Partycypacja Wyborcza W Gminach Wiejskich Na Przykładzie Gmin

PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana D áugosza w Cz Ċstochowie Seria: Res Politicae 2012, wydanie specjalne

Anna K àOPOT

Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich na przyk áadzie gmin Irz ądze, Lelów, Niegowa

Jedn ą z podstawowych warto Ğci demokracji jest uczestnictwo wyborcze obywateli. Demokracja nie mo Īe funkcjonowa ü bez zaanga Īowania obywateli. Uczestniczenie w sprawowaniu w áadzy stanowi podstawowy element demokra- tycznego porz ądku. Partycypacja 1 w demokracji ma istotne znaczenie dla realizacji podstawowej warto Ğci, czyli równo Ğci wobec praw i obowi ązków. To w áa- Ğnie czynne i bierne prawo wyborcze, czyli równy udzia á w wyborach, daje re-

1 Partycypacja polityczna – inaczej uczestnictwo polityczne – to „wszelka dobrowolna aktywno Ğü , poprzez któr ą jednostki b ądĨ grupy spo áeczne chc ą wp áywa ü na wybór rz ądz ących i/lub rezultaty dzia áaĔ politycznych” – G. Meyer, Introduction: Two European nations in search of Participatory Democracy , 1991. „[…] Uczestnictwo, zw áaszcza w formie wyborów i referen- dum, daje obywatelom kompetencje wspó ákszta átowania sk áadu personalnego o Ğrodków w áadzy pa Ĕstwowej i samorz ądowej, ujawniania preferencji w zakresie kierunków i celów rozwoju systemu spo áecznego, kontrolowania podmiotów w áadzy itd.” – L. Sobkowiak, has áo: partycypacja polityczna , [w:] Leksykon politologii wraz z aneksem: reforma samorządowa w Polsce, partie, parlament, wybory (1989–2000), red. A. Antoszewski, R. Herbut, Alta 2, Wroc áaw 2000, s. 403–405. P. Kornobis definiuje partycypacj Ċ polityczn ą jako udzia á w polityce. Ogólny poziom partycypacji politycznej w spo áecze Ĕstwie to stopie Ĕ uczestnictwa ludno Ğci w polityce, matematycznie rzecz ujmuj ąc, jest to liczba aktywnych ludzi pomno Īona przez wymiar ich dzia áania – Sáownik politologii , red. B. Walicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 403. „Uczestnictwo polityczne – ca áokszta át form aktywno Ğci indywidualnej i grupo- wej, s áuĪą cych wyra Īaniu interesów, pragnie Ĕ i Īą da Ĕ obywateli oraz zmierzaj ących do wywar- cia wp áywu na podejmowane decyzje polityczne. Podstawowymi formami uczestnictwa politycznego s ą: a) udzia á w wyborach i referendach, b) uczestnictwo w kampaniach wyborczych, c) cz áonkostwo w partiach politycznych, d) indywidualny kontakt z politykami […]. Poziom uczestnictwa politycznego jest na ogó á mierzony frekwencj ą wyborcz ą, maj ą na ni ą wp áyw: a) warunki ekonomiczne, b)normy grupowe i klimat polityczny, c) instytucje polityczne, d) warunki techniczne” – A. Paw áowska, has áo: uczestnictwo polityczne , [w:] Encyklopedia politologii , red. W. Sokó á, M. ĩmigrodzki, t. 1, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 1999, s. 296. 330 Anna K àOPOT prezentacj Ċ, która jest warunkiem koniecznym zapewnienia równego wp áywu politycznego wszystkich grup i warstw spo áecznych. Zwi ązek mi Ċdzy uczestnic- twem wyborczym a stosunkiem do demokracji jest wa Īny równie Ī przez wzgl ąd na prawomocno Ğü i legitymizacj Ċ w áadzy, gdy Ī udzia á w wyborach powinien by ü postrzegany jako funkcja stosunku obywateli do demokracji. Jak twierdzi T. Szawiel, partycypacja wyborcza jest najogólniejszym wska Ĩnikiem stanu spo áe- cze Ĕstwa obywatelskiego i wielko Ğci kapita áu spo áecznego w Polsce po 1989 roku 2. Istotnym czynnikiem partycypacji wyborczej w Polsce jest ranga wyborów. Wy Īsza jest zazwyczaj frekwencja w wyborach postrzeganych jako wa Īne, czyli w wyborach prezydenckich i parlamentarnych, ni Ī w uznawanych za mniej wa Ī- ne, czyli w wyborach samorz ądowych i referendach 3. Spo áecze Ĕstwo polskie pod wzgl Ċdem partycypacji wyborczej podzielone jest na: uczestnicz ących w wyborach, nieuczestnicz ących oraz selektywnie uczestnicz ących. Osoby g áo- suj ące bior ą udzia á we wszystkich g áosowaniach, podczas gdy nieuczestnicz ące nie bior ą udzia áu w Īadnych wyborach, selektywnie uczestnicz ący g áosuj ą w jednym rodzaju wyborów 4. P. D áugosz wyró Īnia dwa poziomy partycypacji: pierwszy odpowiada wyborom prezydenckim (s ą to wybory do rad gmin, burmistrza/wójta/prezydenta miasta) – maj ą zbli Īon ą frekwencj Ċ, drugi poziom odpowiada wyborom parlamentarnym (wybory do rady powiatu, sejmiku wojewódz- kiego) tu frekwencja oscyluje w granicach 50% 5. Absencj Ċ wyborcz ą mo Īna podzieli ü na: absencj Ċ zawinion ą i przymusow ą. Absencja zawiniona wyst Ċpuje wówczas, gdy wyborca Ğwiadomie rezygnuje z udzia áu w g áosowaniu – przyk áadem na to mo Īe by ü brak zainteresowania poli- tyk ą, brak alternatywy wyborczej, niskie poczucie podmiotowo Ğci obywatel- skiej. Z absencj ą przymusow ą mamy do czynienia wtedy, gdy wyborca chce od- da ü g áos, ale z przyczyn od niego niezale Īnych nie bierze udzia áu w g áosowaniu, np.: nieuczestnictwo osób w podesz áym wieku, osób niepe ánosprawnych, miesz- kaj ących daleko od lokali wyborczych 6. Sytuacja ta zapewne wynika z wysokich kosztów transformacji ustrojowej i zwi Ċkszaj ącej si Ċ grupy jednostek z trudem odnajduj ących si Ċ w nowym áadzie oraz z nasilaj ących si Ċ skutków kryzysu gospodarczego.

2 T. Szwiel, Spoáecze Ĕstwo obywatelskie , [w:] Budowanie demokracji , red. M. Grabowska, T. Szawiel, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 155. 3 M. Cze Ğnik, Partycypacja wyborcza w Polsce , Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2007, s. 24–25. 4 M. Cze Ğnik, Partycypacja wyborcza w Polsce 1991–2001 , [w:] System partyjny i zachowania wyborcze , red. R. Markowski, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2002, s. 52. 5 Wybory samorz ądowe w ma áej gminie , red. M. Niezgoda, T. Chrobak, A. Marcinkowski, P. D áugosz, MITEL, Rzeszów 2006, s. 76–77. 6 T. Sasi Ĕska-Klas, O absencji wyborczej w Polsce , [w:] Wybory samorz ądowe w kontek Ğcie me- diów i polityki , red. M. Magoska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiello Ĕskiego, Kraków 2008, s. 42–45. Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 331

W badaniach, jakie przeprowadzi á P. Za áĊ ski w jednej ze wsi województwa mazowieckiego, mieszka Ĕcy so áectwa pytani o uczestnictwo w wyborach odpo- wiadali podobnie: „Na wybory to si Ċ przewa Īnie chodzi”, „Od 18 lat chodz Ċ”7. Frekwencja wyborcza zale Īy równie Ī od wielko Ğci danej zbiorowo Ğci. S. Harkins i B. Latane, twórcy teorii wp áywu spo áecznego ( Theory of Social Im- pact ), twierdzili, Īe frekwencja wyborcza jest efektem poczucia obligacji i odpowiedzialno Ğci za wynik wyborów. Chocia Ī znaczny procent ludzi nie odczu- wa osobistej przyjemno Ğci z aktu g áosowania, bierze jednak udzia á w wyborach z powodu obowi ązku i odpowiedzialno Ğci, które s ą silniejsze, im mniejsza jest liczba osób zaanga Īowanych w dan ą aktywno Ğü . Partycypacja w lokalnych wyborach, tak Īe uczestnictwo w lokalnej polityce, maleje wraz ze wzrostem wielko Ğci spo áeczno Ğci, jest efektem rozproszenia odpowiedzialno Ğci 8. Dokonane zmiany ustrojowe w Polsce po 1989 roku spowodowa áy reakty- wowanie czynnego udzia áu w Īyciu spo áeczno Ğci lokalnych samorz ądu terytorialnego. Proces ten zwi ązany by á z upodmiotowieniem spo áeczno Ğci lokalnych. Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorz ądzie terytorialnym okre Ğla áa poj Ċcie wspólnoty samorz ądowej jako wspólnoty tworzonej z mocy prawa przez mieszka Ĕców gminy. Podobne okre Ğlenia przyj Ċto w ustawach o samorz ądzie powiatowym i wojewódzkim z 1998 roku 9. Przynale Īno Ğü do wspólnoty samorz ądo- wej, jak równie Ī prawo i obowi ązek aktywnego udzia áu w Īyciu publicznym spo áeczno Ğci lokalnej stanowi áy podstaw Ċ ustroju samorz ądowego. Rozwój samorz ądno Ğci umo Īliwi á spo áeczno Ğciom lokalnym udzia á w sprawowaniu w áa- dzy, w zaspokajaniu bie Īą cych potrzeb mieszka Ĕców, a tak Īe w stwarzaniu wa- runków do rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego. Nale Īy wspomnie ü o trzech samorz ądowych ordynacjach wyborczych 10 obowi ązuj ących od 1990 roku. 8 marca 1990 roku sejm uchwali á Ustaw Ċ ordynacja wyborcza do rad gmin 11 , na podstawie której zosta áy przeprowadzone wybory do rad gmin 25 maja 1990 roku i 19 czerwca 1994 roku 12 . W 1998 roku

