jaarverslag 2017 Inhoud

Voorwoord

1 Educatie en publieksbegeleiding 6

2 Collectie en onderzoek 18 Aanwinsten 30

3 Presentaties 42

4 Relatiebeheer en filantropie 58

5 Huisstichtingen 72

6 Marketing en communicatie 76

7 Conservatoren en uitgeverij 84

8 Bedrijfsvoering 88

9 Financieel verslag 94

10 Raad van Toezicht 106

11 English Foreword 110 Facts & Figures 112

Bijlagen

A Educatieve activiteiten en evenementen B Aanwinsten en uitgaande bruiklenen C Bibliotheek D Presentaties E Publicaties F Externe activiteiten en nevenfuncties ­afdelingshoofden en wetenschappelijke staf G Personeel en organisatie kinderen toegejuicht bij de opening van zijn Voorwoord expositie met de regenbogen. Op een schrale winterdag in de daglichtzalen staande voor Rothko de wolken hun magisch werk laten Kan het museum bestaan zonder de stad? doen. De nacht trotseren op een surrealisti­ Zeker niet! En kan de stad zonder het sche opening die elk carnaval naar de kroon museum? Dat kan evenmin. Maar waarom stak. En al die andere momenten, gewoon nu die existentiële vraag? Omdat het er op op een dinsdagochtend, met je vader op dit moment even op aan komt, denk ik. zaal, met je dochter of je kleinzoon. Taal en rekenen leren nadat je met de Museumbus Bijna 170 jaar lang hebben generaties van school bent gehaald en bij een schilderij Rotterdammers en mensen van tot ver vertelt wat je denkt dat je ziet. Een museum daarbuiten het museum intensief bezocht, leeft niet zonder stad, zonder land. En een genoten, gedragen. Er is een prachtig stad leeft niet zonder zo’n museum waar je museum gebouwd en een wereldberoemde mooie momenten beleeft. kunstcollectie gevormd. Bovendien zijn museum en stad met elkaar vergroeid En toch kwam die existentiële vraag het geraakt. Met de tijd meegegaan. De oorlog afgelopen jaar in ons op toen de stoppen meegemaakt. Grote stappen vooruit gezet in doorsloegen, toen het elektrische circuit de wederopbouw en vrolijke jaren beleefd oververhit raakte, de beveiliging uitviel, toen in de periode Pop. Bodon bouwde toen zijn de brandweer eiste dat er eindelijk iets aan monumentale gebouw voor die maakbare, werd gedaan, toen bleek dat dan eerst het nieuwe tijd. De surrealisten veroverden alom aanwezige asbest verwijderd moest Rotterdam in de seventies. Nieuwe generaties worden. Terwijl het nieuwe depot uit de Rotterdammers stroomden nieuwsgierig door klei komt, een unicum in de wereld, en de zalen, het museum verzamelde stedelijk, het museum een topjaar draait met mooie nationaal en internationaal en kocht graffiti exposities en veel bezoek, ook in het buiten­ van Basquiat en Rammellzee, Kiefer en land, zakt het museumgebouw vanwege Clemente. De internationale kunst liet zich achterstallig onderhoud door zijn hoeven. zien aan die stad vol werkzame en betrokken En dus staan we voor weer een nieuwe mensen, bouwend aan een nieuwe toekomst. opgave. Een investering waarmee alle mooie momenten uit het verleden ook voor onze Mooie momenten waren dat. In de rij staan volgende generaties weggelegd zullen zijn. voor Dalí en zo alle journaals halen. Erbij zijn toen Joseph Beuys twee dagen aan de tand Graag dank ik alle mensen van en rondom het werd gevoeld in de Bodonzalen. De teckel­ museum voor hun dappere werk en hun grote race van David Hockney bijwonen. De mode­ uithoudingsvermogen in 2017. En wij danken u show van Margiela. Dat ene moment begin allemaal op onze beurt voor de steun die het jaren negentig op de overladen binnenplaats museum in deze transitieperiode ondervindt. toen je de performance van Matthew Barney Geloof me, het is maar een groeistuip. Wij zag. De vette lucht van honderden kilo’s zien vol optimisme de toekomst met zijn pindakaas door het museum volgen naar het nieuwe mooie momenten tegemoet. kunstwerk van Wim T. Schippers. Het geluk Tentoonstelling Academy of Tal R, foto Aad Hoogendoorn van Ugo Rondinone voelen, door honderden Sjarel Ex, Directeur 4 5 maatschappelijke en culturele organi­­saties Educatie en binnen en buiten Rotterdam. De kosten van het educatieve aanbod bij collectie en publieks­ tentoon­stellingen bedragen in 2017 circa 357.000 euro, waarvan 40% wordt gefinan­ begeleiding cierd uit bezoekersinkomsten en opbrengsten uit educatieve activiteiten en 60% extern Hoofd: Catrien Schreuder bij particulieren, sponsors en fondsen wordt geworven. De financiering van het • 54.000 kinderen en jongeren en nog eens educatieve programma is zeer succesvol en 17.000 studenten bezoeken het museum het museum doet geen structureel beroep op onderwijsmiddelen van de overheid. • 37.883 scholieren brengen in groeps­ verband een bezoek aan het museum, De afdeling bestaat in 2017 uit acht een stijging van bijna 32% medewerkers in vaste dienst (5 fte), vier tijdelijke projectmedewerkers en twee • 33.762 mensen nemen deel aan het freelance projectmedewerkers. Gedurende programma van educatieve activiteiten het jaar wordt de afdeling versterkt door en rondleidingen zeven stagiaires. Onder de afdeling vallen daarnaast 27 freelance rondleiders en • 76% van de educatieve activiteiten in museumdocenten waarvan vier als vak­ het museum wordt mogelijk gemaakt leerkracht op twee basisscholen lesgeven, door opbrengsten uit eigen activiteiten 22 vrijwilligers van de informatiebalie in en dankzij giften van fondsen, het entreegebied en negen vrijwilligers particulieren en bedrijven voor het project Onvergetelijk Boijmans. In 2017 stelt het museum een tweede • Het museum wint de RAAK Stimulerings- Boijmans kinderbestuur aan bestaande prijs voor het aanbod voor blinden en uit negen kinderen uit Rotterdam. slechtzienden

Educatie en publieksbegeleiding verzorgt Onderwijs alle informatie voor het publiek, ter ver­­die­- p­ing en inspiratie tijdens het museumbezoek Het aantal leerlingen dat als onderdeel van of online. Dat gebeurt voor uiteenlopende het lesprogramma het museum bezoekt stijgt groepen, leeftijden en niveaus en in tal fors in 2017, van 28.712 in 2016 naar 37.883. van verschillende vormen: rondleidingen, Ruim 17.000 volwassenen bezoeken het tekstborden, publieksbrochures, symposia, museum in groepsverband. Een groep van video, websites, concerten, competities, 27 freelance rondleiders/museumdocenten workshops, multimediatours en familie­ voert voor deze uiteenlopende groepen de dagen. Het doel is een publieksvriendelijk lesprogramma’s van het museum uit. Dit museum, door toegan­kelijke tentoon­ jaar zijn er drie verschillende docenten­- stellingen en collectieopstellingen te dagen: een over de tentoonstelling Gek van maken. De afdeling initieert intensieve surrealisme, een middag voor het onderwijs samenwerking met het onderwijs en met samen georganiseerd met Het Nieuwe 6 7 Instituut en de Kunsthal met verschillende klassen tenminste drie keer per schooljaar deelsessies en een bijeenkomst voor het museum en minstens één keer per burgerschapsdocenten in het mbo. jaar wordt werk van de leerlingen in de Kunst Studio tentoongesteld. Dankzij dit traject raken leerlingen zeer vertrouwd Primair onderwijs met kunst en museum. Jaarlijks bereiken de in totaal vier cultuurcoaches ruim 250 Opnieuw stijgt het aandeel leerlingen uit leerlingen. Het cultuurcoachproject is het primair onderwijs, naar 12.780. Populair mogelijk gemaakt door subsidie van de zijn de lesprogramma’s bij de vernieuwde gemeente Rotterdam. opstelling van de collectie en de lessen uit het Boijmans Taal- en rekenprogramma, Wetenschappelijk onderzoek ‘Meetkunst’ dit schooljaar deels aangeboden in het Voortvloeiend uit het Boijmans Taal- en Cultuurtraject van het Kenniscentrum reken­programma (september 2013 t/m Cultuureducatie Rotterdam. Er kwamen 798 augustus 2016) is vanuit de Universiteit basisschoolleerlingen voor een programma Utrecht het NRO-gefinancierd inter­disciplinair bij de tentoonstelling Gek van surrealisme. onderzoek ‘Meetkunst’ gestart, naar de effecten van kunsteducatie en creativiteits­ Boijmans Museumbus bevordering op de rekenvaardigheden van Dankzij de Stichting Groenendijk-Clemens, leerlingen. Het museum heeft actief bij­ Stichting Boschhuysen en enkele particuliere gedragen aan het ontwerpen van een Leerlingen van de Mariaschool volgen een cultuurcoach-museumles in de klas, foto Fred Ernst donateurs kan er dit jaar weer gratis bus­ nascholings­training voor leerkrachten vervoer worden aangeboden aan basis­ in het primair onderwijs en een bijbehorende scholen in Rotterdam en omgeving. De lessen­serie. In 2017 heeft het museum Boijmans Museumbus vervoert in totaal deze training, samen met partners van ongeveer 9.000 leerlingen, waarvan circa de hogeschool Rotterdam en de iPabo 53% uit de stad Rotterdam en circa 47% uit Amsterdam, aan zeven scholen in Rotterdam de directe omgeving. Allemaal bezoeken ze en drie elders in het land gegeven. De het museum met een lesprogramma en uitkomsten van het onderzoek worden in onder begeleiding van een museumdocent. 2018 gepresenteerd. Zonder gratis vervoer zouden veel van deze scholen het museum niet snel bezoeken. Voortgezet onderwijs en mbo Cultuurcoaches Voor het negende opeenvolgende jaar In het voortgezet onderwijs is een stijging te werkt het museum intensief samen met zien in het aantal leerlingen dat het museum twee scholen: de Mariaschool in Spangen bezoekt: in totaal 21.085, ruim 7.000 meer en Openbare Montessori Basisschool dan in 2016. Deels maakt deze stijging deel De Clipper in Feyenoord. Op deze scholen uit van een grotere tendens in Rotterdam: werkt een cultuurcoach: een kunstvak­ het aantal scholen dat de cultuurkaart docent die namens het museum lesgeeft. afneemt stijgt in 2017 aanzienlijk. Culturele Wekelijks verzorgen zij kunstlessen met instellingen – waaronder het museum – en de museumcollectie als uitgangspunt in scholen zetten met het Rotterdamse ckv- (bijna) alle groepen, bezoeken met alle model samen de schouders onder de Leerlingen van groep 8 onderzoeken het perspectief tijdens de museumles ‘Ruimte vangen’, foto Fred Ernst 8 9 verbetering van de invulling van het vak ckv. legt. Ongeveer 225 studenten van onder Ook populaire tentoonstellingen zorgen andere de Willem de Kooning academie voor een toename van het aantal leerlingen: nemen deel aan een van de meet&greets bij Gek van surrealisme en Change the en expertmeetings die het museum samen System volgen respectievelijk 2.587 en met de opleidingen voor hen organiseert. 678 leerlingen lesprogramma’s, terwijl Pabo-studenten hebben de gelegenheid Academy of Tal R veel zelfstandig bezoek kennis te maken met de mogelijkheden van teweegbrengt.­ het museum voor het primair onderwijs. Het museum ontvangt in het kader van een van Bijzondere aandacht gaat dit jaar uit naar de onderwijsprogramma’s ruim 2.500 hbo- het mbo. Met de SKVR voert het museum en wo-studenten. In totaal bezoeken ruim enkele pilotrondleidingen uit waarin kunst 17.000 studenten in 2017 het museum. aan de hand van Visual Thinking Strategies wordt besproken. Voortbouwend op de ervaringen van deze pilot ontwikkelt het Activiteiten museum een mbo-museumles ‘Van kijken naar zien’ gericht op kritisch kijken en Het activiteitenprogramma is er voor een denken. Deze nieuwe les wordt door circa breed publiek, van expert tot algemeen vierhonderd mbo-studenten gevolgd. Ook geïnteresseerde, van peuter tot volwassene. ontstaat een nieuwe samenwerking met Terugkerende activiteiten zijn onder meer Mbo-studenten nemen deel aan de interactieve museumles ‘Van kijken naar zien’, foto Fred Ernst uitgeverij Codename Future, waarmee wordt Pak een stoeltje met, Boijmans Backstage, beoogd een ‘Van kijken naar zien’-lesmodule Mindful in Boijmans, peuterrondleidingen, te ontwikkelen als onderdeel van hun jaarlijks twee familiedagen, maandelijkse burgerschapsmethode. Het project ‘Van Boijmans Club-workshops en regelmatig kijken naar zien’ wordt gehonoreerd met theaterrondleidingen. Iedere tijdelijke een subsidie van Fonds 21, en het museum tentoonstelling heeft zijn eigen activiteiten­ sluit aan bij een professionele leergemeen­ programma op maat. Vooral het programma schap die zich buigt over cultuuronderwijs rond Change the System wordt goed bezocht in het mbo. Het aantal mbo-studenten stijgt door een relatief jong publiek: samen met in 2017 naar 2.915. ontwerpers uit de tentoonstelling en diverse experts en onderzoekers is er een intensief inhoudelijk randprogramma met lezingen, Hbo en wo discussies, rondetafelgesprekken en work­ shops. Dit jaar nemen 33.762 mensen deel Met diverse hbo- en wo-opleidingen maakt aan een van de educatieve activiteiten, het museum gezamenlijk programma. Ruim evenementen of rondleidingen. 800 studenten Geneeskunde en Klinische Technologie van het Erasmus MC in Rotter- Rondleidingen dam volgen de les ‘De kunst van het kijken’ In 2017 bezoeken 17.491 volwassenen in het museum, als onderdeel van het vak het museum in groepsverband onder ‘klinisch redeneren’. 120 studenten van de begeleiding van een museumrondleider. Technische Universiteit Delft nemen deel Succesvol was de tentoonstelling Gek van aan een ‘designhackaton’, waarin het museum surrealisme: zo’n 6.500 mensen volgden Een workshop etsen in de Kunst Studio, foto Fred Ernst aan studenten een museaal probleem voor­ een rondleiding door de tentoonstelling. 10 11 De groep van 27 freelance rondleiders wordt schenkers. In oktober wordt, mede dankzij door de afdeling en door de conservatoren een bijdrage van PwC, het tweede Boijmans geïnformeerd over tentoongestelde kunst­ kinderbestuur geïnstalleerd. werken, actueel wetenschappelijk­ onderzoek en achter­gronden bij tentoonstellingen. Dans, literatuur en muziek Samenwerking met andere disciplines leidt Kinderen en gezinnen tot bijzondere kruisbestuiving en een ander In 2017 bezoeken 20.431 kinderen en vaak jonger publiek voor het museum. jonger dan 19 jaar het museum in de vrije In mei sluit het meerjarige EU-gefinancierd tijd, meestal in gezinsverband. Daarvan project Dancing Museums af met een inter­ schrijven ongeveer 1.200 kinderen en hun nationale expertmeeting en performances ouders zich in voor speciaal familieaanbod in het museum. De samenwerking met in het activiteitenprogramma. Er zijn twee choreograaf Connor Schumacher wordt familiedagen, regelmatig familierond­ gecontinueerd. In de tentoonstelling Change leidingen en speciale peuter- en kleuter­ the System participeert hij met de installatie rondleidingen, en Boijmans Club work­ Transitioning Values en ‘movement classes’ shops op vaste dagen in de maand. Bij voor het museumpubliek. Classic Young De collectie als tijdmachine wordt een Masters, de organisatie die jong klassieke- ‘tijdreisgids’ gemaakt, een speurtocht langs muziek­talent een podium wil bieden, kunstwerken uit verschillende tijdvakken. organiseert een jubileum in samenwerking Deze wordt ook aangeboden als activiteit met het museum. Geïnspireerd op de Het Boijmans kinderbestuur: v.l.n.r. Mette, Rosalie, Wessel, Hannah, Fabian, Helena, Issa en Louk; Mirthe ontbreekt. Foto Aad voor het Jeugdvakantiepaspoort, waaraan museum­collectie stellen de musici een Hoogendoorn ruim duizend Rotterdamse kinderen met repertoire samen dat ze in het auditorium hun ouders deelnemen. ten gehore brengen. Tijdens Gek van surrealisme verzorgt het museum een Boijmans kinderbestuur uitverkochte literaire avond, waarin bekende Het kinderbestuur vergadert eens per schrijvers vertellen hoe het surrealisme maand en ontmoet daarbij de medewerkers hen inspireert. van het museum, die aan de kinderen een bijzonder probleem voor­leggen. De voor­ Samenwerking in de stad zitter van het kinderbestuur geeft een speech Museum Boijmans Van Beuningen tijdens het officiële moment op de dag dat organiseert tijdens de Museumnacht010 de eerste paal van Depot Boijmans Van activiteiten in het kader van Gek van Beuningen de grond in gaat. Ook verzorgt surrealisme, bezocht door 6.450 mensen. het kinderbestuur een gids met tips bij de Voor het vierde jaar organiseert het museum tentoonstelling Gek van surrealisme en in het eerste weekend van oktober samen geven de leden rondleidingen tijdens de met vijf andere kunstinstellingen het museumnacht en op enkele andere Rotterdams Tekenfestival. In de kerstperiode momenten. In juni 2017 presenteren zij nodigt het museum in het kader van Change een eerste jaarrapport aan het management- the System verscheidene maatschappelijke team van het museum. Het eerste Boijmans organisaties, waaronder de Pauluskerk kinderbestuur is mogelijk gemaakt dankzij en Wereldvrouwen, uit om samen een een bijdrage van Ars Donandi, Stichting programma te ontwikkelen rondom de Schouwenburgh en enkele particuliere kerstboom op het binnenplein. Het doel is Deelnemers van de workshop ‘Transitioning Values’ van choreograaf Connor Schumacher als onderdeel van de tentoonstelling Change the System, foto Aad Hoogendoorn 12 13 om in de programmering van het museum Publieksbegeleiding ruimte te creëren voor de tradities, culturen en verhalen van Rotterdammers en hun Tentoonstellingen diverse achtergronden. Voor moeilijk te Voor iedere tentoonstelling en bij de bereiken groepen beoogt het museum met nieuwe collectiepresentatie is publieks­ gerichte programmering de drempel doel- begeleiding op maat ontwikkeld. Zaalteksten gericht weg te nemen. De intentie is om het en bij­schriften reiken bezoekers kennis aan project jaarlijks in de kersttijd te herhalen en over specifieke werken, video en multimedia­ zo langdurige relaties op te bouwen. tours bieden verdieping of context. Bij enkele tentoonstellingen en projecten laat het Inclusiviteit museum een publieks­onderzoek uitvoeren. Met een innovatief plan voor het rondleiden Verschillende tentoonstellingen in 2017 van mensen met een visuele beperking, vragen bijzondere educatieve aandacht. Met getiteld ‘Oren en ogen tekort’, wint het de presentatie Alles aan kant experimenteert museum op 11 september de RAAK het museum – vooruitlopend op het nieuwe Stimuleringsprijs. Het plan maakt deel uit depot – met ‘het verhaal achter de schermen’. van een bredere ambitie om de toegankelijk­ Hiertoe wordt in een wandtekening uitgelegd heid voor mensen met een beperking te wat er in de werkruimte gebeurt, wie er aan verbeteren. In dat kader participeert het het werk zijn en hoe het herijkingsproces museum ook in het project Museum van verloopt. Bij Virtuositeit en verbeeldings­ Een pilotgroep voor de rondleiding ‘Ongezien Boijmans’, foto Fred Ernst gebaren, dat beoogt de toegankelijkheid kracht: Rembrandt – Etsen uit eigen collectie voor dove mensen te verbeteren. Op 20 maakt kunstenaar Tomas Schats een serie november tekent het museum tevens voor illustraties over het etsproces die als onder- de samenwerking met Stichting Zonnebloem, deel van de publieksbegeleiding is op­ge­ dat het museum zal helpen toegankelijker nomen. Veel aandacht gaat uit naar een te worden voor mensen met mobiliteits­ gelaagde publieksbegeleiding in de tentoon­ problemen. Voor mensen met dementie stelling Gek van surrealisme. Naast een en hun mantelzorgers biedt het museum zaalbrochure produceert het museum een sinds 2015 instaprondleidingen en rond­ geïllustreerde tijdlijn, een ‘audio-experience’ leidingen op verzoek. In 2017 nemen ruim ingesproken door Loes Luca, een surrealis­ tweehonderd mensen hieraan deel. Met de tisch spel dat op diverse plekken in de Museumplusbus, die senioren van en naar tentoonstelling én online gespeeld kan het verzorgingshuis vervoert met steun van worden, een introductiefilm en vier verzame­ de BankGiro Loterij, ontvangt het museum laarsfilms. In de tentoon­stelling Change in 2017 1.002 bezoekers. the System zijn de intro­ductietekst en thematische teksten vervangen door een Zie voor een volledig overzicht van de activiteiten bijlage A. introductievideo en drie animatiesover de thema’s van de tentoonstelling. Veel aandacht gaat uit naar het activeren van de bezoeker: een wassalon, een licht­ scenografie, ontwerpers die aan het werk zijn in de tentoonstelling, een zeepkist waar­ Deelnemers van de workshop van Bruno Ferro Xavier da Silva maken raamtekeningen tijdens het Rotterdams Tekenfestival, op mensen ideeën kunnen verkondigen en foto Fred Ernst ‘Change Challenges’ via sociale media. 14 15 Digitaal Academy of Tal R, waarin de (fictieve) Samenwerkingen • Het Nieuwe Instituut In 2017 investeert de afdeling Educatie kunstenaar inzage biedt in de opdrachten • Kunstuitleen Rotterdam en publieksbegeleiding in digitale publieks­ die hij zichzelf geeft. Aan de video’s is De educatieve programma’s en initiatieven • Showroom MAMA begeleiding, onder meer door de nieuwe lesmateriaal verbonden. Samen zijn deze komen inhoudelijk tot stand in samenwerking • TENT functie van medewerker digitale museum­ video’s meer dan 54.000 keer bekeken, met verschillende partners: • Witte de With Center for Contemporary Art educatie te creëren. De medewerker voert los van views op andere kanalen en • Villa Zebra deelprojecten uit bij tentoonstellingen, sociale media. Onderwijs • Jeugdcultuurfonds maar initieert ook eigen projecten. • Mariaschool, Rotterdam • Codarts Rotterdam Bij De collectie als tijdmachine ontwikkelt De website Collectie Boijmans Online • Openbare Montessori basisschool • Dansateliers het museum een nieuwe audiotour waarin is in 2017 verrijkt met nieuwe artikelen De Clipper, Rotterdam • Landelijke Organisatie Kant Kunst het publiek al lopend langs kunstwerken en meer kunstwerken. De site werd meer • SBO De Piloot • Stichting ARTmatch deelgenoot wordt van een gesprek dan 1 miljoen keer bezocht in 2017. • Wolfert Dalton • Wereldvrouwen tussen gastconservator Carel Blotkamp Naar aanleiding van de tentoonstelling • Universiteit Utrecht / Freudental Instituut • Pauluskerk en conservator oude kunst Friso Lammertse. Virtuositeit en verbeeldingskracht: • Erasmus MC, opleiding Geneeskunde • Platform Scenography Om aan te sluiten bij het concept van Rembrandt – Etsen uit eigen collectie • TU Delft • Museumvereniging deze tentoonstelling, die is ingedeeld in is een bestandscatalogus toegevoegd, • Hogeschool Rotterdam, opleiding pabo • Mikxs afwisselende tijdblokken, is gekozen die ook in de publieksbegeleiding van de • iPabo, Amsterdam • Wattelt voor een ‘audio experience’, waarin tentoonstelling is opgenomen. Verder • Willem de Kooning Academie ondersteunende muziek de bezoeker het stelden 453 bezoekers, ruim honderd • Kenniscentrum Cultuureducatie Publieksbegeleiding gevoel geeft als een tijdreiziger door de meer dan in 2016, via de website vragen Rotterdam • Scottish National Gallery of Modern Art, eeuwen en decennia te springen. De over collectiestukken, die door de afdeling • Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam Edinburgh tour is positief ontvangen en zo’n twee­ Educatie en publieksbegeleiding zijn • Kunsthal • Hamburger Kunsthalle duizend keer verhuurd sinds de lancering. beantwoord. • Het Nieuwe Instituut • ARTtube (Stichting ARTmatch) Later in het jaar is hieraan een tour voor • Scapino ballet kinderen toegevoegd. Voorbereidingen depot • Rotterdams Philharmonisch Orkest Dit jaar starten de voorbereidingen voor de • Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum Met het online spel dat voor de tentoon­ publieksbegeleiding en wayfinding in Depot • Uitgeverij Kluitman stelling Gek van surrealisme is ontwikkeld, Boijmans Van Beuningen. Uitgangspunt is • EUR Wetenschapsknooppunt is in de tentoonstelling door ongeveer 11,9% dat het depot nadrukkelijk geen museum is, • Uitgever Codename Future van de bezoekers gespeeld, veelal in maar een plek waar gewerkt wordt met de • ARTtube (Stichting ARTmatch) de leeftijd van 25-40. Na afloop van de kunstwerken. Uitdaging is om de bezoekers • CJP tentoonstelling krijgt dit spel een vaste te helpen hun weg te vinden door de over­ • Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie plek op Collectie Boijmans Online, waar weldigende hoeveelheid objecten en en Amateurkunst het 28.400 keer is gespeeld. Het spel inzicht te geven in wat het werken met en • Albeda College behaalt brons in de European Design verzamelen van kunst inhoudt. Om te • Zadkine Awards. Op ARTtube, het online video­- komen tot vernieuwende vormen van kanaal van Nederlandse en Belgische publieks­begeleiding organiseert de afdeling musea, plaatst het museum 36 video’s, interdisciplinaire innovatiesessies, waarbij Activiteitenprogramma waaronder inhoudelijke tentoonstellings­ alle afdelingen betrokken zijn en ook diverse • Theater Rotterdam video’s, de vlogs van de ‘kantcorrespondent’ externe experts worden betrokken. • SKVR muziek Lotte Bloem bij Alles aan kant, en de serie • North Sea Jazz Around Town Changemakers bij Change the System. • Laurensberaad Voor het onderwijs produceert het museum • Stichting Museumplusbus een serie video’s bij de tentoonstelling • Classic Young Masters 16 17 van Museum Boijmans Van Beuningen. Collectie en Informatie wordt verstrekt via de museum- bibliotheek en via collectie-informatie­ onderzoek systemen (analoog en digitaal). De registrars organiseren de bruikleen­verstrekking Hoofd: Sandra Kisters aan derden en behandelen alle interne verzoeken over de collectie. Daarnaast • Het museum verstrekt internationaal doen zij objectinventarisaties en begeleiden 446 en nationaal 191 bruiklenen collectiegerelateerde (onderzoeks)projecten. Sinds 2016 valt BVB Collections ook onder • Er worden 292 kunstwerken geschonken, de sector Collectie en onderzoek. Dit 88 aangekocht, 39 gelegateerd en 31 kunst- projectbureau initieert reizende collectie­ werken in langdurig bruikleen ontvangen tentoonstellingen naar het buitenland. Veel van het werk dat de sector verricht is in het • 77 kunstwerken worden gerestaureerd museum niet direct zichtbaar: het vindt en 725 kunstwerken geconserveerd ofwel achter de schermen plaats (in depots, restauratie­ateliers en op kantoren) of buiten • Er worden 4.382 beeldbestellingen de deur, vaak in het buitenland. Met de komst geplaatst van Depot Boijmans Van Beuningen zal deze zichtbaarheid ingrijpend veranderen. • Er worden 6.934 objecten herijkt en 947 objecten gewaardeerd De sector heeft 24 medewerkers (20,45 fte). Daarnaast zijn er vrijwilligers en stagiaires • In een speciaal project wordt 18.105 werkzaam ter ondersteuning van de strekkende meter kant herijkt collectie­registratie, het herkomstonderzoek, de bibliotheek en depotbeheer en tijdelijke • Voor de activiteiten van de sector wordt medewerkers voor het herijkingsproject. 158.000 euro aan bijdragen van derden Alle middelen die nodig zijn voor onderzoek, geworven restauratie, aankopen et cetera worden uit bezoekersinkomsten en bijdragen Collectie en onderzoek zorgt voor het behoud van derden gegenereerd. In 2017 wordt en beheer van de objecten in de museum­ 1.079.000 euro voor aankopen en 158.000 verzameling. Binnen de sector is de afdeling euro voor overige activiteiten van de sector Conservering en restauratie verantwoordelijk door derden beschikbaar gesteld. voor onder andere passieve en actieve conservering, depotbeheer en restauratie. Het papierrestauratie-atelier houdt zich bezig Bijzondere projecten met het presentabel en reisklaar maken van werken op papier en met restauraties. De Naar een openbaar depot afdeling Documentatie, informatie en Het afgelopen jaar is hard gewerkt registratie (kortweg: Documentatie­­centrum) aan de voorbereidingen van het nieuwe, richt zich op het verzamelen en ontsluiten publiek toegankelijke Depot Boijmans Van van informatie over de objecten en op het Beuningen. De Europese aanbesteding van documenteren van de geschiedenis de depotinrichting is gegund aan Bruynzeel 18 19 en in de tweede helft van het jaar zijn de art handlingruimtes en werkplaatsen Herijking van de collectie In 2017 zijn 6.934 objecten herijkt. In ontwerpen verder uitgewerkt zodat de aan­ in het depot De rijke (inter)nationale collectie van het totaal zijn er sinds de start van het project nemer BAM Bouw en Techniek per etage • Voorbereiding van de uithuizing van het museum omvat beeldende en toegepaste 54.048 objecten herijkt. Conservatoren de voorbereidingen voor de rails voor prentenkabinet kunst vanaf de vijftiende eeuw tot heden. valideren vervolgens de gegevens in TMS. schilderijrekken en verrijdbare stellingen Het brede profiel van de collectie maakt het Het project ligt in de tweede helft van het jaar kan treffen. De Europese aanbesteding voor Zowel in het tijdelijke restauratieatelier in de lastig om objecten uit te sluiten. Desondanks stil, omdat de medewerkers bijdragen aan de collectieverhuizing is stopgezet vanwege Kunst Studio als op zaal wordt in 2017 vormen de kosten voor beheer en behoud de uithuizing van de collectie. In januari de veranderde situatie door de aanstaande verder geëxperimenteerd met projecten ter van de almaar groeiende museumcollectie, 2018 is de herijking weer herpakt. Naar renovatie van het museumgebouw en de voorbereiding op de werkzaamheden in het aanscherpen van de verzamelcriteria en verwachting wordt de herijking in de zomer vervroegde uithuizing van de collectie in Depot Boijmans Van Beuningen. Naast de de verhuizing naar het depot (2019/2020) van 2018 afgerond. het najaar van 2017. In 2018 zal een raam­ restauratie van Otto van der Waeyen in Pools de aanleiding voor het herijkingsproject voor contract voor transporten Europees worden kostuum (1656) van Ferdinand Bol wordt in de collectie waarmee in 2014 is gestart. In Een bijzonder project dit jaar is het herijken aanbesteed. Voor de sector Collectie en het voorjaar ook de kantcollectie op zaal dit project worden ca. 65.000 objecten van de kantcollectie. Gedurende drie onderzoek betekent de verhuizing naar herijkt. opnieuw fysiek bekeken (exclusief het maanden wordt zes dagen per week op zaal het nieuwe depot niet alleen een enorme prentenkabinet) door herijkingsteams in de gewerkt aan het opmeten, beschrijven en logistieke efficiëntieslag, maar ook een Uithuizing van de collectie depots. De objecten worden gecontroleerd fotograferen van ruim 3.100 stuks kant. Deze aantal omvangrijke en arbeidsintensieve In de zomer blijkt het vanwege storingen in op standplaats, compleetheid en conditie. stukken kant worden op rol bewaard in projecten die in de komende twee jaar het electrische circuit noodzakelijk om de Gegevens over het object worden aangevuld speciale kantdozen. Alle 197 dozen staan zullen plaatsvinden. collectie die in de kelders van het museum in het collectieregistratiesysteem TMS (The op zaal om het publiek de gelegenheid te ligt opgeslagen in negen interne depots, Museum System) en, indien niet aanwezig, geven mee te kunnen kijken en vragen te In 2017 worden daarom projectplannen evenals de bibliotheek- en archiefcollectie, wordt een nieuwe registratiefoto gemaakt. stellen aan museummedewerkers. Het ontwikkeld voor: uit te huizen naar één bestaande en twee • Het digitaliseren van de film- en video­ nieuwe externe locaties. Dit is het grootste collectie ten behoeve van filmcabines met verhuisproject dat de sector ooit heeft moeten een raadpleegbare database in het depot uitvoeren sinds de oprichting van het • Deelprojecten ter voorbereiding van de museum. In vijftien weken worden maar liefst verhuizing van de collectie vanuit zes 18.000 objecten en 2,5 strekkende kilometer externe locaties naar het nieuwe depot: boeken en archiefdozen getransporteerd. kleurcoderen op compartimentniveau en De immense klus verloopt voorspoedig, toekennen van standplaatsen op object­ mede dankzij de ondersteuning door kunst­ niveau, evenals het schoonmaken en transporteur Hizkia van Kralingen, en vormt verbeteren van verpakkingen van de in zijn uitdagingen een goede testcase voor objecten de nog veel grotere verhuizing in 2019, • Het HR fotograferen van ca. 12.000 wanneer ruim 151.000 objecten naar Depot objecten uit de collectie, waardoor Boijmans Van Beuningen zullen worden straks de gehele collectie moderne en verhuisd. Wel maakt het inzichtelijk dat voor hedendaagse kunst, oude kunst, een een dergelijk project alle zeilen moeten selectie van de collectie vormgeving en worden bijgezet, waardoor per 1 september de stadscollectie online zichtbaar zal is besloten tot een bruikleenstop. Hierdoor zijn en kan worden gebruikt in educatieve kan 3 fte vaste formatie die normaal wordt tools in het depot ingezet voor bruikleenverkeer worden • Het ontwerp en de uitvoering van de besteed aan de ondersteuning van zowel de inrichting van de vier professionele uithuizing als de voorbereidende projecten restauratieateliers, fotostudio, van de sector voor het nieuwe depot. Medewerkers werken op zaal aan de herijking van de kantcollectie, foto Lotte Stekelenburg 20 21 project wordt een publiekslieveling en is Het bescheiden eigen budget voor aan­ New York en vervolgens naar Venetië reist. daarmee een mooi pilot project voor het kopen (50.000 euro) wordt in 2017 in Daarnaast zijn werken van onder anderen zichtbaar werken met collectie in het depot. belangrijke mate aangevuld met gelden Joseph Beuys, Paul Cézanne, René Indien de stroken kant achter elkaar gelegd van huis­stichtingen en derden, waaronder Magritte, Claude Monet, Michelangelo, zouden worden, is er 18.105 strekkende Stichting Museum Boijmans Van Beuningen, Rembrandt en Tintoretto in het buitenland te meter kant herijkt. Tegelijkertijd met de Stichting Fonds Willem van Rede, Stichting zien. De grote bruikleen voor de tentoonstel­ herijking is het museum begonnen met het Lucas van Leyden, de BankGiro Loterij, ling Surreal Encounters – Collecting the waarderen van de collectie. Aan de hand van Vereniging Rembrandt, het Mondriaan Marvellous in de Scottish National Gallery of het Collectie­plan besluiten conservatoren in Fonds, Fonds Van Achterbergh-Domhof, Modern Art, Edinburgh en de Hamburger overleg met de directeur en het hoofd gelden uit de nalatenschap van Koster en Kunsthalle in respectievelijk het voorjaar en Collectie en onderzoek of een object nog in Quist en enkele particulieren. In totaal is de winter van 2016/2017 komt begin 2017 de collectie past of elders beter tot zijn recht voor bijna 1,2 miljoen euro gekocht. Een naar Rotterdam voor Gek van surrealisme. kan komen en dus ontzameld dient te groot deel van de aankopen is eigendom Er zijn dit jaar twee bijzonder omvangrijke worden. Hierbij wordt, indien nodig, ook de geworden van de gemeente Rotterdam. bruiklenen vanuit het prentenkabinet, te expertise van externen ingewonnen. In 2017 Anoniem, Pende masker, uit de nalatenschap van dhr. Hans weten 80 prenten van Goya voor Ooggetuigen is onderzoek gedaan naar de collectie Ook dit jaar worden er bijzondere werken Sonnenberg, foto Studio Tromp, Rotterdam – Francisco Goya en Farideh Lashai in MSK negentiende-eeuwse schilderijen, de aan de collectie toegevoegd, zoals een klein belangrijke schenkingen van moderne en Gent en maar liefst 100 tekeningen voor fotografie­collectie en de collectie film en maanlandschap van Johan Christian Dahl hedendaagse kunst van G.H. ART, grafiek de tentoonstelling Bosch to Bloemaert in videokunst. Sinds de aanvang van het project (1825), het werk Street Lights along Klarälven uit de nalatenschap van de heer Pennings de National Gallery of Art in Washington. zijn er ongeveer 8.500 objecten gewaar­ River (1941) van de Zweed Stefan Johansson, en een schenking van tekeningen uit de deerd. Aan de hand van dit onderzoek dat aansluit bij de focus op Scandinavische verzameling van Paul van der Eerden. kunnen de kerncollecties en aanvullende kunst, en Meisje met maan van Herman Naar aanleiding van de reizende collectie­ collecties vastgesteld worden en werken die Kruyder. De collectie vormgeving wordt tentoonstelling in Japan ontvangt het Nationaal Internationaal Totaal niet passen in het profiel van het museum ter uit­gebreid met onder meer een belangrijke museum een tekening van de beroemde Moderne kunst 34 23 57 ontzameling aangeboden worden aan de aankoop van zilver uit de collectie Krekel manga-tekenaar Katsuhiro Otomo. gemeente Rotterdam. Indien de gemeente en meubels van Dom Hans van der Laan. Prenten en tekeningen 62 293 355 akkoord gaat, zullen deze objecten landelijk Op het gebied van de hedendaagse kunst Zie voor een volledig overzicht van de aanwinsten bijlage B. Oude kunst 32 123 155 aan alle musea aangeboden worden ter worden onder meer werken verworven van Kunstnijverheid en design 62 6 68 overname conform de richtlijnen van de Grayson Perry, Chris Martin, John Körmeling LAMO (Leidraad Afstoten Museale Objecten). en naar aanleiding van de zomertentoon­ Bruiklenen aan derden Bibliotheek 0 0 0

stelling een installatie van Sylvie Zijlmans Stadscollectie 1 1 2 en Hewald Jongenelis. Op het gebied van Ten behoeve van tentoonstellingen elders Totaal 191 446 637 Aanwinsten de prentkunst wordt de collectie verrijkt met worden 637 objecten uitgeleend aan instel­ werken van onder anderen Walter Vaes, lingen over de hele wereld. Topstukken uit Het museum verwerft in 2017 in totaal 450 Arcimboldo, Enea Vico en Jørgen Roed. de museumcollectie zijn dit jaar te zien op In 2017 ging een aantal werken in lang­durig objecten (waarvan 415 in volledig eigendom tentoonstellingen in binnen- en buitenland: bruikleen, te weten zes kunstnijverheids­ en 4 werken in gedeeld eigendom) Dit jaar ontvangt het museum een groot werken van onder meer Jean-Michel objecten naar het Zeeuws Museum in aantal schenkingen en nalatenschappen. Basquiat, Ferdinand Bol, George Hendrik Middelburg, een werk van Hendrick Waarvan: Zeer bijzonder is de nalatenschap van de Breitner, Govert Flinck, Pyke Koch, Matthijs Maertensz. Sorgh en een schilderij van Jan • 88 aankopen gerenommeerde Rotterdamse galeriehouder Maris, Aert Schouman, Ettore Sottsass, Jean van Goyen naar het Dordrechts Museum. • 292 schenkingen Hans Sonnenberg waaruit het museum een Antoine Watteau en Emmanuel de Witte • 39 legaten selectie mag maken van zowel moderne en zijn te zien op succesvolle tentoonstellingen Zie voor een volledig overzicht van de bruiklenen aan • 31 langdurig bruiklenen hedendaagse kunst als etnografische in Nederland, terwijl het schilderij De nieuwe derden bijlage B. objecten. Daarnaast ontvangt het museum generatie van Jan Toorop van Berlijn naar 22 23 Bruikleenstop musea en uiteraard ook voor Museum Door de onverwachte, vervroegde uithuizing Boijmans Van Beuningen, waar de drie van de collectie in het najaar en de vele iconen vanaf eind oktober weer in de omvangrijke projecten ter voorbereiding op nieuwe vaste opstelling te zien zijn. het nieuwe depot is het museum genood­ Vlak voor de sluiting in Osaka bezoekt zaakt om per 1 september 2017 een bruik­ burgemeester Aboutaleb op 12 oktober leenstop in te stellen. Reeds aangevraagde de tentoonstelling als onderdeel van de werken worden nog in behandeling genomen handelsmissie van de stad Rotterdam in en reeds toegezegde bruiklenen vinden nog Japan. Naast deze tentoon­stelling worden doorgang. Vanaf het moment dat de collectie er in het kader van BVB Collections veel in zijn geheel is verhuisd naar Depot nieuwe inter­nationale contacten aangegaan Boijmans Van Beuningen, vermoedelijk en beginnen de voorbereidingen voor zomer 2020, worden aanvragen weer in een tentoonstelling rondom de collectie behandeling genomen. surrealisme van het museum die in het najaar van 2018 zal plaatsvinden in Italië. BVB Collections In 2017 vindt de eerste tentoonstelling van de speciaal daartoe opgezette afdeling BVB Conservering en restauratie Collections, Babel. Collection of Museum Boijmans Van Beuningen Bruegel’s “The Dit jaar gaat een lang gekoesterde restauratie- Tower of Babel” and Great 16th Century wens in vervulling, het Portret van Otto Reizende tentoonstelling Babel. Collection of Museum Boijmans Van Beuningen Bruegel’s “The Tower of Babel” and Great 16th Masters, plaats in het Tokyo Metropolitan van Waayen van Ferdinand Bol uit 1656 Century Masters in Tokio en Osaka, foto © The Asahi Shimbun Art Museum en aansluitend in het National wordt samen met de geornamenteerde lijst Museum of Art in Osaka. De tentoonstelling gerestaureerd met steun van het Nedspice komt tot stand in samenwerking met Restauratiefonds en een anonieme schenker. de Asahi Shimbun, een groot Japans De verkleuringen in de opvallende gele jas mediaconglomeraat. De drie iconen De op het kinderportret en de vergeelde vernis toren van Babel van Pieter Bruegel I, De geven het werk een grauw uiterlijk. Na de marskramer en De heilige Christophorus restauratie is het licht-donkercontrast van van Jheronimus Bosch staan centraal in de de compositie weer sprankelend aanwezig. tentoonstelling. Samen met 36 panelen, 43 Het wapenschild in de rechterbovenhoek, prenten en 10 sculpturen uit deze periode dat ooit werd toegevoegd aan het portret, geeft het een mooi overzicht van de vroeg raakt beter geïntegreerd binnen het geheel. Nederlandse collectie van het museum. Het portret is een belangrijk bruikleen aan De schilderijen De heilige Catharina en de tentoonstelling Ferdinand Bol en Govert De heilige Barbara van de Meester van Flinck in het Amsterdam Museum en Museum het Geborduurde Lover worden voor Het Rembrandthuis van 13 oktober 2017 de tentoonstelling gerestaureerd. In tot 18 februari 2018. Ten behoeve van de totaal bezoeken bijna 660.000 mensen nieuwe collectiepresentatie wordt een de tentoonstelling in beide steden – het is Ecce Homo in marmeren reliëf dat wordt wereldwijd de best bezochte tentoonstelling gedateerd midden vijftiende eeuw, geheel van oude meesters van 2017 volgens cijfers gerestaureerd. Het werk is in het verleden van The Art Newspaper. Een ongelofelijk ernstig beschadigd geraakt, de oude Restauratie schilderij en lijst van Ferdinand Bol, Otto van der Waeyen in Pools kostuum door Eva van Zuien en Camille succes voor Asahi Shimbun, de Japanse verkleurde restauraties maakten het werk Marchand 24 25 ontoonbaar en het heeft dan ook lange tijd Naast conserveringen en restauraties geeft in een depot opgeslagen gelegen. Ook een het papierrestauratieatelier in 2017 504 buitengewone veertiende-eeuwse hoog bruikleenadviezen, verricht 265 inlijstingen, gedecoreerde aardewerken kom werd maakt 218 conditierapporten en doet geheel uit elkaar gehaald waarbij oude 125 conditiechecks. restauraties en verkleurde retouches

werden verwijderd. De onderdelen werden Conserveringen Restauraties daarna bijeengebracht en zodanig verlijmd Oude kunst 159 6 dat de kom voldoende stabiel was om te worden uit­geleend aan het Zeeuws Moderne kunst 40 8

