Dziwniejsze Niż Fikcja

Dziwniejsze niż fikcja

Rola wyobraźni w filmach Marca Forstera

Rodzicom NR 2942 Magdalena Kempna‑Pieniążek

Dziwniejsze niż fikcja

Rola wyobraźni w filmach Marca Forstera

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2012 Redaktor serii: Studia o Kulturze Tadeusz Miczka

Recenzent Iwona Sowińska

Publikacja będzie dostępna – po wyczerpaniu nakładu – w wersji internetowej: Śląska Biblioteka Cyfrowa www.sbc.org.pl Spis treści

Sztuka latania 7

Część pierwsza Wyobraźnia – pamięć – tożsamość 11 Zwierciadła i lampy. Kategoria wyobraźni w filozofii i estetyce 13 Biała kartka. Kategoria wyobraźni w fenomenologii i psychoanalizie 25 Nowe horyzonty. Wyobraźnia, pamięć i tożsamość w najnowszej filozofii . 33 Maszyny imaginacji. Wyobraźnia w teorii filmu 39

Część druga Wyobraźnia w filmach Marca Forstera 49 W stronę cienia — Zostań 55 Postmodernistyczny film-zagadka 56 Pierwszy element 60 Drugi element 63 Trzeci element 69 Czwarty element? 74 W stronę Nibylandii – Marzyciel 79 Zaproszenie 80 Gościnność 84 Gra w udawanie 88 W stronę podmiotowości – Przypadek Harolda Cricka 97 Wielkie i małe narracje 98 Wielka rzeczywistość i małe rzeczy 105 Mały-wielki podmiot 111 W stronę nieba – Czekając na wyrok, Chłopiec z latawcem 117 Utajone przewinienia 117 Utajone obrazy 125 Utajona wyobraźnia 134 6 Spis treści

W stronę fantazmatu – Quantum of Solace 141 Bond jako fantazmat 141 Dekonstrukcja i demakijaż 145 Bond jako mit 150

Marzyciel w Fabryce Snów 155

Filmografia 161

Bibliografia 163

Indeks osobowy 167

Summary 171 Zusammenfassung 172 Sztuka latania

W jednej z najbardziej istotnych scen Piotrusia Pana Jamesa M. Barrie’ego tytułowy bohater – chłopiec, który nie chciał doros- nąć – uczy swoich nowych towarzyszy, dzieci państwa Darling, sztuki latania. Posypawszy trójkę rodzeństwa pyłem wróżki, Piotruś tłumaczy, że latać będą mogli tylko wtedy, gdy wyobrażą sobie coś naprawdę wspaniałego: „Trzeba sobie po prostu pomyśleć o czymś przyjemnym i cudownym […] i takie myśli uniosą was w powietrze”1. Wyobraźnia, która jest jedną z najważniejszych dla zrozumienia przesłania dzieła Barrie’ego kategorii, została tutaj ukazana jako siła, która dosłownie dodaje skrzydeł, pozwala wzbić się w przestwo- rza się do lotu i dotrzeć do magicznej krainy Nibylandii. W filmie Przypadek Harolda Cricka Marc Forster, który w 2004 roku jako autor Marzyciela zmierzył się z legendą Piotrusia Pana, zaproponował nieco inną wersję metafory wyobraźni pozwalają- cej zerwać się do lotu. W jednej z początkowych sekwencji pisarka Karen Eiffel (Emma Thompson) stoi na dachu wysokiego budynku, obserwując rozpościerającą się w dole ulicę. W pewnej chwili kobieta wyciąga przed siebie dłoń, a zaraz potem rzuca się w przepaść. Wkrótce okazuje się, że jest to tylko wizualizacja jej wyobrażeń – Karen nie stoi bowiem na dachu wieżowca, lecz na krześle w swoim pokoju. Tym, co łączy wymienione sceny, jest motyw wyobraźni koja- rzonej z lotem, choć oczywiście w każdej wersji inaczej nacecho- wany. W pierwszym przypadku mamy wszak do czynienia z sytu- acją wz‍lotu rozumianego jako przeniesienie się do magicznej krainy, w drugim zaś – z sytuacją z‍lotu symbolizującego śmierć. Skonfrontowane ze sobą w obrębie twórczości Marca Forstera, sceny te stanowią dobry punkt wyjścia do rozważań na temat roli wyobraźni. Oto reżyser, który w obsypanym wyróżnieniami