7 P. Za áĊ ski, Wspólnota wiejska wobec rzeczywisto Ğci spo áeczno-politycznej. Perspektywa antro- pologiczno-psychopolityczna , Muzeum historii Polskiego Ruchu Ludowego, Uniwersytet War- szawski, Warszawa 2010, s. 220. 8 K. Skar ĪyĔska, Cz áowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej , Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005, s. 206–207. 9 J. Pok áadecki, Partycypacja obywatelska jako czynnik i miernik rozwoju samorz ądnoĞci teryto- rialnej , [w:] Samorz ąd lokalny w Polsce , red. S. Micha áowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sk áodowskiej, Lublin 2004, s. 126–127. 10 Szerzej na ten temat pisa á M. B ąkiewicz, System wyborczy do samorz ądu terytorialnego w Pol- sce na tle europejskim , Wydawnictwo Adam Marsza áek, Toru Ĕ 2008. 11 Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku – ordynacja wyborcza do rad gmin. Dz. U. 1990, nr 16, poz. 96. 12 System wyborczy dzieli á gminy na dwie grupy. W gminie (mie Ğcie) do 40 tys. mieszka Ĕców radni byli wybierani w okr Ċgach jednomandatowych, by á to system wi Ċkszo Ğciowy. Za wybra- nego uwa Īano kandydata, który uzyska á najwi Ċcej g áosów. W mie Ğcie powy Īej 40 tys. mieszka Ĕców radni wybierani byli w wielomandatowych okr Ċgach wyborczych, przy zastosowaniu systemu proporcjonalnego. Wyborca g áosowa á na okre Ğlon ą list Ċ kandydatów. 332 Anna K àOPOT w zwi ązku z reform ą samorz ądow ą wybory odbywa áy si Ċ nie tylko na szczeblu gminnym, lecz równie Ī powiatowym i wojewódzkim, w oparciu o now ą ordynacj Ċ wyborcz ą do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw 13 . Zastosowa- na by áa w wyborach: 11 pa Ĩdziernika 1998 roku, 27 pa Ĩdziernika 2002 roku, 12 listopada 2006 roku i 21 listopada 2010 roku 14 . Ustawa ta zosta áa znowelizowana 6 wrze Ğnia 2006 roku. Nowo Ğci ą by áo wprowadzenie instytucji blokowania list kandydatów, gdzie wybory odbywaj ą si Ċ wed áug formu áy proporcjonalnej 15 . Trzeci ą samorz ądow ą ordynacj ą wyborcz ą jest obowi ązuj ąca Ustawa z dnia 20 czerwca 2002 roku o bezpo Ğrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta 16 . Wprowadzi áa ona w samorz ądzie terytorialnym powszechne i bezpo Ğrednie wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, zastosowana zosta áa w wyborach: 27 pa Ĩdziernika 2002 roku, 12 listopada 2006 roku oraz 21 listopada 2010 roku. M. Michalewska-Pawlak pisze: „Intencj ą ustawodawców by áo stwo- rzenie mieszka Ĕcom gmin mo Īliwo Ğci wyboru lokalnych liderów spo Ğród osób im znanych, ciesz ących si Ċ zaufaniem, od których zale Īy jako Ğü podejmowa- nych decyzji w samorz ądzie, aktywnych, posiadaj ących dobr ą koncepcj Ċ rozwoju gminy, niekoniecznie za Ğ uwik áanych w lokalne zale Īno Ğci towarzysko- polityczne. Bezpo Ğredni wybór wójta mia á te Ī umo Īliwi ü áatwiejsz ą identyfika- cj Ċ osoby odpowiedzialnej za funkcjonowanie gminy, bezpo Ğrednio przed mieszka Ĕcami” 17 . Partycypacj Ċ wyborcz ą na szczeblu lokalnym nale Īy rozpatrywa ü jako kontrol Ċ i wp áyw na w áadz Ċ. Pierwsze wybory samorz ądowe odby áy si Ċ w maju 1990 roku. By áy one istotnym dla kraju wydarzeniem spo áeczno-politycznym, chocia Ī frekwencja

13 Ustawa z dnia 16 lipca 1998 roku – ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Dz. U. 1998, nr 95, poz. 602. 14 W gminach licz ących do 20 tys. mieszka Ĕców wybory odbywaj ą si Ċ wed áug formu áy wi Ċkszo- Ğciowej, wprowadzono w miejsce okr Ċgów jednomandatowych okr Ċgi wielomandatowe. W gminach powy Īej 20 tys. mieszka Ĕców w ma áych i Ğrednich okr Ċgach wyborczych zastoso- wano metod Ċ d’Hondta w ramach formu áy proporcjonalnej. Wybory do rad powiatów przepro- wadzane s ą wed áug formu áy proporcjonalnej, w ma áych i Ğrednich okr Ċgach wyborczych z za- stosowaniem klauzuli zaporowej 5% w skali powiatu. G áosuje si Ċ na listy otwarte. Wybory do sejmików województw opieraj ą si Ċ na takim samym systemie wyborczym jak w przypadku rad gmin powy Īej 20 tys. mieszka Ĕców oraz rad powiatów. 6 wrze Ğnia 2006 roku ordynacja zosta áa znowelizowana. Nowo Ğci ą by áo wprowadzenie instytucji blokowania list kandydatów, gdzie wybory odbywaj ą si Ċ wed áug formu áy proporcjonalnej 15 W. Sokó á, Polityka reform wyborczych w Polsce na tle porównawczym , [w:] Wybory i referen- da lokalne. Aspekty prawne i politologiczne , red. M. Stec, K. Ma áysa-Suli Ĕska, Oficyna Wol- ters Kluwer Polska, Warszawa 2010, s. 24–25. 16 Ustawa o bezpo Ğrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta z dnia 20 czerwca 2002 roku. Dz. U. 2002, nr 113, poz. 984. 17 M. Michalewska-Pawlak, Polska wie Ğ jako przestrze Ĕ realizacji idei demokracji partycypacyj- nej – teoria i praktyka , [w:] Dylematy wspó áczesnej demokracji , red. S. Wróbel, Wydawnictwo Adam Marsza áek, Toru Ĕ 20011, s. 248. Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 333 wynios áa 42,13% 18 . A.K. Piasecki pisze: „O niskiej frekwencji zadecydowa áo post Ċpuj ące rozczarowanie rz ądami «Solidarno Ğci», twarda polityka ekonomicz- na rz ądu, ma áo wyrazista kampania wyborcza, niewielkie zrozumienie dla rangi samorz ądowych w áadz, ograniczona liczba kandydatów w okr Ċgach jednomandatowych oraz mniejsza liczba kandydatów partii w porównaniu z liczb ą kandy- datów niezrzeszonych” 19 . Proces zaktywizowania elektoratu wyborczego w wyborach 20 do samorz ądu lokalnego ró Īni si Ċ zasadniczo od aktywno Ğci tego elektoratu w wyborach parlamentarnych i g áowy pa Ĕstwa. Ten fakt t áumaczy si Ċ wi Ċkszym zaanga Īowa- niem elektoratu wyborczego podczas wyborów prezydenckich, parlamentarnych ni Ī samorz ądów lokalnych. Wynika to z wi Ċkszego zainteresowania Ğrodków masowego przekazu wyborami o charakterze ogólnopa Ĕstwowym, w mniejszym stopniu równie Ī kampania wyborcza do samorz ądu terytorialnego jest artyku áo- wana w mediach centralnych. Si áĊ oddzia áywania propagandowego marketingu w mediach lokalnych mo Īna dostrzec jedynie na terenie miejskiej/wielkomiejskiej przestrzeni publicznej. Na terenie gmin wiejskich kampania polityczna przybiera inny charakter ni Ī ma to miejsce w du Īych o Ğrodkach. Wi Ċksze znaczenie nada- je jej prezentacja lokalnych liderów, innymi s áowy – popularno Ğü kandydatów w Ğrodowisku, ich zas áugi w dzia áalno Ğci na rzecz tego Ğrodowiska, postawa spo- áeczna, reprezentowany system warto Ğci ni Ī programy polityczne.