Museum. In overleg met de kunste­naars Toegepaste kunst 59 7 Helena en Axel van der Kraan is de Werken op papier 467 56 Handtekeningmachine uit 1977 geconser­ veerd. Het mechanisme werkte niet meer Totaal 725 77 zoals bedoeld en ook de bij­behorende balpen moest worden vervangen. Overleg met de kunstenaar is in dergelijke gevallen Registratie en documentatie van zeer grote inhoudelijke waarde voor het behoud van het werk. In totaal ondergingen In 2017 zijn er opnieuw enorm veel gegevens 725 werken minder ingrijpende maar verwerkt in de digitale collectie-informatie­ nood­zakelijke behandelingen om de kunst­ systemen: The Museum System (TMS) en Tentoonstelling Virtuositeit en verbeeldingskracht: Rembrandt – Etsen uit eigen collectie, foto Lotte Stekelenburg objecten veilig te kunnen laten reizen of te Adlib. Wat TMS betreft komt dat door de vele presenteren. Het museum is als één van nieuwe aanwinsten en bruiklenen die het de deelnemers aan het plasticproject – museum registreert en doordat gegevens een initiatief van SBMK, UvA en RCE – uit een aantal grote projecten direct in het enthousiast betrokken bij de ontwikkeling systeem worden verwerkt, met name de van een plastic identificatiemethode om in informatie uit de herijking en uit het herkomst­- de toekomst doelgerichter besluiten te onderzoek. Ook worden in 2017 tentoonstel­ kunnen nemen over de conservering van lingsgegevens en inkomende bruiklenen in plastic in museale collecties. Museum het systeem verwerkt. Daarmee wordt TMS Boijmans Van Beuningen heeft zowel in de steeds meer het corebusiness systeem waar­ collectie moderne en hedendaagse kunst in alle informatie met betrekking tot objecten als in de collectie vormgeving diverse wordt verwerkt. Het Documentatiecentrum werken waarin kunststoffen voor­komen. besteedt ook in 2017 extra aandacht aan Als casus wordt vanuit het museum de auteursrecht. Er vindt afstemming plaats Soft Washstand van Claes Oldenburg tussen de verschillende afdelingen die te ingebracht. Verder verleent de afdeling maken hebben met beeldrecht en twee medewerking aan diverse onderzoeks­ stagiaires gaan aan de slag met het rechten­ projecten van derden waaronder het vrij maken van afbeeldingen van werken uit Bruegel Project (tentoonstelling in het de collectie. Er zijn 573 licenties geregeld Kunsthistorisches Museum in Wenen, en daarmee 10.455 objecten extra publiek 2018-19), het Panel Paintings Project en toegankelijk via de website. het NICAS tekeningenproject Drawing Tentoonstelling Gehouwen, gesneden, geschonken. Middeleeuwse beelden uit de collectie Schoufour-Martin, foto Ernst Moritz out Rembrandt. 26 27 De afdeling rondt in 2017 een opschoon­ Golden, Collectie – Surrealisme, Gek van in dit specifieke onderzoekswerk en heeft Publicaties project voor de objectmappen oude kunst surrealisme en Almanak Der Blaue Reiter, bijna permanent stagiaires op het herkomst­ af, volgend op het project met moderne alle in Museum Boijmans Van Beuningen. onderzoek. Omdat het museum graag open­ Naar aanleiding van het herkomstonderzoek kunst-documentatie en besteedt verder De verzameling kunstenaarsboeken heid biedt over de herkomst van objecten is en om de resultaten met een breed publiek bijzondere aandacht aan de opschoning verworven met steun van de Amerikaanse deze informatie sinds 2010 toegankelijk via te delen, wordt in 2017 gestart met het van de archieven. verzamelaar JoAnn Gonzalez Hickey omvat de website. In 2017 zijn enkele nieuwe objec­ schrijven van een Boijmans Studie over het Enkele cijfers uit TMS inmiddels 285 stuks. Dit jaar worden met ten online gepresenteerd waarvan de her­ museum voor, tijdens en na de Tweede Aantal objectverplaatsingen: 78.499 steun van Stichting Boek & Wurm zestig komst niet sluitend kan worden gemaakt. Dat Wereldoorlog en starten de voorbereidingen Aantal mutaties in objectrecords: 210.252 Aantal nieuwe objectrecords: 4.198 bijzondere boeken gerestaureerd, waaronder betekent niet per definitie dat die stukken be­ voor een tentoonstelling over het museum in Aantal gevalideerde objecten (‘BoijmansBasis’): 1.678 de beroemde Chants de Maldoror uit 1934 smet zijn, maar dat informatie ontbreekt. Het de oorlogsjaren die in het najaar van 2018 Cijfers beeldmateriaal met illustraties van Salvador Dalí. museum doet in die gevallen een oproep aan zal plaatsvinden. In 2017 verschijnt de Totaal aantal mailbewegingen i.v.m. fotobestellingen: 5.109 eenieder die meer informatie kan Boijmans Studie Gehouwen, gesneden, Aantal digitale aanvraagformulieren: 382 Aantal in TMS gekoppelde foto’s: 11.581 Bijzondere aanwinsten: verstrekken om zich te melden. Uit het geschonken. Middeleeuwse beelden uit · Salvador Dalí: The Endless Enigma / herkomstonderzoek zijn een paar mogelijk de collectie Schoufour-Martin, een herziene Bibliotheek Salvador Dalí, New York 1939 verdachte kunstwerken naar boven gekomen uitgave van de Boijmans Studie uit 2008, en Met bijna 140.000 titels, waaronder een unieke · The Cube Book / James Lee Byars, waar het museum extra aandacht aan er wordt een Boijmans Studie voorbereid collectie bronnen over het surrealisme, Piet de Jonge, tent.cat. Eindhoven besteedt en die in aanmerking komen om te over de Amerikaanse kunstenaar James behoort de bibliotheek van Museum Boijmans (Van Abbemuseum) 1983 worden voorgelegd aan de Adviescommissie Lee Byars die begin 2019 zal verschijnen. Van Beuningen tot de best gesorteerde · Het laatste ontbrekende nummer (jrg. 3, nr. 1) Restitutieverzoeken Cultuurgoederen en Mede dankzij de ondersteuning van diverse museale kunsthistorische bibliotheken van van het tijdschrift Genius: Zeitschrift für Tweede Wereldoorlog (kortweg: Restitutie- partijen verschijnt de bestandscatalogus Een ons land. Er wordt opnieuw veel gebruik werdende und alte Kunst / Carl Georg commissie). Ook zijn in 2017 twee zaken droomcollectie. Surealisme in Museum gemaakt van de bibliotheek voor herkomst­ Heise, Hans Mardersteig, Kurt Pinthus voorgelegd aan de Restitutiecommissie. Boijmans Van Beuningen onder redactie onderzoek. Voor de bibliotheek is 2017 een (red.), München 1919-1921 van Saskia van Kampen-Prein en Sandra enerverend jaar. Naast de gebruikelijke · De schenking van de bibliotheek van Overige onderzoeksprojecten Kisters, waarvoor meer dan vijf jaar werkzaamheden zijn dit jaar, vooruitlopend Cor de Wit met nadruk op (Finse) glaskunst In 2017 is het onderzoek naar de onderzoek is gedaan door onder anderen op de op handen zijnde renovatie, alle bestandscatalogus van Daan van Golden Marijke Peyser en Bert Jansen. Hierin ondergrondse bibliotheekdepots verplaatst Zie voor bezoekersaantallen en andere kengetallen­ bijlage C. voort­gezet. Met steun van de nalatenschap worden alle surrealistische werken uit de naar het Stadsarchief Rotterdam. Hierbij van de heer en mevrouw Schoufour-Martin collectie beschreven en voorzien van een is ongeveer 2,5 strekkende km aan boeken (die wordt beheerd door VZW Natuurbehoud begeleidende tekst, met uitzondering van en tijdschriften verhuisd. Dit betekent dat Onderzoek Pater David) en in samenwerking met de omvangrijke collectie surrealistische bibliotheekpublicaties voortaan enkele het in Leuven gevestigde Illuminare – grafiek die bij wijze van bloemlezing is dagen vooraf moeten worden aangevraagd Herkomstonderzoek Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst opgenomen. Ook wordt door Laurens en tweemaal per week worden opgehaald Sinds 2009 is het museum betrokken bij wordt een voor­onderzoek opgestart ter van Krevelen aandacht geschonken aan vanuit het Stadsarchief met de Boijmans het landelijke onderzoeksproject Museale voorbereiding van een tentoonstelling over de bibliofiele collectie surrealisme. bakfiets. Rondleidingen door de bibliotheek Verwervingen vanaf 1933 van de Museum- de Beeldhouwkunst der Lage Landen, onder worden gegeven aan nieuwe museum- vereniging. Doel van dit project is om na leiding van Bieke van der Mark. Hiervoor medewerkers, aan studenten van het te gaan of er vanaf 1933 aanwinsten in wordt tevens een wetenschappelijke onder­ Montessori Lyceum, studenten kunst­ Nederlandse museumcollecties terecht zoekscommissie ingesteld met experts uit geschiedenis van de Rijksuniversiteit zijn gekomen waarvan de herkomst vragen andere Nederlandse en Belgische musea Groningen, en aan geïnteresseerde oproept met betrekking tot de Tweede Wereld- voorgezeten door conservator Friso museumbezoekers in het kader van oorlog. In 2017 wordt er opnieuw hard Lammertse. ‘Pak een stoeltje, Boijmans Backstage’. gewerkt aan dit project om de deadline van Publicaties uit de bibliotheek zijn in 2017 1 januari 2018 te halen. Het museum vindt te zien in de tentoonstellingen Daan van het belangrijk om ook studenten op te leiden 28 29 Aanwinsten Foto Studio Rotterdam Tromp, Foto Studio Rotterdam Tromp,

Victor Brauner deelnemen. Wellicht heeft deze afwezigheid Salvador Dalí: The Endless collectie publicaties bezit op het gebied Le déserteur, 1931 ertoe bij­gedragen dat hij vandaag de dag Enigma, 1939 van het surrealisme, ontbreekt deze olieverf op doek, 60 × 74 cm relatief onbekend is bij het grote publiek. In Uitgever: Julien Levy Gallery catalogus. Elf dagen na de opening van aankoop Simon C. Dickinson, Ltd, Londen, Nederland heeft zijn geringe bekendheid catalogus/vouwblad met zes transparante, de tentoonstelling komt er echter een met steun van de BankGiro Loterij, gedeeld ook te maken met het feit dat zijn werk hier in rood bedrukte vellen exemplaar beschikbaar op een veiling in eigendom met Stichting Museum Boijmans weliswaar een aantal keer werd getoond, 32,4 × 25,6 cm Parijs en het museum slaagt erin deze Van Beuningen maar nooit doordrong tot een van de open­ aankoop Galateau Pastaud, Parijs catalogus te verwerven. Aan de linker bare collecties. Museum Boijmans Van binnen­zijde staat een tekst van Dalí, In de herfst van 1933 neemt Yves Tanguy Beuningen heeft deze lacune in 2017 Op de voorjaarstentoonstelling Gek van getiteld Dalí, Dalí! Aan de rechterzijde is de Roemeens-Joodse kunstenaar Victor alsnog weten op te vullen door dit prachtige surrealisme zijn naast schilderijen en een afbeelding te zien van het schilderij The Brauner mee naar een bijeenkomst in het vroege schilderij van hem te verwerven. objecten ook veel bijzondere publicaties Endless Enigma (dat zich in het Reina Sofia ‘hoofdkwartier’ van de Parijse surrealisten: Brauner schilderde het in een tijd waarin tentoongesteld. Zo ligt in één van de vitrines in Madrid bevindt) met daaronder zes trans­ café de la Place Blanche. Brauners werk zijn atelier grensde aan dat van Tanguy. De bij de werken uit de collectie van Edward parante vellen met diverse voorstadia van en ideeën blijken dusdanig aan te sluiten gelijkenis met diens werk is direct te zien. James, mecenas van onder meer Salvador het werk. Onder deze transparanten is het op het surrealistische gedachtengoed dat Le déserteur is tevens op­genomen in de Dalí en René Magritte, een catalogus die schilderij nogmaals afgebeeld waardoor het slechts een paar maanden duurt voor recent uit­gegeven bestandscatalogus bekend staat als Salvador Dalí – The de opbouw van het schilderij kan worden hij wordt toegelaten tot de Parijse sur­ Een droomcollectie waarin de surrealisme­ Endless Enigma. Deze is uitgegeven naar gevolgd. Op de achterzijde staan citaten realistische groep. Vanaf dat moment tot verzameling van het museum volledig aanleiding van de tentoonstelling bij de over Dalí en een lijst met getoonde werken. eind 1948 vormt hij een belangrijke spil in de wordt ontsloten voor het publiek. galerie van Julien Levy in New York, in 1939. beweging, al kunnen de op handen zijnde Het exemplaar op de tentoonstelling is oorlog en persoonlijke omstandigheden niet afkomstig van de National Gallery of Modern voorkomen dat hij slechts mondjesmaat aan Saskia van Kampen-Prein Art in Edinburgh. Hoewel Museum Boijmans Erik van Boxtel hun tentoonstellingen en activiteiten kan conservator moderne en hedendaagse kunst Van Beuningen een mooie en bijzondere hoofd bibliotheek 30 31 Foto Studio Rotterdam Tromp, Foto Studio Rotterdam Tromp,

John Körmeling: Körmeling ontleent daaraan zijn inspiratie. Studio Makkink & Bey weggeworpen. Deze voorwerpen worden De vierkante auto, 2010 En past de automobiliteit en de schoonheid Bath tub, 2007-2016 met net zo weinig aandacht gemaakt als sculptuur, 146 × 142 × 280 cm van de auto alsnog in bij de utopie. Dat startte steengoed, glazuur, hout gebruikt. In reactie op deze wegwerp­ aankoop Zeno X Gallery, Antwerpen, in 1992 en sindsdien bouwt Körmeling aan 150 × 102 cm cultuur heeft Studio Makkink & Bey een met steun van het Mondriaan Fonds vierkante auto’s, gefascineerd door Japanse aankoop kunstenaars, met steun van het serie meubels ontworpen die de toewijding stapeltechnieken en de omgang van dat Mondriaan Fonds voor het huishouden viert. Door het hoog­ De vierkante auto, als nieuw icoon van het land met schaarse ruimte. Deze variant, op waardige en ambachtelijke karakter van modernisme. Denkend aan de eenheidsstijl, batterijen, stond in de Rietveld­woning aan Dit is niet zomaar een badkuip. Uit het zacht­ de Bath tub zal de gebruiker er beter voor zie ik primaire kleuren, strak en helder, de Happy Street op Shanghai’s Wereld­ grijs geglazuurde porselein spreekt luxe zorgen: het is het waard. De Bath tub samen­­­gaan met architectuur, met het tentoonstelling in 2010. Fris als de Witkar, en traditie. Op het deksel wast een meisje inspireert om meer aandacht te besteden interieur, en soms zelfs ook een plantsoen. voorzien van vele pientere details, ontleend glimlachend haar kleren. Wordt het deksel aan schoonmaken, opruimen en andere Een stalen buis erbij met een bocht of een aan de constructies van Rietveld zelf. Als opgelicht, dan zien we tegen de binnen­ huishoudelijke taken. Het leert ons meer krul, gezonde mensen in een dito omgeving, voorbode van de allernieuwste Daihatsu’s, wanden van de badkuip tekeningen van waardering te hebben voor de voorwerpen de utopie van de synthese van kunst en Datsuns en Toyota’s. De tijd voor- en achter­ baders. Studio Makkink & Bey (bestaande uit om ons heen. Hiermee vormt deze badkuip leven. Schoonheid gecreëerd door kunste­ uit. De synthese van kunst en vorm, van Rianne Makkink en Jurgen Bey) is een van een bijzondere aanvulling op de keramiek­ naars en architecten en vergeet niet de kunst en auto. Nu in de collectie (industriële) de voorvechters van Dutch Design. Met de collectie van het museum. ingenieurs. Schuurde het ook ergens, dit vormgeving van het museum, en tevens als Bath tub onderzoeken zij de veranderende zuivere doen? Ik doel dan op bijvoorbeeld het mobiele sculptuur in de collectie moderne relatie tussen mens en object. Het steeds T-Fordje inclusief chauffeur, vereeuwigd voor kunst, als brug tussen kunst en leven. drukker wordende leven van de consument Rietvelds Utrechtse Garagewoning van 1926. heeft geleid tot een cultuur van massa­ Kent u die foto? Het modernisme ontwikkelde Sjarel Ex productie, van kant-en-klare voorwerpen Roxy Jongewaard zich niet in alle disciplines synchroon. John directeur die na kortstondig gebruik weer worden conservator in opleiding design 32 33 Foto Studio Rotterdam Tromp, Foto Studio Rotterdam Tromp,

Johan Christian Dahl 1823 op twee boven elkaar liggende ver­ Marie-Louise von Motesiczky Nederland, waar ook familie woont. In Londen Landschap bij maanlicht, 1823 diepingen in een huis aan de Elbe. Bovendien Naakt, 1931 hernieuwt ze haar vriendschap met Oskar olieverf op papier op karton, 18,1 × 24,6 cm stelden ze hun werk vaak samen tentoon. olieverf op doek, 86,2 × 45,9 cm Kokoschka, die eveneens naar Engeland is aankoop veiling Grisebach, Berlijn, Hoewel Friedrich van de twee nu verreweg schenking Marie-Louise von Motesiczky uitgeweken. Onder zijn invloed wordt haar met steun van de BankGiro Loterij de beroemdste is, was dat tijdens hun leven Charitable Trust schilderstijl losser en gaat ze meer dieren juist andersom. Dahls direct op natuurstudie schilderen; soms expressionistisch, dan weer Staren naar de maan terwijl je mijmert over gebaseerde schilderijen waren een sensatie Marie-Louise von Motesiczky (1906-1996) tamelijk naïef. Ze exposeert regelmatig, maar een onbereikbare liefde of de onmogelijk­ toen hij ze voor het eerst exposeerde. Zijn groeit op in een welgestelde Joodse familie er is geen financiële noodzaak tot verkoop en heden van het bestaan: een romantischere ‘noordelijke’ landschappen vormden een in Wenen. Max Beckmann, vriend van de ze kan lastig afstand doen van het werk. De bezigheid bestaat er eigenlijk niet. Denk maar breuk met de toenmalige traditie van geïdeali­ familie, nodigt haar in 1927-1928 uit voor een moeilijke relatie met haar moeder resulteert aan Schuberts toonzetting van Goethes An seerde landschappen met een warm zuidelijk masterclass aan de Städelschule in Frankfurt in talloze schilderijen en tekeningen van de den Mond, Beethovens Mondscheinsonate of licht. De aankoop past binnen de recente am Main, waar hij doceert. Ze blijven levens- aftakelende vrouw. Von Motesiczky blijft haar Casper David Friedrichs Twee mannen die aandacht van het museum voor negentiende- lange vrienden. De schildertrant en kadrering leven lang schilderen. In 2017 ontvangt het naar de maan kijken. Friedrich maakte het en twintigste-eeuwse Scandinavische kunst. van het frontale Naakt vertoont duidelijk zijn museum 11 schilderijen, 2 schetsboeken en schilderij in 1820 als geschenk voor Johan De afgelopen jaren werd onder meer werk invloed. De naakte vrouw is niet geërotiseerd, 7 voorbereidende tekeningen. Het meest Christian Dahl. Het kan niet anders of deze van Peder Balke (de Noorse leerling van maar oogt sterk en contemplatief. Na de recente werk is van haar hond Toby (1995). Noorse kunstenaar moet aan het cadeau Dahl), de Deen Vilhelm Hammershøi en de beruchte Entartete Kunst-tentoonstelling in Door de ruimhartige schenking kan het hebben gedacht toen hij drie jaar later Zweed Stefan Johannsson verworven. 1937 vlucht Beckmann naar Nederland. Niet museum een breder perspectief bieden deze olieverfschets schilderde, die door veel later vlucht Von Motesiczky met haar van het expressionisme in zijn collectie. het museum op een Berlijnse veiling werd Friso Lammertse moeder naar Londen. Ze blijft de rest van verworven. Friedrich en Dahl waren harts­ conservator oude schilder- en haar leven in Engeland wonen, maar heeft Sandra Kisters vrienden. In Dresden woonden ze vanaf april beeldhouwkunst haar eerste solotentoonstelling in 1939 in hoofd collectie en onderzoek 34 35 Foto's Studio Tromp, Rotterdam Tromp, Studio Foto's Foto Studio Rotterdam Tromp, Edvard Munch Richard Serra Portret van Edith Rode, 183 & Webster Avenue, 1908-1909 1972 Wilhelm Wagenfeld ontstond enkele jaren later gedurende de lithografie, 485× 355 mm lithografie, 813× 1124 mm (vermoedelijk) korte periode van 1928 tot 1930, wanneer uit de nalatenschap van prof. dr. J.M. uit de nalatenschap van prof. dr. J.M. Staatliche Hochschule für hij hoofd is van de metaalwerkplaats aan Pennings Pennings Handwerk und Baukunst, de Bauhochschule in Weimar. Deze school Weimar bord, circa 1929 betrok het gebouw van het Bauhaus, Hans Pennings (1941-2015) groeide op in Tot de verkregen prenten behoort ook een zilver, 1,9 × 24,8 cm nadat de revolutionaire opleiding wegens Eindhoven, maar vestigde zich al kort na litho van Edvard Munch met het portret van aankoop A. Krekel-Aalberse, Amersfoort, politieke problemen in 1925 naar Dessau zijn studietijd in de Verenigde Staten waar de Deense schrijfster en journaliste Edith met steun van Vereniging Rembrandt en is verdreven. Wagenfeld ontwerpt na circa hij zijn hele verdere leven werkzaam was. Rode (1879-1956). Het is pas de vierde Mondriaan Fonds (collectie Krekel) 1930 bij voorkeur producten van neusilber, In 1983 werd hij hoogleraar Management prent van deze grote graficus in de museum­ die volledig industrieel te vervaardigen zijn. aan de Wharton School van de University collectie, naast het schilderij Twee meisjes bij Een eenvoudiger bord dan dit zilveren Dit zilveren bord is een goed voorbeeld van of Pennsylvania, die geldt als een van een appelboom. Met het legaat Pennings is exemplaar, met zijn vlakke bodem en on­ de overgang van zijn ambachtelijk werk naar ’s werelds toonaangevende business ook een eerste prent in de collectie gekomen versierde, opstaande rand is niet denkbaar. industriële vorm­geving. Dit centrale thema schools. Pennings was woonachtig in New van Richard Serra, van wie het museum Toch was het een van onze grootste wensen binnen de collectie vormgeving van Museum York en Florida, van waaruit hij Museum naast de Waxing Arcs en het complete film­ uit de zilvercollectie Krekel, waaruit het Boijmans Van Beuningen wordt dankzij Boijmans Van Beuningen altijd met interesse werk al enkele tekeningen bezat. De litho museum dit jaar maar liefst vijftien stukken deze aanwinst, samen met de veertien bleef volgen. Uit zijn nalatenschap ontvangt stamt uit 1972, het jaar waarin Serra zich voor kan verwerven. De schotel is vermoedelijk andere stukken uit de collectie Krekel, het museum een kleine maar veelzijdige ver­ het eerst als prentkunstenaar manifesteerde, ontworpen door de Bauhausontwerper aanzienlijk versterkt. zameling prenten: van etsen uit de Hollandse en staat in verband met een sculptuur die hij Wilhelm Wagenfeld (1900-1990), bekend Gouden Eeuw, klassiek-moderne grafiek twee jaar eerder uitvoerde in The Bronx. van de iconische bureaulamp met matglazen van Matisse en Picasso tot werk uit de jaren halve bol uit 1924. Wagenfeld volgt, als Mienke Simon Thomas tachtig van de vorige eeuw van kunstenaars Peter van der Coelen gediplomeerd zilversmid, lessen aan senior conservator toegepaste kunst als Robert Mangold en Frank Stella. conservator prenten en tekeningen het Bauhaus van 1923 tot 1925. Dit bord en vormgeving 36 37 Foto Studio Rotterdam Tromp, Foto LotteFoto Stekelenburg

Martin Smith hij nauwkeurig uitgedachte mallen. Door Triptych in the form of a vase toevoegingen in het aardewerk, zoals Lucassen is het museum gestart met het verzamelen No 1, 2015 zaagsel, de toepassing van metaalfolie, of 10 kunstwerken, 1968-2017 van Europese popart. Het werk van Lucassen triptiek van aardewerk het slijpen en zagen van de gestookte klei diverse materialen en afmetingen sluit hier mooi op aan omdat het duidelijk 27,5 × 75 × 15,5 cm krijgt zijn werk een uitzonderlijke kracht en schenking van de kunstenaar beïnvloed is door deze kunststroming. De bruikleen Stichting Museum Boijmans autonomie. In 1996 organiseerde Museum kunstenaar put zijn materiaal uit populaire Van Beuningen aangekocht met gelden Boijmans Van Beuningen een grote over­ In 2017 heeft de Nederlandse kunstenaar lectuur, advertenties, stripboeken en schilder- uit de nalatenschap van Koster & Quist zichtstentoonstelling van zijn werk. Het Reinier Lucassen (Amsterdam, 1938) tien kunst. De spanning tussen het gevondene museum is Smith blijven volgen en is zeer van zijn eigen werken aan Museum Boijmans en het geschapene, het geleende en het Martin Smith (Braintree, 1950) is een van verheugd om een recent werk toe te voegen Van Beuningen geschonken. Het museum oorspronkelijke, de high art en de populaire de meest vooraanstaande hedendaagse aan de zeventien stukken van deze keramist bezat reeds 27 werken van Lucassen, waar­ cultuur heeft altijd een rol gespeeld in, zoals keramisten van Groot-Brittannië. Zijn werk in de collectie. Triptych in the form of a vase bij het zwaartepunt lag op de jaren tachtig. hij het zelf noemt, zijn ‘synthetische stijl’, en is niet in één bepaalde traditie te plaatsen, No 1 oogt subtieler en verfijnder dan voor­ Middels deze schenking is het museum in geeft zijn werk een geheel nieuwe urgentie. maar neemt een bijzondere plaats in de gaand werk, maar is onmiskenbaar van zijn staat de uiteenlopende artistieke praktijk van keramiekgeschiedenis in. Hij laat zich hand. De vaasvormen, gegoten in een mal, de kunstenaar te tonen, die een duidelijke inspireren door historische technieken en zijn bedekt met een zelf ontwikkeld zwarte ontwikkeling laat zien: van een figuratieve architectuur en vertaalt deze invloeden engobe. De hoeken zijn haarscherp afge­ schilderstijl in de jaren zestig en zeventig, in een eigen vormentaal zonder directe werkt met een diamantvijl waardoor de rode waaronder De kus van de vampier, tot de verwijzingen in decoraties en vormen, klei weer zichtbaar wordt. ‘modifications’ en assemblages van vlak maar des te meer in het ruimtespel tussen na de eeuwwisseling. Hiermee geeft de de binnenwand en buitenwand van het verzameling een overzicht van vijf decennia Luuk Hoogewerf vaatwerk: openbreken of juist gesloten Nora Leijen kunstenaarschap. Onder het directoraat van conservator in opleiding moderne en houden. Om zijn vormen te creëren maakt registrar kunstnijverheid en vormgeving J.C. Ebbinge Wubben (van 1950 tot 1978) hedendaagse kunst 38 39 Foto Studio Rotterdam Tromp, Foto Studio Rotterdam Tromp, Johannes Franciscus en grijze inkt op papier, laat beter dan Hoppenbrouwers de vier reeds in de collectie aanwezige Landschap met karkas en tekeningen van zijn hand zien dat hij NIGHTSHOP een bestaand meubel. Het karakterloze kraaien, 1845 behoorde tot de romantiek: het kale land­ Tower, 2015 meubilair waarmee de meeste kantoren pen en penseel in bruine en grijze inkt schap, waarschijnlijk een Brabantse heide, metalen lockerkast vol staan, sprak hen aan – het is zonder 159 × 208 mm met enkel wat geboomte aan de einder en 214 × 41 × 50 cm pretentie. Het resultaat van de serie was een schenking Carel Blotkamp een paal aan het zandpad in de voorgrond, aankoop Robert van Oosterom Interiors Fine oefening in geduld en misschien ook wel een is gehuld in een warm geelbruin licht van Art, Rotterdam met steun van @Boijmans liefdesverklaring aan de verveling. Iets dat De Hagenaar Hoppenbrouwers (1819-1866) een opkomende of ondergaande zon rechts ons allemaal verbindt, zo zeggen de ont­ is minder bekend dan zijn leermeester buiten het beeldvlak. De sfeer is enigszins Een grijze kast, non-descript qua vorm en werpers. De getekende patronen zijn direct Andreas Schelfhout en zijn leerling mistroostig door het dierenkarkas op de stijl, maar zorgvuldig bedekt met cartoon­ op de meubels aangebracht en vervolgens Louis Apol. Slechts korte tijd (1839-1840) voorgrond, dat wordt aangevreten door achtige tekeningen. Ze zijn gemaakt vanuit ter bescherming bedekt onder een laag hars. studeerde hij aan de Haagse Academie van kraaien, en door de afwezigheid van levende de losse pols, met een dikke permanente Wanneer een project klaar is maken de Beeldende Kunsten maar was desondanks figuren. De tekening werd geschonken door marker. Tower is een werk uit de serie ontwerpers meestal een kort begeleidend van 1837 tot zijn dood een trouwe inzender emeritus hoogleraar moderne kunst Carel Business Furniture, van de ontwerpers Ward filmpje, waarin ze het werk op straat tonen en van schilderijen naar de Tentoonstellingen Blotkamp, die in 2017 en 2018 optreedt als van Gemert (1981) en Adriaan van der Ploeg toevallige passanten de vraag stellen: ‘wat van Levende Meesters in zijn woonplaats gastconservator van De collectie als (1984). In 2010 startten zij de designstudio vind je ervan?’. Het antwoord bij deze serie en Amsterdam. Hij werkte samen met de tijdmachine, de nieuwe collectieopstelling NIGHTSHOP in Rotterdam. Een van de meubels was, met een lekkere Rotterdamse Rotterdamse kunstenaar Charles Rochussen, in het museum. eerste doelen die zij zichzelf stelden was tongval: ‘lekker belangrijk’. die zijn geschilderde landschappen stof­ om een jaar lang te tekenen en te schetsen, feerde met figuren. Deze tekening, uit­ Albert Elen en zo een eigen handschrift te ontwikkelen. Annemartine van Kesteren gevoerd met pen en penseel in bruine senior conservator tekeningen en prenten Het canvas dat ze hiervoor gebruikten was conservator design 40 41 vijf vaste medewerkers, een assistent en Presentaties een hoofd (9,73 fte). Door het jaar heen ondersteunen vier tot zes stagiaires, af­ Hoofd: Cathy Jacob komstig van verscheidene universiteiten, de afdeling voor perioden van vijf tot zes • Het museum heeft in totaal 31.081 m2 maanden. Tijdens de op- en afbouw van oppervlakte, waarvan circa 11.694 m2 tentoonstellingen wordt de technische tentoonstellingsruimte dienst uit de flexibele schil rondom het museum versterkt met freelance art handlers • In de museumzalen hangen 750 nieuwe en tentoonstellingsbouwers, in drukke Boijmans spots en 500 tl-lampen periodes loopt dit op tot wel 25 extra krachten. Alle middelen om de presentaties • Het museum presenteert permanent te maken zijn afkomstig uit bijdragen van 4.030 stukken uit de eigen collectie en derden, sponsoring, bezoekersinkomsten 1.395 bruiklenen in wisselende en buitenlandse overnames. tentoonstellingen In 2017 zijn in het museum 32 grote en • Van 24 Rotterdamse ontwerpers en kleine tentoonstellingen te zien. Rondom de kunstenaars is werk in het museum presentaties vinden activiteitenprogramma’s te zien plaats. De presentaties gaan in de meeste gevallen van start tijdens geclusterde • Het museum werft 1.582.000 euro openingen, die bestaan uit een feestelijk van derden voor tentoonstellingen programma waarbij de directeur of een conservator de tentoonstellingen toelicht Presentaties ontwikkelt en organiseert met regelmatig een bijzondere gastspreker het tentoonstellingsprogramma van het en openbare interviews met de kunstenaars. museum. Dit programma bestaat uit De tentoonstelling Gek van surrealisme tentoonstellingen met onderwerpen die opent in februari om middernacht, naar voor­ uiteenlopen van oude tot hedendaagse beeld van de openingen die de surrealisten kunst en van pre-industriële vormgeving in de jaren twintig en dertig van de vorige tot design, met als doel het bereiken van eeuw organiseerden aansluitend bij hun een gevarieerd en breed publiek. Het meer­- verlangen het moment tussen dag en nacht, jarenbeleidsplan vormt hierbij het uitgangs­ waken en slapen, te vangen. De dresscode punt, waarbij het toegankelijk presenteren tijdens deze nacht is ‘surreal’ en wordt na­ van de kunst grote aandacht heeft. Belangrijk gevolgd op een wijze die alle verwachtingen is de (inter)­nationale erkenning en waarde­ van de nationale en internationale gasten ring van de presentaties, waarbij wordt overtreft. Ook de zomer- en najaars­ gestreefd naar samenwerking op het openingen zijn feestelijke aangelegenheden. gebied van ideeën­uitwisseling, bruik­lenen, De kunstenaars en ontwerpers wiens werk gezamenlijke producties en overname in de tentoonstellingen is te zien, zijn aan­ van tentoonstellingen. wezig en stellen zich beschikbaar voor openbare vraaggesprekken en ontmoetingen In de sector Presentaties werken vier vaste met bezoekers. projectleiders, een technische dienst met 42 43 Collectiepresentaties Dit komt de kleurkwaliteit van de werken ten schilderijen te zien waarop geportretteerden jaar begint zoals eerder gezegd met Gek Het museum toont de collectie in het Van der goede. Omdat LED-lampen tot nu toe niet luxe kanten kragen dragen en er is werk van van surrealisme, een samenwerkingsproject Steur-gebouw (1935) en in het Paviljoen Van voldeden aan de wensen van het museum hedendaagse ontwerpers te zien die zich met de Scottish National Gallery of Modern Beuningen-de Vriese (1991). De wisselende is hiervoor een ontwikkeltraject met Philips door traditioneel kant hebben laten inspireren. Art en de Hamburger Kunsthalle die het tentoonstellingen zijn voornamelijk te zien in en beeldend kunstenaar Peter Struycken mogelijk maakt om vele surrealistische de vleugel gebouwd door architect Alexander ingezet. Deze lange zoektocht resulteerde Wisselende tentoonstellingen top­stukken bij elkaar te tonen die nog Bodon (1972) en architecten Robbrecht en in de loop van 2016 in een prototype. Deze De wisselende tentoonstellingen vinden nooit eerder zijn samengebracht. De Daem (2003). Collectiepresentaties worden spot is voor het museum geproduceerd en vooral plaats in het gedeelte van het gebouw bezoeker krijgt de kans kennis te maken in zijn geheel om de paar jaar gewisseld. wordt bij de opening van De collectie als tijd­ dat in 1972 door Alexander Bodon en in 2003 met surrealisme in een zeer uitgebreide Op de begane grond wordt De collectie machine in gebruik genomen. Het resultaat door Robbrecht en Daem is gebouwd. Deze en hoogwaardige tentoonstelling met vormgeving getoond en in het Paviljoen is verbluffend, in sommige zalen vallen vleugel is anders van karakter en sfeer: publieksbegeleiding gericht op een zeer Van Beuningen-de Vriese Studiecollectie 2, daglicht en kunstlicht niet meer van elkaar hier heerst de dynamiek van wisselingen, breed en jong publiek, waaronder een intro­ waarin de toepassing van het materiaal te onderscheiden. groepsbezoek en commerciële functies. Het ductiefilm, audiotour, lezingenreeks en een metaal van de middeleeuwen tot aan de entreegebied is het middelpunt van dit deel surrealistisch spel. De hoge bezoekers­ dag van vandaag centraal staat. De eerste Pop-up restauraties van het museum en een multifunctionele en verwachting van de tentoonstelling wordt verdieping is vooral bestemd voor de In de aanloop naar de realisatie van Depot bezienswaardige ontmoetingsplek. In dit ruim gerealiseerd, de expositie wordt door schilderijencollectie van het museum, Boijmans Van Beuningen vinden in het gratis toegankelijke gedeelte bevinden verscheidene media uitgeroepen tot een de laatste jaren vooral in chronologische museum met regelmaat pop-up restauraties zich de informatiebalie, de Espressobar, van de beste van het jaar. De presentaties op­stelling van de westerse kunst van 1350 plaats: presentaties waar het werken met de museumwinkel, de Kunst Studio, twee die gelijktijdig in het museum plaatsvinden tot 1940. Dit jaar worden deze zalen collectie centraal staat en waar de bezoeker tentoonstellingszalen, het prentenkabinet hebben duidelijke raakvlakken met het sur­ compleet opnieuw ingericht. Kunsthistoricus kan meekijken met werkzaamheden die tot en de bibliotheek. In de Kunst Studio is in realisme. Zo worden in de omringende en kunstenaar Carel Blotkamp is hiervoor nu toe achter de schermen plaatsvonden. 2016 ook een tijdelijke Restauratie Studio zalen andere surrealistische werken uit de als gastconservator uitgenodigd. Hij kiest Met deze pop-up restauraties wordt ervaring gebouwd, zodat bepaalde restauraties collectie van het museum gepresenteerd en ervoor om de chrono­logie in het parcours los opgedaan hoe collectiewerkzaamheden publiek te volgen zijn. Het tentoonstellings­ is in het prentenkabinet de surrealistisch te laten; zalen met oude en moderne kunst boeiend kunnen worden gepresenteerd worden afgewisseld. De opstelling, met als en hoe interactie hierover tussen museum­ titel De collectie als tijdmachine, is een hink- medewerkers en publiek kan ontstaan. Dit stap-sprong door de collectie die zorgt voor jaar is Alles aan kant hier een voorbeeld van. een frisse blik op de kunstgeschiedenis. Er Een tentoonstellingszaal is zodanig ingericht komt een accent op de kunst van na 1945, dat de bezoeker kan volgen hoe de uit 2.615 zonder de oude meesters uit het oog te stukken bestaande kantcollectie van het verliezen. Ook is in het parcours een aantal museum wordt bestudeerd, gewaardeerd, wisselzalen op­genomen waar kleine solo­ gedocumenteerd, gefotografeerd en weer presentaties worden samengesteld, zo zijn wordt ingepakt. Drie à vier medewerkers er zalen met werk van Saenredam, Pyke (een registrar, art handler, registrator en Koch, David Salle, Richard Hamilton, Rachel conservator) zijn hier drie maanden mee Harrison en Kees Timmer. Door deze regel­ bezig en publiek kan over de schouder matig te wisselen behoudt de presentatie meekijken, vragen stellen en zelfs eigen kant zijn actualiteit. meebrengen om er een speciaal hiervoor aangetrokken expert naar te laten kijken. Daglicht Er vindt uitwisseling van kennis plaats: niet Museum Boijmans Van Beuningen stelt bij alleen het publiek leert iets, ook leren de de presentatie van schilderijen een zo dicht medewerkers van het publiek. In een naast­ mogelijke benadering van daglicht voorop. gelegen zaal zijn zeventiende-eeuwse Art handlers aan het werk tijdens de inrichting van De collectie als tijdmachine 44 45 aandoende grafiek van Max Klinger te zien. Ook is werk van hedendaagse kunstenaars te zien die een surrealistisch vertrekpunt hebben, zoals oud en recent werk van Rhonda Zwillinger en de reeks Good Company van de Rotterdamse kunstenaar Paul van der Eerden.

De zomer staat in het teken van heden­ daagse beeldende kunst, met recente teke­ ningen van Richard Serra, inktschilderijen van de Zweedse kunstenaar Gunnel Wåhlstrand, een surrealistische installatie van Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis en een installatie van Raphael Hefti in de reeks Sensory Spaces wiens werk sterk in relatie staat tot het oeuvre van Richard Serra. In het najaar blijft de aandacht gericht op het hedendaagse, met een overzichts­ tentoonstelling van de Deense kunstenaar Tal R, de video-installatie The Colony van Tentoonstelling Richard Serra: Drawings 2015-2017, foto Aad Hoogendoorn Dinh Q. Lê en een installatie van Abraham Cruzvillegas in de reeks Sensory Spaces. Naast het hedendaagse is de blik ook gericht op de toekomst met het geëngageerde, activistische project Change the System – een designtentoonstelling, een platform, laboratorium en een ontmoetingsplek. Er is werk te zien van zo’n vijftig nationale en internationale ontwerpers en kunstenaars die zich bezighouden met mondiale en maatschappelijke vraagstukken gericht op de toekomst. Dankzij Change the System komt een heel nieuw type bezoekersstroom op gang, zo komen mensen die anders nooit in het museum komen hun was doen in de door Manon van Hoeckel ingerichte was­ salon en raken hier met elkaar in gesprek. In december maakt het Rotterdamse ontwerpduo NIGHTSHOP (Adriaan van der Ploeg en Ward van Gemert) een kerstboom op het plein waar rondom kerst gezellige ontmoetingsavonden worden georganiseerd

Tentoonstelling Dinh Q. Lê – The Colony, foto Aad Hoogendoorn met gratis soep en warme dranken. Zie voor een volledig overzicht van de presentaties bijlage D. 46 47 Tentoonstelling Gek van surrealisme, foto Lotte Stekelenburg

48 49 Nieuwe collectieopstelling De collectie als tijdmachine, foto Aad Hoogendoorn

50 51 Tentoonstelling Academy of Tal R, foto Ernst Moritz

52 53 Tentoonstelling Sensory Spaces 11 – Raphael Hefti, foto Studio Hans Wilschut Tentoonstelling Collectie – surrealisme, foto Lotte Stekelenburg

Tentoonstelling Sensory Spaces 12 – Abraham Cruzvillegas, foto Studio Hans Wilschut Tentoonstelling Gunnel Wåhlstrand, foto Aad Hoogendoorn

54 55 In gesprek met ontwerpers tijdens de tentoonstelling Change the System, foto Aad Hoogendoorn Tentoonstelling Change the System, foto Lotte Stekelenburg

Bezoekers doen hun was in de Boijman’s wassalon tijdens de tentoonstelling Change the System, foto Lotte Stekelenburg Tentoonstelling Sylvie Zijlmans & Hewald Jongenelis – The Magnetic North & The Idea of Freedom, foto Aad Hoogendoorn