1 J.M. Barrie: Piotruś Pan i Wendy. Przeł. M. Rusinek. Kraków 2006, s. 46. 8 Sztuka latania

Marzycielu opowiedział historię ocalającej wyobraźni, silniejszej nawet od śmierci, zwraca swoją uwagę ku wyobraźni zdecydowa- nie ciemniejszej, która – w przypadku Karen chociażby – niesie ze sobą groźbę podobną do pełnego fascynacji zapatrzenia w niezgłę- bioną otchłań, co można oczywiście odczytać jako metaforę narcy- stycznego skupienia się na wytworach własnej imaginacji. Karen jest wszak przeciwieństwem Jamesa M. Barrie’ego (Johnny Depp) z Marzyciela, traktującego rzeczywistość jako inspirację (a nie – jak to ma miejsce w przypadku Karen – jako przeszkodę) do snucia swoich fantastycznych opowieści. Jak widać, wyobraźnia wymaga, mówiąc metaforycznie, nie tylko opanowania umiejętności wyra- stania ponad lub poza codzienność. Niejednokrotnie sztuka latania opiera się w dużej mierze na umiejętności spadania, a nawet lądowania. Podstawowa teza niniejszej książki dotyczy tego, iż wyobraźnia jest dla twórczości Marca Forstera jedną z fundamentalnych kategorii. Czasem – tak jak w Marzycielu czy Przypadku Harolda Cricka (2006) – jest ona wprost tematyzowana. Kiedy indziej znów – jak w Czekając na wyrok (2001) czy Zostań (2005) – działa jak gdyby z ukrycia, będąc niewidoczną na pierwszy rzut oka siłą sprawczą dla opisywanych w filmach wydarzeń. Zdarza się też i tak, że – jak w Quantum of Solace (2008) – przejawia się ona w sile zbiorowych fantazmatów, z którymi Forster świadomie gra, angażując w ten spo- sób widza w dialog ze swym dziełem. Wieloaspketowość podejścia do problemu wyobraźni, manifestowana także w ambiwalentnym do niego stosunku, skłania do rozważań nad rozmaitymi funkcjami spełnianymi przez tę siłę w filmach Forstera. Dlatego też zamierzam przyjrzeć się problemowi wyobraźni z kilku perspektyw, traktując ją zarówno jako kategorię poznawczą, jak i etyczną czy antropolo- giczną. Analizując filmy Marca Forstera, pragnę ukazać rozmaite role wyobraźni – począwszy od jej działania kompensacyjnego, na jej wkładzie w konstruowanie tożsamości skończywszy. Interesować mnie przy tym będzie nie tylko jasna, lecz także ciemna strona imaginacji, czyli wyobraźnia w jakiś sposób groźna, niemal zwyrodniała. Symptomatyczny wydaje się sposób, w jaki Forster mówi o wyob- raźni w zrealizowanej w 2009 roku krótkometrażowej animacji Sztuka latania 9

LX Forty2. Jest to w dorobku reżysera, jak dotąd, nie tylko jedyny film explicite autotematyczny, lecz także jedyny, w którym twórca wypowiada się bezpośrednio o wyobraźni. Już samo to sprzężenie wydaje się nie pozostawać bez znaczenia: kiedy Forster mówi o sobie jako o twórcy, natychmiast sięga po kategorię imaginacji:

Zacząłem chodzić do kina po to, by spróbować wyobrazić sobie, jakie mogłoby być życie. Ale często nie podobało mi się to, co widziałem. Całymi dniami leżałem w łóżku, wyobrażając sobie kręcący się świat, powtarza- jący wciąż ten sam wzór w różnych formach3.

