Przegl¹dGeologiczny,vol.50,nr10/1,2002

Lessynajstarszeinowestanowiskainterglacjalnychglebkopalnych naDzia³achGrabowieckich(Wy¿ynaLubelska)

LeopoldDolecki*

The oldest loesses and new sites of interglacial paleosols in the Grabowiec Height (LublinUpland). Prz. Geol., 50: 905–910. S u m m a r y. New data about geological structure of the Quaternary deposits in the Grabowiec Height have been provided by the bor- ings made during geological mapping for the Detailed Geological Map 1 : 50 000, Grabowiec sheet. The boreholes made at Bogucice, Frankamionka, Czartoria, Horyszów, Grabowiec, Wronowice (Szymañski, 1999), and the exposure at Szystowice (Dolecki & Szymañski, 1999, 2000; Dolecki & Wojtanowicz, 2000) are of special importance. An analysis of the sections shows that the uneven surface of the Cretaceous rocks is overlain by thin covers of residual clays, and patches of the Eopleistocene residual sands and gravels or strongly washed tills and fluvioglacial sands and gravels. Tills from the San 1 Glacial are preserved in larger depressions of the Cre- taceous basement. Periglacial deposits with traces of interstadial pedogenesis occur within these tills. The oldest till was dated at 666 124 ka BP(Lub–3599) in the Bogucice section, and at 647 121 ka BP (Lub–3591) in the Honiatycze (4 bis) section. As it was found in the Honiatycze (K–4) boring on the higher terrace of the Sieniocha river, this till is overlain by the alluvial deposits occurring in the lower part of the Vistulian terrace. Older and younger loesses, separated by paleosols of different stratigraphic rank, and over- laying the Cretaceous weathered rocks, were found in the Czartoria (K–2) bormehole made on the flat interfluve area of the Grabowiec Height. On its slopes there are preserved the Quaternary deposits older than the San 1 Glacial, e.g. the undermoraine clayey and sandy loess-like silts found in the Honiatycze (4 bis) profile at Frankamionka. They correspond to the LN3b loess deposits in the stratigraphic scheme published by Dolecki (2001). Over the tills of the San 1 Glacial in the Bogucice (K–6) profile there are preserved the facially differentiated loess–like deposits topped with the paleosol from the Mazowian Interglacial. A great hiatus separates them from the overlying loesses and interstadial paleosols of the Liwiec Glacial, which are covered by thick loesses and paleosols of different strati- graphic rank from the Odranian, Wartanian and Vistulian Glacials. Spatial distribution of the hiatuses in the examined profiles pro- vides stratigraphic evidence of very intensive erosion and denudation processes which took place during the Pleistocene in the boundary zone between the Grabowiec Height and Zamoœæ Basin. Key words: Grabowiec Height, the oldest loesses, lithostratigraphy, pleistocene

