Socio-Ekonomska Analiza Ekonomska Analiza
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Regionalna razvojna agencija za regiju Centralna BiH REZ Zenica Zenica, Štrosmajerova 11/3 www.rez.ba [email protected] SOCIOSOCIO----EKONOMSKAEKONOMSKA ANALIZA REGIJE CENTRALNA BiH 2011 ZA AŽURIRANJE DOKUMENTA REGIONALNA STRATEGIJA EKONOMSKOG RAZVOJA REGIJE CENTRALNA BiH 20092009----20152015 Zenica, decembar/prosinac 2011. Sadržaj Popis skraćenica 4 UVOD 5 Profil ekonomske regije Centralna BiH 6 1. GEOGRAFIJA I TOPOGRAFIJA EKONOMSKE REGIJE BiH 7 1.1. Prostor i veličina regije Centralna BiH 7 1.2. Klima 9 1.3. Reljef regije Centralna BiH 9 1.4. Vode 11 1.4.1. Rijeke 11 1.4.2. Jezera 13 1.5. Komunikacije 13 1.5.1. Putna infrastruktura 13 1.5.2. Željeznice 15 1.6. Geostrateški položaj regije CBiH 15 2. PRIRODNI RESURSI 18 2.1. Poljoprivredno zemljište 18 2.2. Šume 21 2.3. Minerali i rude 22 3. STANOVNIŠTVO I DEMOGRAFIJA 24 3.1. Demografske promjene 24 3.2. Roñeni i umrli; brakovi 24 3.2.1. Prirodno kretanje 25 3.2.2. Brakovi 26 3.3. Starosna struktura 27 3.4. Gustina naseljenosti 27 4. LJUDSKI RESURSI I TRŽIŠTE RADA 29 4.1. Radno sposobna populacija i radna snaga 29 4.2. Zaposlenost 29 4.3. Neto plate 30 4.4. Nezaposlenost 31 4.5. Usporedni indikator: Zaposlenost-Nezaposlenost 33 5. INFRASTRUKTURA 35 5.1. Putna i željeznička infrastruktura 35 5.2. Poslovna infrastruktura 35 5.3. Tehničko-tehnološke institucije 37 5.4. Vodo-snabdijevanje i upravljanje odlaganjem otpada 37 5.5. Telekomunikacijska infrastruktura 37 5.6. Mediji 37 5.7. Edukacijska infrastruktura u regiji 39 5.7.1. Visoko obrazovanje 39 5.7.2. Osnovno i srednje obrazovanje 41 5.8. Zdravstvene ustanove 42 5.9. Sport i rekreacija 43 5.10. Nevladine organizacije 44 6. EKONOMIJA REGIJE 45 6.1. Bruto domaći proizvod po stanovniku 45 6.2. Uvoz i izvoz 46 6.3. Sektori privrede 47 6.4. Mala i srednja preduzeća 48 6.5. Finansijske institucije 50 Zaključci 53 SWOT ANALIZA 55 Popis skraćenica AFIP Agencija za finansijske, informatičke i posredničke usluge Sarajevo APIF Agencija za posredničke, informatičke i finansijske usluge Banja Luka BDP Br uto domaći proizvod BIHAMK Bosanskohercegovački auto -moto klub BSC Business Start -Up Centre (Centar za pomoć u početku poslovanja) CBiH Centralna Bosna i Hercegovina EU European Union (Europska unija) EURED European Union Regional Economic Development (Program Europske unije za regionalni ekonomski razvoj) FBiH Federacija Bosne i Hercegovine FISIM Financial Intermediation Services Indirectly Measured (U sluge finansijskog posredovanja indirektno mjerene) GDP Gross Domestic Product (Bruto domaći proiz vod ) IPI Institut za privredni inženjering IRBRS Investiciono -razvojna banka Republike Srpske KM Konvertibilna marka MEP Market Economic Profile ( Tržišni ekonomski profil ) Database (baza podataka) MSP Mala i srednja preduzeća/poduzeća PLUD Participat ory Land Use Development (Sudjelovanje korištenja zemljišta u razvoju) REZ Regionalna ekonomska zajednica (REZ Agencija) RS Republika Srpska SBK Srednjobosanski kanton SEA Socio -ekonomska analiza SWOT Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats ( Ana liza snage, slabosti, prilika i prijetnji - SWOT analiza) UN FAO United Nations Food