Pomijając fakt, iż wypowiedź reżysera została ujęta w formę filmu reklamowego, można zwrócić uwagę na to, że wyobraźnia funkcjonuje tu nie tylko jako metoda poznania świata, zgłębiania jego tajem- nic, lecz także jako punkt negatywnego odniesienia: nasze wyobra- żenia często nie idą wszak w parze z tym, co obserwujemy. Nie tylko zresztą to, co Forster mówi, wydaje się w LX Forty zna- czące. Zastanowienie budzi już sposób kreowania przestrzeni: oto reżyser przebywa na szczycie jednej z wielu piramid, w kluczu psy- choanalitycznym symbolizujących oczywiście strukturę osobowo- ści; przed nim znajduje się ekran, na którym ukazują się kolejne obrazy. Widz zostaje wciągnięty w swoistą, wizualną podróż, zło- żoną z następujących po sobie i przeobrażających się krajobrazów i symboli. Wśród nich pojawia się zarówno wizerunek ziemskiego globu w formie mechanizmu, jak i widok odległych galaktyk oraz struktura ludzkiego DNA przekształcająca się w spiralną ścieżkę. Nie można jednak zapomnieć, że ów lot ku metaforom ludzkiego istnienia i podejmowanym przez człowieka od wieków pytaniom, rozpoczyna się od spojrzenia na ekran. Patrzenie nie jest więc w filmie Forstera tylko patrzeniem; traktować je należy raczej jako twór- cze oglądanie, dopowiadanie, konstruowanie wizji świata i włas- nego w nim miejsca. Obraz (np. filmowy) nie zabija ani nie zastępuje

2 Film ten, reklamujący szwajcarskie linie lotnicze, można obejrzeć w Interne- cie, między innymi na stronie: http://vimeo.com/5074553. Data dostępu: 18 maja 2011. 3 LX Forty. Reż. M. Forster. Szwajcaria 2009. 10 Sztuka latania wytworów wyobraźni, wręcz przeciwnie, staje się zwierciadłem, narzędziem introspekcji, umożliwiającym twórcze przewartoś- ciowanie podstawowych kategorii i nadanie im oraz otaczającemu światu nowego sensu, co zdaje się symbolizować finał LX Forty, w którym widać, jak białe piramidy porastają bujną roślinnością. Krótkometrażowa animacja Marca Forstera ukazuje dodatkowo wyobraźnię za pomocą metafory lotu (w jej zakończeniu twórca zwraca się do widzów: „Chcielibyście latać? Ja tak”, co ma oczywiście związek przede wszystkim z reklamową treścią filmu), która wydaje się punktem centralnym wielu wykreowanych przez reżysera świa- tów. Rzeczywistości przedstawione przez Forstera to wszak prze- strzenie, w których roi się od latawców czy balonów, w których snuje się marzenia o latających chłopcach, a pisarze zmagający się z twór- czym kryzysem konstruują wizje o spadaniu z dachu wieżowca. Ponieważ kategoria wyobraźni w twórczości Marca Forstera funkcjonuje na wielu przenikających się płaszczyznach, istotne jest zdefiniowanie jej podstawowych aspektów i zarysowanie ścieżki ewolucji pojęcia, które przynajmniej od czasów romantyzmu stanowi jeden z podstawowych problemów nie tylko sztuki (w tym filmu), lecz także psychologii oraz filozofii. Warto także zwrócić w tym kontekście uwagę na sieć pojęć, w której ramach współcześ- nie pojawia się wyobraźnia. Kategorie najbardziej istotne w dzisiej- szym dyskursie dotyczącym miejsca człowieka w ponowoczesnym świecie – takie jak pamięć, tożsamość, indywidualizm, język – bar- dzo często dotykają problemu imaginacji, co wskazuje na fakt, iż z kategorii stricte estetycznej i psychologicznej stała się ona katego- rią antropologiczną. Problem wyobraźni w twórczości Marca Forstera ukażę w pię- ciu – moim zdaniem najbardziej wyróżniających się – odsłonach. Każda z nich związana będzie z nieco innym sposobem rozumienia imaginacji. Dopełniając się wzajemnie, umożliwią one, mam nadzieję, nie tylko omówienie funkcjonowania tego tematu w filmach twórcy Marzyciela, lecz także staną się przyczynkiem do wysnucia ogólnych wniosków dotyczących współczesnego rozumienia oraz roli wyob- raźni. Indeks osobowy*

