REGIONALNA STRATEGIJA EKONOMSKOG RAZVOJA REGIJE CENTRALNA Bih 2009-2015
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
REGIONALNA STRATEGIJA EKONOMSKOG RAZVOJA REGIJE CENTRALNA BiH 2009-2015 Dokument izradila Regionalna razvojna agencija za regiju Centralna BiH REZ Zenica http://www.rez.ba Zenica, Štrosmajerova 11/3 Finansira Europska unija. Sadržaj publikacije isključiva je odgovornost Regionalne razvojne agencije za regiju Centralna BiH, te niti u kojem slučaju ne odražava stavove Europske unije. Prvo izdanje: Zenica, mart 2009. Drugo izdanje: Zenica, septembar 2010. Sadržaj Popis skraćenica 7 UVOD 9 SOCIO-EKONOMSKA ANALIZA 11 SEA - UVOD 11 Profil ekonomske regije Centralna BiH 12 1. GEOGRAFIJA I TOPOGRAFIJA EKONOMSKE REGIJE BiH 13 1.1. Prostor i veličina regije Centralna BiH 13 1.2. Klima 15 1.3. Planine 15 1.4. Vode 18 1.4.1. Rijeke 18 1.4.2. Jezera 20 1.5. Komunikacije 21 1.5.1. Putna infrastruktura 21 1.5.2. Željeznice 22 1.6. Geostrateški položaj regije CBiH 23 2. PRIRODNI RESURSI 26 2.1. Obradivo zemljište i šume 26 2.2. Minerali i rude 29 3. STANOVNIŠTVO I DEMOGRAFIJA 32 3.1. Demografske promjene 32 3.2. Rođeni i umrli (prirodni prirast) 33 3.3. Starosna struktura 35 3.4. Brakovi 35 4. LJUDSKI RESURSI I TRŽIŠTE RADA 38 4.1. Radno sposobna populacija 38 4.2. Nezaposlenost 38 4.3. Usporedni indikatori: Zaposlenost-Nezaposlenost 41 4.4. Zaposlenost i neto plaće 42 5. INFRASTRUKTURA 46 5.1. Putna i željeznička infrastruktura 46 5.2. Poslovna infrastruktura 46 5.3. Tehničko-tehnološke institucije 47 5.4. Vodo-snabdjevanje i upravljanje odlaganjem otpada 47 5.5. Telekomunikacijska infrastruktura 48 5.6. Mediji 48 5.7. Edukacijska infrastruktura u regiji 49 5.7.1. Visoko obrazovanje 49 5.7.2. Osnovno i srednje obrazovanje 50 5.8. Zdravstvene ustanove 50 5.9. Sport i rekreacija 51 5.10. Nevladine organizacije 52 6. EKONOMIJA REGIJE 53 6.1. Bruto domaći proizvod po stanovniku 53 6.2. Sektori privrede 54 6.3. Mala i srednja preduzeća 56 6.4. Finansijske institucije 57 Zaključci 59 SWOT ANALIZA 61 PROJEKTI 65 Sektor 1: RAZVOJ MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA (MSP) 65 Sektor 2: RAZVOJ TURIZMA 67 Sektor 3: RAZVOJ LJUDSKIH POTENCIJALA 69 Sektor 4: RAZVOJ REGIONALNE INFRASTRUKTURE 70 Sektor 5: POLJOPRIVREDA I RURALNI RAZVOJ 73 Sektor 6: ENERGETIKA 75 Popis skraćenica AFIP Agencija za finansijske, informatičke i posredničke usluge BDP Bruto domaći proizvod BIHAMK Bosanskohercegovački auto-moto klub BSC Business Start-Up Centre CBiH Centralna Bosna i Hercegovina EU European Union EURED European Union Regional Economic Development FBiH Federacija Bosne i Hercegovine FISIM Financial Intermediation Services Indirectly Measured GDP Gross Domestic Product IPI Institut za privredni inženjering IRBRS Investiciono-razvojna banka Republike Srpske KM Konvertibilna marka MEP Market Economic Profile MSP Mala i srednja preduzeća/poduzeća PLUD Participatory Land Use Development REZ Regionalna ekonomska zajednica RS Republika Srpska SBK Srednjobosanski kanton SEA Socio-ekonomska analiza SWOT Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats UN FAO United Nations Food and Agriculture Organization UNDP United Nations Development Program VGI Vojnogeografski institut ZE-DO Zeničko-dobojski 