Dzia³y Grabowieckie stanowi¹ subregion Wy¿yny pokryw lessów najstarszych ze zlodowaceñ po³udniowo- Lubelskiej. W ostatnich latach wschodnia czêœæ Wierzcho- polskich (Dolecki, 1991,1992, 1995, 2001; Maruszczak, winy Grabowieckiej (ryc. 1) stanowi³a teren badañ kar- 1991). tograficznych do SMGP 1:50 000 opracowywanej na zlece- Szczególnie obiecuj¹ce pod wzglêdem stratygraficz- nie Pañstwowego Instytutu Geologicznego przez Przedsiê- nym okaza³y siê profile wierceñ kartograficznych w Bogu- biorstwo Polgeol w Warszawie, oddzia³ w Lublinie. cicach (K–6) i Honiatycze (K–4-bis) na arkuszu SMGP W ramach uzgodnieñ z G³ównym Koordynatorem 1:50 000 „Grabowiec” (ryc. 1). Zró¿nicowanie litologicz- Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski Andrzejem no-stratygraficzne utworów czwartorzêdowych badanego Berem, dotycz¹cych realizacji datowañ termolumnescen- terenu w obrêbie g³ównych form morfologicznych przed- cyjnych wybranych osadów z wierceñ kartograficznych na stawiaj¹ ryc. 2–5. arkuszu Grabowiec SMGP1 : 50 000 (Szymañski, 2000), z W Bogucicach (K–6) przewiercono 42,3 m zró¿nico- rdzeni otworów kartograficznych pobrano próbki osadów. wanych litologicznie i stratygraficznie utworów czwarto- Wspólnie z autorem arkusza dokonano opisów makrosko- rzêdowych. W obrêbie wiêkszych obni¿eñ powierzchni powych rdzeni wiertniczych ze szczególnym naciskiem na kredowej (ryc. 2) zachowa³y siê zró¿nicowane stratygra- wydzielenie w rdzeniach gleb kopalnych ró¿nej rangi stra- ficznie gliny zwa³owe zlodowacenia san 1 rozdzielone tygraficznej i rozdzielaj¹cych je lessów i utworów lessopo- mu³kami lessowymi ze œladami pedogenezy interstadial- dobnych oraz glin zwa³owych. Zosta³y wykonane badania nej, które s¹ paralelizowane z poziomem stratygraficznym laboratoryjne obejmuj¹ce sk³ad mechaniczny, zawartoœæ LN3 w schemacie lessów najstarszych (Dolecki, 1994, wêglanów (Ksi¹¿ek, 2000), badania sk³adu minera³ów ciê- 1995, 2001). Najstarsze pok³ady gliny zwa³owej san 1 ¿kich oraz sk³adu petrograficznego i obtoczenia ziarn pia- zosta³y datowane w profilu Bogucice na 666 124 ka BP sku (Iwañczuk, 2000), a tak¿e analizy malakologiczne (Lub–3599). Powy¿ej dwudzielnych glin zwa³owych zlo- (Skompski & Pochocka-Szwarc, 1999). Uzyskane wiado- dowacenia sanu 1 stwierdzono wystêpowanie utworów les- moœci z w³asnych badañ terenowych (Dolecki & Wojtano- sopodobnych zawieraj¹cych skorupki miêczaków typu wicz, 2000) ³¹cznie z udostêpnion¹ dokumentacj¹ „lessowego”, ale tak¿e zwi¹zanych ze œrodowiskiem umo¿liwi³y poznanie cech litologicznych osadów czwarto- bagiennym i limnicznym. Wed³ug ekspertyzy malakolo- rzêdowych i rozpoznanie g³ównych rysów budowy geolo- gicznej, wykonanej przez Skompskiego oraz gicznej i rozmieszczenia lessów w tej czêœci Dzia³ów Pochock¹-Szwarc (1999) wynika, ¿e wystêpuj¹ce w tych Grabowieckich (Dolecki & Szymañski, 1999, 2000; Szy- utworach ma³¿oraczki Scottia browniana (Jones) wska- mañski, 2000). Okreœlono tak¿e zwi¹zki przestrzenne zuj¹ce na ch³odny klimat, wymar³y nie wczeœniej ni¿ w budowy geologicznej z s¹siednim terenem Grzêdy Horo- okresie schy³kowym interglacja³u mazowieckiego. Data delskiej, gdzie stwierdzono wystêpowanie mi¹¿szych termoluminescencyjna 447 80 ka BP (Lub–3598) substra- tu dobrze rozwiniêtej, interglacjalnej gleby kopalnej (GJ3b) wystêpuj¹cej powy¿ej mu³ków zawieraj¹cych ma³¿oraczki wskazuje, ¿e s¹ to utwory z anaglacjalnej czê- *Instytut Nauk o Ziemi, UMCS, ul. Akademicka 19, œci zlodowacenia san 2. Tego typu utwory w schemacie 20-033 Lublin; [email protected] stratygraficznym lessów mezoplejstoceñskich (Dolecki

