Pro Memorie 09(2007)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PM 9.2 omslag• rug 14mm:PM 9.2 omslag•rug 14mm 03-03-2016 14:21 Pagina 1 Inhoud Pro Memorie 9 (2007), aflevering 2 – themanummer Linggadjati MEMORIE PRO Redactioneel Jan de Meij, Nick Efthymiou, Sjoerd Faber 135 Artikelen Redactie Makelaar van Linggadjati. Verslag van een gesprek met prof. mr. Piet Sanders 139 Pro Memorie Nick Efthymiou Vooroorlogse lijnen naar het akkoord van Linggadjati 149 P Hans van den De strijd om de onafhankelijkheid van Indonesië vóór 1946 172 Brandhof Jan de Meij Linggadjati en het Nederlandse staatsrecht 190 M Pieter Drooglever Linggadjati: een blik in het Republikeinse kamp 220 Lambert J. Giebels Drees en het akkoord van Linggadjati 246 Bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden Jac Bosmans Het Linggadjati van Romme 271 Melchior Bogaarts Minister Jonkman en de mislukte ‘aankleding’ van het akkoord van Linggadjati 293 jaargang 9 (2007) Gerard Schuijt De scoop van Hendrik Arie Lunshof, journalist 329 aflevering 2 Jan de Meij Historiografie van de literatuur over de eerste fase van het dekolonisatieproces in Indonesië (augustus 1945-juli 1947) 348 Lied op het ‘naakte’ en het ‘aangeklede’ Linggadjati 353 Het akkoord van Linggadjati 354 Veelvuldig aangehaalde publicaties 358 Over de auteurs van de artikelen 9-2 (2007) themanummer: linggadjati Stichting tot uitgaaf der bronnen van het Oud-Vaderlandse Recht (ovr) Uitgeverij Verloren bv te Hilversum PM 9.2 omslag• rug 14mm:PM 9.2 omslag•rug 14mm 03-03-2016 14:21 Pagina 2 Pro Memorie. Bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden Over de auteurs van de artikelen Redactie Uitgever T.J. Veen†, initiator en eerste hoofdredacteur Uitgeverij Verloren P.L. Nève (RU en UvT), erelid Postbus 1741 Dr. Melchior Bogaarts (Rotterdam 1941) studeerde geschiedenis te Nijmegen. Na zijn diensttijd als officier po- E.C. Coppens (RU), secretaris 1200 BS Hilversum litieke voorlichting van de Kon. Luchtmacht was hij ambtenaar bij Buitenlandse Zaken. Daarna werkte hij tot G. Donker www.verloren.nl oktober 1997 als wetenschappelijk medewerker bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Facul- S. Faber (VU), voorzitter e-mail: [email protected] teit Rechtsgeleerdheid van de KU Nijmegen in de serie Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945 aan de be- D. Heirbaut (Universiteit Gent) schrijving van De periode van het kabinet-Beel 3 juli1946-7 augustus 1948. In 1989 promoveerde hij op de delen A-B-C F. Keverling Buisman van dit project. In 1995 verschenen de twee boeken Nederlands-Indië over deze periode, in 1997 gevolgd door het R. Lesaffer (UvT, KU Leuven) slotdeel Wederopbouw-Verkeer-Bijlagen-Bronnen-Literatuur. E-mail: [email protected] G. Martyn (Universiteit Gent) E. Put (RA Leuven, KU Leuven) Prof.dr. Jac Bosmans, emeritus hoogleraar Nieuwste Geschiedenis Radboud Universiteit Nijmegen. E-mail: C.H. van Rhee (UM) [email protected] F.A.J. van der Ven (RUG) Mr. Hans van den Brandhof studeerde rechten aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 1986 bij Redactieadres Nederland Redactieadres België prof.mr. L. Prakke op het proefschrift De besluitwetgeving van de kabinetten De Geer en Gerbrandy. Hij was werkzaam Parklaan 10, 2011 KV Haarlem Prof.dr. D. Heirbaut als juridisch beleidsmedewerker bij de organisatie TNO en later bij het ministerie van Defensie. E-mail: Tel.: +31(0)23-5314150 Universiteit Gent, [email protected] E-mail: [email protected] faculteit der rechtsgeleerdheid Universiteitsstraat 4, B-9000 Gent Dr. Pieter Drooglever (1941) was verbonden aan het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis in Den Haag, Tel. +32(0)9-2646840 waar hij de uitgave verzorgde van bronnenpublicaties over de dekolonisatie van Indonesië. Van 1995 tot 1998 E-mail: [email protected] was hij als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Van zijn hand verscheen in 2005 een studie over de Daad van Vrije Keuze in westelijk Nieuw-Guinea. Pro Memorie wordt uitgegeven voor rekening van de Stichting tot uitgaaf der bronnen van het Oud-Vaderland - se Recht. Het is een in twee afleveringen per jaar verschijnend Nederlands-Vlaams rechtshistorisch tijdschrift Dr. Nick Efthymiou heeft filosofie en juridische bestuurswetenschap gestudeerd aan de Universiteit van Am- dat gratis wordt toegezonden aan alle contribuanten van de Stichting OVR. sterdam, en is in 2005 aan diezelfde universiteit gepromoveerd op: De organisatie van regelgeving voor Nederlands Voor meer informatie over de Werken, uitgegeven door de Stichting OVR, over Pro Memorie en over de leerstoel Oost-Indië. Stelsels en opvattingen (1602-1942). Hij is universitair docent staats- en bestuursrecht aan de Erasmus ‘oud-vaderlands recht’, thans bezet door prof.dr. F. Keverling Buisman: www.rechten.unimaas.nl/ovr Universiteit Rotterdam. E-mail: [email protected] Contribuant van OVR (en daarmee abonnee van Pro Memorie) wordt men door op genoemde website te klikken op Prof.mr. Sjoerd Faber is hoogleraar rechtsgeschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam. E-mail: ‘aanmelding’, of door een bericht naar prof.dr. E.C. Coppens, Postbus 9049, 6500 KK Nijmegen (E-mail: [email protected]. [email protected]). De historicus dr. Lambert J. Giebels was Tweede Kamerlid voor de PvdA tijdens het kabinet Den Uyl. Hij stu- Contribuantenadministratie: deerde politicologie in Nijmegen en rechten in Tilburg. Giebels promoveerde in 1995 op een biografie van Stichting OVR L.J.M. Beel en publiceerde een tweedelige biografie van Soekarno (1999, 2001), die ook in het Indonesisch is Gelders archief gepubliceerd. Hij heeft verscheidene artikelen gepubliceerd over Nederlands-Indië en over Indonesië. E-mail: Markt 1, 6811 CG Arnhem [email protected] Tel.: +31(0)26-3521600 Fax: +31(0)26-3521699 Prof.mr. Jan de Meij, oud-hoogleraar Nederlands en vergelijkend staatsrecht Universiteit van Amsterdam. Pu- E-mail: [email protected] bliceerde met name over grondrechten (vrijheid van meningsuiting), openbaarheid van bestuur en het staats- Postgiro in Nederland 20430 recht van de Scandinavische landen. Houdt zich de laatste jaren vooral bezig met de Nederlandse koloniale Postrekening in België 000-0142199-94 geschiedenis. E-mail: [email protected] Jaarcontributie: 30,– ¤ Prof. mr. Gerard Schuijt (1939) is oud-hoogleraar mediarecht aan de Universiteit Leiden en oud-hoofddocent Losse nummers: de prijs wordt per aflevering vastgesteld. De prijs van dit nummer is 15,–. ¤ aan het Instituut voor Informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde o.m. Werkers van het woord. Media en arbeidsverhoudingen in de journalistiek (1987); Uitingsvrijheid, met J.M. de Meij, A.W. Hins en A.J. ISSN 1566-7146 Nieuwenhuis (2002) en Vrijheid van nieuwsgaring (2006). E-mail: [email protected] 01/03 135-171 21-11-2007 14:31 Pagina 135 REDACTIONEEL Waarom is het uit rechtshistorisch oogpunt interessant om stil te staan bij de totstandko- ming van het zogeheten Akkoord van Linggadjati, dat onder moeilijke omstandigheden tussen Nederland en de republiek Indonesië in 1946-1947, nu 60 jaar geleden, tot stand kwam? Het akkoord was een eerste mijlpaal in het dekolonisatieproces van Indonesië, maar het heeft ook de bijsmaak van mislukking want enkele maanden na de onderteke- ning startte Nederland in juli 1947 een grote militaire operatie op Java die in Nederland be- kend staat als de eerste politionele actie. Daarna volgden turbulente jaren, waarbij Neder- land geconfronteerd werd met ingrijpende bemoeienis van de zijde van de Verenigde Naties, maar het akkoord van Linggadjati bleef bij de herhaalde malen onderbroken on- derhandelingen een belangrijke rol spelen en lag ten grondslag aan het bij de soevereini- teitsoverdracht eind 1949 gesloten Unieverdrag. Opvallend is dat in de literatuur op dit punt vooral aandacht is geschonken aan de politieke aspecten, terwijl het overleg ook in hoge mate werd bemoeilijkt door meningsverschillen over de juridische grondslagen. Totstandkoming van het akkoord van Linggadjati In het eerste jaar na de onafhankelijkheidsverklaring door Soekarno en Hatta op 17 augus- tus 1945 duurde het geruime tijd eer onder aansporing van de Engelse bevrijders de Neder- landers in onderhandeling kwamen met afgevaardigden van de republiek Indonesië onder leiding van Sjahrir. Daarbij had van Nederlandse zijde de luitenant-gouverneur-generaal Van Mook de leiding. Nadat eerder overleg in Indonesië, gevolgd door een conferentie op de Hoge Veluwe geen succes hadden opgeleverd, werd in september 1946 door het nieuwe rooms-rode kabinet Beel een commissie-generaal onder voorzitterschap van de oud-pre- mier Schermerhorn naar Indonesië gezonden Deze slaagde er tezamen met Van Mook binnen twee maanden in met een delegatie van de republiek Indonesië een ontwerp-over- eenkomst op te stellen voor een geleidelijk dekolonisatieproces. Een opgetreden impasse kon worden doorbroken door het overleg van Batavia tijdelijk naar het bergoord Ling- gadjati1 op Republikeins gebied te verplaatsen, waar ook Soekarno en Hatta bij de discus- sie werden betrokken. Toen de tekst kort na de parafering op 15 november 1946 bekend werd in Nederland, kwamen er onmiddellijk heftige emotionele protesten los. Dit zou het begin van het einde van het Koninkrijk der Nederlanden betekenen. Grote aantallen hand- 1 Zoek voor actuele informatie ook onder ‘Linggarjati’. 01/03 135-171 21-11-2007 14:31 Pagina 136 136 Pro Memorie 9.2 (2007) Jan de Meij, Nick Efthymiou en Sjoerd Faber tekeningen werden verzameld tegen het ontwerp, hoogleraren en leden van de Raad van State richtten zich tot het kabinet met een scherp protest, en de opperbevelhebbers