56 57 schenkers, een medewerker fondsen, een Relatiebeheer medewerker voor de relaties met bedrijven, een medewerker ontvangsten/commerciële en filantropie verhuur, een medewerker vrienden en een ondersteunende medewerker (5,78 fte). Acht Hoofd: Minke van Hooff ambassadeurs ondersteunen de afdeling als lid van de Fundraising Board en als • 1.445 mensen zijn Boijmans Vriend ambassadeur bedrijven met hun kennis, tijd en netwerk, evenals negentien notarissen, • 77 jonge kunstliefhebbers zijn lid van fiscalisten, advocaten en accountants van @Boijmans het Boijmans Genootschap. Het museum is hen zeer dankbaar voor hun inzet en • 134 particulieren zijn lid van de betrokkenheid. Gezelschappen (waarvan 106 lid zijn van de Kring Van Eyck) Hoogtepunten • 16 bedrijven zijn lid van de Boijmans Business Club In 2017 vieren we het dertigjarig bestaan van de Vrienden van Museum Boijmans • 42 bedrijven zijn aangesloten bij het Van Beuningen, in 1987 opgericht door museum als Boijmans Corporate Member twee bestuursleden van Stichting Museum Boijmans Van Beuningen: Pia Hudig- • 29 fondsen en stichtingen dragen bij Deiters en Tineke de Witt Wijnen-Jansen aan projecten Schoonhoven. Tijdens de speciale Lustrum­ borrel in februari, waar meer dan 300 • 86 bijeenkomsten worden door relaties Vrienden samen proosten, worden de twee in het museum georganiseerd dames in het zonnetje gezet. Gedurende het jaar zijn er speciale activiteiten die in het Museum Boijmans Van Beuningen wordt teken staan van deze viering: een Vrienden­ door vele handen gedragen. Dankzij de dag in de zomer, de Vriendenopening bij steun van vele begunstigers kan het museum de najaarstentoonstelling Change the bezoekers inspireren, door middel van System en een Vriendenreis naar de tentoonstellingen, educatieve projecten, biënnale van Venetië. De bijdrage van nieuwe aanwinsten en restauraties. In 2017 de Vrienden wordt dit jaar ingezet voor zijn het de in dit hoofdstuk genoemde de aankoop van de gouache Meisje met particulieren, bedrijven en fondsen die dit maan van Herman Kruyder. De leden van mogelijk maken. Het museum is hen allen @Boijmans, een groep enthousiaste jonge zeer dankbaar voor hun genereuze steun, kunstliefhebbers, maken met hun gift de betrokkenheid en vertrouwen. Relatiebeheer aankoop van de kast Tower van het en filantropie richt zich op het optimaal Rotterdamse ontwerpbureau NIGHTSHOP onderhouden van de goede contacten van mogelijk. KPN is in 2017 hoofdsponsor het museum en het leggen van nieuwe van de succesvolle tentoonstelling Gek contacten. De afdeling bestaat uit een van surrealisme. Om deze bijzondere hoofd, een medewerker particuliere samen­werking te vieren organiseert KPN 58 59 gedurende de tentoonstelling diverse bijeen­- Gehouwen, gesneden, geschonken. BankGiro Loterij • Aankoop Lotte Stam-Beese, Portret komsten en ontvangsten voor haar mede­ Middeleeuwse beelden uit de collectie Sinds 2006 wordt het museum gesteund van Mart Stam werkers en belangrijke relaties. De bijdrage Schoufour-Martin met een herdenkings­ door de BankGiro Loterij. Dit stelt het • Aankoop Sylvie Zijlmans en Hewald van de Boijmans Business Club en Corporate bijeenkomst voor de heer en mevrouw museum onder andere in staat om kunst­ Jongenelis, The Fence of Freedom Members wordt in 2017 aangewend voor de Schoufour-Martin. De tentoonstelling en bij­ werken voor de collectie te verwerven (installatie) en The Magnetic North tentoonstelling Richard Serra – Drawings behorende publicatie zijn mogelijk gemaakt en grootschalige tentoonstellingen te (9 films) 2015-2017 en zij dragen daarnaast bij aan de dankzij hun nalatenschap die wordt beheerd realiseren. In 2017 kan mede dankzij de realisatie van de nieuwecollectieopstelling door VZW Natuurbehoud Pater David. BankGiro Loterij onder andere het schilderij De collectie als tijd­machine samengesteld Landschap bij maanlicht van Johan Christian Particulieren door gastconser­vator Carel Blotkamp. In In november worden alle fondsen en Dahl uit 1823 worden aangekocht. april organiseert het museum het jaarlijkse stichtingen die het museum in 2017 steunen We danken iedereen die het museum in Business Diner in surrealistische sfeer. 2017 uitgenodigd voor een speciale bijeenkomst In 2017 draagt de BankGiro Loterij bij aan: 2017 met een gift ondersteunt. De steun die staat voor alle bedrijfsleden in het teken van met een exclusief bezoek aan de actuele • Museumplusbus we van een groeiende groep begunstigers de ‘museum business behind the scenes’, tentoonstellingen. De bouw van Depot • Tentoonstelling De collectie als ontvangen en ervaren is voor het museum met onder meer een bezoek aan een Boijmans Van Beuningen start op 17 maart tijdmachine van grote waarde. Particulieren die het restauratieproject en een exclusief inkijkje en gaat gepaard met een internationale • Tentoonstelling Academy of Tal R museum steunen met een gift vanaf 1.000 in het prenten­kabinet van het museum. capital campaign die 12 miljoen euro • Aankoop Charles Robert Ashbee, euro worden uitgenodigd om als begunstiger moet gaan opbrengen. Dit vormt voor het zilveren inktpot (collectie Krekel) toe te treden tot de Kring Van Eyck, die elk Het jaarlijkse Boijmans Diner voor de leden museum de aanleiding een innovation • Aankoop Christofle, zilveren kraankan jaar een tentoonstelling adopteert. Voor van de Gezelschappen vindt eveneens in dinner te organiseren in Silicon Valley (collectie Krekel) particulieren die meer willen doen, heeft het april plaats. Ook op deze avond staat het voor Nederlandse en Amerikaanse tech • Aankoop Kay Fisker, zilveren kan museum de Gezelschappen opgericht. surrealisme centraal. Naast een uitgebreid ondernemers en investeerders. Naast de (collectie Krekel) Leden van de Gezelschappen kunnen zelf bezoek aan de tentoonstelling genieten de promotie van het depot is het doel tevens • Aankoop Orivit AG, zilveren wijnkoeler mede bepalen hoe hun schenking wordt aan­ leden als eerste groep van in totaal vier door het verwerven van internationale steun (collectie Krekel) gewend, zij zorgen voor dat wat het museum het museum georganiseerde avonden van de voor het realiseren van dit spraakmakende • Aankoop Frans Zwollo (sr.), éxtra doet; van kostbare restauraties tot kookkunsten van Rotterdamse sterrenchefs gebouw en vernieuwende concept. zilveren visschep (collectie Krekel) onderwijsprogramma’s en wetenschappelijk die zich lieten inspireren door het kookboek • Aankoop Herman Bieling, Vrouwskop onderzoek. In 2017 wordt met de steun van van Dalí. Tijdens deze avond zeggen nieuwe • Aankoop Eugène Brands, Neptunes het Nedspice Restauratiefonds en een leden hun steun aan het museum toe. Ook Partners • Aankoop Victor Brauner, Le déserteur Gezel­schapslid de restauratie van het verwelkomen we dit jaar een nieuw Fonds • Aankoop Andries Dirk Copier, schilderij Otto van der Waeyen in Pools op naam, ingesteld ter ondersteuning van Gemeente Rotterdam Ornstein lamp kostuum van Ferdinand Bol gerealiseerd, en restauratie- en onderzoekwerkzaamheden: Museum Boijmans Van Beuningen is een • Aankoop Johan Christian Dahl, wordt met steun van Gezelschapsleden het het Familie De Heus Restauratiefonds. zelf­standige organisatie die mede wordt Landschap bij maanlicht nieuwe lesprogramma Boijmans in de klas gefinancierd door de gemeente Rotterdam. • Aankoop Herman Kruyder, ontwikkeld. In november wordt zoals gezegd De Kring Van Eyck draagt bij aan de realisa­ Dit is al sinds de oprichting van het museum Meisje met maan ter ondersteuning van het museum een nieuw tie van de tentoonstelling Richard Serra – in 1849 een succesvolle samenwerking. • Aankoop Dom Hans van der Fonds op naam opgericht: het Familie De Drawings 2015-2017. Tijdens een speciale Daar­naast steunt de gemeente educatieve Laan en Wim Gorisse, een fauteuil, Heus Restauratiefonds, dat ten doel heeft themamiddag in het voorjaar en het jaarlijkse projecten, waardoor jaarlijks vele kinderen een tekentafel, een bureaustoel, het financieel ondersteunen van zowel Kring Van Eyck-feest in het najaar maken intensief in aanraking komen met kunst. een bed, een voetenbank en een het voorbereidend onderzoek ten behoeve de leden kennis met het oeuvre van deze bijzettafel van restauratie alsook de restauratie­ wereldberoemde Amerikaanse kunstenaar. In 2017 draagt de gemeente Rotterdam • Aankoop Kristians Tonny, Le fossoyeur werkzaamheden van kunstwerken uit de Tijdens deze avond zeggen veel nieuwe in het bijzonder bij aan: • Aankoop J.P. van der Schilden, kast museumcollectie. leden hun steun aan het museum toe. In - Educatief project Cultuurcoach 2016-2017 • Aankoop Ad Schouten, serie van september opent de tentoonstelling - Herijkingsproject Alles aan kant 4 zelfportretten ‘The Day After’ 60 61 In 2017 zijn deze particulieren, naast zij die Maria Kuster onvermeld wensen te blijven, lid van de De heer A. Lampe en de heer A. Plompen Kring Van Eyck of de Gezelschappen: Renate en Pepijn de Lange Rick en Bernadette Linck-Derks KRING VAN EYCK Hein en Barbara van der Loo Cees en Christina Alblas Jolande en Harald van Loon Carel Blotkamp Annemarie Lütjens Margriet de Boer en Dirk de Frenne Jaap en Andrea van Manen Frits en Jacqueline Breeman-Koolen Albert Meuter Frits en Tessa Bruijn De heer J. Nauta Trudy van Bueren Jan en Liesbeth van Nieuwenhuizen-van Jan en Els van Buren-Walvis Wessum Hans en Marianne ten Cate-van Rietschoten De heer en mevrouw H.R. Okkens Henk Christophersen en Erik van Ginkel Leo Oosterveer Robert en Annemijn Crince le Roy-van De heer en mevrouw Overdevest Munster van Heuven Onno en Willeke Paymans Alda en Henk Dijkgraaf Dirk Jan Postel Eric-Paul Dijkhuizen en Willemien Frank en Tjapke Rademaker Dijkhuizen-Nauta Matja en Frans Rosendaal Annie Doeksen Stichting Bas en Suzan Scheurwater-van de Bilt Job Dura en Susi Zijderveld Albert en Martine Schuitemaker-Schuur De uitreiking van de bijdrage van de BankGiro Loterij, foto Roy Beusker Lisa Couwenbergh en Sjarel Ex Jan Dirk en Patricia Smit De heer G. van Eijl Stichting Dorodarte Caroline Fronik en Gerard van den Ende Jan en Henny Strooij-Sterken Mr. J.P. Eschauzier Jan en Andrea Teunissen-Oprea De heer F. van Gageldonk De heer en mevrouw Tiedemann Hans en Ted Galjaard Bastiaan Vaandrager Jacob en Janine van der Goot-Nauta Mevrouw P. Veder Frans Gosses Jos van der Velde en Rianne Versluis De heer M. de Groene Bart en Liesbeth de Ven-Buitenhuis In4Art De heer en mevrouw Voûte Tom en Anita van der Heijden Mevrouw M. de Vroede De heer en mevrouw Hessels-de Bruin Mevrouw R. van der Waals JoAnn Gonzalez Hickey De heer en mevrouw Weisz De heer en mevrouw Hilders Mevrouw A. van Wensveen-Kolff en de heer Rogier Hintzen D.M.N. van Wensveen Teunis Hol Mark en Roel von Weiler Ingrid en Bert Huisman-Van Baaren Martin L.M. Witjens De heer A.G. Jacobs en mevrouw C.M.M. Olo en Tineke de Witt Wijnen-Jansen Jacobs Schoonhoven Godelieve Janssen Eveline Jurry en John Fiszbajn GEZELSCHAP BAS JAN ADER Mariëlle Koppenol-Laforce Leendert Bikker en Janneke Vrij Leden van de Boijmans Business Club krijgen toelichting op het gerestaureerde werk Danger de la force van Francis Picabia, JK Stichting Eelco en Annemarie Blok-Weverling foto Aad Hoogendoorn 62 63 Ron en Correlien Bosch Het museum ontvangt de nalatenschap van: Simone en Allard Castelein-Van den Akker • Prof. dr. J.M. Pennings De heer J.J.C.M. van Dooremalen De heer J. Drost en mevrouw K. de Regt De Stichting Museum Boijmans Van Joost en Hermien Goderie-Plomp Beuningen ontvangt de nalatenschap van: De heer en mevrouw Krikke • Dhr. Hans Sonnenberg Joke en Steven Lamberts Niels Peteri en Kirsten van den Berg R.T. Holding BV Schenkingen van kunst Hester en Dick Verbeek Robert en Marijcke Willink Particulieren die een kunstwerk schenken of in langdurig bruikleen geven aan het GEZELSCHAP SALVADOR DALÍ museum worden uitgenodigd toe te treden Albert en Catherine de Kreij tot de Zodiaque Kring. Dit gezelschap is Nedspice Restauratiefonds vernoemd naar een groep mecenassen Faber Halbertsma Groep die indertijd Salvador Dalí ondersteunde. In 2017 komt de Zodiaque Kring voor de GEZELSCHAP PAUL CÉZANNE vierde keer bij elkaar. Diederik van Dommelen en Brigit van Elk Onderstaande particulieren en instellingen Familie De Heus Restauratiefonds schenken of laten na, naast zij die onvermeld Stichting Saphir wensen te blijven: Directeur Sjarel Ex onthult de nieuwe aanwinst Meisje met maan van Herman Kruyder, die mogelijk is gemaakt met steun van Kalhorn/Timmermans Fonds de Vrienden, foto Aad Hoogendoorn Marjan van Aubel GEZELSCHAP JHERONIMUS BOSCH Carel Blotkamp Ugo Rondinone Mark Manders, Tanya Bonakbar Gallery, Piet van der Slikke en Sandra Swelheim Adam Colton De heer. A. Rosbergen New York en Zeno X Gallery, Antwerpen Han Nefkens Fashion on the Edge Paul van der Eerden De heer en mevrouw Schreuders Esther Eikelenboom Ben Shamier Rudi Fuchs Iwan Smit Fondsen en huisstichtingen Nalatenschappen G.H. ART Johan Soetens De heer en mevrouw Gubbels Marja Visser Fondsen van particulieren, overheden en Na een kort ziekbed overlijdt vrijdagmiddag Christel van Hees Sander Wassink bedrijven zijn belangrijke steunpilaren van 29 september 2017 in het Erasmus MC in Joost Hesseling Cor de Wit het museum. Daarnaast heeft het museum Rotterdam Hans Sonnenberg. Hij was 55 Gerard van ’t Hoff José Ylstra eigen huisstichtingen die ondersteuning jaar lang galeriehouder van grote klasse Interbellum Grafiek bieden bij de belangrijkste taken: beheren, en een van de meest markante, wakkere Madeleine Klis verwerven, presenteren en onderwijzen. In mensen uit de kunstwereld van Rotterdam. Hans Kombrink Langdurige buiklenen 2017 dragen deze fondsen en stichtingen, Op vrijdag 6 oktober organiseert het erven Geert Lap naast zij die onvermeld wensen te blijven, museum een herdenkingsbijeenkomst in Reinier Lucassen Deze particulieren, stichtingen en bedrijven bij aan de volgende projecten. het museum. Ook ontvangt het museum Marie-Louise von Motesiczky Charitable geven, naast zij die onvermeld wensen te dit jaar uit de nalatenschap van Johannes Trust blijven, kunstwerken in langdurig bruikleen: Ars Donandi Pennings een geldbedrag dat bestemd Wietse van den Noort • Educatief project Boijmans kinderbestuur is voor het conserveren en inventariseren Katsuhiro Otomo Han Nefkens H+F Collection van de ongeveer vijftig prenten die hij Familie Pinckaers Stichting Museum Boijmans Van Beuningen Boekenfonds Elisabeth Grent / F.J.A.M. het museum reeds eerder schonk. ProDelta Holding BV G.H. ART van der Helm 64 65 • Bestandscatalogus Een droomcollectie. K.F. Hein Fonds • Aankoop Arie de Groot, Zonder titel Pro Helvetia Surrealisme in Museum Boijmans Van • Tentoonstelling Gek van surrealisme • Aankoop Josef Hoffmann voor de Wiener • Tentoonstelling Sensory Spaces 11 – Beuningen Werkstätte, zilveren hengselmand Raphael Hefti Mondriaan Fonds (collectie Krekel) Danish Arts Foundation • Tentoonstelling Gek van surrealisme • Aankoop Jeroen Jongeleen, Running Stichting Ammodo • Tentoonstelling Academy of Tal R • Tentoonstelling Academy of Tal R A Circle Clockwise • Serie tentoonstellingen Sensory Spaces • Aankoop 2 tekeningen Bas Jan Ader, • Aankoop John Körmeling, De vierkante • Sensory Spaces 11 – Raphael Hefti Erasmusstichting Gabriel en Berthe auto • Sensory Spaces 12 – Abraham • Tentoonstelling Gek van surrealisme • Aankoop Paul Beckman, Fata Morgana • Aankoop Charles Rennie Mackintosh Cruzvillegas • Aankoop Sigvard Bernadotte voor voor Elkington & Co., 3 zilveren thee­ Fonds 21 Georg Jensen Solvsmedie A/S, lepels (collectie Krekel) Stichting Bevordering van Volkskracht • Tentoonstelling Gek van surrealisme 9-delig zilveren cocktailservies • Aankoop Mici de Merode voor Walter • Tentoonstelling Gek van surrealisme • Tentoonstelling Change the System (collectie Krekel) van Beirendonck, cape • Tentoonstelling Virtuositeit en • Aankoop Hoos Blotkamp, Pix 1 • Aankoop Ron Nagle, Cult Classic verbeeldingskracht: Rembrandt – Fundación Han Nefkens, i.s.m. Artangel, • Aankoop Harmen Brethouwer en • Aankoop Ravinet d’Enfert, zilveren Etsen uit eigen collectie Londen Michael Young, Exquisite Corpse dekschaal en sauskom (collectie Krekel) • Tentoonstelling Dinh Q. Lê – The Colony • Aankoop Christopher Dresser voor Hukin • Aankoop Emmy Roth, zilveren schaal en Stichting Boek & Wurm & Heath, 5-delig zilveren theeservies zilveren koffiepot (collectie Krekel) • Restauratie van 60 historische G.Ph. Verhagen-Stichting (collectie Krekel) • Aankoop Scholten & Baijings voor boekbanden • Tentoonstelling Virtuositeit en verbeel­ • Aankoop Christian Fjerdingstad voor Established & Sons, Amsterdam Armoire dingskracht: Rembrandt – Etsen uit Puiforcat, zilveren schaal • Aankoop Ad Schouten, serie van vier Stichting Boschuysen eigen collectie (collectie Krekel) zelfportretten ‘The Day After’ • Boijmans Museumbus • Aankoop Iwan Smit, De mystieke geboorte van Rotterdam Stichting Dorodarte • Aankoop Studio Makkink & Bey, • Tentoonstelling Virtuositeit en Bath tub verbeeldingskracht: Rembrandt – • Aankoop Joost van den Toorn, Etsen uit eigen collectie Hedendaagse postmoderne vaas • Educatief project Boijmans kinderbestuur • Aankoop Henry van de Velde voor Firma Theodor Müller-Hofjuwelier, zilveren bord Stichting Fonds Willem van Rede (collectie Krekel) • Aankoop Stefan Johansson, Street Lights • Aankoop Wilhelm Wagenfeld voor along Klarälven River Staatliche Hochschule für Handwerk und • Aankoop Chris Martin, Untitled Baukunst, zilveren bord (collectie Krekel) • Aankoop Jeroen Wand, Laminated Table Stichting dr. Hendrik Muller’s Vaderslandsch (prototype) Fonds • Aankoop Sylvie Zijlmans en Hewald • Bestandscatalogus Een droomcollectie. Jongenelis, The Fence of Freedom Surrealisme in Museum Boijmans Van (installatie) en The Magnetic North Beuningen (9 films) Stichting Groenendijk-Clemens Prins Bernhard Cultuurfonds • Boijmans Museumbus De leden van de Kring Van Eyck maken kennis met de materialen die Richard Serra gebruikte voor de werken in de (mede dankzij het Breeman Talle Fonds) tentoonstelling, foto Aad Hoogendoorn • Tentoonstelling Gek van surrealisme 66 67 Stichting Lucas van Leyden Stichting Schouwenburgh • Aankoop Henry van de Velde voor 41 Boijmans Corporate Members: • Aankoop Giuseppe Arcimboldo, • Educatief project Boijmans kinderbestuur Firma Theodor Müller-Hofjuwelier, A. de Jong Groep Humani Victus Instrumenta zilveren bord (collectie Krekel) AKD • Aankoop Carl Bloch, Boot naast een Stichting Van Achterbergh-Domhof • Aankoop Wilhelm Wagenfeld voor AM aanlegsteiger • Aankoop Isabel Ferrand, On the Memory Staatliche Hochschule für Handwerk und Anthony Veder Groep N.V. • Aankoop René Boyvin, Livre de la of the Hands (installatie en film) enWheel Baukunst, zilveren bord (collectie Krekel) Aon Groep Nederland Conquesta de la Toison d’or, par le Prince Throwing (film) Auto Hoogenboom B.V. lason de Tessalie VSBfonds Bakker Barendrecht B.V. • Aankoop 2 prenten Nicolas-François Stichting Verzameling Van • Tentoonstelling Gek van surrealisme Bilderberg Parkhotel Rotterdam Chifflart,Allegorie op de oorlog Wijngaarden-Boot • Tentoonstelling Change the System Breeman Automotive B.V. • Aankoop Lucas van Leyden, Golgotha • Tentoonstelling Gek van surrealisme Buitenlandsche Zaken • Aankoop Maximilien Luce, Gezicht op de Cardano haven van Rotterdam Stichting Zabawas Bedrijven Cordeel Nederland NV • Aankoop Peder Mønsted, Vijver bij • Tentoonstelling Gek van surrealisme Corthaus Beheer B.V. Strandmøllen De Boijmans Corporate Members en de D. Berghout B.V. • Aankoop Grayson Perry, Reclining Artist Stimuleringsfonds Creatieve Industrie leden van de Boijmans Business Club maken DCS Drecht Coating Services B.V. • Aankoop Jørgen Roed, Gezicht op de • Tentoonstelling Change the System gezamenlijk een garantiefonds mogelijk voor DrukDomstad B.V. Kathedraal van Roskilde grote tentoonstellingen. In 2017 droegen zij Eversheds Sutherland B.V. • Aankoop Walter Vaes, Les insectes Van Ommeren-de Voogt Stichting bij aan de tentoonstelling Richard Serra – F. Van Lanschot malfaisants • Tentoonstelling Virtuositeit en Drawings 2015-2017 en maakten zij de Friends in Business • Aankoop Eneo Vico, Flora verbeeldingskracht: Rembrandt – Etsen nieuwe collectieopstelling De collectie als Gemeente Rotterdam • Aankoop Eneo Vico, Tarquinius vergrijpt uit eigen collectie tijdmachine mede mogelijk. Ambassadeur HAL Investments B.V. zich aan Lucretia van de bedrijfslidmaatschappen van het Handelsbanken Vereniging Rembrandt museum is Magchelina Möller van Möller Houthoff Buruma Stichting Museum Boijmans Van Beuningen • Aankoop Sigvard Bernadotte voor Autoschade Groep. ING Bank Rotterdam • Aankoop Victor Brauner, Le déserteur Georg Jensen Solvsmedie A/S, KoenVisser Group 9-delig zilveren cocktailservies 16 Boijmans Business Clubleden: KPN Stichting Museum Boijmans Van Beuningen/ (collectie Krekel) ABN AMRO Bank N.V. Looije Properties Fonds Koster & Quist • Aankoop Christopher Dresser voor Asahi Shimbun Company Middelland Beheer B.V. • Aankoop Isabel Ferrand, On the Memory Hukin & Heath, 5-delig zilveren thee­ Brunel International N.V. MKB Rotterdam Rijnmond of the Hands (installatie en film) enWheel servies (collectie Krekel) Deerns Nederland B.V. Mommers Schoonmaak Throwing (film) • Aankoop Christian Fjerdingstad voor Dura Vermeer Groep N.V. Möller Autoschade Groep • Aankoop Martin Smith, Triptych in the Puiforcat, zilveren schaal (collectie Havenbedrijf Rotterdam Peterson Rotterdam B.V. form of a Vase No. 1 Krekel) IMCD Group B.V. OGER • Aankoop Josef Hoffmann voor de Wiener Loyens & Loeff N.V. STOER Stichting Mevrouw K. Hooykaas-la Lau Werkstätte, zilveren hengselmand Parthenon-EY Straatman Koster Advocaten Fonds (collectie Krekel) Ploum Lodder Princen TBI Holdings B.V. • Educatief project Oren en ogen tekort • Aankoop Charles Rennie Mackintosh ProDelta Holding B.V. Van Beuningen & Partners voor Elkington & Co., 3 zilveren thee­ PwC Van Steenderen MainportLawyers Stichting Oogfonds Nederland (RAAK lepels (collectie Krekel) Philips Lighting B.V. Vismans Deurwaarders & Incasso Stimuleringsprijs) • Aankoop Ravinet d’Enfert, zilveren Rabobank Rotterdam Wybenga Advocaten • Educatief project Oren en ogen tekort dekschaal en sauskom (collectie Krekel) Rotterdam Harbour Holding B.V. Z-Design B.V. • Aankoop Emmy Roth, zilveren schaal SV Interieurgroep B.V. en zilveren koffiepot (collectie Krekel) 68 69 Bedrijfssponsoring 86 keer ingezet voor bijeenkomsten van De leden delen hun kennis en expertise Loyens & Loeff leden van de Boijmans Business Club, met Museum Boijmans Van Beuningen. • Mevrouw mr. P. Kouwenhoven Naast de bedrijvenkringen kunnen bedrijven Corporate Members en andere bedrijven en • De heer F. van der Leije als sponsor bijdragen aan projecten. KPN is instelling uit de omgeving Rotterdam. De BDO Accountants & Adviseurs • De heer P. van Onzenoort in 2017 hoofdsponsor van de tentoonstelling opbrengsten van bijzondere ontvangsten • De heer C. Alblas Ploum Lodder Princen Gek van surrealisme. Samen met kunstenaar komen direct ten goede aan aankopen, Deloitte Belastingadviseurs B.V. • Mevrouw mr. J. van Loon Peter Struycken en Philips Lighting ontwikkelt restauraties, tentoonstellingen en educatieve • De heer P. van Gelderen PwC het museum een daglicht ondersteunende projecten. DRV Accountants & Adviseurs • Mevrouw drs. R. de Lange-Snijders ledverlichting waarmee de kunstwerken • De heer mr. H. Treure Roosje & Van Der Laarse uit de collectie op een natuurgetrouwe wijze Erasmus Universiteit Rotterdam • De heer mr. S.C. Roosje verlicht kunnen worden. Met het in 2014 Onderscheidingen • Mevrouw R. Buijze MA SmeetsGijbels opgerichte Nedspice Restauratiefonds draagt • Mevrouw prof. dr. S.J.C. Hemels • Mevrouw mr. C.L.M. Smeets het Rotterdamse bedrijf bij aan bij­zondere De in 2008 door Ted Noten ontworpen broche, EY Verhees Notarissen restauraties. In 2017 wordt met de steun de Gouden B, wordt uitgereikt aan personen • De heer mr. T.A. Huiskes • Mevrouw prof. mr. T. Mellema van het Nedspice Restauratiefonds en een die zich op uitzonderlijke wijze hebben Kooijman Lambert Notarissen Weerts Advocaten anonieme schenker de restauratie van het ingezet voor het museum. Dit jaar reiken we • De heer mr. A. Autar • Mevrouw mr. M.P.Ph.M. Weerts schilderij Otto van der Waeyen in Pools de Gouden B uit aan Jeroen Drost en Steven KPMG Meijburg & Co Zantboer + Partners kostuum van Ferdinand Bol gerealiseerd. Lamberts, die zich gedurende twee jaar met • De heer drs. J.A. Stigter • De heer mr. W. Verstijnen PwC maakt mogelijk dat ook in 2017 negen veel enthousiasme hebben ingezet als lid van kinderen in de vorm van het Boijmans kinder­ de Fundraising Board van Museum Boijmans bestuur actief kunnen meedenken over het Van Beuningen. reilen en zeilen van het museum.

In 2017 zijn onze sponsoren: Fundraising Board

KPN: Sinds 2014 wordt het museum bijgestaan • Tentoonstelling Gek van surrealisme door de Fundraising Board. De board bestaat uit acht ambassadeurs: Philips: • Ontwikkeling van natuurgetrouwe Simone Castelein-Van den Akker ledverlichting samen met Peter Struycken Annemijn Crince le Roy-van Munster van Heuven Nedspice Restauratiefonds: Eric-Paul Dijkhuizen • Restauratie Ferdinand Bol, Otto van Christine Doeksen-van Galen Last der Waeyen in Pools kostuum Hein van der Loo Sandra Swelheim PwC: Patricia Smit-Kramers • Educatief project Boijmans kinderbestuur

Boijmans Genootschap Zaalverhuur Het Boijmans Genootschap is opgericht in In 2017 worden de sfeervolle zalen in de 2013 en bestaat uit 18 leden: fiscalisten, Leden van de Boijmans Business Club en Boijmans Corporate Members krijgen een rondleiding van gastconservator Carel algemene publieke ruimte van het museum accountants, notarissen en advocaten. Blotkamp door De collectie als tijdmachine, op de voorgrond twee zelfportretten van Kees Timmer, foto Aad Hoogendoorn 70 71 Mevrouw E.R.D. Meijer, penningmeester Huisstichtingen Mevrouw A.F. Boumeester-van der Vorm De heer B.M. Dura Mevrouw I. Huisman-van Baaren Het museum wordt bij de belangrijkste Mevrouw mr. E.E. Jurrij taken – beheren, verwerven, presenteren De heer mr. J.G. Princen en onderwijzen – al sinds jaar en dag door De heer mr. B. Vaandrager enkele gelieerde stichtingen en initiatieven Mevrouw drs. M.J. van ’t Wout-van der ondersteund. Deze zijn van vitaal belang Reijden voor het goed functioneren van het museum. Mevrouw dr. A.P. Dekker Elk van de zeven huisstichtingen wordt Mevrouw drs. J.H. Ellenkamp beheerd door een eigen bestuur en heeft een specifiek doel. Han Nefkens Fashion on the Edge Stichting Museum Boijmans Van Beuningen In 2010 start Han Nefkens, in samen­- werking met gastconservator en lector De Stichting Museum Boijmans Van modevorm­geving José Teunissen, het Beuningen, opgericht in 1939 door haven­ initiatief Fashion on the Edge in Museum baronnen D.G. van Beuningen en W. van Boijmans Van Beuningen, waarmee der Vorm in samenwerking met directeur experimentele ont­wikkelingen in de mode D. Hannema, heeft als doel de belangen worden gestimuleerd. Dit initiatief was voor van het museum in het algemeen te onder­ vijf jaar aan het museum verbonden en is steunen. Zij verwezenlijkt dat onder andere na een verlenging van nog eens twee jaar door op verzoek van het museum aankopen in 2017 beëindigd. van kunstwerken te realiseren en het werven van bedrijfsvrienden, de Bijzondere Initiatief Han Nefkens Fashion on the Begunstigers. De stichting is (ten dele) Edge juridisch eigenaar van de kunstwerken die zij De heer H. Nefkens koopt of door particulieren zijn geschonken, Mevrouw drs. J. Teunissen zo’n 13% van het museum­bestand. De De heer drs. K.M.T. Ex stichting verwerft ook het eigendom van aankopen ten behoeve van het museum door een aantal huisstichtingen en fondsen Stichting Fonds Willem van op naam die bij haar zijn ondergebracht. Rede In het verslagjaar wordt een nalatenschap ontvangen van Dhr. Hans Sonnenberg. De Stichting Fonds Willem van Rede is al decennialang een inspirerende motor voor Bestuursleden de collectie. Naamgever Willem van Rede De heer drs. C.O.A. baron (1880-1953) bepaalde dat met zijn kapitaal, Schimmelpenninck van der Oije, dat hij aan de Staat der Nederlanden naliet, voorzitter een collectie hedendaagse kunst voor het De heer drs. K.M.T. Ex, secretaris Museum Boijmans Van Beuningen moest 72 73 worden gevormd. De opeenvolgende Bestuursleden zich er pas na zijn artsenloopbaan actief op van Willem van der Vorm na zijn dood in besturen van de Stichting Fonds Willem De heer J. Peterich, voorzitter toeleggen. Hij brengt een collectie bijeen 1957 tentoongesteld in zijn woonhuis aan van Rede hebben in de geest van het testa­ Mevrouw M. Niels, MSc, secretaris die van meet af aan bedoeld is voor Museum de Westersingel. In 1972 moet dit pand ment en de door de erflater geformuleerde De heer drs. O.F.J. Paymans, Boymans, zoals het museum toen nog wijken voor de metro en besluit de Stichting doelstellingen aansluiting gezocht bij de penningmeester genoemd werd, en verzamelt gericht op Willem van der Vorm de door haar beheerde collectie moderne en hedendaagse kunst lacunes in de museumcollectie. Zijn collectie collectie met schilderijen van Gerard ter van het museum. Commissie van Toezicht van ruim 26.000 prenten laat hij na aan het Borch, Gabriel Metsu en Anthonie van Mevrouw M.A. Kraaijeveld van museum, casu quo de gemeente Rotterdam. Dijck in langdurig bruikleen te geven aan Commissie van aankoop Hemert-Peterich Ook legateert hij een geldbedrag waarvan de het museum. De heer drs. K.M.T. Ex, voorzitter De heer D.G. Peterich jaarlijkse rente bestemd is voor uitbreiding Mevrouw drs. A. Birnie De heer mr. drs. H. van den Brink van de collectie prenten. Dit fonds, waarvan Bestuursleden De heer mr. M.A. van Valen de opbrengst jaarlijks wisselt, draagt de De heer mr. C.O. van der Vorm, voorzitter naam Stichting Lucas van Leyden en dient Mevrouw A.F. Boumeester-van der Vorm, Financiële commissie Kalhorn/Timmermans Fonds, tot vandaag de dag zijn doel. Ruim tiendui­ regent secretaris Mevrouw E.J. Reurink, penningmeester ondergebracht bij Stichting zend prenten zijn door het museum sinds De heer dr. R.J. Willink, regent conservator Mevrouw mr. J.P. van Loon Museum Boijmans Van 1951 met dit fonds ten behoeve van de De heer prof. dr. L.C. Winkel Beuningen gemeentelijke collectie aangekocht. Het kapitaal van de stichting wordt beheerd door Dit fonds is door de naamgevers in 2009 de voorzitter, secretaris en penningmeester Stichting Van opgericht om de aankoop van zilver en van de Stichting Museum Boijmans Van Beuningen / Peterich-fonds hedendaagse ontwerpen te bevorderen. Het Beuningen. museum onderhield vele jaren een intensieve Met een kunstenaar als vader en de verza­ band met verzamelaars Joop Kalhorn (over­ Bestuursleden melaar D.G. van Beuningen als grootvader, leden 2009) en Jaap Timmermans, die vele De heer drs. C.O.A. baron wordt Peter Paul Peterich (1933-2000) van aankopen en opdrachten op het gebied van Schimmelpenninck van der Oije, jongs af aan door kunst omringd. Hij studeert internationaal hedendaags design mogelijk voorzitter kunstgeschiedenis en heeft grote affiniteit hebben gemaakt. Het beheer van het De heer drs. K.M.T. Ex, secretaris met de poëzie. In 1965 richt hij samen met (toekomstig) kapitaal berust bij het bestuur Mevrouw E.R.D. Meijer, penningmeester zijn moeder, Flora van Beuningen, de van de Stichting Museum Boijmans Van Stichting Van Beuningen-Peterich op ter on­ Beuningen. Jaarlijks is een bedrag beschik­ dersteuning van de beeldende kunst en de baar voor aankopen, die eigendom worden Stichting Willem van der Vorm tekenkunst in het bijzonder. Tussen 1965 en van de Stichting Museum Boijmans Van 1973 wordt uit dit fonds, vaak op advies van Beuningen. Willem van der Vorm (1873-1957), haven­ de toenmalige conservator, een honderdtal baron en verzamelaar, is een van de meest tekeningen aangekocht voor het museum. loyale begunstigers van Museum Boymans. Op grond van Peterichs testament wordt het Stichting Lucas van Leyden Directeur Hannema adviseert hem bij de fonds na zijn dood in 2000 nieuw leven in­ opbouw van zijn collectie en Van der Vorm geblazen en krijgt het museum jaarlijks een Dr. J.C.J. Bierens de Haan (1867-1951) is nauw betrokken bij de oprichting van de bedrag van enkele tienduizenden euro’s om leidde een avontuurlijk leven. In de roerige Stichting Museum Boymans. Tijdens de eigentijdse (teken)kunst aan te kopen. Aan- jaren van de vroege twintigste eeuw is hij eerste vergadering in 1939 schenkt hij het kopen van deze stichting geschieden op werkzaam in oorlogsgebieden als Transvaal museum De Kwakzalver, een hoogtepunt in verzoek en initiatief van het museum en en Oranje Vrijstaat, Griekenland en in het oeuvre van Gerard Dou. Een genereus worden eigendom van de Stichting Museum Frankrijk. Hoewel Bierens de Haan vanaf gebaar dat later door vele schenkers is Boijmans Van Beuningen. zijn studententijd prenten verzamelt, gaat hij nagevolgd. Aanvankelijk wordt de collectie 74 75 versterken, het internationale profiel te ver­ Marketing en beteren en de artistieke inhoud te vertalen naar een breed publiek. Speerpunten zijn het Communicatie internationaal positioneren van het Museum en Depot Boijmans Van Beuningen, online Hoofd: Sandra Broeren marketing en storytelling rondom de collectie, tentoonstelling en activiteitenprogramma. • Het museum ontvangt 314.000 bezoekers, 34.000 (12,5%) meer dan vorig jaar. Tentoonstellingen in het buitenland De bezoeker trekken ruim 712.000 bezoekers Het museum trekt in 2017 significant meer • De free publicity mediawaarde die het bezoekers. Maar liefst 314.000 mensen museum genereert is 13.889.580 euro hebben het museum bezocht. Dat zijn 34.000 bezoekers meer dan in 2016. De • De economische impuls als gevolg van best bezochte tentoonstelling is Gek van bezoek uit binnen- en buitenland voor de surrealisme (153.000 bezoekers), maar ook stad Rotterdam is 16 miljoen euro De collectie als tijdmachine en de tentoon­ stellingen van Richard Serra, Tal R en de • Het museum ontvangt een groeiend designtentoonstelling Change the System aantal van 1,8 miljoen bezoekers online, zijn druk bezocht. 21% van de bezoekers waarvan 30% uit het buitenland komt uit het buitenland. Uit de eigen regio ontvangt het museum 46% van de bezoekers • Op sociale media heeft het museum en 33% komt uit de rest van het land. ruim 188.000 volgers, de 36 video’s die Ronduit spectaculair is het aantal bezoekers het museum op ARTtube plaatste zijn dat Museum Boijmans Van Beuningen dit ruim 54.000 keer bekeken verslagjaar in het buitenland trekt. De ten­ toonstelling Babel, getoond in Tokio en Een bezoek aan Museum Boijmans Van Osaka, wordt door 660.000 mensen bezocht Beuningen begint niet meteen in het Museum- en ook Bosch to Bloemaert in de National park in Rotterdam. Bezoekers bekijken Gallery of Art in Washington en de prenten vooraf informatie, foto’s, en/of video’s over van Francisco Goya in MSK Gent trekken de tentoonstellingen op de website van het veel bezoekers. museum, kopen hun ticket online of lezen artikelen in de media. De afdeling Marketing Jonge en oudere jongere bezoekers en communicatie richt zich op het verbreden Het museum is dit jaar door een record­- en verdiepen van de kennis van en over aantal van 54.000 jongeren onder de 19 jaar verschillende publieksgroepen en probeert bezocht. Wij zijn trots op dit resultaat dat kan hen te verleiden tot een bezoek aan het worden uitgesplitst in diverse deelgebieden. museum. De afdeling bestaat uit 6 mede­ Met het oog op een breed educatief werkers, een afdelingshoofd (samen 4,83 programma voor verschillende onderwijs- fte), 2 stagiaires en een kassateam van niveaus verwelkomt het museum dit jaar gemiddeld 10 medewerkers. Samen weten 12.780 basisschoolleerlingen en 21.085 ze het merk Boijmans Van Beuningen te leerlingen uit het voortgezet onderwijs. 76 77 20.431 kinderen bezoeken het museum in Start bouw Depot Boijmans hun vrije tijd. Sinds 2016 heeft het museum Van Beuningen een kinderbestuur: negen kinderen in de leeftijd van 8 tot 12 jaar hebben het museum Vrijdag 17 maart 2017 is in het Museumpark een schooljaar lang advies geven over hoe gestart met de bouw van het allereerste tentoonstellingen nog interessanter en leuker publiek toegankelijke kunstdepot ter wereld. kunnen worden voor kinderen. Het museum In het bijzijn van het kinderbestuur draait heeft de ambitie het aandeel kinderen te burgemeester Aboutaleb de eerste paal vergroten naar 20% van het totale bezoek in van het gebouw de grond in, een feestelijk 2020. De doelgroep wordt zelf actief bij het moment voor alle betrokken partijen. Tevens beleid rond een kindvriendelijk museum wordt de nieuwe naam onthuld: Depot betrokken en het aanstellen van een kinder­- Boijmans Van Beuningen. ‘Ik ben verheugd bestuur maakt deel uit van deze strategie. dat we na jaren van voorbereiding kunnen Het kinderbestuur houdt het museum een starten met de bouw,’ aldus directeur Sjarel belangrijke spiegel voor en geeft een stem Ex. ‘Er is niets ter wereld wat erop lijkt. aan een grote groep jongste inwoners van Museum Boijmans Van Beuningen is het Rotterdam. Ook onderzoekt het museum eerste museum dat het aandurft om zo hoe het mbo-onderwijs intensiever bij de transparant te werken’. kunst kan worden betrokken.

Een onvergetelijke De voorzitter van het kinderbestuur, Sergen, geeft een speech tijdens de feestelijke viering van de start van de bouw van Depot Internationale positionering tentoonstelling Boijmans Van Beuningen

Rotterdam is populair. Niet alleen de In het voorjaar staat het museum geheel stad, maar ook het museum ontvangt een in het teken van het surrealisme. De evene­ groeiend aantal buitenlandse bezoekers, in menten rond de tentoonstelling Gek van de zomermaanden loopt dit op naar 1 op de surrealisme zijn onvergetelijk: de opening – 4 bezoekers. Het museum weet, samen met waarvoor de gasten zijn gevraagd zich de inspanningen van Rotterdam Partners, sur­realistisch te kleden – is een groot succes. de afgelopen jaren naast buitenlandse Tijdens de tentoonstelling organiseert het journalisten ook meer touroperators aan zich museum drie sterrendiners, waarvoor vier te binden. De buitenlandse toerist en ook de Rotterdamse sterrenkoks (Fred Mustert, dagtoerist die voor het museumprogramma Gert Blom, Erik van Loo en Mario Ridder) naar de stad reist, zorgt voor een steeds zijn gevraagd om een surrealistisch diner te groeiende economische impuls in de stad verzorgen. van 16 miljoen euro in 2017. Het museum Het publiek maakt ruim 25.000 surrealistische heeft een samenwerking met vijftien hotels zinnen met behulp van het sur­realistische in Rotterdam die hun gasten museumtickets spel dat het museum liet ontwikkelen. Het aanbieden. Daarnaast zit het museum sinds aantal scholen dat met leerlingen een 2017 in de Minicard, een netwerk waardoor bezoek aan de tentoonstelling brengt, is het museum aanwezig is in 217 hotels in de opvallend hoog en de Museum­nacht010 – regio, en bezoeken dit jaar 2.079 mensen het bezocht door ruim 6.250 mensen – staat museum met de Rotterdam Welcome Card. ook volledig in het teken van Gek van surrealisme. Sterrenkoks (v.l.n.r.) Fred Mustert, Mario Ridder, Gert Blom en Erik van Loo verzorgen een surrealistisch diner 78 79 Een aantal bekende Nederlandse schrijvers ‘Mooie gekte’ – Harper’s Bazaar – Kluun, Ronald Giphart, Pepijn Lanen, Elfie Tromp, Nico Dijkshoorn en Ellen De collectie als tijdmachine Deckwitz – is betrokken bij de evenementen ‘Een Picasso hangt plompverloren naast rondom de tentoonstelling, waaronder een Morandi en zo zijn er meer combinaties, de opening, Museumnacht010 en een bij­ waarvan je mond openvalt’ zondere literaire avond. De ambassadeurs – Trouw hebben vele volgers en spreken voor het museum nieuwe publieksgroepen aan. Het ‘Carel Blotkamp is er zonder meer in museum is trots op het resultaat van deze geslaagd om van de rondtocht door de blockbuster: 153.000 mensen genieten van collectie van Boijmans Van Beuningen 380 kunstwerken en objecten uit 17 musea, een spannende wandeling te maken, met privécollecties en kunstinstellingen. Er vertrouwde momenten en plekken die verschijnen ruim 300 artikelen en aan­ schuren, uitdagen, tot vergelijking nopen kondigingen in Nederlandse kranten en en plezieren’ – Kunstschrift tijdschriften over Gek van surrealisme, met een totale mediawaarde van ruim ‘Verrassende tijdreis’ 1,4 miljoen euro. Met een stevige marketing – Telegraaf en communicatiecampagne heeft het museum de zichtbaarheid van de tentoon­ Banieren op de Vlaggenparade kondigen de tentoonstelling Gek van surrealisme aan stelling vergroot en een breed nationaal en Free publicity inter­nationaal publiek kennis laten maken met het surrealisme en de verzamelaars. Het museum ontvangt jaarlijks vele De verkoop van online tickets stijgt dit jaar jour­nalisten op speciale pers-events, voor significant van 0,6% in 2016 naar 11%. Op tv- of radio-opnames, een rondleiding door Facebook zijn de berichten door 9.716.681 het museum of de bouwplaats van Depot mensen gezien, via Twitter zijn 10.500.645 Boijmans Van Beuningen, of voor achter­ mensen bereikt en op Instagram is een liggende informatie rondom actuele ont­ bereik gecreëerd van 529.406. wikkelingen. Ook organiseert het museum blogger-events en Instawalks. Met dank aan Gek van surrealisme Rotterdam Partners, ART Rotterdam, TEFAF ‘Surrealistische schatkamer’ en de bureaus Coebergh, Pickles PR en – AD Rotterdams Dagblad Claire Beke ontvangt het museum nationale en internationale journalisten. In 2017 is ‘Een boeiend inzicht in vier van de belang­ minstens 2.650 keer aandacht besteed rijkste verzamelaars van surrealistische aan Museum Boijmans Van Beuningen in kunst’ – NRC Next nationale media met een totale mediawaarde van ruim 13 miljoen euro. Deze publiciteit ‘Een overdonderend gekmakend overzicht’ heeft ruim 150 miljoen mensen bereikt. – Trouw

‘Fijne verwarring op surrealistische expo Een Rotterdamse tram gehuld in het beeldmerk van de tentoonstelling Gek van surrealisme in Boijmans’ – NRC Handelsblad 80 81 Samenwerken wordt een plantaardig menu geserveerd Bezoekers Onderzoek anderen aan te bevelen. Ook de vaste om zo de water- en carbonfootprint te Boijmans collecties oude meesters en moderne Het museum werkt samen met diverse minimaliseren. kunst worden vaak genoemd als reden van partijen in de stad, in het land en daarbuiten. Sinds oktober 2016 is het museum gestart aanbeveling. De tentoonstelling Gek van Samenwerkingen zijn erop gericht om het met het Bezoekers Onderzoek Boijmans surrealisme zorgt voor zeer veel aandacht programma effectief te communiceren en de Boijmans Online (BOB), een online marktonderzoek in samen­ met bezoekers uit alle delen van Nederland. reputatie van het museum te versterken. Met werking met onderzoeksbureau Metrixlab. Bijna 80% van de bezoekers geeft de (media)partners als NS, Vice, Rotterdam De websites boijmans.nl, collectie. Het museum wil meer inzicht verkrijgen in tentoonstelling een rapportcijfer van een 8 Festivals, Rotterdam Partners, RET, de boijmans.nl en depot.boijmans.nl laten de bezoeker en de bezoekerstevredenheid. of hoger. De najaarstentoonstelling Change Persgroep, Duvel en anderen weet de afde­ veel bezoekers kijken en browsen door In 2017 hebben 825 respondenten de the System trekt een jonge doelgroep ling het publieksbereik te verbreden. Tijdens het (virtuele) museum. Ruim 60% van de vragenlijst volledig ingevuld. Dit onderzoek (millenials), naar het museum: ruim 23% de tentoonstelling Gek van surrealisme bezoekers kijkt voorafgaand aan hun wordt gedaan onder bezoekers die in hun van de bezoekers is tussen de 21 en 40 brengt het biermerk Duvel een speciaal bezoek op boijmans.nl (dat zijn 1,8 miljoen vrije tijd het museum bezoeken, school­ jaar. Normaal ligt dit leeftijdspercentage surrealistisch biertje uit, café’s, restaurants bezoeken). kinderen worden hierin niet meegenomen. rond de 9%. en galeries schenken uit het surrealistische Over het algemeen trekt Museum Boijmans bierflesje. Ook wordt de stationshal van Website bezoek 2016 2017 Van Beuningen meer vrouwen dan mannen, Rotterdam Centraal in nauwe samenwerking 20% van de bezoekers komt in 2017 voor boijmans.nl 763.815 887.297 met NS en Rotterdam Festivals getransfor­ de eerste keer naar het museum. Bezoekers meerd in een droomwereld en in samen­ collectie.boijmans.nl 181.174 267.422 zijn zeer te spreken over de inhoud van de werking met RET zijn de metrostations depot.boijmans.nl n.v.t. 627.867 tentoonstellingen en noemen dit als de Eendrachtsplein en Rotterdam Centraal belangrijkste reden om het museum bij overige websites 101.457 78.223 beplakt met het beeldmerk van de tentoon­ stelling. Meer dan 34 ondernemers op de Totaal 1.046.446 1.860.809 Nieuwe Binnenweg en Witte de Withstraat, waaronder cafés, restaurants, bakkers en het Op sociale media heeft het museum 188.000 Oogziekenhuis Rotterdam, nemen deel aan volgers. De sociale mediakanalen Facebook, Gek van surrealisme: volledige winkelruiten Twitter, Instagram en Youtube spelen een worden ‘gek’ en alle deelnemers worden steeds belangrijkere rol in het betrekken van voorzien van glow-in-the-dark-stickers. nieuwe (internationale) bezoekers. Facebook ‘Surrealisme proeven’ is een unieke samen­ telt ruim 69.000 fans, Instagram 24.00 werking met vier sterrenchefs uit Rotterdam. volgers en op Twitter heeft het museum meer Dit wordt goed opgepakt door de pers en De dan 95.000 volgers. Ook het YouTubekanaal Wereld Draait Door nodigt de chefs uit om van het museum wordt druk bezocht. hun surrealistische gerechten toe te lichten. De marketingcase wordt tevens genomineerd voor de Cultuurmarketing Award 2017. Rond de designtentoonstelling Change the System is actief samengewerkt met organisaties die een millennial achterban hebben, waaronder het online medium Vice en Boomerang Cards. ‘Change the food system’ is een project opgezet door Wageningen University Food en Research en het horecateam van het museum. Gedurende de tentoonstelling Middernachtelijke opening van Gek van surrealisme, met dresscode ‘surreal’ 82 83 Conservatoren

De conservatoren van Museum Boijmans Van Beuningen onderzoeken de collectie, maken tentoonstellingen en representeren het museum. De conservatoren staan onder leiding van de directeur en werken bij het uitoefenen van hun werkzaamheden samen Friso Lammertse, conservator oude schilder- en met de verschillende afdelingen van het beeldhouwkunst museum. Het aan de collectie gerelateerde werk bestaat onder meer uit het verrichten van wetenschappelijk onderzoek, het doen van restauratievoorstellen en begeleiden van restauraties, het formuleren van aan­ koopvoorstellen en aankoopplannen, evenals herijken en het schrijven van bestandscatalogi en Boijmans Studies. Conservatoren ontwikkelen het concept voor een tentoonstelling en nemen deel aan Peter van der Coelen, conservator prenten en tekeningen projectgroepen die verantwoordelijk zijn voor de realisatie ervan. Ook is de conservator verantwoordelijk voor de kwaliteit van de catalogus en de daarin te publiceren teksten.

Zie voor een volledig overzicht van de presentaties bijlage D en voor alle externe activiteiten en nevenfuncties van de wetenschappelijke staf bijlage F.

Albert Elen, senior conservator tekeningen en prenten

Saskia van Kampen-Prein, conservator moderne en ­hedendaagse kunst

84 85 Uitgeverij

Het museum heeft een eigen uitgeverij die bestaat uit 2 medewerkers (1,6 fte). De uit­ geverij verzorgt tentoonstellingscatalogi en publicaties over de collectie, evenals de jaarlijkse museumagenda en het jaarverslag. Francesco Stocchi, conservator moderne en hedendaagse Auteurs zijn zowel de eigen wetenschappe­ kunst lijke staf als externe deskundigen. De uit­ge­ verij werkt met diverse externe vormgevers. De in 2007 gestarte wetenschappelijke reeks Boijmans Studies – over onderwerpen die gerelateerd zijn aan de collectie en de geschiedenis van het museum – wordt vorm­ gegeven door thonik. Met twee publi­caties staat het voorjaar in het teken van het surrealisme. Bij de tentoonstelling Gek van surrealisme verschijnt begin 2017 een bij­ Annemartine van Kesteren, conservator design zonder vormgegeven catalogus, gevat in een cassette. Deze publicatie biedt een inkijkje in de collecties van de vier ver­zamelaars die centraal staan in de tentoonstelling, uitvoerig toegelicht in tien essays. Na jarenlang onderzoek verschijnt de bestandscatalogus surrealisme Een droomcollectie, waarin zowel de kunstwerken als de schriftelijke uitgaven in de museumcollectie zijn samen­ gebracht. Het dertiende deel in de serie Boijmans Studies is gewijd aan de collectie Mienke Simon Thomas, senior conservator toegepaste kunst Middeleeuwse sculpturen die het verzame­ en vormgeving laarsechtpaar Jacques en Ingeborg Schou- four-Martin naliet aan het museum. Bij de tentoonstelling Change the System verschijnt de handzame pocket Changemakers, waarin een nieuwe generatie ontwerpers inzicht geeft in hun denkproces. Academy of Tal R tenslotte vormt een verslag in tekst en beeld van de gelijknamige tentoon­stelling, en werpt tegelijkertijd een eigen blik op de kunst van Tal R. Ook verzorgt de uitgeverij de tekstuele Alexandra Gaba-van Dongen, conservator pre-industriële bijdragen voor de catalogus die verschijnt bij vormgeving

de reizende tentoonstelling in Japan. Zie voor een volledig overzicht van de publicaties bijlage E. 86 87 bewaking en veiligheid, Postkamer, Bedrijfsvoering Museumwinkel en Horeca. De realisatie van Depot Boijmans Van Beuningen valt Hoofd: Ina Klaassen als project onder de sector Bedrijfsvoering evenals de uitvoering van de tijdelijke nood­ • In maart is gestart met de bouw van maatregelen, de voorbereiding renovatie en Depot Boijmans Van Beuningen, naar het organisatieontwikkelingstraject. De verwachting opent het depot in 2020 medewerkers beveiliging, horeca en winkel zijn naast die van het kassateam en de • Een rookverspreidingsonderzoek op informatiebalie het meest zichtbaar voor verzoek en in opdracht van de brandweer de bezoekers, zij hebben een rol als gast­ heeft geleid tot een door de gemeente vrouw/gastheer van het museum. De vaste gefinancierd pakket noodmaatregelen formatie is ondergebracht in de cao voor van 5,1 miljoen euro voor een veilige de Vereniging van Rijksmusea (VRM), het exploitatie van het museum tot januari flexibele deel valt onder de Leisure cao. 2019 Daarnaast is het museum afhankelijk van de niet aflatende inzet van een grote groep • Nu de gemeente de onvermijdelijkheid vrijwilligers en stagiaires. Onder meer bij de van de asbestsanering en renovatie entree, de bibliotheek, de Kunst Studio en heeft onderkend, zijn de voorbereidingen bij werkzaamheden voor conserverings­- hiervoor begonnen projecten is de inzet van vrijwilligers gebruikelijk en onontbeerlijk. • Bij de afdelingen horeca en museum­ winkel zijn in november nieuwe afdelings­ hoofden aangenomen Financiën

• In het najaar is in aanloop naar de De aansturing van de operationele hande­ realisatie van het depot een organisatie- lingen van de financiële administratie is vanaf ontwikkelingstraject van start gegaan dit jaar ondergebracht bij een team­leider, een nieuwe functie in het museum. Hiermee is • De totale inkomsten uit entree, ruimte gecreëerd voor de controller om zich museumwinkel en horeca bedragen te richten op de business control. De team­ 4,2 miljoen euro leider verzorgt met de overige financieel medewerkers de boekhouding, verslag­ • De verhouding eigen inkomsten/subsidie legging en legt verantwoording af aan de is 42,6% controller. Omdat de werkzaamheden van de afdeling Financiën de afgelopen jaren zijn • De besteding per bezoeker stijgt van toegenomen en ook complexer zijn geworden 12,86 euro naar 14,05 euro per bezoek door de realisatie van het nieuwe Depot Boijmans Van Beuningen, de tijdelijke nood­ Bedrijfsvoering bestaat uit de afdelingen maatregelen en de voorbereiding van de Financiën, ICT en informatiebeheer, renovatie, is een projectcontroller aan het Personeel en organisatie, Huisvesting, team toegevoegd. onderhoud en floormanagement, Beveiliging, 88 89 De financiële administratie en informatie­ opeenvolgende tijdelijke contracten in een noodmaatregelen worden door de huisbaas horecabedrijf. Met de ingebruikname van voorziening van de projecten zijn verbeterd, kortere periode kunnen worden uitgegeven cq de gemeente gedekt en bedragen 5,1 Depot Boijmans Van Beuningen neemt waardoor budgethouders meer sturings­ zijn aanzienlijk. De hoeveelheid mutaties miljoen euro. Aan het eind van 2017 heeft ook de omvang van de organisatie toe. mogelijkheden hebben. In 2018 wordt het binnen het team neemt sterk toe, wat tot druk het college van B&W de gemeenteraad In het licht van de toekomstige opgaven wijzigen van de inkoopprocedures en de op de afdeling leidt. Om de mutaties, de geïnformeerd over de mogelijke scenario’s wordt onder begeleiding van een externe herijking van de Administratieve Organisatie uitval door ziekte, de vakanties en het tijdelijk voor de renovatie en is een indicatie gegeven deskundige het functioneren van de aangepakt. gebrek aan stagiairs op te kunnen vangen van de bijbehorende kosten. De gemeente­ huidige organisatie onder de loep genomen. en om te voorkomen dat de afdeling BBV raad heeft daarop in 2018 besloten om een In de zomer is een ontwikkelingstraject De subsidie van de gemeente dekt dit jaar permanent nieuw personeel aan het werven voorbereidingskrediet beschikbaar te stellen. van start gegaan dat zal leiden tot een 57,3% van de kosten van de bedrijfsvoering, en inwerken is, wordt de pool flexibele De besluitvorming over de renovatie zal organisatie(structuur) die aansluit op de dat is inclusief de subsidies voor depot en medewerkers uitgebreid. plaatsvinden na de gemeenteraads­ lange termijn organisatiedoelen: een inter­ beheersmaatregelen. Alle kosten voor het verkiezingen in maart 2018. nationaal en dynamisch museum, betrokken programma (educatie, tentoonstellingen, bij Rotterdam, financieel zelfstandig, met aankopen, conservering en restauratie) Huisvesting, onderhoud en mogelijk een verdubbeling van het aantal worden uit eigen inkomsten gefinancierd. floormanagement Personeel en organisatie bezoekers. Via raadpleegsessies is aan De inkomsten uit horeca, winkel en entree alle medewerkers gevraagd mee te denken bedragen in 2017 afgerond 4,2 miljoen euro. In april zijn de resultaten bekend geworden Met de realisatie van Depot Boijmans Van over de organisatieontwikkeling. Het traject van een rookverspreidingsonderzoek dat op Beuningen komen er nieuwe taken en werk­ loopt door in 2018 en 2019. verzoek van de brandweer in opdracht van zaamheden voor de organisatie bij, zoals Naast de reguliere museale taken werkt ICT en informatiebeheer de gemeente is uitgevoerd. Uit simulatie­ Art Services (dienstverlening op het gebied het museum aan de realisatie van Depot modellen is gebleken dat rook zich sneller van collectiebeheer voor particulieren en be­ Boijmans Van Beuningen, aan de tijdelijke Na de wisselingen van ICT-leverancier door het pand kan verspreiden dan eerder drijven) en een uitbreiding van het interne huisvesting voor de periode dat het museum heeft de afdeling in 2017 gewerkt aan wat is werd aangenomen, waardoor de risico’s genoemd: ‘de basis op orde’. De stabiliteit voor mens en kunst groter blijken te zijn van de infrastructuur en de kwaliteit van de dan gedacht. Na aanvullende onderzoeken interne dienstverlening is hiermee verbeterd. naar onder meer de technische staat van Omdat de ICT-voorziening binnen het de installaties is een uitvoerig pakket nood­ museum was verouderd, is in 2016 een maatregelen opgesteld dat het mogelijk nieuw ICT-programma geïntroduceerd maakt om het museum nog tot januari 2019 om het museum klaar te maken voor de op een veilige manier te exploiteren. De toekomst. In 2017 zijn een rooster­programma maatregelen bestaan uit: 24 uur per dag en een facilitymanagement­systeem aan­ aanwezigheid van drie brandwachten, extra gekocht en grotendeels geïmplementeerd. inzet zaalwachten, dubbele bezetting van de interne 24-uurs meldkamer, organisatorische maatregelen zoals het regelmatig oefenen Beveiliging, bewaking en van ontruimingen en dagelijkse controle veiligheid van schakelkasten op warmteontwikkeling, constructieve en installatietechnische Mede door een wijziging in het curriculum aanpassingen en de uithuizing van 18.000 van de opleiding voor bedrijfsbeveiliging kunstwerken, 45.000 boeken en het archief heeft de afdeling BBV minder aanbod van uit de kelders. stagiairs gehad, waardoor extra personeel Met de noodmaatregelen is ‘tijd gekocht’ om moest worden ingehuurd. De gevolgen van een gecontroleerde aftocht uit het museum­ de wijziging in de Wwz waardoor er minder pand te garanderen. De kosten van deze Horecamedewerkers aan het werk tijdens het openingsdiner van de tentoonstelling Gek van surrealisme, foto Aad Hoogendoorn 90 91 wordt gerenoveerd, aan de renovatie van anders dan die van het museum: hier worden het museum en een toekomstbestendige geen tentoonstellingen gemaakt, maar kan organisatie. Al deze intensieve trajecten het publiek – zelfstandig of met een gids – maken dat de werkdruk in het museum grasduinen door de 151.000 kunstobjecten hoog is. uit de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen. Bezoekers kunnen er achter de Zie voor een overzicht van Personeel en organisatie bijlage G. schermen meekijken met het voorbereiden van transporten, met conservering en restauratie. Per jaar verwacht het depot, na Museumwinkel en horeca een hogere piek in de eerste openingsjaren, circa 100.000 bezoekers. In het depot zijn Het horecaconcept met tafelbediening in vier professionele restauratieateliers, twee het restaurant is inmiddels verankerd in de filmcabines, diverse educatieve ruimtes en organisatie. Hierdoor is er gelegenheid om zogenaamde verdiepingsplekken en een aan te haken op het museale programma. filmzaal gepland. Een deel van het depot In het kader van de najaars­tentoonstelling (circa 1.900 m2) is bestemd voor verhuur aan Change the System heeft het restaurant particuliere verzamelaars. Bezoek aan de een volledig veganistische en duurzame daktuin met grand café is gratis. Via de kaart met voornamelijk streekproducten transparante expreslift krijgen die bezoekers, samen­gesteld, waarmee een aantal voordat ze genieten van het spectaculaire indrukwekkende resultaten zijn bereikt, uitzicht over Rotterdam, een indrukwekkend De bouw van Depot Boijmans Van Beuningen zoals het besparen van 2.941.094 liter voorproefje van wat er zich in het depot water. In november is een nieuw hoofd afspeelt. horeca aangetreden. Ook de winkel heeft per 1 november een nieuw hoofd. De ver­ Nadat in maart 2017 de bouw is gestart, bouwing van de winkel eind 2016 heeft heeft het aanleggen van de fundering een nog onvoldoende resultaten opgeleverd vertraging van ongeveer een half jaar en het nieuwe hoofd heeft als opdracht ver­oorzaakt. De opening van het depot is nu mee­gekregen om het assortiment en de voorzien eind 2020. Kunstenaar Marieke van presentatie te verbeteren, merchandise Diemen en MVRDV hebben gezamenlijk een (zowel corporate als voor tentoonstellingen) spectaculair labyrintisch ontwerp van grote te ontwikkelen en de organisatie en glazen vitrines, getiteld The Maze, voor het administratie te verbeteren. atrium gemaakt, waarin collecties worden getoond. Kunstenaar en architect John Körmeling heeft een aan­trekkelijk en vrolijk Depot Boijmans Van ontwerp voor de entreehal gemaakt dat het Beuningen gebruik van deze ruimte optimaliseert. Met sponsor KPN wordt gewerkt aan een Depot Boijmans Van Beuningen biedt vernieuwende digitale manier van wayfinding toegang tot een complete museale kunst­- in het depot. Tevens is een kunstwerk van collectie. Het spectaculaire 39,5 meter Pipilotti Rist gepland dat wordt weerspiegeld hoge gebouw is een ontwerp van het toon­ in de huid van het nieuwe gebouw. aangevende Rotterdamse architectenbureau (v.l.n.r.) Hans Polderman (aannemingsbedrijf BAM Bouw en Techniek), Sjarel Ex (directeur), Ronald Schneider (wethouder MVRDV. De dynamiek van het depot is Stedelijke Ontwikkeling en Integratie), Winy Maas (architect MVRDV), Adriaan Visser (wethouder Financiën, Organisatie, Haven, Binnenstad en Sport) en Ahmed Aboutaleb (burgemeester van Rotterdam) toasten op de eerst paal van het depot 92 93 Financieel verslag

Controller: Theo Haarsma

Dit verkort financieel verslag is ontleend aan het financieel jaarverslag 2017 van de Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van Beuningen. De controleverklaring van de accountant mag niet aan het verkort financieel verslag worden toegevoegd. Bij het volledig financieel jaarverslag 2017 heeft de accountant een 393-verklaring afgegeven, waarvan de strekking goed­ keurend is.