18 B. Nawrot, J. Pok áadecki, Rewolucja samorz ądowa a zmiana lokalnych elit w áadzy , [w:] Elity lokalne w Polsce , red. K. Pa áecki, Zarz ąd G áówny Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych, Warszawa 1992, s. 280–281. 19 A.K. Piasecki, Samorz ąd terytorialny i wspólnoty lokalne , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 169–170. 20 O wyborach samorz ądowych pisali m.in.: A. Alberski, A. Antoszewski, H. Lisicka, D. Skrzy- pi Ĕski, R. Solarz, Wybory do Rad Gmin na Dolnym ĝląsku (1990–1998), Wydawnictwo Prawo Ochrony ĝrodowiska, Wroc áaw 2001; K. Kowalczyk, à. Tomczak, Wybory samorz ądowe w Szcze- cinie w 2006 roku , Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeci Ĕskiego, Szczecin 2008; A.K. Piasecki, Wybory parlamentarne, samorz ądowe, prezydenckie 1989–2002 , T Ċcza, Zielona Góra 2003; J. ĝmigielska, Teatr w áadzy lokalnej , Wydawnictwo Trio, Warszawa 2004; Wáadza i polityka lokalna. Polskie wybory samorz ądowe 2006 , red. A. Wo áek, O Ğrodek My Ğli Politycz- nej w Krakowie, Wy Īsza Szko áa Biznesu w Nowym S ączu, Kraków – Nowy S ącz 2008; S. Wróbel, Lokalne komitety wyborcze miast górno Ğląskich w wyborach samorz ądowych 2006 roku , „Chorzowskie Studia Polityczne”, nr 2, red. S. Wróbel, Wydawnictwo Wy Īszej Szko áy Bankowej w Poznaniu, Chorzów 2009; S. Wróbel, M. Jasikowska, Wyniki wyborów samorz ą- dowych do Sejmiku Województwa ĝląskiego w 2002 roku , „Studia Politicae Universitatis Silen- sis”, t. 1, red. J. Iwanek, M. Stolarczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu ĝląskiego, Katowice 2005; Wybory samorz ądowe w kontek Ğcie mediów i polityki , red. M. Magoska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiello Ĕskiego, Kraków 2008; Wybory samorz ądowe w ma áej gminie , red. M. Niezgoda, T. Chrobak, A. Marcinkowski, P. D áugosz, Wy Īsza Szko áa Spo áeczno-Gospodarcza w Tyczynie, Tyczyn 2006; Wybory samorz ądowe w 2002 roku w Szczecinie , red. K. Kowal- czyk, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeci Ĕskiego, Szczecin 2003; Wybory z Gryfem w tle. Szkice o wyborach w 2006 roku na Pomorzu Zachodnim , red. M. Drzonek, PRINT GROUP Daniel Krzanowski, Szczecin 2007. 334 Anna K àOPOT

Jak pisze M. Obr Ċbska w swojej ksi ąĪ ce: „Na rynku lokalnym mamy do czynienia z du Īą blisko Ğci ą w áadzy, a kontrola i koordynacja dokonuj ą si Ċ g áów- nie poprzez wzajemne dostosowywanie si Ċ ludzi w trakcie nieformalnego ko- munikowania si Ċ. Radni s ą jeszcze stosunkowo anonimowi, ale wójt to przypa- dek odwrotny. Wi Ċkszo Ğü mieszka Ĕców zna gospodarza swojej gminy, postrze- ga go jako bezpo Ğrednio odpowiedzialnego za wszelkie wydarzenia i ogóln ą sy- tuacj Ċ. Tak silna personifikacja dobrze wp áywa na jako Ğü rz ądzenia, a zmusza do ci ągáej komunikacji z wyborcami. Kluczem do reelekcji w wyborach wójtów jest sta áa komunikacja, trwaj ąca przez ca áą kadencj Ċ”21 . Spo áeczno Ğü wiejska, mimo Īe cz Ċsto silnie zró Īnicowana, koncentruje swo- ją uwag Ċ na tych elementach koncepcji programowych, które bezpo Ğrednio dotycz ą jej Ğrodowiska. Znaczenie w kampanii ma postawa kandydatów, czytel- no Ğü ofert kierowanych do elektoratu, a tak Īe stosunki s ąsiedzkie, wi Ċzi rodzin- ne i konflikty lokalne, rzutuj ące na podzia áy pomi Ċdzy zwolenników i przeciw- ników kandydatów. W przypadku gmin wiejskich o niskiej lub wysokiej frekwencji w wyborach do samorz ądu terytorialnego decyduj ą: — stosunek elektoratu do „aktualnych w áadz gminnych”, — problemy spo áeczne i ekonomiczne mieszka Ĕców gminy, np.: dost Ċp do sáuĪby zdrowia, „od stomatologa do rehabilitanta”, budowa boisk, hal spor- towych, obni Īenie bezrobocia, — ró Īnice interesów pomi Ċdzy poszczególnymi wioskami, osadami, wchodz ą- cymi w sk áad gminy, — spory wokó á infrastruktury, np.: budowa dróg, chodników, mostów, budowa sieci kanalizacyjnej, oczyszczalni Ğcieków, itp., — spory wokó á o Ğwiaty, np.: zamykanie szkó á lub przekazanie ich „prowadze- nia” stowarzyszeniom. Niskiej frekwencji nie mo Īna uto Īsamia ü z brakiem akceptacji dla samorz ą- du terytorialnego jako formy sprawowania w áadzy na szczeblu lokalnym, ale jedynie z ni Īsz ą rang ą w Ğwiadomo Ğci obywateli dla wyborów samorz ądowych oraz ze s áabo Ğci ą partii politycznych na scenie lokalnej. B. ĩabka pisze „Pomi- mo kilku wa Īnych i symbolicznych zwyci Ċstw partie polityczne wci ąĪ ust Ċpuj ą miejsca lokalnym komitetom, które chyba na trwa áe zaw áaszczy áy sobie t ą przestrze Ĕ rywalizacji politycznej” 22 . W swoich badaniach nad gminami ma áej i Ğredniej wielko Ğci J. Kurczewski wyró Īnia dwa przeciwstawne modele. Pierwszy to model „partyjny” – lokalna scena polityczna stanowi odwzorowanie krajowej sceny, reprezentowane s ą tylko te partie, które wyst Ċpuj ą na lokalnej scenie politycznej, drugi – „bezpartyj-

21 M. Obr Ċbska, Marketing polityczny w kampanii wyborczej. Studium wyborów samorz ądowych w Bytomiu w 2006 roku , Wydawnictwo Adam Marsza áek, Toru Ĕ 2009, s. 84. 22 B. ĩabka, Polskie partie polityczne w wyborach gminnych, powiatowych i wojewódzkich , [w:] Dylematy wspó áczesnej demokracji , s. 498. Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 335 ny”, w którym Īadna z partii krajowych nie jest reprezentowana, natomiast s ą reprezentowane ró Īne grupy i organizacje lokalne 23 . W latach 1998–2002 wyst Ċpowa áy oba modele, natomiast w latach 2002– 2006 badane gminy zbli Īyáy si Ċ do modelu bezpartyjnego. Kurczewski okre Ğli á to mianem „lokalizacji polityki lokalnej” 24 . Stosunek mieszka Ĕców do samorz ądu terytorialnego kszta átuje si Ċ przede wszystkim na dzia áalno Ğci miejscowych rad. Przedstawiciele polityczni ma áych miast i wsi s ą personifikowani z instytucjami publicznymi, dlatego przy udziale w wyborach wa Īna jest wiedza, „kto b Ċdzie ich reprezentowa á”. Zaufanie jest istotnym czynnikiem kszta átuj ącym wi ĊĨ moraln ą w spo áeczno Ğci lokalnej. Od tego, czy mieszka Ĕcy wierz ą, Īe reprezentuj ący ich ludzie podejmuj ą dla nich korzystne i s áuĪą ce ich interesom decyzje, zale Īy w du Īej mierze sytuacja gminy. W celu g áĊ bszego poznania zjawisk politycznych zachodz ących w odniesieniu do lokalnej partycypacji wyborczej przybli Īono wyniki wyborów do samorz ądów lokalnych z lat 2006 i 2010 w trzech wybranych, s ąsiaduj ących ze sob ą oraz wchodz ących w sk áad województwa Ğląskiego gminach 25 : Irz ądze, Lelów i Niegowa. Gmina Irz ądze jest gmin ą wiejsk ą, nale Īą cą do powiatu zawiercia Ĕskiego. Graniczy z gminami powiatu cz Ċstochowskiego: Lelów, powiatu zawiercia Ĕ- skiego: Szczekociny, Kroczyce, powiatu myszkowskiego: Niegowa. O Ğrodkiem gminy jest wie Ğ Irz ądze. Powierzchnia wynosi 73,55 km 2. Podzielona jest na 11 so áectw: Bodziejowice, Irz ądze, Miko áajewice, Sadowie, Wilgoszcza, Wilków, Witów, Wo Ĩniki, Wygie ázów, Zawada Pilicka, Zawadka. Gmin Ċ zamieszkuje 2846 osób (dane na dzie Ĕ 31.12.2009 roku), Ğrednia g Ċsto Ğü zaludnienia wynosi 39 os./km 2 26 . Gmina Irz ądze po áoĪona jest pomi Ċdzy dwoma obszarami przy- rodniczymi o znaczeniu krajowym: Zespo áem Jurajskich Parków Krajobrazo- wych oraz po áoĪon ą na wschód od gminy dolin ą Pilicy, na terenie gminy znajduje si Ċ rezerwat przyrody „K Ċpina”. W 2009 roku dochody bud Īetu Gminy Irz ą- dze wynios áy 7066,3 (w tys. z á): w tym 1754,8 stanowi áy dochody w áasne, 1928,3 dotacje, 3383,2 subwencje ogólne. Wydatki ogó áem 8501,1 (w tys. z á): w tym 2102,8 wydatki maj ątkowe, 6398,3 wydatki bie Īą ce. Dochody Gminy Irz ądze na 1 mieszka Ĕca wynios áy 2545 z á, natomiast wydatki 3062 z á. ĝrodki

