=Artefakt 2A.Indd
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Umetničko-naučno-stručni časopis Fakulteta umetnosti u Nišu ARTEFACT Izdavač: Univerzitet u Nišu Fakultet umetnosti u Nišu Za izdavača: Prof. dr Suzana Kostić, dekan Glavni i odgovorni urednici: Dr Slobodan Kodela, vanredni profesor Fakulteta umetnosti u Nišu Mr Slavica Dragosavac, vanredni profesor Fakulteta umetnosti u Nišu Redakcija: Mr Jadranka Mišić Pejović, redovni profesor Fakulteta umetnosti u Nišu Dr Danijela Stojanović, nastavnik stručnog predmeta Fakulteta umetnosti u Nišu Dr Jelena Cvetković, vanredni profesor Fakulteta umetnosti u Nišu Dr Elizabeta Matorkić Bisenić, docent Fakuklteta umetnosti u Nišu Mr Lidija Uzelac, docent Fakulteta umetnosti u Nišu Spec. Dragiša Balanesković, docent Fakulteta umetnosti u Nišu Tehnički urednik: Mr Danijela Zdravić Mihailović Kontakt adresa uredništva: Fakultet umetnosti u Nišu Kneginje Ljubice 10 E-mail: [email protected] Lektura i korektura: Verica Novakov (za srpski jezik) Ivana Đelić (za engleski jezik) UDK klasifikacija radova: Vesna Gagić Prelom i tehnička priprema: Ninoslava Girić Grafički dizajn naslovne strane: Sanja Dević Štamparija: Atlantis d.o.o. Niš URL adresa:http://www.artf.ni.ac.rs/index.php/casopis-artefact/ Tiraž: 40 ISSN (Štampano izd.) 2406-3134 ISSN (Online) 2406-3150 Sadržaj Originalni naučni rad Sanda Dodik ULOGA SRPSKOG PJEVAČKOG DRUŠTVA JEDINSTVO U RAZVOJU MUZIČKOG ŽIVOTA BANJALUKE U PERIODU AUSTROUGARSKE UPRAVE ....................................................................................................................... 3 Originalni naučni rad Milena Shushulova – Pavlova POLICIES TO ATTRACT NEW MUSIC AUDIENCES ............................................................................................13 Originalni naučni rad Danijela Zdravić Mihailović SCANDAL WITHOUT A MOTIVE? MARCH TO THE DRINA IN THE UNITED NATIONS .............................................................................................23 Pregledni rad Gordana Grujić HARMONSKI ELEMENTI ROMANTIČNE OPERE U SOLO PESMI ELEGIJA STEVANA HRISTIĆA .......................................................................................................33 Pregledni rad Marko S. Milenković SIMBOLIKA INTERVALA – TRETMAN PREKOMERNE SEKUNDE U OPERI SUTON STEVANA HRISTIĆA ................................................................................................41 Originalni naučni rad Maja Marijan JOHN Milton Cage: Integration OF LIFE AND Art OR SOUND, ZEN AND HAPPENING ......................................................................................................................51 Pregledni rad Predrag Đoković KROJENJE CRKVENIH MELODIJA – UMETNOST POJACA ...........................................................................61 Pregledni rad Ana Perunović Ražnatović OSVRT NA KONCEPCIJU CIKLUSA U POSLEDNJIM GUDAČKIM KVARTETIMA LUDVIGA VAN BETOVENA....................................................................................69 Pregledni rad Tatjana Popović IRCAM: REZULTAT MODERNE IDEJE ILI NEŠTO VIŠE? SLUČAJEVI PJERA BULEZA I VINKA GLOBOKARA ............................................................................................79 Originalni naučni rad Snežana Cvijanović EMANCIPACIJA ŽENA U SFRJ NA POLJU MUZIKE – STUDIJA SLUČAJA: REPERTOAR KNU ..............................................................................................87 Originalni naučni rad UDK 784.077 (497.6) “17/18“ ULOGA SRPSKOG PJEVAČKOG DRUŠTVA JEDINSTVO U RAZVOJU MUZIČKOG ŽIVOTA BANJALUKE U PERIODU AUSTROUGARSKE UPRAVE Sanda Dodik* Univerzitet u Banjoj Luci Akademija umjetnosti Primljen: 15.11.2015. / Prihvaćen: 23.11.2015. Sažetak Ulaskom Bosne i Hercegovine u sastav Austrougarske monarhije 1878. godine dolazi do značajnih promje- na koje će dalekosežno uticati na sve sfere političkog, društvenog i ekonomskog razvoja, pa tako i na razvoj kulturnog života. Za razvoj muzičkog života u BiH veoma je značajna djelatnost pjevačkih društava koja su djelovala ne samo kao kulturno-umjetničke ustanove, nego i kao središta društvenog, političkog, nacionalnog i kulturnog života pojedinih gradova. Iako su bila razjedinjena i organizovana na konfesionalnoj osnovi, ova društva postaju pokretači i glavna žarišta kulture. Srpsko pjevačko društvo Jedinstvo odigralo je izuzetno važnu ulogu u početnom razvoju muzičkog života Banjaluke, tada male, provincijske sredine. Ono je bilo inicijator razvoja i nosilac promjena u kulturnom životu grada, a imalo je važnu ulogu u utemeljenju muzičkih institucija, osnivanju muzičke škole i razvoju profesionalizma. Ključne reči: Austrougarska uprava, BiH, kulturni život, pjevačka društva, SPD Jedinstvo. Ulaskom Bosne i Hercegovine u sastav Austrougarske monarhije 1878. godine dolazi do značajnih promjena koje će