(PGN) Dla Wojkowic15 3.1

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA WOJKOWICE

Opracował:

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia www.energoekspert.com.pl

listopad 2014 roku energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Zespół projektantów dr inż. Adam Jankowski – koordynator projektu

mgr inż. Józef Bogalecki – kierownik projektu

mgr Marcin Całka

mgr inż. Damian Gierad

mgr inż. Agata Lombarska-Blochel

mgr inż. Rafał Sandecki

mgr inż. Przemysław Misztal

mgr inż. Anna Szembak – sprawdzający

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 2

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Spis treści

1. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ...... 9 2. Wstęp ...... 13 3. Pozycja i podstawa opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN) dla Wojkowic15 3.1. Podstawa prawna i formalna opracowania ...... 15 3.2. Polityka międzynarodowa a Plan Gospodarki Niskoemisyjnej ...... 15 3.2.1. Dyrektywy UE w kwestii ochrony powietrza...... 16 3.2.2. Dyrektywy UE związane z oszczędzaniem energii i ochroną klimatu ...... 17 3.2.3. Strategia „Europa 2020” ...... 18 3.3. Podstawowe dla Planu Gospodarki Niskoemisyjnej regulacje i dokumenty szczebla krajowego ...... 19 3.3.1. Ustawa Prawo ochrony środowiska ...... 20 3.3.2. Ustawa o efektywności energetycznej ...... 21 3.3.3. Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej ...... 22 3.3.4. Krajowy plan działań w zakresie odnawialnych źródeł energii...... 22 3.3.5. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku ...... 23 3.3.6. Krajowa Polityka Miejska do 2020 roku ...... 24 3.3.7. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 ...... 24 3.3.8. Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej ...... 25 3.4. Plany gospodarki niskoemisyjnej i planowanie energetyczne ...... 26 3.5. Podstawowe dokumenty regionalne dla Planu Gospodarki Niskoemisyjnej ...... 27 3.5.1. Miejski Obszar Funkcjonalny ...... 27 3.5.2. Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego ...... 27 3.5.3. Strategia zintegrowanych inwestycji terytorialnych Subregionu centralnego województwa śląskiego na lata 2014-2020 ...... 28 3.6. Podstawowe dokumenty Wojkowic, z którymi Plan Gospodarki Niskoemisyjnej musi być zgodny ...... 29 3.7. Organizacja i finansowanie PGN ...... 30 3.8. Zakres opracowania ...... 31 3.9. Wykaz materiałów źródłowych i podmiotów uczestniczących w opracowaniu PGN32 3.10. Etapy legislacji PGN ...... 32 4. Charakterystyka obszaru objętego Planem ...... 34 4.1. Położenie ...... 35 4.2. Powierzchnia obszaru objętego Planem i jego podział ...... 35 4.2.1. Ludność i jej zmiany ...... 36 4.2.2. Budownictwo – mieszkaniowe, usługowe i przemysłowe ...... 37 4.2.3. Gospodarka ...... 38 4.2.4. Uwarunkowania klimatyczne ...... 39 4.2.5. Przyroda i formy jej ochrony na terenie Wojkowic ...... 39 4.2.6. Stan środowiska na obszarze miasta ...... 40 5. Charakterystyka i ocena zaopatrzenia miasta w energię ...... 42

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 3

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

5.1. Zużycie energii cieplnej w sektorze Budynki, obiekty, przemysł na terenie Wojkowic ...... 42 5.1.1. Budynki i obiekty użyteczności publicznej ...... 42 5.1.2. Budynki mieszkalne ...... 46 5.1.3. Budynki i obiekty usług komercyjnych i przemysłu ...... 49 5.1.4. Gminne oświetlenie uliczne ...... 49 5.2. Zaopatrzenie Wojkowic w ciepło ...... 49 5.2.1. System ciepłowniczy ...... 50 5.2.2. Indywidualne źródła ciepła ...... 52 5.2.3. Paliwa wykorzystywane na terenie Wojkowic w celu pokrycia potrzeb cieplnych ...... 53 5.3. Zaopatrzenie Wojkowic w gaz ziemny ...... 55 5.3.1. Charakterystyka systemu gazowniczego ...... 56 5.3.2. Odbiorcy i zużycie gazu ...... 57

5.3.3. Emisje zanieczyszczeń powietrza (poza CO2) związane z zaopatrzeniem w ciepło (c.o. i c.w.u.) ...... 58 5.4. Zaopatrzenie Wojkowic w energię elektryczną ...... 58 5.4.1. Charakterystyka systemu elektroenergetycznego ...... 58 5.4.2. Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej na terenie Wojkowic ...... 60

5.4.3. Emisje zanieczyszczeń powietrza (poza CO2) związane z zaopatrzeniem w energię elektryczną ...... 60 5.5. Transport na terenie Wojkowic ...... 60 5.5.1. Gminne środki transportu ...... 61 5.5.2. Transport publiczny ...... 61 5.5.3. Transport prywatny ...... 61 5.5.4. Zużycie energii w transporcie ...... 62 5.6. Gospodarka odpadowa i wodnościekowa na terenie Wojkowic ...... 62 5.6.1. Gospodarka odpadowa ...... 62 5.6.2. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 63 6. Identyfikacja obszarów interwencji ...... 63 7. Określenie wizji i celów strategicznych PGN ...... 65 7.1. Wizja ...... 65 7.2. Cele strategiczne ...... 65 7.3. Kierunki działań – cele szczegółowe ...... 67 7.3.1. Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta ...... 67 7.3.2. Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie miasta ...... 67 7.3.3. Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój ...... 67 7.3.4. Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników ... 68 8. Wyniki inwentaryzacji bazowej emisji z terenu Wojkowic ...... 69 8.1. Założenia i metody ...... 69 8.1.1. Przyjęte zasady opracowania inwentaryzacji ...... 69 8.1.2. Wykaz źródeł danych uwzględnionych w inwentaryzacji bazowej ...... 70

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 4

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

8.1.3. Unikanie podwójnego liczenia emisji ...... 70

8.1.4. Przyjęte wskaźniki emisji CO2 ...... 70 8.2. Wyniki obliczeń ...... 71 8.2.1. Budynki, obiekty, przemysł ...... 72 8.2.2. Transport ...... 82 8.2.3. Gospodarka odpadami i wodno-ściekowa ...... 84 9. Analiza potencjału redukcji emisji gazów cieplarnianych ...... 85 9.1. Identyfikacja możliwych do wdrożenia przedsięwzięć ...... 85 9.2. Preferencje interesariuszy Planu gospodarki niskoemisyjnej ...... 91 10. Analiza efektów ekologicznych i harmonogram realizacji projektów ...... 93 10.1. Efektywność energetyczna i ekologiczna projektów ...... 97 11. Analiza ekonomiczna realizacji projektów ...... 98 12. Analiza możliwych do uzyskania celów ilościowych ...... 100

13. Scenariusze ograniczenia emisji CO2 ...... 101 14. Finansowanie przedsięwzięć ...... 102 15. System monitoringu i oceny – wytyczne ...... 106 16. Analiza uwarunkowań realizacji planu ...... 108 17. Podsumowanie – określenie celów ilościowych planu gospodarki niskoemisyjnej109

Załącznik nr 1: Mapa nr 1 z lokalizacją obiektów użyteczności publicznej na tle infrastruktury miasta Mapa nr 2 z lokalizacją budynków wielorodzinnych na tle infrastruktury miasta Mapa nr 3 z układem drogowym miasta

Załącznik nr 2: Kopia korespondencji i ankiet uzyskanych na potrzeby PGN

Spis tabel Tabela 1-1. Zestawienie projektów ...... 11 Tabela 3-1. Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń ...... 20 Tabela 3-2. Poziomy informowania i poziomy alarmowe dla pyłów ...... 21 Tabela 4-1. Ludność w mieście ...... 36 Tabela 4-2. Struktura wiekowa mieszkańców ...... 36 Tabela 4-3. Charakterystyka wskaźnikowa zasobów mieszkaniowych miasta Wojkowice w latach 2006-2013 ...... 37 Tabela 4-4. Charakterystyka mieszkań oddanych do użytku w latach 2006-2013 ...... 37 Tabela 4-5. Średnie wieloletnie temperatury miesiąca i liczba dni ogrzewania ...... 39 Tabela 5-1. Budynki użyteczności publicznej w gestii Gminy ...... 44 Tabela 5-2. Pozostałe budynki użyteczności publicznej ...... 45 Tabela 5-3. Moc zamówiona oraz produkcja i sprzedaż ciepła w U&R CALOR ...... 50 Tabela 5-4. Jednostki produkcyjne w źródle U&R CALOR ...... 51 Tabela 5-5. Łączna roczna emisja zanieczyszczeń [Mg] ...... 51

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 5

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 5-6. Charakterystyka wykonania sieci ciepłowniczych ...... 52 Tabela 5-7. Porównanie kosztów brutto energii cieplnej z różnych paliw (z uwzględnieniem sprawności urządzeń przetwarzających) ...... 55 Tabela 5-8. Długość sieci gazowych i liczba czynnych przyłączy PSG sp. z o.o. na terenie gminy ...... 57 Tabela 5-9. Emisje zanieczyszczeń powietrza w Wojkowicach w 2013 r. związane z zaopatrzeniem w ciepło (c.o. + c.w.u.) ...... 58 Tabela 5-10. Długości linii kablowych i napowietrznych na terenie gminy – stan na 2011r. [km] ...... 59 Tabela 5-11. Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych ...... 60 Tabela 5-12. Emisje zanieczyszczeń powietrza w Wojkowicach w 2013 r. związane z korzystaniem z energii elektrycznej ...... 60 Tabela 5-13. Zużycie energii w środkach transportu w Wojkowicach w 2013 r. z podziałem na rodzaj paliwa [MWh] ...... 62 Tabela 8-1. Zużycie energii w Wojkowicach w 2013 r. [MWh] ...... 71

Tabela 8-2. Emisja CO2 w Wojkowicach w 2013 r. [Mg] ...... 71 Tabela 8-3. Zużycie energii w sektorze Budynki, obiekty, przemysł w 2013 r. [MWh] ...... 72

Tabela 8-4. Emisja CO2 w sektorze Budynki, obiekty, przemysł w 2013 r. [Mg] ...... 72 Tabela 8-5. Zużycie energii w 2013 r. w podsektorze Obiekty użyteczności publicznej – obiekty gminne [MWh] ...... 74 Tabela 8-6. Zużycie energii w 2013 r. w podsektorze Obiekty użyteczności publicznej – obiekty pozostałe [MWh]...... 74

Tabela 8-7. Emisja CO2 w podsektorze Obiekty użyteczności publicznej – obiekty gminne w 2013 r. [Mg] ...... 75

Tabela 8-8. Emisja CO2 w podsektorze Obiekty użyteczności publicznej – obiekty pozostałe w 2013 r. [Mg]...... 75 Tabela 8-9. Zużycie energii w 2013 r. w podsektorze budynków mieszkaniowych wielorodzinnych [MWh] ...... 76

Tabela 8-10. Emisja CO2 w 2013 r. w podsektorze budynków mieszkaniowych wielorodzinnych [Mg] ...... 77 Tabela 8-11. Zużycie energii w 2013 r. w budownictwie mieszkaniowym indywidualnym [MWh] ...... 79

Tabela 8-12. Emisja CO2 w budownictwie mieszkaniowym indywidualnym w 2013 r. [Mg] ...... 79 Tabela 8-13. Zużycie energii w podsektorze Budynki usług komercyjnych i przemysłu w 2013 r. [MWh] ...... 80

Tabela 8-14. Emisja CO2 w podsektorze Budynki usług komercyjnych i przemysłu w 2013 r. [Mg] ...... 80 Tabela 8-15. Zużycie energii w sektorze Transport w 2013 r. [MWh] ...... 82

Tabela 8-16. Emisja CO2 w sektorze Transportu w 2013 r. [Mg] ...... 83 Tabela 9-1. Zestawienie interesariuszy projektów ...... 91 Tabela 10-1. Zestawienie efektów ekologicznych realizacji projektów i ich efektywności .. 93 Tabela 10-2. Harmonogram realizacji projektów wraz z kosztami ich realizacji ...... 94 Tabela 11-1. Zestawienie wyników analiz finansowo-ekonomicznych ...... 98

Tabela 12-1. Planowane ograniczenie emisji CO2 [Mg] ...... 100

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 6

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 12-2. Planowane ograniczenie zużycia energii [MWh]...... 100 Tabela 13-1. Zestawienie wg stanu na rok 2020 dla poszczególnych scenariuszy ...... 101 Tabela 13-2. Zestawienie wg stanu na rok 2020 dla poszczególnych scenariuszy w odniesieniu do roku 2013 [rok bazowy=100%] ...... 101 Tabela 16-1. Analiza SWOT – uwarunkowania realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej ...... 108

Spis wykresów Wykres 1-1 Struktura zużycia energii w Wojkowicach ...... 10

Wykres 1-2 Struktura emisji CO2 w Wojkowicach ...... 11 Wykres 5-1 Struktura zużycia energii w obiektach użyteczności publicznej w gestii Gminy ...... 43 Wykres 5-2 Struktura zużycia energii w obiektach użyteczności publicznej nie podlegających bezpośrednio Gminie ...... 43 Wykres 5-3 Struktura zużycia energii w budynkach mieszkalnych podlegających Gminie 46 Wykres 5-4 Struktura zużycia energii w spółdzielczych budynkach mieszkalnych ...... 47 Wykres 5-5 Struktura zużycia energii w budynkach mieszkalnych należących do wspólnot mieszkańców ...... 48 Wykres 5-6 Struktura zużycia energii w budynkach indywidualnych ...... 48 Wykres 5-7 Struktura zużycia energii w obiektach usług komercyjnych i przemysłowych . 49 Wykres 5-8 Struktura zmian ilości zużycia paliwa gazowego [tys. m3] ...... 57 Wykres 5-9 Struktura zmian wskaźników zużycia paliwa gazowego na odbiorcę [m3/odb.] ...... 57 Wykres 8-1 Struktura zużycia energii w mieście Wojkowice...... 71

Wykres 8-2 Struktura emisji CO2 w mieście Wojkowice ...... 72 Wykres 8-3 Struktura zużycia energii cieplnej w podsektorach sektora Budynki, obiekty i przemysł ...... 73 Wykres 8-4 Struktura zużycia energii elektryczn. w podsektorach sektora Budynki, obiekty i przemysł ...... 73

Wykres 8-5 Struktura emisji CO2 w podsektorach sektora Budynki, obiekty i przemysł .... 74 Wykres 8-6 Struktura emisji CO2 wg rodzaju zużycia energii w podsektorze obiektów użyteczności publicznej ...... 75 Wykres 8-7 Struktura zużycia energii w podsektorze budynków wielorodzinnych ...... 76 Wykres 8-8 Udziały poszczególnych form własności budownictwa wielorodzinnego w zużyciu energii w podsektorze ...... 77

Wykres 8-9 Struktura emisji CO2 w podsektorze budynków wielorodzinnych ...... 78 Wykres 8-10 Udziały poszczególnych form własności budownictwa wielorodzinnego w emisji CO2 w podsektorze ...... 78 Wykres 8-11 Struktura zużycia energii w podsektorze budynków mieszkalnych indywidualnych ...... 79

Wykres 8-12 Struktura emisji CO2 w podsektorze budynków mieszkalnych indywidualnych ...... 79 Wykres 8-13 Struktura zużycia energii końcowej w podsektorze Budynki usług komercyjnych i przemysłu...... 81

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 7

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-14 Struktura emisji CO2 w podsektorze Budynki usług komercyjnych i przemysłu ...... 81 Wykres 8-15 Struktura zużycia energii w podsektorach transportu w mieście Wojkowice 82 Wykres 8-16 Udział paliw w zużyciu energii w transporcie w mieście Wojkowice ...... 83

Wykres 8-17 Struktura emisji CO2 w podsektorach transportu w mieście Wojkowice ...... 84 Wykres 8-18 Udział paliw w emisji CO2 w transporcie w mieście Wojkowice ...... 84 Wykres 10-1 Nakłady inwestycyjne w poszczególnych latach [tys. PLN] ...... 95 Wykres 10-2 Harmonogram realizacji poszczególnych projektów w ramach PGN ...... 96 Wykres 10-3 Efektywność energetyczna i środowiskowa projektów ...... 97 Wykres 17-1 Spadek zużycia energii końcowej w perspektywie roku 2020 ...... 109

Wykres 17-2 Spadek emisji CO2 w perspektywie roku 2020 ...... 110

Spis rysunków Rysunek 2-1. Schemat kwalifikacji zadań do planu ...... 13 Rysunek 4-1. Położenie Wojkowic ...... 34 Rysunek 4-2. Herb i logo Miasta Wojkowice ...... 35 Rysunek 7-1. Cele planu gospodarki niskoemisyjnej ...... 66 Rysunek 8-1. Typy podejścia analitycznego ...... 69

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 8

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

1. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Wstęp Wg Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej pod pojęciem gospodarki niskoemisyjnej należy rozumieć działalność, która ma przynieść rozwój gospodarczy i poprawę warunków życia ludzi na terenie gminy przy założeniu obniżonej energo- chłonności i niskim poziomie emisji zanieczyszczenia środowiska (głównie CO2) w trakcie realizowanych lokalnie działań. Założeniem planu gospodarki niskoemisyjnej (PGN) powinno być zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, wynikających z działań zmniejszających emisje, osiąganych m.in. poprzez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejszenie energochłonności, utworze- nie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji sprzyjających wzrostowi konkurencyjności gospodarki. Działania Gminy i działających na jej terenie podmiotów, uwzględnione w PGN, powinny być działaniami o statucie priorytetu w procesie aplikowania o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej z nowej perspektywy finansowej 2014-2020. PGN stanowi plan zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych gminy związanych z gospodarką w perspektywie roku 2020. Wskazuje on również, optymalne z punktu widzenia lokalnych kosztów i korzyści rozwiązania stymulujące rozwój gospodarczy. Zakres merytoryczny PGN obejmuje:  charakterystykę stanu jakości powietrza atmosferycznego Wojkowic,  analizę infrastruktury energetycznej na omawianym terenie,  inwentaryzację emisji dwutlenku węgla do atmosfery, w tym ze źródeł niskiej emisji,  identyfikację celów PGN wraz ze wskazaniem źródeł finansowania i harmonogramem podejmowanych działań,  kwestie zarządzania PGN, organizację procesu jego realizacji.