23 J. Kurczewski, Udzia á organizacji pozarz ądowych we w áadzy samorz ądowej , [w:] Samoorgani- zacja spo áecze Ĕstwa polskiego. III sektor i wspólnoty lokalne w jednocz ącej si Ċ Europie , red. P. Gli Ĕski, B. Levenstein, A. Sici Ĕski, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2004, s. 215. 24 J. Kurczewski, Lokalne wzory kultury politycznej. Podsumowanie , [w:] Lokalne wzory kultury politycznej , red. J. Kurczewski, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2007, s. 574. 25 Istniej ą rozbie Īno Ğci w danych dotycz ących powierzchni oraz liczby ludno Ğci w gminach: Irz ą- dze, Lelów, Niegowa, np.: w danych statystycznych Urz Ċdu Statystycznego w Katowicach za 2009 rok, danych z witryn internetowych opisywanych gmin oraz informacji o liczbie ludno Ğci Pa Ĕstwowej Komisji Wyborczej. 26 ħród áo: http://www.irzadze.pl/kategorie/o_urzedzie [stan z 12.07.2011]. 336 Anna K àOPOT pozyskane z bud Īetu Unii Europejskiej wynios áy 8877,16 z á. Dane demograficz- ne przedstawia áy si Ċ nast Ċpuj ąco: liczba ludno Ğci w wieku przedprodukcyjnym 511, produkcyjnym 1635, poprodukcyjnym 632. Urodzenia Īywe 25, zgony 47, przyrost naturalny í22. Na terenie gminy zarejestrowanych by áo 100 podmiotów gospodarczych, liczba pracuj ących wynios áa 145 osób. Zarejestrowanych bezrobotnych by áo 109 osób. W gminie funkcjonuj ą: 2 placówki wychowania przedszkolnego, 2 szko áy podstawowe, 1 gimnazjum, 1 biblioteka. 90,2% mieszka Ĕ- ców gminy korzysta z instalacji wodoci ągowej 27 . Gmina Lelów jest gmin ą wiejsk ą, nale Īą cą do powiatu cz Ċstochowskiego. Graniczy z gminami powiatu cz Ċstochowskiego: Janów, Przyrów, Koniecpol, powiatu myszkowskiego: Niegowa, powiatu zawiercia Ĕskiego: Irz ądze, Szcze- kociny. O Ğrodkiem gminy jest wie Ğ Lelów. Gmina podzielona jest na 17 so- áectw: Bia áa Wielka, Celiny, Drochlin, Gródek, Konstantynów, Lelów, Lgota Báotna, Lgota Gawronna, Me áchów, Nak áo, Paulinów, Podlesie, Skrajniwa, Sta- romie Ğcie, ĝlĊzany, Turzyn, Zbyczyce. Powierzchnia wynosi 120,81 km 2. Gmi- nĊ zamieszkuje 5139 mieszka Ĕców, Ğrednia g Ċsto Ğü zaludnienia wynios áa 41 os./km 2 (dane na dzie Ĕ 31.12.2009 roku). Rozwija si Ċ zabudowa letniskowa i agroturystyka, na terenie gminy znajduje si Ċ 9 pomników przyrody 28 . W 2009 roku dochody bud Īetu Gminy Lelów wynios áy 13454,2 (w tys. z á), w tym: 2880,3 dochody w áasne, 4642,8 dotacje, 5931,1 subwencje ogólne. Wydatki 14427,7 (w tys. z á), w tym: 4821,2 – wydatki maj ątkowe, 9606,4 – wydatki bie- Īą ce. Dochody gminy na 1 mieszka Ĕca wynios áy 2622 z á, natomiast wydatki 2811 z á. Ludno Ğü w wieku przedprodukcyjnym 511 os., produkcyjnym 3113 os., poprodukcyjnym 1083 os. Urodzenia Īywe 59, zgony 100, przyrost naturalny í41. Na terenie gminy zarejestrowanych by áo 246 podmiotów prowadz ących dzia áalno Ğü gospodarcz ą, liczba pracuj ących wynosi áa 411 osób. W urz Ċdzie pracy zarejestrowanych by áo 390 bezrobotnych. W gminie funkcjonuj ą: 5 placówek wychowania przedszkolnego, 6 szkó á podstawowych, 1 gimnazjum, 4 biblioteki. 88,8% ogóáu ludno Ğci korzysta z sieci wodoci ągowej, 18,4% z sieci kanalizacyjnej 29 . Gmina Niegowa jest gmin ą wiejsk ą, nale Īą cą do powiatu myszkowskiego. Graniczy z gminami powiatu cz Ċstochowskiego: Janów, Lelów, powiatu zawiercia Ĕskiego: Irz ądze, Kroczyce, W áodowice, powiatu myszkowskiego: ĩarki. OĞrodkiem gminy jest wie Ğ Niegowa. Gmina podzielona jest na 20 so áectw: An- tolka, Bli Īyce, Bobolice, Brzeziny, D ąbrowno, Gorzków Nowy, Gorzków Stary, Ludwinów, àutowiec, Mirów, Moczyd áo, Mzurów, Niegowa, Niegówka, Ogo- rzelnik, Postaszowice, Sokolniki, Tomiszowice, Trzebiniów, Zagórze. Po- wierzchnia wynosi 87,57 km 2. Gmin Ċ zamieszkuj ą 5183 osoby (dane na dzie Ĕ

27 Statystyczne Vademecum Samorz ądowca 2010 , Urz ąd Statystyczny w Katowicach, Ĩród áo: http://stst.gov.pl/vademecum/vademecum_slaskie/portrety-gmin/powiat_zawiercia Ĕ ski/gmina_irzadze.pdf [stan z 16.11.2011]. 28 ħród áo: http://www.lelow.pl/inf_gminie/lelow.html [stan z 12.07.2011]. 29 Statystyczne Vademecum Samorz ądowca 2010 . Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 337

31.12.2009 roku), Ğrednia g Ċsto Ğü zaludnienia wynosi 64 os./km 2. Pomimo Īe gmina ma charakter rolniczy, to na jej terenie rozwija si Ċ przemys á obuwniczy i drzewny. Bardzo du Īe znaczenie ma turystyka, poniewa Ī gmina po áoĪona jest na terenie Zespo áu Jurajskich Parków Krajobrazowych, w áą czonych w sk áad Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd”. Na terenie gminy znajduj ą si Ċ ruiny Ğredniowiecznych zamków obronnych – w Mirowie i Bobolicach 30 . W 2009 roku dochody bud Īetu Gminy Niegowa wynosi áy 16156,7 (w tys. z á) w tym: 3067,8 dochody w áasne, 4421,2 dotacje, 8667,7 subwencje ogólne. Wydatki wynios áy 17882,6 (w tys. z á) – w tym: 4279,1 wydatki maj ątkowe, 13603,5 wydatki bie Īą ce. Dochód Gminy Niegowa na 1 mieszka Ĕca wynosi á 2849 z á, natomiast wydatki 3153 z á. ĝrodki pozyskane z bud Īetu Unii Europejskiej to 557 655,95 z á. Demografia w Gminie Niegowa przedstawia si Ċ nast Ċpuj ąco: ludno Ğü w wieku przedprodukcyjnym to 1196 os., w wieku produkcyjnym 3505 os., w wieku poprodukcyjnym 944 os., urodzenia Īywe 71, zgony 79, przyrost naturalny í8. Na terenie gminy zarejestrowanych by áo 375 podmiotów gospodarki, liczba pracu- jących – 288 os. W Urz Ċdzie Pracy zarejestrowanych by áo 333 bezrobotnych. Z instalacji wodoci ągowej korzysta áo 91,6% mieszka Ĕców, z sieci kanalizacyjnej 15,15% mieszka Ĕców. W gminie funkcjonuje 10 placówek wychowania przedszkolnego, 11 szkó á podstawowych, 2 gimnazja, 2 biblioteki 31 . Wa Īnymi instytucjami publicznymi dla mieszka Ĕców wy Īej opisanych gmin są: Gminny O Ğrodek Zdrowia, Gminny O Ğrodek Pomocy Spo áecznej, Gminny OĞrodek Kultury, Ochotnicze Stra Īe Po Īarne, Agencja Restrukturyzacji i Mo- dernizacji Rolnictwa, Urz ąd Gminy, Starostwo Powiatowe. Elementem wspólnym i áą cz ącym opisywane gminy jest ich charakter rolniczy. Gospodarka rolna jest podstawowym Ĩród áem utrzymania mieszka Ĕców. Obszary rolne stanowi ą: w Gminie Irz ądze 55,2%, w Gminie Lelów 65% i w Gminie Niegowa 78%. Nale Īy wnioskowa ü, Īe podobne postawy i przeko- nania mieszka Ĕców wymienionych gmin b Ċdą wp áywa ü na aktywno Ğü wyborcz ą, poniewa Ī w Polsce, jak i w wi Ċkszo Ğci pa Ĕstw demokracji, partycypacja wyborcza zwi ązana jest ze struktur ą spo áeczn ą i statusem socjoekonomicznym. Najwi Ċkszym zainteresowaniem w wyborach samorz ądowych cieszy si Ċ wybór przedstawiciela lokalnej w áadzy wykonawczej, w przypadku opisywanych gmin – wójta. Osoby kandyduj ące z list komitetów lokalnych w ma áych gminach maj ą wi Ċksze szanse na odniesienie sukcesu wyborczego, poniewa Ī kampania nie wymaga zbyt du Īego nak áadu finansowego, a wybór dokonuje si Ċ poprzez osobist ą znajomo Ğü kandydata. Za áoĪenie to ma odzwierciedlenie w wyborach z 12 listopada 2006 roku we wszystkich trzech wy Īej wymienionych gminach. I tak w gminie Irz ądze wójtem zosta á Jan Molenda (uzyska á 938