A Brogowski Leszek 30, 152, 163 Abrams Meyer Howard 20, 21, 163 Brooks James Lawrence 99 Amenábar Alejandro 56 Buber Martin 85, 163 Anderson Brad 56, 64 Buckland Warren 56, 57, 163 Aronofsky Darren 51, 60, 77 Burke Edmund 18 Arterton Gemma 146 Burton Tim 50, 51 Arystoteles 13, 14, 33, 163 Butler Gerard 118 Austen Jane 49, 52, 82 C B Caillois Roger 89–91, 163 Bachelard Gaston 11, 25–27, 29–33, 48, Calhoun Coronji 118 152, 157, 163 Campbell Martin 147, 148, 150, 154 Bachórz Józef 19, 36, 164, 165 Chonin Neva 55, 163 Bachtin Michaił 104 Christie Julie 80, 84 Bacia Błażej 103, 163 Chudak Henryk 29, 163 Bale Christian 64 Cirlot Juan Eduardo 153, 163 Barrie James Matthew 7, 8, 80, 81, 84–95, Clouet Jean 133 97, 156, 163 Coleridge Samuel 20 Barthes Roland 101, 130, 133, 134, 144, Combs Sean 120 163 Cosio Joaquin 146 Baudry Jean-Louis 42, 163 Cox Paul 50, 164 Baumgarten Aleksander Gotlieb 16 Craig Daniel 146 Bazin André 144 Cronenberg David 102 Bennett Tony 144, 163 Crowe Cameron 56 Bergson Henri 35, 44 Czapliński Przemysław 166 Berry Halle 118 Czyż Antoni 13, 165, 166 Bielik-Robson Agata 36, 37, 163 Bieńczyk Marek 19, 165 D Blair Hugh 20 Dargis Manohla 58, 163 Blake William 17, 102, 164 Deleuze Gilles 43–47, 107, 158, 163 Boe Christoffer 82, 83, 111 Dembińska-Pawelec Joanna 22, 165 Bogart Humphrey 144 Dench Judi 148 Bonnevie Maria 83 Depp Johnny 8, 79, 80 Boyle Peter 120 Derrida Jacques 19, 86, 164, 166