Cele strategiczne Misja jw. oraz zaprezentowane poniżej cele strategiczne Planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice uwzględniają określony w Założeniach Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej cel główny, tj.: Rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju oraz cele szczegółowe:  Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii,  Poprawa efektywności energetycznej,  Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami,  Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych,  Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami,  Promocja nowych wzorców konsumpcji. Cele strategiczne Planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice określono jako: 1. Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 9

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

2. Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych (OZE) na terenie miasta 3. Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój 4. Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników we wszystkich sektorach gospodarki miasta

Wyniki inwentaryzacji Inwentaryzacja bazowej emisji oparta została na zgromadzeniu odpowiednich danych i wyników akcji ankietowej, po czym zebrane dane wpisane zostały do narzędzia inwentaryzacji – w formie modelu obliczeniowego. Wszystkie informacje otrzymane na bazie korespondencji z instytucjami i w wyniku akcji ankietowej są materiałem potwierdzającym akces zainteresowanych do Planu (PGN). W wyniku opracowania otrzymanych danych okre- ślono w Wojkowicach strukturę zużycia energii w podziale na nośniki w odniesieniu do ca- łego miasta. Opracowanie niniejszego Planu wraz z bazową inwentaryzacją emisji oparte zostało o rok 2013, tj. rok dla którego można było pozyskać realne dane z terenu miasta. Wyniki inwentaryzacji bazowej jw. wskazują na:  zużycie energii na terenie Wojkowic na poziomie 111 GWh/rok;

 emisję CO2 na terenie Wojkowic na poziomie 44 072 Mg CO2/rok;  produkcję energii ze źródeł odnawialnych na poziomie ok. 800 MWh/rok, co stanowi 0,7% energii zużywanej w mieście.

Procentowe udziały zużycia energii oraz emisji CO2 na terenie miasta przedstawiają po- niższe wykresy. Wykres 1-1 Struktura zużycia energii w Wojkowicach

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 10

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 1-2 Struktura emisji CO2 w Wojkowicach

Zestawienie projektów do realizacji Na podstawie zadeklarowanych przez interesariuszy w ankietach projektów preferowa- nych działań oraz na podstawie analizy możliwych kierunków interwencji określono listę projektów do realizacji do roku 2020. Realizacja określonych projektów w okresie 2015-2020 umożliwi ograniczenie zużycia energii oraz emisji zanieczyszczeń gazowych wynikających ze wzrostu efektywności przetwarzania nośnika energii lub jego zmiany. W poniższej tabeli zaprezentowano harmonogram wraz z wielkością ograniczenia zużycia energii i efektami ekologicznymi wynikającymi z realizacji poszczególnych projektów. Po- nadto zestawiono szacunkową kalkulację kosztów. Tabela 1-1. Zestawienie projektów Nr Ograniczenie zuży- Koszty realizacji Ograniczenie emisji projek- Wyszczególnienie cia energii finalnej [tys. PLN] [Mg CO /rok] tu [MWh/rok] 2 Niskoenergetyczne budynki– termomodernizacja komu- 1 nalnych budynków mieszkalnych w Wojkowicach + 300 271 34 zmiana źródła zasilania w ciepło Termomodernizacja budynków spółdzielni mieszkanio- 2 wych i wspólnot mieszkaniowych + zmiana źródła zasi- 4 860 1 907 608 lania w ciepło Termomodernizacja budynków indywidualnych + zmia- 3 2 400 2 796 1 229 na źródła zasilania w ciepło Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - 4 840 75 27 Miejski Ośrodek Kultury w Wojkowicach Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - 5 520 168 91 Zakład Opieki Zdrowotnej w Wojkowicach Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - 6 740 90 51 Urząd Miasta w Wojkowicach Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - 7 340 71 25 Policja i MOPS w Wojkowicach Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej: 8 520 40 16 Centrum Usług Społecznych przy ul. Morcinka 11 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej 9 250 69 24 inne niż gminne: OSP: Wojkowice, Kamyce i Żychcice Modernizacja Zakładu Karnego w Wojkowicach 10 470 1 651 839

Modernizacja oświetlenia ulicznego 11 420 112 91

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 11

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Nr Ograniczenie zuży- Koszty realizacji Ograniczenie emisji projek- Wyszczególnienie cia energii finalnej [tys. PLN] [Mg CO /rok] tu [MWh/rok] 2 Modernizacja sieci ciepłowniczej U&R CALOR 12 1 500 380 191

Przyłączanie nowych odbiorców do systemu ciepłowni- 13 3 000 1 500 621 czego w celu ograniczenia niskiej emisji Modernizacja ciepłowni należącej do U&R CALOR 14 1 200 665 540

Modernizacja infrastruktury elektroenergetycznej nale- 15 - - - żącej do TAURON Dystrybucja S.A. Działania nieinwestycyjne: przetarg na zakup energii, koncepcja modernizacji układu komunikacyjnego Woj- 16 kowic, promowanie gospodarki niskoemisyjnej, plano- 150 487 196 wanie energetyczne, niskoemisyjne zamówienia publiczne Budowa zintegrowanego centrum przesiadkowego A-R 17 w Wojkowicach wraz z budową dróg rowerowych pro- 4 800 91 23 wadzących do punktu przesiadkowego Gospodarka wodno-ściekowa w Gminie Wojkowice – 18 3 040 - - etap II

Całkowite wydatki na realizację projektów wskazanych w PGN w latach 2015-2020 wynio- są łącznie ponad 25 mln złotych, z czego Miasto Wojkowice i jednostki mu podległe ponio- są ok. 11 mln PLN. Pozostała kwota pochodzić będzie głównie ze środków osób fizycznych oraz przedsiębiorstw, zainteresowanych realizacją projektów wskazanych w PGN. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż planowane przez Miasto inwestycje oparte są w znaczącej części na finansowaniu ze środków UE w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020. W związku z powyższym wkład własny miasta wyniesie ok. 2÷3 mln zł w zależności od wielkości pozyskanego dofinansowania. Na podstawie zdefiniowanych projektów jak wyżej oraz opracowanej bazy danych, wyznaczono prognozę stanu na rok 2020, biorąc pod uwagę realizację inwestycji zadeklarowanych przez gminę i interesariuszy niniejszego Planu, którzy zgłosili akces do planu. Przyjęto do realizacji i monitorowania cele ilościowe planu dla roku 2020 na poziomie:  zużycie energii na terenie Wojkowic na poziomie 103,8 GWh/a (ograniczenie o oko- ło 6% w porównaniu do roku 2013);

 emisję CO2 na terenie Wojkowic na poziomie 39 257 Mg CO2/a (ograniczenie o ok. 10,5% w porównaniu do roku 2013);  produkcję energii ze źródeł odnawialnych na poziomie ok. 2 000 MWh/a, co może stanowić ok. 1,9% zużywanej energii w mieście. W związku z powyższym, biorąc pod uwagę dynamikę zmian deklarowanych w latach 2013-2020, podjęto dodatkowo próbę oszacowania ograniczenia emisji CO2 w odniesieniu do roku 1990, będącego rokiem bazowym dla oceny Polski wobec UE. Zakładając, że dy- namika spadku potrzeb cieplnych w latach 1990-2013 w gospodarstwach domowych wy- nosiła średniorocznie ok. 1,5% (co potwierdzają dane w Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Wojkowic), zaś wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną rósł w tempie około 1,6% rocznie zgodnie z danymi GUS za lata 1995-2013, można założyć, że ograniczenie emisji CO2 w roku 2020 w stosunku do roku 1990 wyniesie ok. 16÷21%.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 12

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

2. Wstęp Wg Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej pod pojęciem gospodarki niskoemisyjnej należy rozumieć działalność, która ma przynieść rozwój gospodarczy i poprawę warunków życia ludzi na terenie gminy przy założeniu niskoemisyjności realizowanych lokalnie działań. Założeniem planu gospodarki niskoemisyjnej (PGN) powinno być zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, wynikających z działań zmniejszających emisje, osiąganych m.in. poprzez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejszenie energochłonności, utworze- nie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji sprzyjających wzrostowi konkurencyjności gospodarki. Działania Gminy i działających na jej terenie podmiotów, uwzględnione w PGN, powinny być działaniami o statucie priorytetu w procesie aplikowania o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej z nowej perspektywy finansowej 2014-2020. PGN stanowi plan zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych gminy, związanych z gospodarką, w perspektywie roku 2020. Wskazuje on również optymalne z punktu widzenia lokalnych kosztów i korzyści rozwiązania stymulujące rozwój gospodarczy. PGN może również stanowić podstawę przejścia gminy i gospodarki lokalnej na efektywne zarządzanie energią. W niniejszym planie znajdują się zadania gminne oraz te zadeklarowane przez interesariuszy planu. Schemat poniżej pokazuje mechanizm kwalifikacji zadań do planu. Rysunek 2-1. Schemat kwalifikacji zadań do planu

Pierwszym celem polityki publicznej w scenariuszu niskoemisyjnej modernizacji jest ograniczanie barier informacyjnych, technologicznych i finansowych, mogących zablokować pełne wykorzystanie potencjału efektywności drzemiącego w lokalnej gospodarce. Rzetel- na informacja może dawać mieszkańcom oraz przedsiębiorstwom bodźce do inwestycji w energooszczędne budynki, sprzęt RTV i AGD oraz paliwooszczędne samochody. Może też wspomagać zmianę praktyk w gospodarce komunalnej oraz bardziej efektywne wykorzystanie dostępnych lokalnie surowców w przemyśle i zarządzaniu gospodarką. Powinno to dać w krótkim czasie efekty z podjętych inwestycji, szczególnie jeśli jednocześnie doj-

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 13

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia dzie do rozwoju efektywnych systemów energetycznych i efektywnych energetycznie użyt- kowników energii. Z drugiej strony plan obejmuje działania, które, choć trochę bardziej kosztowne, w bardzo pozytywny sposób wpływają na otoczenie zewnętrzne. Dodatkowe nakłady zwracają się społeczeństwu w postaci poprawy bezpieczeństwa energetycznego, niższych kosztów zdrowotnych oraz środowiskowych. Polityka publiczna musi dostarczyć wystarczających bodźców do tego, by rachunek inwestorów uwzględniał koszty zewnętrzne ich działalności. Dotyczy to przede wszystkim sektora energetycznego, którego dywersyfikacja wymaga poniesienia nieco wyższych inwestycji w porównaniu do permanentnej niskonakładowej modernizacji przestarzałych urządzeń. Sztandarowymi typami projektów w gospodarce niskoemisyjnej są przede wszystkim: energooszczędne budownictwo, efektywny ekonomicznie i ekologicznie transport oraz nowe technologie. Sukcesywna i zgodna z warunkami technicznymi termomodernizacja istniejących budyn- ków mieszkalnych i użytkowych, stopniowe przejście do niskoenergetycznego budownictwa w przypadku nowych inwestycji budowlanych oraz zaostrzanie standardów energetycznych sprzętu AGD i RTV pozwoli na obniżenie zużycia energii w budynkach na skalę kilkudziesięciu procent. Zmniejszą się przy tym koszty ogrzewania, które stanowią kluczo- wą pozycję w budżecie gospodarstwa domowego w Polsce. W kierunek ten wpisują się działania związane z ograniczeniem i docelową likwidacją „niskiej emisji”, będące obecnie jednym z głównych działań służących poprawie warunków środowiskowych polskich miast i wsi. Zaostrzanie norm w zakresie emisyjności samochodów doprowadzi do poprawy ich efek- tywności paliwowej i rozwoju napędów alternatywnych. Wraz z rozwojem nowej generacji biopaliw pozwoli to na ograniczenie importu ropy naftowej o niemal połowę względem scenariusza odniesienia oraz o jedną trzecią względem jego obecnego wolumenu. Udział wydatków na paliwa transportowe w budżetach domowych Polaków również spadnie. Do ograniczania zależności paliwowej Polski oraz uzyskania korzyści środowiskowych i zdrowotnych przyczyni się także promowanie transportu zbiorowego oraz planowanie przestrzenne sprzyjające zrównoważonym formom mobilności (punkty przesiadkowe, ścieżki rowerowe itd.). Nowe technologie to w gospodarce niskoemisyjnej przede wszystkim odnawialne źródła energii. Rozsądne sięganie na poziomie lokalnym do zasobów OZE, w szczególności poprzez energetykę rozproszoną, pozwoliłoby wykorzystać część lokalnego potencjału energetycznego. Gospodarka niskoemisyjna przyczyni się do zmniejszenia koncentracji szkodliwych substancji w powietrzu wyrządzających bezpośrednią szkodę ludzkiemu zdrowiu. Największe korzyści zdrowotne przyniesie ograniczenie tzw. „niskich emisji” z ogrzewania budynków, poprzez poprawę efektywności energetycznej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 14

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

3. Pozycja i podstawa opracowania Planu Gospodarki Niskoe- misyjnej (PGN) dla Wojkowic

3.1. Podstawa prawna i formalna opracowania Podstawę opracowania „Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice” stano- wią ustalenia określone w umowie Nr WR.272.1.20145 z dnia 09.07.2014 r. zawartej po- między:  Gminą Wojkowice z siedzibą w Wojkowicach, ul. Jana III Sobieskiego 290a  a firmą Energoekspert sp. z o.o. z siedzibą w Katowicach przy ul. Karłowicza 11a.

Potrzeba sporządzenia i realizacji PGN jest zgodna z polityką Polski i wynika z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej przyjętych przez Radę Mini- strów w dniu 16 sierpnia 2011 roku. PGN pomoże w spełnieniu obowiązków nałożonych na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, określonych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. 2011, Nr 94, poz. 551 z późn.zm.). W ramach PGN zostały przeanalizowane uwarunkowania i możliwości redukcji zużycia energii. Ponadto przedstawiono możliwe do realizacji działania wraz z oceną ich efektów ekologicznych i ekonomicznych. Dla wybranych działań opracowano harmonogram realizacji z określeniem szacunkowych kosztów. Przedmiotowy PGN stanowić będzie w okresie programowania środków unijnych na lata 2014-2020 podstawowe narzędzie pozyskiwania preferencyjnego finansowania dla działań związanych m.in. z termomodernizacją, racjonalizacją użytkowania energii oraz wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z przedmiotem zamówienia, obowiązu- jącymi przepisami prawa, normami przyjętymi dla tego typu dokumentów oraz zasadami współczesnej wiedzy technicznej. Dokumentacja wydana została w stanie kompletnym ze względu na cel oznaczony w umowie. Dane i informacje zawarte w niniejszym opracowaniu, obrazują stan na dzień 31 grudnia 2013 r., natomiast w przypadku braku dostępności danych plan gospodarki niskoemisyjnej został opracowany zgodnie z aktualnie dostępnymi informacjami.

3.2. Polityka międzynarodowa a Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Plan gospodarki niskoemisyjnej realizuje cele określone w pakiecie klimatyczno- energetycznym oraz cele w zakresie jakości powietrza wynikające z Dyrektywy CAFE – m.in.: wzrost efektywności energetycznej oraz wzrost wykorzystania energii z OZE, co w konsekwencji powoduje ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Ww. wymagania odnośnie prawodawstwa sprecyzowane zostały w odpowiednich dyrek- tywach Unii Europejskiej. Świat: protokół z Kioto (grudzień 1997 r.) – na mocy postanowień protokołu kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację, w celu ograniczenia wzrostu temperatury na świecie, zobowiązały się od 2020 r. do redukcji emisji gazów cieplarnianych w tempie 1÷5% rocznie, tak aby w 2050 r. osiągnąć poziom o 25÷70% niższy niż obecnie.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 15

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Sektor energetyczny odpowiada za największą ilość emitowanych do atmosfery gazów cieplarnianych, dlatego też należy intensywnie ograniczać emisję CO2, przede wszystkim poprzez: poprawę efektywności energetycznej, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii oraz czystych technologii energetycznych w bilansie energetycznym i ograniczenie bezpośredniej emisji z sektorów przemysłu emitujących najwięcej CO2. Europa (UE): Ratyfikacja protokołu z Kioto przez UE (2006 r.) – UE z końcem 2006 r. zobowiązała się do osiągnięcia celów protokołu poprzez wprowadzenie pakietu klimatyczno-energetycznego 3x20% do roku 2020. Cele szczegółowe pakietu klimatycznego są na- stępujące:  redukcja emisji gazów cieplarnianych o 20%,  wzrost OZE o 20%, w tym 10% udział biopaliw,  wzrost efektywności wykorzystania energii o 20%. Szczyt klimatyczny UE (październik 2014 r.) – cele klimatyczno-energetyczne UE po 2020 r., oznaczające znaczący wzrost wobec poprzedniego kompromisu 3x20%, są na- stępujące:

 ograniczenie emisji CO2 o 40% do 2030 r.,  wzrost udziału OZE o 27%,  wzrost efektywności energetycznej o 30%.

UE uzgodniła, że ograniczy emisję CO2 o 40% do 2030 (względem 1990 r.), ale biedniej- sze kraje, w tym Polska będą mniej obciążone kosztami realizacji tych celów. Polska utrzyma system darmowych pozwoleń na emisję do 2030 r. Do tego czasu kraje o PKB poniżej 60% średniej unijnej, w tym Polska, będą mogły rozdawać elektrowniom 40% uprawnień do emisji CO2 za darmo. Polska otrzymała około 134 mln ton dodatkowych emisji. Certyfikaty na emisję, które otrzyma w ramach tej rezerwy, dadzą nadwyżkę, którą będzie można przeznaczyć na sektory gospodarki nieobjęte systemem pozwoleń na emisję. Europa stawia przede wszystkim na efektywność energetyczną, ochronę powietrza oraz roz- wój odnawialnych źródeł energii, których wskaźnikiem skuteczności będzie redukcja CO2.