30 ħród áo: http://www.niegowa.pl/index1.php?go=polozenie [stan z 12.07.2011]; M. Kotarski, Vademecum krajoznawcze ziemi myszkowskiej , Oddzia á Regionalny PTTK w Cz Ċstochowie i MSM w Myszkowie, Myszków 2007, s. 15, 40. 31 Statystyczne Vademecum Samorz ądowca 2010. 338 Anna K àOPOT gáosów za, co stanowi 53,97% g áosów), kandydat KWW RAZEM DO GMINY, jego kontrkandydat Adam Witas z KWW „Z nami w przysz áoĞü ” otrzyma á 800 gáosów, co stanowi 46,03% g áosów. W gminie Lelów wójtem zosta á Jerzy Szy- dáowski (w II turze, z poparciem na poziomie 52%) kandydat KWW „Gospo- darny Lelów”; w pierwszej turze jego rywale otrzymali: Lekston Jerzy z KWW „Gospodarni” 529 g áosów, tj. 22,50%, Stacherczak Józef z KWW Józefa Sta- cherczaka 323 g áosy, tj. 13,74%, Wójcik Marian z KWW WSPÓLNA GMINA LELÓW 419 g áosów, tj. 17,82%. W Gminie Niegowa równie Ī kandydat bezpartyjny Krzysztof Motyl (w II turze otrzyma á 1622 g áosów, tj. 58,70%) z KWW Komitetu Rozwoju Gminy, zosta á wójtem. Wszyscy kandydaci na stanowisko wójta z trzech wymienionych gmin nie nale Īeli do partii politycznych.

Tabela 1. Wyniki wyborów wójta z 12 listopada 2006 roku

Uzyskany % g áosów Wyniki II tury wybo- Gmina Kandydat/komitet wyborczy poparcia w I turze rów z 26.11.2006 r. Molenda Jan Irz ądze 53,97% — KWW RAZEM DO GMINY Lekston Jerzy 22,50% 47,69% KWW „Gospodarni” Lelów Szyd áowski Jerzy 45,94% 52,31% KWW „Gospodarny Lelów” Caco Ĕ Miros áaw 24,92% 41,30% KWW ODNOWA Niegowa Motyl Krzysztof 28,99% 58,70% KWW Komitetu Rozwoju Gminy

ħród áo: opracowanie w áasne na podstawie danych http://wybory2006.pkw.gov.pl [stan z 11.06.2011].

Podobny wynik wyborów z dnia 21 listopada 2010 roku zaobserwowa ü mo Īna w gminach Irz ądze i Niegowa. Ponownie na urz ąd wójta zostali wybrani Jan Molenda z KWW RAZEM DO GMINY (1248 g áosów za) i Krzysztof Motyl (2162 g áosy za) z KWW MA àA OJCZYZNA – GMINA NIEGOWA. W przypadku Gminy Irz ądze Jan Molenda by á jedynym kandydatem. Tak mówi á o wygranej: „To mi áe, Īe mieszka Ĕcy maj ą do mnie zaufanie. Nie chc Ċ by ü nieskromny, ale liczba oddanych g áosów i frekwencja to efekt 4 lat ci ĊĪ kiej pracy i kierowania si Ċ zasad ą, Īe wszyscy s ą równi. W ci ągu ostatnich 4 lat zre- alizowa áem kilka wa Īnych dla rozwoju miasta inwestycji, postawi áem na budo- wĊ dróg i przebudowa áem centrum Irz ądz. W tej kadencji chcia ábym kontynu- owa ü budow Ċ dróg, ale Īeby mieszka Ĕcy nie chodzili w ciemno Ğciach, b ĊdĊ stara á si Ċ tak Īe zainstalowa ü o Ğwietlenie uliczne i wybudowa ü Orlika” 32 . Kontr-

32 M. Polak-Pa áĊ ga, J. Banach, W siedmiu gminach bez zmian , „Kurier Zawiercia Ĕski” z 26.11.2010, Ĩród áo: http://kurierzawiercianski.pl/articles/992 [stan z 16.11.2011]. Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 339 kandydaci w Gminie Niegowa otrzymali: Caco Ĕ Miros áaw z KWW „ODNO- WA” 661 g áosów za, tj. 18,85%; Klimek Miros áaw z KWW „PRZYSZ àOĝû ” 523 g áosy za, tj. 14,92%; Milewski Józef z KWW MA àA OJCZYZNA – GMI- NA NIEGOWA 160 g áosów za, tj. 4,56%. Wyj ątek stanowi wybór Jacka Lupy z KW Polskiego Stronnictwa Ludowego w Gminie Lelów, w drugiej turze wyborów z poparciem na poziomie 53% – otrzyma á 1093 g áosy za. Co by áo przyczyn ą wygranej? Czy stosunek wyborców do aktualnych wówczas w áadz gminnych, czy program polityczny kandydata (za áą cznik nr 1, ulotka wyborcza), a mo Īe skuteczna kampania wyborcza? Pyta- nie nadal pozostaje otwarte. Pozostali kandydaci uzyskali: Michalski Marian z KWW „LELÓW 2014” 141 g áosów, tj. 5,34%; Po Ğpiech Boles áaw z KWW „PO ĝPIECH” 575 g áosów, tj. 21,79%; Stacherczak Józef z KWW Józefa Stacherczaka 264 g áosy, tj. 10,00%. W Gminie Lelów mo Īna zaobserwowa ü wzrost aktywno Ğci cz áonków Pol- skiego Stronnictwa Ludowego. I tak w 2006 roku do Rady Gminy kandydowa áy 3 osoby – 2 znalaz áy si Ċ w sk áadzie Rady Gminy, natomiast w 2010 roku spo- Ğród 13 kandydatów 8 zosta áo radnymi, wójtem tak Īe zosta á cz áonek PSL. PSL to jedyna partia w Polsce o charakterze klasowym, cz áonkowie wywo- dz ą si Ċ ze Ğrodowisk wiejskich, tam te Ī posiada ona najwi Ċkszy elektorat, co wi- doczne jest w wynikach wyborów samorz ądowych. Ta partia polityczna skupia ok. 140 tys. cz áonków, a jej struktury dzia áaj ą we wszystkich województwach oraz w oko áo 90% gmin wiejskich, równie Ī w Ğrodowiskach miejskich 33 . Polskie Stronnictwo Ludowe, oprócz wielu istotnych za áoĪeĔ, m.in.: wizji spo áecze Ĕstwa, kszta átu prawno-politycznego pa Ĕstwa, gospodarki, stosunków mi Ċdzynarodowych, w swoim programie najwi Ċcej miejsca po Ğwi Ċca rolnictwu 34 . E. Grzeszczak, przewodnicz ący Krajowego Sztabu Wyborczego PSL, tak podsumowa á35 II tur Ċ wyborów samorz ądowych 2010: „[…] Wyniki potwierdza- ją, Īe PSL znajduje si Ċ w ekstraklasie politycznej […] Nasi kandydaci s ą po- strzegani jako gospodarni ludzie, których cechuje rozwaga w polityce […]. Co- raz wi Ċkszym poparciem PSL cieszy si Ċ w du Īych miastach […]. II tura potwierdzi áa, Īe PSL posiada najwi Ċcej spo Ğród wszystkich ugrupowa Ĕ wójtów, zaj Ċli Ğmy pierwsze miejsce w kategorii wójtów wybranych w g áosowaniu 21 listopada, a wybranych, przypomn Ċ, z Komitetu Wyborczego Polskiego Stronnic-

33 à. Tomczak, Polskie Stronnictwo Ludowe – trwa áy element polskiego parlamentu? , [w:] Partie i ugrupowania parlamentarne III RP , red. K. Kowalczyk, J. Sielski, Dom Wydawniczy DUET, Toru Ĕ 2006, s. 154–155; A. Wójcik, Partie ludowe w III RP , [w:] Partie i system partyjny III RP , s. 245–246. 34 Szczegó áowo na ten temat pisze J. Jachymek, Wspó áczesna my Ğl polityczna ruchu ludowego , [w:] My Ğl polityczna w Polsce po 1989 roku. Wybrane nurty ideowe , red. E. Maj, A. Wójcik, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sk áodowskiej, Lublin 2008, s. 161–181. 35 ħród áo: http://www.psl.org.pl/nowosci/polityczne/psl_podsumowalo_druga_ture_wyborów_sa morzadowych [stan z 04.12.2011]. 340 Anna K àOPOT twa Ludowego by áo 186 wójtów, w II turze równie Ī uzyskali Ğmy najwi Ċcej spo- Ğród wszystkich ugrupowa Ĕ politycznych w kraju, bo a Ī 44 wójtów. Je Īeli uwzgl Ċdnimy równie Ī wójtów zwi ązanych z Polskim Stronnictwem Ludowym, a tak Īe wybieranych z innych komitetów, to áą cznie PSL posiada 428 wójtów. Warto zauwa Īyü, Īe wielu naszych wójtów uzyska áo poparcie spo áeczne rz Ċdu 70, 80 a nawet 90%. Druga tura potwierdzi áa, Īe PSL posiada najwi Ċcej, spo Ğród wszystkich ugrupowa Ĕ, burmistrzów. Zaj Ċli Ğmy pierwsze miejsce po I turze wy- borów bezpo Ğrednich, najwi Ċcej spo Ğród ugrupowa Ĕ politycznych by áo burmi- strzów wybranych z Komitetu Wyborczego PSL, bo 36, po II turze dodatko- wo14 burmistrzów. àą cznie ze zwi ązanymi z nami wybranych z innych komite- tów mamy 110. Burmistrzowie PSL wybrani z innych komitetów w I turze – by- áo ich 47, a w II turze 13. […] PSL posiada najwi Ċcej radnych ze wszystkich ugrupowa Ĕ, tu jeste Ğmy zupe ánie bezkonkurencyjni. Ogólnie posiadamy 5473 radnych w gminach, przypomn Ċ, 4373 radnych, w powiatach 999 radnych i radnych wojewódzkich 93 oraz 8 radnych miast na prawach powiatu. […] PSL wspó árz ądzi w sejmikach wojewódzkich w ca áym kraju. […] Platforma Obywa- telska i Polskie Stronnictwo Ludowe zawar áy koalicj Ċ o wspó ápracy koalicyjnej w sejmikach województw, obie partie wspó ápracuj ą tak Īe w powiatach” 36 .