905 Przegl¹dGeologiczny,vol.50,nr10/1,2002

Feliksów 20° stwierdzono wystêpowanie tak¿e lessów z wczesnego Uhanie Rozciêcin (LN1c) i dolnego (LN1b) stadia³u zlodowacenia liwca roz- Troœcianka dzielone i zwieñczone interstadialnymi glebami kopalny- MajdanNw. Roskoszów Wólka mi. W profilu tym wystêpuje wyraŸny hiatus obejmuj¹cy Majdan Tuczêpska WARSZAWA interglacja³ zbójna, osady pe³ni zlodowacenia san 2 oraz K-1 Bia³owody a interglacja³ ferdynandowski. Tuczêpy Ho³u¿ne Czechówka W profilu wiercenia Honiatycze (K–4-bis; ryc. 3) wier- 50 Ornatowice Skibice ° cono do 25 m. Najstarszymi osadami w tym profilu s¹ pia- 0 100 200km ski oraz mu³ki fluwioperyglacjalne; ich cechy MajdanWlk. K-1 Szystowice mineralogiczne oraz sekwencja stratygraficzna zdaj¹ siê Grabowiec œwiadczyæ, ¿e pochodz¹ ze zlodowacenia nidy. Ponad nimi Dañ Trzeszczany wystêpuj¹ mu³ki lessowe (LN3b) odpowiadaj¹ce facji Grabowiec Ostrówek Góra lessów aluwialnych przykrytych z kolei przez glinê Bereœæ Bogucice zwa³ow¹ san 1 datowan¹ metod¹ TL na 647 121 ka BP Œwidniki K-6 Podhorce K-2 Gdeszyn (Lub–3591). Odpowiada wiêc ona stratygraficznie 16 sta- Pereso³owice dium izotopowo-tlenowemu w osadach morskich (Imbrie i Czartorja Dobromierzyce in., 1984). Glina ta znajduje sie w tym samym profilu z Mi¹czyn HoryszówRuski wy¿ej wystêpujac¹ glin¹ zwa³ow¹ zlodowacenia san 2 Zawalów Hostynne datowan¹ metod¹ TL na 509 90 ka BP (Lub–3592). Ta ostatnia z wyraŸnym hiatusem w górnej czêœci przykryta K-1 £atów bis jest lessem starszym górnym, objêtym pedogenez¹ gleby Koniuchy £ysaGóra GJ1 (eem + wczesny vistulian) i nastêpnie lessami Malice Kotlice K-4 Niewirków m³odszymi. K-5 Honiatycze bis W strefie kulminacji wierzchowiny, dokumentowanej otworem Czartoria (K–2; ryc. 4), bezpoœrednio na ska³ach wiercenia ods³oniêcie K-5 K-1 drillings exposure kredowych powleczonych piaskami wystêpuj¹ lessy star- 0 5 10km sze rozdzielone kompleksem glebowym GJ2 z intergla- Czermno cja³u lubelskiego (odra/warta). Lessy starsze górne (LSg) Ryc. 1. Teren badañ i rozmieszczenie g³ównych punktów doku- ze zlodowacenia warty wieñczy kompleks gleby kopalnej mentacyjnych (GJ1). Na nim le¿¹ lessy m³odsze, vistuliañskie rozdzielo- Fig. 1. The investigated area and distribution of the main study ne gleb¹ rangi interstadialnej. sites W ró¿nowiekowych pokrywach lessowych wystêpuj¹ powszechnie gleby ni¿szej rangi stratygraficznej, wœród 1994, 1995, 2001) zosta³y okreœlone symbolem LN2c. których szczególnie wyró¿nia siê gleba rozwiniêta na Zanotowane zosta³y po raz pierwszy w profilu Stefankowi- lessie m³odszym dolnym (ryc. 4, 5). Miejscami pokrywa ce (K–4) na s¹siednim arkuszu Teratyn (Kopy³ów) SMGP lessów starszych górnych jest bardzo cienka i interglacjal- 1: 50 000 (Dolecki i in., 1994). W profilu Bogucice (K–6) ny kompleks z eemu i wczesnego vistulianu obejmuje

