W Wersji Oryginalnej
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Szanowni Państwo, publikujemy nadesłane przez Państwa tytuły referatów wraz z abstraktami. Informujemy także, że streszczenia zostały tu umieszczone w wersji oryginalnej, przesłanej przez autorów. Prof. Zofia Abramowicz Uniwersytet w Białymstoku Synkretyzm w antroponimii żydowskich i chrześcijańskich mieszkańców Podlasia Abstrakt Artykuł jest poświęcony analizie relacji onimicznej tradycji kulturowej podlaskich wyznawców judaizmu i chrześcijaństwa oraz odzwierciedlenia krzyżowania się i zespalania różnych elementów kulturowych w antroponimii obu społeczności regionu. Wyrastające z judaizmu chrześcijaństwo przejęło wiele elementów kultury żydowskiej w różnych obszarach. Na płaszczyźnie onimicznej dotyczy to przede wszystkim starotestamentowych imion biblijnych, które tworzą wspólną warstwę zasobu imienniczego ludności żydowskiej i chrześcijańskiej (Abraham, Beniamin, Jakub, Józef, Szymon; Anna, Elżbieta, Maria i in.). Koegzystencja i współoddziaływanie obu kultur od XV wieku po wiek XX na Podlasiu prowadzi do niwelacji pewnych różnic w obszarze onimicznym, co przejawia się w funkcjonowaniu jednakowych form podstawowych imion biblijnych i pochodnych od nich form skróconych. Jeszcze silniej synkretyzm odzwierciedla się w nazwiskach Podlasian tworzonych od tych samych podstaw imiennych, toponimicznych bądź apelatywnych przy użyciu jednakowych środków derywacyjnych. Abstract The syncretism in anthroponymy of Jewish and Christian inhabitants of Podlasie The article is dedicated to relation between onimic cultural tradition of Jews and Christians from Podlasie as well as different crossing and combining cultural elements in anthroponymy of both communities. Christianity originating from Judaism inherited many elements from Jewish culture. On the onimic level it concerning especially Old Testament biblical names, which are common for both Jewish and Christian population (Abraham, Beniamin, Jakub, Józef, Szymon; Anna, Elżbieta, Maria, etc.). The coexistence and the interaction between both cultures from the 15th to 20th century on Podlasie lead to elimination some differences on onimic level. It is showed by coexisting the same basic forms of biblical names and derived from it acronyms. The syncretism is reflected especially in the surnames of the inhabitants of Podlasie derived from the same root words, toponymic or common names by using the same derivational patterns. Dr Beata Afeltowicz Uniwersytet Szczeciński Profesor Aleksandra Belchnerowska jako badaczka zachodniopomorskiej toponimii Abstrakt Zadaniem badawczym jest przygotowanie dorobku naukowego prof. Aleksandry Belchnerowskiej, która jako wieloletnia pracownica Uniwersytetu Szczecińskiego poświęciła się badaniom zachodniopomorskich nazw geograficznych. W kręgu jej zainteresowaniach badawczych znalazła się zarówno ojkonimia, jak i anojkonimia. Prof. A. Belchnerowska zajmowała się toponimią współczesną oraz historyczną – słowiańską i niemiecką – na Pomorzu Zachodnim. Abstract Professor Aleksandra Belchnerowska as a researcher of the Western Pomerania toponymy The purpose of the research is to prepare the scientific achievements of Professor. Alexandra Belchnerowska. As a long-term employee of the University of Szczecin, she was devoted to research geographical names of the Western Pomerania. She was interested in both oikonymy and anoikonymy. Professor Aleksandra Belchnerowska has been dealt with contemporary and historical – Slavic and German – toponymy of the Western Pomerania. Dr hab. Zbigniew Babik Uniwersytet Jagielloński Kraków Kraków jako pra- i staropolska nazwa topograficzna – przegląd materiału nazewniczego i nawiązań apelatywnych Abstrakt Analiza polskiego i częściowo północnosłowiańskiego materiału nazewniczego wykazuje, iż odzwierciedlono w nim kilkudziesięciokrotnie ślady prasłowiańskiego apelatywu *krak(ov)-. Z racji częstego występowania w nazewnictwie terenowym hipoteza genezy dzierżawczej lub choćby motywowanej nazwą ‘kruka’ nie jest wystarczająca. Wystąpienie przedstawia z jednej strony możliwie pełny, znacznie poszerzony w stosunku do dotychczasowych ujęć polski materiał nazewniczy oparty na „bazie” Krakow- (i Krak-), z drugiej dyskutuje porównawczy północnosłowiański (głównie wschodniosłowiański) materiał leksykalny. Przegląd realiów denotatów nazw i semantyki apelatywów jednoznacznie wskazujących na wyjściowe przedprzestawkowe *krak- nie potwierdza hipotezy J. Nalepy o hydrograficznym znaczeniu etymologicznym polskich Krakowów, wskazując raczej na nawiązania do pewnych osobliwości dendroflory. Abstract A perusal of the Polish and partly also North Slavic toponomastic stock reveals several dozens of various types of derivatives of a hypothetical Proto-Slavic appellative *krak(ov)-. Given their multiple occurrences