PAPUR BRO LLANGADFAN, LLANERFYL, FOEL, LLANFAIR CAEREINION, ADFA, CEFNCOCH, LLWYDIARTH, LLANGYNYW, CWMGOLAU, DOLANOG, RHIWHIRIAETH, PONTROBERT, MEIFOD, TREFALDWYN A’R TRALLWM.

383 Hydref 2013 50c ENILLYDD CENEDLAETHOL I’R ORSEDD DRWY ANRHYDEDD “TAWEL NOS...”

Elen Davies, Peniarth, Llanfair Caereinion, yn dilyn ei llwyddiant yn ennill y wobr gyntaf am Roedd cynrychiolaeth gref o Faldwyn ar y Maes ddydd Gwener yr Eisteddfod ganu emyn dros 60 oed yn Eisteddfod Genedlaethol yn Ninbych i weld Arwyn Evans, Tyisa; Mrs Dwynwen Jones, T~ Cerrig a Genedlaethol Dinbych. Yng ngeiriau Elen: Tegwyn Roberts, Dolanog gynt, yn cael eu derbyn i’r Orsedd drwy Anrhydedd. “Diolch am alwadau lu A sawl carden ddaeth i’r t~ LLWYDDIANT EIN SIOE LEOL Braint oedd ennill yn yr #yl Ac roedd dathlu’n eithaf hwyl!” Diolch i bawb. Ar dy feic, Harri !

Darllenwch am hanes Harri a’r criw wrth iddynt Cadfan Evans, Llywydd Sioe Llanfair 2013 gyda’i wraig Maureen yn cael ysbaid ym mhrysurdeb gwblhau ‘Taith Beic Fawr Bethan’ o Gaergybi i y diwrnod i sgwrsio â Mr Ieuan Roberts, un o hoelion wyth y sioe ers blynyddoedd lawer. Gaerdydd yn ddiweddar ar y dudalen gefn. Mwy o luniau’r sioe ar dudalen 13. 2 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

Diolchiadau £5 Annwyl Olygydd, DYDDIADUR Taliad i’r Trysorydd, gohebydd lleol Cyrhaeddodd y teulu Collard Arddlîn y 20fed Hydref 4 Bingo yn Neuadd Llanerfyl am 7 o’r gloch neu un o’r tîm Gorffennaf 1987, a chwech mlynedd ar hugain Hydref 5 Pnawn Coffi Nyrsys MacMillan, 3 y.p. i’r dydd ar ôl hynny, enillais Dlws y Dysgwyr Siop / Swyddfa’r Post Llwydiarth Diolch Eisteddfod Powys. Mae’n fraint anhygoel. Hydref 5 Côr Meirion yng Nghanolfan y Banw, Dymuna Megan a Bob, Cynefin, ddiolch o galon Dechreuais i ddysgu Cymraeg chwech Llangadfan am 7.30pm. i’w teulu a’u ffrindiau am yr holl garedigrwydd mlynedd yn ôl, yn Ysgol Haf Dolgellau, a Hydref 6 Cyfarfod Diolchgarwch Capel Coffa Ann anhygoel a dderbyniwyd yn dilyn llawdriniaeth hoffwn ddweud diolch i bawb sy wedi fy Griffiths Dolanog, 6 o’r gloch (nos Sul). Megan yn ddiweddar. Gwerthfawrogir y cyfan nghefnogi ers hynny. Dan arweiniad Y Parch Nan Powell- yn fawr iawn. Diolch i bawb. Davies, Yr Wyddgrug. Croeso cynnes i Mae tiwtoriaid wedi bod yn bwysig iawn wrth bawb. Diolch gwrs, ond mae ’na lawer iawn o bobl eraill sy Hydref 6 Gwasanaeth Diolchgarwch Eglwys Dymuna Erfyl a Megan Brynllys, Llanfihangel wedi bod yn ddylanwadol, a llawer iawn Garthbeibio am 2.00pm Gweinidog ddiolch o waelod calon i’w perthnasau a’u ohonynt yn darllen y “Plu”. CHI, siaradwyr gwadd y Parch Eifion Gilmour Jones. ffrindiau a alwodd i mewn am baned a sgwrs ar Cymraeg yr ardal, yn y Cann, ym Mhethe Croeso i bawb achlysur dathlu eu priodas ddiamwnt. Diolch i’r Powys, chi yn y gymuned leol a oedd yn Hydref 8 Gwasanaeth Diolchgarwch Capel Seilo, merched am baratoi y bwyd ac hefyd am yr holl gwrando arna i heb wneud sbort ar fy mhen Llwydiarth, 6.30 y.h. Pregethwr gwadd gardiau, galwadau ffôn, y blodau a’r arian a wrth imi ymlafnio /stryglo .... Parch. Richard Lewis, Bow Street dderbyniwyd at Ambiwlans Awyr Cymru. Mae eich cefnogaeth yn hollbwysig i Hydref 9 Cyfarfod Diolchgarwch Eglwys Llanerfyl Diolch yn fawr iawn. am 6 a 6.30 o’r gloch. Pregethir gan y ddysgwyr. Onibai amdanoch chi, ni faswn Parch David Francis. Diolch byth wedi troi o fod yn ddysgwraig i fod yn Hydref 15 Cyfarfod Diolchgarwch Rehoboth a Dymuna Maggie Evans, 4 Penyddôl, Foel ddiolch siaradwraig ail-iaith: [wel, dw i’n meddwl fy Gosen yng Nghapel Rehoboth am i’w pherthnasau, cymdogion a’i ffrindiau am y llu mod i bron wedi...] 6.30pm Pregethwr gwadd y Parch David o gardiau, anrhegion a galwadau ffôn a gafodd Felly diolch o’r galon i chi i gyd! Francis. Croeso i bawb. ar achlysur ei phenblwydd. Yr eiddoch yn gywir Hydref 18 Cyfarfod Pregethu Moreia. Pregethir gan Miri Collard y Parch. Carwyn Siddall am 2 a 7 o’r Diolch gloch Dymuna Lynn ac Ann Tynllan ddiolch yn fawr Hydref 18 Bingo yn Neuadd Pontrobert am 7.30 iawn am yr holl garedigrwydd a dderbyniwyd yn Hydref 19 Cyngerdd yng nghwmni Caryl Parry dilyn llawdriniaeth Lynn yn ddiweddar. TÎM PLU’R GWEUNYDD Jones, Ysgol Theatr Maldwyn ac Llawer o ddiolch Cadeirydd aelodau’r dosbarth meistr yng Diolch Arwyn Davies Nghanolfan y Banw, Llangadfan am 7pm. Coedtalog, Llanerfyl, 01938 820710 Tocynnau £5. Dymuna Sioned ac Endaf ddiolch o galon am yr Hydref 20 Gwasanaeth Diolchgarwch Eglwys y holl gardiau, anrhegion, dymuniadau da a’r Santes Fair, Llwydiarth, 3 y.p. ymwelwyr a gawsant ar enedigaeth Beca Lois Is-Gadeirydd Gwasanaethir gan Parch. Llewelyn Delyth Francis Rogers Diolch Dymuna Cefin, Nia a’r teulu ddiolch am yr holl Hydref 24 Cyfarfod Blynyddol Gweinidogaeth Bro Trefnydd Busnes a Thrysorydd negeseuon o ewyllys da i Cef ar ôl ei ddamwain Caereinion ym Moreia am 7 p.m Huw Lewis, Post, Meifod 500286 Hydref 25 Disgo i’r Plant yn Neuadd Llanerfyl rhwng yn ôl ddiwedd Ebrill ac am yr holl ddymuniadau 6-8 o’r gloch dan nawdd Ffrindiau Ysgol gorau ar achlysur ein priodas ym mis Mai. Yn Ysgrifenyddion Llanerfyl ystod y wledd briodas casglwyd £145 mewn Hydref 25 Gyrfa Chwist yn Neuadd Pontrobert am 8 blychau casglu tuag at yr Ambiwlans Awyr. Gwyndaf ac Eirlys Richards, Penrallt, Llwydiarth, 01938 820266 o’r gloch Diolch 31 HYDREF, 1, 2, 3 TACHWEDD recordir rhaglenni Dymuna Ken a Margaret Bates, Y Bridge ddiolch Noson Lawen ar gyfer S4C yng Trefnydd Tanysgrifiadau yn fawr iawn i gyfeillion a chymdogion am yr Nghanolfan Hamdden, Llanfair Sioned Chapman Jones, ymholiadau a’r haelioni a ddangoswyd tuag Caereinion. Gweler hysbyseb. 12 Cae Robert, Meifod atynt tra roedd Margaret yn yr ysbyty yn derbyn Tach. 8 Bingo yn Neuadd Llanerfyl am 7 o’r gloch Meifod, 01938 500733 Tach. 17 Côr Llansilin yn Neuadd Pontrobert am pen-glin newydd. 7.30 Rhoddion Tach. 17 Cyngerdd gyda Chôr Llansilin yn Neuadd Swyddog Technoleg Gwybodaeth Hoffem ddiolch yn fawr iawn i Mrs Maggie Evans, Pontrobert am 7.30pm Dewi Roberts Tach. 23 Eisteddfod y Foel a’r Cylch Foel am ei rhodd hael i goffrau Plu’r Gweunydd. Rhag. 6 Noson Caws a Gwin a chwis hwyliog Golygydd Ymgynghorol ‘Sion a Sian/Mr & Mrs’ yng Nghanolfan y DEWI R. JONES Nest Davies Banw er budd Gofal Cancr y Fron a’r Ganolfan. Cwis feistr – David Oliver. Panel Golygyddol Rhag. 8 Canu Carolau ym Marchnad y Trallwm dan nawdd RABI Sir Drefaldwyn. ADEILADWR Alwyn a Catrin Hughes, Llais Afon, Ion. 24 Dawns Ffrindiau Ysgol Llanerfyl yn Llangadfan 01938 820594 Neuadd Llanerfyl gyda ‘Up-All-Nite’ [email protected] Mawrth 13/14/15 – G@yl Ddrama Eisteddfod Talaith Ffôn: 01938820387 / 596 a Chadair Powys – Dyffryn Ceiriog Mary Steele, Eirianfa Mai 24 Cyngerdd Mawreddog gyda Gwyn Ebost: [email protected] Llanfair Caereinion 01938 810048 Hughes Jones a Chôr Godre’r Garth yn [email protected] Theatr Llwyn, Llanfyllin. Pob math o waith adeiladu at eich gwasanaeth Meh. 21 Taith Gerdded Plu’r Gweunydd yn ardal Llanwddyn Mari Lewis, Swyddfa’r Post, Gorff. 18 a 19 – Eisteddfod Talaith a Chadair Powys Meifod500286 – Dyffryn Ceiriog Medi 25 Pwyllgor Blynyddol Plu’r Gweunydd yn Côr Meirion Neuadd Pontrobert dan arweiniad Iwan Parry Nid yw Golygyddion na Phwyllgor Plu’r Gweunydd o Rhifyn nesaf yng Nghanolfan y Banw anghenraid yn cytuno gydag nos Sadwrn A fyddech cystal ag anfon eich cyfraniadau Hydref 5ed am 7.30 o’r gloch unrhyw farn a fynegir yn y papur at y rhifyn nesaf erbyn dydd Sadwrn, 19 nac mewn unrhyw atodiad iddo. Hydref. Bydd y papur yn cael ei ddosbarthu nos Fercher, Hydref 30 Croeso cynnes i bawb Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 3 O’R GADER Cinio’r Llywydd Gwers yn Grangetown Un bore braf ar ddechrau’r hydref oedd hi. Roeddwn i’n cerdded i chwilio am siop bapur yn ardal Grangetown o’n Prifddinas. I mewn a fi a phrynu torth o fara, peint neu ddau o laeth, papur dydd Sul a chopi o’r Cymro. Wrth imi grwydro o gwmpas y siop yn meindio fy musnes fy hun, mi glywais i berchennog y siop, dyn canol oed cry’ ac iach iawn yr olwg, yn siarad yn braf efo cwsmer arall mewn iaith na allwn i ei nabod. Hindi, efallai, ond alla’i ddim bod yn si@r. Ta waeth, daeth fy nhro i wrth y til i dalu, ac wrth adael, i fod yn gwrtais, yngenais, yn reddfol rhywsut, y geiriau “Thank you”. Ac wrth imi droi ar fy sawdl am y drws ac am s@n yr adar bach yn canu yn heulwen braf bore o hydref yn Grangetown, ynganodd o ar fy ôl, “Diolch yn fawr”. Cyfarfod Blynyddol Datblygiad cyffrous y penderfynwyd arno yng nghyfarfod blynyddol y Plu yr wythnos diwethaf oedd penodi Dewi Roberts [diolch iddo] i fod dan ofal y prosiect o roi’r Plu ar y Elwyn Owen, Cadeirydd, Greallt Hughes, Trysorydd, Cadvan a Maureen Evans (Llywydd), We gan greu gwefan newydd fydd hefyd a Liz Harding (Ysg.), Eurgain Jones, merch Cath, Gwen Buckley, (Ysg.) a Beryl Vaughan, linc i dudalen Facebook. Ymhlith y deunydd trefnydd Apêl Cath. ar y wefan bydd ‘Llun y mis’, a bydd cyfeiriad y wefan newydd i’w weld yn y Plu yn fuan, Llwyddodd cinio Llywydd Sioe Llanfair eleni, sef Cadvan Evans, i godi £900 tuag at Apêl felly cadwch eich llygaid pori ar agor. Cath. Gobeithio drwy hyn y gallwn ni estyn allan at Sefydlwyd yr Apêl hon ar ôl colli Catherine Jones, Tynewydd, Llangadfan yn 2011 a’i phrif nod gynulleidfa newydd i’r hen bapur a chynyddu, yw codi arian tuag at y rhai sydd wedi eu heffeithio gan ganser, a’u teuluoedd, sy’n byw yn dros y blynyddoedd, ar y gwerthiant o 750 Nyffryn Banw. Mae’r elusen wedi’i chofrestru a rhif yr elusen yw EW00361. rhifyn y mis at tua mil pum cant o ddarllenwyr. Ers sefydlu’r apêl ym Mehefin 2012, codwyd mwy na £10,000 sydd wedi ei ddefnyddio i Gair y mis leddfu rhywfaint ar bryderon y rhai sy’n cael eu heffeithio gan y salwch hwn. Gogor: A hithau’n fis Hydref bellach, mae’n Dymuna swyddogion yr Apêl ddiolch i Cadvan a Maureen am y rhodd hael o £900 tuag at yr ymnesáu at yr amser o’r flwyddyn y byddwn apêl. Diolch o galon. ni ffarmwrs yn troi at hyn. Dydi’r gair ddim i’w gymysgu efo Gogr, sy’n air mwy cyfarwydd NOSON LAWEN inni ac yn air y byddwn ni’n ymwthio’r ‘o’ i’w Canolfan Hamdden Llanfair Caereinion ganol i’w ynganu yn union fel gair y mis gan Canolfan Hamdden Llanfair Caereinion dd’eud ‘gogor’ am hwnnw, sef gair arall am 31 HYDREF 1 TACHWEDD ridyll – sieve yn saesneg. IFAN JONES EVANS DILWYN PIERCE Be’ fyddwch chi yn ddeud am y weithred o roi yn cyflwyno yn cyflwyno bwyd i’r gwartheg? Bwydo? Porthi? Ffidio ALED HALL ELIN FFLUR gwartheg? Ffodro? ‘Gogor’ ydi’r gair am y LINDA GRIFFITHS cnwd neu’r bwyd ei hun [lluosog, Gogorion], A GWESTAI ARBENNIG! ‘porthiant’ os liciwch chi. Fodder yn saesneg. IEUAN JONES PLETHYN ESSOP A’R SGWEIRI GWIBDAITH HEN FRÂN GERAINT PEATE HUW YNYR EVANS CÔR YSGOL LLANFAIR CAEREINION MAIR TOMOS IFANS CATRIN EVANS CÔR YSGOL DAFYDD LLWYD EDRYD WILLIAMS TANWYDD GRETA, GWENNO AC ADLEIS &$575()‡$0($7+<''2/ ‡',:<',$12/‡0$61$&+2/ OLEWON AMAETHYDDOL POTELI NWY 2 TACHWEDD 3 TACHWEDD BAGIAU GLO A CHOED TAN AERON PUGHE TANCIAU OLEW ALWYN SION yn cyflwyno BANWY FEEDS yn cyflwyno POB MATH O FWYDYDD RHIAN LOIS ANIFEILIAID ANWES DONIAU THEATR MALDWYN A BWYDYDD FFERM WIL TÂN ac eraill

01938 810242/01938 811281 ELGAN LLYR THOMAS [email protected] /www.banwyfuels.co.uk ELEN PENCWM LYNWEN HAF ROBERTS ALAW CÔR YSGOL BRO DDYFI Siop Trin Gwallt TRIAWD CELYN (Rhodri, Richard a Huw) A.J.’s Tocynnau £5 Tocynnau ar gael drwy ffonio: Beryl Vaughan 01938 820775/07974310804 / Alun Jones Ann a Kathy 01654 703789 / Bethan Lloyd Owen 01686 412242 / Eleri Llwyd 01691 648725 / yn Stryd y Bont, Llanfair Nelian Richards 01686 627410 / Penri Roberts 01686 413 480 Ar agor yn hwyr ar nos Iau Bydd y nosweithiau’n cael eu recordio ar gyfer Ffôn: 811227 gyda’r elw at achosion da lleol 4 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 AR GRWYDYR