Resultaat en eigen vermogen Het jaar 2017 wordt afgesloten met een saldo van baten en lasten van 441.000 euro positief. De algemene reserve neemt met 296.000 euro toe en bedraagt 140.000 euro positief per 31 december 2017. De bestemmingsreserves en -fondsen nemen tezamen 145.000 euro toe en bedragen 2.323.000 euro per 31 december 2017.

Subsidie Museum Boijmans Van Beuningen ontvangt conform artikel 11 lid 1 van de verzelfstandigingsovereenkomst een structurele subsidie van de gemeente Rotterdam. De subsidiebeschikking wordt jaarlijks vastgesteld en is gebaseerd op een voortschrijdende vierjarenperiode.

94 95 Balans per 31 december 2017 en per 31 december 2016 Staat van baten en lasten

Bedragen in duizenden euro’s Bedragen in duizenden euro’s

Activa 31 december 2017 31 december 2016 Baten 2017 2016

Vaste activa Opbrengsten 5.662 4.120 • Materiële vaste activa 84 580 Subsidie gemeente Rotterdam 11.707 10.207 • Financiële vaste activa 30 30 Overige bijdragen 3.097 3.223 Totaal Baten 20.466 17.550 Totaal vaste activa 114 610

Vlottende activa • Voorraden 240 266 • Vorderingen 6.197 2.561 Lasten • Liquide middelen 3.632 3.134 Totaal vlottende activa 10.069 5.961 Personeelskosten 7.435 7.049 Afschrijvingen 101 117 Totaal Activa 10.183 6.571 Kosten van activiteiten 6.195 5.487 Overige bedrijfskosten 6.296 4.739 Totaal Lasten 20.027 17.550

Rentebaten en -lasten 2 8 Passiva 31 december 2017 31 december 2016 Onverdeeld Resultaat 441 166 Eigen vermogen Als volgt bestemd: • Algemene reserve 140 ­156 • Algemene reserve 296 232 • Bestemmingsreserves 654 454 • Bestemmingsreserves 200 0 Vrij besteedbaar deel van het eigen vermogen 794 298 • Bestemmingsfondsen -55 -66

Bestemmingsfondsen 1.669 1.724 Totaal bestemd 441 166 Eigen vermogen met een bestedingsverplichting 1.669 1.724

Totaal eigen vermogen 2.463 2.022

Voorzieningen 325 276 Schulden • Langlopende schulden — — • Kortlopende schulden 7.395 4.273 Totaal schulden 7.395 4.273

Totaal Passiva 10.183 6.571

96 97 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling historische kosten. Voor zover niet veronderstellingen maakt die van invloed anders vermeld worden activa en passiva zijn op de toepassing van grondslagen, De Stichting tot Beheer Museum Boijmans • Stichting Lucas van Leyden opge­nomen tegen nominale waarde. de gerapporteerde waarde van activa Van Beuningen is opgericht op 4 oktober Van deze stichting is de bestuurder van en verplichtingen en van baten en lasten. 2005. Per 1 januari 2006 werd het museum de Stichting tot Beheer Museum Boijmans De baten en lasten zijn toegerekend aan De belangrijkste schattingsposten betreffen verzelfstandigd. Vanaf die datum voert de Van Beuningen secretaris. het jaar waarop ze betrekking hebben. de voorzieningen onderhoud en personeels­ Stichting het beheer over het museum. De In totaal heeft het museum in 2017 € 98.988 Bedragen staan vermeld in duizenden euro’s. regelingen. De daadwerkelijke uitkomsten Stichting heeft ten doel het in stand houden ontvangen van de Stichting Lucas van kunnen afwijken van deze schattingen. en exploiteren van Museum Boijmans Van Leyden voor aankopen. De collectie De schattingen en onderliggende veronder­ Beuningen te Rotterdam op een zodanige Conform de collectiebeheersovereenkomst stellingen worden voortdurend beoordeeld. wijze dat het museum met haar collecties • Stichting Fonds Willem van Rede die op 5 december 2005 is afgesloten met de Herzieningen van schattingen worden op­ permanent ten dienste staat van de Van deze stichting is de bestuurder van de gemeente Rotterdam bestaat de collectie genomen in de periode waarin de schatting gemeenschap en haar ontwikkeling en Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van van het museum uit: wordt herzien en in toekomstige perioden tevens toegankelijk is voor het publiek. Beuningen voorzitter. • de gemeentelijke collectie, in waarvoor de herziening gevolgen heeft. In totaal heeft het museum € 158.000 in 2017 eigendom van de gemeente Rotterdam; Verbonden partijen ontvangen voor aankopen. • voorwerpen in bruikleen van de Materiële vaste activa Enerzijds is sprake van verbonden Stichting Museum Boijmans Van De materiële vaste activa worden partijen indien de Stichting tot Beheer Grondslagen voor het opstellen van de Beuningen, de Stichting Lucas van gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs onder Museum Boijmans Van Beuningen feitelijk jaarrekening Leyden, de Stichting Willem van der aftrek van lineaire jaarlijkse afschrijvingen. beleidsbepalend is in een andere (beleids­ De jaarrekening is opgesteld conform boek Vorm, de Stichting Het Nederlands Vanaf het moment van ingebruikname wordt afhankelijke) rechtspersoon. Anderzijds is 2 titel 9 BW, de WNT en artikel 7 van de Gebruiksvoorwerk, de Stichting H&F afgeschreven op basis van de geschatte eveneens sprake van verbonden partijen uitvoeringsregeling van de Subsidie­ Mecenaat; economische levensduur. indien een sleutelfunctionaris van de verordening Rotterdam 2014. • voorwerpen, langdurig geleend uit de Investeringssubsidies en -bijdragen worden Stichting tot Beheer Museum Boijmans Voor de uitvoering van de Wet normering Rijkscollectie, in beheer bij het Instituut in mindering gebracht op de verkrijgings­- Van Beuningen zitting heeft in het bestuur bezoldiging topfunctionarissen in de (semi) Collectie Nederland; prijs van de activa waarop de subsidies en en of het management van een gelieerde publieke sector (WNT) heeft het museum • voorwerpen aan de gemeente geleend bijdragen betrekking hebben. rechtspersoon. zich gehouden aan de Beleidsregel toe­ door particulieren of instellingen, anders De Stichting tot Beheer Museum Boijmans passing WNT en deze als normenkader dan voor tijdelijke tentoonstellingen; Financiële vaste activa Van Beuningen is in geen van de verbonden bij het opmaken van deze jaarrekening • de bibliotheek van de Stichting; Bankgaranties zijn als overige vorderingen partijen beleidsbepalend, maar de directeur/ gehanteerd. • aan de collectie gerelateerd archief- en opgenomen onder financiële vaste activa bestuurder is tevens bestuurder van de documentatiemateriaal. tegen nominale waarde plus eventuele stichtingen Museum Boijmans Van Vergelijkende cijfers Eveneens conform de collectiebeheers­ ontvangen rente. Beuningen, Lucas van Leyden en Fonds Als begroting is de door de Raad van overeenkomst worden alle verworven kunst­ Willem van Rede. Toezicht vastgestelde begroting gebruikt. voorwerpen eigendom van de gemeente Voorraden Daar waar tussentijds bij bestuursbesluit Rotterdam tenzij eigendomsoverdracht Voorraden zijn gewaardeerd tegen • Stichting Museum Boijmans Van de begroting is aangepast en de Raad van geschiedt aan een van de onder b. historische kostprijs. Bij de waardering Beuningen Toezicht hiervan in kennis is gesteld, is de in genoemde stichtingen. van de voorraden is rekening gehouden Van deze stichting is de bestuurder van de jaarrekening gebruikte begroting daaraan Kunstaankopen en bijdragen die bestemd met op de balansdatum opgetreden de Stichting tot Beheer Museum Boijmans aangepast mits dit het inzicht vergroot. zijn voor kunstaankopen worden verant­ waarde­verminderingen. Voor incourante Van Beuningen secretaris. In totaal heeft woord in de staat van baten en lasten. voorraden wordt een voorziening getroffen. het museum in 2017 € 334.987 ontvangen Algemeen van de Stichting Museum Boijmans Van De grondslagen die worden toegepast Gebruik van schattingen Vorderingen Beuningen voor aankopen, tentoonstellingen voor de waardering van activa en passiva De opstelling van de jaarrekening vereist dat Waardering vindt plaats tegen nominale en verleende diensten. en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op de directie oordelen vormt en schattingen en waarde. Een eventuele voorziening wegens 98 99 oninbaarheid wordt op basis van individuele bijdrageregeling, omdat in het geval van vallen. Dat betekent dat de Stichting beoordeling van de inbaarheid van de een tekort bij het ABP geen verplichting vanaf 2016 voor het hele bedrijf aangifte vorderingen bepaald. bestaat tot het doen van aanvullende bij­ vennootschapsbelasting moet doen. Echter, dragen anders dan hogere toekomstige omdat de Stichting is aangemerkt als ANBI- Voorzieningen premies. Dit is conform de uitzonderings­ cultuur kan de fiscale winst dusdanig omlaag Er zijn voorzieningen getroffen voor arbeids­ regeling voor bedrijfstakpensioenfondsen gebracht worden d.m.v. een extra aftrekpost ongeschiktheid, jubileumgratificaties en in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving voor toekomstige investeringen en projecten, groot onderhoud. Voorzieningen worden (RJ 271.309). giften en vrijwilligerswerk dat geen sprake is gewaardeerd tegen nominale waarde. Alleen Per jaareinde verschuldigde premies worden van belastingplicht. De Belastingdienst heeft de voorziening voor jubileumgratificaties als verplichting op de balans opgenomen. over 2016 daarom ook geen aangiftebiljet wordt gewaardeerd tegen de contante De indexatie van de pensioenen is, zowel uitgereikt. De verwachting is dat dat ook niet waarde. formeel als feitelijk, voorwaardelijk en is over 2017 zal gebeuren. afhankelijk van voldoende middelen bij het Vooruitontvangen investeringsbijdragen pensioenfonds. De Stichting tot Beheer voor Depot Boijmans Van Beuningen Museum Boijmans Van Beuningen is niet Voor de opslag van de collectie van het verplicht bij te betalen voor indexatie van de museum wordt Depot Boijmans Van uitkeringen. Beuningen gebouwd in opdracht van de Stichting Collectiegebouw. Als eigenaar van Subsidie gemeente Rotterdam het grootste deel van de collectie financiert De subsidie van de gemeente Rotterdam de gemeente Rotterdam dit gebouw voor over het boekjaar 2017 wordt definitief een deel. Stichting De Verre Bergen is vastgesteld nadat de jaarrekening is medefinancier. Gelden voor belangrijke overlegd. Deze subsidie is vooruitlopend inrichtingselementen zoals het entreegebied op de definitieve vaststelling geheel als en een atriumvitrine worden door de Stichting bate verwerkt. tot Beheer Museum Boijmans Van Beuningen door middel van een Capital Campaign Nalatenschappen (en recht van geworven. Deze geworven gelden worden vruchtgebruik) geboekt onder vooruitontvangen investerings- Nalatenschappen worden verwerkt op bijdragen. Wanneer deze bijdragen worden het moment dat de omvang van de nalaten­ uitgegeven, worden ze in mindering gebracht schap betrouwbaar kan worden vastgesteld. op de verkrijgingsprijs van de investeringen Dit vindt plaats op grond van het stadium (zie onder materiële vaste activa). waarin de afhandeling van de nalatenschap zich bevindt. Hiervan is in ieder geval sprake Pensioenen bij ontvangst van de akte van verdeling. De Stichting tot Beheer Museum Boijmans Indien sprake is van nalatenschappen Van Beuningen heeft zijn pensioenregeling die met vruchtgebruik zijn belast, dient bij ondergebracht bij het Algemeen Burgerlijk de waardering van de nalatenschappen Pensioenfonds (ABP), het bedrijfstak­ hiermee rekening te worden gehouden. pensioenfonds voor overheid en onderwijs. De pensioenregeling van het ABP is een Vennootschapsbelasting zogenaamde toegezegd-pensioenregeling. Sinds 2016 geldt een nieuw fiscaal regime Echter, het museum verwerkt deze regeling voor indirecte overheidsbedrijven waarbij zij in de jaarrekening als een toegezegde- normaal onder de vennootschapsbelasting 100 101 Baten 2017 Bezoek in 2017 verdeling van de baten 518.000 27,7% recettes, winkel, horeca bezoekers per prijscategorie 20,7% volbetalend 85.000 en bruikleenverkeer 13,1% korting totaal 20.466.000 272.000 4,6% fondsen totaal 314.000 41,7% museumkaart 3,4% huisstichtingen 24,5% jongeren t/m 18 jaar, 2,9% bedrijfsleven museumnacht, openingen 45,3% structurele subsidie en overig gratis bezoek 11,9% overige subsidies 2,5% loterijen 0,4% vrienden 1,3% particulieren 2.430.000 65.000

5.662.000 77.000

41.000

950.000

688.000 9.277.000

584.000

131.000

inkomsten uit entree, horeca en winkel per maand gerealiseerd bezoekers per maand bezoekers per dag versus de begroting (cumulatief) begroot jan 23.000 dinsdag 47.000 feb 38.000 woensdag 43.000 5.000.000 mar 48.000 donderdag 44.000 4.000.000 apr 40.000 vrijdag 50.000 mei 35.000 zaterdag 62.000 3.000.000 jun 14.000 zondag 68.000 2.000.000 jul 18.000 1.000.000 aug 20.000 sept 15.000 0 okt 21.000

* De cijfers en grafieken op pp. 102-105 zijn geen onderdeel van de accountantscontrole. nov 24.000 De door de accountants afgegeven 393-verklaring is hierop niet van toepassing. dec 18.000

102 103 Deelname aan educatieve activiteiten en onderwijsprogramma's Impuls aan de stad per onderwijsniveau De impuls is wat het museum terugdoet voor 20.000 totaal 76.000 17,1% primair onderwijs de stad met de subsidie die het museum ont­ 27,6% voortgezet onderwijs 10,5% MBO en hoger vangt. Deze impuls bestaat uit uitgaven die onderwijs onze niet-Rotterdamse bezoekers in de stad 15.000 21,1% rondleidingen 23,7% overige activiteiten doen en de waarde van de aangekochte kunstwerken. 90-95% van de aankopen die het museum doet, wordt gemeentelijk 10.000 13.000 eigendom. 18.000

5.000

Totaal gemeentebijdragen Totaal impuls 2014 2015 2016 2017

Bedragen in duizenden euro’s

21.000 Subsidieafhankelijkheid 16.000 Het museum is gedurende 2014 – 2017

gemiddeld voor minder dan 50% afhankelijk 15% 21% 20% 23% 24% van de basissubsidie die het jaarlijks van de gemeente ontvangt. 8.000 28% 18% 25% 29% 25%

5% 6% 3% 3% 12%

53% 47% 49% 49% 45%

Het museum als werkgever Baten 2014 2015 2016 2017 gemiddeld personeelskosten ziekteverzuim Budgetsubsidie 9.223 9.342 9.343 9.277 9.296 loonkosten 8.027.000 < 8 dagen 0,86% Overige subsidie 664 629 864 2.430 1.147 inhuur algemeen 231.000 8 – 43 dagen 0,83% Omzet 5.697 4.711 3.223 5.662 4.823 inhuur voor tentoonstellingen en overige projecten 1.184.000 > 43 dagen 3,63% Bijdragen derden 4.018 4.369 4.120 3.097 3.901 totaal uitbetaald aan medewerkers 9.442.000 totaal 5,32% Saldo 19.602 19.051 17.550 20.466 19.167 Bedragen in duizenden euro’s

104 105 matig geïnformeerd over de gang van zaken Raad van in het museum en overlegt minimaal een keer per jaar met de OR. De Raad bespreekt met Toezicht de directie de plannen die het museum ont­ wikkelt op inhoudelijk en financieel gebied. Op de expertise van de individuele raads­ Museum Boijmans Van Beuningen wordt leden wordt regelmatig een beroep gedaan. geëxploiteerd door de Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van Beuningen. Deze stichting wordt bestuurd door een directeur/ Samenstelling en profielschets bestuurder. De toezichthoudende taken worden vervuld door een Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht van de Stichting tot Bestuur en toezicht verhouden zich tot elkaar Beheer Museum Boijmans Van Beuningen conform het Raad-van-Toezicht-model, bestaat uit zeven leden inclusief de voor- zoals dat is beschreven in de Code Cultural zitter. Bij het opstellen van een voordracht Governance (2006). In de praktijk betekent dit voor een nieuw lid gaat de Raad uit van een dat de directeur/bestuurder verantwoordelijk profielschets waarin de meest gewenste is voor het reilen en zeilen van het museum. deskundigheden en andere kwalificaties De Raad van Toezicht stelt de begroting en zijn opgenomen. de jaarrekening vast en ziet toe op de wijze waarop de directeur/bestuurder gestalte geeft Deze profielschets luidt als volgt: aan het realiseren van de doelstellingen van Voor het geheel van de Raad van Toezicht het museum. De directeur/bestuurder wordt wordt gestreefd naar diversiteit, onder meer benoemd en eventueel ontslagen door de op het gebied van een evenwichtige verdeling Raad van Toezicht. De leden van de Raad over man/vrouw, leeftijd en (inter)nationale/ van Toezicht worden, op voordracht van de lokale achtergrond. Een van de leden wordt Raad, gehoord de bestuurder, benoemd door geacht expliciet het vertrouwen te genieten het college van B en W van de gemeente van de families die Museum Boijmans Van Rotterdam. Dit jaar vergadert de Raad Beuningen groot hebben gemaakt. De Raad van Toezicht zes keer, waarvan een keer van Toezicht dient bij voorkeur te beschikken telefonisch. Nadat de Raad in januari 2009 over deskundigheden op wetenschappelijk, aangaf wegens de slechte conditie van de artistiek, financieel, economisch en politiek/ gebouwen niet langer de verantwoordelijk­ bestuurlijk gebied. Bij voorkeur heeft een van heid te kunnen nemen voor de collectie, de leden een achtergrond in (inter)nationaal besloot het gemeentebestuur tot het treffen museumbeleid. van noodzakelijke, tijdelijke voorzieningen, en de bouw van een nieuw depot in voor­ Samenstelling in 2017 bereiding te nemen dat binnen vijf jaar De heer mr. J.D. Loorbach (1947), voorzitter, gereed moest zijn. Pas op het moment advocaat bij NautaDutilh N.V. van oplevering van dit depot zal de Raad De heer drs. J.A. van Barneveld RA (1950), van Toezicht zijn verantwoordelijkheid CEO Brunel International N.V. ten aanzien van het beheer van de collectie Mevrouw drs. J. Kriens (1954), algemeen volledig hernemen. De Raad van Toezicht directeur van de Vereniging van wordt door de bestuurder/directeur regel­- Nederlandse Gemeenten 106 107 De heer drs. R. Munsters (1963), werkzaamheden en de samenwerking tussen commissaris en bestuursadviseur directeur en toezichthouder. De in de code Mevrouw dr. E.M. Rovers (1978), onafhanke­ beschreven principes en best practices lijk cultuurhistorisch onderzoeker worden toegepast. De Raad van Toezicht De heer mr. B. Vaandrager (1969), partner kent twee commissies, te weten de re­ en hoofd Benelux bij Rothschild & Co muneratie­commissie en de auditcommissie. Mevrouw drs. C.A. Pieters (1949), freelance De remuneratiecommissie voert jaarlijks kunsthistoricus een functioneringsgesprek met de directeur/ bestuurder en doet, indien daartoe aanleiding De Raad kent een rooster van aftreden dat is, voorstellen aan de Raad inzake de enerzijds doorstroming bewerkstelligt en honorering van de directeur. De audit­ anderzijds de continuïteit van het toezicht commissie komt jaarlijks vier maal bijeen garandeert. De leden van de Raad van en buigt zich over de financiële gang van Toezicht worden benoemd voor een periode zaken binnen het museum. Dit betreft met van vier jaar en kunnen maximaal acht name de jaarrekening, de kwartaal- en jaar aanblijven, ongeacht het aantal halfjaarrapportages en de wijze waarop het herbenoemingen. museum zijn administratieve organisatie inricht. Cultural Governance Leden van de Raad van Toezicht nemen De in 2006 herschreven Code Cultural regelmatig individueel deel aan programma’s Governance wordt door de Raad van Toezicht die door het museum worden geëntameerd. als richtlijn gebruikt bij het evalueren van zijn

Raad van Toezicht, v.l.n.r. en v.b.n.o. mevrouw Pieters, de heer Van Barneveld, de heer Ex (directeur), de heer Munsters, mevrouw Kriens, de heer Vaandrager, mevrouw Klaassen (zakelijk leider), mevrouw Rovers, de heer Loorbach (voorzitter)

108 109 Rondinone’s joy when he was cheered by Foreword hundreds of children at the opening of his rainbow exhibition. Standing in the daylight galleries on a bitterly cold winter’s day, in Can the museum exist without the city? front of Rothko, letting the clouds do their Absolutely not! And can the city do without magic. Braving the night at a surrealistic the museum? That would be equally opening that rivalled any carnival. And all impossible. So why this existential question? those other moments, on an ordinary Because I believe that this issue’s time has Tuesday morning, in a gallery with your come. For nearly a hundred and seventy father, with your daughter or your grandson. years, generations of people from Rotterdam Learning language and arithmetic after the and many other places far and near have Museum Bus collected you from school and visited, enjoyed and supported the museum. you explained, standing by a painting, what A wonderful museum has been built and a you thought you saw. A museum cannot live magnificent art collection has been amassed. without a city, without a country. And a city is The museum and the city have grown not alive without a museum like ours, where together. Kept abreast of the times. Lived you enjoy precious moments. And yet last through the war. Major advances were made year this existential question became inescap­- during post-war reconstruction and a fun time ­able when the fuses blew, the electrical was had by all during the Pop era. This was circuit overheated, the security system broke when architect Alexander Bodon designed down, the fire and rescue service demanded his impressive building for that new age when that something be done, and we were told everything was possible. The Surrealists that the omnipresent asbestos had to be captured Rotterdam in the seventies. New removed first. While the new, totally unique generations in the city streamed curiously depot began to take shape and the museum through the galleries. The museum collected had a record-breaking year with stunning at city-wide, national and international exhibitions and many visitors from home and levels, and purchased graffiti by Basquiat abroad, the museum building was on its last and Rammellzee, Kiefer and Clemente. The legs because of overdue maintenance. And international art was displayed to a metropolis so we face a new challenge. An investment full of industrious and committed people, that will enable our future generations to enjoy building a new future. Those were wonderful all the magic moments from the past. I would moments. Queueing for Dalí and making all like to thank everyone in and associated with the news bulletins. Being there when Joseph the museum for their prodigious efforts and Beuys was put through the mill for two days in their fantastic stamina in 2017. And we in turn the Bodon galleries. And for David Hockney’s thank you all for the support that the museum dachshund race. And Margiela’s fashion is receiving in this transition period. I can show. An unforgettable moment in the early assure you that it’s only a matter of growing nineties in the overcrowded courtyard, pains. We look forward with great optimism watching Matthew Barney’s performance. to the future and its new wonderful moments. Following the oily aroma of hundreds of kilos of peanut butter through the museum to Sjarel Ex Wim T. Schippers’s artwork. Feeling Ugo Director

110 111 Facts & Figures Bijlagen

Education and Visitor Information or circles (of whom 106 are members of the • 54,000 children and young people visited the Van Eyck Circle) A Educatieve activiteiten en evenementen 114 museum, as did 17,000 students • 16 companies are members of the Boijmans • 37,883 schoolchildren visited the museum as part Business Club B Aanwinsten en uitgaande bruiklenen 118 of a group, an increase of almost 32% • 42 companies are associated with the museum as • 33,762 people took part in the programme of Boijmans Corporate Members educational activities and guided tours • 29 funds and foundations contributed to projects C Bibliotheek 148 • 76% of the educational activities in the museum • 86 gatherings in the museum were organized by were made possible by the proceeds of the individuals, groups, circles and businesses D Presentaties 150 museum’s operations and by gifts from funds, private individuals and businesses Marketing and Communication E Publicaties 157 • The museum won the RAAK Stimuleringsprijs for • The museum received 314,000 visitors, up 34,000 the services it provides for the visually or 12.5% on last year, exhibitions abroad attracted handicapped more than 712,000 visitors F Externe activiteiten en neven­functies • The free publicity media value that the museum afdelings­hoofden en wetenschap­pelijke staf 160 Collection and Research generated was 13,889,580 euros • The museum loaned 191 works in the Netherlands • The economic stimulus for the city of Rotterdam and 446 to other countries resulting from Dutch and foreign visitors was G Personeel en organisatie 166 • 292 artworks were donated, 88 were purchased, 16 million euros 39 were bequeathed and 31 were received on • The museum received a growing number of 1.8 long-term loan million visitors on line, 30% from foreign countries • 77 works of art were restored and 725 were • The museum had over 188,000 followers on social conserved media, and the 36 videos that the museum posted • 4,382 orders for images were placed on ARTtube were watched over 54,000 times • 6,934 objects were reassessed and 947 objects were valued Operational Management • 18,105 metres of lace were reassessed in a • Construction of Depot Boijmans Van Beuningen special project started in March. The opening is scheduled for • Contributions totalling 158,000 euros were 2020 acquired from third parties for the activities in • A smoke dispersion investigation, conducted on this sector the instructions of the fire and rescue service, resulted in a 5.1 million euro package of emer­ Exhibitions gency measures, financed by the City Council, 2 • The museum’s total floor area is 31,081 m , of in order to ensure safe operation of the museum 2 which about 11,694 m is exhibition space until January 2019 • In the museum galleries there are 750 new • The City Council has now recognized the inevita­ Boijmans spots and 500 fluorescent lamps bility of asbestos remediation and renovation, and • The museum displayed 4,030 objects from the preparations have started permanent collection and 1,395 items on loan in • New department heads were appointed in changing exhibitions November for the museum’s catering department • Works by 24 Rotterdam designers and artists are and shop on view in the museum • An organization development programme was • The museum raised 1,582,000 euros from third started in the autumn as part of the run-up to parties for exhibitions implementation of the depot • The total proceeds from admission fees, the External Relations and Patronage museum shop and catering were 4.2 million euros • 1,445 people are Boijmans Friends • The ratio of own income to grants was 42.6% • 77 young art lovers are members of @Boijmans • Expenditure per visitor rose from 12.86 euros to • 134 private individuals are members of groups 14.05 euros per visit

112 113 Educatieve activiteiten en evenementen

Peuterrondleiding Onvergetelijk Boijmans Filmscreenings Januari – december Januari-december 27, 28 en 29 januari, 3 februari

Twee keer per maand kunnen Onvergetelijk Boijmans is een In het kader van het International kinderen van 3 en 4 jaar samen met rondleiding voor mensen met Film Festival Rotterdam toont het museumknuffel Bo op ontdekkings­ dementie en hun mantelzorgers. museum vier films gemaakt door reis door de vaste collectie. Iedere eerste vrijdag van de kunstenaars. maand en op aanvraag bekijken Pak een stoeltje met deelnemers kunstwerken in het Avondopening Gek van Januari – december (met uit­ museum en gaan met elkaar in surrealisme zondering van de zomer- en gesprek over wat ze zien. 10 februari kerstvakantie) Finissage kunstenaarsatelier Tijdens deze bijzondere avond- Elke woensdagmiddag kan het 5 januari opening kunnen bezoekers de publiek tijdens lunchtijd kunst kijken tentoonstelling voor het eerst met een museummedewerker. Eén Drie maanden lang werkte kunste­ bewonderen en is er een werk staat centraal; een oefening naar Iwan Smit aan een metershoog programma met surrealistische in kijken. hedendaags altaarstuk voor de stad performances. Rotterdam, als onderdeel van de Boijmans Club tentoonstelling Fra Bartolommeo – Symposium Gek van surrealisme Maart-december (met uitzondering de goddelijke renaissance. Tijdens 11 februari van zomer- en kerstvakantie) een feestelijke finissage presenteert hij het resultaat, het altaarstuk De Tijdens dit symposium vertellen Elke eerste zondag van de maand mystieke geboorte van Rotterdam. verschillende experts over de vier zijn er workshops voor kinderen van verzamelaars die in Gek van 5-9 jaar en van 10-14 jaar. Na een Familiedag surrealisme centraal staan. rondleiding door een tentoonstelling 8 januari Sprekers zijn Antony Penrose of de vaste collectie, wordt er (Lee Miller archief en Penrose getekend, geboetseerd, geschilderd Op de laatste dag van de kerst­ Collection) Dawn Ades (Universiteit of gebouwd. vakantie is er een familiedag met van Essex), Claire Walsh (Scottisch verschillende rondleidingen, work­ National Gallery of Modern Art), Boijmans Backstage shops, concerten en performances Francisca Cruz (collectie Ulla en Januari – december voor het hele gezin. De dag staat Heiner Pietzsch) en Saskia van in het teken van de tentoonstelling Kampen-Prein (Museum Boijmans Iedere eerste woensdag van de Fra Bartolommeo – de goddelijke Van Beuningen). maand laat een museummede­ renaissance. werker zien hoe het museum achter Boekpresentatie De verborgen de schermen werkt, bijvoorbeeld Themamiddag Muziek uit de tijd dromen van Dalí door deelnemers een kijkje in de van Fra Bartolommeo 12 februari luchtkanalen of de toren te bieden 15 januari of te laten zien hoe een kunstwerk Schrijfster Manon Berns wordt ingepakt en schoongemaakt. Na een inleiding op de tentoonstel­ presenteert het spannende ling door conservator Albert Elen is kinderboek De verborgen dromen Mindfulness er een concert door het Retorisch van Dalí tijdens een feestelijke Januari – december Kwartet met muziek uit de tijd van boekpresentatie.­ Zij wordt geïnter­ Fra Bartolommeo. viewd door het Boijmans kinder­ Iedere tweede zondag van de bestuur en er zijn rondleidingen maand neemt Peter Thissen, Familierondleidingen Alles Kids door de tentoonstelling. kunsthistoricus, museumdocent 22 januari en mindfulnessdocent, deel­- Introductiecursus Gek van nemers mee op een inspirerende Op de laatste dag van de kinder­ surrealisme mindfulnesstocht langs de kunst. tentoonstelling Alles Kids kunnen 24 februari, 3 maart en 10 maart families de hele dag gratis rond­ leidingen volgen door de tentoon­ In drie bijeenkomsten leren stelling. deel­nemers alles over het 115 surrealisme en de verschillende Demonstratie kantklossen het museum projecteren studenten Rotterdam Tekenfestival Movement sessions Transitioning Rondetafelgesprek Change verzamelingen die de basis 30 april, 5 en 10 juni van de Koninklijke Academie voor 7 en 8 oktober Values the System vormen van de tentoonstelling Beeldende Kunsten onder leiding 20 en 8 oktober, 3, 17 en 24 29 november Gek van surrealisme. De Landelijke Organisatie Kant van kunstenaar Hester Scheurwater Samen met zeven Rotterdamse november, 1, 16 en 22 december Kunst geeft demonstraties kantklos­ beelden die zijn geïnspireerd op de kunstinstellingen organiseert In dit rondetafelgesprek wordt Museumnacht sen in de tentoonstelling Alles aan tentoonstelling Gek van surrealisme. Museum Boijmans Van Beuningen Tijdens de beweegsessies laat dieper ingegaan op ‘bio-based 4 maart kant. het eerste Rotterdamse Teken­ choreograaf Connor Schumacher production’. Te gast zijn Tjeerd Rondleiding Alles aan kant door festival, met onder andere etswork­ deelnemers ervaren hoe door Veenhoven (ontwerper algentextiel), Het museum opent van 20.00 Rondleiding door conservatoren Isabel Ferrand shops van Ondine de Kroon, een middel van bewustwording van het Eric Klarenbeek & Maartje Dros tot 01.00 uur de deuren met een Alles aan Kant 27 mei tekenworkshop van Nazif Lopulissa lichaam en beweging, de geest (ontwerpers algenglas en 3D programma vol surrealistische 3 mei en een raamtekening van Bruno open kan staan voor verandering. Bakery) en Jan Rotmans (hoog­ performances, rondleidingen en Kunstenaar Isabel Ferrand vertelt Xavier Da Silva. leraar transitiekunde en duur­ workshops. Conservatoren Mienke Simon over haar werk World Lace, dat te Inloopworkshop Human Power zaamheid, Erasmus Universiteit). Thomas en Friso Lammertse geven zien is in de tentoonstelling Alles Meet & Greet Tal R Plant Conservator Annemartine van Elfie Tromp rondleiding een rondleiding door de presentatie aan kant. 13 oktober 4, 5, 10 en 11 november Kesteren modereert het gesprek. 12 maart Alles aan kant. Publieksopening De collectie als Een dag voor de opening van de Kunstenaar Melle Smets en Rondetafelgesprek Arne Hendriks Gek van surrealisme-ambassadeur Meet & Greet Lizan Freijsen tijdmachine tentoonstelling heeft het publiek schrijver Kris De Decker geven 30 november, 13 december schrijver Elfie Tromp vertelt in de 11 mei 24 juni gelegenheid de kunstenaar Tal R te uitleg over The Human Power Plant tentoonstelling over haar interesse ontmoeten en met hem in gesprek en hoe je jezelf kan motiveren om In zijn werk onderzoekt Arne voor vrouwelijke surrealisten. Kunstenaar Lizan Freijsen geeft een Tijdens de publieksopening zijn te gaan over zijn werk en tentoon­ energie te blijven opwekken. Samen Hendriks de eigenschappen en toelichting bij haar werk The Living er verschillende activiteiten, zoals stelling. met het publiek gaan ze aan de slag voordelen van krimp. In twee pu­ De conservator vertelt Surface en gaat met het publiek in rondleidingen, workshops en met het opwekken van energie. blieke rondetafelgesprekken gaat hij 15 maart gesprek. lezingen door gastconservator Publieksopeningen met experts in gesprek over krimp Carel Blotkamp. 14 oktober Rondetafelgesprek Jólan van en economie. Conservator Saskia van Kampen- Dancing museums slotseminar der Wiel Prein vertelt over de totstandkoming 19 mei Concert North Sea Jazz Round Tijdens deze openingsdag zijn 8 november Etsworkshop voor volwassenen van de tentoonstelling Gek van Town verschillende kunstenaars en 3 december surrealisme. Het project Dancing Museums 1 juli ontwerpers uit de tentoonstelling Jólan van der Wiel houdt zich bezig wordt in bijzijn van de internatio­ Change the System in het museum met ontwerpoplossingen voor Kunstenaar Ondine de Kroon laat Platform Scenography nale partners afgesloten met een In het kader van het festival North aanwezig om hun onderzoeks­ klimaatverandering. In een publiek deelnemers tijdens deze workshop 23 maart Dancing Museums slotseminar, Sea Jazz Round Town is er een projecten te demonstreren en toegankelijk rondetafelgesprek gaat kennismaken met etstechnieken die mede georganiseerd door de concert van Maria Mendes in het toe te lichten. hij in gesprek met wetenschapper Rembrandt toepaste. Samen met het Platform Sceno­ Museumvereniging en Dansateliers. auditorium. Roelof Stuurman, ontwerper Bas graphy organiseert het museum Op het programma staan lezingen Gratis familierondleidingen Sala en studenten van de Willem de Classic Young Masters Graven #23; een expertmeeting en presentaties van deelnemende Lezing De collectie als Change the System Kooning Academie. 10 december waarin onderzocht wordt hoe choreografen in de museumzalen. tijdmachine 14 t/m 22 oktober en 23 t/m 31 scenografische kennis het heden­ 10 september, 24 september december Workshops door Elisa van Joolen In samenwerking met Classic daags tentoonstellingsontwerp Het Futuristen kabinet 11 en 23 november Young Masters organiseert het kan versterken. 21 mei In twee lezingen vertelt gast­ In de herfst- en kerstvakantie zijn er museum een concert met jonge conservator Carel Blotkamp over dagelijks gratis instaprondleidingen 11”x17” is een doorlopend onder­ talentvolle componisten die zich Kantspreekuur Ad Timmermans DoelenEnsemble stelt naar aan­ de door hem samengestelde voor families. zoeksproject van Elisa van Joolen lieten inspireren door werken uit 31 maart, 12 mei leiding van Gek van surrealisme vernieuwde opstelling van de dat de gangbare waardesystemen de collectie voor het maken van een concert samen met modern museumcollectie. Première documentaire We in de mode-industrie bevraagt en nieuwe composities. Gedurende de tentoonstelling repertoire uit de jaren twintig en Margiela en rondetafelgesprek nieuwe productiemethoden verkent. Alles aan kant zijn er twee dertig van de twintigste eeuw. Lezing Rembrandt als etser: Change in a day Op twee momenten neemt Van Onthulling kerstboom momenten waarop een kant-expert ongewoon, experimenteel en 22 oktober Joolen het publiek mee in haar 22 december aanwezig is om particulier kantwerk Literaire avond Gek van sur- vernieuwend onderzoek. van bezoekers te beoordelen. realisme 1 oktober In het kader van Change the De onthulling van de monumen­ 26 mei System vindt de première van Excursie Maasvlakte met Atelier tale kerstboom, gemaakt door de Nationale Museumweek Na een inleiding op de tentoon­ de documentaire We Margiela NL ontwerpers van Nightshop, wordt 4-9 april Tijdens deze literaire avond brengt stelling Virtuositeit en verbeeldings­ plaats in het museum, gevolgd 26 november omlijst door een feestelijk program­ een aantal schrijvers een ode kracht door conservator Peter van door een rondetafelgesprek met ma. Met optredens van dichters In het kader van de Nationale aan het surrealisme en leert het der Coelen gaat Erik Hinterding de filmmaakster Menna Laura Het ontwerpduo Atelier NL van de Pauluskerk, soep door de Museumweek zijn er dagelijks publiek alles over surrealistische (conservator prenten, Rijksmuseum) Meijer, modeontwerpster Elisa van neemt het publiek mee naar de Wereldvrouwen, rondleidingen door gratis familierondleidingen door schrijftechnieken. Met bijdragen van verder in op het werk van Rembrandt Joolen en diverse oud-Margiela Maasvlakte om daar zand te de tentoonstelling en optredens de tentoonstelling Gek van Pepijn Lanen, Nico Dijkshoorn, Ellen als etser. medewerkers. verzamelen, prepareren en door verschillende artiesten die zich surrealisme. Deckwitz en conservator Saskia sorteren. Het zand wordt gebruikt lieten inspireren door de tentoon­ van Kampen-Prein. Op de toren van als basis voor een nieuw servies. stelling Change the System. 116 117 Aanwinsten en uitgaande bruiklenen