Ryc. 2. Profil otworu Bogucice (K–6). Literowe symbole jednostek glebowych: G — gleba, H — holoceñska, wspó³czesna, J — inter- glacjalna, i — interstadialna, sg — sedymenty glebowe ze œladami pedogenezy, dg — deluwia glebowe. Symbole stratygraficzne: L — less, M — m³odszy, S — starszy, g — górny, s — œrodkowy, d — dolny, n — najni¿szy, = – luki stratygraficzne (hiatusy). Symbole stratygraficzne lessów najstarszych: zlodowacenie liwca: ln1 — less nie rozdzielony, LN1a — less z m³odszego stadia³u, LN1b — less ze œrodkowego stadia³u, LN1c—less z dolnego stadia³u. Zlodowacenie san 2: LN2b — less podmorenowy z fazy anaglacjalnej zlodowacenia, LN2c — less facji bagiennej. Zlodowacenie san 1 : LN3b’— less podmorenowy z fazy anaglacjalnej starszego sta- dia³u, LN3b’’— less z fazy kataglacjalnej starszego stadia³u. Zlodowacenie nidy: LN4 — lessy nierozdzielone. Symbole gleb i kom- pleksów glebowych interglacjalnych: GJ1 — kompleks glebowy z interglacja³u eemskiego i wczesnego vistulianu, GJ2 — gleby i kompleksy glebowe z interglacja³u lubelskiego, GJ3b — gleba kopalna z interglacja³u mazowieckiego. Oznaczenia literowe kolumn:

TL — chronologia termoluminescencyjna w tysi¹cach lat BP, Mz — diagram rozmiaru œredniego ziarna osadów w skali phi, F1 — wskaŸnik wysortowania osadu (rozproszenia) wed³ug Folka i Warda, CaCO3 — zawartoœæ wêglanów w %, Mc — diagram wskaŸników sk³adu minera³ów ciê¿kich; O — minera³y najbardziej odporne, S — minera³y œrednio odporne, N — minera³y nieodporne, CYR — cyrkon, AMF — amfibol, GRA— granat, *18 O — stadia izotopowo-tlenowe Fig. 2. Profile of the Bogucice (K–6) boring. Letter symbols of soil units: G — soil, H — Holocene, present soil, J — interglacial soil, i — interstadial soil, sg — soil sediments with traces of pedogenesis, dg — soil deluvia. Letter symbols of stratigraphic units: L— loess, M — younger, S — older, g — upper, s — middle, d — lower, n — lowest, = — stratigraphic gaps (hiatuses). Letter symbols of strati- graphic units of the oldest loesses: Liwiec Glacial: LN1 — not divided loess, LN1a — loess from the younger stadial, LN1b — loess from the middle stadial, LN1c — loess from the older stadial. San 2 Glacial: LN2b — undermoraine loess from anaglacial phase, LN2c — loess of bog facies. San 1 Glacial: LN3b’— undermoraine loess from anaglacial phase of the older stadial, LN3b’’ — loess from kataglacial phase of the older stadial. Nida Glacial: LN4 — undivided loess. Letter symbols of units of interglacial soils and pedocom- plexes: GJ1 — pedocomplex from the Eemian Interglacial and the Early Vistulian Glacial, GJ2 — soils and pedocomplexes from the Lublin Interglacial, GJ3b — paleosol from the Mazovian interglacial. Letter symbols of columns: TL — thermoluminescence chrono- logyinkaBP,Mz —averagegraindiameterinphiscale,(1—sorting index after Folk and Ward, CaCO3 — carbonate content (%), Mc — composition indices of heavy minerals (O — resistant minerals, S — medium resistant minerals, N — non-resistant minerals, CYR — zirkon, AMF — amphibole, GRA — garnet), *18O — oxygen isotope stages

906 Przegl¹dGeologiczny,vol.50,nr10/1,2002

litologia sk³adgranulometryczny φ σ stratygrafia Mz( ) CaCO3 Mc lithology granulation 1 0,01 0,05 0,10 stratigraphy wiekTL 0 10 30 50 70 90% 567 1 2 3 0 5 10% 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 δ18O 0 [kaBP] GH 1 [m] ageTL O CYR [kaBP] S+N GRA+AMF 2 (Kusiak, 1999) 2 LMg+s + 0,0 3 4 21±3 VISTULIAN