gyda Dewi Roberts

Fy hoff math o daith, yn ddi- Dolanog drwy’r os, yw cerdded ar hyd glannau coed a oedd yn afon neu nant. Cawn daith atyniad mawr ar hyfryd y tro yma ar hyd dyffryn Afon Fyrnwy un adeg ac (neu Efyrnwy) o Bont Llogel i Bontrobert ac islaw mae yn ôl wedyn, er y byddaf gan amlaf yn torri’r adeiladau yn daith i fyny gan ddechrau o fannau gwahanol. gysylltiedig â’r Mae’r daith yn mynd ar hyd rhannau o lwybrau hen felin gan gynnwys T~ Felin a T~ Pandy; y serth, trown i’r chwith gan ddilyn arwydd Ann Griffiths ac Owain Glynd@r ac y mae melinydd olaf oedd William Jones. Roedd pont Llwybr Glynd@r i fynd drwy’r coed. Yn y coed olion hanes ac etifeddiaeth i’w gweld ar hyd yma ger y rhyd tan yn ddiweddar – cafodd ei ar y dde, mae gweddillion Erw Glan yr Afon – y daith. Bydd natur yn amlwg ar y daith hefyd dinistrio gan lifogydd. Awn drwy gae cyn hir gadawn hynny tan dro arall pan fydd llai o a chewch arddangosfeydd gwerthfawr o bob gan ddilyn arwyddion Llwybr Glynd@r sydd dyfiant ond mae yn lle arbennig. Diddorol math o blanhigion ac anifeiliaid. Bûm yn wedi ail ymuno â ni. Mae’r afon wedi newid ei meddwl mai dyma’r ffordd, mae’n debyg, y ffodus o weld golygfeydd godidog dros y natur erbyn hyn ac yn llifo’n gyflym drwy daeth Ann Griffiths yn ôl i’w chartre wedi bod blynyddoedd gan gynnwys y Grand Canyon geunant trawiadol; mae yn rhan fythgofiadwy yn y seiat ym Mhontrobert. Mae’r trac yn a Yosemite yn America, ond er mor wych o’r daith. Mae un rhan yn boblogaidd iawn yn fforchio cyn hir a dewiswn yr un ar y chwith oeddynt, mae rhannau o’r daith hon, i mi, yr haf yn enwedig gyda theuluoedd a phobl sydd yn ein harwain at bont fechan dros Nant gystal â nhw os nad yn well mewn ambell ifanc. Dilynwn y llwybr heibio eithin a rhedyn Dolwar; cawsom gip ar hon dro yn ôl. Efallai ffordd... Mae’r daith ffigwr 6 (o fath!) yma tua trwchus yn yr haf. clywch gnocell y coed yma. Awn ar hyd y 21km (13 milltir) o hyd, wrth wneud y daith Mewn ychydig down at ffin ddwyreiniol plwy trac gwyrdd a phan fydd trac arall yn ymuno gyfan. . Dolanog, gyferbyn â Nant Dolwar sydd yn ag ef o’r dde, sef o gyfeiriad T~ Mawr, stopiwn ymuno â’r Fyrnwy yr ochr draw. Ar y dde am dipyn. Os edrychwch i’r chwith, ymysg y wedyn, gwelwn d~ Glan yr Afon Ucha; os tyfiant, gwelwch olion adeilad – dyma Craig y edrychwch yn ofalus gwelwch weddillion toiled Gath. Yma bu Harri Parri yn byw ar un adeg. tu allan hefyd – gyda’i sedd dros y nant fechan! Pwy oedd y g@r yma a pham ei fod yn bwysig? Yma, yn 1841, roedd y gweithiwr fferm Evan Wel, roedd Harri yn athro barddol ar dad Ann Evans a’i wraig Elizabeth yn byw, gyda’u tair Griffiths a fo oedd perchennog y llyfr a elwid merch, Mary, Elizabeth ac Elinor. Teithiwn yn yn Llyfr Dolwar Fach ar un adeg mae’n debyg; gymharol uchel uwchben yr afon drwy’r coed roedd yn fardd teithiol a bu yn hallt ei cyn cyrraedd trac sydd yn mynd â ni i ffwrdd feirniadaeth o’r Methodistiaid. Bu farw yn o’r afon. Ar y dde, mae Gwern Fawr, a dyma 1800 a gallwn dybio bod Ann wedi ei gyfarfod. safle ble roedd un o frodyr Ann Griffiths sef Hanner canrif yn ddiweddarach, yn y bwthyn Edward Thomas, a’i deulu yn byw ar un adeg; bychan yma uwchben afon Fyrnwy, roedd y symudodd i fyw i Dde Cymru. Mae llyfr o’r crydd Watkin Gittins a’i wraig Elizabeth yn Y Daith enw Llyfr Dolwar Fach yn y Llyfrgell byw, gyda phump o blant. Dechreuwn o’r man parcio ym Mhont Llogel Genedlaethol yn cynnwys tudalennau o Mae dewis rwan gennym. Gallwn fynd yn syth a chawn olwg ar afon Fyrnwy yn syth wrth farddoniaeth gan feirdd lleol ac ymysg y ar hyd y trac nes cyrraedd Dolanog neu gallwn iddi lifo dan y bont garreg. Yn ffodus, mae tudalennau mae enghreifftiau o ysgrifen fynd i ben yr Allt! I fynd i ben yr Allt mae rhan gyntaf y daith yn dilyn yr afon yn glos Edward gan gynnwys ychydig o’i farddoniaeth. llwybr yn arwain i’r dde ac ar ben y rhan gyntaf gyda’r hanner milltir cyntaf yn mynd drwy’r Yn y llyfr hefyd roedd Ann ei hun yn ymarfer cawn weddillion eraill; yn ôl y map, Pen yr coed lle gwelwn ambell i dderwen; mae nifer ei hysgrifennu yn union fel ei brawd. Mae yn Allt yw’r enw ond dwi’n credu mae T~ Aaron o ganghennau’r coed ac ambell i goeden wedi llyfr hynod a thrafodwn fwy am y llyfr yma yn yw un enw lleol arno – yn 1891 roedd daliwr syrthio i’r afon, amryw ohonynt oherwydd nes ymlaen. tyrchod daear (mole catcher) yn byw yma a’i pwysau trwm yr eira a gawsom Pasg eleni. Dilynwn y ffordd rwan sydd yn ein harwain i enw ... Aaron Jones. Awn at dopiau’r Allt ac Cerddwn wedyn ar hyd cae islaw Melindwr Bontrobert lle gwelwn yr ysgol o’n blaenau; mae pob copa bychan yn rhoi golygfa cyn croesi pont gerdded dros Nant Llwydiarth; diddorol sylwi ar arwyddion am fechgyn a newydd; o’r uchelfannau gwelwn y ffermydd dyma un o’r nentydd mwyaf ar y Fyrnwy ac merched uwchben hen fynediadau gwahanol lleol megis T~ Isaf a Phenisacyffin ac yn y mae yn ffin i blwy Dolanog. Mae’n werth aros yr adeilad. Os ydych eisiau seibiant, beth am pellter mae mynyddoedd y Berwyn, yr Aran yma am ychydig i fwynhau’r olygfa. Oddi yma fynd i Barc Eifion, sef man hyfryd gerllaw yr a’r Gader i’w gweld. Roedd caer yma ar un mae Llwybr Glynd@r yn mynd i gyfeiriad ysgol i goffau un o feibion y fro. Bûm yn byw adeg hefyd ac mae enw diddorol ar honno – gwahanol ond dilynwn ni lwybr Ann. Cyn hir, ym Mhontrobert tan oeddwn tua saith oed ac Llys-y-Cawr. Os bydd gormod o dyfiant ar yr cawn olwg ar d~ carreg hyfryd Rhos-y- mae gen i atgofion melys o’r lle. Roedd mam Allt yn yr haf, byddai’n haws efallai mynd ar Breiddin ar y chwith ac ymhen ychydig yn bennaeth ar yr ysgol ac roeddem yn byw y llwybr tuag at Ddolwar Fach cyn dilyn y ffordd gwelwn Ryd yr Abadau, gyda’i gysylltiad yn nh~’r ysgol gerllaw. Mae gen i gof o chwarae yn ôl. crefyddol amlwg; mae ambell i ryd ar hyd y mewn coed a llwyni lle mae’r neuadd heddiw Anelwn wedyn at Blas Dolanog cyn ail-droedio daith. yn ogystal â threulio amser braf ger yr afon; rhan gyntaf y daith. Er ein bod yn dilyn yr un Ger y man yma gwelais las y dorlan yn ei digon posib mai yma y dechreuodd fy llwybr, byddwn yn sylwi ar bethau gwahanol. ogoniant – fflach o las yn hedfan dros y d@r; niddordeb mewn afonydd! Cerddwn dros y bont Gobeithio y byddwch yn cydweld â mi ei bod dwi wedi gweld amryw ohonynt yr haf eleni; a gan ein bod mor agos, mae’n werth i ni fynd yn daith hyfryd! gwelais bysgotwr arall yn syth wedyn sef i weld Hen Gapel John Hughes sydd wedi ei Awn fyny’r Aran y tro nesa. creyr glas sydd i’w weld yn gyson ar hyd yr ail-wneud mor gelfydd; mae tu mewn yr adeilad Os oes gan unrhyw un wybodaeth am afon. Mae nifer o adar eraill i’w gweld (a’u yn rhyfeddol hefyd gyda rhywbeth yn tynnu furddunod yn ardal Dolanog yn ogystal â clywed) gan gynnwys bronwen y d@r a’r sylw o bob cyfeiriad. Bydd angen gwaith ar hanes a thraddodiad enwau ar afon Fyrnwy siglen lwyd ac yn yr awyr bydd bwncathod do yr adeilad hanesyddol a phwysig hwn yn a’i nentydd byddwn yn falch iawn o glywed yn chwilio am fwyd. Wedi cyrraedd Plas fuan. Ail-droediwn wedyn gan basio cofeb i gennychch – [email protected], 01938 Dolanog trown i’r chwith i fynd i bentre diddorol John Hughes ei hun, a fu’n gyfrifol, gyda’i wraig 820 173, Brynaber, Llangadfan, SY21 0PN. Dolanog lle gwelwn safle yr hen efail ar y Ruth a fu’n allweddol i gadw emynau Ann Diolch. chwith ac ar y dde mae’r neuadd lle safai’r Griffiths ar gof a chadw. Yn yr erthygl ar Ynys Las, ysgrifennais Ynys ysgol nes iddi gau yn 1947. Wedyn, croeswn Dilynwn y ffordd at goed Llety’r Aderyn (dyna Hir yn lle Ynys Las tuag at y diwedd; mae’r yr hen bont gerrig ac yna gweld rhaeadr i chi enw!) ac wedi mynd i fyny rhan gweddol ddau le yn agos at ei gilydd! Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 5

Clwb Hoci Merched Taith Tîm Rygbi/Côr y Llewod i Awstralia Llanfair Eleni, mae’r clwb yn dathlu dros 30 mlynedd o fodolaeth. Ffurfiwyd y clwb yn ystod cyfarfod mewn ystafell ddosbarth yn yr Ysgol Uwchradd ac ers hynny mae’r clwb wedi cynrychioli tref fach Llanfair mewn nifer o gynghreiriau a chwpanau. Mr John Ellis oedd Llywydd cyntaf y clwb a rhoddodd gefnogaeth gwerthfawr iawn er mwyn dechrau’r cyfan yn ei ffordd ysbrydoledig. Mae’r clwb wedi cael nifer o aelodau yn rhan o’r pwyllgor dros y blynyddoedd ac mae eu cyfraniad wedi cynnal y clwb hyd heddiw. Dros y blynyddoedd mae’r clwb wedi cynrychioli Llanfair yng Nghynghrair Genedlaethol Cymru, Cynghrair Gogledd Cymru, Cynghrair Sir Amwythig, Cwpan Cymru, Cwpan Gogledd Cymru a Chwpan H~n Cymru yn ogystal â nifer o gemau cyfeillgar a thwrnameintiau lleol. Bu’r gemau yn cael eu chwarae ar faes yr Ysgol Uwchradd ond erbyn heddiw nid ydym yn gallu chwarae ein gemau cartref yn Llanfair Gwynfor Evans (Fronlas, Foel); Enid Evans (Coedtalog, Llanerfyl); Gaynor Astley; Eifion oherwydd rheol y gynghrair a’r cystadlaethau Astley (Llechwedd-du, Llanerfyl) yn dathlu llwyddiant cyngerdd olaf Côr y Llewod yn Neuadd eraill bod yn rhaid chwarae at gae Astro. y Dref, Sydney a buddugoliaeth tîm rygbi’r Llewod dros y Walabis. Oherwydd hyn mae’n rhaid chwarae yn y Trallwm neu’r Drenewydd. Gobeithio un Roedd Gwynfor ac Eifion yn aelodau o Gôr Meibion y Llewod a fu ar daith yn Awstralia am dair diwrnod bydd cae astro newydd sbon yn cael wythnos yn yr haf. Roedd dros 70 o aelodau yn y côr, yn dod o bob rhan o Brydain ond y rhan ei ariannu yn Llanfair……. Fyddwn ni ddim fwyaf o Gymru. Roedd llawer o wragedd a chefnogwyr eraill hefyd yn y gr@p o 150. yn rhoi’r ffidl yn y to a byddwn yn dal i obeithio Arweinydd y côr oedd Dr. Haydn James a David Last oedd y cyfeilydd. Trefnwyd y daith gan beth bynnag!! Mark Burrows o gwmni Melody Music, Caerdydd. Heblaw am gyngherddau ym Mrisbane, Ar hyn o bryd rydym yn chwarae yng Melbourne a Sydney, roedd y côr yn canu i’r cyfryngau ac ar adegau eraill yn y tair ddinas. Nghynghrair 1af Gogledd Cymru ac eleni yn Mae Eifion yn gyn aelod o Gôr Meibion Llanfair Caereinion a rwan efo Côr Meibion y Drenewydd. gobeithio ail ddechrau chwarae yng Nghwpan Mae Gwynfor yn aelod o Gôr Meibion Llanfair ym Muallt, a fo yw Cadeirydd y côr. H~n Cymru yn ogystal â’r cwpanau eraill. Mae Yn sicr, roedd yr holl daith yn brofiad gwych – y canu, y rygbi, y cymdeithasu, yr hwyl a chyfle adran ieuenctid y clwb yn mynd o nerth i nerth i fwynhau amser i deithio o gwmpas y tair dinas hyfryd yn Awstralia. a braf yw gweld cymaint o aelodau ifanc o (Bydd Côr Llanfair ym Muallt yn cynnal cyngerdd yn Llanfair Caereinion nos Wener, Hydref ysgolion cynradd y dalgylch, a’r Ysgol 11). Uwchradd mor frwdfrydig ar y maes chwarae. Mae dyfodol y clwb yn edrych yn ddisglair Cylch Llenyddol Maldwyn iawn. Manon Rhys o Gaerdydd oedd y siaradwraig rhyfeddol o fyw. Fel clwb hoffwn ddiolch i’r holl fusnesau lleol wadd yng nghyfarfod diwethaf Cylch Llenyddol Byddai teulu Branwen wedi teimlo yn llawer am eu cefnogaeth dros y 30 mlynedd Maldwyn a gynhaliwyd yng Ngregynog nos mwy cartrefol yng Nghwm Rhondda y dyddiau diwethaf. Heb gymorth ariannol caredig gan Iau, Medi 12fed. hyn gyda dylanwad yr ysgolion Cymraeg yn gwmnïau lleol ni fuasem yn gallu cynnal y ‘Rara Avis’ oedd testun ei sgwrs, sef testun dechrau dod â’r Gymraeg yn ôl. Ond symud clwb. Hoffem ddiolch yn arbennig i Richard ei nofel gyntaf, a gyhoeddwyd gan Wasg a wnaeth teulu Branwen i’r Gogledd, fel teulu ac Alyson Argument yng Ngwesty’r Goat yn Gomer yn 2003. Ond mewn gwirionedd roedd Manon ei hun, a dilynir hynt Branwen yn yr Llanfair am eu cefnogaeth cyson. Mae’r ei darlith yn canolbwyntio mwy ar y dilyniant Ysgol Uwchradd ac yna yn cyrraedd Coleg gystadleuaeth Pêl Fonws wythnosol maent i nofel ‘Rara Avis’ (‘Aderyn Prin’) y mae Aberystwyth ym mwrlwm y chwe degau. yn ei chynnal er budd y clwb yn allweddol i ni newydd ei gwblhau. Mae’n mynd ymlaen i gael gyrfa a magu teulu ac wrth gyfri gwerth y cyfraniad maent wedi Branwen Dyddgu Roberts yw prif gymeriad y gyda golygfeydd o hanes diweddar Cymru yn ei gasglu dros y 10 mlynedd diwethaf mae ddwy nofel ac mae yma elfen hunangofiannol ffrwtian yn y cefndir. Testun ei nofel newydd o’n dod i dros £10,000. gref yn y ddwy. Cafodd Manon ei magu yn fydd ‘Ad Astra’ (Tua’r Sêr) ac wedi clywed yr Dewch i ymuno! Nhrealaw yng Nghwm Rhondda, yn ferch i Mair awdur ei hun yn esbonio sut y cafodd ei Ymarfer H~n – nos Fawrth 7-8 y.h yn a Kitchener Davies, ar aelwyd Gymraeg oedd ysgrifennu bydd y llyfr yn sicr yn un y gallwn Nghanolfan Hamdden y Flash. yn wahanol iawn i aelwydydd eraill y cwm, lle edrych ymlaen at ei ddarllen o gwmpas y Ymarfer Iau – Cynradd (7 oed +) Nos Fawrth roedd yr iaith bron â diflannu. Roedd Branwen Nadolig. 4:45–5:45y.h yng Nganolfan Caereinion. hithau yn teimlo ei bod yn wahanol – yn Aderyn Cyril Jones fydd y darlithydd gwadd yng Uwchradd – bydd amser ymarfer yn cael ei Prin – ac mae bywyd y cymoedd yn y 50au nghyfarfod nesaf y Cylch Llenyddol ar Hydref gyhoeddi yn fuan. a’r dafodiaith ryfeddol yng ngenau ei 17 a bydd hwn hefyd yn Gyfarfod Blynyddol. Am fwy o wybodaeth cysylltwch â Kirsty chymeriadau wedi eu cofnodi yma yn Bydd croeso i aelodau newydd ymuno â ni. Benbow ysgrifennydd y Clwb ar 07834209179. E-bost; [email protected]. Nia Pryce http://www

.pethepowys.co.uk Huw Lewis Post a Siop Meifod Ffôn: Meifod 500 286 6 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

wrthi’n brysur iawn yn trefnu syrpreis iddi gyda pharti yn eu cartref i’w teulu a’u ffrindiau ar LLANERFYL LLANGADFAN nos Sadwrn yr 28ain o Fedi. Roedd pawb wedi gorfod cadw’r gyfrinach rhag Gwen ers Llawdriniaeth wythnosau, ond erbyn hyn dwi’n credu ei bod Gwellhad wedi maddau i’r ddau am fod mor gyfrwys. Braf clywed fod Anne Wallace, Craen wedi Braf gweld fod Lynn, Tynllan yn gwella ar ôl gwella’n dda iawn ar ôl derbyn clun newydd derbyn ail ben-glin yn ystod yr haf. Gobeithio Prawf gyrru ddiwedd Gorffennaf. fod pethau yn ‘stwytho ac y byddi’n cael bod Llongyfarchiadau i Lynwen, Glynrhosyn ar yn ddi-boen yn fuan. basio ei phrawf gyrru, dwi’n credu fod gen i Coleg dipyn mwy o ffydd yn Lynwen y tu ôl i olwyn Rydym bellach wedi ffarwelio â chriw arall o Anrhydedd car nag yn ‘Cherry’ y cymeriad mae hi’n bobl ifanc sydd yn mynd ymlaen i astudio yn chwarae yn Rownd a Rownd. y Colegau. Pob dymuniad da i Gareth May yn Lerpwl, Emma Morgan ym Mangor ac Gwaeledd Andrew Blainey yng Nghaerdydd. Mae sawl un wedi bod yn symol dros yr haf. Rydym yn dymuno iechyd gwell i Keith Priodas Roberts, Glynrhosyn, Megan Morris, Tynrhos, Priodwyd Elaine, Noddfa â Dane Peters yn Mrs Davies, Brynderwen, Lowri, Tycerrig a Eglwys Bwlchycibau ddydd Sadwrn yr 28ain phawb arall sydd wedi bod yn ddi-hwyl. o Fedi. Cafwyd gwledd i ddilyn yn y Stumble. Ffarwelio Mae hi’n dymor yr hydref, ac unwaith eto Cydymdeimlo mae’n rhaid inni longyfarch a ffarwelio efo rhai Cydymdeimlwn â theulu Caebachau yn dilyn o’n pobl ifanc wrth iddynt ddechrau ar gam marwolaeth Mr Gron Jones, Gorlan yn newydd yn eu bywydau. Pob dymuniad da i ddiweddar. Huw, Llwyn-y-grug, sydd wedi mynd i Brifysgol Cofion Roedd hi’n bleser cael bod wrth Gerrig yr Aberystwyth i astudio Amaethyddiaeth; Sam Anfonwn ein cofion at Mrs Olwen Jones, Orsedd ar gae yr Eisteddfod Genedlaethol yn Snare, Ffridd Newydd sydd wedi mynd i Lawnt sydd yn aros efo perthnasau yn y Nimbych ar y dydd Gwener ar gyfer y astudio Amaethyddiaeth yn Llysfasi; Aled Trallwm yn dilyn anhwylder. seremoni urddo gorseddogion newydd. Yn Davies, Brynawelon sydd yn astudio yng Rydym hefyd yn anfon ein cofion at Gareth eu plith roedd Dwynwen Jones, Tycerrig yn Ngholeg Powys a Jack Williams, Ty-hir sydd Rogers, Abermiwl, mab Anwen Tanyfoel sydd cael ei chydnabod am flynyddoedd o waith wedi ymuno â’r fyddin. wedi cael damwain ddifrifol yn ddiweddar. di-flino dros gerdd dant yn Nyffryn Banw a Y Plas Rydym yn meddwl amdano ac yn gobeithio y Chymru. Yn briodol, dewisodd yr enw Efallai fod rhai bydd yn teimlo’n well yn fuan. ‘Dwynwen’ ar gyfer yr Orsedd. Rhaid dweud ohonoch wedi Grand National y Moch! i’r gynulleidfa chwerthin wrth glywed David bod yn gwylio’r Davies y nofiwr yn cael ei gydnabod fel “Dei rhaglen D@r”. ddogfen Genedigaeth hanesyddol Beth yn well na chael croesawu babi bach sydd ar S4C newydd i’n plith. Ganed merch fach o’r enw ar hyn o bryd Mair i Emyr a Kate, Bryngwaeddan ddiwedd ‘Y Plas’. Fel Medi. Llongyfarchiadau hefyd i nain Mrs yr ydych wedi sylweddoli mae’n siwr, mae Eirian Jones, sy’n sicr o fod wrth ei bodd efo’r Aled, Llais Afon yn un o’r deunaw dewr sydd fach. Mae Eirian wedi gwau cardigans bach wrthi’n trio rhedeg y Plas. Mae’n rhaid imi hyfryd i gannoedd o fabis yr ardal yma, felly ddweud, mae’r creadur bach yn edrych fel dwi’n sicr y bydd dafedd pinc ar y gweill yn petae yn cael bywyd digon caled, yn gorfod fuan iawn. codi am 5.30 bob bore i gychwyn tannau, Pen-blwydd arbennig glanhau esgidiau, gwagu potiau ac yn y blaen Dathlodd Gwen, Llwyn-y-grug ei phenblwydd cyn i weddill y t~ ddeffro. Edrychwn ymlaen yn 60 oed ar y 18fed o Fedi. Ond, heb yn at gael darllen am ei brofiadau yn rhifyn nesaf wybod i Gwen roedd Sioned a Phil wedi bod y Plu.