dalekosežno uticati na sve sfere političkog, društvenog i ekonomskog razvoja, pa tako i na razvoj kulturnog života okupirane zemlje. Viševjekov- na turska uprava zamijenjena je austrougarskom, a susret dvije civilizacije doveo je do korijenitih promjena i usmjerio Bosnu i Hercegovinu ka aktuelnim evropskim tokovima koji su se odvijali na prelazu dva vijeka. U austrougarskom periodu dolazi do značajnog razvoja Banjaluke koja je u to vrijeme bila nerazvijena, provincijska sredina. Kao središte Bosanske krajine1 , Banjaluka postaje značajan centar uprave. Uređuje se infrastruktura, grade putevi, osnivaju škole, a grad postaje sjedište vojnog zapovjedništva, sudske i policijske uprave. Snažan razvoj grada praćen je doseljavanjem stručnjaka svih profila iz raznih dijelova Habsburške monarhije. Pored tehničkih, vojnih i administrativnih lica, naseljavaju se i austrijski, češki i mađarski muzičari, što je trebalo da doprinese jačanju i transformisanju grada u važan administrativni i kulturni centar. Njihovim dolaskom, muzički život bio je u neposrednom dodiru sa evropskom muzičkom kulturom, te dolazi do intenzivnijeg razvoja muzičkog života, čime započinje dugotrajan proces razvoja profesionalizma u 1 Bosanska krajina je region koji obuhvata područje sjeverozapadne Bosne, a najvažniji centri bili su Banjaluka, Prijedor i Bihać. * [email protected] ARTEFACT 002 / Sanda Dodik muzici2. S obzirom na to da u Bosni nije bilo profesionalnih muzičara, doseljeni stranci, pre- vashodno Česi, postaju nosioci kulturnog života. Značajnu ulogu u razvoju muzičkog života u Banjaluci odigrali su Česi: Većeslav Nigl (Věčeslav Nigl), Artur Kalus (Arthur Kallus), Josip So- ukal (Josef Soukal), a posebno se ističe djelatnost Franje Maćejovskog (František Matějovskў). Solidno obrazovani, djelovali su kao vojni muzičari, kapelnici, horovođe, nastavnici muzike, izvođači u različitim ansamblima i kompozitori. Za vrijeme austrougarske uprave u Banjaluci su gostovali orkestri i solisti iz cijele monarhije. Njihovi koncerti bili su namijenjeni prevashodno službenim i vojnim licima upućenim iz monarhije na službu u Banjaluku, što je bila prilika da se na muzičkim pozornicama čuju djela velikih kompozitora. Pored djelatnosti doseljenih muzičara, za razvoj muzičkog života u BiH veoma je zna- čajna djelatnost pjevačkih društava koja su djelovala ne samo kao kulturno-umjetničke ustanove, nego i kao središta društvenog, političkog, nacionalnog i kulturnog života pojedinih gradova. Iako su bila razjedinjena i organizovana na konfesionalnoj osnovi, ona postaju pokretači i glavna žarišta kulture. U periodu austrougarske okupacije jača potreba bosanskohercegovačkog stanovništva za vlastitim kulturnim identitetom, što je dovelo do intenzivnijeg udruživanja domaćeg stanovništva u okviru svojih vjerskih i nacionalnih grupacija i osnivanja prosvjetiteljsko-kul- turnih udruženja. srpsko, hrvatsko i muslimansko stanovništvo se organizuje na vjerskoj osnovi, te se osnivaju kulturno-prosvjetiteljska udruženja. Budući da austrougarska vlast nije dozvoljavala političko organizovanje, niti nacionalna okupljanja, jačanje nacionalnog identiteta i širenje nacionalne svijesti odvijalo se kroz djelovanje kulturnih, prosvjetnih, dobrotvornih i pjevačkih društava. Podaci o prvim kulturno-prosvjetnim društvima u Banjaluci datiraju iz vremena turske vladavine, kada je 1868. godine, bez odobrenja turske vlasti, otvorena Srpska čitaonica (Микић, 1992: 14) 3. Čitaonica je djelovala u okviru Srpske bogoslovije 4, čiji je utemeljivač, prvi upravnik i predavač bio Vasa Pelagić. Srpska čitaonica je prestala da radi zajedno sa Bogoslovijom 1875. godine, pa iako djelovanje Bogoslovije nije obnavljano, Čitaonica je ponovo počela sa radom 1883. godine. Prva organizovanja domaćeg stanovništva bila su u okviru čitaonica i dobrotvornih društava, a prva pjevačka društva vezana su za pravoslavnu konfesiju i djelovala su kroz Odbore za priređivanje svetosavskih zabava (Pejanović 1930: 5, prema Hodžić, 2004: 11). Program svetosavskih zabava bio je sastavljen od predavanja, pjevanja, deklamacije i pozorišnih komada, a u drugom dijelu je slijedila zabava, ples, sviranje i igranje igara. Obnavljanje rada Srpske čitaonice i muzički programi svetosavskih zabava stvorili su povoljnu atmosferu za osnivanje pjevačkog društva u Banjaluci. Tako je 1893. godine formiran privremeni inicijativni odbor za osnivanje Srpsko-pravoslavnog pjevačkog društva Jedinstvo. Za predsjednika odbora izabran je bio Vid Kovačević, prota i učitelj. Molba sa pravilima društva upućena je visokoj Zemaljskoj vladi u Sarajevo u aprilu 1894. godine, a rad društva je odobren iste godine u decembru5. 2 Prvi koncert umjetničke muzike u Bosni i Hercegovini održan je 31. maja 1881. godine u Banjaluci. 3 U tom periodu su nastala i prva pjevačka društva: Kosač u Mostaru