in the microtoponymy, both the hypothesis of a possessive origin as well as that assuming a connection with the name for ‘raven’ must be regarded as insufficient. A possibly full survey of related Polish place names, considerably enlarged with respect to hitherto published syntheses, is to be presented, accompanied by a discussion of the comparative, mainly North Slavic lexical material. Analysis of both the characteristics of the topographic denotates of the names in question as well as the semantics of those appellatives which unambiguously point to a pre-liquid metathesis *krak- does not confirm J. Nalepa’s hypothesis claiming an etymological meaning of the Polish Kraków’s related to hydrography. On the contrary, it rather suggests a connection with certain peculiarities of dendroflora. Prof. Mieczysław Balowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Poznań Wielokulturowość antroponimii czesko-polskiego pogranicza Abstrakt Teren pogranicza etnicznego zawsze cechuje się występowaniem przynajmniej dwóch (a z reguły większej ilości) systemów antroponimicznych, początkowo funkcjonujących obok siebie. Z czasem jednak niektóre elementy tych systemów są zastępowane lub wymieniane w zależności od czynników pozajęzykowych. Niekiedy także podstawy są modyfikowane (dotyczy to nie tylko modyfikacji ortograficznych, ale także morfologicznych). Abstract The ethnic border always characterized by the presence of at least two (usually more) anthroponomy systems, initially operating side by side. With time, however, some elements of these systems are replaced or replaced depending on the non-linguistic factors. Sometimes the basics are modified (this applies not only to modify the spelling, but also morphological). Prof. Leszek Bednarczuk Polska Akademia Umiejętności Kraków Polskie nazwy plemienne w systemie derywacji słowiańskiej Prof. nadzw. Urszula Bijak Instytut Języka Polskiego PAN Kraków Transonimizacja w nazwach geograficznych Abstrakt Referat dotyczy ewolucji terminu transonimizacja w onomastyce oraz samego zjawiska „wędrówek” nazw w obrębie toponimii, wzajemnych relacji między różnego typu nazwami geograficznymi, zwłaszcza wodnymi i miejscowymi, też terenowymi. Przedmiotem analizy będą ojkonimy i hydronimy odtoponimiczne (z obszaru dorzecza Wisły) oraz sposoby ich kreacji, jak również zjawiska dyferencjacyjne. Głównym celem będzie ustalenie modeli nazewniczych, zestawu sufiksów nazwotwórczych i ich funkcji w planie onimicznym. Abstract Transonymization in geographical names The paper concerns the evolution of the term transonymization in onomastics and the phenomenon of "migration" of names within the toponymy, as well as the relationship between different types of geographical names, especially river and place names. The subject of the analysis will be the detoponymic oikonyms and hydronyms (from the Vistula River Basin) and the processes of their creation, as well as the occurrence of differentiation. The main aim of the text will be to determine naming models, a set of suffixes and their functions in the onymic layout. Dr Laimutis Bilkis Instytut Języka Litewskiego Wilno Litewsko–polskie stosunki językowe w biblijnych litewskich toponimach Abstrakt W litewskiej toponimii jest dość dużo metaforycznych nazw, pochodzących od biblijnych nazw miejsc lub imion osób, stworzeń i zjawisk biblijnych. Niektóre toponimy są wynikiem kanonicznych biblijnych onimów lub apelatywów: nazwa góry, pola, lasu, siedziby Alývų kálnas (Oliwna góra), nazwy gór Angelnė, Angelų kalnelis (od zapożyczenia ángelas ʻanioł; dobry duchʼ), nazwa pola Galilėja (Galilea), nazwy gór Golgotà (Golgota), Siònas (Syjon) itd. Inne toponimy pochodzą od używanych w dialektach, w żywej mowie nazw biblijnych: nazwa pola, pagórka, lasów, łąk Alývų daržẽlis (Oliwny ogródek), nazwa góry Aniuolų kalnas (od zapożyczenia ãniuolas ʻanioł; dobry duchʼ), nazwa dębów Mūkos (od zapożyczenia mūkà ʻmęka; figura Jezusa ukrzyżowanegoʼ), nazwa góry ẽlis (Górka Świętego Józefa). Część takich toponimów odzwierciedla związki pochodzenia i (lub) motywacji (semantycznej) z językiem polskim: Aniolų kalnas : lit. ãniolas < pol. anioł ʻdobry duchʼ, nazwa sosny Nazaránskas : pol. Nazareński, nazwa wsi Sventijánskas : pol. Święty Jan itp. Abstract Lithuanian-Polish Language Connections in Lithuanian Biblical Place Names Lithuanian toponomy includes a number of metaphorical place names deriving from Biblical place names or Biblical names of persons, creatures and phenomena. Some toponyms come from canonical Biblical onyms or appelatives: name of hill, land, forest and farmstead Alývų kálnas (Mount of Olives), hill names Angelìnė, Angelų kalnelis (from the loanword ángelas ‘angel; good spirit’), land name Galilėja (Galilee), hill names Golgotà (Golgotha), Siònas (Zion), etc. Other place names were formed from Biblical