G wasanaethau Yvonne A deiladu Steilydd Gwallt D avies Ffôn: 01938 820695 neu: 07704 539512 Elwyn Davies yn trio dal ei frecwast! Hoffai pwllgor Neuadd Llanerfyl ddiolch i bawb Hefyd, tyllu Ar gyfer eich holl a wnaeth gefnogi’r noson rasio moch a diolch ofynion gwallt. i’r noddwyr sef Y Cwpan Pinc, Ricky Lloyd, Drysau a Ffenestri Upvc clustiau a Tanners, Cann Offis, John Vaughan, a Ffasgia, Bondo a Bargod Upvc thalebau rhodd. Smudge. Cafwyd adloniant gan Y Radnor Gwaith Adeiladu a Toeon Twersels. Noson wych a llwyddiannus. Gwasanaethau Cynnal a Chadw Eiddo Gwaith tir Yr Ysgol Rheiliau Haearn, Giatiau a Balconïau Dymuniadau da a chroeso i ddwy athrawes newydd i’r ysgol sef Mrs Delyth Jones a Sarah Ffôn: 01938 820521 Symudol: 07933 452175 Ellis, Pwynt, Llanfyllin. www.davies-building-services.co.uk Penblwydd Arbennig Llongyfarchiadau i Catrin Tudor, Brynllys sydd Ymgymerir â gwaith amaethyddol, wedi dathlu ei phen-blwydd yn 21 mlwydd oed domesitg a gwaith diwydiannol (wel oce, +19)! ar Fedi 18fed. Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 7

Ann y Foty yn Gweld Drama LLWYDIARTH Fu bywyd erioed yn hawdd i ferched sydd gennym yn yr ardal hon ac nid neuadd ac ma gen i syniad ein bod ni y berfformio. Ond ni ellir newid hynny a waeth Eirlys Richards gwrageddd sy’n ysgrifennu wedi ei i ni heb a chodi pais ar ôl p_ _o. Penyrallt 01938 820266 chael hi’n waeth na’r mwyafrif. Er fy mhryderon a’m gofidiau cafwyd drama Yr ysgrifenwraig fwyaf ohonom i werth chweil. Arwerthiant Cist Car gyd yma yng Nghymru oedd Kate Yn ‘Cyfaill’ cafwyd cip ar y berthynas gymhleth Pnawn Sadwrn, Gorffennaf 27ain, am 2 o’r Roberts. Hi heb amheuaeth oedd brenhines rhwng Kate Roberts a’i g@r a fu farw’n ifanc o gloch y.p.cynhaliwyd yr arwerthiant yn ein llên. Unwaith erioed y gwnes i ei chyfarfod effeithiau alcoholiaeth. Pan briododd y ddau Llwydiarth. Darparwyd paned yn yr Eglwys a hi cofiwch. Roedd hynny yng Ngregynog dros roedden nhw yn llawn gobeithion. Dau aelod stondin gacennau a raffl. Oddi mewn i babell ddeugain mlynedd yn ôl bellach. Darlithiai ar brwd o’r Blaid Genedlaethol newydd. Kate a’i fawr a osodwyd y tu allan cafwyd amrywiaeth Richard Hughes Williams (Dic Tryfan) storïwr bryd ar lenydda a Morris am redeg gwasg o stondinau arwerthu. Gwnaed y trefniadau byr arloesol oedd yn byw ar ddechrau’r fyddai yn cyhoeddi gweithiau llenorion gan Morwenna a Kathleen a diolchir am y ugeinfed ganrif. Ond yr hyn a gofiaf orau am pwysicaf Cymru. Enillodd Morris sedd ar gefnogaeth. y noson honno yw’r sgwrs felys a glywais gyngor Tref Dinbych yn enw Plaid Cymru a rhwng yr awdures o Ddinbych ac Elinor Jones, bu’n fawr ei ddylanwad yno. Ffair Haf Eglwys Llwydiarth Cefne (mam Alun Pantrhedynog ac Elen yr Ond ychydig iawn o lenydda wnaeth Kate. Pnawn Sadwrn, Awst y 24ain, am 3 y.p. Hafod). ‘Deian a Loli’ oedd testun y Aeth ati i helpu ei g@r i redeg y wasg a chynnal cynhaliwyd y ffair haf flynyddol. Brian oedd drafodaeth rhyngddynt a Mrs Jones yn dweud y ‘Faner’. Fel heddiw roedd hwn yn gyfnod o wrth y giât, Gwyndaf yng ngofal y ‘Lucky Dip’ gymaint o flas a gafodd ar y nofel honno pan ddirwasgiad economaidd gafodd ei ddilyn gan a Patricia gyda’r raffl. Darparwyd y te mefus oedd yn blentyn. flynyddoedd anodd yr Ail Ryfel Byd. Nid yn gan Annie ac Edith gyda diolch arbennig i Mrs Fe gefais dipyn o flas ar ‘Deian a Loli’ fy hun unig hynny ond roedd Morris mewn cariad â’r Annie Roberts am goginio yr holl sgons. a dyna a’m denodd i weld cynhyrchiad llenor Edward Prosser Rhys. Clywais fod y Morwenna oedd yng ngofal y stondin diweddaraf Theatr Bara Caws yng bardd Alan Llwyd wrthi ar hyn o bryd yn gacennau a darparwyd te a choffi gan Annie Nghanolfan y Banw. Cafwyd dau gyflwyniad ysgrifennu ffilm am y berthynas rhwng y tri. ac Eirlys. Trefnwyd dwy gystadleuaeth - gan y cwmni. Roedd ‘Cyfaill’ gan Francesca Yn y ddrama a welsom ni roedd Kate yn mynd dyfalu pwysau cacen ffrwythau a chafwyd dwy Rhydderch yn ymwneud â sut y bu i Kate trwy bapurau ei g@r ac yn dod i sylweddoli enillydd, sef Elined a Linda, a rhannwyd y Roberts ddygymod â marwolaeth ei g@r Mor- fod y busnes mewn dyledion trwm. Dyma gacen rhyngddynt. Yr ail gystadleuaeth oedd ris Williams yn 1946. Addasiad o’r gyfrol o hefyd pryd y gwawria arni yn llawn natur y dyfalu faint o fferins oedd ar y goeden fferins straeon byrion ‘Te yn y Grug’ gan Manon Wyn berthynas rhwng Morris a Prosser. Mae a roddwyd gan Kathleen. Dymuniad Eifion, Williams oedd yr ail gyflwyniad. Gan mai rhywun yn synhwyro fod Kate wedi llwyddo yr enillydd, oedd i’r goeden fferins fynd ar dynion sydd fel arfer yn trin a thrafod gwaith i’w thwyllo ei hun yngl~n â llawer o bethau ocsiwn – bu Tom a Jack Pearson yn eu rhannu Kate Roberts, roedd hi’n braf iawn am unwaith tros y blynyddoedd. o gwmpas. Diolchwyd am y rhoddion a’r gweld merched yn mynd i’r afael â’r dasg. Trwy lythyr daw’n ffrindiau gyda seicolegydd gefnogaeth gan Kathleen. Siom er hynny oedd cyrraedd y Ganolfan a o Hwngari ac mae’r cyfeillgarwch yn ei helpu Arholiadau gweld cyn lleied o gynulleidfa. Tua deugain i ddod i delerau â’i phrofedigaeth ac mae’n Llongyfarchiadau i Holly Humphreys, Llwyn o bobl oedd yno a finne wedi meddwl erioed llwyddo i ail afael yn ei gyrfa fel llenor. Onn, ar ei llwyddiant yn yr arholiadau TGAU. fod pobl Dyffryn Banw wedi bod yn selog eu Fel y dywedais, Morfudd Hughes gafodd y Mae hi erbyn hyn wedi cychwyn ar gwrs AS cefnogaeth i’r ddrama erioed. Am y tro cyntaf gwaith o actio Kate ac fe bortreadodd wraig yn Ysgol Uwchradd Llanfyllin. Dymuniadau daeth ias o ofn trosof a theimlais fod bywyd falch ac urddasol oedd hefyd mewn gwadiad gorau i Sian, Maesdyfnant, sydd wedi dechrau diwylliannol yr ardal yn y fantol. Dechreuais yngl~n â chyflwr ei g@r. ar ei chwrs yn y Brifysgol yn Aberystwyth. boeni nad oes yma yr egni angenrheidiol i Er i Morfudd Hughes faglu dros ei geiriau Mewn gwaeledd gynnal ein Cymreictod. Cywilyddais ataf fy unwaith roedd hwn fel y perfformiadau eraill Anfonwn ein cofion at Gwyn, Ty Isa, Ceinwen, hun braidd gan ein bod ni ar drothwy yr yn un grymus iawn. Llwyn Hir a Brian, Fachwen Fach. Mae ymgyrch fawr i godi arian at Eisteddfod Roedd y gynulleidfa ar dir mwy cyfarwydd wrth Ceinwen a Brian ar hyn o bryd yn yr ysbyty. Genedlaethol Meifod yn 2015. wylio’r addasiad o ‘Te yn y Grug’ gyda’r Dyweddïad Cododd gofid arall yn ystod y perfformiadau cyflwyniad yn ein cludo yn ôl i gyfnod Llongyfarchiadau i Annwen Mair Richards, eu hunain. Rhaid dweud mai pur wael oedd plentyndod Kate Roberts. Penyrallt, ar ei dyweddïad gyda Llion Wyn yr acwstigs ac nad hawdd oedd clywed y Teimlem yn gwbl gartrefol gyda Begw a Winni Davies, Beulah, Castell Newydd Emlyn. llefaru o’r llwyfan bob amser. Yn sicr teimlais Ffinni Hadog gan fod bron pawb yn y i hyn amharu rhyw gymaint ar fy mwynhad o gynulleidfa yn cofio eu neiniau yn sôn am berfformiad Morfudd Hughes oedd yn actio galedi a thlodi’r cyfnod hwn pan oedd crefydd Kate Roberts yn y ddrama gyntaf. Ond yn bwysig a thamed o jeli yn wledd amheuthun. clustiau hen wraig sydd gen i wedi’r cwbl a Dwy ddrama ragorol felly. Gobeithio y daw CARTREF dydw i ddim yn clywed fel y dylwn i. Mae’n Theatr Bara Caws yma eto ac y bydd yna Gwely a Brecwast chwith o beth hefyd mai neuadd chwaraeon gynulleidfa deilwng yn y neuadd y tro nesa. Llanfihangel-yng Ngwynfa JAMES PICKSTOCK CYF. MEIFOD, POWYS IVOR DAVIES PEIRIANWYR AMAETHYDDOL Meifod 500355 a 500222 Revel Garage, Aberriw, Y Trallwng Te Prynhawn a Bwyty Dosbarthwr olew Amoco Trwsio a gwasanaethu peiriannau fferm yr Byr brydau a phrydau min nos ar gael Gall gyflenwi pob math o danwydd holl brif wneuthurwyr Petrol, Kerosene, Disl Tractor a Derv Cinio Dydd Sul (archebu o flaen llaw) ac Olew Iro a Thanciau Storio Ffôn: GWERTHWR GLO Carole neu Philip ar 01691 648129 CYDNABYDDEDIG Ebost: Ffôn/Ffacs: 01686 640920 [email protected] A THANAU FIREMASTER Ffôn symudol: 07967 386151 Gwefan: Prisiau Cystadleuol Ebost: [email protected] www.cartrefbedandbreakfast.co.uk/rooms Gwasanaeth Cyflym 8 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

FOEL Ymweliad â Llydaw Medi 12-17, 2013 Marion Owen 820261

Llawer o dd@r wedi mynd o dan y bont ond llawer o hanesion, cyfarchion, llongyfarchion a dymuniadau da i ddarllenwyr y Plu. Eisteddfod Powys 2013 Llawer o ddiolch am @yl fythgofiadwy. Diolch i’r pwyllgroau am drefnu, diolch i’r gwirfoddolwyr am eu cefnogaeth. Llawenydd mai pobl Maldwyn fu’n fuddugol yn y prif gystadlaethau a llongyfarchiadau i’r enillwyr a phawb fu’n eu hyfforddi. Sioe Llanfair Braf yw datgan mai llwyddiant fu’r Sioe hefyd. Braf iawn yw cael byw mewn ardal lle mae popeth ar i fyny. Llongyfarchiadau a diolch Y Llydawyr a’r Cymry yn mwynhau cyd-ddawnsio a chymdeithasu eto i bawb a fu yngl~n â’r sioe. Taith Beiciau Bu Dawnswyr Llangadfan yn ddigon ffodus i Dyma hi’n fore Sadwrn a’r croeso swyddogol Aeth criw o feicwyr o Gaergybi i Gaerdydd yn gael eu gwahodd i ymuno â Dawnswyr Aber- yn ein haros. Bore rhydd yng nghwmni’r ystod mis Medi. Llwyddiant fu hyn eto a’r ystwyth i ddathlu deugain g@yl gefeillio St teuluoedd, ac yna i Neuadd y Dre – cafwyd arian yn dal i lifo i mewn i frwydro yn erbyn Brieuc ag Aberystwyth. croeso a diolch mewn tair iaith – tipyn o gamp Cancr ac i hyrwyddo ymchwil pellach i’r Cychwyn o Langadfan fore Iau, Medi 12. Taith oedd dilyn Ffrangeg, Saesneg a Chymraeg. afiechyd creulon hwn. faith i lawr i Longborth (Portsmouth). Cwmni Llwnc destun wedyn ac wrth gwrs rhagor o Coleg difyr iawn a’r bws yn llawn. ddawnsio a’r dawnswyr yn eu gwisgoedd Pob dymuniad da i Alis, Caerlloi sydd wedi Cyrraedd y porthladd yn ddiogel ond bu’n rhaid traddodiadol. Rhagor o fwyta – fydden ni ddim mynd i Gaerdydd i astudio’r delyn yn y Coleg aros rhyw awr cyn cael mynd ar fwrdd y llong. angen bwyd am wythnos ar ôl mynd adre. Cerdd a Drama. Pawb yn chwilio am eu cabanau. Dod yn ôl Merched y Wawr at ein gilydd a chael swper hyfryd, a chyfle i Dyma ni yn nechrau Medi. Pleser oedd cael ddweud lwc dda i Aled a Jane ar eu priodas. Nia (Nant y Dugoed) i sgwrsio â ni ar Fedi’r Cafwyd siampên i ddathlu! 5ed. Mae llawer gwell graen ar walltau’r Deffro’n y bore a glanio yn San Malo wedi aelodau erbyn hyn! Gweithio yng Ngholeg cael brecwast ar y cwch. Roedd siwrne eitha Meirion Dwyfor yn Nolgellau y mae Nia ac yn hir o’n blaenau eto, ond cyrraedd Tregaux a amlwg yn mwynhau ei gwaith. Awn i sbecian chartref Andre Penglaw, arweinydd criw i’r Wern ym mis Hydref yng nghwmni Eleri – Llydaw. Cafwyd croeso twymgalon a’n ac yna am bryd wedyn. Plis ga i @y oedd harwain i gael cinio yn Le Grand Large – bwyty cân Matilda ynte!! moethus. Dawnswyr Llangadfan Pawb yn mynd adre efo’u cyfeillion i’w cartrefi. Bore Gwener: Cawsom fynd am dro i sawl Aeth y dawnswyr i Lydaw am ychydig traeth a gweld creigiau lle roedd cregyn ddyddiau i ddathlu gyfeillio tre St Brieuc ag gleision i’w darganfod. Na, wnes i ddim eu Aberystwyth. Profiad arbennig a chroeso blasu nhw. Cinio efo Patrice a Patricia; yna twymgalon. Ymweliad â Llanfihangel ddaw ymweld â bragdy bach mewn garej – enw’r nesaf – i groesawu’r Nadolig – Rhagfyr 14eg. bragdy oedd Y Llyffant Bach! Cefais fy Gwellhad sicrhau ei fod yn “gwrw da”. Anfonwn ein dymuniadau gorau at Laura Roberts, Y Ddôl; gobeithio ei bod yn dal i wella – ac anfonwn ein cofion cynhesaf at y rhai Alan yn ddewr yn bwyta wystrys (maen sy’n wael. nhw’n dweud eu bod nhw’n affrodisiac!!!) Priodas Bore Sul: Cyfarfod yn hostel yr ieuenctid a Anfonwn ein dymuniadau gorau at Bethan, theithio mewn bws dau lawr pinc. Aros ar y Pandy a Sam sydd yn priodi yn Eglwys ffordd a chael picnic, a wystrys i ginio! Yna Garthbeibio ar Hydref 12fed. trip mewn cwch o amgylch cyfres o fân Dathliadau mis Hydref ynysoedd a chreigiau. Glanio wedyn ar Ynys Penblwydd hapus i Geraint Dolerw ar Hydref Brehat, a chael ymweld â chastell – tipyn o 7fed; Wyn, Llety’r Bugail ar Hydref 10fed; daith ac yn ôl i lawr y grisiau cul! Christine, Llety’r Bugail ar Hydref 22ain a Pryd hyfryd unwaith eto a llawer o ddawnsio, Henri, Caerlloi ar Hydref 26ain. a throi am adre (yn Llydaw) am un y bore! Rhaid oedd codi am bump a mynd i gyfarfod A oes arnoch angen glanhau y criw yn nh~ Andre – a thaith eitha hir yn ôl i eich simnai cyn y gaeaf, San Malo. Rhyw bendwmpian wedyn a chael cyfle arbennig i fynd i weld pont y capten – neu profiad arbennig arall. hoffech chi brynu coed tân? Cyrraedd Llangurig tua unarddeg nos Lun a bws mini i ddod â ni’n ôl i Bowys. Cysylltwch â Richard Jenkins Llawer o ddiolch i yrrwr y bws, Alan Watkin Pont Farm am bob cymorth ar hyd y daith. Trist oedd y Betws Cedewain, Y Drenewydd ffarwelio – wedi treulio ychydig ddyddiau Ffôn: 07976872003 neu bythgofiadwy. 01686 640 906 Marion yn cael ei chyflwyno â rhodd arbennig Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 9 Llongyfarchiadau i Bryn Jones, Pencreigiau a Hayley Arthur, Llandrinio ar eu priodas yn DOLANOG Eglwys Llanymynech ar Awst 17eg. Ar hyn o COLOFN MAI bryd maent yn byw yn Llanfair ond byddant Llwyddiannau yn cartrefu mewn t~ newydd ger Pencreigiau Carys Dolwar Fach. Ar ddechrau’r haf enillodd yn y dyfodol. Llongyfarchiadau hefyd i Mair Carys gystadleuaeth ysgolion ledled Cymru ac Arwyn Pencreigiau ar ddod yn nain a thaid am gynllunio peirianyddol a chael y teitl ac i Mrs Iona Jones Maes y Gro ar ddod yn Peiriannydd Ifanc Cymru. Hen Nain – ganwyd Lois Gwynne yn ferch i Ffion a Gerallt Williams y Bala, ar Fedi 2il. Llongyfarchiadau hefyd i Myfanwy a Peter Pryce ar ddod yn Daid a Nain unwaith eto – ganwyd merch fach o’r enw Greta Wyn i Cefyn a Nia Pryce ddiwedd mis Medi. Llongyfarchiadau hefyd i Andrew Evans a Louise Ruggeri ar eu priodas yn Eglwys Llanllugan ar Awst 24ain. Maent yn cartrefu yn Cefn Rhyd – t~ newydd ger Ty’n Rhyd a Chapel Saron. Llongyfarchiadau i Viv Church, Rhosybreidden ar ei benblwydd yn 90 – dathlwyd gyda pharti yn y Ganolfan ar Awst 24ain. Hefyd Tegs a Margaret llongyfarchiadau i Jane ac Emyr Owen, Tegwyn Roberts. Llongyfarchiadau i Tegs Broneilun ar eu priodas aur – cafodd y teulu Rhos gynt ar gael ei urddo yn aelod o’r Orsedd eg yn Eisteddfod Genedlaethol Dinbych. barti yn y Ganolfan ar Awst 17 . Capel Coffa Ann Griffiths Talgarth! Lle bach digon di-nod i’r rhai ohonom Bu sawl pererindod i’r capel a’r ardal yn ystod fu’n ymweld â’r dref o dro i dro. Bu’r felin ~d yr haf. yn galon i gymuned Talgarth ers dechrau’r Ar Awst 24ain cynhaliwyd angladd Mr Dewi 18fed ganrif, ac fel rhyw olwyn fawr yn troi Llywarch, Red Roofs Llansanffraid, gynt o T~ mae’r felin wedi dod yn ôl yn galon i’r gymuned ar y Graig. Anfonwn ein cydymdeimlad at ond ddim yn yr un modd ag yr arferai fod. Bethan, Iona, Alwena a’r teulu oll yn eu galar. Melin ~d oedd y felin i ddechrau, yn malu Cynhaliwyd oedfa gofalaeth Gweinidogaeth cnydau grawn ar gyfer bara, cwrw a bwydydd Bro Caereinion yn y capel dan arweiniad y anifeiliaid ond yn ddiweddarach datblygodd i Parch Peter Williams ar Fedi 15fed gyda Nerys fod yn bandy yn gwneud brethyn ar gyfer Jones yn cyfeilio. Cymerwyd rhan gan Linda gwisgoedd i filwyr. Gittins, Gwyneth Jones, Myra Savage, Eirian Wedi dirywiad diwydiant y melinau Roberts a Norman Roberts. Llawenydd oedd defnyddiwyd y felin fel siop deiliwr, siop John yn derbyn ei dlws gan Ken Astley bod yn bresennol i dystio derbyn 5 o ieuenctid gigydd, cwmni trydan ac iard adeiladwr. John Y Felin. Yn sioe Llanfyllin ar Awst 10ed yn aelodau yng nghapeli’r ofalaeth: Ffion a Gadawyd y felin faen a’r peiriannau i ddadfeilio John oedd enillydd Cwpan Clwb Hen Dractorau hyd 2012. Derbyniodd pobl Talgarth arian i Sion Watkin a Cerys Richards ym Meifod, Sir Drefaldwyn am yr arddangosiad gorau adfer y felin oddi wrth Gronfa’r Loteri Fawr, Catherin Watkin yn Gwynfa ac Angharad Lewis gyda’i International 10/20 a gynhyrchwyd yn ac unwaith eto mae’r olwyn fawr yn troi ac 1938. ym Moreia. arogl pobi bara yn llenwi’r awyr. Mae bara a Carwyn T~ Mawr. Llongyfarchiadau i Carwyn Bydd Cyfarfod Diolchgarwch am 6 yh ar theisennau, wedi eu gwneud o’r blawd a geir ed ar ennill yr ail wobr yng nghystadleuaeth plygu Hydref 6 pan ddisgwylir y Parch Non Powell, o gnydau organig lleol, ar werth yng nghaffi’r gwrych Cymdeithas Troi a Gwrycha Sir Gaer Yr Wyddgrug i wasanaethu. felin. Mae’r caffi hefyd yn paratoi bwydlen a gynhaliwyd Medi 23ain yn Churton ger Caer, Eglwys Ioan Sant arbennig o dda yng ngofal y cogydd o Gymro ar dir Dug San Steffan. Ar Fedi 10ed yn Eglwys Meifod cynhaliwyd Bryn Williams. Bydd tywysydd yno i’ch arwain Llongyfarchiadau i Arwel Rhyd y Gro, Tom cyfarfod sefydlu y Parch Jane James yn ficer o gwmpas y felin ac i esbonio sut mae’r holl Brynglas a John Hen Dafarn ar ddod yn newydd bywoliaeth Meifod sy’n cynnwys olwynion yn gweithio sy’n medru trawsnewid rheolwyr newydd Shoot Dolanog. Dymunwn eglwysi Dolanog, Llangyniew, Meifod a nerth yr afon fechan i ddyfais sydd yn malu bob lwc iddynt yn eu menter masnach. Pontrobert. ‘Roedd y cyfarfod dan arweiniad ~d, gwenith, ceirch a rhyg i flawd. Priodasau a dathliadau eraill Esgob Llanelwy. Hyd yn ddiweddar ‘roedd Mae’n bosib treulio diwrnod cyfan yn Jane James yn athrawes Diwinyddiaeth yn Nhalgarth heddiw, gan ymweld â’r Eglwys a Ysgol Uwchradd Llanfair - dymunir pob chael hanes diddorol Howel Harris a’i deulu; hapusrwydd iddi yn ei swydd newydd. cipio i fyny’r ffordd i Goleg Trefeca a chael croeso mawr yno a mwy o hanes ynghanol Bydd Cyfarfod Diolchgarwch Eglwys Ioan Sant prydferthwch a thawelwch Parc Cenedlaethol ar Fedi 29ain dan arweiniad y Parch Jane Bannau Brycheiniog. Mae lliwiau’r Hydref yn James. arbennig yn yr ardal hon. Ewch yno i gael Cymdeithas y Merched gwledd. Ar Fedi 11eg cafwyd arddangosiad coginio Pampered Chef gan Ann Jones, Ty’n Twll. ANDREW WATKIN Mwynhaodd pawb flasu’r fodrwy cig-iâr swmpus a’r brownies. Salwch Froneithin, ‘Rydym yn dymuno gwellhad buan i Elvet a May Lewis, Brynhyfryd wedi llawdriniaeth – LLANFAIR CAEREINION mae Elvet yn ysbyty Trallwm a May yn ysbyty Adeiladwr Tai ac Estyniadau Amwythig. Hefyd ‘rydym yn anfon ein Gwaith Bric, Bloc neu Gerrig dymuniadau am wellhad i Olwen Jones y Ffôn: 01938 810330 Hayley a Bryn Lawnt a Bethan Glyn Isaf. 10 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