* Indeks nie obejmuje postaci fikcyjnych zawartych w tekście. 168 Indeks osobowy

Dick Philip Kindred 98 Groening Matt 98, 99 Dinesh Ali 118 Gruszczyński Marcin 38, 166 Domańska Ewa 34, 164 Gutorow Jacek 155, 166 Dostojewski Fiodor 56, 87, 104, 164 Gyllenhaal Maggie 112 Dybel Paweł 74, 75, 164 Dziadek Adam 22, 163 H Hadamik Zofia 144, 164 E Hale Tony 113 Eastwood Clint 51 Haltof Marek 50, 164 Eberhardt Konrad 39, 165 Hamid Rahul 159, 164 Ebert Roger 62, 73, 164 Haneke Michael 99 Ebrahimi Zekeria 118 Heller Michał 11, 12, 164 Eco Umberto 150, 151, 164 Helman Alicja 42, 52, 141, 163, 164 Ehsas Elham 122 Hendrykowski Marek 163 Einstein Albert 12 Henriksson Krister 83 Eliot Thomas Stearns 36 Herbert Zbigniew 13, 15, 17, 21–23, 36, 37, Ershadi Homayoun 122 164–166 Herzog Werner 50 F Higmore Freddie 80 Fedewicz Maria Bożena 20, 163 Hoffman Dustin 80, 84, 103 Fellini Federico 50 Hoskins Bob 60 Ferell Will 98, 112 Hosseini Khaled 51, 117, 125–127, 135, 136, Field Todd 51 138, 139, 164 Fleming Ian 150, 151, 164 Husserl Edmund 26, 27 Foucault Michel 34, 164 Fox Oliver 92 J Francastel Pierre 41 Jakubowska Małgorzata 44–47, 164 Francuz Piotr 48, 165 Janion Maria 142–144, 164 Franus Ewa 20, 163 Jarmusch Jim 50, 51, 102 Freud Zygmunt 27, 28, 60–63, 66, 69, 74, Jarrold Julian 79 87, 142, 164 Jenkins Patty 51 Friedrich Caspar David 20 Jonze Spike 99 Jopkiewicz Tomasz 125–127, 164 G Joyce James 36 Gadacz Tadeusz 38, 166 Jung Carl Gustav 27, 31, 66, 102 Gałecki Jerzy 18, 164 Garbo Greta 144 K Girard René 122–124, 164 Kadłubek Zygmunt 17, 86, 166 Gołaszewska Maria 19, 164 Kafka Franz 64 Gosling Ryan 55, 58 Kaige Chen 51 Goya Francisco 71 Kania Ireneusz 153, 163 Greenaway Peter 50 Kant Immanuel 18–20, 38, 164 Indeks osobowy 169

Kartezjusz (Descartes René) 26, 134 Maria I Stuart 22 Kass Nikolaj Lie 83 Markiewicz Piotr 48, 165 Kempna(-Pieniążek) Magdalena 56, 58, Matysek Magdalena 101, 165 164 Mencwel Andrzej 47, 165 Kieślowski Krzysztof 58 Merlau-Ponty Maurice 26, 163 Kinder Marsha 42, 164 Michałowska Marianna 130, 131, 165 Klawe Janina Zofia 23, 165 Migasiński Jacek 26, 165 Kłobukowski Miłosz 146–154, 164 Miłosz Oskar 17, 164 Knee Alan 79, 85 Mitchell Radha 80, 118 Konefał Sebastian Jakub 98, 99, 103, Molière (właśc. Jean Baptiste Poquelin) 165 79, 82 Konwicki Tadeusz 144 Morin Edgar 39–43, 46, 79, 144, 157, 158, Kot Karolina 123, 164 165 Koterski Marek 108, 115, 121 Morris Wesley 55, 165 Kowalczykowa Alina 19, 36, 164, 165 Mróz Piotr 25–27, 165, 166 Kowalska Małgorzata 26, 165 Krukowska Halina 36, 165 N Kurylenko Olga 146 Nead Lynda 20, 165 Kwiatkowski Władysław 12, 166 Nieszczerzewska Małgorzata 18, 27, 28, Kwietniewska Małgorzata 19, 164 62, 100, 141, 142, 165 Nietzsche Friedrich 22 L Nolan Christopher 56, 147 Latifah Queen 109 Ledger Heath 118 O Lee Ang 49–52 Oleszczyk Michał 104, 107, 112, 165 Linder Christoph 144, 163 Olszewski Jan 126, 137, 165 Loska Krzysztof 100, 165 Osęka Andrzej 89, 163 Lubelski Tadeusz 100, 165 Lynch David 50, 51, 77, 99, 102 P Lyotard Jean-François 19, 165 Pascal Blaise 16, 17, 21, 165 Pawelec Andrzej 37, 165 Ł Pawelec Dariusz 22, 165 Łoziński Jerzy 36, 166 Pessoa Fernando 23, 165 Pico della Mirandola Giovanni 15, 16, M 18, 165 McCarthy Todd 55, 165 Pietrasik Zdzisław 55, 165 McGregor Ewan 55, 58 Pinsky Mark 103, 165 Madden John 79 Platon 13, 15, 21, 33 Mahmidzada Ahmad Khan 118 Podrez Ewa 13, 18, 165, 166 Malkovich John 99 Pound Ezra 36 Margański Janusz 33, 43, 101, 163, 166 Puccini Giacomo 150 Margolis Mark 77 Przybysz Piotr 48, 165 170 Indeks osobowy