Tabela 2. Wyniki wyborów wójta z 21 listopada 2010 roku

Uzyskany % g áosów Wyniki II tury wybo- Gmina Kandydat/komitet wyborczy poparcia w I turze rów z 05.12.2010 r. z 21.11.2010 r. Molenda Jan Irz ądze 90,5% — KWW RAZEM DO GMINY

Lupa Jacek 29,03% 53,19% KW Polskie Stronnictwo Ludowe

Lelów Szyd áowski Jerzy KWW GOSPODARNA GMINA 33,84% 46,81% LELÓW

Motyl Krzysztof Niegowa KWW MA àA OJCZYZNA – 61,67% — GMINA NIEGOWA

ħród áo: opracowanie w áasne na podstawie danych http://wybory2010.pkw.gov.pl [stan z 11.06.2011].

Nale Īy wnioskowa ü, Īe kandydaci z list komitetów lokalnych maj ą wi Ċksze szanse elekcji. Na szczeblu lokalnym nie ma znaczenia si áa instytucjonalna partii

36 ħród áo: http://www.psltv.pl/? plik=1668&so=1 [stan z 04.12.2011]. Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 341 politycznych ani ich mo Īliwo Ğci w przeprowadzaniu profesjonalnej kampanii wyborczej. Kandydaci na wójtów uczestniczyli w spotkaniach przedwyborczych, co – oprócz ulotek, plakatów – przyczyni áo si Ċ do zwyci Ċstwa. Takie spotkania to okazja do poznania kandydata osobi Ğcie, wyborca czuje si Ċ zobligowany, by wys áucha ü osoby, która przysz áa z nim porozmawia ü, by zapozna ü si Ċ jej pro- blemami. Stosowali równie Ī metod Ċ „od drzwi do drzwi”, polegaj ącą na odwie- dzaniu przez kandydata przysz áych wyborców w ich mieszkaniach, pozwalaj ąca na przeprowadzeniu bezpo Ğredniej rozmowy, ws áuchaniu si Ċ w lokalne problemy. Du Īym zainteresowaniem ciesz ą si Ċ wybory do rad gmin. Proces g áosowania na swoich reprezentantów nale Īy rozpatrywa ü przez pryzmat dobrej znajomo Ğci kandydatów, ich predyspozycji, kompetencji, jak równie Ī reprezentowanych przez nich warunków bytowych w miejscu zamieszkania. Te elementy sprawia- ją, Īe ch Ċtniej przyst Ċpujemy do wyborów. „W ma áych miejscowo Ğciach partie nie s ą samodzielne programowo, dlatego áatwiej uzale Īniaj ą si Ċ od swoich in- stancji wy Īszych ni Ī od wyborców. Korzystniej jest, gdy w takich przypadkach gáosuje si Ċ na konkretnych ludzi, a nie na partie” 37 . W polskiej rzeczywisto Ğci warunki dla programowej dzia áalno Ğci partyjnej powstaj ą w Ğrednich miastach (ok. 100 tys. mieszka Ĕców), gdy Ī ma áe Ğrodowiska lokalne nie s ą w stanie za- proponowa ü rozwi ąza Ĕ personalnych i organizacyjnych. Zatem na opisywanym terenie kandydaci do rad gmin, podobnie jak kandydaci na wójtów, wywodzili si Ċ w wi Ċkszo Ğci z komitetów lokalnych. Na przyk áad spo Ğród 45 kandydatów do rady gminy w Irz ądzach w wyborach z 2006 roku tylko 10 kandydatów wywodzi áo si Ċ z komitetów partyjnych. W gminie Lelów na 55 kandydatów przynale Īno Ğci ą partyjn ą legitymowa áo si Ċ tylko 9, za Ğ w gminie Niegowa jedynie 15 spo Ğród 65 zarejestrowanych kandydatów. Obserwowany wzrost roli lokalnych ruchów spo áecznych podwa Īaj ących pozycj Ċ partii nasuwa wniosek, Īe szyld partyjny stanowi ü mo Īe przeszkod Ċ, poniewa Ī bardziej od szyldu i has áa na bill- boardzie liczy si Ċ postawa i status kandydata w Īyciu codziennym. Nale Īy jednak podkre Ğli ü, Īe partie polityczne w samorz ądach stanowi ą gwarant porz ądku, gdy Ī dyscyplina partyjna zwi Ċksza przewidywalno Ğü zachowa Ĕ wybranych radnych. Wielu naukowców stara áo si Ċ odpowiedzie ü na pytanie, kim s ą bezpartyjni radni? J. Kurczewski stworzy á klasyfikacj Ċ w oparciu o polskie do Ğwiadczenia i wyró Īni á: 1. pojedynczych kandydatów niezale Īnych, 2. koalicje kandydatów indywidualnych, powsta áe w celu wspólnego udzia áu w wyborach, których poza tym nie áą czy Īaden program ani wspó ápraca, 3. lokalne stowarzyszenia, których celem jest udziaá we w áadzy lokalnej,

37 M. Kulesza, Wybory wi Ċkszo Ğciowe , „Wspólnota” 2000, nr 41, s. 10. 342 Anna K àOPOT

4. lokalne stowarzyszenia, które swój udzia á we w áadzy samorz ądowej traktuj ą jako dodatkowy cel 38 . P. Swianiewicz uzupe áni á klasyfikacj Ċ o dwa dodatkowe typy: 1. ugrupowania „kryptoniezale Īne” – kandydaci partyjni staraj ą si Ċ przedstawi ü w wyborach jako niezale Īni lub jako ugrupowanie lokalne, 2. ugrupowania „wodzowskie” – stworzone wokó á popularnego burmistrza/prezydenta miasta/wójta, zawieraj ące w oficjalnej nazwie nazwisko swego lidera, stanowi ące baz Ċ polityczn ą wójta/burmistrza w radzie gminy 39 .

Tabela 3. Kandydaci do rad gmin w 2006 roku

Gmina Nazwy komitetów wyborczych Liczba kandydatów KW Liga Polskich Rodzin 8 KW Platforma Obywatelska RP 1 KW Samoobrona Rzeczypospolitej Polskiej 1 KWW Porozumienie Samorz ądowe Jeste Ğmy Razem 1 Irz ądze KWW RAZEM DO GMINY 14 KWW UCZCIWA GMINA 2 KWW Wspólne Dobro dla Irz ądz 3 KWW Z nami w przysz áoĞü 15 Razem: 45 osób KW Liga Polskich Rodzin 3 KW Polskiego Stronnictwa Ludowego 3 KW Samoobrona Rzeczypospolitej Polskiej 3 KWW „Bogus áaw Szwaja” 1 KWW Ewa Tr Ċda 1 Lelów KWW „Gospodarni” 8 KWW „Gospodarny Lelów” 15 KWW Józefa Stacherczaka 9 KWW WSPÓLNA GMINA LELÓW 12 Razem: 55 osób KW Liga Polskich Rodzin 1 KW Platforma Obywatelska RP 12 KW Polskiego Stronnictwa Ludowego 2 KWW Komitet Rozwoju Gminy 10 KWW Mieszka Ĕców wsi Sokolniki 1 Niegowa KWW „ODNOWA” 13 KWW „POKOLENIA” GMINY NIEGOWA W XXI wiek 13 KWW Samorz ądowe Porozumienie Prawicy 10 Koalicyjny Komitet Wyborczy SLD +SDPL +PD +UP + Lewica i Demokraci 4 Razem: 66 osób

ħród áo: opracowanie w áasne na podstawie danych http://wybory2006.pkw.gov.pl.