7 UVOD Regionalna razvojna strategija regije Centralna Bosna i Hercegovina za period 2009-2015 predstavlja dokument koji treba da posluži svim nosiocima regionalnog razvoja kao osnova za planiranje razvojnih programa i projekata. Strategija je rezultat rada lokalnih i kantonalnih vlasti, nevladinih organizacija, obrazovnih i kulturnih institucija, poduzetnika, te ostalih predstavnika javnog i privatnog sektora, koji su posredstvom REZ Agencije 4 mjeseca učestvovali u pripremanju mjera, programa i projekata koji su sastavni dio Strategije Proces izrade prvog okvira Regionalne razvojne strategije za regiju Centralna BiH bio je vođen od strane Delegacije Evropske komisije u BiH putem projekta EURED. Strategija je pripremana i usvojena od strane Partnerske grupe 2004. godine. Budući da regionalna razvojna strategija treba da bude ''živ'' dokument, REZ Agencija je 2006. godine, zajedno sa lokalnim partnerima, izvršila reviziju Regionalne razvojne strategije i izradila Okvir za implementaciju strategije 2006- 2007 godine. Da bi se osigurao kontinuitet procesa revizije i nadogradnje Regionalne razvojne strategije i na taj način osiguralo da aktuelne mjere, programi i projekti budu uključeni u Strategiju, REZ Agencija je početkom 2008. godine pristupila procesu ažuriranja i izrade Regionalne razvojne strategije za regiju Centralnu BiH za period 2009-2015 godina. U proces je uključeno svih 16 općina iz regije Centralna BiH, dva kantona, udruženja privrednika i veliki broj institucija iz lokalnih zajednica i nevladinih organizacija. Strategija regionalnog razvoja ima za cilj da se omogući brži razvoj regije. Proces izrade Regionalne razvojne strategije za period 2009-2015 godina započeo je revizijom socio-ekonomske analize, odnosno izradom nove. U ovu fazu su bili uključeni predstavnici općina, odnosno koordinatori općinskih razvojnih timova koji su imali zadatak da aktivno učestvuju u procesu prikupljanja socio-ekonomskih pokazatelja na nivou općina i na taj način doprinesu izradi što realnije socio-ekonomske analize. Druga faza je započela prezentacijom nacrta socio-ekonomske analize Partnerskoj grupi regije Centralna BiH i usvajanja metodologije prikupljanja projektnih prijedloga od strane partnera i lokalnih zajednica. Usvojen je princip da se proces prikupljanja projektnih prijedloga odvija elektronski, putem e-maila REZ Agencije, a da projektni prijedlozi budu objavljeni na web stranici REZ Agencije www.rez.ba. Proces prikupljanja projektnih prijedloga bio je otvoren od početka septembra do polovine novembra 2008. Po prijemu svih projektnih prijedloga započela je treća faza u kojoj se izvršila prioritizacija projekata i programiranje na način da su se prepoznali i identificirali projekti od regionalnog značaja. Izrada nove liste projekata bila je utemeljena na: 1. Projektnim prijedlozima, baziranim na prepoznatim potrebama lokalnih zajednica, te ranijim projektnim prijedlozima uključenim u Strategiju, kao i projektima koji su u procesu implementacije predloženi kroz raniji Okvir za implementaciju regionalne strategije 2006-2007. 