sg-Gi 6 LMd 4 +dgi 8

206±27 5 GJ1 + 10 6

WARTANIAN

LSg4 12 +dg

14 LSs+d

ODRANIAN 16 231±34 7 + 8 18

20 Gi/LSn 271±4 3 22 LSn Gi/LN1b 24 376±56 LN1b Gi/LN1c 10

LN1c LIWIECIAN 26

28 11 477±80 GJ3b

30 LN2c 12 Succineaoblonga Pupiffamuecorum Valloniatanuilabris SANIAN2 32 Scottiabrowniana (al.)

4,03 50% 0,132 34 1,66 Gi/LN3? LN3? 36

666±124 16 38

SANIAN1 40

4,38

42 5-2 0,5-0,25 0,05-0,01 2-1 0,25-0,10 0,01-0,005 KREDA 1-0,5 0,10-0,05 <0,005 mm 44 facja lessu bagiennego ze skorupkami miêczaków facies of bog loess with molluscan shells poziomy akumulacyjne gleb produkty denudacji gleby kopalnej glina zwa³owa humus horisons in soil products of paleosol denudation till less wêglanowy poziom przemywania gleby leœnej interglacjalnej piaski wodnolodowcowe carbonate loess eluvial horizon of interglacial forest soil fluvioglacial sands plamy oglejenia poziom iluwialny b¹dŸ brunatnienia gleb kopalnych œlady rozwoju pedogenezy gley spots iluvial or brovned horizon of paleosol traces of pedogenesis develoment pseudomycelia wêglanowe skupienia zwi¹zków ¿elaza mu³ki piaszczyste carbonate pseudomycelia concentration of iron compounds sandy muds konkrecje wêglanowe hiatusy margle kredowe carbonate concretions hiatuses (gaps) Cretaceous marls lessy ze œladami warstwowania-smugowania less bezwêglanowy opoki kredowe loesses with streaking-layering traces non-carbonate loess Cretaceous opokas

907 Przegl¹dGeologiczny,vol.50,nr10/1,2002

litologia sk³adgranulometryczny stratygrafia Mz(φ ) σ CaCO Mc lithology granulation 1 3 stratigraphy

18

0,000

0,001

0,010

0,100 wiekTL 0 10 30 50 70 90% 4 567 1 2 0 10 20 30 40% 1,000 δ O 0 [kaBP] [m] ageTL GH 1 [kaBP] (Kusiak, 2 2000) CYR LMs GRA+AMF 3 O 2,69 S+N 4 Gi 4? 103±15 VISTULIAN LMn 6 +dg

5 139±23 GJ1

8 EEMIAN

12

AIN2 SANIAN 10 509±90 LN2c 14 2,54 DOVIAN

FERDYNAN-

12 647±121

14

SANIAN1 16 LN3b 16 Gi

18 1,41

20 20

NIDANIAN 22 LN4?