and Agriculture Organization (Organizacija Ujedinjenih naroda za hranu i poljoprivredu) UNDP United Nations Development Program (Razvojni program Ujedinjenih naroda) VGI Vojnogeografski institut ZE -DO Zeničko -dobojski kanton 4 Socio-ekonomska analiza regije Centralna BiH 2008-2010 UVOD Proces ažuriranja socio-ekonomske analize regije Centralna BiH (CBiH) je nastavak kontinuiranog procesa započetog od strane EURED 1 iz 2004. godine. Sukladno tome, REZ Agencija je zadržala unaprijed, od strane EURED-a, definiran metodološki okvir u kojemu je odreñen i postupak izrade regionalnih strategija razvoja u kojima su socio-ekonomska analiza i SWOT analiza najvažniji segmenti potrebni za definiranje ili ažuriranje smjernica regionalne razvojne strategije. Dakle, prethodno ažuriranje SEA (Socio-ekonomske analize) regije Centralna BiH obavljeno je neposredno prije izrade dokumenta pod nazivom "Regionalna strategija ekonomskog razvoja regije Centralna BiH 2009-2015", u kojemu je SEA bila integrirana svojim punim sadržajem. U inicijalnoj verziji gore navedenog dokumenta, period na koji se podaci odnose završavao se 2006. godinom. U januaru 2009. godine, nakon razmatranja dokumenta na "Završnoj sesiji Partnerske grupe za izradu strategije ekonomskog razvoja regije CBiH za period 2009-2015" u Zenici, odlučeno je da se, zbog potrebe za ažurnijim uvidom u stanje regije, proširi period obuhvata podataka - uključujući tako i 2007. godinu, gdjegod je to bilo potrebno i moguće. Ovaj dokument objavljen je na web stranici REZ Agencije i štampan u dva izdanja. Prvo izdanje objavljeno je u martu 2009. godine, a drugo (koje sadrži samo manje korekcije prvoga) u septembru 2010. godine. U razdoblju nakon navedenog ažuriranja SEA, nije bilo promjena uočenih za podatke koji se odnose na statičke tipove socio-ekonomskih indikatora, jer su takvi podaci, logično, ovisni o administrativnom statusu općine i rijetko se mijenjaju. Takvi su, na primjer, geografski i topografski indikatori. Zato je kod ovog ažuriranja SEA puna pažnja morala biti posvećena dinamičkim tipovima socio-ekonomskih indikatora, odnosno onih indikatora čiji se podaci stalno mijenjaju kroz godine, te se njihova konsolidacija ili pripadajuće referentne vrijednosti odnose na nivo jedne godine. Takvi indikatori su, primjerice: demografija (vitalna statistika), radna snaga, obrazovanje, pravna lica, zatim podaci o nevladinim organizacijama, financijskim institucijama, medijima, zdravstvu, itd. Dakako, još uvijek postoje poteškoće naglašene uz izradu prethodne verzije socio-ekonomske analize, a vezane su za prikupljanje podataka, odnosno za nedostatak informacija i meñusobnu neusklañenost statističkih sistema u dva bh. entiteta. Takoñer, stalni problem je nedostupnost podataka koji se odnose na mala i srednja preduzeća (MSP) za općine u regiji. Nastojeći ublažiti potonji problem, te ažurirati uvid u stanje MSP sektora barem za dvogodišnje razdoblje (2008- 2009), REZ Agencija je nabavila podatke o pravnim licima za svih 16 općina regije od ovlaštenih Agencija za finansijske, informatičke i posredničke usluge APIF iz Sarajeva i APIF iz Banja Luke. Meñutim, unatoč činjenici da je takav potez u općinama dočekan s nepodijeljenim odobravanjem, nabavka