38 J. Kurczewski, Lokalne wzory kultury politycznej. Podsumowanie , s. 574. 39 P. Swianiewicz, Bezpartyjni radni w samorz ądach gminnych , „Samorz ąd Terytorialny” 2010, nr 11, s. 26–32. Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 343

Tabela 4. Sk áad rad gmin w 2006 roku

Gmina Sk áad rady gminy Nazwa komitetu wyborczego Koper Stanis áaw, Sygiet Robert, Wolski Pawe á KWW RAZEM DO GMINY Juszczyk Ma ágorzata, Napora Wojciech KWW Wspólne Dobro dla Irz ądz Irz ądze Bromka Wies áaw, Jura Adam, Karo Ĕ Józef, Ko- tela Marek, Koz áowski Wies áaw, Molenda Ste- KWW Z nami w przysz áoĞü fan, Pietralik Franciszek, Rodacki Tomasz, Szuba Miros áaw, Walczak Bo Īena Grewenda Jacek, Sygit Stanis áaw KWW „Gospodarni” Jaworski W áadys áaw, K Ċpska Ola, Klimas Ka- zimiera, Mucha Wojciech, Pilis Bogdan, Rad- KWW „Gospodarny Lelów” kowski Henryk, Radosz Marian, Kamizela Mi- ros áaw Lelów Józef Stacherczak KWW Józefa Stacherczaka KW Polskiego Stronnictwa Ludowe- Pytlarz Marian, W áodarski Hieronim go KWW WSPÓLNA GMINA Dziura Marianna, G Ċsikowski Krzysztof LELÓW Motyl Krzysztof, Morel Stanis áaw KWW Komitet Rozwoju Gminy Dzier Īa Mariusz, Kawecki Adam, Skowron Ma- KWW „ODNOWA” rian, Sokó á Artur Golibroda Andrzej, Gromada Józef, Halabowski Niegowa KWW „POKOLENIA” GMINY Ryszard, Kasznia Zofia, Klimek Miros áaw, Ku- NIEGOWA W XXI wiek rek Roman, Milewski Józef KWW Samorz ądowe Porozumienie Kalarus Józef, Mizga áa Stanis áaw Prawicy

ħród áo: opracowanie w áasne na podstawie danych http://wybory2006.pkw.gov.pl.

Tabela 5. Kandydaci do rad gmin w 2010 roku

Liczba Gmina Nazwy komitetów wyborczych kandydatów KW Platforma Obywatelska RP 2 KW Polskiego Stronnictwa Ludowego 2 KWW Blisko Ludzi 7 Irz ądze KWW RAZEM DO GMINY 13 KWW Wybierzmy Przysz áoĞü – Wspólna Sprawa 2 KWW Wybory 2010 4 Razem: 30 osób KW Polskiego Stronnictwa Ludowego 13 KWW GOSPODARNA GMINA LELÓW 15 Lelów KWW Józefa Stacherczaka 10 KWW Lelów 2014 8 KWW „Madej” 1 344 Anna K àOPOT

Tabela 5. Kandydaci do rad gmin w 2010 roku (cd.)

Liczba Gmina Nazwy komitetów wyborczych kandydatów KWW NIEZALE ĩNI LELÓW 4 KWW „PO ĝPIECH” 12 Lelów KWW ZYMEK 2 Razem: 65 osób KW Platforma Obywatelska RP 9 KW Polska Partia Pracy – Sierpie Ĕ 80 1 KW Polskiego Stronnictwa Ludowego 1 KWW GOSPODARNO ĝû – POROZUMIENIE LEWICY 4 KWW MA àA OJCZYZNA – GMINA NIEGOWA 15 KWW MIESZKA ēCÓW WSI SOKOLNIKI 1 Niegowa KWW NASZA GMINA NIEGOWA 9 KWW NOWA GMINA NIEGOWA 1 KWW „ODNOWA” 12 KWW PIOTRA WO àKA 1 KWW PRZYSZ àOĝû 10 KWW „RODZINA WSPÓLNE DOBRO” 1 Razem: 65 osób

ħród áo: opracowanie w áasne na podstawie danych http://wybory2010.pkw.gov.pl.

Tabela 6. Sk áad rad gmin w 2010 roku

Gmina Sk áad rady gminy Nazwa komitetu wyborczego Ledwoch Wojciech, Walczak Bo Īena, Wolski KWW Blisko Ludzi Pawe á Gral Dorota KW Platforma Obywatelska RP Gali Ĕski Jan, I áczyk Iwona, Jura Adam, Karo Ĕ Irz ądze Józef, Koper Stanis áaw, Koz áowski Damian, KWW RAZEM DO GMINY Molenda Stefan, Radecki Tomasz, Sygiet Robert KWW Wybierzmy Przysz áoĞü - àysek Krzysztof Wspólna Sprawa Wojciechowski Karol KWW Wybory 2010 KWW GOSPODARNA GMINA GĊsikowski Krzysztof, Jaworski W áadys áaw LELÓW Jamrozik Szymon KWW Józefa Stacherczaka Grabowska Jolanta KWW „LELÓW 2014”

Lelów Nowak Marian KWW NIEZALE ĩNI LELÓW Brodek Renata, Draga Ĕski Andrzej, Kaczy Ĕ- ski Zbigniew, Ozga Tadeusz, Palka Jerzy, Py- KW Polskiego Stronnictwa Ludowego tlarz Marian, Sieradzka Beata, Szczerba Euze- biusz Mi áek Teresa, W áodarski Stefan KWW „PO ĝPIECH” Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 345

Tabela 6. Sk áad rad gmin w 2010 roku (cd.)

Gmina Sk áad rady gminy Nazwa komitetu wyborczego KWW GOSPODARNO ĝû – Pi áka Maciej POROZUMIENIE LEWICY Golibroda Andrzej, Halabowski Ryszard, KWW MA àA OJCZYZNA – GMINA Kasznia Zofia, Kawecki Adam, Morel Stani- NIEGOWA sáaw, Skowron Marian KWW MIESZKA ēCÓW WSI Madej Wies áaw SOKOLNIKI Niegowa Kurek Roman, Malig áówka Andrzej KWW NASZA GMINA NIEGOWA Kasznia Wojciech KWW NOWA GMINA NIEGOWA Dzier Īa Mariusz, Sokó á Artur KWW „ODNOWA” Beza Jan KW Polskie Stronnictwo Ludowe KWW „RODZINA WSPÓLNE Szewczyk Urszula DOBRO”

ħród áo: opracowanie w áasne na podstawie danych http://wybory2010.pkw.gov.pl.

Wymieniane lokalne komitety wyborcze i stowarzyszenia, powsta áe w celu udzia áu w konkretnych wyborach do rad gminnych, funkcjonuj ą tylko w skali konkretnej gminy. Organizacje te nie maj ą rozbudowanego programu, jak rów- nie Ī nie zak áadaj ą trwalszej wspó ápracy cz áonków. Trafno Ğü tej tezy wynika mi Ċdzy innymi z faktu, Īe praktycznie sk áad rad gmin wymienia si Ċ nawet w 100%, czego przyk áadem jest gmina Irz ądze. Ani jeden radny wybrany w 2006 roku nie wszed á ponownie do rady gminy w wyborach z 2010 roku. W gminie Lelów zaufaniem na drug ą kadencj Ċ zosta áo obdarzonych 3 radnych. W Gminie Niegowa na 15 radnych a Ī 9 ponownie zasiad áo w radzie gminy. Mo- Īe to Ğwiadczy ü o du Īym zaanga Īowaniu kandydatów gminy Niegowa w Īycie lokalne, oraz o ogromnym zaufaniu, jakim darz ą ich lokalni wyborcy. Mniejszym zainteresowaniem ciesz ą si Ċ wybory do rad powiatów, a tak Īe do sejmiku wojewódzkiego. G áówn ą przyczyn ą jest nieznajomo Ğü tych urz Ċdów, jak i osób ubiegaj ących si Ċ o nie. Kandydaci na radnych powiatowych czy radnych sejmiku wojewódzkiego s ą mniej znani, pochodz ą g áównie spoza so áectw. Wybory te s ą upartyjnione, nie licz ą si Ċ konkretni kandydaci tylko ugrupowania polityczne. Wyborcy przewa Īnie g áosuj ą na listy partyjne i stawiaj ą „krzy Īyk” przy pierwszym nazwisku na li Ğcie. Znajomo Ğü tych kandydatów mo Īna ju Ī po- równywa ü z kandydatami na pos áów, senatorów.

346 Anna K àOPOT

Tabela 7. Frekwencja wyborcza w wyborach samorz ądowych w 2006 roku

Wybory do Liczba Wybory do Wybory do Gmina Wybory wójta sejmiku woje- uprawnionych rady gminy rady powiatu wództwa Irz ądze 2364 I tura 74,41% 74,27% 74,41% 74,41% I tura 58,11% Lelów 4194 58,11% 58,08% 58,08% II tura 47,40% I tura 73,47% Niegowa 4569 73,45% 73,39% 73,39% II tura 61,44%

ħród áo: opracowanie w áasne na podstawie danych http://wybory2006.pkw.gov.pl.

Tabela 8. Frekwencja wyborcza w wyborach samorz ądowych w 2010 roku

Wybory do Liczba Wybory do Wybory do Gmina Wybory wójta sejmiku woje- uprawnionych rady gminy rady powiatu wództwa Irz ądze 2333 60,22% 63,07% 60,22% 60,22% I tura 64,56% Lelów 4193 49,74% 64,56% 64,56% II tura 49,74% Niegowa 4610 77,55% 77,46% 77,51% 77,46%

ħród áo: opracowanie w áasne na podstawie danych http://wybory2010.pkw.gov.pl.

Wybory samorz ądowe na poziomie regionalnym s ą zdominowane przez partie polityczne, gdzie celem jest g áównie zdobycie przewagi w radach powiatów czy w sejmikach wojewódzkich, by móc realizowa ü koncepcje rozwoju regionu dla dobra obywateli. Sukces wyborczy wi ąĪ e si Ċ równie Ī z mo Īliwo Ğci ą obsa- dzenia wielu stanowisk w administracji samorz ądowej.