Colofn y Dysgwyr Lois Martin-Short

Cicio’r Cof Aeth bron i 50 o bobl i’r cwrs Cicio’r Cof yn Nhrewern, Medi 7, 8. Roedd 5 gr@p, o lefel Mynediad hyd at Uwch a Meistroli. Roedd rhai wedi teithio o ardaloedd mor bell ag Aberhonddu! Cafodd pawb hwyl yn darllen, canu, trafod a hyd yn oed barddoni. Dw i’n deall bod nifer o ddawnswyr da yng ngr@p Sarah! Amser cinio ddydd Sul, mi wnaethon ni glywed pennill o waith Frances Cartwright Sue Hyland a Bryan wedi gweithio mor wedi ei osod i gerddoriaeth gan Gill Williams. galed nes bod cramp ysgrifennu arnyn nhw! Ew, mae’r hen dreigladau’n anodd Mike! Llwyddiant yn yr Arholiadau Mae nifer mawr o ddysgwyr wedi derbyn canlyniadau arholiad dros yr haf. Mae’r canlynol wedi pasio Mynediad: Claire Ballard, Margaret Clark, Susan Edington, Teresa Edwards, Julia Ellis, Lisa Gordon, David Preece a Sheila Thompson. Wedi pasio Sylfaen mae Jennifer Cassidy, Amy Fitzsimons, Henk Kuipers, Marc Lewis, Robert Mabbott, Sharon Powell, a Janet Van Lill. Wedi pasio Canolradd mae Rose- mary Bennett, Heather Bridgland, Amanda Eastwood, Sarah Hurford, Julie Jones, Daryl Phillips, a Rachel Smith. Llongyfarchiadau i chi i gyd! Sadwrn Siarad Peidiwch ag anghofio am y Sadwrn Siarad nesaf, Tachwedd 16. Bydd y cwrs yn cael ei gynnal yn Mae d@r yn dda i’r ymennydd, Richard. Llanidloes y tro yma. Mae’n costio £9, neu £6 efo consesiwn. Bydd te a choffi ar gael (dewch â chwpan a phecyn cinio). Am fwy o fanylion ac i gadw lle, ffoniwch Menna, 01686 614226 neu e-bostio [email protected] Clonc a Choffi yn Nhrefaldwyn Bydd y Clwb Clonc yn cyfarfod 7 Hydref a 4 Tachwedd o 7.00 tan 9.00. Dyma gyfle i gael sgwrs, chwarae gemau, darllen ac yn y blaen. Mae’r Clwb Coffi yn cyfarfod 21 Hydref a 25 Tachweddachwedd, o1.00 tan3.0. Croeso mawr i ddysgwyr o bob lefel ac i siaradwyr rhugl hefyd Joyce Bird a fyddai’n hapus i roi help llaw i’r sgwrs. Am fwy o fanylion, ffoniwch Diane ar 01743 791774. Sheila Thompson a Jean Mason yn arwain côr! Geiriau Hir Mae nifer o eiriau ac ymadroddion diddorol yn cynnwys y gair hir. Mae hir a hwyr yn perthyn i’w gilydd. Mae’n debyg bod y ddau, fel y gair Ffrangeg soir, yn dod o’r Lladin serus sy’n golygu ‘hwyr.’ Mae serus i’w weld yn y gair ‘serenâd’ sydd yn gân y bydd rhywun yn canu gyda’r hwyr. Dan ni’n chwarae rygbi efo pêl hirgrwn ar gae hirsgwar. Os dach chi’n gohirio rhywbeth, mi fyddwch chi’n ei wneud rywbryd yn y dyfodol. Os ydy rhywun neu rywbeth yn hirhoedlog, maen nhw’n byw neu’n para am amser hir.

Mae hiraeth yn cyfuno hir + aeth. Mae’n bosib mai ystyr aeth yma ydy poen, galar neu dristwch. Mae’r gair ‘long’ hefyd yn y Saesneg ‘longing’ ond rywsut mae hiraeth yn fwy na longing. Sonja Lloyd ac Alun Bowen A beth am y gair dihiryn? Wel, yn ôl Geiriadur Prifysgol Cymru, ystyr dihir ydy: ‘wedi mynd yn waeth drwy hir aros’. Felly mae dihiryn yn ddyn neu’n ddynes sydd wedi hen droi’n ddrwg (scoundrel, villain).

Dyma rai ymadroddion sy’n cynnwys hir:

ymhen hir a hwyr – eventually, at long last Geirfa cyn bo hir – before long, soon perthyn – belong o hirbell – from afar, from a distance golygu – to mean, signify yn hir ac yn faith – at great (and often tedious) length para – to lastystyr – meaning yn y tymor hir – in the long term galar – grief hirddisgwyliedig – long awaited yn waeth – worse dedfryd ohiriedig – suspended sentence wedi hen... – long since... Val a Norma yn canolbwyntio ar y dasg Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 11

Mac Donald. Cafodd ambell i gyfaill gyfle i fynegi gair a phawb wedi mwynhau’r diwrnod. Y TRALLWM Hyderwn y byddant yn ymweld â ni yn y Croesair 201 Mr. RonaBryn Evans Ellis Trallwm. 01938 552369 Cymdeithas Parkinsons - Ieuan Thomas - Cawsom brynhawn difyr iawn ar y 25ain o (12, Maes Hyfryd, Carmel, Caernarfon, Golygyddion: Braf yw cael croesawu Rona Orffennaf yn clywed a gweld profiad Mrs Rona Gwynedd, LL54 7RS) Evans fel gohebydd newydd Y Trallwm. Evans yn dysgu mewn ardal dlawd a diarffordd Rydym yn hynod ddiolchgar iddi am yn Ne Affrica. Gwnaeth yr hanes i ni ymgymryd â’r swydd ac yn gobeithio y caiff sylweddoli pa mor freintiedig yr ydym, a faint pob cefnogaeth o’n bywyd moethus a gymerwn yn ganiataol. Defnyddiwyd cyfarfod mis Awst i drafod Bore Coffi materion y gymdeithas, ac yn trefnu ein Cynhaliwyd bore coffi gan aelodau’r Capel dathliad o ben-blwydd y gangen yn 20 oed ar Cymraeg yn Neuadd y Dref fore dydd Gwener y 31ain o fis Medi ym mwyty’r Lakeside, Y Awst 23ain. Gwnaethpwyd elw o £130 er budd Trallwng. Cymorth Cristnogol. Y merched oedd yng ngofal y coffi a’r stondinau a’r dynion y raffl. Mair a Martha Diolch i bawb am eu cefnogaeth a’u Yng nghyfarfod Mair a Martha mis Medi cyfraniadau. cawsom brynhawn difyr iawn yng nghartref Lyn a Marian Thomas. Ffarwelio Ni threfnasom raglen arbennig ond cawsom Newydd trist i’r Trallwm oedd clywed bod Glyn hwyl ar wrando hanesion a phrofiadau diddorol a Dilys Williams wedi gwerthu eu t~, Lliwen rhai o’r aelodau, ynghyd ag arddangos gwaith ac wedi symud i Ogledd Cymru ar ôl deng llaw. Mwynhasom ein prynhawn yn arw a mlynedd ar hugain gyda ni yn yr ardal hon. diolchodd y llywydd i Marian am ei chroeso, Mae Glyn a Dilys wedi bod yn weithgar iawn ac am y baned a’r sgons a’r danteithion ym mywyd Cymraeg Y Trallwm a bydd colled blasus eraill a ddarparodd ar ein cyfer. Enw: ______fawr ar eu hôl. Dymunwn yn dda iddynt yn eu Y mis nesaf fe ddaw Eric Jones atom i cartref newydd. ddangos ychwaneg o’i luniau - fel arfer ni Ar draws Gwasanaeth Arbennig chawn wybod beth fydd testun ei sgwrs; fe 1. Person pwysig yr Eisteddfod (10) Roedd gwasanaeth Capel Cymraeg dydd Sul fydd rhaid aros tan ddydd Iau Hydref 3ydd i 8. “Cynnal a .....” (5) Medi 1af yng ngofal Mrs Dilys Jones gael gwybod. 9. Defnydd i iachau (3) Amwythig. Braf oedd croesawu Dilys a Glyn Cymdeithas Gymraeg 10. Roc a ...? (3) Williams yn ôl i’n plith ac yn ystod yr oedfa Cynhaliwyd cyfarfod agoriadol y tymor o’r 11. Peidiwch â gwneud addewid (2,3) cafwyd cyfle i ddiolch yn gynnes iawn i’r ddau Gymdeithas nos Fercher Medi 18fed pryd y 12. Un “Glan Geirioinydd” a fi! (5) am eu holl gyfraniadau gwerthfawr i’r capel cafwyd gwledd o noson yng nghwmni rhai o 13. Gornest lefaru? (6) ac i fywyd Cymraeg y Trallwm. Ar ran Capel aelodau Parti Perlais o’r Bala, sef Beti Puw, 15. Llawer wyneb llaeth! (6) Cymraeg y Trallwm mynegodd JR Jones Rhian Elena, Glesni, Rhonwen ac Edryd yn 18. Nwy yr iâr! (5) werthfawrogiad o’u cyfraniadau a’u un g@r dewr yn eu plith. Mwynhawyd eitemau 20. Canu eto! (5) cyfeillgarwch a chafwyd gair o ddiolch gan amrywiol o unawdau, deuawdau , triawdau a 21. Mae hi yn undeg wyth (3) Tegwyn Jones ar ran capeli Pontrobert, phedwarawd gan y parti a’r eitemau’n yn cael 22. Nid yw popeth melyn yn hyn (3) Penllys a Pheniel a gan Dilys Jones ar ran eu cyflwyno’n hwyliog gan Rhian. Llywydd y Amwythig. 23. Mae’r fyddin yn hyn (5) noson oedd Heddwen Roberts ac roedd y 24. Rhoi troed ar beth mawr (5,5) Yn dilyn yr oedfa roedd cinio wedi’i drefnu yn lluniaeth yng ngofal Marian Thomas a ysgoldy’r Eglwys Fethodistaidd pryd roedd merched y Gymdeithas. cyfle i bawb gymdeithasu. Cyflwynwyd rhodd Cynhelir y cyfarfod nesaf yn Festri’r Capel I lawr siec i’r ddau ar ran yr ofalaeth gan Mr Gwyndaf Cymraeg Hydref 16eg yng nghwmni Beryl 2. Disgynfa d@r (7) James a thusw o flodau i Dilys gan Martha Vaughan. 3. Un a addolir (3) 4. “Yn ôl” llawer sant (6) 5. Ambell i dro (7) YR UN LLE OND GYDA WYNEB NEWYDD 6. Wedi gorffen (5) 7. Ffugenw Glyn Trydan? (4,6) YSWIRIANT AR 8. 112 (4,1,5) B T S GARREG EICH 14. Ar ôl unwaith (7) DRWS 16. Geiriau cyntaf ar garreg fedd (2,3,2) BINDING TYRE SERVICE 17. Dyn mawr tywyll (4,2) Y GAREJ ADFA SY163DB 19. Merch sydd yn e-nyrs! (5) 23. Ar ôl y cyntaf (3) 4X4 TRELARS PEIRIANNAU Am gymorth gyda: • Yswiriant Ty a Char • Yswiriant Busnes a Cherbydau Masnachol GWAITH AMAETHYDDOL • Pensiynau • Buddsoddiadau Atebion 200 TEIARS, TRWSIO PYNJARS Mae Ymgynghorwyr Ariannol NFU Mutual yn cynghori ar Ar draws: 1. Trwyn; 3. Ap Penri; 6. Yr Wyddfa; CYDBWYSO OLWYNION, TIWBIAU wasanaethau yr NFU Mutual ac mewn achosion arbennig, rhai 8. Tyrfa; 9. A Aethom; 11. Iaith; 13. Dyfrig; MEWNOL darparwyr eraill. Mi fyddwn yn egluro’r gwasanaethau a gynigir i chwi, ag ein costau. 15. Rhan un; 18. Agor; 20. Calfari; 23. Dante; Y STOC MWYAF O DEIARS YNG Y STOC MWYAF O DEIARS YNG 24. Yr Iaith; 25. Rhyfedd; 26. Rwber NGHANOLBARTH CYMRU! Am sgwrs iawn ynglyn a’ch anghenion cysylltwch a’ch swyddfa leol, neu galwch i mewn. I lawr: 1. Teyrnged; 2. Noddedig; 3. Abatai;

YN BAROD I’W FFITIO Swyddfa Llanfair Caereinion 4. Pethe; 5. Nerth un; 7. Wyr; 10. Athro; 12. 01938 810224 Ai ar; 14. Felynwy; 16. HRH Sior; 17. Neithiwr; HOFFECH CHI I NI DDOD ALLAN ATOCH CHI? 21. Adege; 22. Tri RYDYM YN CYNNIG GWASANAETH SYMUDOL I DRWSIO A GOSOD TEIARS! Diolch i Primrose, Dilys, Alwena, Ivy ac Olwen Ffôn: 01938 811199 am eu hatebion ac am eu ffyddlondeb. 01938 810347 Ymddiheuriadau am ddiffyg 23 ac ambell gliw Symudol: 07523 359026 Agent of The National Farmers Union Mutual Insurance Society Limited. niwlog; gwell a haws tro yma!‘ GWASANAETH BONEDDIGAIDD A CHWRTAIS 12 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 SIOE LLANFAIR, AWST 31 2013

Geoff Meredith yn perswadio David Thomas i brynu te ‘Morgan’s Brew’ Grug y Mynydd i Eleri, Sioned ac Elen

Cyfle i gael sgwrs efo hen ffrindiau Pawb yn gwybod rwan lle mae Ivor yn siopa dillad

‘Frankie Keith Dettori’ o Meifod Clowns y dyfodol

Glyn Abernodwydd yn gofyn am gyngor gan Geraint Dolau ‘Beauty contest’ y defaid ond beth am gael un i’r perchnogion! Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 13 Ordeinio Ficer Newydd Rhodd i’r Ambiwlans Awyr Llun: Bill Miller-Jones

Ordeinwyd y Parch Jane James yn ficer newydd Eglwysi Meifod, Llangynyw, Cyflwynwyd siec gwerth £350 i Ambiwlans Awyr Cymru gan Emyr Pontrobert a Dolanog mewn gwasanaeth dan arweiniad Esgob Llanelwy Davies a Paul Butler yn dilyn gwerthiant ‘Cerdd a Llun’, casgliad o y Parch Dr Greogry K Cameron. Magwyd Jane yn Birmingham cyn symud gerddi Emyr wedi eu gosod yn gelfydd ar luniau a dynnwyd gan Paul. gyda’i g@r a’r teulu i Lanfair Caereinion ym 1984. Bu’n athrawes yn Ysgol Bu llawer o ddiddordeb yn y cerddi gyda llawer ohonynt yn cael eu Uwchradd Caereinion cyn ymddeol yr haf yma ac mae hi hefyd yn gallu gwerthu yn y Cwpan Pinc, Llangadfan i bobl leol ac ymwelwyr. Dwi’n hedfan awyrennau. Mae Jane yn edrych ymlaen at wasanaethu’r pedair credu bod un neu ddau ar ôl os oes gennych ddiddordeb mewn archebu eglwys ac at annog pobl i weld yr eglwys fel rhan bwysig o’u cymuned. un. Pont y Felin, Dolanog – wedi mynd!

