Mapa Geośrodowiskowa Polski
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PAŃ STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1 : 50 000 Arkusz - WADOWICE (994) Warszawa, 2004 Autorzy: Izabela Bojakowska*, Marek Gałka*, Włodzimierz Krieger*, Józef Lis*, Anna Pasieczna*, Ewa Salamon**, Katarzyna Strzemińska*, Małgorzata Truszel*, Stanisław Wołkowicz* Główny koordynator MGP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny: Albin Zdanowski* Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska* * Państwowy Instytut Geologiczny ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami i Energią, Kraków ul. Wybickiego 7 ISBN 83-7372-202-5 Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2004 SPIS TREŚCI I. Wstęp (M.Truszel)............................................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza(M.Truszel, E.Salamon)............................... 3 III. Budowa geologiczna (E.Salamon)................................................................................... 6 IV. Złoża kopalin (M.Truszel, E.Salamon).............................................................................. 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (E.Salamon).............................................................. 14 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (E.Salamon).......................................... 16 VII. Warunki wodne (M.Truszel, E.Salamon)........................................................................... 18 1. Wody powierzchniowe................................................................................................ 18 2. Wody podziemne......................................................................................................... 19 VIII. Geochemia środowiska.................................................................................................... 21 1. Gleby (J.Lis, A.Pasieczna)............................................................................................. 21 2. Osady wodne (I. Bojakowska)………………………………………………………. 24 3. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach (S.Wołkowicz)............................................. 26 IX. Składowanie odpadów (M. Gałka, K. Strzemińska. W. Krieger)..........................................28 X. Warunki podłoża budowlanego (M.Truszel, E.Salamon).................................................. 32 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (M.Truszel, E.Salamon)................................................... 33 XII. Zabytki kultury (E.Salamon)............................................................................................ 38 XIII. Podsumowanie (M.Truszel, E.Salamon)............................................................................ 40 XIV. Literatura......................................................................................................................... 41 2 I. Wstęp Arkusz Wadowice (994) Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) został wykonany w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie w 2002 roku. Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Wadowice (994) Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP) wykonanym w roku 1998 w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN w Krakowie (Salamon, 1998). Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o instrukcję opracowania i aktualizacji MGGP (Instrukcja…, 2002) oraz o niepublikowany aneks do Instrukcji dotyczący wykonania warstwy tematycznej „Składowanie odpadów”. Mapa geośrodowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sześciu warstwach informacyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpadów), warunki podłoża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Podstawą do wykonania map tematycznych były materiały archiwalne (dokumentacje geologiczne, opracowania) uzyskane w: Przedsiębiorstwie Geologicznym S.A. w Krakowie, Przedsiębiorstwie Geologiczno-Technologicznym “Geobud” w Krakowie, Oddziale Karpackim Państwowego Instytutu Geologicznego, Wydziałach Urzędu Wojewódzkiego w Bielsku-Białej, Urzędach Gminnych, zakładach górniczych prowadzących działalność eksploatacyjną, a także publikowanych informatorów tego rejonu. Dane dotyczące złóż kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy o złożach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Arkusz Wadowice ograniczony jest współrzędnymi geograficznymi 19°15′ -19°30′ długości geograficznej wschodniej oraz 49°50′ - 50°00′ szerokości geograficznej północnej. Według J. Kondrackiego (Kondracki, 1998), obszar mieszczący się w granicach arkusza Wadowice, położony jest w obrębie dwóch podprowincji, których granica przebiega przez teren arkusza równoleżnikowo: Północnego