24 5-2 0,5-0,25 0,05-0,01 Cr KREDA 2-1 0,25-0,10 0,01-0,005 1-0,5 0,10-0,05 <0,005 mm Ryc.3. ProfilotworuHoniatycze4–bis.Objaœnieniajaknaryc.2 Fig.3. ProfileoftheHoniatycze4–bisboring.ExplanationsasinFig.2 tak¿e wystêpuj¹ce poni¿ej lessu utwory glacjalne ze zlodo- rzecznych, gdzie tylko wyj¹tkowo wystêpuj¹ residualne waceñ po³udniowopolskich, np. w profilu Honiatycze (4 p³aty osadów glacjalnych po³udniowopolskich przykryte bis), wzglêdnie lessy ze zlodowaceñ odry lub liwca (ryc. 5 mu³kami i piaskami neoplejstoceñskimi wœród których — profil Szystowice). W obszarach wierzchowinowych podstawow¹ rolê pe³ni¹ osady fluwialne i limniczne wieku najwiêksze rozprzestrzenienie maj¹ lessy m³odsze o zró¿- warciañskiego. Terasy nadzalewowe rzek buduj¹ mu³ki i nicowanej w zale¿noœci o charakteru rzeŸby mi¹¿szoœci piaski z górnego pleniglacja³u vistulianu (ryc. 5). 5–11 m. Grubsze pokrywy s¹ zwi¹zane raczej z kulmina- cjami wierzchowiny, cieñsze natomiast wystêpuj¹ na silnie Podsumowanie denudowanych stokach. Lessy starsze górne ze zlodowace- nia warty s¹ cienkie i zwykle zosta³y objête w ca³oœci inter- 1. Utwory eoplejstoceñskie zachowa³y siê w SE czêœci glacjaln¹ pedogenez¹ eemsk¹. Pod wzglêdem facjalnym s¹ Dzia³ów Grabowieckich w postaci niewielkich, residual- to zwykle lessy akumulowane na nachylonych powierzch- nych p³atów i zwi¹zane s¹ z obni¿eniami w podczwartorzê- niach. Podlega³y one procesom soliflukcyjnym, co dosko- dowej powierzchni ska³ kredowych. nale jest wyra¿one w ich cechach strukturalnych i 2. Na Dzia³ach Grabowieckich stwierdzono wystêpo- chemicznych, gdy¿ s¹ zwykle wy³ugowane z wêglanów. wanie powszechnie poziomów glin zwa³owych korelowa- Lessy starsze ze zlodowacenia odry zachowa³y siê w grub- nych ze zlodowaceniami san 1 oraz san 2 wed³ug schematu szych pok³adach jedynie w obrêbie kopalnych wklês³ych stratygraficznego Lindnera (1988). Gliny morenowe zlo- formach paleorzeŸby, np. Bogucicach, gdzie osi¹gaj¹ dowacenia san 1 stwierdzone w otworze Honiatycze (K–4 nawet 13 m i zawieraj¹ wêglany. W innych stanowiskach bis) wystêpuj¹ w tym samym profilu z glin¹ zodowacenia dokumentacyjnych wykazuj¹ niewielkie mi¹¿szoœci i zwy- san 2. kle s¹ objête pedogenez¹, zwi¹zan¹ z interglacja³em lubel- 3. W SE czêœci Dzia³ów Grabowieckich wystêpuj¹ skim (ryc. 4). zró¿nicowane stratygraficznie lessy najstarsze ze zlodowa- W profilach osadów zwracaj¹ uwagê liczne hiatusy cenia liwca, rozdzielone glebami kopalnymi.rangi intersta- akcentowane mniej lub bardziej cechami strukturalnymi i dialnej. Wystêpuje tak¿e less podmorenowy LN3b z fazy litologicznymi osadów. Starsze osady zachowa³y siê w anaglacjalnej zlodowacenia san 1 oraz lessopodobne utwo- wiêkszym stopniu w obrêbie wierzchowin ni¿ w dolinach ry peryglacjalne z fazy kataglacjalnej starszego stadia³u

908 Przegl¹dGeologiczny,vol.50,nr10/1,2002

litologia sk³adgranulometryczny φ σ stratygrafia Mz( ) CaCO3 Mc lithology granulation 1 stratigraphy 18 wiekTL 0 10 30 50 70 90% 567 1 2 0 5 10% 0,000 0,001 0,010 0,100 1,000 δ O 0 [kaBP] [m] ageTL [kaBP] GH (Kusiak, 1 2000) O + 2 S+N 2 LMg

CYR 4 28±4,4 GRA+AMF

LMs 3 6

VISTULIAN

8 Gi 4 LMd 10

GJ1 12 5

199±31 14

16 LSg 6 223±35

WARTANIAN

18

GJ2 7 20

LSs 8

ODRANIAN 22 Gi 5-2 0,5-0,25 0,05-0,01 2-1 0,25-0,10 0,01-0,005 KREDA 1-0,5 0,10-0,05 <0,005 mm Cr 24

