serüvenin- Tümeni’ni Kut’a püskürtmeyi 1915 döneminde görev yapmış. 1862-1932 den sonra, iki taraf içinde sonuca ulaşılama- başardı. 6.200’e yakın şehit verildi. yılları arası yaşamış ve Samsun Mebus’luğun- yan bir dizi kanlı muharebe yaşandı. Türkler 51. Türk Tümenini yaptığı karşı saldırı ile da bulunmuştur. Savaşçı karakterine uygun Basra’yı geri almak İngilizler de Bağdat’a yenilen İngiliz birlikleri 150 kilometre geride olarak hızla harekete geçen Süleyman Askeri