John yn mynd â’i ddefaid dros y bont am y tro olaf Nid oes pont mwyach! Trist iawn oedd dymchweliad pont y Felin ddechrau Medi. ‘Roedd pont wedi bod ar y safle yma ers 1921. O hyn ymlaen rhaid defnyddio’r rhyd i groesi’r afon. CAFFI HUW EVANS WAYNE SMITH a SIOP Gors, Llangadfan ‘SMUDGE’ PEINTIWR AC ADDURNWR Y CWPAN PINC Arbenigwr mewn gwaith: ym mhentre Llangadfan 23 mlynedd o brofiad Codi siediau amaethyddol SIOP Ffensio Dydd Llun i Ddydd Sadwrn Unrhyw waith tractor ffôn Cwpan Pinc 8.00 tan 5.30 Troi gydag arad 3 cwys ‘spring’ 01938 820633 Dydd Mercher tan 12.30 a 4 cwys dwy ffordd ‘spring’ Dydd Sul 8.30 tan 4.30 Torri gwair a thorri gwrych 07971 697106 CAFFI Coginio: Dydd Llun i Ddydd Sadwrn 10% i ffwrdd gyda’r hysbyseb hon 8.30 tan 2.30 01938 820296 / 07801 583546 Te: Dydd Llun i Ddydd Sadwrn 8.30 tan 5.00 (4.00 ar ddydd Sul) Garej Llanerfyl POST A SIOP Nwyddau, Papurau Newydd Lleol a Ceir newydd ac ail law LLWYDIARTH Chenedlaethol * Byr-brydau a Chinio Arbenigwyr mewn atgyweirio KATH AC EIFION MORGAN Poeth ac Oer * Bwyd i fynd allan yn gwerthu pob math o nwyddau, 01938 820633 Ffôn LLANGADFAN 820211 Petrol a’r Plu 14 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

gyda’r elw yn mynd tuag at y gost o osod Ysgol. Cafwyd cefnogaeth anhygoel gan y llawr newydd yn yr Hen Ysgol. Mae’r llawr gymuned gyfan ac roedd yr haul yn tywynnu LLANGYNYW coed bellach wedi ei gwblhau gan David Purks hefyd. Cafwyd arddangosfa hyfryd o waith Karen Humphreys o Lanfihangel yng Ngwynfa. Hoffai pawb pwytho ynghyd â chasgliad o hen deganau 810943 / 07811382832 ddiolch yn fawr iawn i Maureen Bright am ei pren a chynnyrch ar gyfer y cystadlaethau. [email protected] charedigrwydd yn ein gwahodd i’w chartref ar Roedd nifer fawr wedi cystadlu yn yr adrannau gyfer y digwyddiad. llysiau bach, blodyn mewn fâs a’r llysieuyn Taith Côr y Wig a Brecwast Casgliad Marie Curie mwyaf doniol. Casglwyd £45.50 o ddrws i ddrws yn ddiweddar ar gyfer Nyrsys Marie Curie. Mae’r Nyrsys yma yn cynnig gofal arbennig i bobl gyda salwch terfynol. Er mai dim ond ychydig iawn o amlenni a ddosbarthwyd, roedd yr ymateb yn gadarnhaol iawn a gobeithiwn ymledu’r ardal y flwyddyn nesaf. Côr Quindici Mae Pat a Mike Edwards, Glasfryn yn aelodau o Gôr Quindici (a leolir yng Nhregynon) a roddodd berfformiad arbennig yng nghystadleuaeth y Corau Cymysg yn Eistedd- fod Powys Llanfair gan guro sawl côr cryf iawn i ennill y wobr gyntaf. Nid dyma’r unig reswm i Mike ddathlu, oherwydd dathlodd ei Rhaid crybwyll cacen glown arbennig Steve benblwydd yn 70 mlwydd oed yn ddiweddar Boomsma a enillodd y wobr gyntaf. Diolch gyda the prynhawn i gyfeillion a chymdogion yn fawr iawn i’r plant Evie Jenkins, Jack yng Nglasfryn. Lewis a Brook am wneud gwaith arbennig ar Sioe Fach Llangynyw y beirniadu ac am wobrwyo pawb efo’r rhosedau cartref. Sue Boomsma oedd yng ngofal y te a’r cacennau ac ar ôl i bawb lenwi Am 6 y gloch y bore ar fore Sadwrn yr 22ain eu boliau trefnwyd amrywiaeth o o Fehefin daeth llawer o bobl ynghyd ger yr gystadlaethau gan gynnwys tynnu rhaff a Hen Ysgol er mwyn cerdded o amgylch ardal thaflu wellington. Diolch yn fawr iawn i brydferth Llangynyw. Ar ôl cyrraedd yn ôl i’r Bronwen a Michael Poole am drefnu’r Hen Ysgol roedd Megan Evans wedi paratoi digwyddiad ac i Phil Watkin, Pentrego am roi brecwast bendigedig i bawb a dilynwyd hynny ei gae ar gyfer y gweithgaredd ac i bawb am gyda sioe sleidiau ddiddorol iawn ar weilch y y rhoddion hael. Gwnaed dros £85 tuag at pysgod (ospreys) gan Dr Tony Soloman. wahanol elusennau. Dyweddïad Croeso Llongyfarchiadau i Nia Watkin (Bedw Croeso cynnes iawn a phob dymuniad da i’r Gwynion) a Gwyn ar eu dyweddiad ar y 5ed o Parch Jane James, rheithor newydd Eglwys Orffennaf. Llangynyw. Llongyfarchiadau Cydymdeimlad Cydymdeimlwn â Barry Humphreys, The Hawthorns ar farwolaeth ei fam Mrs Eurwen Humphreys (gynt o Bryncoch, Llanfechain) a Y beirniaid: Evie, Brook a Jack fu farw ar ddydd Llun Medi 16. Cydymdeimlwn hefyd â Jane Vaughan- Ar ddydd Sadwrn, Medi 7fed cynhaliodd Gronow, Old Rectory ar farwolaeth ei thad Llangynyw ei Sioe Fach gyntaf yn yr Hen hithau ar yr un diwrnod. Cynhaliwyd y ddau angladd ddydd Gwener 27ain Medi.

Dyma lun hyfryd o Delyth (Cefn Llwyd gynt) yn dal ei h@yr Dion Hywel (ar y dde) ac Annes Elena (chwith) – mae nain yn edrych yn hynod o falch ohonynt. Te Prynhawn Gwnaed dros £376 mewn te prynhawn a gynhaliwyd yn Broadmeadows ar y 4ydd o Y gystadleuaeth tynnu rhaff yn Sioe Fach Llangynyw Awst. Daeth dros 40 i gefnogi’r digwyddiad Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 15

Ar y 24ain o Awst priodwyd Andrew Evans, PONTROBERT Dolafon a Louise Ruggeri, Llanfair Caereinion yn Eglwys Llanwyddelan. Bu’r wledd a’r parti Elizabeth Human, yng ngwesty’r Wynnstay, Croesoswallt. T~ Newydd 500493 Byddant yn mynd i Rufain a Florence ar eu GWE FAN mis mêl cyn cyfarfod â theulu Louise yn Borgo Gwefan ddiddorol a chynhwysfawr yw Casgliad y Werin Cymru sef Priodasau Val di Taro. Bydd eu cartref hwy yng Nghefn y Werin Rhyd, Dolanog. www.casgliadywerincymru.co.uk. Yn y wefan gymharol newydd hon mae bron i hanner can Llongyfarchiadau a phob lwc i’r tri cwpwl o’r mil o eitemau a dros fil o gasgliadau o bob math. fro! Mau delweddau amrywiol ynghyd â gwybodaeth Llongyfarchiadau amdanynt. Yn y dudalen cartre cewch ddewis o I Bethan Evans sydd wedi pasio fel wahanol uchafbwyntiau fel Dathliadau cyfreithwraig. Mae hi’n gweithio i Aaron a’i Cymunedol, Gwaith Ysgol/Cartref a Streiciau Bartneriaid yng Nghaer ac yn arbenigo mewn Diwydiannol yng Nghymru. Cewch gyfle i weld Cyfraith Cyflogaeth. Mae Bethan yn ferch i cyflwyniad i’r wefan yn ogystal â chyfle i chwilio Delyth a Malcolm Evans, Dolafon. am rywbeth arbennig. Mae eitemau yn cael eu Llongyfarchiadau hefyd i hychwanegu at y safle yn gyson nid yn unig gan Katie Price wedi iddi basio ei phrawf gyrru yn sefydliadau o bob math gan gynnwys amgueddfeydd a chymdeithasau, ond hefyd gan ddiweddar. Mae’r ‘mini’ bach i weld wrth d~ amryw o unigolion. Caiff unrhyw berson nain o dro i dro. Cymer ofal Katie! ychwanegu deunydd i’r wefan. Mae enghreifftiau Hen Gapel John Hughes o’r eitemau diweddar i’w gweld o’r tudalen gartre. Ar brynhawn Sul, Awst 11eg cynhaliwyd Un deunydd hynod o ddefnyddiol, er nad yw yn gwasanaeth ‘Diwrnod Ann Griffiths’ am 3 o’r gweithio yn hollol iawn ar y funud, yw y mapiau gloch, a mawr fu braint y rhai oedd yn lle gellwch archwilio haenau o hanes. Os cliciwch bresennol wrth i Linda Gittins ein harwain, yn ar Mapio Pori ewch i ran lle mae opsiwn i weld ei ffordd afieithus ac ysbrydoledig, trwy ei mapiau o bedwar cyfnod gwahanol – gellwch phrofiad o gyfansoddi’r gerddoriaeth i’r sioe gymharu hyn â map o’r cyfnod presennol yn ‘ANN’ yn 2003. Stori werth ei chlywed drosodd ogystal ag awyrlun safonol. a throsodd yw hon, ac mae mor fyw heddiw Yn y rhan Arddangosfeydd, mae amryw o themâu yn enaid Linda ag yr oedd ddeng mlynedd yn i’w gweld; e.e. yn yr arddangosfa Straeon ôl. Diolch iddi o waelod calon. Cymunedol cewch brofi atgofion a phrofiadau Bydd Linda efo ni eto (fel cyfeilydd y tro hwn) cymunedau Cymru dros y blynyddoedd. Ar ôl mynd i mewn i’r rhan yno, mae cyfleoedd i weld nos Sul, Medi 29ain am 7.30 pan fydd sawl Ar y 27ain o Orffennaf priodwyd Bryn Jones, straeon o fewn y thema sef Blas Ar Stori. Ymysg enillydd eisteddfodol yn dod i ganu’r ‘Hen Tymawr a Ceinwen Evans, Tynygarreg, y straeon mae Tryweryn, ‘Blitz tri diwrnod’ Ganiadau’ mewn noson codi arian i gronfa Llanwddyn yn y Trallwm. Cafwyd y wledd a Abertawe a thafodieithoedd o rannau gwahanol cynnal-a-chadw’r adeilad, sydd ar hyn o bryd pharti ym Mrynglas, Llanwddyn. Byddant yn o Gymru gan gynnwys Llanymawddwy. mewn angen trwsio’r to ymysg pethau eraill. ymgartrefu yn Graig Newydd, Pontrobert. I roi syniad o’r amrywiaeth o ran themâu, dyma Y pris mynediad trwy docyn (50 yn unig) fydd fwy o enghreifftiau – Llên Gwerin, Eryri 1890, £5 y pen, ar gael gan Nia Rhosier ac aelodau Ymgyrchu, Cymru Trwy’r Oesoedd a Chwaraeon o’r Pwyllgor Llywio. Gobeithio y cawn eich a Hamdden. Ceir 18 stori yn yr arddangosfa ar cefnogaeth. NR Yr Eisteddfod gan gynnwys un am genedl sy’n Clwb Cyfeillgarwch yn dathlu anrhydeddu beirdd. Yn y thema Arferion a Cafwyd gwibdaith ddirgel ar Fedi’r 3ydd – Thraddodiadau mae straeon am y Blygain, roedd hwn yn un o’r gweithgareddau i ddathlu nawddsant Dwynwen a Gwared ni rhag drwg: deugain mlynedd ers cychwyn y Clwb. dillad cuddiedig ac hefyd Baledwyr Crwydrol Trafeiliwyd dros y Berwyn i’r Bala, seibiant Cymru. Trist yw ambell i stori fel yr un am Senghenydd pan, ar ddydd Mawrth 14 Hydref yno ac ymlaen heibio i Lyn Celyn – seibiant 1913, digwyddodd y drychineb waethaf yn arall i dynnu llun ac ymlaen i Borthmadog a hanes y diwydiant glo yng Nghymru pan gollodd chael y trên oddi yno i Feddgelert. Wedi 439 o fechgyn a dynion eu bywydau. Mae lluniau amser yno troi nôl ar y bws a mwynhau dramatig du a gwyn o drychineb Aberfan; mae’r golygfeydd godidog tuag adre a sefyll ym rhan fwyaf o’r lluniau wedi dod o safle wych Metws-y-coed i orffen diwrnod bendigedig. Casglu’r Tlysau; o be dwi’n ddeall mae hon yn Diolchodd Rita i Gareth y gyrrwr gofalus a cael ei chymryd drosodd mewn ffordd gan y diolchodd Gwen i Rita, Ken a Kate am drefnu. wefan newydd Casgliad y Werin. Bydd cinio i ddathlu eto ar y 1af o Hydref yn Yn y rhan Dysgu mae rhai adnoddau wedi eu y Tanhouse. rhannu i gyfnodau addysg gwahanol er nad oes Y Neuadd adnoddau ym mhob adran eto. Mae modd Cafwyd taith gerdded gymdeithasol o amgylch archwilio gweithgareddau addysgol; yn eu mysg y pentre – taith cylch Pontrobert. Roedd tua mae Tai a Chartrefi yn amser y Tuduriaid (Cyfnod 20 o gerddwyr o bob oed, rhai mor ifanc â Allweddol 2) a Sefydlu’r Wladfa Gymreig ym Mhatagonia (Cyfnod Allweddol 3). Mae’n edrych saith oed hyd at rai dros wyth deg. Roedd yn debyg bod y rhan yma yn cael ei ddatblygu. pawb wedi mwynhau (a blino) a phleser oedd Dwi’n siwr y bydd nifer o drysorau eraill ein cael diod a barbeciw wedi cyrraedd yn ôl. cenedl yn cael eu hychwanegu i’r safle yn fuan Diolchodd Helen i bawb ar y diwedd. er mwyn i bobl o bob man gael eu gwerthfawrogi Ar y 18fed o Awst priodwyd David Edwards, Nyrsys Macmillan ac i ddysgu mwy am ein hetifeddiaeth. Brynawel a Samantha Bray o West Felton Roedd y bore coffi yn y Neuadd yn llwyddiant Noddir y safle gan Lywodraeth Cymru ac mae yng ngwesty’r Lion Quays, Croesoswallt. ac anfonwyd siec o £592 i’r achos teilwng cysylltiad rhyngddi a’r Llyfrgell Genedlaethol. Byddant hwy yn ymgartrefu yn West Felton. hwn. Diolch i Pearl a John am drefnu ac i Yn safle’r Llyfrgell Genedlaethol ei hun, mae bawb am gefnogi. mwy o bapurau newydd wedi cael eu hychwanegu dros yr Haf gan gynnwys y County Cysodir ‘Plu’r Gweunydd gan Times a’r Cymro. Catrin Hughes, Mae modd chwilio am fannau arbennig a gellir gwneud hyn fesul cyfnod neu bapur os dymunir a Gwasg y Lolfa, Talybont – mae yn adnodd arbennig ac y mae i gyd am sydd yn ei argraffu ddim! 16 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

Beth yw’r iaith i mi? Dim ond gofid ddaw o’i siarad hi. BECIAN DRWY’R LLÊN Er pan ddysgais hi, ni fu hon yn ddim ond poen gyda Pryderi Jones i mi (E-bost: [email protected]) Iaith i werin dlawd ddi-ras Iaith i griw penboethiaid cras S Hon sy’n iaith heb fri. Dim ond bratiaith yw ei Henffych well! Bu fy nghyfeillion Groe, Francis a Gwaith Ysgol Gynradd Llanfair geiriau hi. Gwyn Ty’n Rhos ynghyd ag aml i un arall yn y Caereinion caeau yn cynaeafu a dyma finnau yn awr yn Trist yw’r broydd brau, cribinio ychydig o farddoniaeth yr haf yma’n Mi welais neidr binc Heb dy seiniau mwy drwy’r brwyn a’r coed Maldwyn i das wair y Plu. Mae hyn yn fy atgoffa Yn sleidio lawr y sinc Cenaist ti yn iach er it grwydro’r bryniau hyn o Mr Ifan Mortimer, ffermwr, cynganeddwr a Gwelodd ddyn mawr tew erioed Iaith a welodd bethau gwell smociwr cetyn o fri a oedd yn byw yn Yn bwyta llew Yn oes aur y dyddiau pell Llansannan, y pentref lle cefais fy magu ers Clinc Clinc Clinc Clinc Clinc Clinc. Mud yw ngwefus fach, ni fydd cyfle mwy i gadw talwm. Roedd o’n dal i wneud tas wair tan y mil oed. naw wythdegau ac arferwn fynd am dro i’w Ym mhen draw’r ardd mae coed yn siglo, gweld hi bob blwyddyn. A ydych chi yn ardal y Ym mhen draw’r ardd mae merch yn suo, Ym mhen draw’r ardd mae chwid yn nofio, Beth yw’n bro i mi, os yw’r iaith yn alltud yn ein Plu yn gwybod am rywun sy’n dal i wneud tas Ym mhen draw’r ardd mae lle i gofio. plwy wair ? Pwy oedd yr olaf i’w gwneud nhw ffordd Beth ddywedaf fi, hyn tybed? Dau fwdwl sydd gen i a’r ddau yn Ym mhen draw’r ardd mae t~ bach twt Ni fydd achos oedi yma’n hwy, dod o feysydd breision Eisteddfod Powys. Yn Ym mhen draw’r ardd mae’r ferch fach dwt, Iaith fy nghalon tyrd yn ôl gyntaf, gwaith y plant yn Ymryson y Beirdd Bach Ym mhen draw’r ardd mae nghuddfan inne A’th gytseiniaid lond dy gôl a gynhaliwyd yng nghwmni Mair Tomos Ifans yn I gael tawelwch yn y bore. Yna bydd i ni gynnal sgwrs a hyfryd drafod mwy. Ysgol Gynradd Llanfair Caereinion. Yn ail, uchafbwyntiau Ymryson Eisteddfod Powys a gynhaliwyd yn y clwb rygbi ym Meifod. MMaldwyn yn lle Ymryson y Beirdd Bach, Eisteddfod AAnnwyl i mi, Powys, 2013 LLot o law a lot o ddefaid, DD@r i yfed a d@r i chwarae. Cerddi Ysgol Dafydd Llwyd WWeithiau mae hi’n heulog, Cerdd yn dynwared pennill ‘Mi welais Jac y Do’ YYr wy’n hapus i fyw yn Maldwyn Mi welais dylwyth teg, NNid oes neb yn drist ym Maldwyn. Yn tynnu dant o’i cheg, A sôn am waed, Ymryson y Beirdd, Eisteddfod Powys, Yn llifo i’w thraed, 2013 Ow! Rheg, rheg, rheg ,rheg, rheg. Y Meuryn oedd y Prifardd Myrddin ap Dafydd

Cerdd acrostig (Thema - Maldwyn) Englyn (Tîm Ysgol Caereinion) MMan a man i ni fyw ym Maldwyn O am haf fel hafau Meifod – ‘falau AAmgylchedd llawn cyffro Yn filoedd, yn gawod, LLilis, cennin pedr, bysedd y c@n yn lliwio’r Ac o’r berllan yn hanfod DDyffrynnoedd â hudoliaeth arbennig Seidr ddoe, dy echdoe’n dod. WWaw! Am iaith sy’n dod o’r galon Penillion telyn Awst a Medi YYsbrydoli plant bach Cymru Penillion telyn Awst a Medi GARETH OWEN ( Tîm Y Rhelyw) ‘NNi yw’r waedd, ni yw’r dyfodol’. Awst Tanycoed, Meifod, Powys, Rhannu mefus, mêl a hufen, Pennill Telyn ar fydr ‘Ar lân y môr’ SY22 6HP Rhannu’r haul mewn gwin ysgawen, Ym mhen draw’r ardd mae mwmian gwenyn, Rhannu d@r a phob cynhaliaeth Ym mhen draw’r ardd mae pabi melyn, Ac o rannu, rhannu’r heniaith. CONTRACTWR ADEILADU Ym mhen draw’r ardd mae’r haul yn t’wynnu, Medi Yn ddarlun hardd sydd yn fy synnu. Cadw’r llus a’r cyrens duon, Adeiladau newydd, Estyniadau Cadw’r eirin, cadw’r mafon, Patios, Gwaith cerrig Cerdd yn cynnwys y gair ‘haul’. Ond o gadw hyn o ffrwythe’ Yn fy mreuddwydion mae na haul, Cael eu rhoi yw’r cadw gore’. Toeon Sy’n sbio’n ddistaw rhwng y dail. Limrig (Tîm Dyffryn Banw) Dyfynbris am Ddim Cyfansoddiadau Ysgol Pontrobert Un noson ym mar y Clwb Rygbi Dagreuol ei stad oedd Pryderi, Ffôn: 07812197510 / 01938 500514 Mi welais rhyw hen gawr “Nid oes”, medde fo Yn gwisgo sbectol fawr. “Waeth dyn yn y fro A’i gorff yn dew Na’r ‘father in law’ wedi meddwi.” ‘Rôl llyncu llew. Bwm bwm bwm bwm bwm bwm. Pennill ‘Torheulo’ (Tîm Bro Ddyfi) Rwy’n gorwedd yma’n darllen Ym mhen draw’r ardd mae ysbryd unig Y ‘Sun’ o glawr i glawr Ym mhen draw’r ardd mae potel ffisig. Yn sôn am bobl croenddu Ym mhen draw’r ardd mae ‘nghalon gyfan Yn tyrru i Brydain Fawr; Yn curo’n drwm am fachgen bychan. F’uchelgais i’r prynhawn ‘ma Wrth orwedd yn fan hyn M aldwyn annwyl sy’n nefoedd i mi Yw newid lliw fy nghroen i AA’ i golygfeydd bendigedig hi. Dwi’m eisiau bod yn wyn. L ot o law a ddaw i’r sir Parodi ar ‘Beth yw’r haf i mi…’ (Tîm Dyffryn D efaid gwlanog sy’n pori’r tir. Banw) Rhaid dweud i’r tîm hwn gael cryn fantais W edi’r glaw daw heulwen braf ar y timau eraill gan fod Alun Cefne wedi canu’r Y Y sir yma yw’r orau yn y byd gân iddyn nhw! N i newidiwn ein sir llawn hud. Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 17 Teyrnged i Emrys Roberts Mae angen cydnabod y prif gyfraniad a wnaeth amdano flynyddoedd yn ôl, yr hyn a wnâi yn yp-tw-dêt’ fel ‘tai. Cyfeirio’r oedd at y diweddar Brifardd a’r Archdderwydd Emrys gyda’r dull yma o ganu oedd ‘barddoni ei drawiadau fel ‘A thiwnio’i radar i’w thonnau Roberts i farddoniaeth Gymraeg: mewn gair, alwedigaeth goll’. radio’ ac ‘A’i sleid yn glir o’r olaf bactiria’, i fe gyfunodd ddeunydd gwyddoniaeth gyda Yn ail, daeth â gwrthrychau o ymddangosiad nodi dwy enghraifft yn unig o’r math hwn o chyfundrefn Cerdd Dafod i greu celfyddyd gwyrthiol i olygon yr iaith. Mae ei gân ‘Dail’, gyfatebu. Ac yn ychwanegol gyda hyn, wrth farddol gwbwl newydd yn ein llenyddiaeth. Yn yn ei gyfrol Pwerau, 1981, yn enghraifft wiw gwrs, mae cyfanrwydd sylwedd goreuon awr, pan sylweddolir nad maes llydan ei o’r peth. Ynddi fe gawn gipolwg ficrosgopig cerddi gwyddonol Emrys Roberts, fel gyda gynnwys mo un y farddoniaeth wyddonol, fel ar fewnolion anhygoel y bywyd gwyrdd: gweld phob creadigrwydd o bwys, yn eu dyrchafu i y cyfryw, hyd yn oed ar raddfa fyd-eang, mae’r yr haul yn tywynnu’n ‘ffres trwy ffenestri o dir barddoniaeth arhosol! ffaith i’r bardd hwn fentro’n heriol o chwarelau mân’, dyfnder golygfa sydd mor gan DONALD EVANS lwyddiannus i greu ei gyfran ohoni gyda wahanol i’r un a geir mewn barddoniaeth natur Siop, Caffi, Swyddfa Bost, Siop chyfrwng mor gaeth-gywrain â’n cynghanedd fel arfer. Drwyddedig a Gorsaf Betrol ni, yn draddodiadol fel yn arbrofol felly, yn Yn drydydd, fe ddaliodd fod safle destun edmygedd ynddo’i hun. Gyda’r gamp ddyrchafedig, mewn byd a bywyd, i Mallwyd hon fe brofodd mewn modd unigryw, a hynny’n ddatgeliadau pur y gwyddonydd. Dangoswyd Ar agor o 7.30 tan 7.00 yr hwyr groes i’r gred arferol, fod ‘na berthynas hyn gan natur y dyfyniad, o waith y swolegydd Bwyd da am bris rhesymol ysbrydol yn bodoli rhwng gwyddoniaeth a phob enwog Syr J. A. Thomson (1861-1933), a 8.00a.m. - 5.00p.m. math o farddoniaeth. Gan hynny, golygir bod gynhwysodd uwchben un o’i gerddi yn y gyfrol Ffôn: 01650 531210 i’w orchest nifer o ystyriaethau tra Gwaith Dy Fysedd, 1987, teitl awgrymog: arwyddocaol. ‘Dywedwn yn bendant mai un gwasanaeth Yn gyntaf, fe gyflwynodd fydoedd gwefreiddiol mawr y mae gwyddoniaeth wedi ei wneuthur o ddieithr i brydyddiaeth Cymru, sef i ddyn yw rhoddi iddo syniad mwy urddasol Brian Lewis dadlennu’r rhyfeddodau hynny a am Dduw.’ Yn y gerdd honno, ‘Harddwch’, Gwasanaethau Plymio ddarganfuwyd ac a gyflawnwyd gan mynnir y bydd fformiwla esboniadol y ffisegwr wyddonwyr modern. Cychwynnodd ar hyn, i ar ddirgelion aruthrol y cread, os y’i cyfennir, a Gwresogi bob pwrpas, gyda’i awdl arobryn,‘Y yn mynd ‘a’n gwynt gan mor syml yw gwaith Gwyddonydd’, 1967, ym Mhrifwyl y Bala, ac Ei ddwy law Ef, fel glaw ar ddail ifanc’. Atgyweirio eich holl offer yn enwedig yn ei grynodeb safonol ohoni a Ac yn olaf, bu defnydd y bardd o dermau a plymio a gwresogi gyhoeddwyd yn ei gyfrol gyntaf o gerddi, thechnegau gwyddonol yn fodd i nodwyddo Gwasanaethu a Gosod Gwaed y Gwanwyn, 1970. Yn y gân hon elfen o newydd-deb adfywiol i hen gyfundrefn boileri gyfatebol ein cynganeddion. Tynnwyd sylw agorwyd inni gyfrinleoedd yr atom, Gosod ystafelloedd ymolchi seryddiaeth a bioleg gyfoes. Ac fe wnaed at yr arloesi yma gan T. Llew Jones, un o hynny gydag ias o gyflead a adlewyrchai feirniaid cysatadleuaeth Cadair y Bala, drwy Ffôn 07969687916 undod y bardd â’i wynfyd. Fel y dywedais nodi i’r awdl fuddugol ‘ddod â’r gynghanedd neu 01938 820618