R T Razagi Wali 118 Tatarkiewicz Anna 29, 89, 163 Reaser Elizabeth 59 Taylor Charles 36–38, 48, 101, 114, 166 Resnais Alain 44, 46, 50, 82, 83, 111 Thompson Emma 7 Reszke Robert 61, 85, 163, 164 Thornton Billy Bob 118 Ricci Leonard 42 Tirard Laurent 79 Ricoeur Paul 33–36, 45, 101, 166 Toub Shaun 122 Rilke Rainer Maria 36 Trąbka Jan 11, 12, 166 Robbe-Grillet Alain 46 Trznadel Jacek 133, 163 Rogoziński Julian 25, 163 Tycjan (właśc. Tiziano Vecellio) 133 Rorty Richard 107 Rousseve Dan 103, 166 U Rusinek Michał 7, 163 Ugniewska Joanna 150, 164 Rybicki Jan 136, 164 W S Wajda Andrzej 144 Sartre Jean-Paul 25–27, 31, 33, 34, 165, Waksmund Ryszard 87, 166 166 Wang Wayne 100, 102, 107 Sciora Annabella 71 Ward Vincent 70 Segal Hanna 28, 29, 51, 74, 75, 87, 90, 151, Watts Naomi 55, 59, 77 164, 166 Welles Orson 44 Sharian John 64 White Hayden 33, 34 Shelley Percy 20 Wiegandt Ewa 166 Shyamalan M. Night 56 Wilder Billy 149 Siemek Andrzej 34, 164 Wiktoria z dynastii hanowerskiej 81 Sienkiewicz Henryk 87 Wilkoszewska Krystyna 100, 166 Siwek Paweł 13, 163 Williams Robin 70 Sławek Tadeusz 17, 86, 88, 166 Winslet Kate 79, 80 Sobol Elżbieta 14, 165 Wojciechowski Piotr 84, 86, 166 Sochoń Jan 13, 15, 16, 166 Wollstonecraft Shelley Mary 20 Sokrates 33 Woollacott Janet 144, 145, 163 Stankowska Agata 166 Wordsworth William 20 Starobinski Jean 12, 100, 166 Steiner Geroge 35, 36, 134, 166 Z Szczepaniak Sławomir 13, 16, 165, 166 Zarębski Konrad J. 145, 147, 150, 166 Szekspir William 79, 82 Zemeckis Robert 100 Szyłak Jerzy 101, 102, 107, 166 Zhang Yimou 51 Szymutko Stefan 106, 107, 166 Ż Ś Żeleński (pseud. Boy) Tadeusz 16, 165 Śliwiński Piotr 166 Śpiewak Anna 25, 165, 166 Magdalena Kempna-Pieniążek