sličnog seta tih (skupih) podataka u kontinuiranom smislu iz razumljivih i objektivnih razloga nije moguća. Zato se općinama preporučuje pojedinačna nabavka podataka o pravnim licima općine (npr. svake druge godine, jer podaci za odreñenu godinu sadrže i podatke o prethodnoj). Imajući u vidu sve naprijed navedeno, ažuriranje socio-ekonomske analize izvršeno je za period koji uključuje najmanje 2007. godinu, a nastavljajući tako hronologiju ustanovljenu pri ažuriranju prethodne socio-ekonomske analize. Takoñer, odreñene korekcije urañene su za podatke iz perioda 2003-2006. Podaci korišteni u ovom procesu izrade socio-ekonomske analize, temeljeni su na zvaničnim podacima Federalnog zavoda za statistiku FBiH i Zavoda za statistiku Republike Srpske. Korišteni su i izvještaji koje je moguće generirati iz MEP Baze podataka, kao i podaci iz drugih zvaničnih izvora, dostupnih pri obradi podataka. 1 Projekt Europske unije za regionalni ekonomski razvoj 5 Socio-ekonomska analiza regije Centralna BiH 2008-2010 Profil ekonomske regije Centralna BiH Tabela 1.0.1. Profil ekonomske regije Centralna Bosna i Hercegovina 2 Službeni naziv Ekonomska regija Centralna Bosna i Hercegovina – CBiH Površina 5.295,91 km 2 Iz Federacije BiH Op ćine iz Kantona 4 (ZE-DO): Doboj Jug, Kakanj, Maglaj, Tešanj, Usora, Zavidovi ći, Zenica i Žep če Administrativne jedinice u Op ćine iz Kantona 6 (SBK/KSB): Regiji CBiH Bugojno, Busova ča, Donji Vakuf, Gornji Vakuf-Uskoplje, Novi Travnik, Travnik, Vitez Iz Republike Srpske Opština Tesli ć Klima u Regiji Kontinentalno-planinska Broj stanovnika (procjena za 2010.) 566.695 0 -14 godina 108.194 (19,09%) Starosna struktura stanovništva (procjena za 2010.) 15-64 godine 387.443 (68,37%) > 65 godina 71.058 (12,54%) Religijske skupine Islam, katolicizam, pravoslavlje Službeni jezici Bosanski, hrvatski, srpski Konvertibilna marka (KM) Nacionalna valuta 1 KM = 0,51051 Euro 1 Euro = 1.95883 KM Stopa zaposlenosti 2010 50,64% Stopa nezaposlenosti 2010 49,36% 2 Podaci za 2010. godinu 6 Socio-ekonomska analiza regije Centralna BiH 2008-2010 1. GEOGRAFIJA I TOPOGRAFIJA EKONOMSKE REGIJE BiH 1.1. Prostor i veličina regije Centralna BiH Regija CBiH je prirodno, klimatski, geografski, te ekonomski jedinstvena i konzistentna cjelina koja obuhvata 16 meñusobno povezanih i integriranih općina/opština, lociranih u dva kantona Federacije BiH (FBiH): Zeničko-dobojski i Srednjobosanski/Kanton Središnja Bosna (uzimajući u obzir administrativni aspekt), dok je jedna općina/opština (Teslić) locirana u Republici Srpskoj. Slika 1.1.1. Pet ekonomskih regija Bosne i Hercegovine 1. Sjeverozapadna; 2. Centralna BiH; 3. Sjeveroistočna; 4. Sarajevska; 5. Hercegovina Cjelokupna regija zauzima površinu od 5.295,91 km 2, što je 10,36% od ukupne površine BiH. Slika 1.1.2. Ekonomska regija Centralna BiH i u češ će u ukupnom teritoriju BiH 7 Socio-ekonomska analiza regije Centralna BiH 2008-2010 900 846,00 800 700 563,00 600 558,50 521,00 500 402,00 400 361,00 377,00 323,70 300,00 Površina Površina u kvadratnim km 260,00 300 242,00 163,00 200 157,50 158,00 100 53,00 10,21 0 Slika 1.1.3. Veli čina op ćina u sastavu regije Centralna BiH (u km 2) Općine/opštine se znatno razlikuju po površini. Dvije su (Usora i Doboj