Chwilio am anrheg Nadolig gwahanol?

Dyma gyfle i brynu copi DVD o unrhyw Eisteddfod Genedlaethol ers 1999, o gystadlaethau, seremoniau a chyngherddau'r Pafiliwn a gweithgareddau'r Babell Lên.

Archebwch cyn ddiwedd Hydref i sicrhau copi erbyn y Nadolig.

Pris cychwynnol – £15

01970 632 828 [email protected]

archif.com/copi 18 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 bob un sydd wedi dioddef salwch dros yr haf. Cyfeisteddfod y Chwiorydd LLANFAIR Pen-blwydd arbennig Cafwyd cyfarfod bendithiol yng nghapel Llongyfarchiadau i Mr Ivor Davies, Heniarth Moreia nos Fercher, Medi 11eg pan CAEREINION a ddathlodd ei ben-blwydd yn 90 oed yn ystod wahoddwyd chwiorydd yr Henaduriaeth i yr wythnosau diwethaf. wrando ar athro ifanc o Fro Ddyfi, Aled Priodas Treialon C@n Defaid Myrddin, yn trafod un o’i hoff Salmau ac yn Bu mwy na 100 o g@n yn cystadlu yn cyflwyno emynau ar y gitâr mewn dull oedd nhreialon c@n defaid Llanfair ym mis Awst. yn cyfuno’r traddodiadol a’r modern yn Cynhaliwyd y treialon yn fferm Belan a’r gofiadwy a diffuant. Cyflwynwyd y rhannau beirniaid oedd Gareth Jones, Llanwddyn a arweiniol gan y Cyng. Viola Evans a chafwyd Hafgan Pugh o Abermaw. Llongyfarchiadau i dwy eitem hefyd gan Angharad a Manon Hedd Evans am ennill y wobr i rai o dan 25 Lewis. Diolchwyd i bawb ar y diwedd gan Mrs oed gyda Mot y ci. Beryl Vaughan a chafwyd pryd o fwyd i bawb Sioe Llanfair gyda’i gilydd yn y festri ar y diwedd. Cafwyd sioe lwyddiannus iawn eleni eto ar Oedfa Gofalaeth gaeau Llysun gyda’r haul yn gwenu a’r glaw Mewn oedfa Gofalaeth a gynhaliwyd yn yn cadw draw. Tybed oedd hon yn record o Nolanog ym mis Medi pleser i’r Gweinidog, y ran y tyrfaoedd a heidiodd i’r cae? Parch. Peter Williams oedd derbyn 5 o Llwyddiant y ‘Cabaret’ aelodau newydd, sef Angharad Lewis, Catherine Watkin, Siôn Watkin a Ffion Watkin Roedd y noson ‘Cabaret’ gan y ‘Castle Belles’ a Ceris Richards. Cymerwyd y rhannau dan arweiniad Elaine Buckland yng Nghanolfan arweiniol gan aelodau Capel Coffa Dolanog a Hamdden Caereinion yn llwyddiant ysgubol. gweinyddwyd y Cymun yn ystod yr oedfa. Roedd pob tocyn wedi ei werthu ymlaen llaw a chytunodd pawb yn y gynulleidfa eu bod Cydymdeimlo wedi cael noson o fwynhad pur. Trist oedd clywed am farwolaeth Gron Jones, Roedd elw’r noson yn cael ei rannu ymysg yr Y Gorlan. Roedd Gron yn hoffi sgwrs ac yn elusennau canlynol: Cystic Fibrosis, Severn dawel a charedig o ran natur. Cydymdeimlwn Hospice ac Elusen Gancr Ysbyty Brenhinol gyda Glenys, Arwel ac Enid a’r teulu i gyd yn Marsden. eu colled. Hoffai’r merched ddiolch yn fawr iawn i Gron Amanda Rees am ei chymorth cyn ac yn Cymwynaswr mwyn, siriol gyda’i wên lawen ystod y digwyddiad. Cyflogir Amanda gan bob amser. Roedd yn hynod o ffyddlon a thriw Llun: Catherine Jones Photography Barclays ac mae hi wedi gwneud cais i gael wrth lawer y byddai’n ymweld â hwy i rannu Ar ddydd Gwener 30ain o Awst, priodwyd arian cyfatebol o hyd at £750 ar gyfer un o’r cymwynas. Roedd yn arbennig am fedru Kathy Lloyd, a Mr Wayne Roberts o Lanfair elusennau. cwympo coeden enfawr i’r fodfedd agosaf! A Caereinion. Cynhaliwyd y gwasanaeth Merched y Wawr thorrodd dunelli o goed tân yn ofalus iawn. briodasol a’r wledd yng Ngwesty Sweeney Roedd wrth ei fodd efo plant ac anifeiliaid. Croesawyd nifer dda o’r aelodau i gyfarfod Hall, Croesoswallt. Gwir fab ei sir enedigol! (BB). Ar y 7fed o Fedi priodwyd Gwyndaf Bowen, cyntaf y tymor gan ein llywydd, Elen Davies. Llongyfarchwyd Elen am ddod yn gyntaf am Bodeinion a Sarah yn Eglwys Llanfair ar y Yr Institiwt, Llanfair Bryn, Llanymddyfri. Mae Gwyndaf yn ganu emyn yn yr Eisteddfod yn Ninbych ac i gweithio gyda’r Heddlu yn Sir Gaerfyrddin a bawb oedd wedi cystadlu yn Eisteddfod Dathliadau’r Canmlwyddiant Sarah yn gweithio fel Milfeddyg. Pob Powys. A llongyfarchwyd Ceri Evans ar ddod dymuniad da i’r ddau. yn hen Nain. Yna croesawyd siaradwraig wadd y noson Dydd Sadwrn 12 Hydref am 7.30 Geni atom sef Eleri Williams, o Garno a aeth Cinio Gala yn yr Institiwt Ganwyd merch fach, Greta Wyn, i Nia a Cefin ymlaen i arddangos a threfnu blodau a dail. Pryce, yr Helyg, Llanfair Caereinion. Roedd pawb wedi dotio at y lliwiau a’r Llongyfarchiadau i aelodau’r ddau deulu. Dydd Sul 13 Hydref am 7 pm trefniadau a’i ffordd naturiol o ddangos ei Dau fedydd i deulu Garthlwyd Cymanfa Ganu gyda Linda Gittins a Huw chrefft. Roedd hon yn noson gartrefol braf a Davies Bedyddiwyd Carys Iona, merch Huw a phawb wedi mwynhau. Buddug Turner Llanwnog yng Nghapel Peniel Cafodd Joyce Davies, Sian Foulkes, Megan Bedw Gwynion brynhawn Sul y 7fed o Dydd Mawrth 15 Hydref 2-4 Owen, Joyce Philpott, Alwena a Mair Jones Dawnsio a the prynhawn gyda John Ellis Orffennaf. Roedd y gwasanaeth yng ngofal y fraint o ennill y trefniadau ar y raffl. Mr Glyn Williams y Trallwm. Cafwyd Min nos 7pm Daeth y noson i ben gyda phaned dan ofal Sgyrsiau/Darlithoedd ar Hanes Lleol: gwasanaeth bedydd Nansi Cet, merch Osian Mair, Eiry ac Elen. a Gwenno Owen ar y 1af o Fedi yng Nghapel Arferion Amaethyddol Ganrif yn ôl (Alwyn Bydd ein cyfarfod nesaf ar Hydref 30 pan fydd Hughes) Y Tabernacl yn Rhuthun, dan arweiniad y cyfle i holi Dr. Margaret a Dr. Siwan. Mae Parch Morris Puw Morris. Canwyd emyn gan Bywyd yn Llanfair 100 mlynedd yn ôl croeso i aelodau newydd ymuno â ni. (John Arwel Edwards) Catrin, Sian, Gwenno a Buddug (Garthlwyd Cyngerdd gynt) yn y ddau wasanaeth. Cynhaliwyd cyngerdd blynyddol Merched y Dydd Mercher, Hydref 16 am 7pm Gwaeledd Wawr nos Sadwrn, Medi 28. Er bod nifer o Sgwrs am Hanes yr Institiwt Anfonwn ein cofion at Arwyn Tyisa sy’n ddigwyddiadau eraill yn cael eu cynnal yr un gan David Ll. Peate ymladd afiechyd blin ac at John Owen, noson roedd y neuadd yn llawn i groesawu Dolgoch, sydd wedi cael triniaeth fawr yn Côr Ger y Lli i’n diddanu. Cyflwynwyd y côr ysbyty’r Amwythig ac wedi gorfod mynd yn gan Elen, y llywydd a chawsom gyngerdd o Dydd Iau, 17 Hydref ôl i’r ysbyty yn dilyn trafferthion. Mae Mrs safon uchel iawn. Sefydlwyd y côr yn 2004 Gwledd o Storïau Annette Hughes, Pennant wedi cael codwm yn Aberystwyth o dan arweinyddiaeth Gregory ac wedi cael triniaeth i’w chlun ac mae Mrs Vearey-Roberts, ac mae’r côr wedi cael Nos Wener 18 Hydref 7.30 Eiry Jones wedi cael triniaeth yn Ysbyty llwyddiant mawr mewn Eisteddfodau Noson Lawen o dan ofal Glandon Gobowen. Mae Mrs Tilly Thomas wedi cael Cenedlaethol, yn Eisteddfod Llangollen ac triniaeth yn Amwythig, mae Mrs Janey yng nghystadleuaeth Côr Cymru. Roedd Dydd Sadwrn Hydref 19, 2-4pm Williams, Bryn Coffa wedi bod yn yr ysbyty ganddynt unawdwyr cofiadwy, grwp o fechgyn Tro o gwmpas y Dref gyda Merfyn Roberts yn ogystal, a chafodd Mrs Sylvia Ryder ‘Bois y fro’, dau unawdydd ifanc a dwy Nos Sadwrn 19 Hydref 7pm anffawd i’w throed ar ôl cwympo oddi ar y gyfeilyddes fedrus. Noson i’w chofio! beic ar y fferm. Pob dymuniad da iddynt ac i Twmpath Dawns Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 19

dewch gyda mi fe wnaf eich cyflwyno i ragor LLANLLUGAN o Christines neu Christophers yn y plwyf yma! Da Pluog RHIWHIRIAETH I.P.E. 810658 Llongyfarchiadau Helo Pawb Rwy‘n gobeithio eich bod chi wedi mwynhau y brêc bach gawsom o’r ‘Plu ond dyma ni yn ail gychwyn. Tristwch Yn ddiweddar gwelsom yr hofrennydd coch yn hedfan uwchben ac yn troi ac yn mynd tua Cefncoch ac yn disgyn allan o’r golwg. Julian y ceiliog Ar ôl mynd i’r Sioe Fach y noson honno Mae hanes ffowls Belan-yr-arge yn enwog clywsom fod Wilfred Richards, Bryn Llugan drwy ardal y Plu. Os cofiwch, tua diwedd (gynt o Beudyhir) wedi ei gymryd i’r Amwythig mis Mai fe gefais geiliog o’r enw Roger. Erbyn ond bu farw yn oriau mân y bore. Cynhaliwyd canol Gorffennaf cefais geiliog bach Lelog o’r y gwasanaeth angladdol a chafodd ei gladdu enw Julian gan Julie, Llwyndu gynt. Doedd yn Eglwys a mynwent Llanwyddelan. Mae Roger ddim yn hoffi Julian ac yn ei hel i ffwrdd Diolch i Emyr Wyn am y llun Wilfred yn gadael ei wraig Mary (Shuker gynt) I Arwyn, Tyisa ar gael ei urddo yn aelod o’r o gwmpeini yr ieir. Roedd yn rhaid i mi fynd i a phump o ferched. Yr oedd Wilf yn arddwr Orsedd er anrhydedd yn Eisteddfod lawr y buarth efo ffon ac anfon Roger ymaith. llysiau o fri ac fe enillodd ambell i wobr yn y Genedlaethol Dinbych ym mis Awst. Daeth diwrnod Sioe Llanfair a chyn i mi fynd Sioe Fach ac yr oedd wedi bod wrthi yn paratoi es i fwydo’r ieir. O diar, doedd dim golwg o Y Sioe Fach llysiau y bore hwnnw ar gyfer y Sioe. Roedd Julian. Chwilio ym mhob twll a chornel, do yr hwyliau yn isel iawn yn yr Hen Ysgoldy y wir, ym mhob un o’r adeiladau o gwmpas y noson honno. fferm. Roeddwn yn reit ddi-hwyl yn y sioe ac Sioe Fach fe ddeuthum adre’n gynnar. Wel, tua canol Ar ôl y beirniadu a phawb wedi cael edrych bore dydd Llun, daeth Maldwyn i mewn i’r ar y canlyniadau cafwyd ocsiwn a gegin a dweud fod y ceiliog bach wedi dod i’r gwnaethpwyd bron i £300. golwg. Roedd o mor sychedig fe fu’n yfed 40 a 90 d@r yn ddi-ddiwedd trwy dydd. Roedd ei grib Ar Awst 24ain daeth pobl yr ardal i barti yng goch wedi ei hanafu ac yn waedlyd. Tybed ngwesty Cefncoch i dathlu priodas ruddem beth ddigwyddodd iddo yn ystod y tridiau Ray a Pam, Bleakhouse. Nid oeddynt yn hynny? Dirgelwch go iawn. derbyn anrhegion ond os oedd rhywun yn Cywion Lelog dymuno roedd rhoddion yn cael eu derbyn ar Cefais wyau o iâr lelog i’w deori gan berthynas gyfer yr Ambiwlans Awyr neu Nyrsys i mi. Yna ar benblwydd Maldwyn, Mehefin Enid yn cyflwyno’r cwpan i Eirlys ac Awel Macmillan. Yn ddiweddar dywedodd Pam eu 21 dyma’r cywion bach yn deor ac ar ôl saith Roedd y Sioe hon a gynhaliwyd yn y ganolfan bod wedi derbyn bron i £1,000, ardderchog! wythnos aethant yn ôl i Aberhonddu gyda’r Hefyd dathlodd Mr Stanley Davies, Ty’nllan addewid fy mod yn cael dwy o’r cywennod ar Awst 16eg eleni yn un lewyrchus a ei benblwydd yn 90 ac mae yntau yn yn ôl pan oeddynt yn ddigon hen. Daeth y llwyddiannus iawn ym mhob ffordd. Y prif ddiolchgar iawn am y rhoddion tuag at yr ddwy yma, ond mewn pythefnos ar fore dydd enillwyr oedd: Llysiau - Maldwyn Evans; Ambiwlans Awyr. Llun, roeddent wedi diflannu. Aeth Maldwyn Blodau - y teulu Titley; Celf, Crefft a Cydymdeimlad i’r buarth cefn i weld a oeddynt yna. Na, felly, Ffotograffiaeth - Rhian Williams; Plant 7 oed Claddwyd cyfnither-yng-nghyfraith i Mrs Dora nôl i’r buarth ffrynt ac i’r cut. Dim ond wrth ac iau - Seren Walton; 11 oed ac iau - Sarah Davies a’i brodyr, Norman, Llewelyn a Byron inni edrych yn fwy manwl, daethom o hyd i Astley; 16 oed ac iau - Rhian Williams. Daeth yn ddiweddar. Roedd hi’n wraig i Mr Eddie un ohonynt dan y preseb a darn o’i chorff wedi Awel Watson-Smythe ac Eirlys Jukes yn Hymphreys gynt o Ddolgwynfelin. ei fwyta, roedd y llall wedi diflannu yn llwyr. gydradd yn yr Adran Goginio ac felly roeddent Rose Erbyn hynny, sylweddoli fod twll bach iawn yn rhannu cwpan M.P. Foulkes. I ddilyn, Mae ein cymdogion ers dros flwyddyn bellach yn nrws y cut, digon bach i wenci, cath fach cafwyd ocsiwn o’r mwyafrif o’r cynnyrch, a Chris Rose a David o Wernfyda wedi dod yn neu finc efallai i sleifio i mewn. Beth ydych diolch i’r ocsiwnïar hwyliog, sef David Evans, un yn ddiweddar. Dymunwn bob hapusrwydd chi ddarllenwyr y Plu yn meddwl ddigwyddodd Moelygarth, a chynulleidfa o brynwyr brwd iddynt. Mae gennym bedwar o gymdogion i’r cywennod bychain. codwyd swm sylweddol i goffrau’r Ganolfan. cyfagos gyda’r enwau David neu Chris ac os Y beirniaid eleni oedd: Howard Newell (Llysiau, Elwyn Owen (Blodau a Contractwr Amaethyddol PRACTIS OSTEOPATHIG Ffotograffiaeth), Olwen Owen a Phyllis Andrew BRO DDYFI (Coginio), ac Ineke Cooper a Carrie Higson (Celf a Chrefft a’r Adran Plant). Cynigiwyd y Gwaith tractor yn cynnwys Bydd diolchiadau gan Enid Thomas Jones Margery Taylor B.SC (Anrh) Ost.; D.C.R.R. a (Cadeirydd) a hi hefyd gyflwynodd y gwobrau Teilo â “Dual-spreader” Peter Gray, B.Sc (Anth) Ost. Gwrteithio, trin y tir â i’r enillwyr ac anrhegion i’r beirniaid a’r yn ymarfer ocsiwnïar. ‘Power harrow’, uwch ben Diolchgarwch Cario cerrig, pridd a.y.y.b. Salon Trin Gwallt Y Parch. Euros Jones fydd yn pregethu yng AJ’s ngwasanaeth Diolchgarwch Seilo am ddau y â threlyr 12 tunnell. Stryd y Bont prynhawn ar Hydref 13eg. Llanfair Caereinion Hefyd unrhyw waith ffensio Swper y cynhaeaf Cofiwch am yr uchod nos Wener, Hydref 11eg Cysylltwch â Glyn Jones: ar ddydd Llun a dydd Gwener yn y Ganolfan gyda’r g@r gwadd, Mr Idris Evans, Llangollen. Mae tocynnau ar gael gan 01938 820305 Ffôn: 01654 700007 neu 07732 600650 Enid Thomas Jones, Melingrug, neu Olive 07889929672 E-bost: [email protected] Owen, Llety Milwyr. 20 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