Podkarpacia i Zewnętrznych Karpat Zachodnich (fig. 1). Północna część arkusza należy do Podgórza Wilamowickiego, które jest częścią Kotliny Oświęcimskiej położoną między doliną Wisły, a brzegiem nasunięć karpackich (Zewnętrznych Karpat Zachodnich). Ta część terenu arkusza ma charakter 3 wysoczyzny, przykrytej głównie lessem i glebą lessopodobną, dając sprzyjające warunki pod uprawy rolne. Podgórze Wilamowickie wzniesione jest na 70 m ponad dna dolin dopływów Wisły, którymi są głównie dolne odcinki rzeki Soły i Skawy (Starker, 1980). Fig. 1. Położenie arkusza Wadowice na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998) 1 – granica prowincji; 2 – granica podprowincji; 3 – granica makroregionu; 4 – granica mezoregionu; 5 – większe jeziora. Mezoregiony Wyżyny Śląskiej: 341.14 – Pagóry Jaworznickie. Mezoregiony Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej: 341.32 – Wyżyna Olkuska; 341.33 – Rów Krzeszowicki; 341.34 – Garb Tenczyński. Mezoregiony Północnego Podkarpacia: 512.21 – Równina Pszczyńska; 512.22 – Dolina Górnej Wisły; 512.23 – Podgórze Wilamowickie; 512.31 – Rów Skawiński; 512.32 – Obniżenie Cholerzyńskie. Mezoregiony Pogórza Zachodniobeskidzkiego: 513.32 – Pogórze Śląskie; 513.33 – Pogórze Wielickie. Mezoregiony Beskidów Zachodnich: 513.46 – Kotlina Żywiecka; 513.47 – Beskid Mały; 513.48 – Pogórze Śląskie. 4 Pozostały obszar arkusza należy do Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Dolina Skawy jest granicą Pogórza Śląskiego i Pogórza Wielickiego, należących do Pogórza Zachodnio- beskidzkiego. Przez południowy obszar arkusza, przebiega północna granica makroregionu Beskidów Zachodnich, obejmujących m.in. masyw Beskidu Małego. Jest to malownicze pasmo górskie, szczególnie widoczne na sąsiadującym od południa arkuszu Lachowice, z licznymi wzniesieniami przekraczającymi niekiedy 900 m n.p.m. Przecinają je doliny górnych biegów rzecznych: Soły, Skawy, Wieprzówki. Klimat omawianego rejonu należy do umiarkowanego, ze średnią roczną temperaturą około 7°C, opadami rzędu 700-800 mm, i o okresie wegetacyjnym wynoszącym około 200 dni. Na obszarze Beskidu klimat jest chłodniejszy z większą ilością opadów - do 1000 mm. Pod względem administracyjnym obszar arkusza leży w zachodniej części województwa małopolskiego i obejmuje w swych granicach gminę Wieprz oraz 11 fragmentów gmin: Polanka Wielka, Przeciszów, Zator, Spytkowice, Osiek, Tomice, Kęty, Andrychów, Wadowice, Oświęcim oraz nieznaczny fragment gminy Mucharz (fragment południowo-wschodni). Kilka siedzib gmin (Przeciszów, Spytkowice, Kęty, Oświęcim, Mucharz) znajduje się poza obszarem arkusza. Siedziby trzech gmin posiadają statut miasta: Wadowice, Zator oraz Andrychów. Każde z tych miast ma swoją wielowiekową tradycję. Myślą przewodnią samorządów lokalnych jest rozwój miast i gmin preferujący ochronę środowiska naturalnego, a więc: rolnictwo, rybactwo słodkowodne, agroturystykę, szeroko pojętą turystykę, a także turystykę wędkarską, sieć handlowo-gastronomiczną, przetwórstwo rolno-spożywcze, rzemiosło (wyrób mebli, tapicerstwo, wyroby wikliniarskie) oraz drobną wytwórczość nieuciążliwa dla środowiska. Spośród wielu większych firm wytwórczych działających na tym terenie, do ważniejszych należą: - w Andrychowie: Wytwórnia Silników Wysokoprężnych “Andora” S.A., Zakłady Przemysłu Bawełnianego “Andropol” S.A., Fabryka Maszyn S.A. (produkcja obrabiarek); - w Wadowicach: Zakłady Przemysłu Cukierniczego “Skawa” S.A., “Maspex”, Fabryka Elementów Hydrauliki S.A., Rejonowe Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska “Wadmlek”, Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego, Fabryka Urządzeń Mechanicznych i Sprężyn “Fuma”; - w Zatorze: Rybacki Zakład Doświadczalny PAN, Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych - oddział w Rudzach, Spółdzielnia Rękodzieła Ludowego 5 “Nadwiślanka”, Zakład Ceramiczny, Przedsiębiorstwo Obrotu i Przerobu Złomu i Metali “Alcoper” - w Trzebieńczycach. Przez obszar arkusza przebiegają równoleżnikowo dwie główne drogi krajowego znaczenia, którym towarzyszą ważne linie kolejowe. Na południu prowadzi droga główna (96) z Bielska przez Kęty - Andrychów - Wadowice - Kalwaria Zebrzydowska do Krakowa. Przez północną krawędź arkusza przebiega drugorzędna droga (950) z Krakowa przez Skawinę - Zator do Oświęcimia. Ponadto znajduje się tu szereg dróg lokalnych. Linie kolejowe, które zostały uruchomione na przełomie XIX i XX wieku w zdecydowany sposób ożywiły gospodarczo ten region. III. Budowa geologiczna Położenie arkusza Wadowice na tle budowy geologicznej regionu bez utworów kenozoicznych (Osika, 1972) przedstawia figura 2. Znajduje się on w obrębie zapadliska przedkarpackiego i Karpat zewnętrznych (fliszowych). Zapadlisko ma charakter niecki,