Aankopen Carl Bloch aankoop veiling Bassenge, Boot naast een aanlegsteiger, 1887 Berlijn met steun van Stichting Bas Jan Ader prent Lucas van Leyden Gabriel, 1962 aankoop veiling Bassenge, L 2017/7 (PK) tekening Berlijn met steun van Stichting aankoop Anthony Mundt, New York Lucas van Leyden Nicolas François Chifflart met steun van het Mondriaan Fonds L 2017/6 (PK) Allegorie op de oorlog, MB 2017/T 10 (PK) circa 1870-1880 Hoos Blotkamp prent Bas Jan Ader Pix 1, 1992-2014 aankoop veiling Bassenge, Berlijn Berthe, 1962 inkjetdruk met steun van Stichting Lucas van tekening aankoop Galerie KuuB, Utrecht Leyden aankoop Anthony Mundt, New York met steun van het Mondriaan Fonds L 2017/8 (PK) met steun van het Mondriaan Fonds 4112 (MK) MB 2017/T 11 (PK) Christofle René Boyvin kraankan, 1925 Giuseppe Arcimboldo Livre de la Conqueste de la aankoop A. Krekel-Aalberse, Humani Victus Instrumenta, circa Toison d’or, par le Prince Iason Amersfoort met steun van BankGiro 1569 de Tessalie, 1563 Loterij (collectie Krekel) prent prentalbum met 26 prenten MBZ 537 a-c (KN&V) aankoop veiling Bassenge, aankoop veiling Bassenge, Berlijn met steun van Stichting Berlijn met steun van Stichting Andries Dirk Copier voor B.V. Lucas van Leyden Lucas van Leyden Koninklijke Glasfabriek Leerdam L 2017/3 (PK) L 2017/5 1-27 (PK) Ornstein, 1927-1928 lamp Charles Robert Ashbee Eugène Brands aankoop Bartel van Leer, Leerdam inktpot, 1900 Neptunes, 1933-1946 met steun van de BankGiro Loterij aankoop A. Krekel-Aalberse, collage V 3192 a-c (KN&V) Amersfoort met steun van BankGiro aankoop Bubb Kuyper, Haarlem Loterij (collectie Krekel) met steun van de BankGiro Loterij Johan Christian Dahl MBZ 536 a-b (KN&V) MB 2017/T 114 (PK) Landschap bij maanlicht, 1823 schilderij Paul Beckman Victor Brauner aankoop veiling Grisebach, Fata Morgana, 1984‑1987 Le déserteur, 1931 Berlijn met steun van de BankGiro installatie schilderij Loterij aankoop Hans Beckman, Rotterdam aankoop Simon C. Dickinson, 3724 (OK) met steun van het Mondriaan Fonds Ltd, Londen met steun van de Stad B 169 a-m BankGiro Loterij, gedeeld eigendom Christopher Dresser voor Hukin & met Stichting Museum Boijmans Heath Sigvard Bernadotte voor Georg Van Beuningen 5-delig theeservies, 1894-1901 Jensen Solvsmedie A/S 4026 (MK) aankoop A. Krekel-Aalberse, 9-delig cocktailservies, circa 1938 Amersfoort met steun van aankoop A. Krekel-Aalberse, Harmen Brethouwer en Michael Vereniging Rembrandt en Amersfoort met steun van Young Mondriaan Fonds (collectie Krekel) Vereniging Rembrandt en Exquisite Corpse, 2015-2016 MBZ 523 a-g (KN&V) Mondriaan Fonds (collectie Krekel) sculptuur MBZ 524 a-i (KN&V) aankoop Hidde van Seggelen Isabel Ferrand Gallery, Londen met steun van On the Memory of the Hands, Herman Bieling het Mondriaan Fonds 2014 Vrouwskop, 1920-1925 V 3228 (KN&V) installatie van 106 aardewerk potten schilderij aankoop Galerie SANAA, Utrecht aankoop Willem Hoogendijk, Nicolas François Chifflart met steun van Stichting Van Utrecht met steun van de BankGiro Allegorie op de oorlog, Achterbergh Domhof, gedeeld Loterij circa 1870-1880 eigendom met Stichting Museum 4059 (MK) prent Boijmans Van Beuningen, aan­ 119 gekocht met gelden uit de aankoop MOREpublishers, Brussel aankoop TEFAF / Studio 2000, Jeroen de Leijer Rotterdam Emmy Roth nalatenschap van Koster & Quist MB 2017/2 (PK) Blaricum met steun van de Bank­ Verkiezingsposter, 2017 V 3239 (KN&V) schaal, circa 1930 A 8987 a 1-a 107 (KN&V) Giro Loterij en de Vrienden van prent aankoop A. Krekel-Aalberse, Wim Gijzen Museum Boijmans Van Beuningen aankoop PrintRoom, Rotterdam Ron Nagle Amersfoort met steun van Isabel Ferrand en Maarten Zonder titel, 1994 MB 2017/T 12 (PK) MB 2017/40 (PK) Cult Classic, 2016 Vereniging Rembrandt en Theuwkens schilderij sculptuur Mondriaan Fonds (collectie Krekel) On the Memory of the Hands, 2015 aankoop dhr. M. Valkenburg, Dom Hans van der Laan en Lucas van Leyden aankoop Matthew Marks MBZ 531 (KN&V) film Rotterdam Wim Gorisse Golgatha, circa 1517-1600 Gallery, New York met steun aankoop Galerie SANAA, Stad-S 201 fauteuil, circa 1971 prent van het Mondriaan Fonds J.P. van der Schilden Utrecht met steun van Stichting aankoop Marjo van Leent, Geldrop aankoop veiling Bassenge, V 3238 a-b (KN&V) kast, 1885 Van Achterbergh Domhof gedeeld Arie de Groot en Marie-Louise Verhoeven, Berlijn met steun van Stichting aankoop Cindy de Jong, Haarlem eigendom met Stichting Museum Zonder titel, 1999 ’s-Hertogenbosch met steun van Lucas van Leyden NIGHTSHOP met steun van de BankGiro Loterij Boijmans Van Beuningen, tekening de BankGiro Loterij L 2017/4 (PK) Tower, 2015 Div. M 92 (KN&V) aangekocht met gelden uit de aankoop Hilde de Groot, Rotterdam V 3165 a-c (KN&V) kast nalatenschap van Koster & Quist met steun van het Mondriaan Fonds Maximilien Luce aankoop Robert van Oosterom Scholten & Baijings voor 185 MB 2017/T 125 (PK) Dom Hans van der Laan en Gezicht op de haven van Interiors Fine Art, Rotterdam Established & Sons Wim Gorisse Rotterdam, circa 1907 met steun van @Boijmans Amsterdam Armoire, 2010 Isabel Ferrand Josef Hoffmann voor de Wiener tekentafel, circa 1973 prent V 3185 (KN&V) kabinet Wheel throwing, 2015 Werkstätte aankoop Marjo van Leent, Geldrop aankoop Galerie Seydoux, aankoop Valerie Traan Gallery, Gent film hengselmand, 1906-1932 en Marie-Louise Verhoeven, Parijs met steun van Stichting Orivit AG met steun van het Mondriaan Fonds aankoop Galerie SANAA, Utrecht aankoop A. Krekel-Aalberse, ’s-Hertogenbosch met steun van Lucas van Leyden wijnkoeler, circa 1903 V 3216 a-d (KN&V) met steun van Stichting Van Amersfoort met steun van de BankGiro Loterij L 2017/11 (PK) aankoop A. Krekel-Aalberse, Achter-bergh Domhof gedeeld Vereniging Rembrandt en V 3166 (KN&V) Amersfoort met steun van BankGiro Ad Schouten eigendom met Stichting Museum Mondriaan Fonds (collectie Krekel) Charles Rennie Mackintosh Loterij (collectie Krekel) Serie van vier zelfportretten Boijmans Van Beuningen, MBZ 526 a-b (KN&V) Dom Hans van der Laan en voor Elkington & Co MBZ 535 (KN&V) ‘The Day After’, 2007 aangekocht met gelden uit de Wim Gorisse 3 theelepels, 1907 4 tekeningen nalatenschap van Koster & Quist Han Hoogerbrugge bureaustoel, circa 1973 aankoop A. Krekel-Aalberse, Grayson Perry aankoop Galerie Frank Taal, 186 Verkiezingsposter, 2017 aankoop Marjo van Leent, Geldrop Amersfoort met steun van Reclining Artist, 2017 Rotterdam met steun van de Bank­ prent en Marie-Louise Verhoeven, Vereniging Rembrandt en prent Giro Loterij en het Mondriaan Fonds Kay Fisker aankoop PrintRoom, Rotterdam ’s-Hertogenbosch met steun van Mondriaan Fonds (collectie Krekel) aankoop Paragon – Contemporary MB 2017/T 113 a-d (PK) kan, 1927-1965 MB 2017/41 (PK) de BankGiro Loterij MBZ 527 a-c (KN&V) Editions, Londen met steun van aankoop A. Krekel-Aalberse, V 3167 (KN&V) Stichting Lucas van Leyden Iwan Smit Amersfoort met steun van BankGiro Stefan Johansson Chris Martin L 2017/10 (PK) De mystieke geboorte van Loterij (collectie Krekel) Street Lights along Klarälven River, Dom Hans van der Laan en Untitled, 2015-2017 Rotterdam, 2017 MBZ 534 (KN&V) 1941 Wim Gorisse schilderij Ravinet d’Enfert schilderij schilderij bed, circa 1971 aankoop VnH Gallery, Parijs dekschaal en sauskom, circa 1930 aankoop kunstenaar met steun Christian Fjerdingstad voor aankoop Daxer & Marschall, aankoop Marjo van Leent, Geldrop Stichting Fonds Willem van Rede aankoop A. Krekel-Aalberse, van het Mondriaan Fonds Puiforcat München Stichting Fonds Willem en Marie-Louise Verhoeven, 4117 (MK) Amersfoort met steun van 4022 (MK) schaal, circa 1930 van Rede ’s-Hertogenbosch met steun van Vereniging Rembrandt en aankoop A. Krekel-Aalberse, 4024 (MK) de BankGiro Loterij Mici de Merode voor Walter Mondriaan Fonds (collectie Krekel) Lotte Stam Beese Amersfoort met steun van Vereniging V 3169 (KN&V) van Beirendonck MBZ 528 a-c (KN&V) Portret van Mart Stam, 1928-1930 Rembrandt en Mondriaan Fonds Jeroen Jongeleen cape, 1997-1999 foto (collectie Krekel) Running A Circle Clockwise, 2017 Dom Hans van der Laan en aankoop Annelies Planteydt, Jørgen Roed aankoop Galerie Derda, Berlijn MBZ 532 (KN&V) film Wim Gorisse Kapelle met steun van het Gezicht op de Kathedraal met steun van de BankGiro Loterij aankoop Upstream Gallery, voetenbank, circa 1973 Mondriaan Fonds van Roskilde, 1837 4025 (MK) Ryan Gander voor MORE Amsterdam met steun van het aankoop Marjo van Leent, Geldrop DTM 301 (KN&V) prent publishers Mondriaan Fonds en Marie-Louise Verhoeven, aankoop veiling Bassenge, Studio Makkink & Bey *(Ee Ouw Arh ...) 50,000 year 187 ’s-Hertogenbosch met steun van Peder Mønsted Berlijn met steun van Stichting Bath tub, 2007-2016 old noises that constitute the de BankGiro Loterij Vijver bij Strandmøllen, 1900 Lucas van Leyden bad basis for the sound of our vowels John Körmeling V 3168 (KN&V) prent L 2017/13 (PK) aankoop kunstenaars, met steun and in turn the beginning of De vierkante auto, 2010 aankoop veiling Bassenge van het Mondriaan Fonds language, typeset in a typeface sculptuur Dom Hans van der Laan en met steun van Stichting Emmy Roth V 3171 a-d (KN&V) newly invented by the artist called aankoop Zeno X Gallery, Antwerpen Wim Gorisse Lucas van Leyden koffiepot, circa 1930 Set in Stone Regular produced by met steun van het Mondriaan Fonds bijzettafel, circa 1973 L 2017/9 (PK) aankoop A. Krekel-Aalberse, Telcosystems Adrien Vasquez of John Morgan BEK 1979 (MK) aankoop Marjo van Leent, Geldrop Amersfoort met steun van Resonanz, 2015 Studio, based on a collection of en Marie-Louise Verhoeven, Gavin Munro en Full Grown Vereniging Rembrandt boek stones found on the beach by Herman Kruyder ’s-Hertogenbosch met steun van The Wiltshire Chair, 2000-2006 en Mondriaan Fonds aankoop Spatial Media the artist’s daughters Meisje met maan, circa 1928 de BankGiro Loterij stoel (collectie Krekel) Laboratories, Rotterdam prent tekening V 3170 (KN&V) aankoop Gallery TUTTI CORTEX, MBZ 530 (KN&V) 2017/0731 120 121 Kristians Tonny MBZ 529 (KN&V) PTT Nederland schenking G.H. ART Mark Brusse schenking Paul van der Eerden Le fossoyeur, circa 1936 Genie, circa 1983 4125 (MK) About Base, 1990 MB 2017/T 70 (PK) schilderij Jeroen Wand telefoon schilderij aankoop F. van Blijdesteijn, Laminated Table (prototype), 2015 schenking Ben Shamier Marc Bijl schenking Hans Kombrink Ronald Cornelissen Wadenoijen met steun van de tafel V 3236 (KN&V) Forever, 2002 4062 (MK) Zonder titel, 2005 BankGiro Loterij aankoop WonderWood, Amsterdam schilderij tekening 4113 (MK) met steun van het Mondriaan Fonds Maddy Arkesteyn schenking G.H. ART Mark Brusse schenking Paul van der Eerden V 3193 (KN&V) Untitled, 2001 4126 (MK) Zonder titel, 1993 MB 2017/T 71 (PK) Joost van den Toorn foto prent Hedendaagse postmoderne vaas, Sylvie Zijlmans en Hewald schenking G.H. ART John Bock schenking Hans Kombrink Ronald Cornelissen 2014 Jongenelis 4122 (MK) O. T. (250905, 1), 2005 MB 2017/5 (PK) Zonder titel, 2005 plastiek The Fence of Freedom, 2017 collage tekening aankoop Willem Baars Projects, installatie Dan Asher schenking G.H. ART James Lee Byars en Rudi Fuchs schenking Paul van der Eerden Amsterdam met steun van het aankoop kunstenaars, met steun z.t., 1998 BEK 1984 (MK) 53 objecten, bestaande uit MB 2017/T 72 (PK) Mondriaan Fonds van het Mondriaan Fonds en de foto diverse correspondentie en BEK 1976 (MK) BankGiro Loterij schenking G.H. ART John Bock multiples, 1979-1997 Ronald Cornelissen BEK 1982 (MK) 4123 (MK) O. T. (020805, 1), 2005 schenking Rudi Fuchs Zonder titel, 2004 Walter Vaes collage 4063 a-b (MK) t/m 4111 (MK) en tekening Les insectes malfaisants, 1916 Sylvie Zijlmans en Hewald Atelier Van Lieshout schenking G.H. ART 4118 a-c (MK) t/m 4121 a-h (MK) schenking Paul van der Eerden prent Jongenelis Large Sink, 1997 BEK 1985 (MK) MB 2017/T 73 (PK) aankoop Nicolaas Teeuwisse, The Magnetic North, 2015-2017 sculptuur Eugène Carrière Berlijn met steun van Stichting serie van 9 films (De Dichter, schenking G.H. ART John Bock Rodin aan het werk, 1900 Ronald Cornelissen Lucas van Leyden De Overloper, De Eigenaar, BEK 1999 (MK) O.T., datering onbekend prent Zonder titel, 2006 L 2017/2 (PK) De Verdrijver, De Verspiller, collage schenking Wietse van den Noort tekening De Oplichter, De Stoker, Marjan van Aubel schenking G.H. ART MB 2017/3 (PK) schenking Paul van der Eerden Henry Van de Velde voor Firma De Conservator, Konvooi) Current table, 2014 BEK 1986 (MK) MB 2017/T 87 (PK) Theodor Müller Hofjuwelierbord, aankoop kunstenaars, met steun tafel Mary Cassatt circa 1905 van het Mondriaan Fonds en schenking kunstenaar John Bock Margot met een kap, Ronald Cornelissen aankoop A. Krekel-Aalberse, de BankGiro Loterij, Courtesy: V 3245 a-d (KN&V) O. T. (240905, 1), 2005 circa 1904 Zakkam, 1992 Amersfoort met steun van Andriesse-Eyck galerie Amsterdam collage prent tekening Vereniging Rembrandt en en de kunstenaars met de steun Charles Avery schenking G.H. ART uit de nalatenschap van schenking Paul van der Eerden Mondriaan Fonds (collectie Krekel) van het Mondriaan Fonds, Untitled (Venditore) CA 003-06, BEK 1987 (MK) prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/T 88 (PK) MBZ 525 (KN&V) Gemeente Amsterdam-Noord, 2006 MB 2017/28 (PK) Prins Bernhard Cultuurfonds, VSB tekening John Bock Ronald Cornelissen Enea Vico Fonds, Amsterdams Fonds voor schenking G.H. ART Raumspanncholeriker, Marc Chagall Zonder titel, 2005 Flora, circa 1561 De Kunsten, Stichting NDSM-werf MB 2017/T 126 (PK) 2005 Les Deux Taureaux et une tekening prent Oost, Bart Janssen, Eduard de assemblage Grenouille, 1927-1930 schenking Paul van der Eerden aankoop Margrit Bernard, Keulen Geer, Nieuw Dakota en Coöperatie Adam Avikainen schenking G.H. ART prent MB 2017/T 84 (PK) met steun van Stichting Lucas TAAK On the growth of Plants in Closely BEK 1988 a-h (MK) uit de nalatenschap van van Leyden 188 Glazed Cases, 2006 prof. dr. J.M. Pennings Ronald Cornelissen L 2017/1 (PK) schilderij Johannes Bosboom MB 2017/15 (PK) Zonder titel, 2005 Frans Zwollo (Sr.) schenking G.H. ART Kerkinterieur, 1831-1891 tekening Enea Vico visschep, 1916 4124 (MK) tekening Adam Colton schenking Paul van der Eerden Tarquinius vergrijpt zich aankoop A. Krekel-Aalberse, uit de nalatenschap van Big Blob No. 3, 2005 MB 2017/T 86 (PK) aan Lucretia, 1541-1563 Amersfoort met steun van de David Bade prof. dr. J.M. Pennings sculptuur prent BankGiro Loterij (collectie Krekel) z.t. (Mother), 1995 MB 2017/T 124 (PK) schenking van de kunstenaar Ronald Cornelissen aankoop veiling Bassenge, MBZ 533 (KN&V) sculptuur BEK 1977 (MK) Zonder titel, 2006 Berlijn met steun van Stichting schenking G.H. ART Thorsten Brinkmann tekening Lucas van Leyden BEK 1983 (MK) Sanny Wooduedge, 2007 Corneille schenking Paul van der Eerden L 2017/12 (PK) Schenkingen en foto Vogel en vrouwenhoofd, MB 2017/T 66 (PK) nalatenschappen Avner Ben Gal schenking G.H. ART 1981 Wilhelm Wagenfeld voor Untitled, 2002 4127 (MK) prent Ronald Cornelissen Staatliche Hochschule für Anoniem aquarel uit de nalatenschap van Zonder titel, 2005 Handwerk und Baukunst muts van kant, 1875-1925 schenking G.H. ART Thorsten Brinkmann prof. dr. J.M. Pennings tekening bord, circa 1929 schenking Gerard van ‘t Hoff MB 2017/T 127 (PK) Henry van Ed, 2007 MB 2017/20 (PK) schenking Paul van der Eerden aankoop A. Krekel-Aalberse, MB 2052 (KN&V) c-print MB 2017/T 68 (PK) Amersfoort met steun van Avner Ben Gal schenking G.H. ART Ronald Cornelissen Vereniging Rembrandt en American Telecommunications Untitled, 2004 4128 (MK) Zonder titel, 2006 Ronald Cornelissen Mondriaan Fonds (collectie Krekel) Corporation voor Autophon AG en schilderij tekening Zonder titel, 2004 122 123 tekening het maandblad De Stijl, 1926 Willem Hendrik Gispen voor Gispen’s schenking Joost Hesseling tekening Thomas Hirschhorn schenking Paul van der Eerden schenking dhr. A. Rosbergen Fabriek voor Metaalbewerking­ N.V. MB 2017/T 17 (PK) schenking Madeleine Klis Serie 1 Man=1 Man 19/20, 2002 MB 2017/T 67 (PK) MB 2017/48 (PK) 412, 1934 MB 2017/T 27 (PK) collage 4 fauteuils en een salontafel Arie de Groot schenking G.H. ART Ronald Cornelissen Otto Egberts schenking ProDelta Holding BV Zonder titel, 2007 Arie de Groot MB 2017/T 130 (PK) Zonder titel, 2006 Blinde wereld, 1991 V 3240 (KN&V) t/m V 3244 (KN&V) tekening Aurora: gebruiksvoorwerpen, tekening tekening schenking Joost Hesseling 1959-2016 Johannes Franciscus schenking Paul van der Eerden schenking Paul van der Eerden Sebastian Gögel MB 2017/T 18 (PK) tekening Hoppenbrouwers MB 2017/T 69 (PK) MB 2017/T 111 (PK) Klotzer, 2005 schenking Madeleine Klis Landschap met karkas en kraaien, tekening Arie de Groot MB 2017/T 28 (PK) 1845 Ronald Cornelissen Alfred Eikelenboom schenking Paul van der Eerden Zonder titel, 2013(?) tekening Drunken Butterfly, 2005 Painting as a Project, 2000 MB 2017/T 38 (PK) tekening Arie de Groot schenking Carel Blotkamp tekening serie van 10 schilderijen schenking Joost Hesseling Zonder titel, 2009 MB 2017/T 2 (PK) schenking Paul van der Eerden schenking Esther Eikelenboom Sebastian Gögel MB 2017/T 19 (PK) tekening MB 2017/T 83 (PK) 4116 a-j (MK) Reflection, 2007 schenking Madeleine Klis Henri Jacobs tekening Arie de Groot MB 2017/T 29 (PK) Lou (journaaltekening 383), 2008 Ronald Cornelissen Oscar Camilo de Las Flores schenking Paul van der Eerden Ochtendzon, 2014 tekening Zonder titel, 2006 Los Crucificados, 2005 MB 2017/T 39 (PK) tekening Arie de Groot schenking Paul van der Eerden tekening tekening schenking Joost Hesseling Zonder titel, 2013 MB 2017/T 49 (PK) schenking Paul van der Eerden schenking G.H. ART Sebastian Gögel MB 2017/T 20 (PK) tekening MB 2017/T 85 (PK) MB 2017/T 128 (PK) Geheimnisvolles Porträt schenking Madeleine Klis Henri Jacobs (Butcher), 2007 Arie de Groot MB 2017/T 30 (PK) Homme et fille, 1992 Ronald Cornelissen Ryan Gander tekening Zonder titel, 1985-1990(?) tekening Mother and father do you want a Three shelves (most works schenking Paul van der Eerden tekening Arie de Groot schenking Paul van der Eerden ride?, 2002 need a second title), 2010 MB 2017/T 40 (PK) schenking Joost Hesseling Sara Malach zur Ehre, 1988-2014 MB 2017/T 57 (PK) tekening sculptuur MB 2017/T 21 (PK) tekening schenking Paul van der Eerden schenking G.H. ART Michel Gouéry schenking Madeleine Klis Henri Jacobs MB 2017/T 64 (PK) BEK 1989 (MK) Zonder titel, 2007 Arie de Groot MB 2017/T 31 (PK) Nuages (Kalypso & Odysseus), tekening Zonder titel, 1979 1990 Ronald Cornelissen Gilgian Gelzer schenking Paul van der Eerden tekening Arie de Groot tekening Zonder titel, 2005 Zonder titel, 2004 MB 2017/T 36 (PK) schenking Madeleine Klis Zonder titel, 2013 schenking Paul van der Eerden tekening tekening MB 2017/T 22 (PK) tekening MB 2017/T 58 (PK) schenking Paul van der Eerden schenking Paul van der Eerden Michel Gouéry schenking Madeleine Klis MB 2017/T 65 (PK) MB 2017/T 47 (PK) Zonder titel, 2002 Arie de Groot MB 2017/T 32 (PK) Henri Jacobs tekening Zonder titel, 1983 Étude de vagues Tony Cragg Gilgian Gelzer schenking Paul van der Eerden tekening Arie de Groot (journaaltekening 289), 2006 Palette, 1986 Zonder titel, 2010 MB 2017/T 37 (PK) schenking Madeleine Klis Zonder titel, 2011 tekening sculptuur tekening MB 2017/T 23 (PK) tekening schenking Paul van der Eerden uit de nalatenschap van schenking Paul van der Eerden Arie de Groot schenking Madeleine Klis MB 2017/T 59 (PK) prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/T 45 (PK) Zonder titel, 1985 Arie de Groot MB 2017/T 33 (PK) 4136 (MK) tekening Zonder titel, 1988(?) Henri Jacobs Gilgian Gelzer schenking Joost Hesseling tekening Klaas Gubbels Earth, fire, time, water & wind Salvador Dalí Zonder titel, 2009 MB 2017/T 14 (PK) schenking Madeleine Klis Figuur aan een tafel, 2001 (journaaltekening 404), 2008 Vrouwelijk naakt met een beker in tekening MB 2017/T 24 (PK) prent tekening de hand, 1967 schenking Paul van der Eerden Arie de Groot uit de nalatenschap van schenking Paul van der Eerden prent MB 2017/T 46 (PK) Zonder titel, circa 1986 Arie de Groot prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/T 50 (PK) uit de nalatenschap van tekening Zonder titel, 1980-1990(?) MB 2017/45 (PK) prof. dr. J.M. Pennings Gilgian Gelzer schenking Joost Hesseling tekening Henri Jacobs MB 2017/16 (PK) Zonder titel, 2003 MB 2017/T 15 (PK) schenking Madeleine Klis Wout van Heusden Earth, fire, time, water & wind tekening MB 2017/T 25 (PK) Stilleven, 1933 (journaaltekening 403), 2008 Otto Dix schenking Paul van der Eerden Arie de Groot schilderij tekening Katze, 1959 MB 2017/T 48 (PK) Zonder titel, 1988 Arie de Groot schenking familie Pinckaers schenking Paul van der Eerden prent tekening Zonder titel, 1990-1995 4048 (MK) MB 2017/T 51 (PK) uit de nalatenschap van Alberto Giacometti schenking Joost Hesseling tekening prof. dr. J.M. Pennings Wandelende vrouw, 1955 MB 2017/T 16 (PK) schenking Madeleine Klis Thomas Hirschhorn Henri Jacobs MB 2017/27 (PK) prent MB 2017/T 26 (PK) Serie 1 Man=1 Man 14/20, 2002 Vierge, 1987 uit de nalatenschap van Arie de Groot collage tekening Theo van Doesburg prof. dr. J.M. Pennings Zonder titel, 1988 Arie de Groot schenking G.H. ART schenking Paul van der Eerden set van vijf verzendwikkels voor MB 2017/8 (PK) tekening Zonder titel, 1993 MB 2017/T 129 (PK) MB 2017/T 56 (PK) 124 125 Henri Jacobs Käthe Kollwitz Erik van Lieshout Erik van Lieshout modification Marino Marini Earth, fire, time, water & wind Hamburger Kneipe, 1901 Too short, Pastoor met Kutje, Taliban studie Wife Il, 2002 schenking van de kunstenaar Ruiter met paard, 1917-1980 (journaaltekening 402), 2008 prent 1994 tekening 4055 (MK) prent tekening uit de nalatenschap van tekening schenking G.H. ART uit de nalatenschap van schenking Paul van der Eerden prof. dr. J.M. Pennings schenking G.H. ART MB 2017/T 139 (PK) Lucassen prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/T 52 (PK) MB 2017/14 (PK) MB 2017/T 133 (PK) De cultus van het penetreren, MB 2017/24 (PK) Erik van Lieshout 2007-2009 Henri Jacobs Rob van Koningsbruggen Erik van Lieshout Untitled, 2002 modification Marino Marini Étude / studie (journaaltekening Zonder titel, 1994 Z. t. Erik met tietjes (happiness), tekening schenking van de kunstenaar Abstracte compositie met ruiter 168), 2005 prent 2003 schenking G.H. ART 4057 (MK) en paard, 1979 tekening uit de nalatenschap van tekening MB 2017/T 140 (PK) prent schenking Paul van der Eerden prof. dr. J.M. Pennings schenking G.H. ART Lucassen uit de nalatenschap van MB 2017/T 53 (PK) MB 2017/26 (PK) MB 2017/T 135 (PK) Raymond Loewy voor Kalorik Chapeau contra chaos, 1996 prof. dr. J.M. Pennings 5355, 1947 schilderij MB 2017/25 (PK) Henri Jacobs Theo Kuijpers Erik van Lieshout wafelijzer schenking van de kunstenaar Portrait Prou Plau Zonder titel, 1988 Respect, 2003 schenking Christel van Hees 4053 (MK) Henri Matisse (journaaltekening 487), 2010 Tekening installatie V 3237 a-b (KN&V) La Cité – Notre Dame, 1937 tekening uit de nalatenschap van schenking G.H. ART Lucassen prent schenking Paul van der Eerden prof. dr. J.M. Pennings BEK 1992 a-d (MK) Lucassen De opstandige zuigeling, uit de nalatenschap van MB 2017/T 54 (PK) MB 2017/T 147 (PK) Tafel (Serie gezelligheid 2016-2017 prof. dr. J.M. Pennings Erik van Lieshout kent geen tijd), 1968 modification MB 2017/18 (PK) Henri Jacobs Lantoni Turkse Jongens uit de video. schilderij schenking van de kunstenaar Femme, 1988 Sizzling servers, 5 migranten (Respect), 2003 schenking van de kunstenaar 4056 (MK) Henri Matisse tekening circa 1960-1965 tekening 4049 (MK) Nu assis, bras gauche sur la tête, schenking Paul van der Eerden set van 3 pannetjes schenking G.H. ART René Magritte 1926 MB 2017/T 55 (PK) schenking Christel van Hees MB 2017/T 132 (PK) Lucassen Schets met een hand die een lijst prent V 3197 a-c (KN&V) De kus van de vampier, 1974-1977 vasthoudt, ca. 1920-1967 uit de nalatenschap van Folkert de Jong Erik van Lieshout schilderij tekening prof. dr. J.M. Pennings Meet me and Mr. Beefy, 2001 Geert Lap Call Erik, 1994 schenking van de kunstenaar schenking de heer en mevrouw MB 2017/22 (PK) assemblage bak, 1991 tekening 4050 (MK) Gubbels Arnhem schenking G.H. ART schenking uit de nalatenschap schenking G.H. ART MB 2017/T 13 (PK) Henri Matisse BEK 1990 (MK) van Geert Lap MB 2017/T 134 (PK) Lucassen Portret van René Leriche, 1949 A 8960 (KN&V) Traum, 1981 Aristide Joseph Bonaventure Maillol prent Johan Barthold Jongkind Erik van Lieshout schilderij Twee staande vrouwelijke naakten, uit de nalatenschap van Landschap met molens in de Geert Lap Z.t., 1998 schenking van de kunstenaar 1885-1944 prof. dr. J.M. Pennings omgeving van Rotterdam, 1867 kom, datering onbekend tekening 4051 (MK) prent MB 2017/11 (PK) prent schenking uit de nalatenschap schenking G.H. ART uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van van Geert Lap MB 2017/T 136 (PK) Lucassen prof. dr. J.M. Pennings Roberto Matta prof. dr. J.M. Pennings A 8961 (KN&V) Was kameraad Lenin een MB 2017/17 (PK) Zonder titel, 1971 MB 2017/43 (PK) Erik van Lieshout potloodventer, 2017 prent Geert Lap Z.t . Mannenkop assemblage Robert Peter Mangold uit de nalatenschap van Fernand Khnopff vaas, datering onbekend (tent: we are the world), schenking van de kunstenaar Untitled, State B (Black), 1988 prof. dr. J.M. Pennings Gezicht van een vrouw, 1898 schenking uit de nalatenschap 2003 4058 (MK) prent MB 2017/30 (PK) prent van Geert Lap tekening uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van A 8962 (KN&V) schenking G.H. ART Lucassen prof. dr. J.M. Pennings Alessandro Mendini prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/T 141 (PK) SEL (Loch in eeuwigheid), 1993 MB 2017/34 (PK) Poltrona di Proust, 1978 (2002) MB 2017/9 (PK) Marie Laurencin schilderij fauteuil Drie vrouwen en een man dansen, Erik van Lieshout schenking van de kunstenaar Dwight Marica schenking Marja Visser Michael Kirkham 1907-1956 Z.t., 1998 4052 (MK) Space object, serie 2099, V 3248 (KN&V) The Waste Ground, 2007 prent tekening 2004 schilderij uit de nalatenschap van schenking G.H. ART Lucassen sculptuur Joan Miró schenking G.H. ART prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/T 137 (PK) De Aleph (it’s not after Fontana?), schenking G.H. ART Préparatifs d’Oiseaux I, 1961 4130 (MK) MB 2017/29 (PK) 2004 BEK 1993 (MK) prent Erik van Lieshout schilderij uit de nalatenschap van Terence Koh Jeffrey TY Lee The Islamic Drawing Course, schenking van de kunstenaar Dwight Marica prof. dr. J.M. Pennings Horny, 2004 Web 1, 2006 2002 4054 (MK) Zonder titel, ongedateerd MB 2017/31 (PK) assemblage tekening tekening sculptuur schenking G.H. ART schenking G.H. ART schenking G.H. ART Lucassen schenking Hans Kombrink Joan Miró BEK 1991 (MK) MB 2017/T 131 (PK) MB 2017/T 138 (PK) Cultuur contra natuur, 2016 BEK 1980 (MK) Nocturn Catala, 1972 126 127 prent schilderij schenking Marie-Louise von 2017 Jean Raine Ugo Rondinone uit de nalatenschap van schenking Marie-Louise von Motesiczky Charitable Trust V 3194 a-b (KN&V) La Broyeuse de tètes á minivelle, sechsundzwanzigsterjunizwei­ prof. dr. J.M. Pennings Motesiczky Charitable Trust MB 2017/T 120 (PK) 1985? tausendundsechzehn, 2016 MB 2017/21 (PK) 4038 (MK) Adriaen van Ostade tekening schilderij Marie-Louise von Motesiczky Het ontbijt, 1617-1652 schenking Paul van der Eerden schenking van de kunstenaar Henry Moore Marie-Louise von Motesiczky Man kissing a woman’s hand prent MB 2017/T 60 (PK) 4023 (MK) Two Heads, 1973 Dog Toby, 1995 (Kokoschka?) – related to uit de nalatenschap van prent schilderij French Restaurant, 1968 prof. dr. J.M. Pennings Jean Raine James Rosenquist uit de nalatenschap van schenking Marie-Louise von tekening MB 2017/42 (PK) Zonder titel, 1944 Tin Roof, 1978 prof. dr. J.M. Pennings Motesiczky Charitable Trust schenking Marie-Louise von tekening prent MB 2017/33 (PK) 4042 (MK) Motesiczky Charitable Trust Katsuhiro Otomo schenking Paul van der Eerden uit de nalatenschap van MB 2017/T 121 (PK) Inside Babel 2, 2017 MB 2017/T 63 (PK) prof. dr. J.M. Pennings Marie-Louise von Motesiczky Marie-Louise von Motesiczky digitale print MB 2017/32 (PK) Henriette in Dog Cart with Marie- Sketchbook 79, circa 1965 Marie-Louise von Motesiczky schenking van de kunstenaar Jean Raine Louise Running Alongside, 1965 schetsboek Garden in the Summer, 1960 4115 (MK) Comme un immense bigoudi, Joop Schafthuizen tekening schenking Marie-Louise von schilderij 1957 Sigarenkistje, 1972 schenking Marie-Louise von Motesiczky Charitable Trust schenking Marie-Louise von Katsuhiro Otomo tekening tekening Motesiczky Charitable Trust MB 2017/T 116 (PK) Motesiczky Charitable Trust Inside Babel 1, 2017 schenking Paul van der Eerden schenking Paul van der Eerden MB 2017/T 115 (PK) 4037 (MK) digitale print MB 2017/T 62 (PK) MB 2017/T 112 (PK) Marie-Louise von Motesiczky schenking van de kunstenaar Marie-Louise von Motesiczky Man kissing a woman’s hand Marie-Louise von Motesiczky 4114 (MK) Jean Raine Charlotte Schleiffert Study for Garden in Summer, 1960 (Kokoschka?), 1968 Chemist’s Shop, 1964 Gros bec nr. 2, 1957 Black Beauty, 1998 schetsboek tekening schilderij Bob van Persie tekening tekening schenking Marie-Louise von schenking Marie-Louise von schenking Marie-Louise von Hongkong, 2001 schenking Paul van der Eerden schenking G.H. ART Motesiczky Charitable Trust Motesiczky Charitable Trust Motesiczky Charitable Trust assemblage MB 2017/T 61 (PK) MB 2017/T 144 (PK) MB 2017/T 122 (PK) MB 2017/T 118 (PK) 4039 (MK) schenking Hans Kombrink 4060 (MK) Marisa Rappard Charlotte Schleiffert Marie-Louise von Motesiczky Marie-Louise von Motesiczky Marie-Louise von Motesiczky Zonder titel, 2013 z.t., 1996 Study for The Short Trip, 1965 Nude, 1931 The Short Trip, 1965 Bob van Persie tekening tekening tekening schilderij schilderij Zonder titel, ongedateerd schenking Paul van der Eerden schenking G.H. ART schenking Marie-Louise von schenking Marie-Louise von schenking Marie-Louise von assemblage MB 2017/T 34 (PK) MB 2017/T 145 (PK) Motesiczky Charitable Trust Motesiczky Charitable Trust Motesiczky Charitable Trust schenking Hans Kombrink MB 2017/T 123 (PK) 4032 (MK) 4041 (MK) 4061 (MK) Marisa Rappard Charlotte Schleiffert Rage rage burn rave, 2014 Men are Dogs, 2000 Marie-Louise von Motesiczky Marie-Louise von Motesiczky Marie-Louise von Motesiczky Pablo Picasso tekening tekening Study for The Short Trip, 1965 Mrs Beazly, circa 1941 French Restaurant, 1968 La Autruche, 1942 schenking Paul van der Eerden schenking G.H. ART tekening schilderij schilderij prent MB 2017/T 35 (PK) MB 2017/T 146 (PK) schenking Marie-Louise von schenking Marie-Louise von schenking Marie-Louise von uit de nalatenschap van Motesiczky Charitable Trust Motesiczky Charitable Trust Motesiczky Charitable Trust prof. dr. J.M. Pennings Man Ray Charlotte Schleiffert MB 2017/T 117 (PK) 4035 (MK) 4034 (MK) MB 2017/13 (PK) Biennale de Menton Juillet z.t. (Black Beauty), 1998 Aout Septembre 1970, 1970 schilderij Marie-Louise von Motesiczky Marie-Louise von Motesiczky Janpeter Muilwijk Pierre Puvis de Chavannes affiche schenking G.H. ART Sketch related to Garden Florist, Japanese Girl, 1993 Troostvrienden, 2006 Zonder titel, 1846-1898 schenking particuliere collectie 4131 (MK) in Summer, 1960 schilderij tekening tekening MB 2017/1 (PK) tekening schenking Marie-Louise von schenking G.H. ART schenking Paul van der Eerden Hans Scholze schenking Marie-Louise von Motesiczky Charitable Trust MB 2017/T 142 (PK) MB 2017/T 43 (PK) Rembrandt van Rijn Zonder titel, 1977 Motesiczky Charitable Trust 4033 (MK) Landschap met drinkende koe, tekening MB 2017/T 119 (PK) Edvard Munch Pierre Puvis de Chavannes 1648-1652 schenking Paul van der Eerden Marie-Louise von Motesiczky Portret van Edith Rode, 1908-1909 Zonder titel, 1846-1898 prent MB 2017/T 44 (PK) Marie-Louise von Motesiczky In the park with swans, circa 1924 prent tekening uit de nalatenschap van In the Garden, 1948 1996 uit de nalatenschap van schenking Paul van der Eerden prof. dr. J.M. Pennings Maaike Schoorel schilderij schilderij prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/T 41 (PK) MB 2017/10 (PK) Sunflowers, 2004 schenking Marie-Louise von schenking Marie-Louise von MB 2017/19 (PK) schilderij Motesiczky Charitable Trust Motesiczky Charitable Trust Pierre Puvis de Chavannes Charlie Roberts schenking G.H. ART 4040 (MK) 4036 (MK) Marcello Nizzoli voor Ing. C. Olivetti Zonder titel, 1846-1898 Krappkave, 2010 4132 (MK) & Co. S.p.A. tekening tekening Marie-Louise von Motesiczky Marie-Louise von Motesiczky Lettera 22, 1949-1950 schenking Paul van der Eerden schenking G.H. ART Richard Serra Still life with Brush and Study for Chemist’s Shop, 1964 typemachine MB 2017/T 42 (PK) MB 2017/T 143 (PK) 183rd & Webster Avenue, Strawberries, 1960-1969 tekening schenking dhr. en mevr. Schreuders 1972 128 129 prent Aaron Spangler schenking Paul van der Eerden tekening Elmar Trenkwalder uit de nalatenschap van uit de nalatenschap van Working On A Building, 2007 MB 2017/T 80 (PK) schenking Paul van der Eerden WVZ 493, 1990 prof. dr. J.M. Pennings prof. dr. J.M. Pennings sculptuur MB 2017/T 96 (PK) tekening MB 2017/47 (PK) MB 2017/35 (PK) schenking G.H. ART Elmar Trenkwalder schenking Paul van der Eerden 4134 (MK) WVZ 383, 1989 Elmar Trenkwalder MB 2017/T 106 (PK) N.V. Vereenigde Glasfabrieken Bert Sissingh tekening WVZ 552, 1991 C.V.C. fles, 1960-1969 Essai sur Ie don, 1998 Johannes Steendam schenking Paul van der Eerden tekening Elmar Trenkwalder melkfles foto Haas van Hoop, 2016-2017 MB 2017/T 81 (PK) schenking Paul van der Eerden WVZ 1176, 2002 schenking Johan Soetens schenking G.H. ART tekening MB 2017/T 97 (PK) tekening 2539 (KN&V) 4133 (MK) schenking dhr. A. Rosbergen Elmar Trenkwalder schenking Paul van der Eerden MB 2017/T 1 (PK) WVZ 660, 1992 Elmar Trenkwalder MB 2017/T 107 (PK) N.V. Vereenigde Glasfabrieken Iwan Smit tekening WVZ 360, 1989 C.V.C. fles, 1960-1969 De geboorte van de Rotte, Frank Stella schenking Paul van der Eerden tekening Elmar Trenkwalder melkfles 2016 The Butcher Came and MB 2017/T 82 (PK) schenking Paul van der Eerden WVZ 380, 1989 schenking Johan Soetens tekening Slew the Ox, 1984 MB 2017/T 98 (PK) tekening 2540 (KN&V) schenking van de kunstenaar prent Elisabeth Trenkwalder schenking Paul van der Eerden MB 2017/T 3 (PK) uit de nalatenschap van Zonder titel, 1996 Elmar Trenkwalder MB 2017/T 108 (PK) N.V. Vereenigde Glasfabrieken prof. dr. J.M. Pennings tekening WVZ 950, 1999 melkfles, 1950-1959 Iwan Smit MB 2017/46 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening Elmar Trenkwalder schenking Johan Soetens Sint Laurentius, 2016 MB 2017/T 89 (PK) schenking Paul van der Eerden WVZ 501, 1990 2541 (KN&V) tekening Elmar Trenkwalder MB 2017/T 99 (PK) tekening schenking van de kunstenaar WVZ 908, 1997 Elisabeth Trenkwalder schenking Paul van der Eerden Roy Villevoye MB 2017/T 4 (PK) tekening Zonder titel, 1993 Elmar Trenkwalder MB 2017/T 109 (PK) Aorket, Late afternoon, schenking Paul van der Eerden tekening WVZ 732, 1993 2001 Iwan Smit MB 2017/T 74 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening Elmar Trenkwalder prent Portunus/Janus, 2016 MB 2017/T 90 (PK) schenking Paul van der Eerden WVZ 470, 1990 schenking Interbellum Grafiek tekening Elmar Trenkwalder MB 2017/T 100 (PK) tekening MB 2017/37 (PK) schenking van de kunstenaar WVZ 874, 1997 Elmar Trenkwalder schenking Paul van der Eerden MB 2017/T 5 (PK) tekening WVZ 1370, 2007 Elmar Trenkwalder MB 2017/T 110 (PK) Roy Villevoye schenking Paul van der Eerden tekening WVZ 778, 1994 Presents ready to be given away, Iwan Smit MB 2017/T 75 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening Joëlle Tuerlinckx 1999 Maria met Kind, 2016 MB 2017/T 91 (PK) schenking Paul van der Eerden Ensemble: MEMOIRE prent tekening Elmar Trenkwalder MB 2017/T 101 (PK) D’EXPOSITION + théories locals schenking Interbellum Grafiek schenking van de kunstenaar WVZ 864, 1997 Elmar Trenkwalder série: hollandaise/nom:gris neutrale MB 2017/36 (PK) MB 2017/T 6 (PK) tekening WVZ 1275, 2005 Elmar Trenkwalder blue/métal noir mat/gris neutral schenking Paul van der Eerden tekening WVZ 734, 1993 rouge /configurationn. 19, 20, 22, Roy Villevoye Iwan Smit MB 2017/T 76 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening 23, 24, 2004-2005 2 Propellers, 2004 Compositie 8.2, 2016 MB 2017/T 92 (PK) schenking Paul van der Eerden installatie prent tekening Elmar Trenkwalder MB 2017/T 102 (PK) schenking G.H. ART schenking Interbellum Grafiek schenking van de kunstenaar WVZ 427, 1989 Elmar Trenkwalder 4155 (MK) MB 2017/38 (PK) MB 2017/T 8 (PK) tekening WVZ 1028, 2000 Elmar Trenkwalder schenking Paul van der Eerden tekening WVZ 316, 1989 Günter Tuzina Roy Villevoye Iwan Smit MB 2017/T 77 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening Arcana, 2000 Fourteen Beards, 2006 Compositie nr 7, 2016 MB 2017/T 93 (PK) schenking Paul van der Eerden prent prent tekening Elmar Trenkwalder MB 2017/T 103 (PK) uit de nalatenschap van schenking Interbellum Grafiek schenking van de kunstenaar WVZ 1359, 2007 Elmar Trenkwalder prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/39 (PK) MB 2017/T 7 (PK) tekening WVZ 916, 1998 Elmar Trenkwalder MB 2017/44 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening WVZ 578, 1991 Carel Visser Iwan Smit MB 2017/T 78 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening Maurice Utrillo Zonder titel, 1993 Compositie 8.1, 2016 MB 2017/T 94 (PK) schenking Paul van der Eerden Gezicht op de Montmartre, prent tekening Elmar Trenkwalder MB 2017/T 104 (PK) 1905-1955 uit de nalatenschap van schenking van de kunstenaar WVZ 962, 1999 Elmar Trenkwalder prent prof. dr. J.M. Pennings MB 2017/T 9 (PK) tekening WVZ 494, 1990 Elmar Trenkwalder uit de nalatenschap van MB 2017/23 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening WVZ 406, 1998 prof. dr. J.M. Pennings Yutaka Sone MB 2017/T 79 (PK) schenking Paul van der Eerden tekening MB 2017/6 (PK) Édouard Vuillard Music sculpture, 2004 MB 2017/T 95 (PK) schenking Paul van der Eerden Portret van Theo van installatie Elmar Trenkwalder MB 2017/T 105 (PK) Bram van Velde Rysselberghe, circa 1898 schenking G.H. ART WVZ 1238, 2004 Elmar Trenkwalder Abstracte compositie, 1970 prent BEK 1994 (MK) tekening WVZ 344, 1989 prent uit de nalatenschap van 130 131 prof. dr. J.M. Pennings Anoniem kast Alex Israel Calvin Marcus Joe Tilson MB 2017/12 (PK) Malagan masker, datering onbekend bruikleen Stichting Museum Lens (yellow), 2015 Grass, Dead Soldier, Grass, 2016 Transparency Made In Italy, 1968 bruikleen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen driedimensionaal object schilderij prent Marijke van Warmerdam Boijmans Van Beuningen (schenking Cor de Wit) bruikleen particuliere collectie, bruikleen particuliere collectie, bruikleen Stichting Museum Catch, 1999 (uit de nalatenschap van St 534 New York New York Boijmans Van Beuningen foto dhr. Hans Sonnenberg) BRL 2017-08 (MK) BRL 2017-07 a-c (MK) (uit de nalatenschap van schenking G.H. ART St 524 David Altmejd dhr. Hans Sonnenberg) 4135 (MK) Delicate Man Contemplating Allen Jones Shirin Neshat St 520 Anoniem Options, 2017 Chest, 1968 The Last Word, 2003 Sander Wassink Abelam masker, datering onbekend sculptuur sculptuur film Kees Timmer Contrabande, 2016 bruikleen Stichting Museum bruikleen G.H. ART bruikleen Stichting Museum bruikleen Han Nefkens Bedelaar in Pretoria II, 1954 buisstoel Boijmans Van Beuningen BRL 2017-05 (MK) Boijmans Van Beuningen H+F Collection schilderij schenking kunstenaar (uit de nalatenschap van (uit de nalatenschap van BRL 2017-01 (MK) bruikleen Rijksdienst voor het V 3247 (KN&V) dhr. Hans Sonnenberg) Paul Beckman dhr. Hans Sonnenberg) Cultureel Erfgoed St 525 Caribbean Mood, 1990 St 515 A.R. Penck BRL 2017-02 Franz West kast Zonder titel, 1955 2017 Coathanger ‘abonnement’, Anoniem bruikleen Stichting Museum Milan Kunc prent Jacob Zekveld 2003 Pende masker, datering onbekend Boijmans Van Beuningen Giraffe, datering onbekend bruikleen Stichting Museum Hinderickx en Winderickx, 1995 driedimensionaal object bruikleen Stichting Museum (uit de nalatenschap van schilderij Boijmans Van Beuningen assemblage schenking G.H. ART Boijmans Van Beuningen dhr. Hans Sonnenberg) bruikleen Stichting Museum (uit de nalatenschap van bruikleen Stichting Museum BEK 1995 (MK) (uit de nalatenschap van St 521 Boijmans Van Beuningen dhr. Hans Sonnenberg) Boijmans Van Beuningen dhr. Hans Sonnenberg) (uit de nalatenschap van St 517 (uit de nalatenschap van Thomas Worlidge St 526 Michael Byron dhr. Hans Sonnenberg) dhr. Hans Sonnenberg) Portret van Rembrandt, circa 1758 The Affair, 1991-1992 St 513 A.R. Penck St 514 prent Anoniem schilderij Zonder titel, 1955 2017 uit de nalatenschap van stoel, 1955-1970 bruikleen Stichting Museum Milan Kunc prent prof. dr. J.M. Pennings bruikleen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen Sentimentele Reise, 1984 Bruikleen Stichting Museum Uitgaande bruiklenen MB 2017/7 (PK) Boijmans Van Beuningen (uit de nalatenschap van schilderij Boijmans Van Beuningen nationaal (schenking Cor de Wit) dhr. Hans Sonnenberg) bruikleen Stichting Museum (uit de nalatenschap van Bouke Ylstra St 529 St 510 Boijmans Van Beuningen dhr. Hans Sonnenberg) Stedelijk Museum Alkmaar Rotterdam mon amour, 1962 (uit de nalatenschap van St 518 Meester van het licht schilderij Anoniem Arie van Geest dhr. Hans Sonnenberg) 23 sep 2017 – 21 jan 2018 schenking José Ylstra stoel, 1955-1970 Penitentiary, 2002 St 522 Wim Rietveld voor Gispen’s Fabriek • Emanuel de Witte 3863 (MK) bruikleen Stichting Museum schilderij voor Metaalbewerking N.V. Vertumnus bezoekt Pomona in Boijmans Van Beuningen bruikleen Stichting Museum Dinh Q. Lê 116, 1953 de gedaante van een oude Ossip Zadkine (schenking Cor de Wit) Boijmans Van Beuningen The Colony, 2016 stoel vrouw, 1644 Personnages, 1957 St 530 (uit de nalatenschap van installatie bruikleen Stichting Museum 1989 (OK) prent dhr. Hans Sonnenberg) bruikleen Han Nefkens Boijmans Van Beuningen • Emanuel de Witte schenking Hans Kombrink Alvar Aalto voor Artek Helsinki St 512 H+F Collection. Gemaakt in (schenking Cor de Wit) Gezicht in de Nieuwe Kerk te MB 2017/4 (PK) 401, 1933 (1980-1990) opdracht van Artangel, IKON, St 533 Amsterdam, 1656 fauteuil Jan van Grunsven voor UMS Birmingham, Han Nefkens 1990 (OK) Thomas Zipp bruikleen Stichting Museum Pastoe B.V. H+F Collection, Proyecto Amil, Martin Smith • Emanuel de Witte Plant G (TZ/I 350), 2012 Boijmans Van Beuningen FB18 Scissors, 1957 Lima met aanvullende steun Triptych in the form of a vase No 1, Vismarkt bij avond, 1672 installatie (schenking Cor de Wit) stoel van Catherine Petitgas, Private 2015 1992 (OK) schenking G.H. ART St 532 bruikleen Stichting Museum Collection, New York en Shoshana triptiek • Emanuel de Witte BEK 1996 (MK) Boijmans Van Beuningen Wayne Gallery. Geproduceerd bruikleen Stichting Museum Portret van een vrouw, 1648 Peter Blake (schenking Cor de Wit) door Artangel en TANQ Studios. Boijmans Van Beuningen 2007 a (OK) The Wrestlers, 1972 St 531 BRL 2017-03 1-31 (MK) aangekocht met gelden uit de • Emanuel de Witte Langdurige bruiklenen serie van 5 prenten nalatenschap van Koster & Quist Portret van een man, 1648 bruikleen Stichting Museum Dolf Henkes Mark Manders St 504 a-d 2007 (OK) Anoniem Boijmans Van Beuningen Zonder titel, 1953 Dry Clay Head on Concrete Floor, • Emanuel de Witte Tatanua masker, datering onbekend (uit de nalatenschap van schilderij 2016 Joe Tilson Interieur met vrouw aan het bruikleen Stichting Museum dhr. Hans Sonnenberg) bruikleen Stichting Museum sculptuur Transparancy Made in Italy, 1968 virginaal, 1665-1670 Boijmans Van Beuningen St 516 a-e Boijmans Van Beuningen bruikleen Mark Manders, Tanya prent 2313 (OK) (uit de nalatenschap van (uit de nalatenschap van Bonakdar Gallery, New York bruikleen Stichting Museum • Jan Stolker dhr. Hans Sonnenberg) Arnold Bueno de Mesquita, dhr. Hans Sonnenberg) and Zeno X Gallery, Antwerpen Boijmans Van Beuningen Kerkinterieur met graf van Willem St 523 Dick Kikkert en M.A. Kikkert St 511 BRL 2017-04 (MK) (uit de nalatenschap van de Zwijger, 1700-1800 Verheus voor Goed Wonen dhr. Hans Sonnenberg) MB 1992/T 2 149 (PK) Trits kast I, 1950 St 519 132 133 • Jan Stolker Rozenstraat | A rose is a rose Museum het Rembrandthuis, Mauritshuis, Den Haag Gemeentemuseum Den Haag • Aert Schouman Kerkinterieur: de Nieuwe Kerk in is a rose, Amsterdam Amsterdam (venue 2) Slow food Julio González Drie exotische vogels op een Amsterdam (lijntekening naar het Warming Up Ferdinand Bol en Govert Flinck 9 mrt 2017 – 25 jun 2017 25 nov 2017 – 2 apr 2018 boomtak, 1775 schilderij van Pieter Saenredam), 20 mei 2017 – 20 aug 2017 – Rembrandts meesterleerlingen • Anoniem • Pablo Picasso MB 1614 (PK) circa 1760-1785 • Miguel Ángel Cárdenas • Ferdinand Bol berkemeier, 1600-1650 Sueño y Mentira de Franco, • Aert Schouman MB 1992/T 2 150 (PK) Alienation 105 A.B.R, 1978 Abraham en de engelen, 703 (KN&V) 1937 Groepsportret van de Rotterdamse • Jan Stolker 154 circa 1632-1634 • Anoniem MB 1951/44 a-d (PK) suikerraffinadeur en verzamelaar Kerkinterieur: de Nieuwe Kerk te R 69 (PK) tuitkan, 1593 Jan Snellen met zijn vrouw Krijna Amsterdam (naar een schilderij Museum van Loon, Amsterdam • Govert Flinck A 3160 (KN&V) Dordrechts Museum Vroombrouck en zijn moeder van Pieter Saenredam), circa Ferdinand Bol. Het huis, Isaac zegent Jacob, • Anoniem Koninklijk