Llongyfarchiadau bob mis. Ar y diwedd cyflwynodd Mrs Theodora Hamer Harvey y gerdd ‘Neges y Felin Dd@r’ a ADFA oedd yn gwbl addas gan ein bod mewn ardal Ruth Jones, Pentalar ag amryw o felinau d@r wedi bod yn gweithio yn y gorffennol. Cafwyd gair o ddiolch gan y 810313 Parch Peter Williams cyn gwneud ein ffordd i lawr i’r Talbot ym mhentref Berriew am bryd o fwyd a Ffair Haf mwynhau cwmni ein gilydd. Noson i’w chofio a diolch i Marion Jones am wneud trefniadau manwl a thrylwyr ar ein cyfer. Llongyfarchiadau I bawb o’r ardal sydd wedi ennill gwobrau mewn cystadlaethau yn y sioeau amaethyddol a garddwriaethol a chrefftau yn ystod yr haf. Profedigaeth Daeth y newydd trist am farwolaeth Margaret Eira Jones, West Winds, Llandrinio ar Awst 4ydd. Roedd Eira yn ferch i’r diweddar Mr a Mrs R.M. Watkins, Glanrafon, Adfa. Mynychodd ysgol gynradd yn y Drenewydd ac wedi hynny Ysgol Uwchradd Llanfair Caereinion gan ddilyn efo cwrs coleg i’w hyfforddi’n athrawes. Bu’n dysgu yn Ysgol Gynradd Llangurig cyn priodi I Daniel a Ryan Pinder, Lluast Fach – mae’r ddau â Mr Royden Jones, Penborfa, Caersws ac wedi ennill prif wobrau a thlysau mewn aethant i fyw i Manceinion. Cydymdeimlwn â ‘Saethyddiaeth sef Pencampwriaeth Targed Royden ei g@r, ei chwiorydd Gaynor a Joan a’i Cadeirydd y Neuadd Alan Bumford gyda’i blant Erin Prydain a gynhaliwyd yn Lilleshall, Sir brawd yng-nghyfraith Frank a’u teuluoedd a ac Euan, a Michael Brady Brynodws yn rhoi anrheg i Amwythig. Mae Daniel yn bencampwr Prydain chofiwn am ei pherthnasau yn yr ardal yma yn eu Russell George a oedd yn agor y ffair o dan ddeunaw a Ryan yn bencampwr Prydain profedigaeth. Nos Wener 23ain o Awst yn Neuadd y pentref o dan bedair ar ddeg. Mae’r gystadleuaeth yma Yn ddiweddar bu farw Melba Evans, Plasmynydd, cynhaliwyd y Ffair Haf flynyddol. Yn ôl yr ar raddfa’r Deyrnas Unedig ac felly mae’r ddau Berriew a bu’r angladd yn Eglwys Llanwyddelan arfer roedd amrywiaeth o stondinau a lluniaeth wedi gwneud yn arbennig o dda. ar Awst 26ain. Roedd yn ferch i’r diweddar Mr a ysgafn i’w gael a daeth nifer dda ynghyd. Trip y Gymdeithas Mrs Norman Gethin, Y Beehive, Manafon lle Cyflwynwyd yr agorwr swyddogol Mr Russel Daeth yr aelodau ynghyd a gwneud eu ffordd i treuliodd ei blynyddoedd cynnar. Cydymdeimlwn George AC gan gadeirydd pwyllgor y neuadd ymweld ag Eglwys Sant Iago, Pantyffridd, â Pearl ei merch Laurence ei mab a’i brawd Alan Bumford a derbyniodd Mr George anrheg Berriew. Yno’n disgwyl i’n croesawu roedd Mr Leonard a’u teuluoedd yn eu profedigaeth, gan Michael Brady. Roedd cyfanswm o £650 Peter Watkin ac aelodau’r Eglwys a phrofiad ynghyd â’i pherthnasau yn yr ardaloedd yma. ar y diwedd at gostau rhedeg y neuadd. Diolch braf iawn oedd cael camu mewn i’r adeilad bach Genedigaeth i bawb am bob cyfraniad a chymorth mewn hyfryd yma sydd yn cael ei edrych ar ei ôl mor Llongyfarchiadau i Cefin a Nia Pryce ar unrhyw ffordd. dda. Mr Watkin a gyflwynodd yr hanes gan nodi enedigaeth merch fach o’r enw Greta Wyn yn mai ym 1858 yr adeiladwyd yr Eglwys a’i bod yn Cyfarfod Misol y Henaduriaeth ddiweddar. Rydym yn siwr fod taid a nain, Terry un o sawl ‘Mission Church’ ym mhlwyf Berriew a Sian Foulkes, a hen daid a hen nain, Mervyn a Pnawn dydd Sadwrn 14eg o Fedi daeth nifer ac maent yn dal i fedru cynnal dau wasanaeth Beryl Foulkes, yn byrlymu o hapusrwydd. dda ynghyd i Gapel yr Adfa i’r Henaduriaeth. Llywyddwyd gan y Parch Dr Nerys Tudor a chymerwyd y defosiwn ar ddechrau’r cyfarfod LLUN O’R GORFFENNOL gan Miss Ivy Evans ar thema’r ‘Groes’ ac roedd hi wedi paratoi gosodiad o rosynnau coch i gydfynd â’r thema. Wedi’r cyfarfod roedd te wedi ei baratoi yn y neuadd gan chwiorydd lleol a diolchwyd iddynt gan Mr Will Thomas, Rhiwlas ac ymatebwyd gan Ivy. Ar brynhawn braf roedd y cpael y fynwent a’r blodau lliwgar ar eu gorau ac mae’n diolch yn fawr i bawb am bob cymorth a chyfraniad i’r diwrnod. Y Gymdeithas Lenyddol Cynhaliwyd pwyllgor i drefnu gweithgareddau’r gaeaf yng Nghapel yr Adfa, nos Lun Medi 2il. Daeth nifer o aelodau ynghyd a llywyddwyd gan Maldwyn Evans a pasiwyd i’r swyddogion aros ymlaen am dymor arall. Cynhelir y cyfarfod cyntaf yn y Neuadd nos Lun Hydref 14eg. Cawn noson yng nghwmni Emyr a Carys Evans, Llansilin. Yna ar Nos Lun Tachwedd 4ydd eto yn y neuadd bydd noson o sleidiau a sgwrs ar waith D.W. Tho- mas y Drenewydd a hannai o deulu’r Tho- mas o’r Castell, Adfa. Agorodd fusnes yn y Drenewydd yn gwneud offer ffarm sydd yn ddefnyddiol iawn hyd heddiw. Bydd y cyfarfod yn dechrau am 7 o’r gloch. Croeso cynnes i Diolch yn fawr iawn i Ivy, Belan-yr-argae am anfon y llun gwych yma o ardalwyr yr Adfa yn mwynhau bawb. Bydd cyfarfod Diolchgarwch Capel yr dathliadau G@yl Ddewi yn yr Adfa rywbryd yn yr 1960au. Adfa ar y 10fed o Hydref am hanner awr wedi Francis Williams, Ebrandy (Glynd@r); Sam Jenkins, Tregynon; Ruth, Sychnant; Miss Meg Jones chwech pryd y disgwylir y pregethwr Mrs Eleri (athrawes o ardal y Bala); Mrs Avril Williams, Llanfair; Eluned, Llwyncelyn; Ella, Belan; Thelma, Williams, Carno a bydd croeso i bawb i’r Tyhir; Marion, Tyhir; Francis, Dolgwynfelin; Maldwyn, Belan-yr-argae; Maldwyn, Fraithwen, Ivor, oedfa a phaned yn y neuadd i ddilyn. Belan-yr-argae; Ellis, Sychnant; Byron, Dolgwynfelin ac Edgar, Tyhir. Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 21

BUSNESAU BACH‘BTS’ acY ar yr unWLAD BUSNESAU BACHpryd gorffennwyd Y WLAD y gan Emyr Davies gwasanaeth ffitio teiars a sefydlu eu M.P. FOULKES hunain fel Dyma ninnau i gyd wedi cael ein ‘gwylie’ ac masnachwyr teiars yn gorfod edrych eto ar y gwaith o baratoi ar yn unig, a gyfer y ‘Plu’ (Rhifyn Hydref) a minnau’n masnachwyr y nwy chwilio’r ardal am ‘fusnes’ arall yn y gyfres ‘Flo-Gas’. boblogaidd hon! Y tro hwn yr wyf am ymweld Cefais i yn â’r Adfa a thrafod y busnes ‘Teiars’ gyda bersonol Terry a Sian Foulkes a’u mab Twm. Busnes wasanaeth a sydd yn rhannol gyfrifol am ein cadw yn chyfeillgarwch ddiogel o ddydd i ddydd! anhygoel gan (Mae sgidie da a theiars da yn hanfodol Merfyn a Beryl a’r Haydn Lewis yn cael anrheg gan Beryl a Mervyn Foulkes sydd wedi bwysig!!) gweithwyr i gyd tra bod yn gweithio efo M P Foulkes am 25 mlynedd Y peth cyntaf sydd yn eich taro yw’r pentwr bum yn gweithio i teiars o bob math a maint yn dyrrau y tu gwmni’r ‘Pearl Ass.’ Yn barod bob amser i Merfyn a Beryl bellach wedi llaesu dwylo ac allan, a’r tu mewn i’r adeilad enfawr a phrysur wrando cwyn, gydag amynedd yn nodwedd yn ymlacio (os oes y ffasiwn beth yn bosibl i ynghanol pentre bach Yr Adfa. amlwg, yn enwedig yn Beryl y wraig yn y Merfyn Foulkes) ond y nhw a fu’n gyfrifol am Mae hanes tyfiant y busnes yn ddiddorol a swyddfa! C@l a hamddenol bob amser! ledaenu enw’r Adfa ledled y deyrnas! Twm yn dweud bod ei hen-daid Maldwyn Adroddaf un stori o brofiad am y ‘Garej’ a’r Mae Merfyn bellach yn cadw ei hun yn brysur Foulkes wedi prynu’r t~ a’r safle yn 1942, a’r perchennog arbennig yma. Yr oeddem ein tri trwy adnewyddu rhyw gerbyd neu gilydd, fe gwaith cyntaf oedd gwneud yn t~ yn addas ar ar wyliau yn Ngogledd Sbaen ac yn tynnu fu yntau fel finnau yn rhan o dîm pel-droed gyfer teulu, a symud yno o’r ‘Pandy’ (t~ yn ‘trelyr’ bychan i gario’r ‘Tent’. Wrth ddadlwytho Llanfair yn y pum-degau ynghyd a’i ymyl Hendai). Cychwyn wrth werthu a thrwsio o’r llong yn Santander, torrwyd darn pwysig ddiweddar frawd Llew yr hwn a aeth ymlaen beiciau, esgidiau a ‘wellingtons’, radios a yn ‘Rear Suspension’ yr Austin ‘Maxi’, ond i chwarae dros y Drenewydd a thîm ‘amatur’ ‘batris’ a hyn wedi cwblhau diwrnod o waith trwy ffwdan llwyddwyd i gyrraedd y maes Cymru. caled yng nghwarel H V Bowen. Aed ati campio. Gorfod ffonio’r Adfa (347) am gyngor Diolch i Sian, Twm a Terry am y sgwrs wedyn i baratoi darn o dir ar gyfer adeiladu am yr union ‘ddarn’ oedd angen gan y ynghanol eu prysurdeb gyda’r ffôn yn canu Garej a phympiau petrol a gwerthu poteli nwy. dosbarthwyr yn Lloegr. (Yn y cyfnod hwnnw yn ddi-baid a’r glaw yn pistyllio y tu allan! ynghyd â rhannu’r gwaith â thorri gwalltau yr oedd system ffôn gyntefig yn bodoli, cyn Dymunwn i gyd bob llwyddiant i’r tri a diolch hefyd! Mae’n siwr bod rhai o drigolion hyna’r dyfodiad y ‘Digidol’) pawb yn gorfod aros hefyd i Merfyn a Beryl am eu cyfeillgarwch ar Adfa wedi cael profi o’r gwasanaeth hwn? mewn ‘Cubicle’ yn aros eu tro i gysylltu a hyd y blynyddoedd!. Bu farw Maldwyn Foulkes (tad Merfyn) yn 1955 Phrydain Fawr!. Wrth weld cerbydau yn eich pasio ar ffyrdd ac wedi i Merfyn gwblhau ei wasanaeth Wedi hydoedd, dyma fi yn cael fy nghysylltu Gogledd Cymru tybed a oes gan y ceir rheini cenedlaethol milwrol a’i brentisiaeth modurol â’r Adfa. Atebwyd gan David Jones, T~ Bach deiars gan gwmni M P Foulkes Yr Adfa ar eu dechreuodd Beryl ac yntau iadeiladu busnes yn ei ddull hamddenol araf ei hun! (gyda holwynion? eang yn cyflawni M O T’s i’r ardal ynghyd â llediaith tafodiaith Cefncoch). Cofiaf am byth rhedeg bysus ysgol ac ar un adeg cyflogid 3 glywed y geiriau holl bwysig. ‘Adfa Garage’ Minnau’n holi am Merfyn, ‘He’s around, some- ‘mecanic’ llawn amser yn y Garej. CAN O FOLIANT I Gyda mwy o bwyslais ar safon cyfreithiol where’ I’ll go and look for him’ ac i ffwrdd a teiars, datblygodd y busnes yn gyflym a fo am sbel hir - a’r cloc yn tician fy arian prin DEULU’R ‘FOULKES dechreuwyd storio’ pob math ar gyfer busnesau yn y ‘meter’! Diwedd y stori oedd i’r ‘Dr eraill ac i wneud hyn roedd angen mwy o le! Merfyn’ roi’r cyngor oedd angen a Bu i Terry ymuno â’i dad yn 1980 a chyrhaeddom Gymru mewn rhai dyddiau! I deithio ar hyd ffyrdd y byd, dechreuwyd dosbarthu nwyddau ledled Erbyn heddiw y mae’r cwmni wedi tyfu gryn Rhaid teimlo’n ddiogel ac yn glyd! Gogledd Cymru a Sir Amwythig, Dinas Caer a dipyn yn fwy na’r teitl ‘Busnesau Bach’. Ond, Cans yn eich cerbyd rhaid cael ffydd, Cheredigion ac yn 1996 wedi ymddeoliad deil o hyd yn ‘fusnes cefn-gwlad’, gan mai Wrth fynd ar daith o ddydd i ddydd. Merfyn llogwyd rhan o’r adeilad i Gwmni yng nghefn gwlad y mae wedi ei leoli, yn Os am ddiolgelwch ar eich gyrfa cyflogi bechgyn Mynnwch ‘deiars’ Foulkes’ yr Adfa! cefn gwlad a chadw economi Mae’r Cwmni at eich galwad chi! cefn gwlad yn fyw! I ‘Gombein’, ceir neu ‘J C B’! Duw a @yr y dylai A gwir, cewch weled ymhob man- busnesau fel hyn Enw ‘Foulkes’ ar ambell fan! gael mwy o Ac os am ‘deiar’ da i’r ferfa? gefnogaeth gan Ffoniwch ‘Foulkes’, ym mhentre’r Adfa. Lywodraeth a Chynghorau Neu os am deiar i ‘Toyota’, Cymru? Suzuki, Ffordyn, neu gar Honda, Yn yr adeilad Neu Mitsubusthi, Yamaha, enfawr hwn fe ellir B M W, Merc, neu Corsa, cael teiar ar gyfer Teiars haf, neu deiars gaea! pob cerbyd dan yr I gyd ar gael gan ‘Foulkes’ yr Adfa! haul! O’r ‘JCB’ mwyaf i’r ferfa drol A chredo Terry fel ei dad leiaf . Hyfryd gweld Yw cynnig gwaith i ‘fois’ cefn gwlad! Twm y mab (a Mae hyn yn arwain, yn ei dro ymunodd gyda’i At hwb i ‘sgolion bach y fro! Dad a’i Fam yn Ie, Garej Adfa sydd Athrofa! Sian, Twm a Terry yn y swyddfa 1996). Y mae (Cwmni da yw Foulkes Yr Adfa!) 22 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

