H8 Het Landschap Als Onderlegger H8 Landschap Als Onderlegger Ooststellingwerf
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
OOSTSTELLINGWERF H8 HET LANDSCHAP ALS ONDERLEGGER H8 LANDSCHAP ALS ONDERLEGGER OOSTSTELLINGWERF 80 STRUCTUURVISIE OOSTSTELLINGWERF 2010-2020-2030 15 SEPTEMBER 2009 GEMEENTE OOSTSTELLINGWERF & BMC & SAB ADVIESGROEP H8 LANDSCHAP ALS ONDERLEGGER OOSTSTELLINGWERF DE LANDSCHAPPEN VAN Woudontginningslandschap OOSTSTELLINGWERF TUSSEN DE TSJONGER EN DE LENDE Dit hoofdstuk beschrijft de landschappen van de gemeente Oost- Tussen de beken De Tsjonger en De Lende ligt een bijna idyllisch en stellingwerf en legt hiermee ook de onderlegger voor de struc- rustiek landschap met bijzonder fraaie buurtschappen en dorpen tuurvisie uit. Deze onderlegger is een kaart die de structuur van Bosstrook droog (eik en berk) de landschappen en de ruimtelijke effecten van bestaand beleid waar rust en stilte overheersen. Kenmerkend voor dit gebied is de laat zien. In onderstaande tekst wordt beknopt beschreven wat Rafelige overgang naar beekdal sterke oriëntatie van oost west lopende relatief open beekdalen met de onderlegger laat zien, de structuur en de kwaliteiten van en de daartussen liggende besloten woudontginning . de ruimtelijke effecten van bestaand beleid in het landschap. De Houtsingels bij erfafscheiding komen onderlegger vormt de basis voor de structuurvisie zoals de land- tot aan de weg WOUDONTGINNINGEN schappen de basis zijn van Ooststellingwerf. De kernkwaliteiten Op de drogere dekzandruggen die van oost naar west liggen natuur, cultuurhistorie, gebruikswaarde en belevingswaarde vor- 1e ontginningslint - binnenweg Hoge, droge zandgronden zijn de woudontginningen met de lintdorpen ontstaan. Daartus- men de basis van deze structuurvisie. Daarbij gaat het ook om ele- sen liggen de open beekdalen. De dorpen en buurtschappen zijn menten zoals waardevolle molens en terreinen met een archeolo- onderling verbonden door een rechtlijnig wegenpatroon die ook gische betekenis. De landschappen van Ooststellingwerf hebben 2e ontginningslint - buitenweg hun kwaliteiten en karakteristieken door de eeuwen heen weten te de dekzandruggen volgt. Kenmerkend voor woudontginningen zijn behouden. Hierdoor is de geschiedenis van Ooststellingwerf nog Zichtlijnen de parallelle wegen waarvan er één over het hoogste deel van de duidelijk leesbaar in het landschap. Ieder landschap en dorp heeft zandrug loopt, de zogenaamde binnenweg, en de ander op de nog een duidelijke eigen identiteit die zorgt dat de mensen verbon- Opstrekkende verkaveling haaks op overgang tussen beekdal en dekzandrug ligt, de buitenweg. De het bebouwingslint den zijn met hun dorp en landschap. Ooststellingwerf is niet alleen grote doorgaande wegen op de zandruggen worden begeleid door aantrekkelijk voor bewoners maar ook voor de vele recreanten Bosstrook nat (els en es) laanbeplanting. Ook de bebouwing volgt de dekzandrug waardoor per jaar die komen voor het natuurschoon en de authentieke land- Lage, natte beekdalen de woudontginningen hun karakteristieke langgerekte patroon van schappen. De landschappen bieden volop kansen voor recreatieve lintbebouwing, essen, heidevelden, hooilanden en bos hebben ge- mogelijkheden. De landschappen zijn het groene goud van de ge- meente Ooststellingwerf. Het is dan ook belangrijk om de kwali- kregen. In de loop van de tijd kan, zoals bij Oldeberkoop is te zien, teiten van de landschappen te behouden en te versterken en zodat de bebouwing rond de dorpskern buiten het lint groeien. Sommige landschappen aantrekkelijk blijven voor zowel toekomstige bewo- dorpen zoals Elsloo en Makkinga splitsten zich rond één of meer- ners als voor recreanten. Begin jaren negentig van de vorige eeuw dere openbare ruimtes en zijn hierdoor meer stervormig van vorm. is de gemeente Ooststellingwerf als ROM-gebied aangewezen Uit De structuur van de woudontginningen wordt bepaald door het dat proces zijn een aantal landinrichtingsprojecten tot stand geko- ontginningslint met haaks daarop singels, houtwallen en bosstro- men. De ruimtelijke effecten van deze door Dienst Landelijk Gebied ken die langgerekte landbouwkavels begeleiden. Deze kavelgrens- ontwikkelde projecten, zijn opgenomen in de beschrijvingen van beplanting komt in verschillende breedtes, lengtes en dichtheden de landschappen en in de onderlegger. voor en staan tot op het erf. De bebouwing en beplanting zorgt voor een afwisselend beeld van open en gesloten waardoor een Aan de hand van vier gebieden doorloopt dit hoofdstuk de landschap- aantrekkelijk silhouet ontstaat. Doorzichten vanuit het dorp naar pen. Per gebied worden de belangrijkste landschapskarakteristieken het achterland zorgen voor een sterke relatie tussen het dorp en de beschreven. Zo zal er een overzicht zijn van de verschillende kwalitei- omgeving. Het is dan ook belangrijk om deze doorzichten ook voor ten van de gebieden en hoe deze kwaliteiten voor de toekomst kan de toekomst te waarborgen. Ook de overgang naar het beekdal worden behouden en versterkt. Het eerste gebied, Tussen De Tsjonger geeft een afwisselend beeld doordat de singels, houtwallen en bos- en De Lende, kenmerkt zich door de sterke oost west richting in het stroken in verschillende lengtes tot in het open gebied doorlopen. landschap van besloten woudontginningen en open beekdalen. In het Het contrast tussen het open, grootschalige, lager gelegen beekdal tweede gebied, Tussen het Drents-Friese Wold en het Fochteloërveen, en de besloten, kleinschalige, hoger gelegen woudontginning zorgt bevinden zich twee grote natuurgebieden waarvan een op de hoog ge- ervoor dat de opbouw van het gebied duidelijk herkenbaar is in het legen, droge heideontginningen en de ander op de lage, natte hoog- landschap. Om dit contrast herkenbaar te houden is het belangrijk veenontginningen. De kanaal- en wegdorpen tussen Haulerwijk en om de beslotenheid en kleinschaligheid van de woudontginningen Oosterwolde met de essen, beken en hoogveenontginningen vormen door opgaande beplanting te behouden en te versterken. Dit kan het derde gebied. Het vierde gebied, Langs de Opsterlânske Kompan- voornamelijk gebeuren in gebieden die nu al hoge ecologische en jonsfeart en de Frieslandroute (N381), beslaat delen van voorgaande landschappelijke waarden hebben zoals de Diakonievene, en het drie maar heeft veel meer een cultuurhistorische waarde. Hier heb- Stuttebosch en in gebieden die ecologische verbindingszones vor- ben de afgelopen twee eeuwen de meest ingrijpende veranderingen men tussen het Koepelbosch, de Stuttebosch, de Diakonievene, de plaatsgevonden. Ze heeft daardoor in grote mate de ruimtelijke struc- Dellebuursterheide, de Boschhoeve, de Stobbepoele en het Drents- tuur en de identiteit van de gemeente Ooststellingwerf bepaald. Friese Wold. Uitsnede onderlegger met woudontginningslandschap bij Donkerbroek en Haule GEMEENTE OOSTSTELLINGWERF & BMC & SAB ADVIESGROEP STRUCTUURVISIE OOSTSTELLINGWERF 2010-2020-2030 15 SEPTEMBER 2009 81 H8 LANDSCHAP ALS ONDERLEGGER OOSTSTELLINGWERF BEKEN TUSSEN HET DRENTS-FRIESE WOLD EN HET De bovenloop van De Lende en de middenloop van De Tsjonger FOCHTELOËRVEEN liggen in de lagere gebieden. Ieder beekdal heeft zijn eigen karak- ter. De beekdalen worden weer een aaneengesloten, grootschalig Ingelijst door de twee mooiste natuurgebieden van de gemeente, gebied met een zo natuurlijk mogelijk beekdalsysteem door her- het Drents-Friese Wold en het Fochteloërveen, ligt een schitterend Hoge, droge stel van het natuurlijke karakter en kleinschalige gradiënten. Het woudontginningen Rafelige overgang naar beekdal landschap waar men naar hartenlust kan genieten van natuur en brongebied van De Lende ligt in het open gebied tussen Elsloo cultuurhistorie. Kenmerkend in dit gebied is de overgang van droge en Tronde, onder het reservaatgebied De Stobbepoele. Langs De Bebouwing ligt verspreid in het bossen in de heideontginningen naar natte hoogveenontginnin- Lende komen overstromingsgraslanden en moerasmilieus die wor- landschap gen. den gebruikt om water vast te houden in het gebied. Dit water kan dan weer gebruikt worden in tijden van droogte. Van Tronde tot het Natuurgebieden langs beek HEIDEONTGINNINGEN Stuttebosch komt langs De Lende een natte ecologische verbin- In het begin van de 20e eeuw zijn de heideontginningen ontstaan Lage, natte Restanten oude meanders dingszone met een begroeiing van riet, ruigtekruiden en wilgenstru- beekdalen op de drogere randen van het Drents plateau en de hogere gron- weel. De bestaande natuurgebieden tussen het Koepelbosch en de den langs de middenloop van beken. Door het steken van plaggen Noordwolder Meenthe worden met elkaar verbonden waardoor een Grote, open ruimtes en begrazing ontstonden heidevelden en soms stuifzand. Later zijn omvangrijk aaneengesloten mozaïek van bossen en andere natuur- Bebouwing is groot van formaat en deze heideontginningen dankzij de komst van kunstmest geculti- gebieden ontstaat. Door een meer natuurlijk karakter worden de duidelijk zichtbaar in het landschap veerd of bebost voor houtproductie. Doordat heideontginningen beekdalen beter herkenbaar in het omringende cultuurlandschap. een relatief jong landschap zijn, vind je er geen oude dorpsstruc- Het karakter van De Tsjonger is anders dan die van De Lende. De turen, maar ligt de bebouwing verspreid over het landschap in een middenloop van De Tsjonger is een gekanaliseerde beek in open onregelmatige blokverkaveling. Hierdoor is geen duidelijk wegen- Besloten heide- en weidegebied met hier en daar dichte boscomplexen. De Tsjonger broekontginning patroon te herkennen. Alleen de rechte wegen die de heideontgin- heeft als waterhuishoudkundige functie de aan- en afvoerroute van ningen verbinden