Paradijs. Aert Schouman Margaretha van ‘t Wedde, 1746 1760-1785 de collectie, de kunstenaar circa 1638 wijnkan, 1625-1675 en de verbeelding van de natuur MB 2004/T 7 (PK) MB 2009/T 27 (PK) 5 okt 2017 – 8 jan 2018 R 73 (PK) F 4381 (KN&V) 19 feb 2017 – 17 sep 2017 • Aert Schouman • Emanuel de Witte • Jan Looten • Anoniem • Aert Schouman Portret van een onbekende De binnenplaats van de Beurs Bosgezicht met valkenier, 1658 Drents Museum, Assen teljoor, circa 1600 Indigo Gors (Passerina cyanea , verzamelaar en zijn familie, in Amsterdam, 1653 1464 (OK) The American Dream F 5736 (KN&V) links), Bonte IJsvogel (Ceryle circa 1725-1792 VdV 91 • Peter Paul Rubens 19 nov 2017 – 27 mei 2018 • Onbekend rudis, rechts), Witrug Muisvogel PAK 1426 (PK) Twee Romeinse veldheren, • Claes Oldenburg dekselbokaal, 1609 (Colius colius, boven), Kunsthal KAdE, Amersfoort circa 1635 Baked Potato, 1966 MBZ 194 (KN&V) circa 1760-1770 Dordrechts Museum Goed gemaakt 2300 (OK) BEK 1883 a-b (MK) • Cornelis Jansz van MB 1598 (PK) Jongkind & vrienden 21 jan 2017 – 17 apr 2017 • Jacob Symonsz. Pynas • Roy Lichtenstein Weerdenborch • Aert Schouman 28 okt 2017 – 28 mei 2018 • Johannes Stradanus De vlucht naar Egypte, Huilende vrouw, 1963 bekerschroef, 1622-1623 Kaapse Ibis (Geronticus calvus), • Charles François Daubigny De uitvinding van de olieverf, circa 1630 MB 1965/29 (PK) MBZ 435 (KN&V) 1756 Een kusttafereel, 1874 circa 1591 VdV 54 • Roy Lichtenstein • Anoniem MB 1599 (PK) 2593 (MK) BdH 12473 (PK) Brushstroke, 1965 tuitkan, 1600-1650 • Aert Schouman • Claude Monet • Axel van der Kraan en Helena Rijksmuseum Amsterdam MB 1967/90 (PK) OM 570 (KN&V) Cayenne Gaai (Cyanocorax La Seine près de Vétheuil, 1878 van der Kraan Matthijs Maris cayanus, boven), Prachtmanakin 2612 (MK) Handtekeningmachine, 1977 6 okt 2017 – 7 jan 2018 Museum Het Markiezenhof, Haags Historisch Museum (Chiroxiphia pareola, onder), BEK 1557 (MK) • Matthijs Maris Bergen op Zoom Afrikaanse bedienden aan het circa 1766 Van Abbemuseum, Eindhoven • Hans Peter Feldmann Vrouwenhoofd, Voorbij ijdelheid. Zes eeuwen zilver Haagse hof MB 1601 (PK) Beyond Generations Multiple [Kopf], 1989 circa 1894-1906 in en rond Bergen op Zoom 21 sep 2017 – 28 jan 2018 • Aert Schouman 7 okt 2017 – 5 nov 2017 BEK 1648 (MK) MB 558 (PK) 20 mei 2017 – 29 okt 2017 • Hendrik Pothoven Twee viervoetige dieren op • Madeleine Bosscher • Kees van Dongen • Abraham Frans Gips voor de Figuurstudie van een lage poten, 1764 stoel, 1989 Buikdanseres, circa 1910 Van Gogh Museum, Amsterdam Koninklijke Utrechtse Fabriek van Afrikaanse bediende, MB 1603 (PK) V 1610 (KN&V) KvD 27 (PK) Nederlanders in Parijs 1789-1914 Zilverwerken 1726-1807 • Aert Schouman • Gijs Bakker 13 okt 2017 – 7 jan 2018 koffie- en theeservies, 1900-1908 MB 1941/T 18 (PK) Blauwkapmotmot Gatenstoel, 1989 Kunsthal KAdE, Amersfoort • Jan Frans van Dael MBZ 370 a-i (KN&V) (Momotus momota, boven), V 1729 (KN&V) De Kleuren van De Stijl Het huis van de schilder, 1828 De Mesdag Collectie, Den Haag Geelbrauwspecht (Melanerpes • Martin Visser 6 mei 2017 – 3 sep 2017 2193 (OK) Gemeentemuseum Den Haag Nederlanders in Barbizon cruentatus, onder), 1769 They tell me what to do: • Josef Albers • Honoré Daumier Piet Mondriaan en Bart Van der 27 okt 2017 – 7 jan 2018 MB 1608 (PK) stoel 3, 1990-1994 Hommage au carré, 1965 De schilderijen-liefhebbers, Leck • Martinus Kuytenbrouwer • Aert Schouman V 1836 (KN&V) MB 1967/95 a (PK) 1860-1865 11 feb 2017 – 21 mei 2017 Rotsen bij de ‘Gorges Auerhoen (Tetrao urogallus, • Joke van der Heyden • Josef Albers 2597 (OK) • Piet Mondriaan d’Apremont’, 1848 vrouwtje, voorgrond), Korhoen Bulletje, 1995 Hommage au carré, 1965 • George Hendrik Breitner Compositie met kleurvlakjes, 1424 (MK) (Tetrao tetrix, mannetje, V 1971 (KN&V) MB 1967/95 c (PK) Zelfportret, 1882 1917 • Willem Roelofs achtergrond), circa 1760-1770 • Lou Beeren • Josef Albers VdV 6 1543 (MK) Forêt de Fontainebleau, MB 1609 (PK) Cafe Gourmet, 1975-1990 Hommage au carré, 1965 circa 1852-1955 • Aert Schouman V 2570 a-f (KN&V) MB 1967/95 d (PK) Amsterdam Museum (venue 1) Nationaal Archief, Den Haag 3030 (MK) Grote Paradijsvogel • Josef Albers Ferdinand Bol en Govert Flinck VOC (Paradisaea apoda), Rijksmuseum Twenthe, Enschede Hommage au carré, 1965 – Rembrandts meesterleerlingen 17 feb 2017 – 24 jun 2018 Panorama Mesdag, Den Haag 1758 (venue 2) MB 1967/95 f (PK) 13 okt 2017 – 18 feb 2018 • Nicolaes Muys Pieter de Josselin de Jong MB 1610 (PK) De Snuffelaer • Josef Albers • Ferdinand Bol De belachelijke jonker, 1777 11 nov 2017 – 11 feb 2018 • Aert Schouman 5 nov 2017 – 11 mrt 2018 Hommage au carré, 1965 Otto van der Waeyen in Pools 1556 (OK) • Pieter de Josselin de Jong Gekuifde Argusfazant • Elias van den Broeck MB 1967/95 h (PK) kostuum, 165 De pennelikker, 1884 (Rheinardia ocellata), 1769 Een vogelnest aan de voet • Josef Albers 1071 (OK) Gemeentemuseum Den Haag MB 580 (PK) MB 1611 (PK) van een boom, 1675-1708 Hommage au carré, 1965 • Govert Flinck Lee Bontecou • Pieter de Josselin de Jong • Aert Schouman 1278 (OK) MB 1967/95 i (PK) Portret van Dirck Graswinckel en 25 feb 2017 – 2 jul 2017 Fabrieksarbeider, 1899 Reuzentoekan • Otto Marseus van Schrieck Geertruyt van Loon, 1646 • Lee Bontecou MB 584 (PK) (Ramphastos toco), Landschap met insecten, 1207 (OK) Untitled, 1960 circa 1748 cyclaam en distel, 1650-1675 BEK 1495 (MK) MB 1612 (PK) 2206 (OK) 134 135 Groninger Museum 7 mei 2017 – 10 sep 2017 1103 (OK) • Ettore Sottsass voor Memphis srl Rijksmuseum van Oudheden, • Anoniem De Romantiek in het Noorden • Geert Kooiman • Cornelis Saftleven Carlton, 1981 Leiden schotel, 1600-1625 9 dec 2017 – 6 mei 2018 Daar waar het springen begint “Die wil rechten om een koe...”, V 258 (KN&V) Casa Romana A 7306 (KN&V) • Barend Cornelis Koekkoek (Hommage aan Magritte), 1973 1629 • Sir Clive Sinclair 23 mei 2017 – 17 sep 2017 • Anoniem Eikenbos, 1856 2829 (MK) 1768 (OK) Sinclair C5, 1984 • Scholten & Baijings kop, circa 1670 1411 (OK) • Rob Scholte • Gerard Dou V 412 a (KN&V) Vegetables, 2009 A 7663 c (KN&V) • Wijnand Nuijen Utopia, 1986 De kwakzalver, 1652 • Bruno Ninaber van Eyben V 2658 a-i (KN&V) • Anoniem Waterland met molen, 1836 3121 (MK) St 4 voor BSI schotel, circa 1700 1603 (OK) • Jeroen Henneman BSI 301, 1982 MECC Maastricht, Maastricht A 7663 f (KN&V) Het Joodse bruidje, 1973 Kasteel Huis Bergh, V 434 (KN&V) TEFAF 2017 • Peter Rottermondt Teylers Museum, Haarlem BEK 1510 (MK) ‘s Heerenberg • Concern Industrial Design 10 mrt 2017 – 19 mrt 2017 Ezau verkoopt zijn eerst­ Watteau De Hallen, Haarlem (venue 2) De oudste tuin van Nederland Centre voor Philips • Vilhelm Hammershøi geboorterecht aan Jacob, 1 feb 2017 – 14 mei 2017 Humor – 101 jaar lachen om kunst 1 mrt 2017 – 1 mrt 2018 CD 555, 1985 The Balcony Room at circa 1640-1660 • Jean Baptiste Pater 20 mei 2017 – 10 sep 2017 • Anoniem V 837 (KN&V) Spurveskjul, 1911 BdH 2214 (PK) Landelijk feest met wijn­ • Carolein Smit bloempot, 1550-1650 • Ettore Sottsass voor Memphis srl 3750 (MK) • Lucas van Leyden schenkende jonge man, plastiek, 2006 F 2963 (KN&V) Quisisana, 1981 De bedelaars, circa 1509 1695-1736 A 7786 (KN&V) • Anoniem V 2679 (KN&V) Hervormde Gemeente Poortugaal BdH 12174 (PK) 2584 (OK) • Jeroen Henneman gieter, circa 1575 Open Monumentendag 2017 • Pieter van der Heyden • Jean Baptiste Pater Uit het leven der dingen, 1971 F 4287 (KN&V) Stedelijk Museum 7 sep 2017 – 11 sep 2017 Luilekkerland, circa 1570-1572 Landelijk feest bij een beeld van BEK 1483 (MK) ‘s-Hertogenbosch • Anoniem BdH 12956 (PK) Venus, circa 1720-1736 • Wim T. Schippers Museum Helmond Ettore Sottsass schotel, 1700-1800 • Crispijn de Passe (I) 2585 (OK) The Eggs, 1966 Constantin Meunier 14 sep 2017 – 18 feb 2018 BT 3 (KN&V) De lente, circa 1590-1600 • Jean Antoine Watteau BEK 1556 a b (MK) 8 okt 2017 – 4 mrt 2018 • Ettore Sottsass • Anoniem BdH 13390 (PK) L’Indiscret, 1713-1717 • Wim T. Schippers • Constantin Emile Meunier Me stesso, uit serie Rovine/ schotel, 1700-1800 • Crispijn de Passe (I), naar 2588 (OK) Stilleven met peer, 2005-2006 De puddeler, 1887 Ruins, 1992 BT 4 (KN&V) Maarten de Vos • Jean Antoine Watteau BEK 1744 (MK) BEK 1288 (MK) V 1682 (KN&V) • H. Kock De zomer, circa 1590-1600 Studie voor een boogvormig • Axel van der Kraan • Constantin Emile Meunier • Ettore Sottsass kan, 1700-1800 BdH 13391 (PK) decoratief paneel met drie jacht­ Handtekeningmachine, 1977 Monnikskop in pij, 1800-1900 Mai e mai piu, 1992 BT 5 (KN&V) • Crispijn de Passe (I) honden en dood gevogelte, BEK 1557 (MK) Meunier 1 (PK) V 1683 (KN&V) • Hermanus Sonnemans De herfst, circa 1590-1600 circa 1720-1740 • Marcel Duchamp • Ettore Sottsass avondmaalbeker, 1641 BdH 13392 (PK) F I 17 (PK) Un robinet original révolutionaire: Het Noordbrabants Museum, Shiva Flower Vase, 1973 BZ 23 (KN&V) • Crispijn de Passe (I) • Jean Antoine Watteau “Renvoi miriorique” ?, 1964 ‘s-Hertogenbosch V 2707 (KN&V) • Hermanus Sonnemans De winter, circa 1590-1600 Twee studies van een jongetje, MB 1990/7 (MK) Verspijkerd en verzaagd avondmaalbeker, 1641 BdH 13393 (PK) circa 1719-1720 • Wim van der Linden en 18 feb 2017 – 5 jun 2017 Nationaal Glasmuseum, Leerdam BZ 24 (KN&V) • Schelte à Bolswert F I 49 (PK) Wim T. Schippers • Woody van Amen A.D. Copier – Lino Tagliapietra • Sacharias Vignon Het gevecht tussen de mageren • Jean Antoine Watteau Tulips, 1965 Checkpoint Charley, 1964 24 jun 2017 – 17 dec 2017 avondmaalschotel, 1687 en de vetten, circa 1620-1630 Studie van twee jonge schoen­ 17 BEK 78-01 (MK) • Andries Dirk Copier voor Effetre BZ 25 (KN&V) BdH 15023 (PK) lappers, circa 1715-1716 International • Gillis van Scheyndel (I) F I 68 (PK) Frans Hals Museum, Haarlem Stedelijk Museum Filigrane Interferenti, 1985 Garage Rotterdam Tryn Coerten, 1638 • Jean Antoine Watteau A Global Table ’s-Hertogenbosch 1920 a-c (KN&V) How to disappear completely BdH 16086 (PK) Man met kiekkast, 1715 23 sep 2017 – 7 jan 2018 Radicaal Italiaans design • Andries Dirk Copier voor de 8 feb 2017 – 16 apr 2017 • Anoniem F I 98 (PK) • Abraham van den Tempel 18 feb 2017 – 11 jun 2017 Oude Horn • Fiona Tan kroes, 1525-1575 • Jean Antoine Watteau Portret van Jan van Amstel • Michele de Lucchi vaas, 1990 Lift, 2000 F 1126 (KN&V) Studies van vier rustende en zijn vrouw Anna Boxhoorn, huishoudelijke apparaten 1944 (KN&V) BEK 1707 a (MK) • Anoniem soldaten en een staande vrouw, 1671 (prototypes), 1979 • Andries Dirk Copier voor mes, circa 1550 1709-1712 1852 (OK) V 951 a-f (KN&V) Effetre International Wereldmuseum, Rotterdam F 6213 (KN&V) F I 150 recto (PK) • Frans Jansz. Post • Ettore Sottsass schaal, 1981 Ik kook dus ik ben. Een culinaire • Anoniem • Jean Antoine Watteau Een suikerfabriek, circa 1660 Tappeto Volante, circa 1985 2040 (KN&V) vertelling door Abdelkader Benali kookpot, 1500-1600 Twee acteurs (een met een 2116 (OK) V 2465 (KN&V) • Andries Dirk Copier voor 9 feb 2017 – 15 aug 2017 F 8358 (KN&V) gitaar) en een hond, circa 1711 • Pieter de Ring Effetre International • Cornelis Jacobsz. Delff • Philips Galle F I 152 recto (PK) Stilleven met vruchten, 1658 Het Noordbrabants Museum, schaal, 1986 De huishoudster, 1600-1643 Ceres, 1581 • Jean Antoine Watteau 2169 (OK) ‘s-Hertogenbosch 2216 (KN&V) 1161 (OK) L 1963/77 q (PK) Studie van een staande danser De jaren ‘80 – Doemdenkers en • Italiaanse school (Bologna?), • Pieter van der Heyden (?) met uitgestrekte arm, circa 1710 Frans Hals Museum, Haarlem positivo’s Fries Museum, Leeuwarden 16e eeuw Het Priapus feest, 1553 F I 281 (PK) De kunst van het lachen – 3 jun 2017 – 15 okt 2017 Beladen landschap Keukenstuk, 1590-1600 L 1964/46 (PK) Humor in de Gouden Eeuw • Michael Graves voor Officina 4 feb 2017 – 4 jun 2017 2530 (OK) • Rembrandt van Rijn Frans Hals Museum, Haarlem 11 nov 2017 – 18 mrt 2018 Alessi • Anselm Kiefer • Anoniem De pannenkoekenbakster, 1635 (venue 1) • Willem Pietersz. Buytewech theepot, 1983 (1996) Bilder-Streit, 1980 schotel, 1600-1700 MS 332 (PK) Humor – 101 jaar lachen om kunst Vrolijk gezelschap, circa 1620 MBZ 467 b 1-2 (KN&V) MB 1980/T 61 (MK) A 3907 (KN&V) • Anoniem 136 137 teljoor, circa 1540 • Anoniem BdH 17637 (PK) interieurtextiel, 1945-1960 circa 1660 7 feb 2017 – 15 mei 2017 OM 89 (KN&V) miskelk, 1681 • Crispijn de Passe (I) V 1563 (KN&V) 2521 (OK) • Auguste Renoir • Frederik Regout BZ 7 (KN&V) Het cholerische temperament, • Jacob Isaacksz. van Ruisdael Jeune fille en rose dans un bord, 1893-1896 • Cornelis de Haan circa 1620-1630 Villa Mondriaan, Winterswijk Bosgezicht, 1646 paysage, circa 1903 V 1320 (KN&V) schaal, 1681 BdH 17850 (PK) Figuratie in Stijl 3193 (OK) 2614 (MK) • Pieter van der Heyden BZ 8 (KN&V) • Cornelis van Dalen I of II 3 mrt 2017 – 24 sep 2017 • Richard Long De zomer, 1570 • Rudolp Sondagh Man met een kruik, van een ham • Vilmos Huszár Driftwood circle, 1978 Monastère Royal de Brou, MS 187 (PK) ampul, 1767 etend, circa 1635-1665 Stilleven, 1909 BEK 1555 (MK) Bourg-en-Bresse BZ 9 (KN&V) BdH 19236 (PK) 1341 (MK) Georges Michel, le paysage sublime Kunsthal, Rotterdam • Rudolp Sondagh • Cornelis van Dalen I of II Museum van Hedendaagse Kunst 7 okt 2017 – 7 jan 2018 All you can Art 2 ampul, 1767 De rommelpotspeler, Antwerpen • Jan van Kessel 16 jun 2017 – 27 aug 2017 BZ 10 (KN&V) circa 1630-1665 Uitgaande langdurige Eurasienstab Vergezicht met valkenjacht, • Dolf Henkes • Michiel de Bruyn van MB 2959 (PK) bruiklenen nationaal 12 okt 2017 – 21 jan 2018 1665-1670 Geestesziekte – Curaçao, Berendrecht • Joseph Beuys 1399 (OK) 1988 kandelaar, 1652 Museum Catharijneconvent, Zeeuws Museum, Middelburg Grond, 1980-1981 • Jacob Isaacksz. van Ruisdael Stad-S 35 BZ 11 (KN&V) Utrecht Dit is Zeeland – vaste presentatie BEK 1579 a-i (MK) Het korenveld, op de achtergrond • Michiel de Bruyn van Luther geschiedeniszalen de Zuiderzee, circa 1660 Wereldmuseum, Rotterdam Berendrecht 21 sep 2017 – 28 jan 2018 13 mei 2017 – 13 aug 2018 Fondation Beyeler, Basel 1742 (OK) Power Mask. The Power of Masks kandelaar, 1652 • Albrecht Dürer • Anoniem Claude Monet • Herman Saftleven 1 sep 2017 – 18 maart 2018 BZ 12 (KN&V) De heilige Hieronymus in zijn baardmankruik, 1520-1540 22 jan 2017 – 28 mei 2017 Duinrand onder stormachtige • Hans Bollongier • Michiel de Bruyn van studeervertrek, 1514 F 316 (KN&V) • Claude Monet lucht, circa 1632 Maskerade van Valentijn en Berendrecht BdH 4557 (PK) • Anoniem La maison du pêcheur, 1769 (OK) Oerson, 1628 wijnkan, 1652 • Pieter Nagel zoutvat, 1450-1525 Varengeville, 1882 • Georges Michel 1072 (OK) BZ 13 (KN&V) De mens tussen het Oude en het F 3147 (KN&V) 1544 (MK) Seinelandschap bij onweer, • Jean-Michel Basquiat Nieuwe Verbond, circa 1567 • Anoniem circa 1800-1843 Kings of Egypt III, 1982 Stedelijk Museum Schiedam BdH 13333 (PK) Driekoningenkan, 1350-1400 Kunstmuseum Basel 2240 (OK) 3687 (MK) Eye Attack – Op art en kinetische F 3854 (KN&V) The Hidden Cézanne. From • Anoniem kunst Centraal Museum Utrecht • Anoniem Sketchbook to Canvas SALOON, Brussel Vastenavond, circa 1625-1650 5 feb 2017 – 18 juni 2017 De wereld van Pyke Koch kruik, 1300-1350 10 jun 2017 – 24 sep 2017 People in Trees BdH gi. 6 (PK) • Bridget Riley 18 nov 2017 – 18 mrt 2018 F 4097 (KN&V) • Paul Cézanne 8 sep 2017 – 24 sep 2017 • Walter van Beirendonck Breathe, 1966 • Pyke Koch • Anoniem Portret van een man met baard, • Bas Jan Ader The Bee, zomer 2008 2779 (MK) De schiettent, 1931 kom, 1425-1475 circa 1866 Broken Fall (Organic) DTM 240 c (KN&V) 1425 (MK) F 4995 (KN&V) F II 120 recto (PK) Amsterdamse Bos, Holland, 1971 • Walter van Beirendonck TextielMuseum, Tilburg • Paul Delvaux • Anoniem • Paul Cézanne FKI 200 (MK) Origineel The Bee, zomer 2008 Earth Matters La ville rouge, 1944 tripschoen, 1400-1500 Landschap met bomen en DTM 240 d-e (KN&V) 10 jun 2017 – 26 nov 2017 2782 (MK) F 5761 (KN&V) gebouwen, circa 1890-1895 Institut de Carton, Brussel • Stephen Jones • Christien Meindertsma • Pyke Koch F II 150 (PK) La vie, palimpseste la vie The Bee, zomer 2008 Bottom Ash Observatory, 2015 Rustende slaapwandelaarster III, Dordrechts Museum • Paul Cézanne 23 sep 2017 – 23 dec 2017 DTM 240 f (KN&V) V 3070 a-e (KN&V) circa 1965 Herinrichting Cuypzaal Bosgezicht, circa 1896 • Henri Jacobs • Saul Steinberg 2814 (MK) 1 jul 2017 – 1 jul 2019 F II 214 (PK) Mohhe, 1987 Shadow (mask), 1965 Museum Catharijneconvent, • Pyke Koch • Hendrik Maertensz. Sorgh • Paul Cézanne Stad-S 4 MB 1967/T 24 (PK) Utrecht Portret van mevr. J.C. barones Gezicht op de Merwede, Studie naar de Hercules • Homei Maria van Boetzelaer, 1948 1644-1647 sculptuur van Pierre Puget in Koninklijke musea voor Schone netsuke, 1825-1875 10 feb 2017 – 20 aug 2017 BRL 2010 30 (MK) 1817 (OK) het Louvre, circa 1882-1884 Kunsten van België, Brussel MBL 254 (KN&V) • Meester van het Leven van Maria • Pyke Koch • Jan Josefsz. Van Goyen F II 215 (PK) Magritte, Broodthaers & De visitatie, 1465-1475 Portret Jkvr. J.C. van Boetzelaer, Vergezicht over een vlak de hedendaagse kunst Kunsthal, Rotterdam 2465 (OK) circa 1954 landschap, 1642 Bröhan Museum, Berlijn 13 okt 2017 – 18 feb 2018 Kattenliefde – Negen levens in de BRL 2012 03 (MK) 2496 (OK) Jan Toorop (1858-1928) • René Magritte kunst Centraal Museum Utrecht 23 feb 2017 – 21 mei 2017 La reproduction interdite, 1937 9 sep 2017 – 14 jan 2018 Grappen en grollen – Reproductie­ Museum Voorschoten • Jan Toorop 2939 (MK) • Henriëtte Ronner Knip grafiek naar de Utrechtse Het Paapje Uitgaande bruiklenen De nieuwe generatie, 1892 Spelende katjes, circa 1860-1900 Caravaggisten 4 feb 2017 – 21 mei 2017 internationaal 2337 (MK) Europalia Arts Festival, Brussel 2126 (MK) 19 mei 2017 – 11 sep 2017 • J.J.P. Oud • Jan Toorop Power and Other Things. Indonesia • Dirck van Baburen tapijt, 1938 ARoS Aarhus Art Museum Dorpelwachters der zee, 1901 and Art Oud Katholieke Parochie HH. De graflegging, circa 1617-1675 MBT 39 (KN&V) The Garden – End of Times, 2429 (MK) 18 okt 2017 – 21 jan 2018 Petrus en Paulus/Paradijskerk, BdH 17630 (PK) • J.J.P. Oud Beginning of Times • Jan Toorop Rotterdam • Cornelis van Dalen I of II tapijt, 1938 8 apr 2017 – 10 sep 2017 Museo de Bellas Artes de Bilbao Zelfportret in Javaanse gewaden, Kerstmis 2017 Oude vrouw bij kaarslicht, MBT 40 (KN&V) • Jacob Isaacksz. van Ruisdael (venue 2) 1883 19 dec 2017 – 9 jan 2018 circa 1625-1675 • Het Paapje Landschap met waterval, Renoir and Intimacy MB 761 (PK) 138 139 Musée du Louvre, Parijs DN 479/42 (PK) circa 1810-1814 DN 513/76 (PK) circa 1811-1812 El buitre carnívoro, (Venue 1) • Francisco Goya DN 496/59 (PK) • Francisco Goya DN 530/93 (PK) circa 1814-1820 Vermeer and the Masters of Genre Tampoco, circa 1810-1814 • Francisco Goya Yo lo vi, circa 1810-1814 • Francisco Goya DN 546/109 (PK) Painting: Inspiration and Rivalry DN 480/43 (PK) Caridad, 1810 DN 514/77 (PK) Si son de otro linage, • Francisco Goya 22 feb 2017 – 22 mei 2017 • Francisco Goya DN 497/60 (PK) • Francisco Goya circa 1811-1812 Que se rompe la cuerda, National Gallery of Ireland, Ni por esas, circa 1810-1814 • Francisco Goya Y esto tambien, circa 1810-1814 DN 531/94 (PK) circa 1814-1820 Dublin (venue 2) DN 481/44 (PK) Populacho, circa 1814-1820 DN 515/78 (PK) • Francisco Goya DN 547/110 (PK) 17 jun 2017 – 17 sep 2017 • Francisco Goya DN 498/61 (PK) • Francisco Goya Las camas de la muerte, • Francisco Goya National Gallery of Para eso habeis nacido, • Francisco Goya Esto es malo, circa 1810-1814 circa 1814-1820 Se defiende bien, circa 1814-1820 Art Washington (venue 3) circa 1810-1814 Lo merecia, circa 1814-1820 DN 516/79 (PK) DN 532/95 (PK) DN 548/111 (PK) 22 okt 2017 – 21 jan 2018 DN 482/45 (PK) DN 499/62 (PK) • Francisco Goya • Francisco Goya • Francisco Goya • Gerard Dou • Francisco Goya • Francisco Goya Así sucedió, circa 1810-1814 Muertos recogidos, Murió la Verdad, circa 1814-1820 Jonge vrouw aan de kaptafel, Amarga presencia, Estragos de la guerra, DN 517/80 (PK) circa 1811-1812 DN 549/112 (PK) 1667 circa 1810-1814 circa 1810-1814 • Francisco Goya DN 533/96 (PK) • Francisco Goya 1186 (OK) DN 483/46 (PK) DN 500/63 (PK) Cruel lástima!, circa 1811-1812 • Francisco Goya Si resucitará?, circa 1814-1820 Alleen naar Parijs: • Francisco Goya • Francisco Goya DN 518/81 (PK) Carretadas al cementerio, DN 550/113 (PK) • Eglon Hendrik van der Neer Duro es el paso!, Fuerte cosa es!, circa 1810-1814 • Francisco Goya circa 1811-1812 Citerspeelster bij het virginaal, circa 1810-1814 DN 501/64 (PK) Caridad de una muger, DN 534/97 (PK) Bucerius Kunst Forum, Hamburg 1669 DN 484/47 (PK) • Francisco Goya circa 1811-1812 • Francisco Goya The Birth of the Art Market 1585 (OK) • Francisco Goya Por qué?, circa 1810-1814 DN 519/82 (PK) Qué alboroto es este?, 23 sep 2017 – 7 jan 2018 Y no hai remedio, DN 502/65 (PK) • Francisco Goya circa 1814-1820 • Frans Floris (I) Museum voor Schone Kunsten circa 1810-1814 • Francisco Goya Madre infeliz!, circa 1811-1812 DN 535/98 (PK) De dood van Lucretia, circa 1560 Gent DN 485/48 (PK) Qué hai que hacer mas?, DN 520/83 (PK) • Francisco Goya 1940 (OK) Ooggetuigen: Francisco Goya en • Francisco Goya circa 1810-1814 • Francisco Goya Extraña devocion!, • Philips Koninck Farideh Lashai Se aprovechan, circa 1810-1814 DN 503/66 (PK) Gracias á la almorta, circa 1814-1820 Vlak landschap met brede rivier, 10 feb 2017 – 7 mei 2017 DN 486/49 (PK) • Francisco Goya circa 1811-1812 DN 536/99 (PK) circa 1648 • Francisco Goya • Francisco Goya Por una navaja, circa 1810-1814 DN 521/84 (PK) • Francisco Goya 2505 (OK) Tristes presentimientos de lo que No se convienen, DN 504/67 (PK) • Francisco Goya Esta no lo es menos, • Albrecht Dürer ha de acontecer, circa 1814-1820 circa 1810-1814 • Francisco Goya No llegan á tiempo, circa 1814-1820 De heilige Eustachius, circa 1501 DN 471/34 (PK) DN 487/50 (PK) No se puede saber por qué, circa 1811-1812 DN 537/100 (PK) DN 1311/262 (PK) • Francisco Goya • Francisco Goya circa 1810-1814 DN 522/85 (PK) • Francisco Goya • Rembrandt van Rijn Los Desastres de la Guerra, Enterrar y callar, circa 1810-1814 DN 505/68 (PK) • Francisco Goya Que locura!, circa 1814-1820 Vier studies van Rembrandts circa 1810-1820 DN 488/51 (PK) • Francisco Goya Espiró sin remedio, DN 538/101 (PK) vrouw Saskia, circa 1635-1636 DN 471 - DN 550 • Francisco Goya Tampoco, circa 1810-1814 circa 1811-1812 • Francisco Goya R 83 recto (PK) • Francisco Goya Ya no hay tiempo, DN 506/69 (PK) DN 523/86 (PK) Nada. Ello dirá, circa 1814 Con razon ó sin ella, circa 1810-1814 • Francisco Goya • Francisco Goya DN 539/102 (PK) Staatliche Kunsthalle Karlsruhe circa 1810-1814 DN 489/52 (PK) Esto es peor, circa 1810-1814 Clamores en vano, • Francisco Goya Cézanne: Metamorphoses DN 472/35 (PK) • Francisco Goya DN 507/70 (PK) circa 1811-1812 No saben el camino, 27 okt 2017 – 11 feb 2018 • Francisco Goya Curarlos, y à otra, 1810 • Francisco Goya DN 524/87 (PK) circa 1814-1820 • Paul Cézanne Lo mismo, circa 1810-1814 DN 490/53 (PK) Bárbaros!, circa 1810-1814 • Francisco Goya DN 540/103 (PK) Studieblad met diverse figuren, DN 473/36 (PK) • Francisco Goya DN 508/71 (PK) Lo peor es pedir, circa 1811-1812 • Francisco Goya circa 1879-1880 • Francisco Goya Será lo mismo, circa 1810-1814 • Francisco Goya DN 525/88 (PK) Contra el bien general, F II 118 recto (PK) Las mugeres dan valor, DN 491/54 (PK) Grande hazaña! Con muertos!, • Francisco Goya circa 1814-1820 • Paul Cézanne circa 1810-1814 • Francisco Goya circa 1810-1814 Al cementerio, circa 1811-1812 DN 541/104 (PK) Studies van drie figuren, waar­ DN 474/37 (PK) Tanto y mas, 1810 DN 509/72 (PK) DN 526/89 (PK) • Francisco Goya onder een zelfportret, circa 1883 • Francisco Goya DN 492/55 (PK) • Francisco Goya • Francisco Goya Las resultas, circa 1814-1820 F II 122 (PK) Y son fieras, circa 1810-1814 • Francisco Goya Algun partido saca, Sanos y enfermos, DN 542/105 (PK) • Paul Cézanne DN 475/38 (PK) Lo mismo en otras partes, circa 1814-1820 circa 1811-1812 • Francisco Goya Landschap in de Jas de Bouffan • Francisco Goya circa 1810-1814 DN 510/73 (PK) DN 527/90 (PK) Gatesca pantomima, en portret van een jongeman, Bien te se está, circa 1810-1814 DN 493/56 (PK) • Francisco Goya • Francisco Goya circa 1814-1820 circa 1880-1882 DN 476/39 (PK) • Francisco Goya Escapan entre las llamas, No hay que dar voces, DN 543/106 (PK) F II 211 verso (PK) • Francisco Goya Aun podrán servir, circa 1810-1814 circa 1811-1812 • Francisco Goya Que valor!, circa 1810-1814 circa 1810-1814 DN 511/74 (PK) DN 528/91 (PK) Esto es lo peor!, circa 1814-1820 Wallraf Richartz Museum, Keulen DN 477/40 (PK) DN 494/57 (PK) • Francisco Goya • Francisco Goya DN 544/107 (PK) Tintoretto – Venedigs Moderne um • Francisco Goya • Francisco Goya Todo va revuelto, De qué sirve una taza?, • Francisco Goya 1540 Siempre sucede, circa 1814-1820 Tambien estos, circa 1810-1814 circa 1814-1820 circa 1811-1812 Farándula de charlatanes, 6 okt 2017 – 28 jan 2018 DN 478/41 (PK) DN 495/58 (PK) DN 512/75 (PK) DN 529/92 (PK) circa 1814-1820 • Jacopo Tintoretto • Francisco Goya • Francisco Goya • Francisco Goya • Francisco Goya DN 545/108 (PK) Maria met Kind, circa 1550 No quieren, circa 1810-1814 No se puede mirar, Tambien esto, circa 1810-1814 No hay quien los socorra, • Francisco Goya 2564 (OK) 140 141 • Jacopo Tintoretto landschap, 1565-1576 MB 199 (PK) BRL 2013-29 (MK) 1510-1520 Maria met Kind voor een De wijze en de dwaze maagden, 2569 (OK) • Willem van de Velde (I) • Adel Abdessemed 2315 (OK) landschap, 1470-1480 1547-1550 Het Engelse schip ‘Royal Prince’, Foot On, 2005 • Meester van de Inzameling van 2469 recto (OK) 2567 (OK) Draiflessen Collection, Mettingen 1663 BRL 2016-15 (MK) het Manna • Hans Memling Face to Face with Images MB 1866/T 352 (PK) • Deimantas Narkevicius Offerande der joden, 1460-1470 Twee paarden in een landschap, MUDAC, Lausanne 14 okt 2017 – 28 jan 2018 Disappearance of a Tribe, 2005 2349 recto (OK) circa 1490 Aldo Bakker. Pause • Gerhard Richter Musée d’Art Moderne de la Ville BRL 2016-17 (MK) • Herri met de Bles 2470 (OK) 8 feb 2017 – 30 apr 2017 Schwan (3), 1989 de Paris Landschap met de Heilige • Anoniem • Aldo Bakker 3217 (MK) Derain, Balthus, Giacometti Tokyo Metropolitan Art Museum Christoffel, circa 1540 Maria met Kind, zittend in de Three Pair, 2013 1 jun 2017 – 29 okt 2017 (venue 1) 2437 (OK) hortus conclusus, 1520-1530 V 2882 a-c (KN&V) Metropolitan Museum of Art, • Balthus Collection of Museum Boijmans • Anoniem 2472 (OK) New York De kaartspelers, 1968-1973 Van Beuningen – Bruegel’s ‘The Christus wordt voor Pilatus • Joachim Patinir Palais des Beaux Arts Lille Hercules Segers 2854 (MK) Tower of Babel’ and Great 16th gebracht, 1515-1525 Landschap met grazende ezel, Jean François Millet 6 feb 2017 – 8 jan 2017 Century Masters 2438 (OK) circa 1520 12 okt 2017 – 21 jan 2018 • Hercules Segers Museum Georg Schäfer, 18 apr 2017 – 2 jul 2017 • Jheronimus Bosch 2474 (OK) • Jean François Millet Rivierdal met huizen, circa 1625 Schweinfurt National Museum of Art Osaka Kop van een oude vrouw, • Meester van de Magdalena Breiend boerenmeisje zittend 2525 (OK) Mies van der Rohe. The MoMA (venue 2) circa 1510? legende bij haar koe, circa 1852-1853 Collages 18 jul 2017 – 15 okt 2017 2439 (OK) Maria met Kind dat een appel F II 10 (PK) Solomon R. Guggenheim 26 feb 2017 – 28 mei 2017 • Jheronimus Bosch • Anoniem vasthoudt, circa 1500 Museum, New York (venue 1) • Wassily Kandinsky De marskramer, circa 1500 De aanbidding van de drie 2481 (OK) The National Gallery, Londen Mystical Symbolism Grosse Studie, 1914 1079 (OK) koningen, circa 1540 • Anoniem Michelangelo | Sebastiano: 30 jun 2017 – 4 okt 2017 2677 (MK) • Jacob Cornelisz. van Oostsanen 2440 (OK) De verkondiging aan Maria, A Meeting of Minds Peggy Guggenheim Collection, Portret van Augustijn van • Anoniem 1485-1500 15 mrt 2017 – 25 jun 2017 Venezia (venue 2) Staatliches Museum Schwerin Teylingen, circa 1520 De verzoeking van de Heilige 2642 (OK) • Michelangelo Buonarroti 27 okt 2017 – 7 jan 2018 (venue 1) 1625 (OK) Antonius, circa 1540 • Cornelis Engebrechtsz. Maria met Christuskind in een • Jan Toorop Medusa’s Menagerie • Jacob Cornelisz. van Oostsanen 2441 (OK) Christus als Lam Gods, venster, circa 1516-1517 De nieuwe generatie, 1892 7 jul 2017 – 15 okt 2017 Portret van Judoca van Egmond • Dieric Bouts circa 1510 I 198 (PK) 2337 (MK) • Elias van den Broeck van der Nieuburgh, circa 1520 Het hoofd van Christus, 2885 (OK) Een vogelnest aan de voet 1626 (OK) circa 1470 • Maarten van Heemskerck Barbican Art Gallery, Londen Metropolitan Museum of Art, van een boom, 1675-1708 • Bernard van Orley 2442 (OK) De goden van de Olympus, 1556 (venue 1) New York 1278 (OK) Christus aan het kruis tussen • Pieter Bruegel (I) 2964 (OK) Basquiat: Boom for Real Michelangelo Divine Draftsman • Otto Marseus van Schrieck Maria en Johannes, circa 1525 De toren van Babel, circa 1568 • Meester van het Geborduurde 21 sep 2017 – 28 jan 2018 and Designer Landschap met insecten, 1629 (OK) 2443 (OK) Lover • Jean-Michel Basquiat 6 nov 2017 – 11 feb 2018 cyclaam en distel, 1650-1675 • Pieter Pourbus • Gerard David De heilige Catharina, circa 1500 Untitled, 1982 • Michelangelo Buonarroti 2206 (OK) Portret van Joris (?) van den Maria met kind, zittend in een 3168 (OK) 3047 (MK) Studies van een paard met Heede, circa 1555 landschap, circa 1520 • Meester van het Geborduurde twee naakte ruiters en een He Xiangning Art Museum, 1681 (OK) 2446 (OK) Lover The National Gallery, Londen mannentorso, circa 1508-1509 Shenzhen • Jan Provoost • Lucas van Leyden De heilige Barbara, circa 1500 Monochrome: Painting in Black I 513 recto (PK) In search of Global Poetry: Videos Het dispuut van de heilige De vrouw van Potifar toont het 3169 (OK) and White • Michelangelo Buonarroti from the Han Nefkens Collection Catharina, circa 1520 kleed van Jozef, circa 1512 • Jacob Cornelisz. van Oostsanen 30 okt 2017 – 18 feb 2018 Studies van een uitgestrekte 15 apr 2017 – 18 okt 2017 1682 recto (OK) 2455 (OK) Maria met Kind en musicerende • Adriaen van de Venne rechter onderarm voor het fresco • Zwelethu Mthethwa • Jan Provoost • Anoniem engelen, circa 1515 Arme Weelde, 1635 ‘De dronkenschap van Noach’ Flex, 2002 De heilige Catharina, circa 1520 Loth en zijn dochters, circa 1520 3170 (OK) 1896 (OK) in de Sixtijnse Kapel, BRL 2004-24 (MK) 1682 verso (OK) 2456 (OK) • Jacob Cornelisz. van Oostsanen • Hendrick Goltzius circa 1508-1509 • Anri Sala • Jan van Scorel • Anoniem Kanunnik Dirk Willemsz De grote Hercules, 1589 I 513 verso (PK) 1395 Days without Red, 2011 Portret van een jonge scholier, Portret van een onbekende van Rietwijk met de Heilige BdH 8079 (PK) BRL 2011-23 a (MK) 1531 vrouw, 1520-1530 Christoffel, circa 1516 • Pieter de Jode (II) Fondation Custodia, Parijs • Shirin Neshat 1797 (OK) 2457 (OK) 3378 recto (OK) Rinaldo en Armida, 1644 (venue 2) Tooba, 2002 • Meester van de Magdalena • Anoniem Utrecht? • Jacob Cornelisz. van Oostsanen BdH Boek FA 76/16154 (PK) Drawings for Paintings in the Age BRL 2013-10 (MK) legende Portret van Dirk Borre van De heilige Adalbert, circa 1516 of Rembrandt • Pipilotti Rist Portret van een jonge man uit het Amerongen en Maria van 3378 verso (OK) Museo Thyssen Bornemisza, 3 feb 2017 – 7 mei 2017 Cinquante Fifty (Installation geslacht Fonseca, circa 1490 Snellenberg, ca. 1515 • Jacob Cornelisz. van Oostsanen Madrid • Hendrik Cornelisz. van Vlie for a Parking Lot), 2000 2311 (OK) 2464 (OK) De heilige Catharina, circa 1516 Renaissance Venice: The Triumph Schetsboek met 21 bladen met BRL 2013-18 (MK) • Joachim Patinir • Anoniem 3379 recto (OK) of Beauty and the Destruction of 38 tekeningen, 1671 • Sam Taylor Wood Landschap met de brand van De H. Catharina wordt • Jacob Cornelisz. van Oostsanen Painting HvV 1 a-s (PK) Strings, 2003 Sodom en Gomorra, circa 1520 weggevoerd om onthoofd te De heilige Jeroen van Noordwijk, 20 jun 2017 – 24 sep 2017 • Nicolaes Maes BRL 2013-24 (MK) 2312 (OK) worden, 1460-1470 circa 1516 • Titiaan Een kantwerkster, circa 1654 • Bill Viola • Cornelis Engebrechtsz. 2468 (OK) 3379 verso (OK) Jongen met honden in een 1655 Man of Sorrows, 2001 Christus aan het kruis, • Anoniem • Anoniem 142 143 Christus voor Pilatus, circa 1480 De konijnenjacht, 1560 BdH 20098 (PK) Eerste gezicht op het Studieblad met de koppen van Het Laatste Avondmaal, 1596 3387 (OK) BdH 9589 (PK) • Cornelis Cort (toegeschreven) Colosseum, 1551 een oude man, een jongen en MB 1721 (PK) • Monogrammist I.A.M. van Zwolle • Frans Huys Het Laatste Oordeel, L 1958/18 (PK) een vrouw, circa 1600-1610 • Karel van Mander De aanbidding door de koningen, Bewapende driemaster op open circa 1560-1565 • Philips Galle H 259 (PK) De voetwassing, 1596 circa 1490 zee begeleid door een galei, BdH 20128 - BdH 20130 De vernietiging van de Toren v • Hendrick Goltzius MB 1722 (PK) BdH 12 (PK) circa 1561-1562 • Frans Hogenberg, Pieter Bruegel an Babel en de verstrooiing van Portret van een man met baard, • Karel van Mander • Pieter van der Heyden BdH 9590 (PK) (I), Bartholomeus de Momper (I) het volk, 1569 1609 Christus op de Olijfberg, 1596 De gulzigheid, 1558 • Joannes van Doetecum (I) De kermis van Hoboken, L 1964/6 e (PK) HG 12 (PK) MB 1723 (PK) BdH 1083 (PK) De verzoeking van de heilige circa 1559 • Cornelis Cort • Jacob Matham • Karel van Mander • Pieter van der Heyden Christoffel, 1561 BdH 23400 (PK) Pictorum aliquot celebrium Fantasieportret van een man, De gevangenneming van De wellust, circa 1558 BdH 10066 (PK) • Pieter van der Heyden Germaniae Inferioris effigies, 1606 Christus, 1596 BdH 1085 (PK) • Joannes van Doetecum (I) Vrolijk gezelschap, 1567 1600 JMat 2 (PK) MB 1724 (PK) • Pieter van der Heyden Sint Maarten met zijn paard op BdH 23959 (PK) OB 2862 a-w (PK) • Petrus Christus • Jacques de Gheyn (II) De heilige Jacobus bezoekt de een schip, circa 1561 • Jheronimus Bosch • Jheronimus Bosch Portret van een jonge vrouw, De apostel Thomas, tovenaar Hermogenes, 1565 BdH 10067 (PK) (navolger van) De heilige Christoffel, circa 1500 circa 1450 circa 1589-1592 BdH 7166 (PK) • Joannes van Doetecum (I) Fantastische figuren, St 26 MB 328 (PK) MB 1734 (PK) • Jheronimus Bosch De belegering van een olifant, circa 1570-1580 • Anoniem • Anoniem • Jacques de Gheyn (II) (navolger van) circa 1561 BdH 23960 (PK) Knielende apostel, circa 1520 Studieblad met een mannen­ De apostel Mattheüs, Kreupelen, circa 1570-1580 BdH 10068 (PK) • Pieter van der Heyden St 196 hoofd, een vrouwenhoofd, een circa 1589-1592 BdH 7494 (PK) • Pieter van der Heyden Jezus in het voorgeborchte • Anoniem hand en een oog, circa 1480 MB 1738 (PK) • Pieter van der Heyden De keisnijder, 1559 van de hel, 1561 Knielende Jozef, circa 1525 MB 329 (PK) • Hendrick Goltzius De val van de tovenaar BdH 10073 (PK) BdH 25470 (PK) St 197 • Pieter Coecke van Aelst (I) Portret van een jonge vrouw, Hermogenes, 1565 • Pieter van der Heyden • Anoniem • Anoniem Herbergtafereel met bordspel, circa 1605-1610 BdH 7580 (PK) De boerenbruiloftsdans, Jozef van Arimathea of Nicodemus, circa 1510 1529 MB 1739 (PK) • Hendrick Hondius (I) circa 1570-1572 Nicodemus, circa 1520 St 198 MB 330 (PK) • Hendrick Goltzius De schilder Jheronimus Bosch, BdH 10076 (PK) BEK 1095 (OK) • Pieter Bruegel (I) De Smaak (een der vijf 1610 • Pieter van der Heyden • Anoniem Basilica Palladiana, Vicenza Een van de zeven deugden: • zintuigen), circa 1595-1596 BdH 7700 (PK) Het narrenfeest, circa 1570-1572 Drieluikje met Kruisdraging, Van Gogh between Wheat and Sky Temperantia (Matigheid), 1560 MB 1740 (PK) • Pieter van der Heyden BdH 11385 (PK) Kruisiging, Kruisafname en 7 okt 2017 – 8 apr 2018 MB 331 (PK) • Hendrick Goltzius De blinde leidt de blinde, • Meester J. Kock Graflegging, circa 1500 • Vincent van Gogh • Hendrick Goltzius De Reuk (een der vijf zintuigen), circa 1550-1570 De verzoeking van de heilige BEK 1776 (OK) Stilleven met aardappels, 1885 Offerscène (Suovetaurilia), circa 1595-1596 BdH 7993 (PK) Antonius, 1522 • Anoniem BRL 83 03 (MK) circa 1585-1588 MB 1741 (PK) • Joannes van Doetecum (I), BdH 11547 (PK) Maria van een verkondigings­ MB 333 recto (PK) • Hendrick Goltzius Lucas van Doetecum, Pieter • Philips Galle groep, circa 1460 National Gallery of Art • Abraham Bloemaert Doctrina (Onderwijs), 1583 Bruegel (I), Hieronymus Cock Het Colosseum in Rome, 1572 BEK N 2 (OK) Washington (venue 3) Twee studies van een meisje en MB 1742 (PK) Bebost gebied, circa 1555 BdH 13286 di. (PK) • Meester Arnt van Zwolle Bosch to Bloemaert. Early een herhaling van haar gezicht, • Hendrick Goltzius BdH 8004 (PK) • Pieter van der Heyden Heilige Ambrosius, circa 1480 Netherlandish Drawings circa 1595-1602 De man met de aardappelneus, • Pieter van der Heyden Die blau Schuyte, 1559 BEK N 9 a (OK) 8 okt 2017 – 7 jan 2018 MB 336 recto (PK) circa 1600-1605 De grote vissen eten de kleine, BdH 14468 (PK) • Meester Arnt van Zwolle • Abraham Bloemaert • Abraham Bloemaert MB 1743 (PK) 1557 • Pieter van der Heyden Heilige Gregorius, circa 1480 Interieur van de werkplaats van Zeven figuurstudies, • Joos van Winghe BdH 8007 (PK) De mosselschelp, 1562 BEK N 9 b (OK) een kuiper, circa 1600-1610 circa 1595-1602 De apostel Paulus in Korinthe • Pieter van der Heyden BdH 14469 (PK) • Meester Arnt van Zwolle A Bloemaert 12 (PK) MB 336 verso (PK) bij Aquila en Priscilla, De zomer, 1570 • Pieter van der Heyden Heilige Augustinus, circa 1480 • Abraham Bloemaert • Hendrik de Clerck circa 1585-1590 BdH 8017 (PK) Het gevecht om geld, BEK N 9 c (OK) De Maria van de annunciatie, Het Laatste Avondmaal, MB 1744 (PK) • Frans Huys circa 1570-1572 • Meester Arnt van Zwolle circa 1615-1618 circa 1595-1600 • Hendrick Goltzius Schaatsers voor de Sint BdH 14472 (PK) Heilige Hieronymus, circa 1480 AB 11 (PK) MB 1701 (PK) Het Gezicht (een der vijf Jorispoort in Antwerpen, • Philips Galle BEK N 9 d (OK) • Cornelis Claesz. van Wieringen • Meester van de Dood zintuigen), circa 1595-1596 circa 1558 De hoop, circa 1560 • Pieter van der Heyden Gezicht op een terras en van Absalom MB 1747 (PK) BdH 8020 (PK) BdH 15039 (PK) Het Laatste Oordeel, schepen in een haven, circa 1613 Bos met zes leeuwen, • Hendrick Goltzius • Pieter Bruegel (I) • Philips Galle circa 1560-1570 CCW 1 (PK) circa 1500-1540 Het gehoor (een der vijf De wildeman, 1566 De liefde, circa 1559-1560 Boek F.A. 1091 (PK) • Hendrick Goltzius MB 1707 (PK) zintuigen), circa 1595-1596 BdH 8021 (PK) BdH 15040 (PK) • Anoniem Duits Duinlandschap met een • Jacques de Gheyn (II) MB 1751 (PK) • Pieter van der Heyden • Meester J. Kock De heilige Christoffel, boerderij, circa 1603 Ruitergevecht, 1599 • Adam van Noort Het Laatste Oordeel, 1558 De heilige Christoffel, circa 1450-1470 DN 199/96 (PK) MB 1711 (PK) Minerva onderricht Pictura BdH 8756 (PK) circa 1580-1620 DN 55/4 (PK) • David Vinckboons (I) • Jacques de Gheyn (II) (Schilderkunst), 1598 • Jheronimus Bosch BdH 16681 (PK) • Pieter van der Heyden Een boer en boerin in gesprek, De drie koningen, MB 1767 (PK) De boommens, circa 1590-1610 • Pieter van der Heyden Het geduld, 1557 circa 1604-1606 circa 1600-1629 • Lambert van Noort BdH 9588 (PK) De verzoeking van de heilige L 1955/32 (PK) DV 1 (PK) MB 1713 (PK) Joris neemt afscheid van de • Pieter Bruegel (I) Antonius, 1556 • Hieronymus Cock • Jacques de Gheyn (II) • Karel van Mander koning van Silena, 1555 144 145 MB 1768 (PK) MB 1958/T 21 (PK) MB 2005/T 2 g (PK) • Pieter Bruegel (I) Fortitudo (Kracht), 1560 Von der Heydt Museum, • Joos de Momper (II) • Jacques de Gheyn (II) • Hans Bol Een van de zeven deugden: N 189 (PK) Wuppertal Landschap met ruiters op de Soldaat die zijn musket laadt, De maand augustus Caritas (Naastenliefde), 1559 • Jheronimus Bosch Edouard Manet valkenjacht, circa 1610 circa 1597-1600 (Maagd), circa 1580 N 18 (PK) Spinster en oude vrouw, 24 okt 2017 – 25 feb 2018 MB 1769 (PK) MB 1959/T 11 (PK) MB 2005/T 2 h (PK) • Hans Bol circa 1480-1490 • Edouard Manet • Johannes Stradanus • Maarten van Heemskerck • Hans Bol Boslandschap met een beek, N 190 recto (PK) Studie van drie monniken, Odysseus en Aeolus in de Grot Job op de mestvaalt, 1562 De maand september 1588 • Jheronimus Bosch 1853-1856 der Winden (Odyssee, Boek IX), MB 1959/T 22 (PK) (Weegschaal), 1580 N 36 (PK) Vos en haan, circa 1500-1505 F II 45 (PK) circa 1600-1605 • Jan Harmensz. Muller MB 2005/T 2 i (PK) • Hans Bol N 190 verso (PK) • Edouard Manet MB 1777 (PK) Adam en Eva, circa 1590 • Hans Bol De verloren zoon verspilt zijn • Pieter Bruegel (I) Schets van een zittende vrouw • Anoniem MB 1962/T 5 (PK) De maand oktober fortuin (Lucas 15:13), 1584 Gezicht op Reggio di Calabria (blad uit een schetsboek), Dromedaris, circa 1600 • Gerrit Pietersz. (Schorpioen), 1581 N 38 (PK) aan de Straat van Messina, circa 1864-1868 MB 1787 (PK Mercurius, circa 1591-1593 MB 2005/T 2 j (PK) • Aertgen Claesz. van Leyden circa 1560 F II 46 verso (PK) • Roelandt Savery MB 1975/T 28 recto (PK) • Hans Bol Bruiloftsmaal, circa 1530-1540 N 191 (PK) • Edouard Manet Drie staande mannen, • Jacques de Gheyn (II) De maand november N 67 (PK) • Abraham Bloemaert Een pruim met een circa 1603-1614 Studie van een stam van een (Boogschutter), 1581 • Tobias Verhaecht Studies van een liggende naakte begeleidende brief, 1880 MB 1792 (PK) oude boom, circa 1600-1610 MB 2005/T 2 k (PK) Rivierlandschap met de man en een deelstudie van F II 73 (PK) • Johannes Stradanus MB 1976/T 41 (PK) • Hans Bol verzoeking van Christus, zijn benen en voeten (voor • Edouard Manet De vogelvangers, circa 1596 • Paulus Willemsz. van Vianen De maand december circa 1605-1620 het schilderij De bewening Portret van Isabelle Lemonnier, MB 1903 (PK) Twee bomen en struikgewas, (Steenbok), circa 1581 N 72 (PK) van Christus), circa 1625 circa 1880 • Joachim Anthonisz. Wtewael circa 1602-1607 MB 2005/T 2 l (PK) • Pieter Bruegel (I) St 316 F II 106 (PK) De aanbidding der koningen, MB 1978/T 28 recto (PK) • Pieter de Jode (I) Berglandschap met de • Hendrik Cornelisz. Vroom • Edouard Manet circa 1605-1620 • Hans Speckaert Elisa en het wonder van de Emmausgangers, circa 1560 Vijf schepen in een storm, Het proces van Bazaine MB 1919 (PK) De strijd tussen goden en olie van de weduwe van de N 86 (PK) circa 1595-1600 voor de krijgsraad, 1873 • David Vinckboons (I) giganten, circa 1575 profeet, circa 1600-1630 • Jan Brueghel (I) Vroom 1 (PK) F II 107 recto (PK) De berg heeft een muis gebaard, MB 1988/T 5 recto (PK) MB 2009/T 28 (PK) Ondergelopen beekdal met 1611 • Karel van Mander • Jan van Eyck grote bomen, circa 1590-1595 Bauhaus-Museum Weimar/ MB 1948/T 17 (PK) Het godenfeest tijdens de bruiloft Kruisiging van Christus, N 127 (PK) Klassik Stiftung Weimar • Hendrick Hondius (I) van Peleus en Thetis, circa 1589 circa 1440-1450 • Anoniem (venue 1) Imaginair stadsgezicht met de MB 1991/T 7 (PK) MB 2014/T 1 (PK) Het oordeel van een keizer, Paths from the Bauhaus aanbidding der herders, 1618 • Abraham Bloemaert • Johannes Wierix circa 1480 17 aug 2017 – 5 nov 2017 MB 1949/T 1 (PK) De bewening van Christus, Het oordeel van Paris, N 138 (PK) Gerhard Marcks Haus, Bremen • Hendrick Goltzius circa 1625 circa 1598-1599 • Jan Gossaert (venue 2) Venus en Amor, 1590 MB 2001/T 1 (PK) MvS 393 (PK) Keizer Conrad ontdekt de 26 nov 2017 – 4 mrt 2018 MB 1953/T 11 (PK) • Hans Bol • Pieter Cornelisz. Kunst ware identiteit van zijn page, • Frans Wildenhain • Hendrick Goltzius De maand januari (Waterman), De Spijziging van de Armen, circa 1520-1530 vaas, 1933-1947 Aritmetica (Rekenkunde), circa 1580-1581 1531 N 139 (PK) A 3147 (KN&V) circa 1580 MB 2005/T 2 a (PK) N 5 (PK) • Roelandt Savery • Marguerite Wildenhain MB 1956/T 7 (PK) • Hans Bol • Jan Swart van Groningen Staande man, circa 1610 Friedlander • Hendrick Goltzius De maand februari (Vissen), De ouderlingen bespieden N 144 (PK) Cilindrische vaas met Portret van Jan Baertsz., 1580 1580 Suzanna, circa 1530-1550 • Pieter Bruegel (I) ribbeldecoratie, 1933-1947 MB 1958/T 4 (PK) MB 2005/T 2 b (PK) N 6 (PK) Berglandschap met muildier­ A 7421 (KN&V) • Hendrick Goltzius • Hans Bol • Anoniem drijvers, circa 1552-1555 Portret van Maritgen De maand maart (Ram), Madonna met zegenend N 146 (PK) Kunsthistorisches Museum, Pietersdochter, 1580 circa 1580 Christuskind, circa 1440-1450 • Jheronimus Bosch Wenen MB 1958/T 5 (PK) MB 2005/T 2 c (PK) N 9 (PK) Het uilennest, circa 1505-1515 Peter Paul Rubens. The Power of • Pieter Coecke van Aelst (I) • Hans Bol • Aertgen Claesz. van Leyden N 175 recto (PK) Transformation De kruisdraging, circa 1530-1550 De maand april (Stier), Dansend boerenpaar en • Maarten van Heemskerck 17 okt 2017 – 14 jan 2018 MB 1958/T 9 (PK) circa 1580 doedelzakspeler, De triomf van Jozef, 1559 • Peter Paul Rubens • Pieter Coecke van Aelst (I) MB 2005/T 2 d (PK) circa 1525-1530 N 178 (PK) Blad met kopieën naar Tobias Ecce Homo, circa 1530-1550 • Hans Bol N 12 (PK) • Maarten van Heemskerck Stimmer, circa 1595-1600 MB 1958/T 10 (PK) De maand mei (Tweeling), • Lucas van Leyden De triomf van de Heilige MB 5000 (PK) • Anoniem 1580 Jaël doodt Sisera, Stefanus, 1559 Jan IV, hertog van Brabant, MB 2005/T 2 e (PK) circa 1520-1525 N 179 (PK) Autostadt Wolfsburg circa 1460-1470 • Hans Bol N 13 (PK) • Maarten van Heemskerck Design Display 06 MB 1958/T 20 (PK) De maand juni (Kreeft), 1580 • Jan van Scorel De triomf van Isaäk, 1559 5 dec 2017 – 15 apr 2018 • Anoniem MB 2005/T 2 f (PK) Heuvellandschap met stad, N 180 (PK) • Dave Hakkens Lodewijk, Hertog van Savoye, • Hans Bol circa 1519-1521 • Pieter Bruegel (I) Phonebloks, 2013 circa 1460-1470 De maand juli (Leeuw), 1580 N 17 (PK) Een van de zeven deugden: V 2897 a-d 1-12 (KN&V) 146 147 Bibliotheek

