INLEIDING OP  45 ROME IN HET KORT Vanaf het begin als een nederzetting van werken. Hun werken vindt u overal in de herders op de Palatijn groeide Rome lang- stad. Op de volgende bladzijden ziet u in zaam maar zeker uit tot centrum van een één oogopslag de belangrijkste beziens- enorm rijk, dat zich uitstrekte van Noord- waardigheden in de categorieën kerken en Engeland tot Noord-Afrika. Later, na de val tempels, musea, en fonteinen en obelis- van het rijk, werd Rome het hart van de ken. Direct hieronder staan de beziens- christelijke wereld, dat kunstenaars en waardigheden vermeld die u bij een kort architecten aantrok om voor de pausen te bezoek in geen geval zou mogen missen.

De bekendste bezienswaardigheden van Rome

Capitolijnse Musea Sixtijnse Kapel Blz. 70–73. Blz. 94–97. Blz. 242–245.

Trevifontein Blz. 161. Stanze van Rafaël Blz. 240–241.

Spaanse Trappen Engelenburcht Pantheon Blz. 136. Blz. 250–251. Blz. 114–115.

Sint-Pieter Forum Romanum Blz. 228–231. Blz. 78–89. Blz. 122.

Het Laatste Oordeel van Michelangelo op de altaarwand van de Sixtijnse Kapel in het Vaticaan 94  ROME VAN BUURT TOT BUURT FORUM  95 j Colosseum De gangen aan de binnenkant TIPS VOOR DE TOERIST Deze zijn zo ontworpen dat de Keizer Vespasianus gaf in 72 n.C. opdracht tot de bouw van Romes grootste grote en vaak roerige massa Praktische informatie amfitheater op de plaats van een meer in het paleis van Nero, het genoeg ruimte had en binnen Piazza del Colosseo 1. Kaart 9 A1. (blz. 177). Keizers en rijke Romeinen organiseerden gratis voorstellingen voor het tien minuten na aankomst Tel. 06-39967700. Open dag. op zijn plaats zat. 8.30–circa 1 uur voor zons- publiek met gevechten op leven en dood tussen gladiatoren of wilde dieren. ondergang (toegang tot 1 uur Via de 80 ingangen konden 55.000 toeschouwers snel naar binnen. In 80 n.C., voor sluitingstijd). Gesloten 1 in de tijd dat het net geopend was, zag het Colosseum eruit zoals op de tekening jan., 25 dec. & inclusief Palatijn hiernaast. Het was één in een reeks vergelijkbare amfitheaters die in het en Forum. Bovenste etage en rondleiding in ondergrondse deel Romeinse Rijk zijn gebouwd. Er staan er nog in El-Djem in Tunesië, tegen meerprijs. Kaartjes zijn Nîmes en Arles in Frankrijk en Verona in Noord-Italië. Het vooraf te koop op www.coop gebouw is aangetast door ver waarlozing en plunde- culture.it 7 beperkt. 9 8 = ring, maar het blijft imposant. Let op: ‘gladiatoren’ die geld vragen voor foto’s. Openbaar vervoer UITGELICHT @ 75, 81, 85, 87, 117, 673, 810. 1 De paaltjes dienden om het v 3 naar Piazza del Colosseo. velarium aan vast te maken. q Colosseo. 2 De buitenmuur van het 3 Colosseum is van travertijn. Marmer van de gevel is in de renaissance ge- bruikt voor de bouw van paleizen, bruggen en delen van de Sint-Pieter. 4 3 Het vomitorium was de uit- gang voor het betreffende vak. 4 De binnenmuren zijn 6 van baksteen. 5 Toegangsroutes naar de plaat- sen leidden de toeschouwers via trappen naar de verschillende 7 verdiepingen in het amfitheater. 5 6 Het podium was een groot terras waar de keizer en de rijke bovenlaag zaten. 7 Het velarium was een enorm zeil dat toeschouwers tegen de zon beschermde. Het zeil rustte op palen op de bovenste galerij; eenmaal in de 8 2 juiste positie werd het met touwen Colossus van Nero verankerd aan paaltjes buiten Het Colosseum is misschien het stadion. genoemd naar dit enorme 9 bronzen beeld dat bij het 8 Korinthische zuilen amfitheater stond. 9 Ionische zuilen 0 Dorische zuilen 1 q De ingangen onder de bo- 0 De oprichter van het Colosseum gen, 80 in totaal, waren voorzien van q nummers, zodat de enorme mensen- Vespasianus was een beroepsmilitair massa’s snel naar binnen konden. die in 69 n.C. keizer werd en de Flavische dynastie stichtte.