2. Kriterijima za selekciju o kojima je postignut dogovor sa regionalnim nosiocima razvojnih aktivnosti 3. Identifikaciji programa s projektima, koji su definirani kao prioriteti 9 Na kraju procesa, Regionalna strategija ekonomskog razvoja za regiju Centralna Bosna i Hercegovina prezentirana je i usvojena od strane Partnerske grupe. Partnerska grupa regije je formirana već 2004. godine, a čine je predstavnici lokalne vlasti, poslovnog i nevladinog sektora. Prihvatajući isti princip, kao u ranija dva slučaja 2004. i 2006. godine, proces revizije Regionalne razvojne strategije je započeo i nastavio se kao proces ''odozdo prema gore'', što podrazumijeva da su lokalni učesnici bili direktno uključeni u proces prepoznavanja potreba lokalnih područja i razvoja strategija i projekata, koji bi odgovorili na te potrebe. Regionalni razvoj podrazumijeva partnerstvo koje uključuje općinske vlasti, lokalne članove poslovne zajednice, volonterske organizacije i privatni sektor. Sam proces je trajao 10 mjeseci, od marta do decembra 2008. godine. Organizirana su dva sastanka regionalne Partnerske grupe i jedan sastanak koordinatora općinskih razvojnih timova. Okvir za implementaciju strategije temelji se na šest sektora razvoja: 1. Razvoj malih i srednjih preduzeća (MSP) 2. Razvoj turizma 3. Razvoj ljudskih potencijala 4. Razvoj regionalne infrastrukture 5. Poljoprivreda i ruralni razvoj 6. Energetika Krajnji rezultat svih aktivnosti je izrada nove socio-ekonomske analize i konačna lista projekata za svaki sektor. Operativni dio je elaboriran kroz kratke opise šest sektora intervencije, te odgovarajuće popise projekata. 10 Regionalna strategija ekonomskog razvoja regije Centralna BiH • Socio-ekonomska analiza SOCIO-EKONOMSKA ANALIZA SEA - UVOD Proces ažuriranja socio-ekonomske analize regije Centralna BiH (CBiH) je nastavak kontinuiranog procesa započetog od strane EURED1 iz 2004. godine. Cilj socio-ekonomske analize je izrada SWOT analize potrebne za definiranje smjernica regionalne razvojne strategije za period 2009-2015. Sukladno, REZ Agencija je zadržala unaprijed, od strane EURED tima, definiran metodološki okvir. Period od avgusta do septembra 2008. godine određen je kao vremenski okvir za obavljanje ovog zadatka. U toku izrade socio-ekonomske analize, REZ Agencija je imala stanovitih poteškoća u procesu prikupljanja primarnih i sekundarnih podataka. One su se ispoljavale u nedostatku podataka i lošem kvalitetu istih, te problemima koje su pojedini općinski službenici imali u prikupljanju i dostavi podataka koji bi bili uključeni u MEP2 Bazu podataka. MEP Baza je ranije uspostavljena od strane REZ Agencije, kao sredstvo lakšeg rješavanja problema sistematskog prikupljanja i obrade statističkih pokazatelja u općinama regije CBiH. Dodatni problem predstavljala je činjenica o međusobnoj neusklađenosti statističkih okvira u BiH entitetima, te neraspoloživost podataka o ekonomskim kretanjima, što vrijedi i za podatke o broju malih i srednjih preduzeća (MSP) po općinama u regiji. Navedeno je posljedica prijenosa podataka o statističkim pokazateljima sa općinskog na kantonalni nivo (slučaj u FBiH). Limitirani, statistički pokazatelji ne pružaju adekvatne informacije koje bi bile upotrebljive u analizi ekonomskih aktivnosti. Ključni indikator, Bruto domaći proizvod (BDP), za općine je zadnji put bio dostupan u 2004. godini, ali se kao indikator prestao obrađivati od strane Federalnog