Ryc.4. ProfilotworuCzartoriaK–2.Objaœnieniajaknaryc.2 Fig.4. ProfileoftheCzartoriaK–2boring.ExplanationsasFig.2 tego zlodowacenia. W pozycji lessu podmorenowego ficznego hiatusów wynika, ¿e szczególnie intensywnie LN2b z fazy anaglacjalnej zlodowacenia san 2 stwierdzono zachodzi³y one w mezoplejstocenie. w profilu Honiatycze (K–4 bis) mu³ki peryglacjalne dato- wane metod¹ TL 509 90 ka BP (Lub–3592); data ta Literatura potwierdza interpretacjê stratygraficzn¹ osadów. DOLECKI L.1991 — The Oldest Overtill and Undertill Loesses on the 4. Oprócz wystêpowania kopalnych kompleksów gle- Grzêda Horodelska Plateau (SE Poland). Ann. UMCS, sec. B, 46: bowych z interglacja³ów eemskiego i lubelskiego w profi- 65–79. lach Bogucice (K–6) oraz w ods³oniêciu Szystowice DOLECKI L.1992 — Eo- i mezoplejstoceñskie utwory czwartorzêdo- we Grzêdy Horodelskiej w œwietle datowañ osadów metod¹ TL. Ann. stwierdzono wystêpowanie gleby kopalnej z interglacja³u UMCS, sec. B, 47: 67–100. mazowieckiego. DOLECKI L., GARDZIEL Z. & NOWAK J. 1994 — Objaœnienia do 5. Powierzchniê bazaln¹ teras plejstoceñskich stano- Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 arkusz Teratyn. CAG nr 1476/94 PIG. wi¹ lessopodobne osady wieku warciañskiego datowane DOLECKI L. 1995 — Litologia i stratygrafia mezoplejstoceñskich metod¹ TL w profilu Honiatycze K–1 na 121 35 ka BP utworów lessowych po³udniowo-wschodniej czêœci Wy¿yny Lubel- (Lub–3588). Utwory aluwialne teras plejstoceñskich rzek skiej. UMCS. Lublin: 1–169. DOLECKI L. 2001 — Lessy najstarsze w Polsce SE i ich stratygrafia Kalinówki, Siniochy i Huczwy akumulowane by³y w vistu- [W:] A. Kostrzewski (red.): „Geneza, litologia i stratygrafia utworów lianie. Uzyskano dla nich trzy daty termoluminescencyjne: czwartorzêdowych”, 3, ser. Geografia, nr 64 Uniwersytet im. A. Mic- 91±13 ka BP (Lub–3600); 27±3,5 ka BP (Lub–3601) oraz kiewicza, Poznañ:127–147. DOLECKI L. & SZYMAÑSKI J. 1999 — Nowe profile lessów i osa- 25±3,5 ka BP (Lub–3584). dów glacjalnych w okolicach Grabowca (Wy¿yna Lubelska). VI Kon- 6. Istniej¹ce w profilach geologicznych liczne hiatusy ferencja stratygrafii plejstocenu Polski: „Czwartorzêd wschodniej sugeruj¹ wystêpowanie intensywnych procesów erozji i czêœci Kotliny Sandomierskiej”. Czudec, 31 sierpnia–4 wrzeœnia, 1999. Kraków: 18–19. denudacji zachodz¹cych w plejstocenie w strefie gra- DOLECKI L . & SZYMAÑSKI J. 2002 — Zró¿nicowanie stratygra- nicz¹cej z Kotlin¹ Zamojsk¹. Z rozmieszczenia stratygra- ficzne utworów czwartorzêdowych po³udniowo-wschodniej czêœci

909 Przegl¹dGeologiczny,vol.50,nr10/1,2002

TARAS ZALEWOWY TARASY NADZALEWOWE WIERZCHOWINA FLOODPLAIN HIGHER OVERBANK TERRACE INTERFLUVEAREA KALINÓWKI SINIOCHY HUCZWY GrabowiecK-1 HoniatyczeK-4 WronowiceK-5 WronowiceK-5bis HoniatyczeK-4bis BoguciceK-6 Szystowice(S) CzartoriaK-2 WólkaTuczêpskaK-1a H=211m H=190m H=191,5m H=191,5m H=201m H=218m H=235m H=284m H=276,2m 0 [m] sg-Gi ? 22±3 2 LMd LMg+s LMg+s 21±3 34±6 LMg+s 28±4,4 LMg 4 Gi LMd 54±8 103±15 Gi 157±26 LMn LMd+dg sg 184±29 LMs 6 sg 186±28 GJ1 139±23 LSn? 190±32 8 121±18 91±13 305±51 GJ1? 206±27 Gi GJ1 SAN1 LN1 10 SAN2 509±90 LMd 25±3,5 415±46 GJ1 12 647±121 SAN1 LSg 14 LN3b LSs+d LSg 16 231±34 199±31 GJ2 18 223±35 27±3,5 GJ2 20 Gi glebawspó³czesna LSn 271±4 3 22 presentsoil Gi mu³ki Cr 24 Cr LN1b 376±56 muds Cr Gi 26 torfy piaskize¿wirami LN1c piaskii¿wirywodnolodowcowe peats sandswithgravels fluvioglacialsandsandgravels 28 namu³yorganiczno-mineralne piaski mu³kowate GJ3b 477±80 mu³kipiaszczyste 30 organic-mineralalluvia muddy sands LN2c sandymuds 32 mu³kize¿wiramiska³kredowych mu³kizdetrytusemroœlinnym piaski ikrystalicznychorazrumoszkredowy mudswithplantdebris SAN1 sands 34 mudswithgravelsoftheCretaceous andcrystallinerocks,andwith mu³kiilaste Gi bruki¿wirowe 36 theCretaceousdebris clayeymuds LN3b? gravelpavements i³yze¿wiramiirumoszemkredy 666±124 38 lessywêglanowe marglekredowe carbonateloesses clayswiththeCretaceous SAN1 gravelsanddebris Cretaceousmarls 40 lessybezwêglanowe non-carbonateloesses glinypiaszczysto-¿wirowe opokikredowe 42 sandy-gravellyloams Cretaceousopokas glebykopalnerangiinterglacjalnej Cr 44 paleosolsofinterglacialrank glinyzwa³owe wapieniekredowe tills Cretaceouslimestones glebykopalneinterstadialne 46 lokalizacjapróbekdatowanychmetod¹ oraz œladyrozwojupedogenezy mu³kialuwialnezeskorupkamimiêczaków termoluminescencyjn¹(tys.latBP) paleosolsofinterstadialrank 199±31 48 alluvialmudswithmolluscanshells locationoftheTLdatedsamples(kaBP) and tracesofpedogenesisdeveloment