Stranger than fiction The role of imagination in Marc Forster’s movies

Summa r y

The book was devoted to the place Marc Forster’s output is given in the category of imagination. In the first part the author outlines the most important theories of imagination, starting from the ancient conceptions and phenomenology to contemporary philosophy and film thought. When discussing the opinions of such researchers as Gaston Bachelard, Jean-Paul Sartre, Hanna Segal, Paul Ricoeur, Edgar Morin and Gilles Deleuze conclusion on a multidimensional understand- ing of this problem and its entanglement into contemporary redefinitions of such categories as memory can be drawn. The second part of the book constitutes a collection of analyses of Marc Forster’s movies (Finding Neverland, Stay, Stranger than Fiction, The Kite Runner, Monster’s Ball, Quantum of Solace). The author presents the levels on which the concept of imagination understood as a psychological, aesthetic or philosophical , and, above all, anthropological category appears in director’s works in five subsequent scenes. In her interpretations, she makes use of different research tools, including, René Girard’s or Roland Barthes’ theories. She also refers to, among others, the problems of movie authorships, postmodern movie, contemporary collections of phantasms, and the occurrence of mythic structures in pop culture at the turn of the 20th and 21st centuries. Although the most popular Forster’s works constitute the core issue, the author also touches upon his less known projects, such as a debuting movie Everything Put Together or a commercial LX Forty. Conclusions from the analyses conducted, included in the book, correspond with the latest theories of imagination. In the light of Forster’s works imagination presents itself as a category tightly connected with memory, identity or sub- jectivity. Magdalena Kempna-Pieniążek

Schräger als Fiktion Die Rolle der Phantasie in Marc Forsters Filmen

Zusammenfassung

Das Buch ist der Phantasie und deren Rolle in Marc Forsters Filmen gewidmet. Im ersten Teil nennt die Verfasserin die wichtigsten Phantasietheorien, angefan- gen von altertümlichen Konzeptionen, über Phänomenologie zu heutigen Philoso- phie und Filmkunst. Anhand der Ansichten von solchen Forschern, wie: Gaston Bachelard, Jean-Paul Sartre, Hanna Segal, Paul Ricoeur, Edgar Morin und Gilles Deleuze ist sie zum Schluss gelangen, dass obengenanntes Thema vielseitig ist und mit heutigen Neudefinitionen von solchen Kategorien, wie Gedächtnis betrachtet werden muss. Den zweiten Teil des Buches bilden die Analysen von Marc Forsters Spielfil- men (Wenn Träume fliegen lernen, Stay, Schräger als Fiktion, Drachenläufer, Monster’s Ball, Quantum Trost). In fünf aufeinanderfolgenden Aufzügen versucht die Verfas- serin, auf die Ebenen hinzuweisen, auf denen die als psychologische, ästhetische, philosophische aber vor allem anthropologische Kategorie verstandene Phantasie in den Filmkunstwerken des Regisseurs zum Vorschein kommt. Sie bedient sich dabei verschiedener Forschungsmittel, darunter der Theorien von René Girard oder Roland Barthes. Sie berührt auch u.a. folgende Probleme: die Urheberschaft eines Films, postmoderne Filmkunst, gegenwärtige kollektive Phantasmen und das Vorhandensein von mythischen Strukturen in der Popkultur der Wende des 20.u. 21.Jh. Obwohl im Mittelpunkt ihrer Aufmerksamkeit die berühmtesten Fors- ters Spielfilme stehen, bezieht sich die Verfasserin auch auf seine weniger bekann- ten Werke: den Debütfilm Everything Put Together und den Werbefilm LX Forty. Die aus den durchgeführten Analysen gezogenen und im Resümee enthaltenen Schlüsse stimmen mit den neusten Phantasietheorien überein – im Lichte Forsters Filmkunstwerke erscheint die Imagination als eine mit Gedächtnis, Identität und Subjektivität eng verbundene Kategorie. W projekcie wykorzystano zdjęcie autorstwa Justyny Szulc-Więcek

Redaktor Magdalena Białek Projektant okładki Paulina Dubiel Redaktor techniczny Barbara Arenhövel

Korektor Aleksandra Gaździcka Skład i łamanie Bogusław Chruściński

ISSN 0208‑6336 ISBN 978‑83‑226‑2089‑2

Wydawca Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego ul. Bankowa 12B, 40‑007 Katowice www.wydawnictwo.us.edu.pl e‍mail: [email protected] Wydanie I. Ark. druk. 11,0. Ark. wyd. 9,5. Papier offset. kl. III, 90 g Cena 12 zł (+VAT) Druk i oprawa: PPHU TOTEM s.c. M. Rejnowski, J. Zamiara ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław