Analiza Realnih I Prekoračenih Brzina Na Državnim Putevima - Opština Kraljevo
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
13. Međunarodna Konferencija 13th International Conference „Bezbednost saobraćaja u lokalnoj zajednici“ “Road Safety in Local Community” Srbija, Kopaonik, Hotel Kraljevi Čardaci, Serbia, Kopaonik, Hotel Kraljevi Čardaci, 18 - 21. april 2018. April 18 – 21, 2018. ANALIZA REALNIH I PREKORAČENIH BRZINA NA DRŽAVNIM PUTEVIMA - OPŠTINA KRALJEVO ANALYSIS OF OPERATING AND EXCEEDED SPEEDS ON STATE ROADS IN MUNICIPALITY OF KRALJEVO Vladan Tubić1, Draženko Glavić2, Nemanja Stepanović3, Marina Milenković4, Marijo Vidas5 Rezime: Ograničenja brzine predstavljaju važan element svake politike upravljanja brzinama. Međutim, postavljanje ograničenja brzina ne znači automatski poštovanje zahtevanih brzina od strane vozača. Neadekvatno postavljeno ograničenje brzine predstavlja jedan od razloga zašto vozači prekoračuju brzinu. Cilj ovog rada je da se analizira podobnost postavljenih ograničenja brzina i poštovanje od strane vozača na državnim dvotračnim putevima opštine Kraljevo. Od 480 savremenih automatskih brojača koji detektuju i brzine saobraćajnog toka na vangradskoj putnoj mreži Srbije, u fokusu ovog rada je 11 lokacija na teritoriji opštine Kraljevo. Empirijskim istraživanjima su utvrđene vrednosti ograničenja brzina na izabranim lokacijama i vrednosti maksimalnih - slobodnih brzina toka. U radu su takođe, korišćenjem analitičkih modela i metoda, utvrđene slobodne brzine vozila, eksploatacione brzine toka, realne eksploatacione brzine vozila sa ABS-a i analizirane razlike između slobodnih i ograničenih brzina. Istraživanje je pokazalo da što je razlika između slobodne i ograničene brzine veća to je i procenat vozača koji ne poštuju ograničenje brzine veći. Brzina vozila predstavlja srž problema u bezbednosti saobraćaja, i stoga upravljanje brzinama mora predstavljati kompromis između bezbednosti i efikasnosti saobraćaja. Sumarni rezultati ovog rada ukazuju na dominantnu nepodobnost i pitanje kredibiliteta postavljenih ograničenja i potrebu za preispitivanjem kompletnog koncepta upravljanja brzinama. 1Prof. dr, Vladan Tubuć, dipl. inž. saobr., Univerzitet u Beogradu, Saobraćajni fakultet, Vojvode Stepe 305, Beograd, Srbija, [email protected] 2 Vanr. prof. dr, Draženko Glavić, dipl. inž. saobr., Univerzitet u Beogradu, Saobraćajni fakultet, Vojvode Stepe 305, Beograd, Srbija, [email protected] 3Asist., Nemanja Stepanović, mast. inž. saobr., Univerzitet u Beogradu, Saobraćajni fakultet, Vojvode Stepe 305, Beograd, Srbija, [email protected] 4Asist., Marina Milenković, mast. inž. saobr., Univerzitet u Beogradu, Saobraćajni fakultet, Vojvode Stepe 305, Beograd, Srbija, [email protected] 5Doc. dr, Marijo Vidas, dipl. inž. saobr., Univerzitet u Beogradu, Saobraćajni fakultet, Vojvode Stepe 305, Beograd, Srbija, [email protected] 207 Vladan Tubić, Draženko Glavić, Nemanja Stepanović, Marina Milenković, Marijo Vidas ANALIZA REALNIH I PREKORAČENIH BRZINA NA DRŽAVNIM PUTEVIMA - OPŠTINA KRALJEVO Ključne reči: upravljanje brzinama, kredibilitet ograničenje, realne brzine Abstract: Speed limits represent an important element of any speed management policy. However, posted speed limits are often disrespected by drivers. Inadequately set speed limit on road is one of the main reasons why drivers overrun speed. The aim of this paper is suitability analysis of posted speed litmits on two-lane state roads in Municipality of Kraljevo. Of the 480 modern automatic traffic counters on Serbian road network, that apart from traffic volume also detect traffic flow speed, the focus of this paper is on 11 locations in Municipality of Kraljevo. Posted speed limits and free- flow speeds are empiricaly determined for selected locations. Free-flow speeds and operating speeds are also determined by the use of analytical models and compared with speed sample collected from traffic counters. The research showed that percentage of drivers who do not respect posted speed limits is higher as the difference between free-flow speed and limited speed is greater. Vehicle speed is the core element in traffic safety problems, hence speed management must provide compromise between traffic efficency and safety. Results of this paper show dominant inappropriateness and the question of the credibility of posted speed limits as well as the need to review complete speed management concept. Keywords: speed management, credibility of posted speed limits, operating speeds 1. UVOD Ograničenja brzine predstavljaju važnu meru za postizanje efikasnog i bezbednog saobraćajnog toka. U idealnom slučaju, putno okruženje i ograničenje brzine bi trebalo da budu koherentni i konzistentni, tako da većina vozača vozi u skladu sa postavljenim ograničenjem brzine. Ograničenja brzine predstavljaju jedan od elemenata politike upravljanja brzinama, koja ima za cilj harmonizaciju brzine saobraćajnog toka, u skladu sa uslovima u toku, kako bi se postiglo maksimiziranje kapaciteta i nivoa usluge posmatrane deonice, odnosno minimizirali troškovi i rizici nastanka saobraćajnih nezgoda. Pregledom iskustava brojnih zemalja, izdvojeno je četiri karakteristične metode za postavljanje ograničenja brzine (TRB, 1998, MnDOT, 2012): Inženjerska metoda: određivanje 85. percentila distribucije brzine saobraćajnog toka, kako bi se osiguralo da ograničenja budu prihvatljiva za većinu vozača. Ograničenja brzine u skladu sa geometrijskim elementima puta (minimalni radijusi, uzudužni nagibi, širina kolovoza itd.). Postavljanje ograničenja brzine u skladu sa okolinom puta (stambene i komercijalne zone, vangradska područja). Postavljanje ograničenja brzine sa ciljem minimiziranja ukupnih društvenih troškova (troškovi eksploatacije, saobraćajnih nezgoda, zagađenja, buke itd.) Metode postavljenja ograničenja brzine se u praksi često zasnivaju na kombinaciji navedenih principa, kao i drugih faktora na konkretnim deonicama i uslovima puta. Ograničenja brzine su važan element svake politike upravljanja brzina. Međutim, postavljanje ograničenja neće automatski dovesti do poštovanja zahtevane brzine. Na svim kategorijama puteva, prekoračenje ograničenja brzine je veoma često. Generalno je utvrđeno da 40-50% vozača vozi brže od postavljenog ograničenja brzine (OECD/ECMT, 2006). U istraživanju koje je sproveo Brake (2004), 68% vozača je izjavilo da su prekoračili ograničenje brzine u godini pre istraživanja, a 85% je priznalo da ponekad ne 208 13. Međunarodna Konferencija „Bezbednost saobraćaja u lokalnoj zajednici“, Srbija, Kopaonik, 18-21. april 2018. poštuje postavljeno ograničenje brzine. Vozači često navode prekoračenje ograničenja brzine kao aktivnost u kojoj učestvuju (DfT, 2010). Mnoge studije o brzinama su pokazale da će pažljivi vozači voziti pri brzini koju diktiraju putni i saobraćajni uslovi, ne pridavajući značaj postavljenom ograničenju brzine. S obzirom na pomenute rezultate vozači će, ukoliko smatraju postavljeno ograničenje brzine nekredibilnim za datu deonicu, u velikoj meri ignorisati to ograničenje i doneti sopstvenu odluku o odgovarajućoj brzini kretanja. I konačno, ako ograničenja brzine nisu po pravilu u skladu sa tehničko-eksploatacionim karakteristikama puta i putnog okruženja, vozači mogu dovesti u pitanje sistem ograničenja brzine u celini. Ovu pretpostavku je potvrdilo nekoliko studija. Kanellaidis et al. (1995) je zaključio da je najvažniji razlog za nepoštovanje ograničenja to što vozači smatraju da ograničenja brzine nisu uvek realna. Jedan od ključnih faktora koji utiče na izbor brzine vozača je kredibilitet postavljenog ograničenja brzine (OECD, 2006; Van Schagen et al, 2004; Van Nes et al, 2008). Goldenbeld & van Schagen (2007) navode da se generalno može pretpostaviti da će vozači voziti u skladu sa postavljenim ograničenjem brzine ako ga smatraju razumnim ili ''kredibilnim". Nasuprot tome, ako postavljeno ograničenje brzine nije u skladu sa ograničenjem koje vozači smatraju odgovarajućim, s obzirom na odgovarajuće karakteristike puta, onda postavljeno ograničenje brzine može biti ignorisano od strane vozača. Goldenbeld & van Schagen (2007) dalje navode da, ako se u sistemu često pojavljuju ograničenja brzine koja su nekredibilna, čitav sistem upravljanja brzinama može biti doveden u pitanje. Gardner & Rockwell (1983) su došli do nalaza da vozači imaju veću tendenciju da se pre oslanjaju na svoje sopstvene procene o odgovarajućoj brzini, nego na postavljeno ograničenje brzine. Prethodno navedeno, pored problema efikasnosti saobraćajnog toka, ima izraziti uticaj na bezbednost saobraćaja. Naime, velika disperzija brzina u toku dovodi do povećanog rizika nastanka saobraćajnih nezgoda. Što je veća razlika u brzinama vozila veći je i broj saobraćajnih nezgoda (Aarts and Van Schagen, 2006; Montella et al., 2015) i težina posledica saobraćajnih nezgoda (Yu and Abdel-Aty, 2014a, 2014b). Hashim (2006) je utvrdio da apsolutna razlika između ograničenja brzine i 85. percentila brzine vozila u toku ima ključnu ulogu kod saobraćajnih nezgoda sa poginulim ili teško povređenim licima. Hashim (2006) je u svom radu došao do nalaza da sa povećanjem ove razlike raste broj saobraćajnih nezgoda sa poginulim i teško povređenim licima. Do sličnog zaključka su ranije došli Milton and Mannering (1998). Cilj ovog rada predstavlja analizu kredibiliteta postavljenih ograničenja brzina i poštovanje od strane vozača na državnim dvotračnim putevima na teritoriji opštine Kraljevo. 2. METODOLOGIJA U okviru rada, sprovedena je detalјna analiza prekoračenja brzina na 12 lokacija postojećih automatskih brojača saobraćaja (u daljem tekstu ABS), koji su postavljeni na deonicama državnih puteva na teritoriji