De bibliotheek in cijfers Schenkingen

Bibliotheekbezoekers extern 360 De bibliotheek ontvangt schenkingen Aanvragen bibliotheek- van onder anderen Pieta van Beek, bezoekers 698 Tanneke den Blaauwen, Ron Brand Interne aanvragen 1.826 (Maritiem Museum), Paul van der Totaal opgevraagde Eerden, Arie van Geest, Christel publicaties intern 3.032 van Hees, Kurimanzutto (galerie), Informatievragen via Dorris Kuyken, Anne-Dirk Renting bibliotheekmail 276 (Paleis Het Loo), André Rosbergen Aantal collectie- en en Cor de Wit. documentatievragen intern 511 Aantal prentenonderzoekers 31

Aantal nieuwe publicaties • monografieën 720 • tentoonstellingscatalogi 570 • artikelen 580 • bestandscatalogi 56 • veilingcatalogi 52 retrospectief 2.524 • museumpublicaties 39

Nieuwe publicaties met objectverwijzing 667 (totaal nu 15.823 objecten gekoppeld aan 10.635 publicaties)

Aangepaste records in Adlib 4.569

149 Presentaties

Guercino en de Bolognese de presentatie in het prentenkabinet Stichting Bevordering van School wordt deze beroemde serie aange­ Volkskracht, K.F. Hein Fonds, 14.01.2017 – 30.04.2017 vuld met een kleine dertig andere Erasmusstichting, Stichting Conservatoren: Friso Lammertse en prenten van Klinger, alle uit de Verzameling Van Wijngaarden- Christian Kreeft eigen collectie van het museum. Boot.

Het museum ontving een bijzonder Gek van surrealisme Collectie – surrealisme bruikleen van het Hoogheemraad­ Dalí, Ernst, Magritte, Miró… uit de 11.02.2017 – 28.05.2017 schap van het Hollands Noorder­ collecties van Roland Penrose, Conservator: Sandra Kisters kwartier in Heerhugowaard: een Edward James, Gabrielle Keiller meesterwerk van de barokschilder en Ulla en Heiner Pietzsch Parallel aan de tentoonstelling Guercino (1591-1666). In januari 11.02.2017 – 28.05.2017 Gek van surrealisme wordt een 2017 opent een kleine presentatie Conservator: presentatie ingericht met andere met het bruikleen en 10 tekeningen Saskia van Kampen-Prein topstukken uit de collectie surrea­ uit de eigen collectie, waarmee het Tentoonstellingsontwerp: Maxwan lisme van het museum. De breedte schilderij in zijn tijd wordt geplaatst. Architects + Urbanists en diversiteit van de verzameling De tekeningen zijn onder andere komt hier tot zijn recht. De nadruk van de gebroeders Annibale en Gek van surrealisme is de in deze presentatie ligt op de eerste Agostino Carracci en hun neef publiekstrekker van het jaar. generatie surrealisten rondom de Lodovico Carracci, kunstenaars De tentoon­stelling laat ruim drie­ Parijse schrijver en revolutionair die aan de wieg stonden van de honderd topstukken, zeldzame André Breton, auteur van het eerste Bolognese School. boeken en archivalia zien van Dalí, surrealistische manifest in 1924. Ernst, Magritte, Miró en andere De presentatie eindigt met de Daan van Golden - Eerbetoon surrealisten. Deze zijn afkomstig uit eerste generatie navolgers van 28.01.2017 – 19.02.2017 de voormalige privécollecties van het sur­realisme. Met werken van Conservator: Sjarel Ex Roland Penrose, Edward James en onder anderen Giorgio de Chirico, Gabrielle Keiller en worden aange­ Max Ernst, René Magritte, Yves Ter nagedachtenis aan een van vuld met werken uit de verzameling Tanguy, Joan Miró, René Clair, de belangrijkste hedendaagse van het echtpaar Ulla en Heiner Francis Picabia, Man Ray, Marcel Nederlandse kunstenaars, de in Pietzsch die nog volop in ontwikke­ Duchamp en Salvador Dalí. Ook Rotterdam geboren Daan van ling is. Gek van surrealisme laat Claude Cahun, Hans Bellmer Golden (1936 -2017), richt het niet alleen de passie en persoon­ en de Nederlanders Wout van museum de Serra-zaal in met een lijke drijfveren zien van vier Euro­ Heusden, Willem van Leusden, kleine selectie uit de 67 kunst­ pese verzamelaars op het gebied Piet Ouborg en Joop Moesman werken die het museum van Van van de surrealistische kunst, maar zijn vertegenwoordigd. Golden rijk is. De werken roepen toont ook de ‘gekte’, het irrationele de toeschouwer op tot stille over­ en het wonderbaarlijke waar de Rhonda Zwillinger denking van het alledaagse en het surrealisten in hun werk naar op 11.02.2017 – 28.01.2018 vluchtige karakter van de tijd. zoek zijn. De tentoonstelling bestaat Conservator: Els Hoek uit vijf segmenten. In vier daarvan Grafiek Max Klinger – ‘Een hand- staan de verzamelaars en hun In het Klaverblad van het museum schoen’ collecties centraal. In de vijfde, is oud en recent werk van Rhonda 28.01.2017 – 21.05.2017 ellipsvormige middenruimte, Zwillinger (Brooklyn, 1950) te zien. Conservator: Peter van der Coelen wordt ingegaan op belangrijke Ooit was ze de ‘East Village-fee’, surrealistische thema’s. die stedelijk afval betoverde tot De Duitse graficus, schilder en De tentoonstelling is een samen­ fetisjen van twijfelachtige begeer­ beeldhouwer Max Klinger (1857- werking met de Scottish National tes. Vanuit New York overrompelde 1920) raakte op jonge leeftijd Gallery of Modern Art in Edinburgh ze in de jaren tachtig Europa, ge­fascineerd door het thema van en de Hamburger Kunsthalle. waar het licht de schittering in haar een dameshandschoen, achter­ De tentoonstelling is mede mogelijk werk fijn sleep en de geschiedenis gelaten op een rolschaatsbaan in gemaakt door KPN (hoofdsponsor), vorm en kleur cultiveerde. Maar Berlijn. De handschoen vormde de Fonds 21, Mondriaan Fonds, VSB­ zo plotseling als ze was gekomen aanleiding voor tien surrealistisch fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds verdween ze weer van het podium. aandoende prenten met een broeie­ (mede met steun van het Breeman Nu, na jaren van isolement, is rige ondertoon, gedrukt in 1881. In Talle fonds), Stichting Zabawas, ze terug als Arizona’s woestijn­ 151 koningin: achtergelaten werktuigen, stukken kant geïnventariseerd, in Manet tot Cézanne: én lang niet getoonde schatten materiaal op speelse wijze afgetast (Etten-Leur, 1962) maken het noest en roestig, transformeren de andere zalen is het werk van impressionistische tekeningen komen uit het depot naar zaal. en voorbij het voorspelbare dagelijks leven in een buitenwijk onder haar aanraking tot nieuwe hedendaagse ontwerpers te zien die uit eigen collectie In het parcours is een aantal zalen getrokken. Zijn sculpturen, beelden van een uitdijende Nederlandse werken zo mooi als juwelen. zich door traditioneel kant hebben 27.05.2017 – 17.09.2017 ingezet als zogenaamde wissel­ en performances leggen de schoon­ stad tot metafoor van de tijd. Een laten inspireren, zoals Chris Kabel Conservator: Peter van der Coelen zalen, hier vinden kleine solo­ heid van alledaagse materialen kunstwerk geïnspireerd op lokale Paul van der Eerden – Good en Isabel Ferrand. presentaties plaats die met bloot en maken gebruiksvoorwerpen kwesties, dat tegelijkertijd overal Company Na de werkzaamheden zijn nog In het prentenkabinet van het regelmaat wisselen. op sublieme wijze onklaar. had kunnen landen. Het is een 11.02.2017 – 14.05.2017 twee maanden lang de meest museum is de tentoonstelling Manet De collectie als tijdmachine is mede Voor Sensory Spaces 11 creëert hij wereld waarin zich een reeks Conservator: Sandra Kisters bijzondere stukken te bekijken en tot Cézanne: impressionistische mogelijk gemaakt door de BankGiro een ruimte die gevuld is met zwart actuele, bizarre verschijnselen krijgt de bezoeker inzicht hoe het tekeningen uit eigen collectie te Loterij en Boijmans Business Club. zand en gegoten aluminium en voordoet. Moet alles voor altijd Paul van der Eerden (Rotterdam, inventarisatieproject is volbracht. zien. De prachtige selectie impres­ zink, de Willem van der Vorm hetzelfde blijven? Wat is vol? Wie 1954) werkt al bijna veertig jaar sionistische tekeningen bevat Richard Serra: Drawings 2015- Galerij is getransformeerd tot moet weg? Elke overeenkomst met tussenpozen aan een reeks Isabel Ferrand – Geheugen werk van Degas, Pissarro, Seurat 2017 werkplaats. Sensory Spaces wordt met bestaande gebeurtenissen tekeningen getiteld Good Company. van de handen en Renoir. Dankzij deze impressio­ 24.06.2017 – 24.09.2017 mogelijk gemaakt door Stichting berust op toeval. The Magnetic De tekeningen zijn interpretaties 11.03.2017 – 10.12.2017 nisten werd de tekenkunst, van Conservator: Francesco Stocchi Ammodo. Deze editie is extra North & The Idea of Freedom is een van kunstwerken die diepe indruk Conservator: Mienke Simon oudsher een onderdeel van de ondersteund door Swiss Arts theatrale surrealistische installatie op hem hebben gemaakt. Soms Thomas academische opleiding, ook een Deze tentoonstelling van de Council Pro Helvetia. in de midden Bodonzaal. tekent hij ze direct naar het medium van de avant-garde. Hun Amerikaanse kunstenaar Richard voorbeeld in een museum, soms Naast het werk World Lace van snelle manier van werken – tekenen Serra (San Francisco, 1938) bestaat Gunnel Wåhlstrand Joseph Beuys en Bruce Nauman achteraf, met vaak een ansichtkaart Isabel Ferrand (Figueira da Foz, tegen de tijd in – en materiaal­ uit tachtig recente tekeningen 24.06.2017 – 24.09.2017 24.06.2017 – 24.09.2017 als leidraad. Een aantal van de 1962) dat deel uitmaakt van Alles gebruik zorgden voor een nieuwe waarvan de reeks Rotterdam Overname Magasin III Museum & Conservator: Carel Blotkamp tekeningen is gebaseerd op werken aan kant is in een nabijgelegen zaal vrijheid in de kunst, die van grote Horizontals en Rotterdam Verticals Foundation for Contemporary Art, uit de collectie van Museum Geheugen van de handen te zien. betekenis was voor latere genera­ speciaal voor deze gelegenheid is Stockholm, Zweden Joseph Beuys (1921-1986) en Bruce Boijmans Van Beuningen. Van der Dit werk bestaat uit een film van een ties kunstenaars: van Picasso, voor gemaakt. De tekeningen zijn, samen Nauman (Fort Wayne, 1941), de een Eerden heeft grote interesse voor geblinddoekte pottenbakker en een wie Cézanne en Degas belangrijke met nooit eerder geëxposeerde Gunnel Wåhlstrand (Uppsala, Duitser, de ander Amerikaan, de surrealisten; met hen heeft hij reeks ‘proefvazen’. In de film wordt voorbeelden waren, tot Richard schetsboeken, een perfecte manier 1974) maakt grote raadselachtige worden beschouwd als twee van de het speelse karakter en de voor­ duidelijk dat een ambachtsman zijn Serra, wiens tekeningen getuigen om de werkwijze en drijfveren van gewassen inkttekeningen. In deze belangrijkste beeldhouwers sinds de liefde voor taal, de fascinatie voor vaardigheid van pottenbakken krijgt van zijn bewondering voor Seurat. de kunstenaar te doorgronden. overzichtstentoonstelling zijn er 23 Tweede Wereldoorlog. Ze zijn van kunst van psychiatrische­ patiënten door honderden uren oefening en Serra’s recente tekeningen zijn in De werken tonen een fysieke te zien. Wie ze van dichtbij bekijkt, verschillende generaties en hebben en niet-westerse kunst gemeen. In herhaling van dezelfde beweging. dezelfde periode elders in het inspanning en kracht, dynamiek en begrijpt meteen dat de kunstenaar verschillende persoonlijkheden;­ dat de tentoonstelling zijn voor het eerst De vaardigheid zit zo diep verankerd museum te zien. spontaniteit. Net als met zijn grote maanden nodig heeft om ze te is merkbaar aan hun werk. Maar ze alle ruim drie­honderd tekeningen in het geheugen van de handen dat stalen sculpturen, speelt Serra met maken. Ze bouwt haar beelden hebben ook veel gemeen, met name samen te zien. de pottenbakker in staat is een pot De collectie als tijdmachine zijn tekeningen direct in op ideeën geleidelijk op met vele lagen sterk hun belangstelling­ voor de ‘condition te maken zonder klei. Vanaf 24.06.2017 over tijd, werkproces en materiaal. verdunde inkt en met voorzichtig humaine’, oftewel wat het betekent Alles aan kant Gastconservator: Carel Blotkamp Het museum heeft een bijzondere behoud van de lichte kleur van het om mens te zijn, fysiek en psychisch, 11.03.2017 – 20.08.2017 Studio Jeroen Wand – band met Serra door de permanent papier. Het beeld doemt op, zoals individueel en collectief. Conservator: Mienke Simon Een gelaagde collectie Emeritus hoogleraar en kunstenaar geplaatste sculptuur Waxing Arcs een foto in het ontwikkelbad. Het Gastconservator Carel Blotkamp Thomas 25.03.2017 – 13.01.2019 Carel Blotkamp is als gastconser­ uit 1980. zijn portretten van mensen, alle­ had graag enkele werken van deze Conservator: Annemartine van vator uitgenodigd om de collectie­ Deze tentoonstelling is mede daagse gebeurtenissen, schilder­ twee kunstenaars in De collectie als Gedurende drie maanden lang Kesteren opstelling in het Van der Steur­ mogelijk gemaakt door de Kring achtige landschappen en zwijgende tijdmachine opgenomen, maar de kunnen bezoekers meekijken gedeelte van het museum geheel Van Eyck en Boijmans Business interieurs. Een gevoel van kwets­ zalen van het Van der Steurgebouw met de museummedewerkers die In 2006 heeft Jeroen Wand opnieuw in te richten. Alles op de Club. baarheid en vergankelijkheid dringt waren er te klein voor, daarom in de stukken uit de rijke kantcollectie (Heerlen, 1985) als afstudeer­ eerste verdieping wordt omgegooid zich op, en zonder het te beseffen zomer een tijdelijke ‘extensie’ in een van het museum inventariseren. project een stoel gemaakt van en vooral nieuw is dat de strikte Sensory Spaces 11 – Raphael wordt de kijker meegenomen in van de Bodonzalen. Het is een voorproefje van de werk­ gelamineerd papier. Door vele chronologie in het parcours wordt Hefti een groter en universeler verhaal. wijze in het Depot Boijmans Van laagjes 160-grams papier te losgelaten; zalen met oude en 24.06.2017 – 01.10.2017 De tentoonstelling is tot stand Dom Hans van der Laan en Ad Beuningen, het eerste openbare stapelen ontstaat een sterk moderne kunst worden afgewisseld. Conservator: Francesco Stocchi gekomen in samenwerking met Dekkers. Eenvoud en spiritualiteit kunstdepot dat momenteel naast materiaal. Zo stevig, dat je erop Het wordt een hink-stapsprong Magasin III Museum & Foundation 02.09.2017 – 28.01.2018 het museum wordt gebouwd. Het kunt zitten. Deze Paper Chair is in door de collectie die zorgt voor een Raphael Hefti (Biel-Bienne, 1978) for Contemporary Art, Stockholm, Conservator: Mienke Simon museum bezit niet alleen prachtige 2008 aangekocht en nu aanleiding frisse blik op de kunstgeschiedenis. heeft een geheel eigen, experi­ Zweden. Thomas zeventiende-eeuwse schilderijen voor een kleine presentatie in de Ook nieuw is het accent op de kunst mentele werkwijze. Hij zoekt de waarop geportretteerden luxe zogenaamde Sky Scraper in het van na 1945. De opstelling bevat grenzen van het materiaal op en Sylvie Zijlmans & Hewald Dom Hans van der Laan (1904-1991) kanten kragen dragen, maar paviljoen van het museum. De grote namen als Jan van Eyck, geeft er een verrassende draai aan. Jongenelis – The Magnetic North studeert architectuur, maar besluit al ook – en dit is veel minder bekend Paper Chair wordt getoond samen Peter Paul Rubens, Paul Cézanne, Of hij nu tralies van staal maakt die & The Idea of Freedom vroeg in zijn leven (1927) om Bene­ – een rijke historische kantcollectie met een aantal vazen van gips, Mark Rothko en Anselm Kiefer, en zo breekbaar zijn als glas, complete 24.06.2017 – 24.09.2017 dictijner monnik te worden. Hoewel die uit maar liefst 2.600 stukken gemaakt in eenzelfde laagjes­ minder bekende kunstenaars als bergdalen in het licht zet met mag­ Conservator: Sjarel Ex hij zijn studie niet afmaakt, blijft hij bestaat. De presentatie is verspreid techniek. Suze Robertson en Kees Timmer. nesiumfakkels of in een expositie­ naast zijn religieuze leven altijd met over twee zalen; in de ene zaal De topstukken van het museum ruimte paddenstoelen kweekt, altijd Sylvie Zijlmans (Geertruidenberg, architectuur bezig. Toch is het aantal worden de kostbare historische worden in een nieuw licht geplaatst worden de mogelijkheden van het 1964) en Hewald Jongenelis uitgevoerde gebouwen van zijn 152 153 hand klein: twee kloosters, een grootste prentmakers uit de syndicalist Arthur Lehning en wordt eigen grafisch bedrijf met het idee Change the System De tentoonstelling is mede mogelijk abdijkerk en Huis Naalden in Best. kunstgeschiedenis. Zijn etsen zijn gepresenteerd in combinatie met commercieel werk te maken. 14.10.2017 – 14.01.2018 gemaakt door het Stimuleringsfonds Voor Huis Naalden, in opdracht van het resultaat van de ongekende een aantal andere stukken De naam Kelpra verwijst naar de Conservator: Annemartine van Creatieve Industrie, Fonds 21, Jos Naalden gebouwd, ontwerpt vernieuwingsdrang waarmee hij uit de voormalige collectie van eigenaren: Rose KELly en haar Kesteren VSBfonds. Van der Laan ook de meubels. Een de grenzen van het medium heeft Lehning, waaruit zijn nauwe echtgenoot Christopher PRAter. selectie daarvan is na het overlijden verkend. Juist door zijn grafische betrokkenheid bij de internationale Kelpra wordt in de jaren zestig een ­Change the System is een design­ Sensory Spaces 12 – Abraham van Naalden door Museum Boij­ werk, dat breder toegankelijk was avant-garde blijkt. begrip onder kunstenaars: een tentoonstelling, maar ook een Cruzvillegas mans Van Beuningen verworven. dan zijn schilderijen en tekeningen, De uitgave is een gezamenlijke zeefdruk heeft kwaliteit als hij is platform en laboratorium, waar 14.10.2017 – 28.01.2018 De meubels worden gepresenteerd verwierf Rembrandt nog tijdens zijn aankoop met het RKD-Nederlands gedrukt bij Kelpra. wordt ingezet op de veranderkracht Conservator: Sjarel Ex samen met enkele werken van Ad leven Europese bekendheid. Toen Instituut voor Kunstgeschiedenis, van creativiteit. Hoe kan een Dekkers (1938-1974) die dezelfde al keek men met bewondering en het Gemeentemuseum Den Haag Academy of Tal R concept, project of ontwerp van Abraham Cruzvillegas (Mexico- eenvoud, evenwicht, en harmonie verbazing naar de spontane en en het Stedelijk Museum Amsterdam 14.10.2017 – 21.01.2018 een ontwerper een systematische Stad, 1968) creëert sculpturen met uitstralen. ongedwongen lijnvoering, de bij­ en wordt per toerbeurt tentoon­ Conservator: Sjarel Ex verandering in onze wereld teweeg­ gevonden materialen, volgens het zondere lichtregie en het intensieve gesteld, Museum Boijmans Van brengen? Hoe kan een creatief principe van ‘Autoconstrucción’ Gehouwen, gesneden, gebruik van de drogenaald. Beuningen is de eerste in de rij. Academy of Tal R is de eerste denker, een buitenstaander met een (zelfbouw). Zijn oeuvre is een ex­ geschonken – Middeleeuwse Een onlangs afgesloten conser­ grote overzichtstentoonstelling in frisse blik, bestaande structuren pressie van de menselijke realiteit: beelden uit de collectie veringsproject vormt de aanleiding Herdenking Hans Sonnenberg Nederland van de multidisciplinaire omverwerpen, inzicht geven in onvoorspelbaar, rauw, instabiel, Schoufour-Martin) voor deze presentatie van ruim – Meneer Delta (1928-2017) kunstenaar Deense Tal R (Tel Aviv, complexe realiteiten, nuancering maar ook krachtig en energiek. Voor 09.09.2017 – 28.01.2018 zestig van de mooiste en zeld­ 06.10.2017 – 08.10.2017 1967). Een tentoonstelling met aanbrengen in het publieke debat, Sensory Spaces 12 maakt hij de Conservator: Friso Lammertse zaamste etsen, waaronder land­ Conservator: Sjarel Ex enkele honderden kleurrijke discussie aanwakkeren of de installatie ‘The Water Trilogy 3: Tentoonstellingsontwerp: Frans schappen, zelfportretten en religi­ schilderijen, tekeningen en sculp­ dialoog faciliteren? In Change Autoconclusion: Ideologically Parthesius en Vincent de Rijk euze voorstellingen. De omvangrijke Hans Sonnenberg (1928-2017), turen uit twintig jaar tijd. De tentoon­ the System is werk van zo’n vijftig Inconsistent Identity: Jetties, collectie Rembrandtgrafiek van het oprichter en eigenaar van Galerie stellingstitel kan worden opgevat nationale en internationale ont­ Gutters & Urinals’. Het is onderdeel In 2014 werd de verzameling museum werd niet eerder als groep Delta en gepassioneerd verzame­ als een humoristisch bedoelde werpers en kunstenaars te zien, van ‘The Water Trilogy’, met eerdere middeleeuwse beeldhouwkunst van getoond. De tentoonstelling is mede laar, speelde een grote rol in de provocatie, want het werk van aan de hand van drie actuele tentoonstellingen in Parijs en Tokio. het museum in een keer verdubbeld mogelijk gemaakt door Stichting Rotterdamse en internationale Tal R oogt altijd autonoom, thema’s: schaarste, meerstemmig­ Het startpunt voor deze trilogie is dankzij de magnifieke schenking Bevordering van Volkskracht, kunstwereld. Hij werkte gedurende grenzeloos en (on)academisch. heid en conflict. Er wordt ter plekke het Pátzquaro-meer in Mexico. Door van Jacques Schoufour en Ingeborg G.Ph. Verhagen-Stichting, de 55 jaar met vele kunstenaars en in Middels een zintuiglijke enscenering gewerkt door de makers en het klimaatverandering, overbevissing, Martin. De liefde voor sculptuur Van Ommeren-de Voogt Stichting 2000 schonk hij het museum dertig wordt de bezoeker uitgenodigd publiek wordt uitgenodigd actief ontbossing en vervuiling verdwijnt ontwaakte bij de Rotterdamse en Stichting Dorodarte. werken. Een selectie van de door om regelrecht in de unieke en deel te nemen. het langzaam. Cruzvillegas zakenman Schoufour, nadat hij van Het conserveringsproject werd Sonnenberg geschonken werken meeslepende wereld van Tal R te Deelnemende designers en reflecteert met zijn watertrilogie zijn vrouw in 1977 een beeldje van mogelijk gemaakt door een wordt na zijn overlijden tijdelijk stappen. De tentoonstelling laat kunstenaars zijn: Annelys de Vet, op universele milieuproblematiek. de Heilige Martinus had gekregen. financiële bijdrage van Stichting opgesteld als een eerbetoon aan zien dat Tal R een geboren Ari Versluis, Ellie Uytenbroek, Arne Sensory Spaces vindt plaats in de In de decennia daarna stelde het Boek & Wurm. een van de belangrijkste personen verhalenverteller is met een Hendrik, Atelier NL, Babs Haenen, Willem van der Vorm Galerij en echtpaar een bijzondere collectie uit de (Rotterdamse) kunstwereld. scherp oog voor de samenleving. Bas van Beek, Bas van Abel, Basti­ wordt mogelijk gemaakt door samen. Zij concentreerden zich op Almanak Der Blaue Reiter Met werk van Constant, Asger Jorn, Hij groeide op in Denemarken en aan de Nennie, Bertjan Pot, Boyan Stichting Ammodo. laatmiddeleeuwse sculptuur uit de 09.09.2017 – 14.01.2018 Peter Blake, David Hockney en studeerde eind jaren negentig aan Slat, Chris Kabel, Children of the Nederlanden en het liefste kochten Conservator: Luuk Hoogewerf Allen Jones. ‘Det Kongelige Danske Kunst­ Light, Christien Meindertsma, Dave Dinh Q. Lê – The Colony ze beelden die nog hun originele akademi’ in Kopenhagen. Zijn artis­ Hakkens, David Jablonowski, 14.10.2017 – 04.02.2018 polychromie hadden. In 1911 schrijft Wassily Kandinsky Gedrukt bij Kelpra tieke ideeën worden gevormd door Dunne & Raby, Dirk Vander Kooij, Conservator: Cathy Jacob Het echtpaar Schoufour-Martin aan Franz Marc een brief met daarin 30.09.2017 – 29.04.2017 goed te bestuderen hoe mensen zich Elisa van Joolen, Eric Klarenbeek, besloot hun beelden na te laten aan zijn ideeën voor een jaarboek. In Conservator: Saskia van gedragen, veel van zijn inspiratie Forensic Architecture, Gavin Munro, Voor de video-installatie The Colony het museum. De tentoonstelling 1912 publiceren zij de Almanak Kampen-Prein put hij uit boeken en muziek. Zijn Formafantasma, Guido Geelen, heeft Dinh Q. Lê (Hà Tiên, 1968) de alsmede een vernieuwde editie Der Blaue Reiter, het belangrijkste verhalen geven blijk van maatschap­ Helmut Smits, Iris van Herpen, Chincha-eilanden nabij Peru vanuit van de Boijmans Studie over hun kunstenaarsboek van de twintigste Gedrukt bij Kelpra toont het pelijke betrokkenheid. James Bridle, Jeroen Wand, Jing verschillende perspectieven gefilmd: gehele collectie zijn mede mogelijk eeuw. De almanak illustreert de vakmanschap van Christopher De tentoonstelling is een samen­ He, Jolan van der Wiel, Koehorst vanaf boten te water tot aan drones gemaakt dankzij de nalatenschap revolutionaire kunstopvattingen Prater: de Britse meesterdrukker werking met Louisiana Museum of in ’t Veld, Jamie Nee & Nanna de in de lucht. Omdat de eilandengroep van de heer en mevrouw Schoufour- van de Duitse expressionistische die vanaf de jaren zestig de zeef­ Modern Art. Jong, Lex Pott, Maison Margiela, rijk is aan ‘guano’ – zeer vruchtbare Martin die wordt beheerd door VZW kunste­naarsgroep Der Blaue Reiter. drukken van vele beroemde Engelse De tentoonstelling is mede mogelijk Malkit Shoshan, Manon van en daarmee waardevolle vogeluit­ Natuurbehoud Pater David. Hun grensoverschrijdende ideeën en Amerikaanse kunstenaars gemaakt door het Mondriaan Hoeckel, Marjan van Aubel, Marnix werpselen – is er in de negentiende komen onder andere tot uiting in de uitvoert. In deze presentatie zijn Fonds, de BankGiro Loterij en de Nijs, Massoud Hassani, Melle eeuw door verschillende koloniale Virtuositeit en verbeeldings- vergelijking van contrasterende zeefdrukken uit de museumcollectie Danish Arts Foundation. De aparte Smets, Nightshop, Olivier van machten om gestreden. kracht: Rembrandt – Etsen uit kunstwerken. De getoonde uitgave te zien die hij in opdracht van Bridget publicatie van Museum Boijmans Herpt, Pauline van Dongen, Ruben In The Colony weeft Lê heden en eigen collectie is een genummerde luxe-editie, Riley, Gordon House, Joe Tilson, Van Beuningen is mede mogelijk Pater, Sabine Marcelis, Sander verleden samen en onderzoekt 09.09.2017 – 14.01.2018 inclusief de originele cassette en R.B. Kitaj, Peter Blake en Eduardo gemaakt door The Ekard Collection. Wassink, Sarah van Sonsbeeck, hij de hebzucht, de absurditeit en Conservator: Peter van Coelen twee ingekleurde en gesigneerde Paolozzi heeft vervaardigd. Na een Simone Post, Sruli Recht, Studio het menselijk leed dat gepaard houtsneden van Wassily Kandinsky aantal jaar ervaring bij verschillende Wieki Somers, Studio WM, Thomas gaat met imperialisme. De video- Samen met Dürer, Goya en Picasso en Franz Marc. Deze uitgave komt drukkerijen in Londen te hebben Thwaites, Tjeerd Veenhoven, installatie bestaat uit drie muur­ behoort Rembrandt tot de aller­ uit de nalatenschap van de anarcho- opgedaan, opent Prater in 1957 een Vetements, Viktor&Rolf, Yi-Fei Chen. projecties met soundscapes en een 154 155 vloerprojectie, de bezoeker begeeft Flavin Morris, Schoonhoven, Fantasie van de Vrijstaat Jaderland. zich in een onherbergzaam gebied Walter LeBlanc, Mack Het is een onderdeel van het vol vogels, omgeven door zee en 24.02.2017 – 18.06.2017 Jadderland­kunstproject waar Jack een gierende wind. de Deugd aan werkt. The Colony is gemaakt in opdracht Collectiepresentatie in de Serrazaal De ingrepen die hij in 2017 doet van Artangel, Ikon, Birmingham, samengesteld door Francesco zijn #22 Surrealisme is te gek Han Nefkens H+F Collection en Stocchi 08.02.2017 – 22-06.2017, #23 – Zo Proyecto Amil, Lima. Met extra vrij als een VOGELvrij 23.06.2017 ondersteuning van Catherine Atelier Van Lieshout – 06.11.2017 en #24 - SOS – From Petitgas, Private Collection, New 11.03.2017 – 13.03.2019 Pollution to Solution 07.11.2017 – York en Shoshana Wayne Gallery. 06.02.2018. Collectiepresentatie in de tuinzaal Collectie Krekel – Zilver uit de (nabij paviljoen) samengesteld door periode 1880-1940 en Scandi­ Cathy Jacob Publieksopeningen navisch glas uit de verzameling van Cor en Sjoukje de Wit Videopresentatie BVB Zaterdag 11 februari 16.12.2017 – 13.01.2018 Collections in Japan Gek van surrealisme Conservator: Mienke Simon 24.06.2017 – 15.10.2017 Rhonda Zwillinger Thomas Paul van Eerden – Good Company In het entreegebied is een video­ Voor elke verzamelaar komt er een presentatie te zien met tekstuele Zaterdag 24 juni moment waarop over de toekomst uitleg over de reizende tentoon­ Richard Serra: Drawings 2015-2017 van zijn of haar collectie moet stelling Babel. Collection of De collectie als tijdmachine worden besloten. Zo ook voor zilver­ Museum Boijmans Van Beuningen Sensory Spaces 11 – Raphael Hefti verzamelaar Annelies Krekel. Ze Bruegel’s “The Tower of Babel” and Gunnel Wåhlstrand benadert Museum Boijmans Van Great 16th Century Masters in Tokio Sylvie Zijlmans & Hewald Jongene­ Beuningen, het Drents Museum, het en Osaka. Deze presentatie is mede lis – The Magnetic North & The Idea Gemeentemuseum Den Haag en het gemaakt om de bezoekers uit te of Freedom Nederlands Zilvermuseum Schoon­ leggen waarom De toren van Babel hoven en na onderling overleg van Pieter Bruegel zich op dit Zaterdag 14 oktober kopen deze vier musea samen een moment niet in het museum bevindt. Change the System deel van haar collectie, zodat deze Academy of Tal R in Nederland kan blijven. Museum Restauratiestudio Sensory Spaces 12 – Abraham Boijmans Van Beuningen kiest Ten behoeve van de tentoonstelling Cruzvillegas vijftien internationale­ stukken uit de De collectie als tijdmachine vinden Dinh Q. Lê – The Colony periode 1880-1940 die de overgang diverse publieke restauraties plaats, van luxueuze unica naar industriële waaronder de restauratie van Besloten openingen massaproducten markeren. In de Ferdinand Bol, Otto van der Vrijdag 10 februari presentatie is zowel dit zilver als Waeyen in Pools kostuum, Jan Gek van surrealisme het Scandinavisch gebruiksglas Provoost, De verkondiging aan Rhonda Zwillinger uit de voormalige verzameling van Maria en Kop van een oude vrouw, Paul van Eerden – Good Company Cor en Sjoukje de Wit opgenomen. toegeschreven aan Jheronimus Ook dit is een particuliere collectie Bosch. Vrijdag 22 juni die door het museum voor uiteen­ Daarnaast zijn er meerdere Richard Serra: Drawings 2015-2017 vallen is behoed. conserverende behandelingen De collectie als tijdmachine De aankoop Krekel wordt financieel uitgevoerd ter voorbereiding van Sensory spaces 11 – Raphael Hefti gesteund door de BankGiro Loterij, Bruegel’s The Tower of Babel and Gunnel Wåhlstrand Vereniging Rembrandt en het Great 16th Century Masters, de Sylvie Zijlmans & Hewald Jongene­ Mondriaanfonds. reizende tentoonstelling naar Japan. lis – The Magnetic North & The Idea of Freedom Garderobekluisje 230 Overig De Rotterdamse kunstenaar Vrijdag 13 oktober Jack de Deugd maakt op eigen Change the System Melanie Smith, Xilitla (2010) en initiatief kleine presentaties in Academy of Tal R Fordlandia (2012-2013) garderobekluisje 230 van de Sensory Spaces 12 – Abraham 11.02.2017 – 28.05.2017 garderobe van Wieki Somers Cruzvillegas in het entreegebied van het Dinh Q. Lê – The Colony Collectiepresentatie in zaal G museum. De organisator van deze samengesteld door Sjarel Ex kunstinvoeging is het Ministerie van 156 157 Kunst = taal en rekenen: Academy of Tal R Publicaties drie jaar Boijmans taal- en Auteurs: Anders Kold, Margrit rekenprogramma Brehm, Axel Heil, Peter Laugesen, Auteurs: Wolf Brinkman, Elsje Terry Myers, Louisiana Museum of Uitgaven in eigen beheer Hoogtepunten anders belicht / Eigen publicaties Miedema, Catrien Schreuder, Modern Art, Humlebaek, 224 p., Highlights in a different light in het kader van Koninklijke Van Gorcum, Assen, ISBN: 9788792877901 Gek van surrealisme: Dalí, Ernst, (Agenda 2018) publieksbegeleiding 122 p., ISBN: 9789023255352 Vormgeving: Studio Claus Due Magritte, Miró... uit de collecties Auteur: Alex de Vries, Museum Vormgeving: JUSTAR grafisch van Roland Penrose, Edward Boijmans Van Beuningen, ISBN: Gek van surrealisme: ontwerpers Dinh Q. Lê: The Colony James, Gabrielle Keiller, Ulla & 9789069183008 publieksboekje Han Nefkens Foundation Heiner Pietzsch Vormgeving: Tessa van der Waals Auteur: Saskia van Kampen-Prein, Lizan Freijsen – The Living Vormgeving: Ok Kyung Yoon Concept en eindredactie: Saskia Museum Boijmans Van Beuningen, Surface: An Alternative Biology van Kampen-Prein; samenstelling: Gehouwen, gesneden, 80 p. Book on Stains Annabelle Görgen, Keith Hartley, geschonken: Middeleeuwse Vormgeving: Thonik Concept: Lizan Freijsen, Renate Saskia van Kampen-Prein; auteurs: beelden uit de collectie Boere; auteurs: Ed van Hinte, Dawn Ades, Richard Calvocoressi, Schoufour-Martin Mad about surrealism: Hanneke Gelderblom, Lizan Désirée de Chair, Elizabeth Auteurs: Marieke van Vlierden, exhibition guide Freijsen, Jap Sam Books, Cowling, Hubertus Gassner, Erik Bijzet, Jeroen Giltaij; Auteur: Saskia van Kampen-Prein, Heijningen, 248 p., ISBN: Annabelle Görgen, Keith Hartley, voorwoord: Sjarel Ex, Museum Museum Boijmans Van Beuningen, 9789490322779 Saskia van Kampen-Prein, Antony Boijmans Van Beuningen, 268 p., 80 p. Vormgeving: Renate Boere Penrose, Museum Boijmans ISBN: 9789069182995 Vormgeving: Thonik Van Beuningen, 353 p., Vormgeving: Thonik Good Company ISBN: 9789069182971 Sylvie Zijlmans & Hewald Samenstelling: Paul van Vormgeving: Esther de Vries Changemakers Jongenelis: The Magnetic North der Eerden, Parijs: Solo ma Concept en samenstelling: & The Idea of Freedom non troppo, [44] p., ISBN: Een droomcollectie: Annemartine van Kesteren; Auteurs en vormgeving: Sylvie 9782919289387 surrealisme in Museum auteurs: Annemartine van Kesteren, Zijlmans, Hewald Jongenelis, Vormgeving: Paul van der Eerden Boijmans Van Beuningen Roxy Jongewaard, Museum Museum Boijmans Van Beuningen, Eindredactie: Saskia van Kampen- Boijmans Van Beuningen, 203 p., [24] p. Babel: Collection of Museum Prein, Sandra Kisters; auteurs: ISBN: 9789069183015 Boijmans Van Beuningen Saskia van Kampen-Prein, Sandra Vormgeving: Koehorst in ‘t Veld Sensory Spaces 11 – Bruegel’s “The Tower of Babel” Kisters, Marijke Peyser, Laurens Raphael Hefti and Great 16th Century Masters Vancrevel, Bert Jansen, Katinka Changemakers (Engelse editie) Auteurs: Raphael Hefti, Francesco Auteurs: Peter van der Coelen, Duffhuis; voorwoord: Sjarel Ex, Concept en samenstelling: Stocchi, Museum Boijmans Van Friso Lammertse, Rozanne de Museum Boijmans Van Beuningen, Annemartine van Kesteren; auteurs: Beuningen, 12 p. Bruijne e.a.; voorwoord: Sjarel Ex, 311 p., ISBN: 9789069182933 Annemartine van Kesteren, Roxy Vormgeving: COUP The Asahi Shimbun, Tokio, 234 p. Vormgeving: Via Vermeulen Jongewaard, Museum Boijmans Vormgeving: Hideaki Kawazoe Van Beuningen, 203 p., ISBN: Sensory Spaces 12 – A Dream Collection: 9789069183022 Abraham Cruzvillegas Richard Serra drawings 2015- Surrealism in Museum Vormgeving: Koehorst in ‘t Veld Auteur: Rianne Schoonderbeek, 2017: Rambles, Composites, Boijmans Van Beuningen Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam Verticals, Rotterdam Eindredactie: Saskia van Kampen- Academy of Tal R in Museum 12 p. Horizontals, Rifts: Museum Prein, Sandra Kisters; auteurs: Boijmans Van Beuningen Vormgeving: COUP Boijmans Van Beuningen Saskia van Kampen-Prein, Sandra Auteurs: Sjarel Ex, Roos van Auteurs: Francesco Stocchi e.a., Kisters, Marijke Peyser, Laurens der Lint, Esmee Postma, Museum Steidl, Göttingen/Gagosian, New Vancrevel, Bert Jansen, Katinka Boijmans Van Beuningen, 120 p., Externe publicaties York, 215 p., ISBN: 9783958293496 Duffhuis; voorwoord: Sjarel Ex, ISBN: 9789069183039 ­gerelateerd aan Museum Vormgeving: McCall Associates Museum Boijmans Van Beuningen, Vormgeving: Studio Colorado Boijmans Van Beuningen 311 p., ISBN: 9789069182988 Gunnel Wåhlstrand Vormgeving: Via Vermeulen Ugo Rondinone: Vocabulary Auteurs: David Neuman, Lars of Solitude Norén, Bronwyn Griffith, Gunnel Jaarverslag 2016 Museum Auteurs: Sjarel Ex, Roos van der Wåhlstrand, Magasin III, Museum & Boijmans Van Beuningen Lint, Mousse Publishing, Milaan, Foundation for Contemporary Art, Tekst, redactie en productie: 81 p., ISBN: 9788867492640 Stockholm, 99 p., ISBN: medewerkers Museum Boijmans Vormgeving: Ugo Rondinone 9789198346312 Van Beuningen, voorwoord: Vormgeving: Stefania Malmsten Sjarel Ex; 164 p. Vormgeving: Thonik