Ryc. 5. Profile geologiczne utworów czwartorzêdowych w SE czêœci Dzia³ów Grabowieckich. Objaœnienia stratygraficznych i glebowych symboli literowych jak na ryc. 2 Fig. 5. Geological cross-sections of the Quaternary deposits in the SE part of the Grabowiec Height. Letter symbols of strati- graphic and soil units as in Fig. 2

Dzia³ów Grabowieckich (Wy¿yna Lubelska). [W:] Krawczuk i in. JAHN A. 1956 — Wy¿yna Lubelska. RzeŸba i czwartorzêd. Pr. Geo- (red.) — Geomorfologiczni dostid¿enija w Ukraini: minu³e, suczasne, gr. IG PAN, 7: 1–453. majbutne. Lviv, Widawicznyj centr LNU im. Iwana Franka: 42–44. KSI¥¯EK B. 2000 — Wyniki badañ granulometrycznych utworów DOLECKI L. & WOJTANOWICZ J. — 2000 — Zró¿nicowanie stra- czwartorzêdowych w profilach wierceñ kartograficznych na arkuszu tygraficzne lessów okolic Grabowca na Wy¿ynie Lubelskiej. Prz.Geol., Grabowiec (863) SMGP 1:50000. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. 48: 902–907. Geol., Warszawa. IMBRIEJ.,HAYSJ.D.,MARTINSOND.G.,MCINTYRSA.,MIX LINDNER L. 1988 — Stratigraphy and extents of Pleistocene conti- A.C., MORLEY J.J., PISIAS N.C., PRELL W.L. & SHACKELTON nental glaciations in Europe. Acta Geol. Pol., 38: 63–83. N.J. 1984 — The orbitat theory of Pleistocene climate: support from a MARUSZCZAK H. 1991 — Zró¿nicowanie stratygraficzne lessów revised Chronology of the marine — 18O record [W:] A. Berger i in. polskich. Podstawowe profile lessów w Polsce, UMCS, Lublin:A (Eds.). „Milankovitsch and Climate”, part 1. D.Reidel Publishing Comp. 13–35. IWAÑCZUK J. 2000 — Badania petrograficzno-litologiczne osadów SKOMPSKI S. & POCHOCKA-SZWARC K. 1999 — Malakofauna czwartorzêdowych. Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski w skali czwartorzêdowa z obszaru arkusza Grabowiec (863) Szczegó³owej 1:50 000, arkusz Grabowiec (863), Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000. Orzeczenie, Zak³ad Geo- Geol., Warszawa. logii Czwartorzêdu. Centr. Arch.Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. JAHN A. 1952 — Materia³y do geologii czwartorzêdu pó³nocnej czê- SZYMAÑSKI J. 2000 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna 1: 50 000, œci arkusza 1: 300 000 „Zamoœæ”. Biul. Inst. Geol., 66: 407–470. arkusz Grabowiec. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

910