72 Keizer Vespasianus begint aan het Colos seum 1312 Keizer Hendrik VII 1870 Alle vegetatie 230 Colosseum schenkt Colosseum 247 Rome herdenkt dat de stad 1000 jaar Schild van verwijderd gerestaureerd een gladiator aan senaat en door Alexander tevoren werd gesticht door Romulus en Remus volk van Rome Flora van het Colosseum Severus 442 Gebouw beschadigd in aardbeving Eind 19de eeuw was het Colosseum zwaar overwoekerd. Verschillende 0 400 800 1200 1600 microklimaten op diver se plaatsen van 81–96 Amfitheater 523 Gevechten met 13de eeuw Familie de ruïnes hadden een imposante rijkdom voltooid onder bewind wilde dieren verboden Frangipane verbouwt 1893–1896 aan soorten kruiden, grassen en wilde bloe- van Domitianus Colosseum tot een vesting Fundament men opgeleverd. Botanisten onderzochten 404 Gevechten met gladiatoren verboden 1749 Colosseum onder arena 15de–16de eeuw Ruïne fungeert als steengroeve: gewijd aan Lijden ze en er verschenen twee boeken over; 80 Titus, zoon van Vespasianus, wijdt het amfitheater blootgelegd de pausen hergebruiken het travertijn van Christus een ervan noemt 420 soorten. Komkommerkruid in met een 100 dagen durend feest 132  ROME VAN BUURT TOT BUURT  133

Onder de loep: Piazza di Spagna 9 . Spaanse Trappen Villa Borghese De wirwar van smalle straten tussen de Piazza di Spagna en de Via del Deze trappen, die vaak zwart zien van T i b Corso is een van de drukste stukjes van Rome en trekt massa’s mensen e PIAZZA DI SPAGNA de mensen, zijn een r VIA met zijn elegante, chique winkels. In de 18de eeuw telde de wijk veel pareltje van de late VENETO hotels voor Engelse aristocraten die de grand tour maakten. Maar barok. PIAZZA er kwamen ook kunstenaars, schrijvers en componisten, die de DELLA PIAZZA ROTONDA QUIRINAAL geschiedenis en de cultuur van Rome serieuzer namen. Spagnastation NAVONA Oriëntatiekaart Zie kaart centrum Rome blz. 16–17 8 Babington’s Tea Rooms Engelse theesalon in 3 Colonna dell’Immacolata de stijl van de jaren q Op een Romeinse zuil staat 1890. een beeld van Maria. 0 Trinità dei Vanaf deze hooggelegen 16de-eeuwse 6 . Piazza di Spagna P IA Z Z A D I kerk is het Al bijna drie eeuwen is het S P A G N A uitzicht over de plein met de vreemde stad fantastisch. Barcacciafontein in het midden hét trefpunt voor bezoekers van Rome.

1 Sant’Andrea delle Fratte

VIA VITTORIA V AI B O C C AD L I E O N E Pasquale Marini schilderde in 1691 De verlossing ter V AI D PI R O P A G A N D A versiering van Borromini’s hoge koepel. 5 Antico VIA DELLA CROCE Caffè Greco Borstbeelden herinneren aan beroemde gasten. V AI D E L C O R S O

De Via delle Carrozze VIA DELLA CARROZZE ontleent zijn naam aan de rijtuigen van rijke toeristen die hier in de rij stonden voor reparaties.

VIA BORGONONA VIA CONDOTTI

VIA FRATTINA VIA DELLA VITE

4 Via Condotti Een koele, schaduwrijke 2 Palazzo di straat met de chicste Propaganda Fide winkels in een superchic Deze façade (1665) was een winkelgebied. van de laatste creaties van 0 meter 75 Francesco Borromini.

Bulgari ver koopt achter zijn sobere Verklaring 7. Keats-Shelley Memorial House winkelpui in de Via In het kleine museum in het huis waar de Condotti peperdure Aanbevolen route Engelse dichter Keats in 1821 overleed, sieraden. q Metrostation vindt u deze bibliotheek. ROME VAN BUURT TOT BUURT  157 QUIRINAAL Het Quirinaal, een van de zeven heuvels van beslag. De paleizen van machtige families Rome, was in de keizertijd een uitgestrekte als de Co lonna’s en de Aldobrandini’s ston- woonwijk. Ten oosten van de heuvel lagen den iets lager op de heuvel. Toen de paus in de enorme Thermen van Diocletianus. De 1870 zijn macht kwijt raakte, werd het Quiri- in de middeleeuwen in de vergetelheid naal de residentie van de koning en later geraakte wijk kwam eind 16de eeuw op - van de Italiaanse president. Het gebied nieuw in de gratie. De pausen namen er met eromheen, vooral langs de Via Nazio nale, het Palazzo del Quirinale de mooiste plek in werd daarvoor grondig opgeknapt.