Podsumowanie

Udzia á obywateli w wyborach wszystkich szczebli jest wyrazem zaanga Īo- wania w Īycie publiczne i polityczne. Nale Īy doda ü, Īe frekwencja wyborcza w gminie Niegowa w roku 2010 wynosi áa 77% uprawnionych do g áosowania, co da áo drugie miejsce w województwie Ğląskim. ĝwiadczy to o du Īym udziale spo- áecznym i politycznym mieszka Ĕców 40 . Wybory samorz ądowe s ą wi Ċc najwa Ī- niejsze dla Īycia samorz ądu terytorialnego, decyduj ą o najistotniejszych spra- wach ludzi. Od przedstawicieli w áadz samorz ądowych ich kompetencji, zaanga- Īowania i uczciwo Ğci zale Īy jako Ğü Īycia na szczeblu lokalnym.

40 W ma áych gminach by áo lepiej , „Dziennik Zachodni” z 23.11.2010, s. 6. Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 347

Popularno Ğü bezpartyjnych dzia áaczy samorz ądowych jest skutkiem transformacji ustrojowej w Polsce. Tworzenie i przynale Īno Ğü do wyborczych komi- tetów lokalnych by áa bezpieczniejsza ni Ī zaanga Īowanie w Īycie partyjne. Kan- dydaci wybrani z list komitetów lokalnych dominuj ą w polityce samorz ądowej, poniewa Ī kandydaci bezpartyjni postrzegaj ą siebie jako lokalnych dzia áaczy i nie maj ą ambicji politycznych na szczeblach wy Īszych, a nawet krajowych.

Za áą cznik 1

Ulotka wyborcza 2010 Jacka Lupy. 348 Anna K àOPOT

Za áą cznik 2

Materia áy wyborcze 2010 Krzysztofa Motyla. Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich… 349

Streszczenie

Partycypacja wyborcza w gminach wiejskich na przyk áadzie gmin Irz ądze, Lelów i Niegowa Partycypacja w demokracji ma istotne znaczenie dla realizacji podstawowej warto Ğci, czyli równo Ğci. Równy udzia á w wyborach daje reprezentacj Ċ, która jest warunkiem koniecznym zapewnienia równego wp áywu politycznego wszystkich grup spo áecznych. Zmiany ustrojowe w Polsce, które nast ąpi áy po 1989 roku na szczeblu lokalnym, upodmioto- wi áy spo áeczno Ğci lokalne, reaktywuj ąc samorz ąd terytorialny. Rozwój samorz ądno Ğci umo Īliwi á spo áeczno Ğciom lokalnym udzia á w sprawowaniu w áadzy. W celu g áĊ bszego poznania zjawisk politycznych zachodz ących w odniesieniu do lokalnej partycypacji wyborczej przybli Īono wyniki wyborów do samorz ądów lokalnych z lat 2006 i 2010 w trzech wybranych gminach województwa Ğląskiego: Irz ądze, Lelów i Niegowa, które s ąsiaduj ą ze sob ą. Z przeprowadzonych bada Ĕ wynika, Īe najwi Ċkszym zainteresowaniem w wyborach samorz ądowych cieszy si Ċ wybór na przedstawiciela w áadzy wykonawczej lokalnej, czyli w przypadku opisywanych gmin – na wójta. Wi Ċksze szanse na odniesienie sukcesu wyborczego w ma áych gminach maj ą osoby kandyduj ące z list komitetów lokalnych, poniewa Ī ich kampania nie wymaga zbyt du Īego nak áadu finansowego, a wybór dokonuje si Ċ poprzez osobist ą znajomo Ğü kandydata. Za áoĪenie to ma odzwierciedlenie w wyborach z dnia12 listopada 2006 roku we wszystkich trzech wy Īej wymienionych gminach. I tak w gminie Irz ądze wójtem zosta á Jan Molenda (w I turze z 53% poparcia), kandydat Komitetu Wyborczego Wyborców RAZEM DO GMINY. W gminie Lelów wójtem zosta á Jerzy Szyd áowski (w II turze z 52% poparcia), kandydat Komitetu Wy- borczego Wyborców „Gospodarny Lelów”. Równie Ī kandydat bezpartyjny, Krzysztof Motyl z Komitetu Wyborczego Wyborców Komitetu Rozwoju Gminy (w II turze z 58% poparcia), zosta á wójtem w gminie Niegowa. Podobny wynik wyborów z dnia 21 listopada 2010 roku zanotowano w gminach Irz ądze i Niegowa. Ponownie na urz ąd wójta zostali wybrani Jan Molenda z KWW RAZEM DO GMINY i Krzysztof Motyl z KWW MA àA OJCZYZNA – GMINA NIEGOWA. Wyj ątek stanowi wybór Jacka Lupy z KW Polskiego Stronnictwa Ludowego w drugiej turze wyborów z 53% poparcia. Na szczeblu lokalnym nie ma znaczenia si áa instytucjonalna partii politycznych ani ich mo Īliwo Ğci w przeprowadzaniu profesjonalnej kampanii wyborczej. Du Īym zainteresowaniem ciesz ą si Ċ wybory do rad gminnych. Proces g áosowania na swoich reprezentantów nale Īy rozpatrywa ü przez pryzmat dobrej znajomo Ğci kandydatów, ich predyspozycji, kompetencji, jak równie Ī reprezentowanych przez nich warunków bytowych w miejscu zamieszkania. Zatem na opisywanym terenie kandydaci do rad gminnych, podobnie jak kandydaci na wójtów, wywodzili si Ċ w wi Ċkszo Ğci z komitetów lokalnych. Na przyk áad spo Ğród 45 kandyda- tów do rady gminy w Irz ądzach w wyborach z 2006 roku tylko 10 kandydatów wywodzi áo si Ċ z komitetów partyjnych. W gminie Lelów na 55 kandydatów przynaleĪno Ğci ą partyjn ą legitymowa áo si Ċ jedynie 9, za Ğ w gminie Niegowa tylko 15 spo Ğród 65 zarejestrowanych kandydatów. Mniejszym zainteresowaniem ciesz ą si Ċ wybory do rad powiatowych oraz do sejmiku woje- wódzkiego. G áówn ą przyczyn ą jest nieznajomo Ğü tych urz Ċdów, jak i osób ubiegaj ących si Ċ o nie. Kandydaci na radnych powiatowych czy radnych samorz ądu wojewódzkiego s ą mniej znani, pochodz ą g áównie spoza so áectw. Znajomo Ğü tych kandydatów mo Īna ju Ī porównywa ü z kandydatami na pos áów czy senatorów. Od wprowadzenia Ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym zwi Ċkszy áo si Ċ zainteresowanie spo áeczno Ğci lokalnych wyborami municypalnymi. Wybory te sta áy si Ċ najwa Īniejsze dla Īycia samorz ądu terytorialnego. 350 Anna K àOPOT

Summary

Electoral participation in rural communities on the example of Irz ądze, Lelow and Niegowa Participation in democracy is essential for the realization of underlying value, which is equali- ty. Equal participation in the elections gives the representation, which is a necessary condition to ensure equal political influence for all social groups. Political changes in Poland, which occurred after 1989 at a local level, empowered local communities by the reactivation of the local governments. The development of self-government allowed local communities to participate in the exercise of power. For a deeper understanding of political phenomena occurring in relation to the local participation in elections the results of the local government elections in 2006 and 2010 are presented from three selected municipalities in Silesia: Irz ądze, Lelow and Niegowa which are adjacent to each other. The study shows that the greatest interest in local elections receives the election of a repre- sentative of the local executive authority, or in the case of described communes – the village mayor (Polish wójt). Greater chance of electoral success in small municipalities belongs to candidates from electoral lists of local committees, as their campaign does not require too much finan- cial effort, and the election is based on personal knowledge of the candidate. This assumption is reflected in the elections of 12 November 2006 in all three above-mentioned municipalities. And so, in the municipality of Irz ądze John Molenda was voted the mayor (in the first round with 53% votes) as a candidate of the Election Committee of Voters – Together for the Community. Jerzy Szydlowski (52% votes) was voted the mayor in the municipality of Lelów as the candidate of the Election Committee of Voters – Notable Lelów. Also, non-party candidate in the municipality of Niegowa Christopher Motyl (58% votes) was voted the mayor as a candidate of the Election Committee of Voters -Development Committee of the Commune. A similar outcome of the elections in 21 November 2010 was in the municipalities and Niegowa Irz ądze. Again, John Molenda a candidate of the Election Committee of Voters – To- gether for the Community and Krzysztof Motyl a candidate of the Election Committee of Voters – Small Motherland – Niegowa. The exception is the election of Jacek Lupa from the Election Committee Polish Peasant Party with 53% votes as the mayor of Lelów. At the local level the in- stitutional strength of political parties or their professional capabilities in carrying out the election campaign are not important. Elections to municipal councils are also very popular. The process of voting for their repre- sentatives needs to be seen through the prism of good knowledge of the candidates, their skills, competencies as well as their representation of the living conditions at home. Thus, the candidates from described area for municipal councils, just as candidates for mayors, came mostly from the local committees. For example, out of 45 candidates for Town Council in Irz ądze in the 2006 elections, only 10 candidates came from party committees. In the municipality of Lelow only 9 candidates of the total 55 candidates belonged to political parties, and in the community of Niegowa only 15 of the 65 registered candidates. Less interest is the county council elections and the provincial council. Ignorance is the main reason for these offices as well as people who stand in elections for them. Candidates for county councilors and provincial government councilors are less known they come mainly from outside the villages. Knowledge of these candidates can now compare with the candidates for deputies and senators. Since the introduction of the Act of 8 March 1990 the interest in municipal elections of local communities has increased. These elections have become the most important for the life of local government.