158 159 Externe activiteiten en nevenfuncties­ ­afdelingshoofden en wetenschappelijke staf

Sandra Broeren Netherlandish Art’, in: Collection • Lid Editorial Advisory Board of Museum Boijmans Van tijdschrift Master Drawings, Advies- en bestuursfuncties Beuningen. Bruegel’s ‘The Tower New York • Lid werkgroep Publieksbereik of Babel’ and Great 16th Century • Redactielid Delineavit et 2017 van Rotterdam Festivals Masters, tent.cat. Tokio/Osaka Sculpsit. Journal for Dutch and • Lid van de Raad van Advies van 2017, pp. 11-19 (Japans), Flemish Prints and Drawings, Uitagenda Rotterdam 198-201 (Engels) Den Haag • Lid van de Raad van Advies van collectieve marketing Presentaties Publicaties • Lid EGN (Executives Global • Boekpresentatie Johannes • ‘Onverbloemd kopiist Jan Stolker Network) Teyler and Dutch Colour Prints, en zijn kunsthistorische openingswoord, Museum documentatie’, Delineavit et Overig Boijmans Van Beuningen, 6 juli Sculpsit 41 (2017), pp. 123-134 • Panellid Nieuwsjaarsevent • Lezing ‘Bosch and Bruegel – Cultuurmarketing, Kohnstamm­ Paintings and Prints’, met Friso Presentaties huis op de Hogeschool van Lammertse, Tokio, Metropolitan • ‘Drawings by Rembrandt in Amsterdam, 12 januari Museum, 18 april Rotterdam. Conservation concerns’, DoRé Research Overig project kick-off meeting, NICAS- Peter van der Coelen • Lid Toetsingscommissie Rijksmuseum, Amsterdam 9 juni Beschermwaardigheid (Stichting • Rondleiding deelnemers Donors Advies- en bestuursfuncties Museumregister) vanwege een Meeting door de tentoonstelling • Redactielid Delineavit et tekening van Caspar van Wittel, Bosch to Bloemaert. Early Sculpsit. Journal for Dutch and 27 juni Netherlandish Drawings from Flemish Prints and Drawings, the Museum Boijmans Van Den Haag Beuningen Rotterdam, National • Redactielid Kroniek van het Alexandra van Dongen Gallery of Art, Washington, Rembrandthuis 2 oktober Advies- en bestuursfuncties • Lezing ‘The iconography of Publicaties • Conservator Wereldmuseum Fra Bartolommeo. Presumed • Biblical Iconography in the Rotterdam portraits of the artist himself, Graphic Work of Rembrandt’s • Bestuurslid/secretaris Stichting his superiors, donors and others’, Circle’, in: Stephanie S. Dickey De Tijdtrap Rotterdam conferentie Fra Bartolommeo (red.) Rembrandt and his Circle: • Lid ICDAD: International 1517, Museo di San Marco Insights and Discoveries, Committee of Decorative Arts (Biblioteca di Michelozzo), Amsterdam 2017, pp. 268-284 & Design Florence, 28 oktober • Adriaen van Ostade’ (Review), • Lid international research group • Lezing ‘The revelation of Print Quarterly 34 (2017), Global Things, University of Fra Bartolommeo’s Draughts­ pp. 201-203 London manship: the Rotterdam Gabburri • De wolken in “De lucht”: Van de • Lid onderzoeksgroep Inter­ Albums Online’, conferentie Velde verbetert Buytewech’, nationaal Schildersdorp Rijsoord Fra Bartolommeo 1517, Museo Delineavit et Sculpsit 41 (2017), di San Marco (Biblioteca di pp. 41-47 Michelozzo), Florence, • In Bosch’s Manner’ en ‘Bruegel’s Albert Elen 28 oktober Prints’, in: Collection of Museum Boijmans Van Beuningen. Advies- en bestuursfuncties Overig Bruegel’s ‘The Tower of Babel’ • Bestuurslid/penningmeester • webmaster www.delineavit.nl and Great 16th Century Masters, Stichting Delineavit et Sculpsit, tent.cat. Tokio/Osaka 2017, Den Haag pp. 118-141, 142-172 (Japans • Lid International Advisory en Engels) Peter van der Coelen, Committee of Keepers of Public Friso Lammertse, ‘Van Eyck to Collections of Graphic Art, Bruegel. An Introduction to Early Antwerpen 161 Sjarel Ex en publiek, Museum Villa • ‘Pleidooi pro Blauwe golven van • Hoofdgast Kunststof Radio, Saskia van Baas, Hide & Seek, Eindhoven Stuck, München, 11 januari Peter Struycken’, informatieve met Frénk van der Linden, Kampen-Prein 2017, pp. 204-205 Advies- en bestuursfuncties • Voorlichtingsavond Depot bijeenkomst ‘Behoud Blauwe Studio Desmet, 27 juni • ‘Frameworks’, in: Beyond • Bestuurslid Stichting Boijmans Van Beuningen en golven: waardevol voor Arnhem, • Hoofdgast BNR Nieuwsradio, Advies- en bestuursfuncties Generations, Eindhoven 2017 Museumpark, Rotterdam vergroening Museumpark voor belangrijk voor Nederland’, met Paul Laseur, 1 juli • Stuurgroeplid Stichting Behoud • ‘Visible dialogues’, interview door • Secretaris Stichting Paleis voor belanghebbenden, Rotterdam, Rozet, Arnhem, 21 september, • Enkele live-bijdragen aan het Moderne Kunst (SBMK) Gert Staal in: Mined, Graduation Volksvlijt, Amsterdam 23 februari tevens op de website: https:// AVRO radioprogramma ‘Het • Lid Organising Committee, 2017, Design Academy • Lid Miniconvent (overleg • Ontvangst Probus Club behoudblauwegolvenarnhem. allermooiste’, onregelmatig SMBK Summit 2018 Eindhoven, Eindhoven 2017 directeuren van de grote Amsterdam, Museum Boijmans blogspot.nl/2017/09/sjarel-ex- op de vrijdagmiddag en soms • Lid Kunstcommissie Erasmus Nederlandse musea voor Van Beuningen, Rotterdam, pleidooi-pro-blauwe-golven.html op donderdagmiddag Universiteit Rotterdam Presentaties moderne kunst) 7 maart • ‘Depot Museum Boijmans Van • Hoorzitting Stimuleringsfonds in • Lid Werkveldadviescommissie • ‘Het hyper-actuele museum’, • Lid CIMAM (International • Presentatie ‘Depot Boijmans Beuningen’, in de reeks Biblio­ verband met bezwaar van het AKV/St. Joost, Breda, bachelor­ Salon de Muséologie, Arcam, Committee of ICOM for Museums Van Beuningen’ voor preferred theek college, Bibliotheek-theater museum, ingediend tegen het opleiding 11 mei and Collections of Modern Art) customers van PwC, TEFAF Centrale Bibliotheek, Rotterdam, afwijzen van subsidie voor de • Jurylid NN Group Art Award • ‘Good Design for a Bad World, • Adviseur Vereniging Rembrandt Maastricht, 8 maart 27 oktober tentoonstelling Change the • Jurylid Art Projections, on climate change’, panel­ (tot november 2017) • Pitch ‘Museum Boijmans Van • Skype-college over het vak van System, Rotterdam, 4 oktober Art Rotterdam discussie, People’s Pavilion, • Secretaris Bestuur Stichting Beuningen en zijn toekomst’, museumdirecteur voor studenten (toegekend) Dutch Design Week, Eindhoven, Museum Boijmans Van Sponsorreport Jaarcongres, van prof. dr. Oliver Botar, Presentaties 21 oktober Beuningen, Rotterdam Haarlem, 13 april Winnipeg University, Canada, • Lezing ‘Gek van surrealisme’, • Volkskrant Design Talkshow, • Voorzitter Stichting Fonds Willem • Gast in de Late Night Show met 27 oktober Theo Haarsma symposium Surrealisme en People’s Pavilion, Dutch Design van Rede, Rotterdam Ernest van der Kwast, Worm, • Ontvangst internationale pers in de GGZ, georganiseerd door Week, Eindhoven, 21 oktober • Secretaris Stichting Lucas van Rotterdam, 7 april Rotterdam i.h.k.v. de persreis Publicaties Lemion, 24 maart • Deelname DDW talks ‘What is Leyden, Rotterdam • Opening-speech en pers­ Architecture of the Future, • Medeauteur ‘Richtsnoer voor • SBMK-dag 2017, ‘Total loss the impact of digital design’, • Secretaris Stichting Onafhanke­ conferenties tentoonstelling 24 november weerstandsvermogen bij musea’ in de hedendaagse kunst’, Klokgebouw, Dutch Design Week, lijk Kunsthistorisch Onderzoek Babel, Tokio, 17 april • Ontvangst Probus Club van de Nederlandse Museum­ Van Abbemuseum, Eindhoven, Eindhoven, Eindhoven 23 oktober (ontplooit geen initiatieven meer • Opening-speech tentoonstelling Rotterdam, Museum Boijmans vereniging 17 november (met Paulien ’t Hoen) • ‘A Day of Change: on scarcity’, sinds 1989) Huszár van De Stijl, Stads­ Van Beuningen, Rotterdam, Mu Art Space, Dutch Design museum, Harderwijk, 20 mei 28 november Presentaties Overig Week, Eindhoven, 23 oktober En incidenteel deelname aan • ‘A New Publicly-Accessible Art • Ontvangst Amerikaans- • ‘Bedrijfsvoering in Museum • Radio-interview over René • ‘Rietveld Academy: On making stedelijke en landelijke advies- Storage Facility for Museum Nederlandse ondernemers in Boijmans Van Beuningen’, Magritte n.a.v. zijn vijftigste Change the System’, Gerrit commissies, ad-hoc adviezen Boijmans Van Beuningen’, Palo Alto, Silicon Valley, i.h.k.v. museumclub mevrouw Van sterfdag in Met het oog op Rietveld Academie, Amsterdam, voor cultuurfondsen enzovoort. congres CODART TWINTIG, de presentatie en Capital den Steenhoven, 27 oktober morgen, NPO 1, 5 januari 21 november Deep Storage or Open Depot: Campaign voor Depot Boijmans • Gast in De Wereld Draait Door, Publicaties Access to the ‘Hidden Van Beuningen (samen met Winy NPO 1, 9 februari Overig • ‘Mijn Huszár van de Stijl’, in: Collections’, in samenwerking Maas, Roelof Prins en prof. dr. Cathy Jacob • Radio-interview over Gek van • Extern gecommitteerde, eind­ Huszár van De Stijl, tent.cat. met National Museum Warschau, Michael Shanks), 4 december surrealisme in Pompidou, omroep examen Design Academy Harderwijk (Stadsmuseum Koninklijk Paleis, Warschau, • Presentatie ‘Depot Boijmans Advies- en bestuursfuncties Klara, België, 14 februari • Conservator tentoonstelling Harderwijk), 2017, pp. 5-9 22 mei Van Beuningen’ en workshop • Voorzitter Stichting BK-informatie • Adviseur en inhoudelijke redactie Beyond Generations, Van • ‘Vocabulary of solitude’, in: Ugo • Deelname congres Larry’s List, over museummodellen voor de • Voorzitter en redactielid Stichting publicatie Manon Berns, De Abbemuseum, Eindhoven, Rondinone, Vocabulary of over publiek-private initiatieven in toekomst, Archeology Depart­ Kunstpublicaties Rotterdam verborgen dromen van Dalí, 7 oktober-5 november solitude, Milaan 2017, pp. 4-7 de museumwereld, Bazel, 14 juni ment, Stanford University, • Bestuurslid Stichting Henkes uitgeverij Kluitman, 2017 • ‘In het voetspoor van Edward • ‘Introductie op de collectie San Francisco, 5 december • Bestuurslid Extra Extra • Deelname sollicitatiecommissie James’, https://seeallthis.com/ van Museum Boijmans Van nouveau magazine erotique van de master ‘Curating Art and Sandra Kisters blog/het-voetspoor-van-edward- Beuningen en haar nieuwe Overig • Lid stuurgroep Museumnacht010, Cultures’ van de Vrije Universiteit james/, januari Depot’, conferentie MuseumNext, • Hoofdgast Opium Radio, NPO samen met Ruud Visschedijk van en de Universiteit van Amsterdam, Advies- en bestuursfuncties • Inleiding ‘Raak is raak, Hoe Museum Boijmans Van Radio 4, 13 februari Nederlands Fotomuseum, Yoeri 17 mei • Adviseur ethische commissie outside is outside art als het Beuningen, 26 juni • Gast in De Ochtend van, NPO Meessen van Witte de With Center • Mederedacteur ‘Collectie­ Marie Curie Innovative Training een thema is in de zeer inside • Deelname Directors-Panel Radio 4, 17 maart for Contemporary Art en Janpier beleidsplan SBMK 2017-2022’ Network NACCA (New Approa­ Biënnale van Venetie?’, full quote conferentie MuseumNext, • Vertegenwoordiger Stichting tot Brands van Stichting Worm • Mederedacteur ‘Call for Papers. ches in the Conservation of interview door Sandra Smets, in: De Doelen, Rotterdam, 28 juni Beheer Museum Boijmans Van • Adviseur West Den Haag The SBMK summit on (inter)- Contemporary Art) Geen woorden maar beelden, • Dankwoord na toekenning Raak Beuningen en Stichting Museum national collaboration: Acting in • Adviescommissie voor de 25 jarig Galerie Atelier Heren­ Stimuleringsprijs, Den Haag, Boijmans Van Beuningen als Presentaties Contemporary Art Conservation’ Nederlandse Museumvereniging, plaats Rotterdam, Outsider Art 11 september gedaagde in de ‘bruikleenclaim • ‘Tentoonstellingsprogramma en onderzoek naar beperkt ver­ in Nederland, pp. 8-9 • ‘Depot Museum Boijmans Van Koenigs Collectie’, proces Depot Boijmans Van Beuningen’, zekeren bij bruikleenverkeer Beuningen’, ICOM International aangespannen door enkele MUSCON 2017, Helsinki, Annemartine van • Adviseur syllabuscommissie Presentaties Committee for Museums and leden van de familie Koenigs, 22 september Kesteren CITO examenthema ‘Kunst • Voordracht ‘Depot Museum Collections of Fine Arts Annual meervoudige kamer Rechtbank • ‘Tentoonstellingsbeleid’, en Leven’ (2021-2024) voor Boijmans Van Beuningen’, Conference, Kopenhagen, Rotterdam, 1 juni (claim museumclub mevrouw Van Publicaties tekenen, handvaardigheid en aansluitend discussie met forum 17 september afgewezen) den Steenhoven, 27 oktober • ‘How Long is Forever’, in: Maarten textiele vormgeving havo en vwo 162 163 Presentaties ondersteuningsstructuur van de Museum Boijmans Van van Goyen und die Künstler des Presentaties Francesco Stocchi • Lezing ‘Depot Boijmans Van culturele sector, Berenschot in Beuningen, 5 oktober Goldenen Zeitalters, Hamburg • Lezing over dans in musea Beuningen: Open Storage in a opdracht van het Ministerie van • ‘Depot Museum Boijmans Van 2017, pp. 170-191 tijdens ‘Dancing museum closing Advies- en bestuursfuncties Public Park’, symposium VARI OCW, Utrecht, 19 september Beuningen’, ontvangst BAM seminar’ in samenwerking met • Jurylid Prix de Rome 2017, (V&A Research Institute), Victoria Bouw en vastgoed, Museum Overig dansateliers en Nederlandse Amsterdam and Albert Museum, Londen, Boijmans Van Beuningen, • Tijdelijke adviescommissie Museumvereniging, sectie • Jurylid IFFR Frameworks 2018, 22 maart Ina Klaassen 16 december Mondriaan Fonds voor aankoop publiek en presentaties, 19 mei Rotterdam • ‘Speaker’s Corner’, congres Nicolaes Berchem, Jupiter • Presentatie ‘What’s happening? • Jurylid Galeries Lafayette CODART TWINTIG, Deep Advies- en bestuursfuncties en Callisto door het Frans Neo-avant-garde en de Neder­ acquisition committee, Parijs Storage or Open Depot: Access • Lid Museumconvent, overleg Friso Lammertse Halsmuseum landse kunstkritiek 1958-1975’, • Jurylid Artissima, Campari Art to the ‘Hidden Collections’, in zakelijke directeuren Nederlandse • Tijdelijke adviescommissie symposium De veranderende taal Prize, Turijn samenwerking met National kunstmusea Advies- en bestuursfuncties Mondriaan Fonds voor aankoop van kunstkritiek: verleden, heden Museum Warschau, Koninklijk • Lid werkgroep Big Locals, • Lid bestuur Stichting Jan Porcellis, Schepen in en toekomst, Rijksmuseum, Publicaties Paleis, Warschau, 23 mei onderdeel van de International Uytenbogaert een storm door het Frans Amsterdam, 15 september • ‘Cy Twombly and Children’s • Deelname discussiepanel, ‘After Advisory Board van de gemeente • Lid Redactieraad Museum­ Halsmuseum Drawings’, Les Cahiers du Dinner Talk; Das ist Deine Rotterdam tijdschrift • Toetsingscommissie Bescherm­ Overig Mnam, winter 2016/2017, Sammlung’, symposium Kunst • Lid Programmacommissie Codart waardigheidstoetsing Dirck Hals • Deelname Workshop Nationaal pp. 62-75 Auf Lager, Volkswagenstiftung Presentaties • Lid editorial board Boletín del en Dirck van Delen, Vrolijk Cultureel Wetenschappelijk • Pascali Sciamano (red.), Pascali Hannover, 11 september • ‘Depot Museum Boijmans Van Museo del Prado gezelschap Instituut op Zuid, 21 februari Sciamano, dl. 1, Milaan 2017, • Lezing voor eerstejaars studen­ Beuningen’, overleg directeuren • Deelname expertmeeting Raad pp. 4-23 ten Vrije Universiteit Amsterdam, cluster Maatschappelijke Presentaties van Cultuur, sectie musea, • Giuseppe Gabellone (red.), cursus ‘Ouverture’, dr. Jos ten Ontwikkeling van de gemeente • Lezing ‘Bosch and Bruegel – Catrien Schreuder 15 mei Stocchi and Garutti in conversa­ Berge, Rotterdam, 3 oktober Rotterdam, Museum Boijmans Paintings and Prints’, met Peter • Raad van Overholland, tion, Rome 2017, pp. 24-29 • ‘Opening up the collection – Van Beuningen, 31 januari van der Coelen, Tokio, Advies- en bestuursfuncties 15 september • ‘Richard Serra, drawings a wider approach to collection- • ‘Depot Museum Boijmans Van Metropolitan Museum, 18 april • Algemeen bestuurslid Stichting • Deelname werkconferentie 2015-2017’, in: Richard Serra, based research’, voorprogramma Beuningen’, klantendag firma • Dagvoorzitter van Speaker’s ARTmatch ‘Verankering cultuur in het drawings 2015-2017, Göttingen/ Horst Gerson Lezing 2017, Heijmans, Museum Boijmans Corner, congres CODART • Lid professionele leergemeen­ Rotterdamse onderwijs’, New York pp. 7-9 ‘Museums and Research’, Van Beuningen, 2 februari TWINTIG Deep Storage or Open schap Kunsteducatie in het mbo, Kenniscentrum Cultuureducatie Groninger Museum, 6 oktober • ‘Depot Museum Boijmans Van Depot: Access to the ‘Hidden met Fonds 21, CJP, LKCA, Rotterdam, 9 november Presentaties • Lezing voor studenten Hoge­ Beuningen’, werkbezoek van Collections’, in samenwerking Nationaal Theater, MU Eindho­ • Deelname projectteam ‘Meet­ • ‘Sol LeWitt’, Accademia di Brera, school Utrecht, minor Kunst- en het Deutsches Hafenmuseum met National Museum Warschau, ven, Jonge Harten Festival, kunst’, als onderdeel van het Milaan, 19 december Cultuureducatie, Rotterdam, Projektteam, Museum Boijmans Warschau, Koninklijk Paleis, Grafisch Lyceum Utrecht, e.a. NRO gefinancierd onderzoek 12 oktober Van Beuningen, 30 maart Warschau, 23 mei ‘Meetkunde uit de kunst in Overig • Lezing bij boekpresentatie The • ‘Cultuur en economie in • ‘Salomon de Braij de vader van Publicaties de klas: Betekenisvolle reken­ • Gastdocent, De Ateliers, Lure of the Biographical, met Rotterdam’, International Advi­ Jan’, boekpresentatie van Jeroen • Wolf Brinkman, Elsje Miedema, vaardigheden in een setting van Amsterdam gastsprekers Arnoud Holleman sory Board, georganiseerd door Giltaij, Jan de Braij, schilder en Catrien Schreuder, Kunst = taal onderzoekend en ontwerpend • Conservator tentoonstelling en Wietse Coppes, Museum Rotterdam Partners, Museum architect, Frans Halsmuseum, en rekenen. Drie jaar Boijmans leren’, Universiteit Utrecht Pascali Sciamano, Fondazione Boijmans Van Beuningen, Boijmans Van Beuningen, 6 april Haarlem, 29 september Taal- en rekenprogramma, Carriero, Milaan, 24 maart- 29 oktober • ‘Museum en Depot Boijmans Van Assen 2017 24 juni • Lezing voor studenten Rijks­ Beuningen’, werkbezoek van een Publicaties • ‘Injections of art. Video works Mienke Simon Thomas • Conservator tentoonstelling universiteit Groningen, ‘Boijmans’ delegatie van het ministerie van • Peter van der Coelen, Friso in semi-public places’, SCB Giuseppe Gabellone, cursus dr. Peter de Ruiter, Onderwijs, Cultuur en Weten­ Lammertse, ‘Van Eyck to Journal, http://journal.screencity­ Advies- en bestuursfuncties Fondazione Memmo, Rome, Rotterdam, 30 oktober schap, georganiseerd door Bruegel. An Introduction to Early biennial.org/2017/10/22/catrien- • Bestuurslid J.W. Frederiks­ 5 mei-15 oktober • Lezing voor studenten gemeente Rotterdam, cluster Netherlandish Art’, in: Collection schreuder-article/ stichting • Conservator, samen met Rem Universiteit Utrecht, MA cursus Maatschappelijk Ontwikkeling, of Museum Boijmans Van • Interview Culturelevacatures.nl • Lid Adviesraad Prins Bernhard Koolhaas, tentoonstelling Sol Kunstonderzoek in de praktijk, Museum Boijmans Van Beuningen. Bruegel’s ‘The Tower over de oprichting van de nieuwe Cultuurfonds, Beeldende Kunst LeWitt – Between the Lines, Rotterdam, 1 november Beuningen, 10 april of Babel’ and Great 16th Century stichting ARTmatch, https://blog. en Vormgeving Fondazione Carriero, Milaan, • ‘Museum en Depot Boijmans Van Masters, tent.cat. Tokio/Osaka culturele-vacatures.nl/2017/10/ • Bestuurslid Stichting Vedute 17 november 2017-24 juni 2018 Publicaties Beuningen’, werkbezoek ‘Raad in 2017, pp. 11-19 (Japans), stichting-artmatch-over-de- • The Lure of the Biographical. residence’ van een delegatie van 198-201 (Engels) verzelfstandiging-van-arttube-en- Presentaties On the (Self)-Representation of de Raad voor Cultuur, Museum • Friso Lammertse, Jaap van art-rocks/ • Lezing ‘Gispen’, voor Stichting Modern Artists, Amsterdam 2017 Boijmans Van Beuningen, 1 juni der Veen, ‘Der Amsterdamer • C. Schreuder, M. Schavemaker, Prodame, Fonteinkerk Hillegers­ • ‘Financiering Depot Museum Kaufmann und Kunsthändler S. Kolsteren, S. Metsemakers, berg/Rotterdam, 25 januari Overig Boijmans Van Beuningen’, Johannes de Renialme und sein ‘Laat school zelf zijn museum • ‘Het Bauhaus’, introductie voor • Deelname rondetafeldiscussie Dragons’ Den Pitch tijdens Uit­ Gemäldebestand in den Jahren kiezen’, ingezonden brief in kunstenaars en personeelsleden collectiemobiliteit, Den Haag, markt Amsterdam, 25 augustus 1640, 1650 und 1657’, in: Franz De Volkskrant, 9 oktober i.v.m. nieuw op te starten project 12 juni • ‘Zakelijke kant van het Museum Wilhelm Kaiser, Michael North Textielmuseum, Tilburg, • Deelname werksessie Erfgoed in en het Depot’, ontvangst met (red.), Die Geburt des Kunst­ 21 december het kader van onderzoek naar de en door Jong Management, marktes. Rembrandt, Ruisdael, 164 165 Personeel en organisatie

Medewerkers Medewerkers Totaal aantal mede­ Museum cao in 2017 Leisure cao in 2017 werkers op 31-12-2017

Aantal fte 126 Aantal fte 24 Aantal fte 118 Aantal medewerkers 162 Aantal medewerkers 113 Aantal medewerkers 192

Kengetallen personele Kengetallen personele Ziekteverzuim ­samenstelling ­samenstelling Verzuim 2016 3,21% Aandeel mannen 57 35% Aandeel mannen 26 23% Verzuim 2017 5,31% Aandeel vrouwen 105 65% Aandeel vrouwen 35 31%

Aandeel 55+ 37 23% Aandeel 55+ 8 7% Aandeel 50 tot 55 12 7% Aandeel 50 tot 55 5 4% Aandeel 40 tot 50 38 23% Aandeel 40 tot 50 7 6% Aandeel 30 tot 40 44 27% Aandeel 30 tot 40 21 19% Aandeel tot 30 jaar 31 19% Aandeel tot 30 jaar 72 64% Aantal medewerkers 162 100% Aantal medewerkers 113 100%

Gemiddelde leeftijd 42 Gemiddelde leeftijd 31

Kengetallen mobiliteit Kengetallen mobiliteit Instroom 34 Instroom 50 Uitstroom 30 Uitstroom 57

167 M.A. van der Gaag medewerker horeca Personeelslijst met functie L.E. Gerick medewerker bediening A.D. Gerritse projectmedewerker R. van Gils assistent educatie en publieksbegeleiding B. Adriaens eventmanager N.A. Goed medewerker horeca E.J.M. van den Akker servicemedewerker BBV R.J. Goedhart medewerker technische dienst M. Albers medewerker documentatiecentrum J.J. Gonzales medewerker spoelkeuken M. Aldus medewerker events D.A. Grigorie sous chef D.S. Alexander medewerker kassa C.J. Grives kok S. Amrani barista L. de Groes medewerker schoonmaak P.A.B. Angela medewerker technische dienst J.N. Gross registrator M. Arslanbas medewerker schoonmaak T.K. Haarsma controller D.C. Baars eerste medewerker bediening L.A.C. Haest senior medewerker marketing en communicatie P. Bakker chef-kok Z.Y. van Hamburg medewerker bediening E. van Baren medewerker schoonmaak C.P. Hayman intern projectleider renovatie J. Beijn eerste medewerker bediening C. van Hees hoofd conservering en restauratie J. Bentsnijder servicemedewerker BBV G.E. de Heij bruikleencoördinator J.M. van den Berg behoudsmedewerker J.M. de Heij medewerker kassa J. van Berkum medewerker helpdesk S.C.S. Heijkoop medewerker digitale museumeducatie E.A. den Besten registrator A.M. van der Hek medewerker financiële administratie R. Bethlehem servicemedewerker BBV S.B. Hendriks medewerker horeca M.A.C. van den Beuken medewerker kassa M.F.L.A. Hendriks medewerker herijking M. Bidou administratief medewerker S.E. Hengeveld medewerker museumwinkel R. Bijl servicemedewerker BBV G.M. Hieralal medewerker bediening A.C.G. Blonk projectleider D.M.E. Hillesheim medewerker marketing en communicatie M.A.A. Bonten restaurator papier E.C. Hoek educatief conservator A.H.M.J. Bothmer medewerker evenementen M. Hol medewerker museumwinkel A. Bouhaulin servicemedewerker BBV M. van Hooff-Tanis hoofd relatiebeheer en filantropie W.A. Bouman medewerker museumwinkel L.M.A. Hoogenhuijze medewerker bediening A.J. Bouman medewerker kassa M. van der Horst chef-bediening H.J.A. van Boxtel bibliothecaris B. Hout medewerker kassa W. Braber hoofd huisvesting en onderhoud N.A. Huisman medewerker bediening A. den Braber hoofd IT A. Hulshof servicemedewerker BBV E.M. Breugem management assistent collectie en onderzoek J.H. Hulsman behoudsmedewerker S. Broeren hoofd marketing en communicatie Z.H. Iqbal servicemedewerker BBV L.L. Cairo medewerker schoonmaak A.N. Ista servicemedewerker BBV G.H. Carlier kok C.E. Jacob hoofd sector presentaties E.S. Çavuş medewerker bediening A.M. Jacobs cultuurcoach J. Christ servicemedewerker BBV P.G. Jansen medewerker restauratieatelier P.J.G. van der Coelen conservator S. de Jong projectleider presentaties J.A. Cousins cateringmedewerker evenementen M. de Jong projectmedewerker herijking C.M. van Daalen projectmedewerker BVB Collections C. Jongeneel medewerker post en archief S.K. Dankers servicemedewerker BBV V.S. Jorissen medewerker herijking M. Degenkamp beveiliger centrale meldkamer W.M. Kamer management ondersteuner F. Dieleman medewerker educatie en programma S.C. van Kampen-Prein conservator L.W. van Diggelen projectleider presentaties J.E. Karreman medewerker kassa C. van Ditzhuyzen medewerker kassa M. Kasanpawiro servicemedewerker BBV S. Dolron medewerker kassa M.J.T. Kes projectmedewerker A.G.A. van Dongen conservator A.J. van Kesteren conservator R. Doornhein beveiliger centrale meldkamer M.J.D. Keunen cateringmedewerker evenementen A.J. van Dorp eerste medewerker bediening S.M. Khouw medewerker bediening A.J. Duarte afwasser A.C. Kisters hoofd collectie en onderzoek A.J. Elen senior conservator I.J. Klaassen zakelijk leider, plaatsvervangend directeur H.A. Ensing projectmedewerker BVB Collections J. Klavers servicemedewerker BBV K.M.T. Ex directeur J.A.H.M. de Klerk registrar H. Feizi servicemedewerker BBV F. Klijn projectleider presentaties W. Frank medewerker documentatiecentrum F. Knops medewerker horeca M.M. Fransen registrar B. Knottnerus horecamanager T. Fraser medewerker planning J. Kolmus medewerker huisvesting en onderhoud 168 169 C.G.M.R. Kraal projectmedewerker BVB Collections E.P. Postma medewerker uitgeverij H. Kramer servicemedewerker BBV C.A. Potgieser junior medewerker marketing en communicatie S.S.A. Krebbers medewerker bediening M. Potuijt medewerker marketing en communicatie H.J.H. Kroonen servicemedewerker BBV F.J.M. Confurius-Priems eerste medewerker bediening S.E. Kubic behoudsmedewerker M. Prins projectleider presentaties X.S. Kuils medewerker bediening M. Pronk medewerker spoelkeuken E.C. van der Laan relatiemanager grote gevers A. Read medewerker kassa J. Lagerström medewerker bediening J.A.A. Reedijk tms registrator C. Lammers projectmedewerker P.J. de Ridder medewerker bediening F. Lammertse conservator R. van Riemsdijk beveiliger centrale meldkamer S.L. Lancelin medewerker horeca S.I.W. Rijnaard medewerker kassa X.L. Landvreugd medewerker bediening D.E.C. Riupassa projectmedewerker E. de Langen beveiliger centrale meldkamer P.W.H. Rombouts medewerker technische dienst G.I. Lansdorf medewerker museumwinkel N.F. Roothaan medewerker museumwinkel H.S. Leatemia hoofd horeca D.K. Roussos medewerker spoelkeuken E. Leemans hoofd beveiliging, bewaking en veiligheid L.M. Rueb medewerker bediening A. Leijdekkers medewerker kassa D.N. de Ruyter-Ekema tms registrator C.L. van der Leijden medewerker evenementen A.S.C. Ruygt onderzoeksmedewerker H. Leijen hoofd documentatie, informatie en registratie A.M. Sanches medewerker spoelkeuken N. Leijen registrar M.M. van Santen informatiemanager R.M. Leiwakabessy medewerker horeca A.M. Satimin beveiliger centrale meldkamer T.A. Lemm servicemedewerker BBV F.U. Schaap medewerker kassa M.L.M. Lenferink-Klerk medewerker post en archief B.E.J. Scheffer hoofd ict/a.i. M. Liedmeier management assistent relatiebeheer en filantropie E.L. Schilperoord servicemedewerker BBV B. van Lieshout hoofd technische dienst L. Schmidt eerste medewerker bediening S.M. Lima medewerker kassa B.R. Schoevaars medewerker evenementen K. Livancic servicemedewerker BBV H. Schollaart servicemedewerker BBV A. van Lonkhuijsen medewerker huisvesting en onderhoud R. Schoonderbeek conservator educatie K. van Loon servicemedewerker BBV R. van der Schoot beveiliger centrale meldkamer M. Da Conceição Teodósio Lourenço medewerker schoonmaak L.C. Schreuder hoofd educatie en publieksbegeleiding C. de Luca servicemedewerker BBV E.N. Schuurs-Copier relatiemanager bedrijven F.L. de Man kok J. Setoe beveiliger centrale meldkamer J.W.W. van Marrewijk servicemedewerker BBV B.L. Shamier meewerkend voorman technische dienst J.J.A. Mast management assistent presentaties M.W.F. Simon Thomas senior conservator H.A.J. Mastwijk servicemedewerker BBV J.G. Slagveer servicemedewerker BBV L.M. van der Meer medewerker evenementen B. Smeenk cateringmedewerker evenementen W.A. Meijer coördinator horeca J. Smit medewerker depot N. Mertens servicemedewerker BBV E. Sousa barista E. van der Meulen projectleider presentaties M. Sparreboom coördinator beveiliging, bewaking en veiligheid E.M. Miedema projectmedewerker Y.F.G.L. Speck medewerker horeca E.M. Monpellier medewerker financiële administratie H.T. Speet medewerker kassa M. Monteiro medewerker schoonmaak T. van der Spoel coördinator beveiliging, bewaking en veiligheid K. de Moor senior medewerker educatie en publieksbegeleiding A.M. Staal-Meijer hoofd personeel en organisatie L.J. Morison appicatiebeheerder tms K. Staassen medewerker kassa J.D. Movig administratief medewerker J.W. van der Star teamleider financiën R. Nazier medewerker kassa I. Start senior medewerker marketing en communicatie S.R. Guitan Nederlof medewerker bediening F. Stocchi conservator R.A. Niemeijer medewerker depot S.J. Stockings projectmedewerker E. Nobbe medewerker kassa G. Stok medewerker kassa C.D.W. Noordhoek banquetingplanner E.M. Stolk online marketeer J.N. van Oostrum projectmedewerker K. van Straalen servicemedewerker BBV A.A.M. van Opdorp medewerker museumwinkel A.L. Stradowski medewerker evenementen P. den Ouden coördinator meldkamer C. Kappelhof-Streep servicemedewerker BBV J.M. den Ouden beveiliger centrale meldkamer E. Süer medewerker spoelkeuken A. Oudshoorn relatiemanager E.M. Sulenta medewerker herkomstonderzoek R. de Pee medewerker financiële administratie J.V. Tatsakis hoofd BVB Collections R.L. Peltenburg medewerker evenementen J.E. Teekens medewerker kassa F. Pijls online medewerker marketing en communicatie G.R. Tel medewerker huisvesting en onderhoud V.H. Marques Teixeira de Pina medewerker schoonmaak S. Terra uitgever 170 171 F.A. Terveer medewerker helpdesk Stagiaires C.S. Tidjan medewerker schoonmaak L.R. Timmer adviseur personeel en organisatie M. Aldus relatiebeheer en filantropie S.D. den Turk servicemedewerker BBV A. Badal beveiliging, bewaking en veiligheid G.A.C. Uda medewerker kassa E. Barends educatie en publieksbegeleiding M. Ünlü servicemedewerker BBV M. Bastiaans relatiebeheer en filantropie V. Vaiciunaite hoofd museumwinkel R. Becker presentaties M.A.M. in ‘t Veen kok M.M. von Beers beveiliging, bewaking en veiligheid S.T. van der Velden eerste medewerker bediening D.W. Bhugwansing presentaties D. van der Velden servicemedewerker BBV R. Bijl beveiliging, bewaking en veiligheid I. Veldman senior medewerker educatie en publieksbegeleiding D.W. Bot collectie en onderzoek P. van Velzen servicemedewerker BBV J. Boult collectie en onderzoek A.J. Verdonk senior medewerker marketing en communicatie E.J. Bouterse presentaties Y.D. Verlaan medewerker personeel en organisatie S.J. van den Brink marketing en communicatie J.C.M. Vermetten medewerker planning educatie en publieksbegeleiding K. Duffhuis conservatoren R. Vermunt medewerker kassa J. Emmen educatie en publieksbegeleiding T. van der Vet kok A. Gabriele collectie en onderzoek E.L.F. Vierenhalm planner M. van der Gang collectie en onderzoek B.T. Visser coördinator huisvesting C.J. Geuze beveiliging, bewaking en veiligheid L.I. Visser registrator J.N. Gross presentaties S.J. Visser medewerker depot E.J. Guani marketing en communicatie G.J. Visser floormanager B. Güzel beveiliging, bewaking en veiligheid M. Visser servicemedewerker BBV M. van der Heide relatiebeheer en filantropie D. Visser barista M. Hendriks collectie en onderzoek F. Visser medewerker kassa A.S. Holtrop educatie en publieksbegeleiding W.H. de Vlieger beveiliger centrale meldkamer L. Hoogewerf conservatoren D.A. van de Vrie registrar L.E. Husen educatie en publieksbegeleiding L. de Vries eventmanager C.E.S. Jackson beveiliging, bewaking en veiligheid D.D. de Vries hoofd museumwinkel J.A. Jans educatie en publieksbegeleiding M. Wafelbakker registrar R. Jongewaard conservatoren N. van der Wal hoofd documentatie, informatie en registratie E. Kamerman huisvesting M.M.M. van der Wal servicemedewerker BBV M.J.T. Kes conservatoren C. Wehren medewerker herkomstonderzoek P.W. Kievit collectie en onderzoek L. Weijers medewerker bediening R. Kranenburg beveiliging, bewaking en veiligheid A.A. Weve daghoofd kassa K. Kreeft collectie en onderzoek M. Wiegman relatiemanager fondsen C. Lammers conservering en restauratie H.R.E. van Wijngaarden registrar H.G.M.A. Lasonder relatiebeheer en filantropie C.A. Witte medewerker marketing en communicatie M.J. Linck conservatoren R. Zijlstra registrar N. Maassen presentaties en relatiebeheer en filantropie R. de Zoete medewerker documentatiecentrum J.P.A. Mazereeuw conservering en restauratie K.E. van Zwam projectmedewerker B.A. Mol beveiliging, bewaking en veiligheid D. Zwartepoorte medewerker museumwinkel J.N. van Oostrum educatie en publieksbegeleiding C.E.M. Zwetsloot directiesecretaresse A.K.D. van der Perk educatie en publieksbegeleiding M.A. Ploegaert collectie en onderzoek L. Poortman presentaties L.S. Romijn marketing en communicatie T.E. de Ruiter presentaties S. Schnitzler beveiliging, bewaking en veiligheid Q. van der Sloot presentaties J.E. Teekens educatie en publieksbegeleiding L.M. van der Torre relatiebeheer en filantropie M. Ünlü beveiliging, bewaking en veiligheid X. Veerman technische dienst E.J. Verburg collectie en onderzoek J.E.L. de Visser educatie en publieksbegeleiding S.A. van der Weijden educatie en publieksbegeleiding A.J. Wienen educatie en publieksbegeleiding P. Wijsman marketing en communicatie

172 173 Freelance medewerkers Freelance rondleiders Vrijwilligers informatiebalie Organogram M. Aldus L.B. Apekrom M. van Bakel V.F. Bakhuizen I. van Broekhuizen H.K. Bijker E. Breedveld C. Claassen E. Bijzet H.M. Chan D. Evers M. Blijdorp B.M. Derksen K. van Haaren-Doek M.J. Claeijs A.J. Dijkstra C.L. Heuvelink-Eerhart Raad van Toezicht J. Dane M.R.M. van Ditzhuyzen G. van ‘t Hoff A.P. Dekker F. Goedhart I. Lamers-Hoogeweegen J. Droogers M.E. Hoogeweij R. Liedorp Directie L.J.J. Duenk L.A. van den Hout G. van der Linde-Hendriks W. Eeken H.H.M. Hulsman R. Maarse-Ubbink Directiesecretariaat S. Fauconnier-Machien M.N. Immink H. Ouwehand-Heemstra D.K. Franz K. de Jonge-dos Reis Borges G. Pander Maat-Weyling S. Game Rodrigues A. Peters-Berendse Marketing en C. Gehrmann M.R. Louz C. Pimmelaar-Roest communicatie N.M. Giraldo Veloza M.J.A. Maatstap A. Smit M.A.J. Goossens L.J. Nauta- Borgerhoff Mulder E. van der Spek-Verhoef Wetenschappelijke staf S. Gross I. van der Neut G. Teunis (conservatoren) D. Halbertsma A.E. Oostdijk L. van Toledo-Snelders J. Halbertsma J.L.M. Steendam L. Visser-Isles R. van Halderen P.M.L. Thissen W. Wijma Educatie en K.H.L. van ‘t Hek J.M. van der Velde publieksbegeleiding D. den Houter H.M. Wijler-Knoet Vrijwilligers overig W.J.A. Huijzer S.G. Willems Relatiebeheer A.T.G. Jongkind A.E. Wind M.C. Crama en filantropie R. van Kooten S.S.A. Winklaar-de Prez P.B. van Daalen S.F. Krol A.M. Eikenbroek-van de Graaf J. Langkamp Freelance horeca J. van der Poel E. van Leeuwen G. Reus -de Kam S.M.K. Lilmoës M. Elenbaas G.J.E. ‘s Graeuwen T.Y.P.A.H. Liu S.I. Dikker M. van Helden B. Lodder C. Igesz D.P. Jansen B. van der Mark D. Ngo S. van Rijswijk Sector Collectie en Sector Sector R. Mertens A. Kloppenburg A.J.M. Timmermans onderzoek Presentaties Bedrijfsvoering T. Meuldijk T. Stamhuis J.A. Timmermans A.H.J.A. van de Moosdijk M. van Zessen C. Vierbergen E. Mulder A. van der Zijden T. Vuijst M.S. Müller M.C.M. Wishaupt Registrars Projectleiding Financiën, ICT en M. Peyser-Verhaar informatiebeheer R. Raveendra G.M. Roos G. Samardzic Conservering Technische dienst J. van Santen en restauratie Personeel en organisatie M. Schröder A.M. Schuurman T. Somers Documentatie, R. Spitzer informatie Bewaking, beveiliging en P.P.S. Steutel en registratie veiligheid R.R. Stolk M.P. Swiatkowski T.L. Swinkels BVB Collections Huisvesting en onderhoud F.A.M. Vroomans A. Walter M.A. Wijlacker H.C.A.L. Wijnen Publieke ruimtes en commerciële activiteiten

174 175 Colofon

Tekst, redactie en productie Medewerkers Museum Boijmans Van Beuningen Vertaling Lynne Richards Vormgeving thonik, Amsterdam Druk Graphius Papier Arctic Volume, Muskat brown

Uitgave Museum Boijmans Van Beuningen Museumpark 18/20 3015 CX Rotterdam Postbus 2277 3000 CG Rotterdam T +31 (0)10 4419400 F +31 (0)10 4360500 [email protected] www.boijmans.nl

© 2018 Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

176