ardal, heb sôn am y tristwch o weld yr hen CYSTADLEUAETH O’R GORLAN un yn symud i Gylchdaith arall. Erys y cof SUDOCW yn Llanfair am nifer fawr o weinidogion a’u Gwyndaf Roberts teuluoedd ddaeth i fyw i Bryn Mair, gyda’r Parch. R Môn Jones a’i wraig Frances Môn Nid yw’n anarferol ar y cyntaf o Fedi pob y rhai olaf i fod yno. Fe ddeuai gweinidogion blwyddyn i glywed Wesleaid yn dymuno ‘bach’ hefyd i Meifod a Llangadfan, rhai Blwyddyn Newydd Dda i’w gilydd. Dyma pryd ohonynt gyda sgiliau pêl-droed yn ogystal mae’r flwyddyn gyfundebol yn dechrau a’r â’r ddawn i bregethu. Bu neb llai na’r Parch. adeg i gapeli, Ardaloedd, Synod a Chylchdaith Ddr O E Evans (cadeirydd panel cyfieithu’r baratoi eu cyfrifon am y deuddeg mis hyd 31 Beibl Cymraeg Newydd yn ddiweddarach) Awst. Gyda chymorth y trysorydd bydd ym Meifod. Hefyd treuliodd y Parch. E H Gweinyddydd y Synod, maes o law, yn Griffiths (Rhuthun yn awr) gyfnod ym casglu’r holl ffigyrau ynghyd ac yn rhoi cyfrif Meifod, gan gyfarfod ei wraig yn Llanfair i brif swyddogion yr enwad yn ganolog am yr sef Olwen (Astley gynt) a fu’n gymar hyn a ddigwyddodd yn ariannol yn ein plith. perffaith iddo fel Gweinidog yr Efengyl. Fe Dyma yw un o’r breintiau a ddaw i’n rhan o fydd eraill yn yr ardal yn cofio am rai a fu’n fod yn aelodau o Gyfundeb, er bod rhai yn ein rhannu gyda hwy eu cyfeillgarwch ar plith yn gweld y peth yn fwrn, ac yn gofyn yn adegau o lawenydd a thristwch. Mae yna barhaol a oes yn rhaid dilyn y drefn yn slafaidd. chwedlau o hyd am y trafferthion o gael Yr ateb plaen ydy OES. Gan fod yr Eglwys dodrefn yr hen weinidog i’r lori mewn pryd i ENW: ______Fethodistaidd yn elusen mae rheidrwydd sicrhau y byddai’r gweinidog newydd yn cyfreithiol arni hi i roi cyfrif o’n hincwm a’n gallu cysgu’r nos yn ei fans newydd a diarth. CYFEIRIAD: ______gwariant yn flynyddol. Mae gan unrhyw Y dasg wedyn oedd wynebu unigolyn hawl i weld yr holl ffigyrau a byddai cynulleidfaoedd newydd a dod i adnabod ______gwrthod yr hawl hwnnw yn arwain at gamau yr aelodau. Tasg ddigon anodd mewn cyfreithiol difrifol iawn. Mae eglwysi enwadau cyfnod pan fyddai llawer iawn mwy yn ______eraill, a phob elusen o ran hynny, yn gorfod mynychu’r capel nag ydynt yn awr. Mae dilyn yr un patrwm. cael gweinidogion da yn bwysig o hyd ond Rwyf yn rhyfeddu bob mis at allu anhygoel Mae paratoi cyfrifon yn flynyddol yn arferiad mae’n anodd disgrifio pa mor ddylanwadol darllenwyr y Plu – roedd Sudocw mis Awst da ac yn ffordd o fugeilio adnoddau eglwysig a fu llawer o weinidogion yn hanes plant a yn un reit heriol, ond er hynny llwyddodd 26 yn y fath fodd fel y gellir hefyd gynllunio yn phobl ifanc sydd bellach yn oedolion ac yn ohonynt i’w ddatrys a’i anfon i mewn. Diolch effeithiol ar gyfer y dyfodol. Gall edrych yn ôl arweinwyr yn ein heglwysi heddiw. Heb yn fawr iawn i’r canlynol am eu cefnogaeth dros gyfrifon y blynyddoedd a fu ddwyn sylw ymdrechion diflino’r gweinidogion symudol unwaith eto Anne Wallace, Llanerfyl; Llinos at dueddiadau nad ydynt yn amlygu eu hunain rheiny ni fyddai’r Eglwys Fethodistaidd Jones, Dolanog; Jean Preston, Dinas mewn cyfrifon am gyfnodau byrrach. Arferiad Gymraeg yn bodoli yng Nghymru heddiw. Mawddwy; Gwynfryn Thomas, Llwynhir; da arall a ddylai gael ei fabwysiadu gan bob Gallaf dystio’n bersonol i’r effaith gafodd Maureen Jones, Cefndre; Bryan Jones, capel fyddai llunio amcangyfrifon am y pregethau gweinidog Rhyd-y-foel yn y Tynywig; Hefina Oliver, Dolanog; Oswyn flwyddyn sydd i ddod a chyfrifon llai manwl pumdegau, y diweddar Barch. Huw D Evans, Penmaenmawr; Mary Pryce, efallai am y ddwy flynedd dilynol. Byddai’r Williams arnaf fel llanc ifanc yng nghapel Trefeglwys; David Smyth, Foel; Glenys ffigyrau hyn yn ffurfio math o gyllideb Mynydd Seion, Llysfaen. Er na allaf gofio Richards, Pontrobert; Cath Williams, ddefnyddiol wrth gynllunio ar gyfer y dyfodol. ei union eiriau, mae’r pwyslais a roddodd Pontrobert; Eirwen Robinson, Cefn Coch; Fe glywaf rhai yn dweud nad oes ganddynt ar yr Efengyl gymdeithasol yn ei bregethau Rhiannon Gittins, Llanerfyl; Kathleen Evans, amser i’r math yna o ymarfer, ond tybed nad wedi suddo i’m hisymwybod fel bod y cyfan Cegidfa; Arfona Davies, Bangor; Miriam gwell fyddai treulio ychydig o amser yn awr yn dal i fod yn llywodraethol yn fy mywyd Jones, Llanerfyl; Ann Evans, Bryn Cudyn; na gwario oriau a dyddiau lawer pan mae o ddydd i ddydd ac yn fy ymateb i Gordon Jones, Machynlleth; Ieuan Thomas, pethau drwg yn digwydd. broblemau’r gymdeithas gyfoes. Dichon y Caernarfon; Ken Bates, Llangadfan; J. Yn yr Eglwys Fethodistaidd dyma’r adeg pan byddai llawer o’n darllenwyr yn gallu tystio Jones, Y Trallwm; Jane Lewis, Cysgod-y- fyddai gweinidogion yn symud o un gylchdaith i effaith a dylanwad gweinidog o’r un safon Gaer; Gwenda Williams, Llanidloes; M.E. i’r llall. Oherwydd prinder gweinidogion daeth ar eu bywydau hwy hefyd. Fel y canodd un Jones, Croesoswallt a Llio Lloyd, Rhuthun. yr arferiad i ben amser maith yn ôl yma yn bardd yn odidog am weinidogion o’r fath: Yr enw cyntaf allan o’r het oedd Arfona ein plith fel Cymry, ond mae ein cyd- odidog weinidogion / a’u doniau dan iau yr Davies, Bangor. Fethodistiaid Saesneg yn dal at y drefn. Mae’r Ion / y cyfle oedd eu cyflog / traethu i’r llu Cwblhewch y Sudocw uchod a’i anfon at Mary symudiadau hyn yn llawer llai poblogaidd nag oedd eu llog. Steele, Eirianfa, Llanfair Caereinion, Y a fuont ac mae’r dasg o briodi anghenion a Ar yr adeg hon o’r flwyddyn, cofiwn am y Trallwm, Powys neu Catrin Hughes, Llais dymuniadau gweinidogion a chylchdeithiau yn gweinidogion hynny a’u teuluoedd sydd Afon, Llagadfan, Y Trallwm, Powys, SY21 mynd yn llawer mwy anodd. wedi symud aelwyd. Tybed nad da o beth 0PW erbyn dydd Sadwrn Hydref 19. Bydd yr Mae llawer yn ein plith yn dal i gofio’r cyffro o fyddai cofio fel aelodau ein bod ninnau wedi enillydd lwcus yn ennill tocyn gwerth £10 i’w weld gweinidog newydd a’i deulu yn dod i’r ein galw i fod yn weinidogion i’n gilydd wario yn un o siopau Charlie’s. hefyd. CEFIN PRYCE Morris Plant Hire MARS Annibynnol YR HELYG Ymgynghorwyr Ariannol Annibynnol OFFER CONTRACWYR LLANFAIR CAEREINION Trevor Jones AR GAEL I’W HURIO Rheolwr Datblygu Busnes Contractwr adeiladu gyda neu heb yrwyr Cyflenwyr Tywod, Graean a Montgomery House, 43 Ffordd Salop, Adeiladu o’r Newydd Y Trallwng, Powys, SY21 7DX Cherrig Ffordd Ffôn 01938 556000 Atgyweirio Hen Dai Gosodir Tarmac a Chyrbiau Ffôn Symudol 07711 722007 Gwaith Cerrig AMCANGYFRIFON AM DDIM Morgeisi * Pensiynau * Buddsoddiadau * Cynilion Ffôn: 01938 820 458 * Yswiriant Bywyd * Diogelu Incwm Ffôn symudol: 07970 913 148 * Adeiladau a Chynnwys Ffôn: 01938 811306 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013 23

posibilrwydd o gymorth i’r ardaloedd o Ar yr un pryd mae angen arnom reoli’r gyfyngiad naturiol. Mae’r holl adroddiadau hyn rhywogaethau hynny sy’n achosi effeithiau Ffermio yn obeithiol - siaradir y siarad ond faint o niweidiol trwy eu lluosogrwydd eithafol. Mae weithredu y byddwn ei weld? Enghraifft leol gan The Game and Wildlife Conservation - Nigel Wallace - ragorol o weithredu yw’r gr@p Ffermwyr Trust ddiddordeb mawr yn sut y gallai Pontbren. Mae eu gweithredu cydweithredol rhywbeth fel hyn gael ei gyflawni ac roedd Agweddau Cynaliadwyiaeth mewn wedi cyflawni llawer i fywyd gwyllt gyda darn gwych gan Ian Lindsay, eu Cyfarwyddwr Ffermio a Bywyd Gwyllt. (Rhan 2) rheolaeth o’r pridd, rheoli rhediad d@r ynghyd Addysg, yn NFU Countryside Rhagfyr 2012. â chynnal cynhyrchiad y ffermydd. Os gall polisi gael ei ddatblygu ar sail synnwyr Agweddau Ymarferol - parhad. 2. Cyhoeddwyd adroddiad am eu gwaith yn cyffredin ac egwyddorion cytbwys yn hytrach Pwysigrwydd Da Byw sy’n Pori. Byddai gadael ddiweddar a bu adroddiad yn y County Times na thrwy ymateb i deimladau ac i grwpiau i ardal fel Mynyddoedd Cambria ddod yn ardal 15/3/13. pwyso un pwnc, rwy’n si@r y gall llawer gael wyllt yn achosi llawer iawn o waith ac o gost Problemau. Gobeithir y gall yr holl ei gyflawni. Fel hyn ceir gobeithion go iawn pe bai nes ymlaen yn dod yn hanfodol i’w ddatganiadau barn y soniais amdanynt gael am gyflawni cynaliadwyiaeth ddiamheuol dwyn yn ôl ar gyfer cynhyrchu bwyd. Yn waeth eu cyhoeddi’n eang ac yn arbennig neges i’r rhwng ffermio a bywyd gwyllt. byth fyddai ymdrin â cholli’r bobl a’r sgiliau i cyhoedd bod angen synnwyr cyffredin mewn ffermio’r tir eto. Fel gweithlu mae’r rhai sy’n rheoli bywyd gwyllt. Problem fawr yw’r ffermio yn y bryniau wedi profi cyfnod caled ddelwedd o fywyd gwyllt a’r camarwain gan R. GERAINT PEATE ers tro ac o ganlyniad mae eu niferoedd yn gyflwynwyr rhaglenni ac eraill. Byddant yn gostwng yn gyflymach nag sy’n effaith o LLANFAIR CAEREINION darlunio rhywogaethau ffafriedig yn afrealistig dechnoleg gynyddol. I fod yn realistig, mae’r ac yn hybu syniadau sy’n gynhyrfiol ac yn TREFNWR ANGLADDAU rhan fwyaf sy’n dal ati, yn ceisio gofalu am afresymol. Nid yw moch daear a llwynogod Gwasanaeth Cyflawn a Phersonol ormod o anifeiliaid ac o erwau heb ddigon o yn annwyl ac yn giwt. Maent yn anifeiliaid lafur. Gwelwyd llawer o erthyglau am hyn yn CAPEL GORFFWYS gwyllt ac fel hyn byddant yn ymddwyn. Bu y wasg. adroddiad yn y Guardian 11/2/13 am lwynog Ffôn: 01938 810657 Enghreifftiau:- Rhagwelir y bydd cwymp a aeth i mewn i d~ ym Bromley, Llundain ac incymau ar ffermydd Cymru 2012/13 yn 14% Hefyd yn ymosododd ar fabi. Yng nghefn gwlad rydym ond yn agosach at 60% yn yr Ardaloedd Llai yn ymwybodol iawn o botensial llwynogod a Ffordd Salop, Ffafriol (Farmers Weekly 8/3/13) Cyfeiria moch daear i achosi llanast gydag anifeiliaid Y Trallwm. adroddiad gan Oxfam (FW 12/10/12) at dlodi dof. Dylai’r cynnydd yn y niferoedd a yn yr ucheldiroedd gydag enghreifftiau yng Ffôn: 559256 helaethu’r cynefinoedd fod yn rhybudd ac yn Ngogledd Lloegr. Bu adroddiad (FW 13/7/12) rheswm cadarn am reolaeth. am ymdrechion i greu prentisiaethau mewn Mae senario George Monbiot am Fynyddoedd ffermio yn y bryniau yn ardal Dartmoor. HELEN DAVIES Dip.CFHP, MPSPract Cambria yn cynnwys cyflwyno bleiddiaid a Soniwyd yn NFU Countryside Ebrill 2013 am YMARFERWR IECHYD TRAED lyncsod. Mae gan y ddau ysglyfaethwr hyn adroddiad sy’n cyfeirio at ran allweddol da byw botensial i fod yn beryglus ofnadwy. Nid yn yn yr ucheldiroedd i gynnal tirluniau, unig y byddant yn troi’r ardal yn lle peryglus cynefinoedd bywyd gwyllt, storio carbon a Gwasanaeth symudol: ond pe baent yn lluosogi’n llwyddiannus, thwristiaeth. Dyfynna’r Gymdeithas Defaid * Torri ewinedd byddent, yn fuan, yn helaethu i’r ardaloedd Cenedlaethol, County Times 23/11/12 * Cael gwared ar gyrn cyfagos. Yno heb amheuaeth byddent yn dystiolaeth o Awstralia am bwysigrwydd pori * Lleihau croen caled a thrwchus ysglyfaethu ar anifeiliaid fferm ac anifeiliaid gan ddefaid i gynnal ambell gynefin i * Casewinedd anwes yn ogystal â bod yn berygl difrifol i blanhigion ac i adar. * Lleihau ewinedd trwchus bobl leol. Hefyd beth am y twristiaid? Dywedir Cyfeiria erthygl arall at bwysigrwydd defaid i * Trin ewinedd gyda haint ffwngaidd eu bod yn rhan bwysig o’n heconomi wledig gadw mynediad i’r bryniau i gerddwyr ac eraill ac o bwysigrwydd cynyddol wrth ochr unrhyw yn hytrach na’u bod yn cael eu gorchuddio â ddirywiad mewn ffermio. Pwy a fyddai eisiau thyfiant. Mewn Cynhadledd Amgylcheddol yng I drefnu apwyntiad yn eich cartref, gwersylla lle mae bleiddiaid a lincsod yn Nghaeredin yn Ebrill 2012 pwysleisiodd cysylltwch â Helen ar: crwydro? Beth am faterion Iechyd a Diogelwch gwyddonwyr bwysigrwydd ffermio i gynnal a phwy a fyddai’n gyfrifol? ecosystemau, dalgylchoedd d@r a’u tebyg. 07791 228065 Mae gennym eisoes broblemau cymhleth Pwysleisiwyd y dylai’r gwaith hwn gael ei gyda bywyd gwyllt. Mae brwdfrydedd y RSPB 01938 810367 gydnabod yn eangach a’i dalu amdano’n iawn. tuag at adar ysglyfaethus. Hefyd mae Maesyneuadd, Pontrobert Dywedwyd pethau tebyg mewn ambell gostyngiad yn y drefn o reoli llwynogod trwy gynhadledd arall oedd i gyd â phwyslais ar hela a’r amhosibilrwydd o reoli moch daear o ran pori gan ddefaid a gwartheg yn yr achos y ddeddfwriaeth. Ar yr un pryd mae’r ucheldiroedd. Mae hyd yn oed Canolfan BOWEN’S WINDOWS grwpiau bywyd gwyllt yn galarnadu am y Genedlaethol i’r Ucheldiroedd wedi’i lansio yng gostyngiad mewn ysgyfarnogod, draenogod Ngholeg Newton Rigg ym Mhenrith. Gosodwn ffenestri pren a UPVC o ac adar sy’n nythu ar y tir. Fel arfer sonnir am Yn agosach adref mae IBERS yn Aberyst- ansawdd uchel, a drysau ac y newidiadau tybiedig mewn ymarferion wyth yn ymchwilio i fuddion pori defaid a ystafelloedd gwydr, byrddau ffasgia ffermio gydag ychydig iawn am y rhan bosibl gwartheg gyda’i gilydd fel dull i wella a chwaraeir gan rywogaethau ysglyfaethus. a ‘porches’ perfformiad ac i gynyddu bioamrywiaeth yn Dywedir bod cathod dof yn lladd llawer o adar am brisiau cystadleuol. yr ucheldiroedd. Hefyd cynhyrchodd NFU cân ond anaml y sonnir am hyn achos bod Nodweddion yn cynnwys unedau Cymru lyfryn a dogfen bolisi, ‘Farming Deliv- cymaint sydd yn canfod eu hunain yn garwyr ers for the Hills and Uplands’. Adroddwyd am 28mm wedi eu selio i roi ynysiad, anifeiliaid neu adar hefyd yn berchnogion cath! lansio hon gan Dafydd Elis Thomas, awyrell at y nos Casgliadau. Mae’n amlwg bod yn rhaid inni Cadeirydd Pwyllgor Amgylchedd a a handleni yn cloi. gael ffordd o fynd ati gyda chydbwysedd a Chynaliadwyiaeth y Cynulliad yn y County synnwyr cyffredin os bydd ffermio a bywyd Cewch grefftwr profiadol i’w gosod. Times 3/5/13 a 10/5/13. Mae hyd yn oed un gwyllt i gyd-fyw mewn byd mor llawn o bobl. adroddiad arall wedi’i gomisiynau gan Os na allwn gyflawni hyn, bydd problemau BRYN CELYN, Lywodraeth Cymru sef ‘Unlocking the Poten- difrifol i’n hamgylchedd ac ynghylch sicrwydd tial of the Uplands’ ac mae hwn yn cyflwyno, LLANFAIR CAEREINION, ein bwyd. Mae cwlio ceirw’n enghraifft dda o yn ôl y Gweinidog, Alun Davies, sut i greu ffordd y gellir mynd ati. Mae angen i ni TRALLWM, POWYS dyfodol cadarn a chynaliadwy i’r ucheldiroedd. werthuso sefyllfa rhywogaethau eraill o fywyd Ffôn: 01938 811083 Mae pwyslais ar bwysigrwydd cynnal y gwaith gwyllt mewn dull tebyg ac ar sail hwn i o gynhyrchu bwyd a da byw pori a hefyd y gynorthwyo rhywogaethau sy’n dod yn brin. 24 Plu’r Gweunydd, Hydref 2013

TAITH BEIC NODDEDIG BETHAN gan Harri James Diwrnod Un Ar ôl cyrraedd Caergybi ar y nos Fawrth, roedd hi bellach yn ddydd Mercher ac yn amser cychwyn ar ein taith. Ar ôl dadlwytho’r beiciau o’r fan dyma ni yn aros yn eiddgar am i weddill y beicwyr gyrraedd ar y bws. Wedi rhoi trefn ar bopeth dyma Lynne, mam Bethan, yn ein hanfon ar ein taith. Ar ôl croesi Pont Menai dyma ni yn stopio am y tro cyntaf wrth dafarn yr Antelope lle roedd Lynne a Gema wedi paratoi lluniaeth ysgafn ar ein cyfer. Ymlaen â ni wedyn trwy Gaernarfon ac i Fryncir lle cawsom ychydig fwyd eto oedd yn rhodd gan PBK. Teithio wedyn at atomfa Trawsfynydd a gan ein bod wedi cyrraedd yn brydlon (gryn dipyn o flaen y tîm cefnogi) dyma benderfynu mynd yn ein blaen i Ddolgellau. Gallem gael rhywbeth i’w fwyta yn y Garej Esso cyn wynebu y ddringfa fwyaf ar y siwrnai – Bwlch yr Oerddrws. Mae Bwlch yr Oerddrws yn enwog drwy’r ardal am ei fod mor serth. Mae’r olwg ar wyneb Carwyn Owen isod yn dangos pa mor anodd yw’r dringo hwn – heb sôn am y 80 milltir o Y beicwyr cyn cychwyn ar y daith efo Lynne, Bethan, Arwel ac Amy yn Sioe Llanfair bedlo a wnaed gan y coesau. y daith i fyny Bannau Brycheiniog tan yn mynd yn hwylus nes i mi gael pyncjar yng trannoeth, ond gan fod pethau wedi mynd mor Ngerddi Sophia. Trwsiais hwnnw yn sydyn dda ymlaen â ni gan ddringo 995 o droedfeddi iawn (a gan adael Smudge ar ôl) dyma ddal i garw, tros 7.5 milltir. fyny gyda’r prif gr@p unwaith eto wrth iddyn Teg dweud fod trochfa yn y pwll a’r jacwsi ar nhw gyrraedd y Maes Criced yng Ngerddi y pegwn yn fendith. Sophia. Diwrnod Tri Unwaith i ni gyrraedd yno, cawsom ein tywys Roeddem i gyd yn edrych ymlaen at daith y gan Bethan ac Amy ar eu beiciau KMX i trydydd diwrnod gan i ni glywed fod y cyfan Stadiwm y Mileniwm a diwedd y daith. ar y goriwaered. Golygai hynny y gallem yfed Ar ôl 220 milltir caled o deithio yr oeddwn yn ambell beint ar y nos Iau. Ar ôl brecwast llawn balchder ac emosiwn, ond eto teimlwn dyma fynd i nofio er mwyn ystwytho’r braidd yn drist fod y cyfan trosodd. Rwy’n cymalau. Ymunodd Amy (chwaer Bethan) ar si@r y byddai pawb yn cytuno i ni gael tri ei beic KMX wrth i ni gychwyn ar ran olaf y diwrnod bendigedig (ac fe gefais hwyl ar daith o loj Nant Ddu am Gaerdydd. Ar ôl dywys yr “hen bobl” o gwmpas Caerdydd y rowlio’n ffordd yn braf tua Merthyr dyma seiclo noson honno hefyd). Gydag ychydig mwy o tua Bargoed ac Ystrad Mynach cyn mynd fel roddion gobeithio y byddwn wedi codi £10,000 y gwynt ar y ffordd ddeuol i Gaerffili. tuag at Ymgyrch Cancr y Fron ac Elusen Felly ar ôl y diwrnod cyntaf digon anodd, a Erbyn hyn roedd y deunaw seiclwr yn barod i Cancr y Plant. thri rhiw tra serth roedd hi’n braf cael glasied wynebu’r daith derfynol i Gaerdydd heb ond Mae’n saff dweud a ninnau’n nyrsio pennau o gôc oer yn y Brigands cyn cael swper wedi un rhiw o’n blaenau. Dyma fynd heibio Castell mawr uwch ein brecwast trannoeth fod rhai ei baratoi gan y Cwpan Pinc. Coch cyn disgyn i Dangwynlais cyn ymuno â syniadau yn dechrau hedfan o gwmpas y lle Roedd gwely yn braf iawn y noson honno ar Llwybr y Taf a dilyn llwybr beic hynod yngl~n â’r sialens nesaf. Cadwch eich clustiau ôl bath rhew a’r ‘protein recovery shake’! ddymunol i ganol Caerdydd. Roedd popeth ar agor. Diwrnod Dau Ar yr ail ddiwrnod roedd tyrfa fawr wedi ymgasglu yn y Cann Offis i ffarwelio â ni. Er mwyn osgoi dringo heibio Dôl-y-maen dyma roi’r beiciau yng nghefn y fan a chychwyn yn swyddogol o’r Brigands. Doedd wybod sut y byddai ein coesau yn ymateb ar ôl y teithio caled y diwrnod cynt ond roedd y daith trwy Glantwymyn ac yna Talerddig yn ddigon gwâr. Ar ôl pasio Talerddig dyma fynd lawr y rhiw ac at y stop gynta yng Nghaersws. Yno y clywsom fod Yvonne wedi cael damwain gas. Aeth Eluned a Brian (aelodau eraill o’n tîm cefnogi rhagorol) â hi am driniaeth a gofal i’r ysbyty leol. Awr yn ddiweddarach gydag unarddeg o bwythau roedd Yvonne yn ôl ar ei beic ac yn ymuno â ni ar y daith. Am arwres! Roedd rhan nesaf y daith yn ffantastig ar hyd ffyrdd llyfn gan ddilyn llwybr y byddai Tour of Britain yn mynd arno maes o law – trwy Lanidloes, Rhaeadr, Llanfair ym Muallt, Erwood ac Aberhonddu. Y bwriad ar ddechrau’r diwrnod oedd gadael