Bezienswaardigheden in het kort Kerken Musea Restaurants 4 Santi Apostoli 8 Accademia Nazionale zie blz. 315–317 5 San Marcello al Corso di San Luca 1 Abruzzi ai SS Apostoli 7 Santa Maria in Trivio 0 Scuderie del Quirinale 2 Ai Tre Scalini 9 Santi Vincenzo e Anastasio y Museo Nazionale Romano 3 Antica Birreria Peroni q Sant’Andrea al Quirinale (Palazzo Massimo) 4 L’Asino d’Oro w San Carlo alle Quattro o Palazzo delle Esposizioni 5 Asmara Fontane Historische piazza 6 Baccano t Santa Maria degli Angeli 7 La Carbonara i Piazza della Repubblica e dei Martiri 8 Cavour 313 p Santa Maria dei Monti Historische gebouwen 9 Colline Emiliane a Sant’Agata dei Goti 2 Palazzo del Quirinale 10 Doozo d Santi Domenico e Sisto 3 11 Eataly u Thermen van Diocletianus 12 Open Colonna 13 Piccolo Buco Fonteinen en beelden 14 Pipero al Rex 1 Castor en Pollux 15 Taverna dei Fori Imperiali 6 Trevifontein 16 Trimani il Wine Bar e Le 17 Urbana 47 r Mozesfontein 18 Vineria Il Chianti Park 19 Vivendo il Mediterraneo V. P A s Villa Aldobrandini L ES T R V. GOITO O Zie Stratengids, kaart 5, 6 en 12

0 meter 300

PASTRENGO VIA VIA VOLTURNO

VIA CERNAIA r u ORLANDOV. V. E. E PIAZZA ED V. BARBIERI RC PIAZZA S. BERNARDO t ME BARBERINI VIA D. QUATTRO FONTANE D. VI A A VIA i qRepubblica VI PIAZZA TRITONE VIA VIA XX PIAZZA SETTEMBREV.LE EINAUDI

SAN V DEL IARDINI DELLA

V. DEL POZZETTO I G

A VIA D. PANETTERIA VIA RASELLAD.

A I V SILVESTRO VIA IA REPUBBLICA V. LE E. DE NICOLA

D V F

. I L. VILLA

IE RE

POLI S VIA IN ER e

T D (TRAFORO UMBERTOGIARDINI I) VIA TORINO PERETTI A U VIA MODENANZE VIA S. M. IN VIA ARCIONE SC DEL M . Termini LARGO CHIGI D w P V I A QUIRINALE E 8 y 7 R q I A NAPOLI A 6 Z PIAZZA v V. SANVINCENZO9 V. DILUCCHESI GENOVA VIA S. B. GIGLI q VIA VITALE VIA A. DEPRETIS VIA D. MURATTE VIA VIMINALE L E D 2 P I A C E N NAZIONALE VIA D. DATARIA PIAZZA D’AZEGLIO A I D. VIMINALE M. n VIA DEL QUIRINALE V on PIAZZA VIA D. CONSULTAVIA PARMA V AI 1 VIA V. S. MARCELLO DEL O VIA DELL'UMILTA I PALERMO PIAZZA D. QUIRINALE G 5 PILOTTA G BALBO O S R O C 0 A VIA VIA

M

M LI A N OMONTI 4 PILOTTA V. D.

V VIA CESARE I

VIA

3 X

n X VIA PIAZZA DEI VIA DEL

A MA DEI

SS. APOSTOLI IV NO A IA V VI Z RN V Z S PE E A N I M RI P A N a B O URBANA BOSCHETTO R s V I A E V. S. AGATA DEI GOTI SERPENTI V. CAPOCCI d RI VIA ZINGA D. V. qCavour V I LARGO A VIA p T VIA LEONINAVENOSTA O BACCINA R D E CAVOUR C VIA MADONNA D. MONTI O VIA NT I Beelden op de Trevifontein Verklaring van de symbolen zie achterflap