3.2.1. Dyrektywy UE w kwestii ochrony powietrza Dyrektywa CAFE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystego powietrza dla Europy (Dz.Urz. UE L 152 z 11.06.2008, str.1) została wdrożona do polskiego prawa ustawą z dnia 13 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2012, poz. 460). Dyrektywa wprowadza normy jakości powietrza dotyczące pyłu zawieszonego PM2,5 i innych substancji oraz mechanizmy zarządzania jakością powietrza w strefach i aglome- racjach. Normowanie określone jest w formie wartości docelowej i dopuszczalnej. Celem Dyrektywy CAFE jest zdefiniowanie i określenie celów dotyczących jakości powietrza w celu uniknięcia, zapobiegania lub ograniczenia szkodliwych oddziaływań na zdrowie ludzi i środowisko. Nowy pakiet dotyczący czystego powietrza, aktualizujący istniejące przepisy i dalej redu- kujący szkodliwe emisje z przemysłu, transportu, elektrowni i rolnictwa w celu ograniczenia ich wpływu na zdrowie ludzi oraz środowisko został przyjęty 18 grudnia 2013 r. i składa się z:

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 16

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

 nowego programu „Czyste powietrze dla Europy”, zawierającego środki służące zagwarantowaniu osiągnięcia celów w perspektywie krótkoterminowej, nowe cele w zakresie jakości powietrza w okresie do roku 2030, środki uzupełniające mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, poprawę jakości powietrza w miastach, wspieranie badań i innowacji oraz promowanie współpracy międzynarodowej;  dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji z bardziej restrykcyjnymi krajowymi poziomami emisji dla sześciu głównych zanieczyszczeń;  wniosku dotyczącego nowej dyrektywy mającej na celu ograniczenie zanieczyszczeń powodowanych przez średniej wielkości instalacje energetycznego spalania (indywidualne kotłownie dla bloków mieszkalnych lub dużych budynków i małych zakładów przemysłowych). Dyrektywa IED – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (Dz.Urz. UE L 334 d 17.12.2010, str.17) powstała z przekształcenia i połączenia w jedną całość obowiązujących już dyrektyw:  w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC);  w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (LCP);  w sprawie spalania odpadów (WI); (…), które straciły ważność z chwilą wdrożenia nowej dyrektywy, tj., 7 stycznia 2014 r., z wyjąt- kiem dyrektywy LCP od dnia 1 stycznia 2016 r. Dyrektywa weszła w życie dnia 6 stycznia 2011 r. Podstawowym jej celem jest ujednolicenie i konsolidacja przepisów dotyczących emisji przemysłowych tak, aby usprawnić system zapobiegania zanieczyszczeniom powodowanym przez działalność przemysłową oraz ich kontroli, a w rezultacie zapewnić poprawę stanu środowiska na skutek zmniejszenia emisji przemysłowych. Podstawowym zapisem ujętym w dyrektywie jest wprowadzenie od stycznia 2016 r. nowych, zaostrzonych standardów emisyjnych.

3.2.2. Dyrektywy UE związane z oszczędzaniem energii i ochroną klimatu Poniżej przedstawiono europejskie regulacje prawne dotyczące efektywności energetycznej, transponowane do prawodawstwa państw członkowskich.

Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG (Dz.Urz. L. 52 z 21.2.2004). Do głównych celów i działań dyrektywy należy:  zwiększenie udziału skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła (kogeneracja),  zwiększenie efektywności wykorzystania energii pierwotnej i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych,  promocja wysokosprawnej Kogeneracji i korzystne dla niej bodźce ekonomiczne (taryfy). Dyrektywa 2003/67/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 17

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE (Dz.Urz. L 275 z 25.10.2003). Do głównych celów i działań dyrektywy należy:  ustanowienie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty,  promowanie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny. Dyrektywa 2010/31/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz.Urz. L. 153 z 18.6.2010). Do głównych celów i działań dyrektywy należy:  ustanowienie minimalnych wymagań energetycznych dla nowych i remontowanych budynków,  certyfikacja energetyczna budynków,  kontrola kotłów, systemów klimatyzacji i instalacji grzewczych. Dyrektywa 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r. ustana- wiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu i dla produktów wy- korzystujących energię (…) (Dz.Urz. L 191 z 22.7.2005). Do głównych celów i działań dyrektywy należy:  projektowanie i produkcja sprzętu i urządzeń powszechnego użytku o podwyższonej sprawności energetycznej,  ustalanie wymagań sprawności na podstawie kryterium minimalizacji kosztów w całym cyklu życia wyrobu, obejmujące koszty nabycia, posiadania i wycofania z eksploatacji. Dyrektywa 2012/27/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej (…) (Dz.Urz. L 315 z 14.11.2012). Do głównych celów i działań dyrektywy należy:  zwiększenie efektywności energetycznej o 20% do 2020 r. (zmniejszenie zużycia energii pierwotnej o 20%),  wspierania inwestycji w renowację krajowych zasobów budynków.

3.2.3. Strategia „Europa 2020” Dokument ten jest dziesięcioletnią strategią Unii Europejskiej, zapoczątkowaną w 2010 r., na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Dla oceny postępów z realizacji założeń strategii przyjęto w niej pięć głównych celów dla całej UE do osiągnięcia do 2020 r., obej- mujących:  zatrudnienie,  badania i rozwój,  zmiany klimatu i zrównoważone wykorzystanie energii,  edukację,  integrację społeczną i walkę z ubóstwem. Strategia zawiera również siedem tzw. inicjatyw przewodnich, w oparciu o które UE i wła- dze państw członkowskich będą nawzajem uzupełniać swoje działania w kluczowych dla strategii obszarach. W każdym z tych obszarów wszystkie państwa członkowskie wyzna- czyły z kolei własne cele krajowe.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 18

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Jednym z priorytetów strategii jest zrównoważony rozwój oznaczający m.in.:  budowanie bardziej konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej korzystającej z zasobów w sposób racjonalny i oszczędny,  ochronę środowiska naturalnego, poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zapobieganie utracie bioróżnorodności,  wprowadzenie efektywnych, inteligentnych sieci energetycznych,  pomoc społeczeństwu w dokonywaniu świadomych wyborów. Unijne cele służące zapewnieniu zrównoważonego rozwoju obejmują:  ograniczenie do 2020 r. emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r.,  zwiększenie do 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych (dla Polski celem obligatoryjnym jest wzrost udziału OZE do 15%),  dążenie do zwiększenia efektywności wykorzystania energii o 20%. Działania związane z realizacją celów oraz innych inicjatyw spadają w dużej mierze na jednostki samorządu terytorialnego, które mogą odnieść największe sukcesy korzystając ze zintegrowanego podejścia w zarządzaniu środowiskiem miejskim poprzez przyjmowa- nie długo- i średnioterminowych planów działań i ich aktywną realizację.

3.3. Podstawowe dla Planu Gospodarki Niskoemisyjnej regulacje i dokumenty szczebla krajowego W analizach służących opracowaniu PGN wzięto pod uwagę następujące dokumenty na poziomie krajowym:  ustawę z dnia 11 marca 2013 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U. 2013 poz. 594 z późn.zm.),  ustawę z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz.U. 2012 poz. 1059 z późn.zm.),  ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. 2013 poz. 1232 z późn.zm.),  ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz.U. 2013, poz. 1235 z późn.zm.),  ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. 2011, Nr 94, poz. 551 z późn.zm.),  ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz.U. 2012, poz. 647 z późn.zm.),  ustawę z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. 2013, poz. 1409 z późn.zm.),  ustawę z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz.U. 2008, Nr 223, poz. 1459 z późn.zm.),  ustawę z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. 2007, Nr 50, poz. 331 z późn.zm.),

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 19

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

 Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013 - Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury planu gospodarki niskoemisyjnej,  Poradnik "Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)",  Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP),  Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych,  Politykę energetyczną Polski do 2030 roku,  Krajową Politykę Miejską (KPM).  Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030,  Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Poniżej zostały omówione wybrane dokumenty szczebla krajowego związane z planem gospodarki niskoemisyjnej.

3.3.1. Ustawa Prawo ochrony środowiska Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. 2013, poz. 1232 z późn.zm.) stanowi podstawowy dokument prawny określający zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów. Szczegółowe zasady określone są w rozporządzeniach, jako aktach wykonawczych. Wszystkie nowo wprowadzane rozpo- rządzenia mają na celu dostosowanie norm krajowych do zasad prawa unijnego. Ustawa Prawo ochrony środowiska zawiera podstawowe przepisy w prawie polskim w zakresie jakości powietrza. W myśl art. 85 ustawy POŚ, ochrona powietrza polega na „zapewnieniu jak najlepszej jego jakości”. Jako szczegółowe cele ustawa określa:  utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich pozio- mów lub co najmniej na tych poziomach;  zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane;  zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r., w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031). Dla pyłu PM10, PM2,5 i benzo(α)pirenu określa ono następujące poziomy: Tabela 3-1. Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń Poziom dopusz- Dopuszczalna częstość Termin Okres uśrednia- Nazwa czalny substan- przekraczania poziomu osiągnięcia nia wyników substancji cji w powietrzu dopuszczalnego w roku poziomów do- pomiarów 3 w µg/m kalendarzowym puszczalnych pył zawieszony 25 - 2015 rok kalendarzowy PM2,5 20 - 2020 pył zawieszony 24 godziny 50 35 razy 2005 PM10 rok kalendarzowy 40 - 2005 benzo(a)piren rok kalendarzowy 1 ng/m3 - 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 20

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 3-2. Poziomy informowania i poziomy alarmowe dla pyłów Nazwa substancji Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom w powietrzu w µg/m3 300 Poziom alarmowy- pył zawieszony PM10 24 godziny 200 Poziom informowania- Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu

3.3.2. Ustawa o efektywności energetycznej 11 sierpnia 2011 roku weszła w życie ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. 2011, Nr 94, poz. 551) stanowiąca wdrożenie Dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Ustawa ta stwarza ramy prawne systemu działań na rzecz poprawy efektywno- ści energetycznej gospodarki, prowadzących do uzyskania wymiernych oszczędności energii. Działania te koncentrują się głównie w trzech obszarach (kategoriach przedsię- wzięć):  zwiększenie oszczędności energii przez odbiorcę końcowego,  zwiększenie oszczędności energii przez urządzenia potrzeb własnych,  zmniejszenie strat energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego w przesyle lub dystrybucji. Ustawa określa:  krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią wyznaczający uzyskanie do 2016 r. oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku (przy czym uśrednienie obejmuje lata 2001÷2005),  zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej; jak również wprowadza:  system świadectw efektywności energetycznej, tzw. „białych certyfikatów” z określeniem zasad ich uzyskania i umorzenia. Podstawowe rodzaje przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej zo- stały określone w art. 17 omawianej ustawy, natomiast szczegółowy wykaz tych przedsię- wzięć ogłaszany jest w drodze obwieszczenia przez Ministra Gospodarki i publikowany w Monitorze Polskim. Potwierdzeniem uzyskania wymaganych oszczędności energii w wyniku realizacji przed- sięwzięcia będzie wykonanie audytu efektywności energetycznej, którego zasady sporzą- dzania również są określone w prezentowanej ustawie. Rozporządzeniami wykonawczymi dla ww. ustawy są:  Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 października 2012 r. w sprawie przetargu na wybór przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej (Dz.U. 2012, poz.1227);  Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania ilości energii pierwotnej odpowiadającej wartości świadectwa efektywności energetycznej oraz wysokości jednostkowej opłaty zastępczej (Dz.U. 2012, poz. 1039);

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 21

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej, wzoru karty audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii (Dz.U. 2012, poz. 962). 29 października 2014 roku komisja przetargowa powołana przez Prezesa URE rozstrzy- gnęła drugi przetarg na wybór przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej.

3.3.3. Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej „Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski” (KPD EE) został przyjęty w 2007 r. i stanowił realizację zapisu art. 14 ust. 2 Dyrektywy 2006/32/WE Parla- mentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. W dokumencie przedstawiono:  cel indykatywny w zakresie oszczędności energii na 2016 r., który ma zostać osiągnięty w ciągu 9 lat począwszy od 2008 r. – określony na poziomie 9%,  pośredni krajowy cel w zakresie oszczędności energii przewidziany do osiągnięcia w 2010 r., który miał charakter orientacyjny i stanowił ścieżkę dochodzenia do osiągnięcia celu przewidzianego na 2016 r. – określony na poziomie 2%,  zarys środków oraz wynikających z nich działań realizowanych, bądź planowanych, na szczeblu krajowym, służących do osiągnięcia krajowych celów indykatywnych w przewidzianym okresie. Drugi KPD EE został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 17 kwietnia 2012 r. Podtrzymu- je on krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią, określony w KPD EE z 2007 r. na poziomie 9% oraz zawiera obliczenia dotyczące oszczędności energii uzyskanych w okresie 2008-2009 i oczekiwanych w 2016 r., zgodnie z wymaganiami dyrektyw: 2006/32/WE oraz 2010/31/WE. Z zapisów Drugiego KPD EE wynika, że zarówno wielkość zrealizowanych, jak i planowanych oszczędności energii finalnej przekroczy wy- znaczony cel. Dla roku 2010 r. efektywność energetyczną wyznaczono na poziomie 6%, a dla 2016 r. – 11%. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej KPD EE winien być sporządzany co 3 lata i zawierać opis planowanych działań i przed- sięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki oraz analizę i ocenę wykonania.

3.3.4. Krajowy plan działań w zakresie odnawialnych źródeł energii Rada Ministrów w dniu 7 grudnia 2010 roku przyjęła dokument pn. „Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych” (KPD OZE), stanowiący realizację zobowiąza- nia wynikającego z art. 4 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. KPD OZE określa przewidywane końcowe zużycie energii brutto w układzie sektorowym, tj. w ciepłownictwie, chłodnictwie, elektroenergetyce i transporcie, na okres 2010÷2020, ze wskazaniem:  scenariusza referencyjnego – uwzględniającego środki służące efektywności energetycznej i oszczędności energii przyjęte przed 2009 r.,  scenariusza dodatkowej efektywności energetycznej – uwzględniającego wszystkie środki przyjmowane od 2009 r.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 22

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Ogólny cel krajowy w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w ostatecznym zu- życiu energii brutto w 2020 r. wyniesie 15%, natomiast przewidywany rozkład wykorzystania OZE w układzie sektorowym przedstawia się następująco: – 17,05% – dla ciepłownictwa i chłodnictwa (systemy sieciowe i niesieciowe), – 19,13% – dla elektroenergetyki, – 10,14% – dla transportu. KPD OZE w obszarze elektroenergetyki przewiduje przede wszystkim rozwój OZE w zakresie źródeł opartych na energii wiatru oraz biomasie, jak również zakłada zwiększony wzrost ilości małych elektrowni wodnych. Natomiast w obszarze ciepłownictwa i chłodnic- twa przewiduje utrzymanie dotychczasowej struktury rynku, przy uwzględnieniu rozwoju geotermii oraz wykorzystania energii słonecznej. W zakresie rozwoju transportu zakłada zwiększanie udziału biopaliw i biokomponentów.

3.3.5. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku W „Polityce energetycznej Polski do 2030 r.”, przyjętej przez Radę Ministrów dnia 10 listopada 2009 r., jako priorytetowe wyznaczono kierunki działań na rzecz: efektywności i bezpieczeństwa energetycznego (opartego na własnych zasobach surowców), zwiększe- nia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, rozwoju konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko. Spośród głównych narzędzi realizacji aktualnie obowiązującej polityki energetycznej szczególne znaczenie, bezpośrednio związane z działaniem na rzecz gminy (samorządów gminnych i przedsiębiorstw energetycznych), posiadają:  planowanie przestrzenne zapewniające realizację priorytetów polityki energetycznej, planów zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe gmin oraz planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych,  ustawowe działania jednostek samorządu terytorialnego uwzględniające priorytety polityki energetycznej państwa, w tym poprzez zastosowanie partnerstwa publiczno- prywatnego (PPP),  wsparcie realizacji istotnych dla kraju projektów w zakresie energetyki (np. projekty inwestycyjne, prace badawczo-rozwojowe) ze środków publicznych, w tym funduszy europejskich. Dokument zakłada, że bezpieczeństwo energetyczne Polski będzie oparte przede wszystkim o własne zasoby, w szczególności węgla kamiennego i brunatnego. Ograniczeniem dla wykorzystania węgla jest polityka ekologiczna, związana z redukcją emisji CO2. Nacisk położony jest na rozwój czystych technologii węglowych (m.in. wysokosprawna kogeneracja). Dzięki uzyskanej derogacji aukcjoningu uprawnień do emisji dwutlenku węgla (ko- nieczność zakupu 100% tych uprawnień na aukcjach, przesunięto na rok 2020), Polska zyskała więcej czasu na przejście na niskowęglową energetykę. Dokument, w zakresie importowanych surowców energetycznych, zakłada dywersyfikację rozumianą również jako zróżnicowanie technologii produkcji (np. pozyskiwanie paliw płynnych i gazowych z węgla), a nie, jak do niedawna, jedynie kierunków dostaw. Nowym kierunkiem działań będzie również wprowadzenie w Polsce energetyki jądrowej, w przypadku której jako zale- ty wymienia się: brak emisji CO2, możliwość uniezależnienia się od typowych kierunków dostaw surowców energetycznych, a to z kolei wpływa na poprawę poziomu bezpieczeń- stwa energetycznego kraju.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 23

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Polityka energetyczna do roku 2030 zakłada, że udział odnawialnych źródeł energii w cał- kowitym zużyciu w Polsce, ma wzrosnąć do 15% w 2020 r. i 20% w 2030 r. Planowane jest także osiągnięcie w 2020 r. 10% udziału biopaliw w rynku paliw.

3.3.6. Krajowa Polityka Miejska do 2020 roku Założenia Krajowej Polityki Miejskiej (KPM) do roku 2020 zostały przyjęte przez Radę Mi- nistrów na posiedzeniu w dniu 16 lipca 2013 r. Strategicznym jej celem jest wzmocnienie zdolności miast i obszarów zurbanizowanych do kreowania wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy oraz poprawa jakości życia mieszkańców. W celu osiągnięcia celu strategicznego do roku 2020, proponuje się: – poprawę konkurencyjności i zdolności głównych ośrodków miejskich do kreowania rozwoju, wzrostu i zatrudnienia; – wspomaganie rozwoju subregionalnych i lokalnych ośrodków miejskich na obszarach problemowych polityki regionalnej poprzez wzmacnianie ich funkcji oraz prze- ciwdziałanie ich upadkowi ekonomicznemu; – odbudowę zdolności do rozwoju poprzez rewitalizację zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i środowiskowo obszarów miejskich; – wspieranie zrównoważonego rozwoju ośrodków miejskich poprzez przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom niekontrolowanej suburbanizacji. – stworzenie warunków dla skutecznego, efektywnego i partnerskiego zarządzania rozwojem na obszarach miejskich (metropolitalnych). Najważniejszym z wyzwań dla Polski jest konieczność: zarządzania zasobami wody, op- tymalizacji zarządzania zasobami i surowcami, przygotowanie się do skutków zmian klima- tycznych, zwiększonego zapotrzebowania na energię oraz ograniczenia emisji zanie- czyszczeń do powietrza, w tym pyłów, co wiąże się z poprawą jakości powietrza, a w szczególności z ograniczeniem pyłów i gazów cieplarnianych (CO2) i odlotowych z transportu, przemysłu, czy gospodarstw domowych.

3.3.7. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 r. Dokument określa cele i kierunki polityki zagospodarowania kraju służące jej urzeczywistnieniu, zasady oraz mechanizmy koordynacji i wdrażania publicznych polityk rozwojowych, mających istotny wpływ terytorialny. Celem strategicznym KPZK jest efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnico- wanych potencjałów rozwojowych. Do celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju należy:  podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności;  poprawa spójności wewnętrznej i terytorialnej, równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów;  poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej;

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 24

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

 kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski;  zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa;  przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego.

3.3.8. Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) zostały przyjęte w dniu16 sierpnia 2011 r. przez Radę Ministrów. Opracowanie założeń wynikało z potrzeby redukcji emisji gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza we wszystkich obszarach gospodarki. Osiągnięcie efektu redukcyjnego będzie powiązane z racjonalnym wydatkowaniem środków. Istotą programu jest zapewnienie ko- rzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych płynących z działań zmniejszają- cych emisję. NPRGN kierowany jest do przedsiębiorców wszystkich sektorów gospodarki, samorządów gospodarczych i terytorialnych, organizacji otoczenia biznesu, organizacji pozarządowych, a także do wszystkich obywateli państwa. Głównym celem programu jest rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrów- noważonego rozwoju kraju. Osiągnięciu celu głównego będą sprzyjać cele szczegółowe, a mianowicie:  rozwój niskoemisyjnych źródeł energii – związany z dywersyfikacją źródeł wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu. Zakłada dążenie do określenia mixu energetycznego, który będzie najbardziej skuteczny w kwestii realizacji celów redukcji emisji gazów cieplarnianych i najkorzystniejszy ekonomicznie, oraz powstanie nowych branż przemysłu skutecznie wspierających ten rozwój, a co za tym idzie nowych miejsc pracy;  poprawa efektywności energetycznej – dotycząca przedsiębiorstw energetycznych i gospodarstw domowych. Zakłada m.in.: ujednolicenie poziomu infrastruktury technicznej, termomodernizację infrastruktury mieszkalnej, zaostrzenie standardów w stosunku do nowych budynków, wprowadzanie budynków pasywnych oraz modernizację obecnie funkcjonującej sieci energetycznej;  poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami – związana z efektywnym pozyskiwaniem i racjonalnym wykorzystywaniem surowców i nośników energii oraz wdrożeniem nowych, innowacyjnych rozwiązań;  rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych – zakłada wykorzystanie nowych technologii uwzględniających aspekty efektywności energetycznej, gospodarowania surowcami i materiałami oraz efektywnego gospodarowania odpadami;  zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami – zakłada prowadzenie działań w zakresie zbiórki, odzysku i recyklingu odpadów;  promocja nowych wzorców konsumpcji – konieczne jest wdrażanie zrównoważonych wzorców konsumpcji oraz wykształcenie właściwych postaw społecznych we wczesnym etapie kształcenia.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 25

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

3.4. Plany gospodarki niskoemisyjnej i planowanie energetyczne Szczególną rolę w planowaniu energetycznym prawo przypisuje samorządom gminnym poprzez zobowiązanie ich do planowania i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elek- tryczną i paliwa gazowe na swoim terenie. Zgodnie z art. 7 Ustawy z dnia 11 marca 2013 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U. 2013, poz. 594 z późn.zm.), obo- wiązkiem gminy jest zapewnienie zaspokojenia zbiorowych potrzeb jej mieszkańców. Wśród zadań własnych gminy wymienia się w szczególności sprawy: wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz.U. 2012, poz.1059 ze zm.) w art. 18 wskazuje na sposób wywiązywania się gminy z obowiązków nałożonych na nią przez Ustawę o samorządzie gminnym. Do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy:  planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy,  planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy,  finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg, znajdujących się na terenie gminy,  planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy. Polskie Prawo energetyczne przewiduje dwa rodzaje dokumentów planistycznych:  założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe,  plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Istnieją pewne oczywiste podobieństwa pomiędzy Planem zaopatrzenia w energię wg Art. 20 ustawy Prawo energetyczne a Planem Gospodarki Niskoemisyjnej. Dokumenty te powinny być zgodne z założeniami polityki energetycznej państwa, miej- scowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz ustaleniami zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, a także speł- niać wymogi ochrony środowiska. Ponadto oba dokumenty mają charakter operacyjny i zawierają zestaw zadań (zakres, harmonogram, źródła finansowania), których realizacji samodzielnie nie podejmą się przedsiębiorstwa energetyczne. Miasto Wojkowice posiada Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło energię elektryczną i paliwa gazowe, które zawierają szeroką inwentaryzację i ocenę systemów zaopatrzenia miasta w energię oraz zakres działań związanych z racjonalizacją użytkowania energii, których winna podjąć się gmina. Niniejszy plan gospodarki niskoemisyjnej dla Wojkowic, jako dokument strategiczno- operacyjny precyzujący zakres działań służących między innymi racjonalizacji użytkowania energii, winien być spójny z Założeniami do planu jw. Można przyjąć, że kolejne wynikają- ce z ustawy Prawo energetyczne aktualizacje Założeń do planu … oraz monitoring PGN, z uwagi na analogiczne, gromadzone na potrzeby obu dokumentów dane, winny być wspólnie realizowane.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 26

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

3.5. Podstawowe dokumenty regionalne dla Planu Gospodarki Nisko- emisyjnej

3.5.1. Miejski Obszar Funkcjonalny Obszar funkcjonalny (metropolitalny) miasta to nowy podmiot prowadzenia polityki rozwoju i zarządzania, wskazany w polskich dokumentach strategicznych i planistycznych. Podział obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich następuje na poziomie regionalnym, przy zastosowaniu jednolitych kryteriów wypracowanych wspólnie przez stronę rządową i samorządową oraz przy udziale partnerów społecznych i gospodarczych. Przy pomocy instrumentu pn. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT), jednostki samorządu terytorialnego obszarów funkcjonalnych mogą realizować zintegrowane przedsięwzięcia służące zrównoważonemu rozwojowi miast i otaczających je obszarów wiejskich w Polsce. Instru- ment ZIT łączy działania finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego. Strategia ZIT określa zintegrowane działania słu- żące rozwiązywaniu problemów gospodarczych, środowiskowych, demograficznych i spo- łecznych, wpływających na ich rozwój i funkcjonowanie.

3.5.2. Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego Pojęcie stref z występującymi przekroczeniami opiera się o polskie ustawodawstwo zwią- zane z ochroną środowiska i stanowi składową krajowego systemu ochrony powietrza. Zgodnie z definicją stref zawartą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. (Dz.U. 2012, poz. 914) w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza na potrzeby oceny i zarządzania jakością powietrza w Polsce funkcjonuje 46 stref, w tym 12 aglomeracji. Zgodnie z ww. rozporządzeniem powiat będziński, w tym miasto Wojkowice, należy do strefy śląskiej o kodzie PL2405 (wcześniej Wojkowice należały do strefy tarnogórsko- będzińskiej). Na podstawie wyników oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref określo- nych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, Zarząd Woje- wództwa Śląskiego opracował „Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskie- go, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy stężeń substancji w powietrzu” (załącznik do uchwały Nr III/52/15/2010 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 16 czerwca 2010 r.), z którego wynika konieczność redukcji emisji zanieczyszczeń pyłu PM10 oraz benzo(α)pirenu. Program ochrony powietrza jest dokumentem określającym działa- nia, których realizacja ma doprowadzić do osiągnięcia wartości dopuszczalnych i docelowych substancji w powietrzu. W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń należy przepro- wadzić w omawianej strefie następujące działania:  ograniczenie emisji powierzchniowej (PONE, modernizacja systemów ciepłowniczych),  ograniczenie emisji liniowej (rozbudowa układu drogowego, rozwój komunikacji publicznej i organizacji ruchu, promowanie ruchu pieszego, tworzenie stref ograniczonego ruchu),  ograniczenie emisji punktowej (prowadzenie działań modernizacyjnych w obiektach przemysłowych, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, odbudowa mocy w przedsiębiorstwach energetycznych z wykorzystaniem jak najnowszych technologii). Zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym na terenie Wojkowic można przepro- wadzić następujące działania naprawcze (wspomagające):

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 27

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

 Zadanie TBE3 – Aktualizacja i kontynuacja Programu Ograniczania Niskiej Emisji (PONE) i stworzenie systemu organizacyjnego w celu jego realizacji,  Zadanie TBE15 – Realizacja PONE na terenie Wojkowic poprzez stworzenie systemu zachęt do wymiany systemów grzewczych do uzyskania wymaganego efektu ekologicznego.

3.5.3. Strategia zintegrowanych inwestycji terytorialnych Subregionu centralnego województwa śląskiego na lata 2014-2020 Związek Gmin i Powiatów Subregionu Centralnego Województwa Śląskiego jest samo- rządnym stowarzyszeniem powołanym dla wsparcia idei samorządności lokalnej, ochrony wspólnych interesów, wymiany doświadczeń, promocji osiągnięć oraz realizacji wspólnych przedsięwzięć i inwestycji. Do zadań Związku należy m.in.:  pełnienie funkcji koordynatora w odniesieniu do Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT), realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020;  realizacja zadań dotyczących wdrażania projektów dofinansowanych z funduszy krajowych i europejskich, w tym pochodzących z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020, w tym w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych;  realizacja zadań związanych z pełnieniem funkcji koordynatora dla Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w ramach RPO WSL. Związek liczy 81 członków – jednostek samorządu terytorialnego Województwa Śląskiego. W obrębie Subregionu centralnego (SC) znajduje się 14 miast na prawach powiatu (tj. By- tom, Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jaworzno, Katowice, Mysłowice, Piekary Ślą- skie, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Zabrze) oraz 8 powiatów ziemskich (będziński, bieruńsko-lędziński, gliwicki, lubliniecki, mikołowski, pszczyński, tarnogórski, zawierciański) i zlokalizowane na ich terenie gminy (w tym Woj- kowice). Terytorium SC jest statystycznie podzielone na 5 jednostek NTS3, tj.: podregion bytomski, podregion gliwicki, podregion katowicki, podregion sosnowiecki oraz podregion tyski. Strategia zintegrowanych inwestycji terytorialnych subregionu centralnego województwa śląskiego na lata 2014-2020 ukierunkowana jest na realizację dwóch celów strategicznych, a mianowicie:  CS1. Rozwój kapitału ludzkiego bazujący na zatrudnialności i spójności społeczno- gospodarczej SC P1.1. Gospodarka i miejsca pracy (…) P1.2. Aktywność społeczna i zapobieganie wkluczeniom (…)  CS2. Zdrowe środowisko życia w SC dzięki zmniejszonej antropopresji P2.1. Ochrona powietrza i efektywność energetyczna D2.1.1. Równoważenie mobilności D2.1.2. Zapobieganie niskiej emisji w nieruchomościach publicznych i budynkach mieszkaniowych P2.2. Ochrona zasobów przyrody D2.2.1. Bezpieczne gospodarowanie odpadami D2.2.2. Racjonalizacja gospodarki wodno-ściekowej

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 28

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

3.6. Podstawowe dokumenty Wojkowic, z którymi Plan Gospodarki Ni- skoemisyjnej musi być zgodny Cele PGN muszą być również zgodne z wyznaczonymi priorytetami na szczeblu gminnym, które wyznaczają m.in. poniższe dokumenty strategiczno-planistyczne, a mianowicie:

 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Wojkowice Celem założeń jest: ocena stanu aktualnego zaopatrzenia w ciepło, energię elektrycz- ną i paliwa gazowe miasta, identyfikacja przewidywanych możliwości rozwoju przestrzennego gminy, identyfikacja potrzeb energetycznych istniejącej i planowanej zabudowy, określenie niezbędnych działań dla zapewnienia pokrycia zapotrzebowania na energię, wytyczenie przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych w gminie, określenie możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem OZE i wysokosprawnej kogeneracji, określenie możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, określenie zakresu współpracy z innymi gminami oraz wytyczenie kierunków działań gminy dla osiągnięcia optymalnego wyniku przy realizacji założeń do planu zaopatrzenia.  Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Wojkowice (załącznik do uchwały Nr XLIV/217/2006 Rady Miasta Wojkowice z dnia 21 sierpnia 2006 r.) Studium jest dokumentem planistycznym uwzględniającym długofalowe zamierzenia zapisane w Strategii rozwoju. Realizacji celów Strategii rozwoju służą obszary wyznaczone w Studium na podstawie uwarunkowań lokalnych i potencjału rozwojowego.  Obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Wojkowice (Uchwała Nr XVI/65/2007) z uwzględnieniem uchwalonych zmian (Uchwała Nr XXXIV/228/2009 oraz Uchwała Nr XXXVI/313/2013 Rady Miasta Woj- kowice).  Strategia Rozwoju miasta Wojkowice na lata 2000-2010 (przyjęta przez Radę Miasta na sesji 26 czerwca 2000 r. uchwałą nr XVIII/104/2000) oraz projekt Strategii Rozwoju miasta Wojkowice na lata 2014-2020 Strategia określa wizję i misję miasta: „Wojkowice miastem rozwiniętym gospodarczo, atrakcyjnym dla inwestorów, ułatwiającym mieszkańcom samorealizację życiową oraz zamieszkiwane w harmonijnym krajobrazie i czystym środowisku”. Przedstawiono w niej 2 sfery funkcjonalne wraz z celami strategicznymi: A. Sfera Społeczno-Gospodarcza: Cel 1. Ożywienie gospodarcze miasta -tworzenie nowych miejsc pracy; Cel 2. Wzrost potencjału intelektualnego gminy; Cel 3. Poprawa stanu zdrowia mieszkańców; B. Sfera Ekologiczno-Infrastrukturalno-Przestrzenna: Cel 1. Poprawa stanu środowiska naturalnego, Cel 2. Poprawa komfortu życia mieszkańców w przestrzeni zurbanizowanej, Cel 3. Stworzenie warunków do wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców, Cel 4. Poprawa standardów i jakości zaopatrzenia mieszkańców w media, Cel 5. Pełne zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych wspólnoty.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 29

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

 Program Ochrony Środowiska dla miasta Wojkowice do roku 2013, z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 Dokument określa narzędzia do prowadzenia polityki ekologicznej na terenie miasta, ustala politykę środowiskową oraz cele i priorytety ekologiczne. Realizacja Programu ochrony środowiska przyczyni się do poprawy jakości środowiska miejskiego i ochroni jego zasoby, co przełoży się bezpośrednio na poprawę jakości życia mieszkańców, jak również może przynieść oszczędności, wynikające z lepszego korzystania ze środowi- ska (np.: mniejsze kary za zanieczyszczenie, mniejsze koszty rekultywacji środowiska, oszczędność energii).

3.7. Organizacja i finansowanie PGN Realizacja planów gospodarki niskoemisyjnej należy do zadań gminy. Zadania wynikające z PGN są przypisane poszczególnym jednostkom podległym władzom gminy, a także podmiotom zewnętrznym, działającym na danym terenie. Monitoring realizacji PGN oraz jego aktualizacja podlegać będzie wyznaczonej osobie, zatrudnionej w urzędzie (rozlicza- jąc koszty osobowe), bądź zlecone niezależnej jednostce zewnętrznej. W celu osiągnięcia określonych w PGN celów istotne jest dopilnowanie, aby cele i kierunki działań wyznaczone w omawianym opracowaniu były przyjmowane w odpowiednich zapi- sach prawa lokalnego i uwzględnione zostały w dokumentach strategicznych, planistycznych oraz wewnętrznych dokumentach gminy. PGN bezpośrednio bądź pośrednio oddziałuje na jednostki, grupy, czy organizacje, wśród których wymienić można: – mieszkańców gminy, – jednostki gminne, w tym m.in.: Wydziały Urzędu Miasta, jednostki budżetowe, za- kłady budżetowe, zakłady opieki zdrowotnej, samorządowe instytucje kultury, – spółki prywatne, – instytucje publiczne, – organizacje pozarządowe. Niniejszy PGN podlega konsultacjom z wszystkimi ww. jednostkami, grupami i organiza- cjami. Działania przewidziane w PGN finansowane będą ze środków zewnętrznych i własnych gminy. Środki powinny zostać zabezpieczone głównie w programach krajowych i europejskich, natomiast we własnym zakresie konieczne jest wpisanie działań długofalowych do wieloletnich planów inwestycyjnych oraz uwzględnienie ich w corocznym budżecie gminy. Przewiduje się pozyskanie zewnętrznego wsparcia finansowego (w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek) dla prowadzonych działań. Z uwagi na fakt, że w bu- dżecie gminy nie można zaplanować wydatków z wyprzedzeniem do roku 2020, kwoty przewidziane na realizację poszczególnych zadań należy traktować jako szacunkowe zapotrzebowanie na finansowanie, a nie planowane kwoty do wydatkowania. W ramach co- rocznego planowania budżetu wszystkie jednostki, wskazane w PGN jako odpowiedzialne za realizację działań, powinny zabezpieczyć w budżecie środki na realizację części zadań. Pozostałe działania, dla których finansowanie nie zostanie zabezpieczone w budżecie, powinny być brane pod uwagę w ramach pozyskiwania środków z dostępnych funduszy zewnętrznych.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 30

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wniosek o wsparcie finansowe powinien zawierać m.in. uchwałę rady gminy o woli przy- stąpienia do opracowania i wdrażania planu gospodarki niskoemisyjnej oraz harmonogram realizacji projektu.

3.8. Zakres opracowania Wg „Szczegółowych zaleceń dotyczących struktury planu gospodarki niskoemisyjnej” wy- danych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zalecana struktura planu gospodarki niskoemisyjnej (PGN) wygląda następująco: 1. Streszczenie 2. Ogólna strategia  cele strategiczne i szczegółowe  stan obecny  identyfikacja obszarów problemowych  aspekty organizacyjne i finansowe (struktury organizacyjne, zasoby ludzie, zaangażowane strony, budżet, źródła finansowania inwestycji, środki finansowe na monitoring i ocenę) 3. Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla 4. Działania/zadania i środki zaplanowane na cały okres objęty planem  długoterminowa strategia, cele i zobowiązania  krótko/średnioterminowe działania/zadania (opis, podmioty odpowiedzialne za realizację, harmonogram, koszty, wskaźniki). Struktura „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice” zgodna jest z ww. za- leceniami. Niniejsze opracowanie zawiera: – charakterystykę oraz obecny stan jakości powietrza atmosferycznego obszaru obję- tego opracowaniem; informacje te umożliwią identyfikację obszaru oraz rozpozna- nie potrzeb związanych z ochroną atmosfery, – analizę infrastruktury energetycznej oraz identyfikację aspektów i obszarów problemowych występujących na omawianym terenie, – metodologię oraz omówienie wyników przeprowadzonej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla do atmosfery ze źródeł niskiej emisji,

– przedstawia wyniki obliczeń emisji w tonach ekwiwalentu CO2 (Mg CO2e) dla po- szczególnych obszarów, – identyfikację celów PGN, czynników oddziałujących na jego realizację oraz ocenę ekonomiczną wraz ze wskazaniem źródeł finansowania i harmonogramem podejmowanych działań, – kwestie zarządzania „Planem”, organizację procesu jego realizacji oraz współpracy władz samorządowych z sąsiednimi gminami. W dokumencie zawarto również odniesienie się do uwarunkowań, o których mowa w art. 49 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 31

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

3.9. Wykaz materiałów źródłowych i podmiotów uczestniczących w opracowaniu PGN Przedmiotowy dokument wykonany został w oparciu o informacje i uzgodnienia uzyskane od przedsiębiorstw energetycznych i jednostek gminy oraz na podstawie przeprowadzonej akcji ankietowej. Następujące instytucje oraz podmioty zostały objęte akcją ankietową na potrzeby niniejszego opracowania: – Urząd Miasta Wojkowice, – Urzędy i instytucje szczebla powiatowego i wojewódzkiego – przedsiębiorstwa ciepłownicze, gazownicze oraz elektroenergetyczne, – obiekty użyteczności publicznej, – spółdzielnie mieszkaniowe i inni administratorzy budynków, – znaczące zakłady przemysłowe działające na terenie miasta, – właściciele budynków indywidualnych.

3.10. Etapy legislacji PGN 1. Pierwszym etapem procesu opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice, który zadecydował o przystąpieniu do PGN była uchwała Rady Miasta Wojkowice z dnia 30 września 2013 r. Nr XLII/366/2013 ws. wyrażenia woli przystąpienia do opracowania i wdrażania planu gospodarki niskoemisyjnej realizowanego w ramach Priorytetu IX Infrastruktura energetyczna przyjazna środowi- sku i efektywność energetyczna – Działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów uży- teczności publicznej (KONKURS nr 2/POIiŚ/9.3/2013) współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, w której treści Wojkowice wyrażają wolę zabezpieczenia środków niezbędnych na realizację Planu w przypadku otrzymania decyzji o przy- znaniu dofinansowania. 2. Podpisanie z NFOŚiGW umowy dotacyjnej, w której zapewniono finansowanie opracowania bazy i PGN. 3. Burmistrz miasta opracowuje Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. Stworzona zostaje baza danych niezbędna do oceny gospodarowania energią i emisjami w gminie. 4. Realizowanie szkoleń dla pracownika/ów gminy na temat problematyki związanej z tworzeniem planów gospodarki niskoemisyjnej oraz kampania informacyjno- promocyjna wśród mieszkańców w zakresie efektywności energetycznej. 5. Dokument uzgadniany zostaje przez Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego In- spektora Sanitarnego oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska odnośnie zakresu strategicznej oceny oddziaływania na środowisko – opracowana zostaje Prognoza oddziaływania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej na środowisko. 6. PGN oraz Prognoza zostają poddane na mocy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ust. z 3.10.2008 r – tekst jednolity: Dz.U. 2013 poz. 1235), konsultacjom społecznym poprzez wyłożenie go do publicznego wglądu na okres 21 dni, przy powiadomieniu o tym w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. W tym czasie istnieje możliwość składania przez osoby oraz jednostki organizacyjne wniosków, zastrzeżeń i uwag do jego treści. Równolegle PGN wraz z Prognozą zostają wysłane do Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 32

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Inspektora Sanitarnego oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska celem zaopiniowania. 7. Dokument prezentowany jest na posiedzeniu Rady Miasta, która rozpatruje wnioski, zastrzeżenia i uwagi zgłoszone w czasie konsultacji. 8. Rada Miasta uchwala Plan Gospodarki Niskoemisyjnej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 33

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

4. Charakterystyka obszaru objętego Planem Administracyjnie Wojkowice należą do województwa śląskiego, powiatu będzińskiego. Gmina położona jest w Aglomeracji Górnośląskiej w Subregionie Centralnym. Została utworzona z trzech niegdyś odrębnych jednostek administracyjnych: Wojkowic Komor- nych, Żychcic i Kamyc. Wojkowice graniczą bezpośrednio z następującymi jednostkami samorządu terytorialnego: – od północy i północnego zachodu – z gminą wiejską Bobrowniki (pow. będziński), – od północnego wschodu – z gminą wiejską Psary (pow. będziński), – od wschodu – z gminą miejską Będzin, – od południa – z Siemianowicami Śląskimi (miastem na prawach powiatu), – od południowego zachodu – z Piekarami Śląskimi (miastem na prawach powiatu).

Rysunek 4-1. Położenie Wojkowic

W rejonie Gminy przebiegają ważne drogowe linie komunikacyjne: – Droga Krajowa nr 94 – Kraków - Wrocław (Międzynarodowa E40), – Droga Krajowa nr 86 – znana jako trasa Warszawa - Katowice (Droga między – Miasto Wojkowice należy do Górnośląskiego Okręgu Przesyłowego a najsilniejsze powiązania narodowa E75). funkcjonalno-przestrzenne występują z miastami: Bę- dzin, Bytom, Piekary Śląskie, Czeladź, Sosnowiec oraz Katowice. Siedziba władz samorządowych mieści się w budynku przy ul. Jana III Sobieskiego 290a 42-580 Wojkowice; adres internetowy http://www.wojkowice.pl/ . Organem uchwałodawczym jest Rada Miasta Wojkowice, organem wykonawczym – Bur- mistrz Miasta.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 34

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Rysunek 4-2. Herb i logo Miasta Wojkowice

4.1. Położenie Gmina Wojkowice położona jest w środkowej części województwa śląskiego, zajmując teren na północ od rzeki Brynicy, nad jej dopływami – potokami: Jaworznik i Wielonka.

4.2. Powierzchnia obszaru objętego Planem i jego podział Obszar gminy wynosi 12,77 km2 i stanowi on około 3,5% ogólnej powierzchni powiatu bę- dzińskiego. Ponad połowę terenu miasta zajmują tereny rolnicze (ok. 59%), tereny zurba- nizowane stanowią ok. 10,5% powierzchni miasta, tereny przemysłowe około 8%, a pozostałe tereny to szlaki transportowe, zbiorniki wodne, tereny leśne i nieużytki. W wyniku działań restrukturazacyjnych miasto utraciło swój wieloletni charakter przemysłowy. W północnej i zachodniej części miasta znajdują się tereny niezabudowane (otwarte) czę- ściowo użytkowane rolniczo, które stanowią około 52% ogółu powierzchni. W części zachodniej miasta, w rejonie Kamyc, około 120 ha to uprawy polowe. Inne większe obszary terenów użytkowanych rolniczo położone są w części południowej miasta (~95 ha) oraz na północnym wschodzie (~32 ha – w rejonie ul. Głowackiego). Oprócz wymienionych, na terenie miasta występują mniejsze obszary upraw rolnych. Część terenów wymaga zmiany struktury upraw ze względu na ponadnormatywne skażenie gleby. Tereny łąk i pastwisk obejmujące obszar około 55 ha i umiejscowione wzdłuż terenów wód otwartych rzeki Brynicy oraz potoku Jaworznik, narażone są na niebezpieczeństwo powo- dzi. Dla obszarów tych obowiązują wytyczne dla strefy Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (SOCH), który obejmuje tereny otwarte, rolne, lasy, łąki, tereny zielone i wody otwarte. Tereny lasów i parków leśnych obejmują obszar o powierzchni około 40 ha, z czego największy ok. 33 ha położony jest w części południowej miasta. W północno- wschodniej części miasta znajduje się składowisko odpadów komunalnych, którego dalszy rozwój nie jest planowany. Zabudowa mieszkaniowa ukształtowana jest pasmowo w kierunku wschód-zachód, czyli zgodnie z główną osią komunikacyjną (ul. Jana III Sobieskiego). Większą część terenów mieszkalnictwa stanowi zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i wielorodzinna o niskiej intensywności zabudowy, z częściowym użytkowaniem na cele usługowe. Terenom mieszkaniowym towarzyszą tereny ogródków przydomowych i sadów, które często przyle- gają do terenów otwartych lub całkowicie wypełniają kwartały otoczone zabudową miesz- kaniową. Ich sumaryczna powierzchnia wynosi około 100 ha. Wojkowice nie są też urbanistycznie spójne i nie posiadają ciągłości zabudowy. Pomimo upływu ponad siedemdziesięciu lat od złączenia Wojkowic i Żychcic w jeden organizm, podział na te dwie jednostki jest wyraźnie widoczny – pod względem urbanistycznym, jak

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 35

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia i mentalnym. Aktualnie w mieście brak jest wyodrębnienia administracyjnego dzielnic, funkcjonują jedynie stare obiegowe nazwy, które związane są z rozwojem osadnictwa na terenie miasta – można więc wyróżnić następujące części będące zwartymi osadami: – od strony wschodniej – Łęg graniczący z Będzinem, – od strony północno-wschodniej – Skrzynówek oraz Brzeziny graniczące ze Strzy- żowicami, – od północy – Krzyżówka, granicząca z Rogoźnikiem, – od południa – osiedle Cementowni „Saturn”, – od zachodu – Kamyce i Żychcice graniczące z Bobrownikami, – od północnego zachodu – Piaski i Stara Kolonia graniczące z Bobrownikami, – w centrum miasta znajdują się następujące osiedla:  osiedle Staszica przy ul. Morcinka (Wydzierów),  osiedle przy ul. Jana III Sobieskiego,  osiedle PKWN (Betony),  osiedle Plaka (najnowsze ze wszystkich – wybudowane w latach 80-tych),  osiedle Kościuszki i Maszyńsko.

4.2.1. Ludność i jej zmiany Obecnie gminę Wojkowice, wg stanu na 31.12.2013 r., zamieszkuje 9 107 mieszkańców, co przy powierzchni gminy 12,77 km2 daje gęstość zaludnienia na poziomie 713 osób/km2. Poniżej przedstawiono zmiany demograficzne w mieście na przestrzeni lat 2008-2013.

Tabela 4-1. Ludność w mieście Wyszczególnienie Jednostka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 liczba 9 299 9 195 9 136 9 193 9 172 9 107 Ludność mężczyźni 4 441 4 401 4 362 4 371 4 343 4 327 kobiety 4 858 4 794 4 774 4 822 4 829 4 780 Przyrost naturalny liczby bezwzgl. -54 -62 -40 -39 -56 -64 Gęstość zaludnienia M/km2 728 720 715 719 718 713 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych

W następnej tabeli przedstawiono strukturę ludności według wieku za lata 2008-2013.

Tabela 4-2. Struktura wiekowa mieszkańców Stan ludności Grupa wieku 2008 2009 2010 2011 2012 2013 przedprodukcyjna 1 442 1 400 1 368 1 319 1 345 1 345 produkcyjna 6 027 5 962 5 917 6 015 5 920 5 828 poprodukcyjna 1 830 1 833 1 851 1 859 1 907 1 934 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 36

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Z analizy danych demograficznych wynika, że liczba mieszkańców w mieście ulega nie- wielkiemu spadkowi. Na ten stan rzeczy wpływa wiele przyczyn, z których najważniejsze to: migracje ludności i ujemny przyrost naturalny. Ujemny przyrost naturalny jest konsekwencją złożonych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, które zachodzą nie tylko w Wojkowicach, ale także w całej Polsce. Do najważ- niejszych z nich można zaliczyć: – trudną sytuację materialną wielu rodzin, – spadek liczby małżeństw oraz wzrost liczby rozwodów, – przykładanie przez wiele młodych małżeństw większej wagi do zdobycia odpowiedniego statusu materialnego i zawodowego niż do wychowywania potomstwa, – stosunkowo wysoką śmiertelność mężczyzn w wieku produkcyjnym.

4.2.2. Budownictwo – mieszkaniowe, usługowe i przemysłowe Zasoby mieszkaniowe w Wojkowicach to około 3 711 mieszkań, zajmujących 254 472 m2. Charakterystykę wskaźnikową zasobów mieszkaniowych miasta przedstawiają tabele po- niżej.

Tabela 4-3. Charakterystyka wskaźnikowa zasobów mieszkaniowych miasta Wojkowice w latach 2006-2013 Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Liczba mieszkań 3 915 3 927 3 938 3 950 3 682 3 693 3 703 3 711 Powierzchnia użytkowa 252 771 254 480 255 978 257 969 249 579 251 476 253 274 254 472 [m2] Liczba izb 13 765 13 830 13 893 13 962 13 519 13 582 13 634 13 676 Wskaźniki Pow. użytkowa na miesz- 64,6 64,8 65,0 65,3 67,8 68,1 68,4 68,6 kanie [m2] Pow. użytkowa na osobę 26,9 27,2 27,5 28,1 27,0 27,4 27,6 27,9 [m2] Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych

Tabela 4-4. Charakterystyka mieszkań oddanych do użytku w latach 2006-2013 Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Mieszkania oddane do użytku 12 13 12 13 7 13 16 9 Powierzchnia oddana do 2 308 1 825 1 629 2 142 1 192 2 249 3 302 1 321 użytku [m2]

Średnia powierzchnia użyt- 192,3 140,4 135,8 164,8 170,3 173,0 206,4 146,8 kowa na mieszkanie [m2]

Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych

Jak wynika z powyższej tabeli w ostatnich latach oddano do użytku średnio 12 nowych mieszkań rocznie, o średniej powierzchni użytkowej ok. 166 m2, co wskazuje na rozwój budownictwa mieszkaniowego w zabudowie jednorodzinnej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 37

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Na terenie miasta Wojkowic działają następujące podmioty administrujące zasobami mieszkaniowymi: – GREMAX sp. z o.o. (zasób mieszkaniowy Gminy Wojkowice), – Spółdzielnia Mieszkaniowa „Górnik” z Będzina (budynki na os. Plaka), – Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej sp. z o.o. w Siemianowicach Śl., – Zakład Administracji Budynków Grodziec Sp. z o.o., – szereg przedsiębiorstw zarządzających majątkiem wspólnot mieszkaniowych. Poza tym istnieje znaczna liczba budynków należących do osób fizycznych.

4.2.3. Gospodarka Według danych z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (stan na koniec 2013 r.) liczba podmiotów gospodarczych na terenie Wojkowic wpisanych do reje- stru REGON wynosiła 847 (o 5 mniej niż w roku poprzednim). Z sektora publicznego zarejestrowane są 26 podmioty i 821 z sektora prywatnego (w tym 634 osób fizycznych pro- wadzących działalność gospodarczą). W przemyśle i budownictwie działają 152 jednostek (o 1 więcej niż w roku poprzednim), a w zakresie usług – 690 jednostek (o 7 mniej niż w roku poprzednim). W roku 2013 zarejestrowano 66 nowych podmiotów gospodarczych (wszystkie w sektorze prywatnym) a wyrejestrowano 65 dotychczas działających (wszystkie w sektorze prywatnym). W 2013 r. zarejestrowano 482 bezrobotnych (w tym 221 mężczyzn). Udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił w przedmiotowym roku 8,3% (8,7% w całym powiecie będzińskim, 7,1% w województwie śląskim i 8,8% dla całej Polski) i po okresie spadku w latach 2004÷2008 ponownie zaczyna wzrastać. Wojkowice są ośrodkiem przemysłowym, w którym w ostatnim czasie największe dotychczas działające zakłady, takie jak KWK „Jowisz” oraz Cementownia „Saturn” zostały zli- kwidowane. Na terenie miasta działają w większości małe i średnie przedsiębiorstwa zwią- zane z produkcją materiałów budowlanych i budownictwem oraz zakłady działające w sektorze usług (handel, rzemiosło, budownictwo itp.) oraz w rolnictwie. Aktualnie do znaczą- cych zakładów prowadzących działalność na terenie Miasta zaliczyć można m.in.: U&R Calor sp. z o.o. (dawniej WOJZEC), „Profil” S.J., Rema Pol II sp. z o.o., Pol-Carbon sp. z o.o., PW "NOXON" s.c. Sektor handlu zdominowany jest przez małe i średnie przedsiębiorstwa, w większości firmy rodzinne działające na zasadzie zgłoszenia przez osoby fizyczne działalności gospodarczej. Funkcja przemysłowo-składowa miasta skupiona jest głównie w jego południowej części, gdzie zlokalizowane są pozostałości po zlikwidowanej KWK „Jowisz” i Cementowni „Sa- turn”, o zabytkowym układzie przestrzennym. W północno-zachodniej części miasta, w dawnym wyrobisku kamienia zlokalizowane jest składowisko skały płonnej, gdzie na powierzchni 17 ha zdeponowano odpady pogórnicze ze zlikwidowanych już kopalń „Jo- wisz” i „Grodziec”. Ośrodek o oddziaływaniu ogólnomiejskim zlokalizowany jest przy ulicy Sobieskiego – w rejonie parku miejskiego, gdzie skupione są tereny usług sieciowych – w tym administracji, oświaty, handlu i gastronomii. Od północy i zachodu Wojkowice zamknięte są obszarem terenów otwartych, użytkowa- nych rolniczo. Użytki rolne stanowią ponad połowę ogółu terenów miasta.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 38

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

4.2.4. Uwarunkowania klimatyczne Klimat w rejonie gminy Wojkowice charakteryzuje się dużą zmiennością i aktywnością at- mosferyczną, jak dla całej Wyżyny Śląskiej. Największy wpływ na warunki klimatyczne wywierają masy powietrza napływające z zachodu i południowego zachodu. Zgodnie z Polską Normą PN-82/B-02403 teren Polski podzielony jest na pięć stref klima- tycznych. Dla każdej z nich określono obliczeniową temperaturę powietrza na zewnątrz budynków, która jest równa także temperaturze obliczeniowej powierzchni gruntu. Gmina Wojkowice leży w III strefie klimatycznej, dla której temperatura obliczeniowa powietrza na zewnątrz budynku wynosi -20ºC. Wielkość ta jest wykorzystywana do obliczenia szczyto- wego zapotrzebowania mocy cieplnej ogrzewanego obiektu. Dane klimatyczne dotyczące średnich wieloletnich temperatur powietrza podane wg pol- skiej normy PN-B-02025, dla stacji meteorologicznej „Katowice”, przedstawiono w poniż- szej tabeli.

Tabela 4-5. Średnie wieloletnie temperatury miesiąca i liczba dni ogrzewania Miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Temperatura [0C] -2,8 -1,5 2,1 7,5 12,5 16,2 17,4 16,8 13,1 8,4 3,6 -0,5 Ilość dni ogrzewania 31 28 31 30 5 0 0 0 5 31 30 31 Liczba stopniodni* 707 602 555 375 38 0 0 0 35 360 492 636

* Wskaźnik liczby stopniodni jest jednym z wielu wśród parametrów opisujących warunki pogodowe dla uproszczonego bilansowania potrzeb cieplnych. Liczba stopniodni jest iloczynem liczby dni ogrzewania i różnicy pomiędzy średnią temperaturą zewnętrzną, a średnią temperaturą ogrzewanego pomieszczenia.

Średnia roczna temperatura dla gminy wynosi ok. 7,6ºC, a roczna amplituda temperatury: 9,7ºC. Średnioroczna liczba stopniodni (dla temperatury wewnętrznej 20ºC) wynosi 3 798. Natomiast liczba stopniodni dla roku bazowej inwentaryzacji to jest dla 2013 wynosiła 3 625. Roczna gęstość strumienia promieniowania słonecznego (dane dla stacji aktynometrycz- nej Chorzów) waha się w granicach 724÷961 kWh/m2.

4.2.5. Przyroda i formy jej ochrony na terenie Wojkowic W warunkach Gminy Wojkowice do określonych zasobów i walorów naturalnych należy zaliczyć: powierzchnię ziemi wraz z glebą, wody, świat roślinny i krajobraz. Wymienione zasoby w mniejszym lub większym stopniu przekształcone są w wyniku działalności gospodarczej człowieka, co nie umniejsza ich wartości przyrodniczej. Środowisko przyrodnicze ma swoje znaczenie gospodarcze, ale ma też znaczący wpływ na komfort zamieszki- wania. Szczególnie wartościowe są dolina Brynicy oraz potoków Wielonka i Jaworznik. Jakość środowiska przyrodniczego miasta uwarunkowana została prowadzoną przez wiele lat działalnością przemysłową, związaną w głównej mierze z eksploatacją węgla kamiennego oraz eksploatacją odkrywkową skał węglanowych dla potrzeb cementowni. Spo- wodowało to znaczne przekształcenie powierzchni ziemi, zmianę stosunków wodnych, a także w przypadku eksploatacji głębinowej powstawanie szkód górniczych. Po za- kończeniu ww. działalności wydobywczej, tereny silnie przekształcone w jej wyniku, poddawane były stopniowo rekultywacji. Jednak w dalszym ciągu pozostałości nieczyn- nych składowisk odpadów poprzemysłowych i wyrobisk, a także tereny poprzemysłowe

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 39

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia wymagają rewitalizacji, co ma znaczenie dla rozwoju gminy w tym także z punktu widzenia zarządzania terenami w mieście. Walory przyrodnicze miasta, są słabo rozpoznane. Naji- stotniejszą rolę w strukturze zieleni gminy spełnia Park Miejski ze stadionem o powierzchni całkowitej około 16 ha. Jest to jeden z najważniejszych elementów zasobów przyrodni- czych oraz teren o funkcjach rekreacyjno-wypoczynkowych. Park jest obecnie rewitalizo- wany. W obszarze gminy znajduje się jeden pomnik przyrody ożywionej – lipa szerokolistna „Wiktoria”, natomiast do terenów kwalifikujących się do objęcia ochroną prawną zalicza się „Młaki w dolinie Wielonki” – dla ochrony wilgotnych i świeżych łąk wraz z charakterystycz- ną florą oraz „Dolina potoku Jaworznik” – jako ponadlokalny korytarz ekologiczny. Po- wierzchnia gruntów leśnych w Gminie Wojkowice – według danych GUS w 2013 roku – wynosiła 48,7 ha.

4.2.6. Stan środowiska na obszarze miasta 4.2.6.1. Ocena stanu powietrza w regionie Corocznej oceny jakości powietrza dokonuje Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. WIOŚ dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref. Na podstawie wyników monitoringu strefy dzieli się na: – strefy, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji (klasa C), – strefy, w których poziom choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji (klasa B), – strefy, w których poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego (klasa A). Na podstawie pomiarów jakości powietrza przeprowadzonych w województwie śląskim w 2012 roku, wydzielonych zostało 5 stref, w których dokonuje się oceny. Gmina Wojkowice należy do strefy śląskiej. Stężenia substancji na terenie strefy śląskiej określone zostały na podstawie badań prowadzonych w stacjach pomiarowych, w tym stacjach w Zawierciu i Tarnowskich Górach. Aktualnie na terenie gminy Wojkowice nie istnieją punkty pomiarowe. Jak wynika z „Jedenastej rocznej oceny jakości powietrza w województwie śląskim, obej- mującej 2012 rok”, strefa do której należy gmina Wojkowice otrzymała klasę C, z uwagi na występujące przekroczenia poziomów stężeń pyłu zawieszonego, a także benzo(a)pirenu. Wartości średnie stężeń pyłu PM10 w strefie śląskiej wyniosły od 30 do 51 μg/m3 przy war- tości dopuszczalnej 40 μg/m3. W porównaniu do 2011 roku, wartości te zmniejszyły się na dziewięciu stanowiskach w tym w Tarnowskich Górach (o 1%) oraz wzrosły na dwóch – w tym w Zawierciu (o 3%). Wyższa od dopuszczalnej była także liczba przekroczeń dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 i w strefie śląskiej wynosiła – od 0,8 do 3,5 razy więcej. W porównaniu do 2011 roku, częstości przekroczeń w 2012 r. w strefie śląskiej zmniejszyły się na 9 stanowiskach (o 13% w Tarnowskich Gó- rach) i wzrosły na dwóch stanowiskach(w Zawierciu o 24%). Wartość dopuszczalna stęże- nia pyłu zawieszonego PM2,5 została przekroczona w 2012 r. na 10 stanowiskach i wy- niosła w strefie śląskiej – od 18 do 40 μg/m3 (przy wartości dopuszczalnej 27 μg/m3). W porównaniu z rokiem 2011, w 2012 roku wzrost wartości nastąpił w 2 stacjach, a na po- zostałych nastąpiło zmniejszenie stężenia. Średnioroczne stężenia benzo()pirenu prze- kroczone zostały na wszystkich stanowiskach i wyniosły w strefie śląskiej od 3,4 do 10,5

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 40

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia ng/m3 (wartość docelowa 1 ng/m3). W porównaniu do 2011 roku, na 7 stanowiskach stę- żenia średnioroczne uległy zwiększeniu (w tym w Zawierciu o 10,5%, Katowicach o 9% i Tarnowskich Górach 8%). 4.2.6.2. Identyfikacja wstępna źródeł zanieczyszczenia powietrza na terenie Wojkowic Główną przyczyną wystąpienia przekroczeń pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 i benzo()pirenu w okresie zimowym jest emisja z indywidualnego ogrzewania budynków (w tym spalania odpadów w piecach domowych), tzw. emisja powierzchniowa. Pozostałe źródła emisji zanieczyszczeń antropogenicznych to emisje punktowe (z procesów przemy- słowych, energetyki i elektrociepłowni, np.: „U&R CALOR” Sp. z o.o. w Wojkowicach, ko- tłownia zlokalizowana w Zakładzie Karnym w Wojkowicach) i liniowe (z transportu). Czyn- nikiem mającym negatywny wpływ na jakość powietrza w śląskiej strefie oprócz działalno- ści człowieka są również niekorzystne warunki klimatyczne: słabe wiatry, cisze atmosfe- ryczne, inwersje temperatury oraz niekorzystne sytuacje baryczne, obejmujące często znaczną część kraju. Dodatkowo lokalnie występują też szczególne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń związane z zabudową (np. kaniony uliczne). Stan powietrza w gminie nie jest zadowalający i pogarsza się w okresach grzewczych. Problem ten musi być rozpatrywany w kontekście całej Aglomeracji GOP, jednak suma konkretnych działań proekologicznych w poszczególnych miastach może przynieść pożą- dany efekt.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 41

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

5. Charakterystyka i ocena zaopatrzenia miasta w energię Inwentaryzację i ocenę zaopatrzenia w energię i kalkulację towarzyszącej jej emisji wykonano na podstawie zgromadzonych danych i wyników akcji ankietowej. Ogólne zestawienie źródeł danych zamieszczone zostało w rozdziale 2.9, a zgromadzone ankiety i inne informacje pozyskane na etapie prac nad PGN pozostają w dyspozycji UM. Podział na sektory na potrzeby niniejszego Planu Gospodarki Niskoemisyjnej przyjęto w oparciu o poradnik SEAP „Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)?” oraz wytyczne konkursu NFOSIGW, tj.: – Budynki, obiekty, przemysł (użytkowanie energii); – Transport; – Inne źródła emisji – w tym gospodarka odpadowa i wodnościekowa. Metodologię obliczeń zużycia energii oraz emisji zanieczyszczeń oparto o zasady jak w podręczniku SEAP „Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SE- AP)?” oraz „Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżą- cych i programów ochrony powietrza” (Ministerstwo Środowiska, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska). Wielkości zapotrzebowania na energię cieplną wg danych za 2013 rok przeliczono na rok standardowy wg średniej ilości stopniodni i ilości stopniodni za rok 2013.

5.1. Zużycie energii cieplnej w sektorze Budynki, obiekty, przemysł na terenie Wojkowic Sektor obejmuje: budynki i obiekty użyteczności publicznej, budynki mieszkalne, budynki i obiekty usług komercyjnych i przemysłu, gminne oświetlenie uliczne, zaopatrzenie w cie- pło i energię elektryczną.

5.1.1. Budynki i obiekty użyteczności publicznej Na omawiany sektor inwentaryzacyjny składa się grupa obejmująca gminne budynki uży- teczności publicznej, w tym siedziba Urzędu Miasta, oraz budynki użyteczności publicznej nie będące w gestii Miasta, takie jak np. Zakład Karny. W pracach inwentaryzacyjnych w zakresie budynków użyteczności publicznej na terenie miasta uwzględniono obiekty obu tych grup. Wg przeprowadzonych analiz roczne końcowe zużycie energii cieplnej w obiektach podle- głych Gminie wynosiło w 2013 w przeliczeniu na rok standardowy 1 819 MWh, a jego struktura przedstawiona została graficznie na poniższym wykresie.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 42

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 5-1 Struktura zużycia energii w obiektach użyteczności publicznej w gestii Gminy

Natomiast roczne końcowe zużycie energii cieplnej w obiektach użyteczności publicznej nie podlegających Gminie wynosi 7 408 MWh, a jego strukturę przedstawiono graficznie na poniższym wykresie. Wykres 5-2 Struktura zużycia energii w obiektach użyteczności publicznej nie podlegających bezpo- średnio Gminie

Szczegółowe zestawienie obiektów wchodzących w skład podsektora prezentują tabele poniżej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 43

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 5-1. Budynki użyteczności publicznej w gestii Gminy Roczne zużycie Stan działań Sposób Roczny zakup paliwa termomodernizacyjnych przy ocieple- wymiana Lp. Obiekt Adres ogrz en. eko- ocieple- wymiana Uwagi got. ciepło gaz siec. węgiel nie da- drzwi ewa- elektr. 3 groszek nie ścian stolarki c.w.u [GJ] [tys.m ] [Mg] chu/stro ze- nia [kWh] [Mg] zewn. okiennej . podachu wnętrzn. Sobieskiego 1 Urząd Miasta sc pep 455 89 753 2009 290a Urząd Miasta Sobieskiego be+p 2 - MOPS, sc 344 33 955 2005 2011 125 ep Policja Przedszkole Sobieskiego 2006- 3 im. Przyjacół sc sc 414 21 925 2009 2007 2012 249 2009 Bajek Sobieskiego 4 Gimnazjum sc sc 1 681 32 916 2008 2008 2008 211b zmiana kotła na opa- Szkoła Pod- Sobieskiego 5 kwe kwe 26 372 30 2010 2010 2010 lany ekogroszkiem - stawowa nr 1 29 2010 zmiana kotła na opa- Szkoła Pod- 2006- 6 Żrałków 1 kwe be 23 692 25 5 2009 2009 2009 lany ekogroszkiem - stawowa nr 3 2007 2009 Miejski Ośro- kg+b 7 Jaworznik 6 kg 21 253 18 056 dek Kultury e Zakład Opieki wykonano audyt obiek- 8 PCK 1 sc sc 902 17 226 2008 Zdrowotnej tu w 2011r. Oczyszczalnia Gierymskiego 9 el el 405 000 Ścieków 1

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 5-2. Pozostałe budynki użyteczności publicznej Roczne zużycie Stan działań Sposób * Roczny zakup paliwa termomodernizacyjnych ocieple- wymiana Lp. Obiekt Adres ogrz cie- en. eko- ocieple- wymiana Uwagi przygot. gaz siec. węgiel nie da- drzwi ewa- pło elektr. 3 groszek nie ścian stolarki c.w.u. [tys.m ] [Mg] chu/stro ze- nia [GJ] [kWh] [Mg] zewn. okiennej podachu wnętrzn. Zespół Szkół zmiana kotła na opa- 1 Ogólnokszt. i Żrałków 1 kwe pep 34 760 55,1 2010 2009 2010 2010 lany ekogroszkiem - Technicznych 2009 Zakład Karny Sobieskiego 1 060 Wykorzystywane ko- 2 kwe kwe+ks 76 652 769,8 Wojkowice 298 402 lektory słoneczne kw+be * dodatkowo 2 Mg 3 OSP Żychcice Piaski 2 kw+b 2 450 8 * 2008 2011 +pep biomasy (drewna) "RECYKLING planowane zamknięcie 4 Wojkowice" Długosza 27 el el 74 297 składowiska – 2015r. sp. z o.o.

* Zastosowane oznaczenia sposobu ogrzewania: kw - kocioł węglowy pwk - piec węglowy kaflowy kwe - kocioł węglowy na ekogroszek pwm - piec węglowy metalowy b - biomasa (drewno) kom - kominek kg - kocioł gazowy pg2 - piec gazowy 2-funkcyjny pgp - podgrzewacz gaz. przepływowy bg - bojler gazowy pep - podgrzewacz elektr. przepływowy be - bojler elektryczny sc - system ciepłowniczy el - ogrzewanie elektryczne ks - kolektory słoneczne pc - pompa ciepła b.d. - brak danych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

5.1.2. Budynki mieszkalne Kolejną, największą grupę (podsektor), w sektorze stanowią obiekty mieszkaniowe. Wy- różnić tu można budynki wielorodzinne zarządzane grupowo oraz indywidualne (zarzą- dzane bezpośrednio przez właścicieli). W grupie budynków wielorodzinnych na terenie Wojkowic wyróżnić można:  miejskie budynki komunalne,  budynki spółdzielni mieszkaniowych,  budynki wspólnot mieszkaniowych. W pracach inwentaryzacyjnych (ankietyzacji) w zakresie budynków mieszkalnych na terenie miasta uwzględniono obiekty wszystkich wymienionych grup. Budynki indywidulane na terenie Wojkowic reprezentują zróżnicowany standard w zakresie powierzchni użytkowej oraz stanu technicznego. Wyniki ankietyzacji budownictwa indywidualnego (jednorodzinnego) podano w załączniku do planu. 5.1.2.1. Wielorodzinne Gminne Samorząd na terenie Wojkowic jest właścicielem trzech budynków mieszkaniowych w rejonie ul. Sucharskiego, administrowanych obecnie przez GREMAX sp. z o.o., w których znajdują się 33 mieszkania o łącznej powierzchni użytkowej mieszkalnej 1 298 m2. Dwa z budynków zostały już poddane działaniom termomodernizacyjnym. Roczne łączne zużycie końcowe energii cieplnej w budynkach mieszkalnych podlegają- cych Gminie określono na 388 MWh, a jego struktura przedstawia się graficznie jak na poniższym wykresie. Wykres 5-3 Struktura zużycia energii w budynkach mieszkalnych podlegających Gminie

5.1.2.2. Spółdzielnie mieszkaniowe Na terenie Wojkowic działa spółdzielnia mieszkaniowa SM „Górnik”, której własnością jest 5 budynków mieszkalnych w rejonie ulicy Plaka. W budynkach jw. znajduje się ok. 190 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej ok. 11 665,5 m2.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 46

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Budynki na os. Plaka, pochodzące z lat 80-tych XX w., posiadają ocieplone stropodachy oraz wymienioną stolarkę zewnętrzną okienną i drzwiową. Roczne końcowe zużycie energii cieplnej w budynkach mieszkalnych zidentyfikowanych jako spółdzielcze wyliczono na 3 949 MWh. Wykres 5-4 Struktura zużycia energii w spółdzielczych budynkach mieszkalnych

Większość budynków ogrzewana jest i zaopatrywana w c.w.u. z systemu ciepłowniczego, a w budynkach ogrzewanych za pomocą pieców kaflowych stosowane są różne sposoby zaopatrzenia w ciepłą wodę.

5.1.2.3. Wspólnoty mieszkaniowe Na terenie Wojkowic zlokalizowanych jest 70 budynków wspólnot mieszkaniowych, zlokalizowanych szczególnie w rejonie ulic Morcinka, Sobieskiego, Sucharskiego i Plaka. W tych budynkach znajduje się ok. 1 260 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej ok. 57 450 m2. Budynkami zarządzali w 2013 roku następujący administratorzy: PZN „Pose- sja” Tatarczuk Owcarz S.K., Zarządzanie Nieruchomościami Michalik Bogusława, S-ka Mieszkaniowa „Paryż”, ZAB „Grodziec”, PH-U „Krzysztof Nowak” oraz Paweł Ziętek. Wg przeprowadzonej ankietyzacji: 48 budynków posiada ocieplone ściany, 19 budynków posiada ocieplone stropodachy, wymienioną zewnętrzną stolarkę okienną ma 49 budyn- ków a wymiany drzwi zewnętrznych dokonano w 55 budynkach. Podłączone do systemu ciepłowniczego są natomiast 23 budynki. Roczne końcowe zużycie energii cieplnej w budynkach mieszkalnych wspólnot określono na 13 662 MWh, a jego struktura przedstawia się graficznie jak na poniższym wykresie.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 47

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 5-5 Struktura zużycia energii w budynkach mieszkalnych należących do wspólnot mieszkań- ców

5.1.2.4. Budownictwo mieszkaniowe indywidualne Na terenie miasta Wojkowice do grupy indywidualnych budynków mieszkalnych zaliczono ok. 1 640 obiektów o łącznej szacunkowej powierzchni użytkowej na poziomie około 204 750 m2. Udział budynków poddanych termomodernizacji, wg przeprowadzonej wizji lokalnej, oszacowano na ok. 23%. Wg przeprowadzonych obliczeń końcowe roczne zużycie energii cieplnej w budynkach jednorodzinnych wynosi ok. 53 896 MWh, a jego struktura przedstawiona została graficznie na poniższym wykresie. Wykres 5-6 Struktura zużycia energii w budynkach indywidualnych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 48

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

5.1.3. Budynki i obiekty usług komercyjnych i przemysłu Do grupy tej zaliczyć można sklepy, obiekty handlowe, zakłady przemysłowe i inne podmioty działalności gospodarczej. Wg przeprowadzonych wyliczeń końcowe roczne zużycie energii cieplnej w tym sektorze wynosi ok. 1 543 MWh, a jego struktura przedstawiona została graficznie na poniższym wykresie.

Wykres 5-7 Struktura zużycia energii w obiektach usług komercyjnych i przemysłowych

5.1.4. Gminne oświetlenie uliczne Oświetlenie ulic jest bardzo ważnym elementem infrastruktury gminy i zajmuje znaczącą pozycję w budżecie. Zadania własne gminy w zakresie oświetlenia reguluje art. 18 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, zgodnie z którym do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną należy planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy. Ogólna długość linii nN oświetlenia ulicznego na terenie gminy wynosi ok. 57,5 km – w tym 9,6 km kablowych i 47,9 km napowietrznych. Ogólny stan techniczny istniejących linii nN został oceniony jako dobry. Zainstalowana moc w istniejących na terenie gminy 913 punk- tach oświetlenia ulicznego (917 szt. opraw) wynosi około 182 kW. Roczne zużycie energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia wynosiło w 2013 roku ok. 576 MWh.

5.2. Zaopatrzenie Wojkowic w ciepło Zapotrzebowanie ciepła (c.o. + c.w.u.) dla rozpatrywanego obszaru ma charakter zmienny, zależny od warunków danego roku grzewczego. Odbiorcy zlokalizowani na obszarze Woj- kowic swoje potrzeby cieplne w zakresie c.o. i c.w.u. pokrywają z wykorzystaniem: – ciepła z systemu ciepłowniczego; – indywidualnie z wykorzystaniem gazu z systemu gazowniczego; – indywidualnie z wykorzystaniem węgla;

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 49

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

– indywidualnie z wykorzystaniem innych nośników i źródeł energii – m.in.: oleju opa- łowego, mieszaniny propanu i butanu (tzw. LPG), energii elektrycznej, biomasy (szczególnie drewna), kolektorów słonecznych lub układów mieszanych, wykorzy- stujących któreś z powyższych w zależności od np. pory roku. W strukturze rodzajowej odbiorców ciepła z analizowanego terenu największą grupę sta- nowią budynki mieszkalne, których szacunkowe łączne zużycie energii wynosiło w 2013 r. około 73 800 MWh, tj. ponad 80% zużycia energii cieplnej w mieście.

5.2.1. System ciepłowniczy System ciepłowniczy na terenie Wojkowic o łącznej długości na poziomie ok. 6 km zasila- ny jest z ciepłowni U&R CALOR sp. z o.o. 5.2.1.1. Systemowe źródło ciepła - Ciepłownia „Wojkowice” Od 2011 roku właścicielem ciepłowni jest firma „U&R CALOR” Sp. z o.o., która zakupiła ją od firmy Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o. Źródło zlokalizowane jest przy ul. Gustawa Morcinka 38, na terenie byłej kopalni Jowisz. Pracuje na potrzeby cieplne odbiorców zlokalizowanych w Wojkowicach oraz Czeladzi. W Ciepłowni Wojkowice wytwarzanie ciepła odbywa się w dwóch wodnych kotłach ruszto- wych opalanych miałem węglowym. Zainstalowana całkowita moc termiczna ciepłowni wynosi 42,1 MWt. Moc zamówiona w źródle przez odbiorców w 2013 roku wynosiła 23,5 MW. Natomiast odbiorcy z terenu miasta zamówili 5,6 MW, a roczna sprzedaż ciepła dla tych odbiorców była na poziomie 35,3 TJ. Sumaryczne zapotrzebowanie na ciepło z tego źródła oraz ogólną produkcję ciepła w latach 2006-2011 przedstawia poniższa tabela.

Tabela 5-3. Moc zamówiona oraz produkcja i sprzedaż ciepła w U&R CALOR 2009 2010 2011 2012 2013

Moc zamówiona ogółem [MW] 26,7 25,6 25,4 23,6 23,5 w tym dla miasta Wojkowice 5,4 5,4 5,1 b.d. 5,6 Produkcja ciepła ogółem [TJ] 233,9 264,6 221,5 232,3 226,8 Sprzedaż ciepła ogółem [TJ] 232,5 232,5 221,4 200,9 197,1 w tym dla miasta Wojkowice 54,1 62,5 52,5 35,9 35,3

Zaobserwowany w ostatnich latach spadek mocy zamówionej i produkcji ciepła wynika m.in. z wysokich temperatur otoczenia zewnętrznego w okresie grzewczym w ostatnich latach oraz podejmowanych przez odbiorców działań termomodernizacyjnych i obniżają- cych moc zamówioną oraz z faktu wybudowania kotłowni gazowej dla odbiorców z terenu Grodźca. Podstawowe dane kotłów wodnych zainstalowanych w źródle przedstawiono w poniższej tabeli.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 50

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 5-4. Jednostki produkcyjne w źródle U&R CALOR WR-25 WR-13

producent SEFAKO ` rok uruchomienia (modernizacji) 1987 1937 (1993/2004) rusztowy, parowy; typ rusztowy, wodny zmodernizowany w 2004 r. na wodny

moc znamionowa [MWt] 29 13

Do odbiorców przesyłane jest ciepło w postaci gorącej wody o maksymalnej temperaturze 130ºC. W źródle tym występuje regulacja jakościowo-ilościowa. W źródle w sezonie zimowym eksploatowane są 3 pompy sieciowe o wydajności 400 m3/h każda, a w sezonie let- nim – 3 pompy o wydajności po 100 m3/h. Spółka U&R CALOR otrzymała w 2011 r. Decyzją Starosty Będzińskiego nr WOŚ.7644/ /PZ-1/4/06, Pozwolenie zintegrowane dla instalacji spalania paliw. Oba zainstalowane w źródle kotły wyposażone są w elektrofiltry trójpolowe oddane do eksploatacji w latach 1988-1989. W poniższej tabeli przedstawiono wielkość emisji zanieczyszczeń powstałej wskutek produkcji ciepła w Ciepłowni Wojkowice w latach 2012-2013. Tabela 5-5. Łączna roczna emisja zanieczyszczeń [Mg]

Rodzaj Pył SO2 NOx CO CO2 2012 18,796 124,732 32,456 102,989 26 056,2 2013 26,436 131,033 36,497 68,902 28 141,6

Właściciel źródła w Wojkowicach planuje budowę instalacji fotowoltaiki o mocy 190 MW oraz modernizację eksploatowanych kotłów i układu ich odpylania. 5.2.1.2. System dystrybucji ciepła Sieć ciepłownicza na terenie gminy została wybudowana na przestrzeni lat 1975÷1982. Jest to głównie sieć wykonana w technologii kanałowej oraz napowietrznej. Na terenie gminy znajduje się ok. 6 km sieci ciepłowniczych, z czego: – ok. 1,3 km eksploatowanych jest przez Tauron Ciepło (zasilanie Czeladzi); – ok. 4,6 km eksploatowanych przez U&R Calor. W tabeli poniżej podano łączne długości sieci na poszczególnych średnicach z podziałem na technologię ich wykonania oraz rodzaj własności.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 51

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 5-6. Charakterystyka wykonania sieci ciepłowniczych Średnica Sieci ciepłownicze i przyłącza [m] Lp. Właściciel nominalna tradycyjne preizolowane 1 DN400 1 338 Tauron Ciepło

2 DN300 570

3 DN250 120

4 DN150 2 200

5 DN100 150 U&R Calor

6 DN80 460

7 DN65 410 240 8 DN50 ÷ DN25 490

RAZEM 5 738 240

Jak wynika z powyższego jedynie ok. 5% sieci ciepłowniczej jest wykonana w technologii preizolowanej. Ubytki wody sieciowej w ostatnich latach wynosiły ok. 2 700 m3, a straty ciepła na syste- mie U&R Calor, ok. 21 TJ. Porównując powyższe starty ciepła z jego produkcją otrzymamy, że stanowią one średnio- rocznie ok. 10% wielkości produkcji ciepła. Odbiorcy ciepła sieciowego są zasilani poprzez około 30 węzłów ciepłowniczych, z czego: – 6 to węzły grupowe dostawcy ciepła o łącznej mocy zamówionej 3,5 MW; – 5 to węzły indywidualne dostawcy ciepła o łącznej mocy zamówionej 0,9 MW; – 19 to węzły indywidualne będące własnością odbiorców o łącznej mocy zamówionej 0,7 MW. Przebiegi sieci systemu ciepłowniczego (kolory niebieski i fioletowy) oraz pozostałych sys- temów energetycznych (gazowniczy – zielony i elektroenergetyczny – czerwony i różowy) przedstawiono na poniższym rysunku.

5.2.2. Indywidualne źródła ciepła Spora część potrzeb cieplnych zabudowy miasta pokrywana jest na bazie rozwiązań indywidualnych (kotłownie indywidualne, piece ceramiczne, ogrzewania etażowe itp.). Szczególnie uciążliwe dla miasta są w tej grupie ogrzewania wykorzystujące energię che- miczną paliwa stałego (węgla kamiennego), spalając go w kotłach węglowych lub piecach kaflowych (ceramicznych). Ten rodzaj ogrzewania jest głównym emitorem tlenku węgla, ze względu na to, że w warunkach pracy pieców domowych czy też niewielkich kotłów wę- glowych niemożliwe jest przeprowadzenie pełnego spalania. Ogrzewania takie są głów- nym źródłem zanieczyszczenia powietrza i stanowią podstawowe źródło emisji pyłu, CO i SO2, czyli tzw. „niskiej emisji”. Podejmowane przez gminę w latach ubiegłych działania pozwoliły na modernizację układu zasilania większości obiektów użyteczności publicznej i budownictwa w mieście.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 52

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Mniejszą grupę stanowią mieszkańcy zużywający jako paliwo na potrzeby grzewcze gaz ziemny sieciowy, olej opałowy, gaz płynny lub energię elektryczną. Są to „paliwa” droższe od węgla, a o ich wykorzystaniu decyduje świadomość ekologiczna i zamożność. Częstą praktyką jest wykorzystywanie w węglowych ogrzewaniach budynków jednorodzinnych drewna lub jego odpadów jako dodatkowego, a jednocześnie tańszego paliwa.

5.2.3. Paliwa wykorzystywane na terenie Wojkowic w celu pokrycia potrzeb cieplnych

Węgiel kamienny Paliwem stałym stosowanym w źródłach ciepła na terenie gminy jest węgiel różnej granu- lacji i miał węglowy. Podstawowymi wielkościami określającymi jakość stosowanego węgla są jego wartość opałowa, zawartość siarki i popiołu oraz sortyment. Wielkości te osiągają wartości: – wartość opałowa dla różnego sortymentu - 25 ÷ 27 MJ/kg, oraz 17 ÷ 21 MJ/kg dla miału węglowego; – zawartość popiołu - 7 ÷ 14% dla różnego sortymentu, oraz 7 ÷ 30% dla miału; – zawartość siarki - 0,6 ÷ 0,8% dla różnego sortymentu, oraz 0,6 ÷ 1,0% dla miału.

Gaz ziemny Gaz ziemny jest paliwem gazowym rozprowadzanym wspólną siecią przesyłową PGNiG i jako taki musi spełniać wymagania normy PN-C-04753. Należy on do grupy drugiej (GZ) obejmującej gazy ziemne pochodzenia naturalnego, których głównym składnikiem jest metan. Na obszarze gminy obecnie rozprowadzany jest wyłącznie gaz ziemny wysokometanowy GZ 50 (typu E). Głównym składnikiem gazu wysokomentanowego GZ-50 jest metan. Stanowi on ponad 96% objętości gazu. Natomiast jego podstawowe właściwości fizykochemiczne są nastę- pujące: 3 – ciepło spalania - min. 34 MJ/nm ; 3 – wartość opałowa - min. 31 MJ/nm ; 3 – liczba Wobbego - 45 ÷ 54 MJ/nm ; 3 – Ciężar właściwy - 0,717 kg/nm ; Gaz ten jest bezwonny, bezbarwny, lżejszy od powietrza, a w mieszaninie z nim (5÷15%) tworzy mieszaninę wybuchową. W celu lokalizacji nieszczelności nawaniany jest środkiem THT. Dopuszczalne są w nim nastepujące zawartości zanieczyszczeń: 3 – H2S max 20 mg/m , – siarki całkowitej max 40 mg/m3, – pyłu max 0,5 mg/m3.

Gaz płynny Gaz płynny uzyskuje się głównie jako produkt uboczny podczas rafinacji ropy naftowej i dalszego przerabiania półproduktów w procesach reformowania benzyn, krakowania ole- jów, hydrokrakowania, odsiarczania gudronu i pirolizy benzyn, w ilości około 2% przero- bionej masy ropy. Produkuje się go również z gazu ziemnego.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 53

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Gaz płynny (LPG) znajduje bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle, rolnictwie, chemii, jak i gospodarstwach domowych. Możliwe jest również jego zastosowanie do napędu po- jazdów samochodowych różnych typów, jak i innych maszyn i urządzeń napędzanych sil- nikami spalinowymi. Gaz płynny jest transportowany i magazynowany w postaci ciekłej, ale jego eksploatacja następuje w postaci gazowej. Gaz płynny są to w rzeczywistości 3 różne paliwa: – propan handlowy (o zawartości minimum 90% propanu); – propan-butan (o zawartości 18 do 55% propanu i minimum 45% butanu); – butan handlowy (o zawartości minimum 95% butanu). W praktyce najczęściej spotykana jest mieszanina propan-butan, ale zaletą propanu technicznego jest to, że może być składowany na zewnątrz obiektów i że łatwo odparowuje nawet przy mrozach, stąd wzrost jego znaczenia jako paliwa dla ogrzewania.

Olej opałowy Pod pojęciem olej opałowy kryją się dwie grupy paliw pochodzących z przeróbki ropy naftowej. Olej opałowy lekki jest paliwem niskoemisyjnym, przeznaczonym głównie do celów grzewczych, do ogrzewania obiektów użytkowych i domów mieszkalnych. Parametry techniczne olejów lekkich są następujące: – wartość opałowa - około 42,0 MJ/kg, – gęstość - 0,83 do 0,86 g/ml, – punkt zapłonu - ok. 86°C, – lepkość - 4 do 6 mm2/s, – temperatura zamarzania - poniżej (-)20°C, – zawartość siarki - poniżej 0,5% (dla oleju Ecoterm Plus nawet poniżej 0,175%). Oleje opałowe ciężkie stosowane są jako paliwo w obiektach przemysłowych. Parametry techniczne olejów ciężkich są bardziej zróżnicowane i osiągają wartości: – wartość opałowa - powyżej 39,7 MJ/kg, – gęstość - ponad 0,88 g/ml, – punkt zapłonu - ponad 110°C (nawet do 270°C), – lepkość - ponad 11 mm2/s, – temperatura zamarzania - (-)3°C do (+)35°C, – zawartość siarki - poniżej 1,5%, ale może sięgać nawet 3%. Stan całości infrastruktury służącej do zaopatrzenia mieszkańców gminy w ciepło można ocenić jako dostateczny. W zakresie tego systemu na szczególną uwagę zasługuje stan techniczny sieci ciepłowniczych. Wymagać one będą, z racji wieku i stanu technicznego, znacznych inwestycji odtworzeniowych w perspektywie następnych lat. W zakresie rozwiązań indywidualnych funkcjonuje znaczna ilość ogrzewań piecowych, które stanowią o znacznym obciążeniu środowiska gminy procesami energetycznymi (problem tzw. „niskiej emisji”).

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 54

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Dla zobrazowania wysokości kosztów ponoszonych przez odbiorców ciepła w tabeli poni- żej przedstawiono porównanie kosztów energii cieplnej pozyskiwanej z paliw dostępnych na rynku w układzie zł za jednostkę energii [zł/GJ] dla poniżej przyjętych założeń: – koszty biomasy są wyliczone na podstawie średnich kosztów jej pozyskania i skła- dowania; – koszt gazu ziemnego wyliczono na podstawie aktualnej taryfy PSG Sp. z o.o. Tary- fa określa ceny gazu oraz stawki opłat za usługi przesyłowe, przy założeniu, że roczne zużycie gazu kształtuje się na poziomie 4 000 Nm3 (ok. 44 000 kWh); – koszt ogrzewania energią elektryczną wyliczono dla domu jednorodzinnego o powierzchni 120 m2 na podstawie aktualnych taryf, przy założeniu korzystania z taryfy G-12, zużycia rocznego na poziomie 9 600 kWh oraz 70% wykorzystywania energii w nocy i 30% w dzień; – koszty zostały podane w kwotach brutto.

Tabela 5-7. Porównanie kosztów brutto energii cieplnej z różnych paliw (z uwzględnieniem sprawno- ści urządzeń przetwarzających) Wartość Koszt ciepła Nośnik Cena paliwa Sprawność opałowa brutto energii zł/Mg GJ/Mg % zł/GJ

węgiel groszek I/II 647,55 27 ok.80% 29,98 węgiel orzech I/II 702,90 28 ok.75% 33,47 węgiel kostka I/II 766,86 29 ok.75% 35,26 odpady drzewne 470,00 12 ok.80% 48,96 brykiet opałowy 845,00 19,5 ok.75% 57,78 system ciepłowniczy Tauron - - - 60,23 Ciepło olej opałowy ciężki C3 2414,00 39 80-85% 72,82 gaz ziemny* (W-3.6) 2,23 35,5*** 80-85% 78,82 system ciepłowniczy U&R - - - 75,82 CALOR olej opałowy lekki 3474,00 43 80-85% 95,05 energia elektryczna (G-12) 0,38** - - 105,56 gaz płynny 4807,69 46 90% 116,13 * - [zł/Nm³], ** - [zł/kWh], *** - [MJ/Nm³] Z powyższego zestawienie wynika, że istnieje duża rozbieżność pomiędzy jednostkowymi kosztami energii w [zł/GJ] uzyskanymi z poszczególnych nośników energii. Należy jednak pamiętać, że jednostkowy koszt ciepła przedstawiony w powyższej tabeli to tylko jeden ze składników całkowitej opłaty za zużycie energii. W jej skład wchodzi również m.in.: koszt urządzenia przetwarzającego energię powyższych nośników na ciepło wraz z kosztami obsługi i konserwacji, koszty dostawy itp.

5.3. Zaopatrzenie Wojkowic w gaz ziemny Na terenie gminy funkcjonuje jeden system zaopatrzenia odbiorców w sieciowe paliwa gazowe. Jest to system sieci gazu ziemnego wysokometanowego rozprowadzanego przez Polską Spółkę Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu. Informacje na temat istniejącego na terenie gminy systemu zaopatrzenia w paliwa gazowe sieciowe oparte zostały na materiałach uzyskanych od:

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 55

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

 PSG sp. z o.o. Oddział w Zabrzu;  PGNiG Obrót Detaliczny sp. z o.o. Region Górnośląski. Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. jest kontynuatorem działania swoich poprzedników w strukturach PGNiG, którzy tworzeni byli jako wynik realizacji obowiązujących od 2005 r. zapisów ustawy Prawo energetyczne wprowadzającej postanowienia Dyrektywy nr 2003/55/EC Parlamentu Europejskiego, tj. organizacyjne i prawne rozdzielenie działalno- ści technicznego przesyłu gazu od jego sprzedaży (obrotu). Działalność Spółki jako przedsiębiorstwa energetycznego podlega koncesjonowaniu i regulacji w zakresie wskazanym w ustawie Prawo energetyczne i zajmuje się świadczeniem usług dystrybucji gazu oraz operatorstwem sieci gazowych. Wchodzi w skład Grupy Kapi- tałowej Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG), stanowiąc samodzielny podmiot prawa handlowego. Sprzedażą (obrotem) gazu ziemnego na terenie działania PSG sp. z o.o. zajmuje się PGNiG S.A. Obrót Detaliczny sp. z o.o. Region Górnośląski.

5.3.1. Charakterystyka systemu gazowniczego Przedsiębiorstwo dystrybucyjne PSG sp. z o.o. eksploatuje na terenie gminy następujące elementy infrastruktury gazowniczej: – gazociągi wysokiego, średniego i niskiego ciśnienia; – stację redukcyjno-pomiarową I-go stopnia. Przez obszar gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia (DN150 / CN 2,5 MPa) o długości 2,2 km, który stanowi odgałęzienie do SRP Rogoźnik. Został on wybudowany w 1976 roku, a jego stan techniczny został określony jako dobry. Przy ul. Długosza została wybudowana w 1993 roku SRP I-go st. wraz z przyłączem do gazociągu wysokiego ciśnienia o średnicy DN80 i długości 19 m. Stacja ta posiada prze- pustowość 1,6 tys. nm3/h, a jej obecny stopień wykorzystania to około 20%. Sieć średniego ciśnienia występuje tylko w 2 rejonach gminy, tj: – ok. 0,2 km w ul. Długosza od strony Strzyżowic – gazociąg stalowy o średnicy DN50; – ok. 1,2 km w rejonie ul. Paderewskiego – gazociąg PE o średnicy Dz90. Pozostała (większa) część odbiorców z obszaru gminy zasilana jest gazociągami niskiego ciśnienia wykonanych zarówno w technologii stalowej, jak i z PE. Zasilana jest ona ze SRP II-go st. usytuowanej na terenie gminy Bobrowniki. Stacja ta została wybudowana w 1993 roku, posiada przepustowość 1,6 tys. nm3/h, a jej obecny stopień wykorzystania to około 20%. Długość gazociągów oraz ilość czynnych przyłączy gazowych na poszczególnych ciśnie- niach wg stanu za 2011 roku zestawiono w poniższej tabeli.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 56

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 5-8. Długość sieci gazowych i liczba czynnych przyłączy PSG sp. z o.o. na terenie gminy wg podziału na ciśnienia ogółem niskie średnie wysokie

Długość gazociągów bez czynnych przy- 35 047 31 366 1 447 2 234 łączy [m] Czynne przyłącza gazowe 1 041 1 035 6 0 [szt.] Wskaźnik długości sieci [m] 34 30 241 - do ilości przyłączy [szt.]

5.3.2. Odbiorcy i zużycie gazu Sprzedaż gazu na terenie gminy kształtuje się w ostatnich latach na poziomie 1 mln m3. Na wykresach i tabelach poniżej przedstawiono skalę i strukturę zmian ilości odbiorców gazu i wielkości jego zużycia na przestrzeni ostatnich lat. Wykres 5-8 Struktura zmian ilości zużycia paliwa gazowego [tys. m3]

Wg danych PSG za 2013 rok: - gospodarstw domowych zaopatrywanych w gaz było 1287, - gospodarstw domowych zaopatrywanych w gaz na cele grzewcze było 603, - pozostałych odbiorców gazu 16. Wykres 5-9 Struktura zmian wskaźników zużycia paliwa gazowego na odbiorcę [m3/odb.]

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 57

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wg danych PSG za 2013 rok zużycie gazu wynosiło:  gospodarstw domowych zaopatrywanych w gaz było 962 200 m3, – w tym gospodarstw domowych zaopatrywanych w gaz na cele grzewcze 774 500 m3,  pozostałych odbiorców gazu 125 500 m3. System dosyłu gazu ziemnego do obszaru posiada rezerwy przepustowości, które są w stanie podłączyć przyszłościowe zapotrzebowanie na gaz przewodowy przez odbiorców z gminy. Teren gminy jest w dużym stopniu uzbrojony w sieci gazowe (system gazowniczy występuje na znacznej części gminy). System dystrybucji gazu ziemnego na przedmiotowym obszarze zapewnia zlokalizowanym odbiorcom dostawę gazu w ilościach odpowiadających ich zapotrzebowaniu na cele socjalno-bytowe, grzewcze i inne (w tym technologiczne). Sieć gazowa jest w dobrym stanie technicznym i może być źródłem gazu dla potencjalnych odbiorców znajdujących się na terenie gminy – poziom bezpieczeństwa określany jest jako dobry.

5.3.3. Emisje zanieczyszczeń powietrza (poza CO2) związane z zaopatrzeniem w ciepło (c.o. i c.w.u.) W oparciu o zgromadzone informacje nt. istniejących na terenie Wojkowic obiektów i wiel- kości ich zapotrzebowania na ciepło, bazując na opisanych wcześniej założeniach, wyliczono wielkość emisji do powietrza zanieczyszczeń gazowych i pyłu jaka jest związana z wytworzeniem energii na zaspokojenie potrzeb ogrzewania pomieszczeń (c.o.) oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.). Tabela 5-9. Emisje zanieczyszczeń powietrza w Wojkowicach w 2013 r. związane z zaopatrzeniem w ciepło (c.o. + c.w.u.)

Zużycie SO2 NOx CO Pył B(a)P Kategoria energii

MWh kg/a Budynki użyteczności publicznej - gminne 1 819,0 2 777,3 642,2 16 492,9 596,5 0,5 Budynki użyteczności publiczn. - pozostałe 7 408,4 47 958,9 2 297,6 186 565,2 3 405,6 6,1 Budynki mieszkalne wielorodz. - gminne 388,1 895,3 131,8 11 358,6 206,8 0,4 Budynki mieszk.wielor. - spółdz. mieszkan. 3 948,7 6 488,0 1 467,5 34 442,9 1 383,5 1,1 Budynki mieszkalne wielorodz. - wspólnoty 13 662,3 21 543,8 4 444,9 176 757,1 4 745,0 5,7 Budynki mieszkalne indywidualne 53 895,7 83 967,9 15 662,8 1 161 627,9 20 417,2 53,6 Budynki usług komercyjnych i przemysłu 1 543,3 1 877,6 440,3 16 183,7 408,4 0,5 R A Z E M 82 665,6 165 508,8 25 087,2 1 603 428,4 31 163,0 67,9

5.4. Zaopatrzenie Wojkowic w energię elektryczną Na terenie gminy funkcjonuje jeden system zaopatrzenia odbiorców w energię elektryczną. Jest to system oparty o krajową sieć elektroenergetyczną.

5.4.1. Charakterystyka systemu elektroenergetycznego Przez teren gminy przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna najwyższych napięć 220 kV relacji: Łagisza - Blachownia, pozostająca w eksploatacji PSE Południe Sp. z o.o.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 58

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Na terenie gminy nie występują stacje elektroenergetyczne o górnym napięciu 220 lub 400 kV. W planach rozwojowych krajowej sieci przesyłowej nie przewiduje się na terenie gminy budowy nowych obiektów elektroenergetycznych o napięciu 220 kV i wyższym. Wysokie napięcie będące źródłem zasilania dla obszaru gminy ma poziom 110 kV. Na terenie Gminy występują następujące napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu 110 kV:  dwutorowa Łagisza - Rozalia i Łagisza - Julian;  odczep od linii Łagisza - Rozalia do GPZ Jowisz;  jednotorowa Łagisza - Rozalia;  jednotorowa Łagisza - Julian;  odczep z linii Łagisza - Julian do GPZ Pomłynie. Zasilanie odbiorców z terenu gminy odbywa się poprzez jedną stację GPZ Jowisz, w której występują następujące poziomy napięć: 110/30/20/15/6 kV. Stacja ta na poziomie średniego napięcia powiązana jest z następującymi:  GPZ Będzin – poprzez linię 30 kV;  GPZ Grodziec – poprzez linię 30 kV;  GPZ Milowice – poprzez linię 20 kV;  PZ Kozłowa Góra – poprzez linię 20 kV;  GPZ Pomłynie – poprzez ciąg SN Morcinka 2 i linię 15 kV. Poza wyżej opisaną infrastrukturą sieci rozdzielczej WN, na system dystrybucji energii elektrycznej na obszarze gminy składają się: linie i kable energetyczne średnich napięć (SN) o napięciu 15 kV, a także stacje transformatorowe zasilające układ sieci niskich na- pięć. Właścicielem sieci elektroenergetycznych dystrybucyjnych na terenie gminy jest TAURON Dystrybucja S.A. Sieć średniego i niskiego napięcia na terenie gminy ułożona jest jako kablowa (na obszarach intensywnej zabudowy) i napowietrzna – zawieszona na słupach (na terenach peryfe- ryjnych). Tabela 5-10. Długości linii kablowych i napowietrznych na terenie gminy – stan na 2011r. [km] Poziom napięcia Rodzaj linii SUMA SN nN kablowa 12,4 6,9 19,3 napowietrzna 7,8 17,2 25 RAZEM 20,2 24,1 44,3

Do zasilania odbiorców z terenu gminy służy łącznie 30 stacji transformatorowych 15/0,4 kV, z czego trzy są własnością odbiorców.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 59

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

5.4.2. Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej na terenie Wojkowic Według informacji pochodzących z GUS, dotyczących zużycia energii elektrycznej przez odbiorców z terenu gminy, zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych kształtowało się jak w tabeli poniżej. Tabela 5-11. Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych Jedn. 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 miary Zużycie en. el. MWh 9 249 8 376 10 063 9 077 9 432 9 563 9 400 Liczba odbiorców szt. 4 336 4 023 4 061 4 045 4 042 4 080 4 063 kWh/ Średnie zużycie 2 133 2 082 2 478 2 244 2 333 2 344 2 314 odb.

Ocena stanu systemu elektroenergetycznego wskazuje na to, że z punktu widzenia sieci elektroenergetycznej WN na napięciu 110 kV, niewątpliwą wadą jest jednostronne zasilanie stacji GPZ Jowisz – tylko jedną linią z jednego odczepu linii WN. Jakkolwiek istnieją powiązania sieci na średnim napięciu pomiędzy stacjami GPZ, które mogą być odpowiednio konfigurowane w zależności od stanu awaryjnego sieci, tym niemniej TAURON Dys- trybucja planuje rozbudowę obecnego układu poprzez:  wykonanie drugiego odczepu zasilającego GPZ Jowisz;  wykonanie drugiego odczepu zasilającego do GPZ Pomłynie poprzez nacięcie linii 110 kV relacji Łagisza - Julian. W najbliższym okresie TAURON Dystrybucja planuje zmianę poziomu wielkości średniego napięcia z dotychczasowego 15 kV na docelowy 20 kV.

5.4.3. Emisje zanieczyszczeń powietrza (poza CO2) związane z zaopatrzeniem w energię elektryczną W oparciu o zgromadzone informacje nt. istniejących na terenie Wojkowic obiektów i wiel- kości ich zapotrzebowania na ciepło, bazując na opisanych wcześniej założeniach, wyliczono wielkość emisji do powietrza zanieczyszczeń gazowych i pyłu jaka jest związana z wykorzystaniem energii elektrycznej na terenie miasta. Tabela 5-12. Emisje zanieczyszczeń powietrza w Wojkowicach w 2013 r. związane z korzystaniem z energii elektrycznej

Zużycie SO NO Pył Kategoria energii 2 x

MWh kg/a Oświetlenie uliczne 575,6 1 089,6 850,7 64,5 Zużycie pozostałe 14 131,1 26 750,2 20 885,8 1 582,7 R A Z E M 14 706,7 27 839,8 21 736,5 1 647,2

5.5. Transport na terenie Wojkowic Układ komunikacyjny Wojkowic opiera się na drogach powiatowych wiążących miasto z terenami sąsiednich miast i gmin. Główne funkcje i największe obciążenie ruchu przeno-

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 60

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia si ul. Jana III Sobieskiego, wiążąca Będzin z Piekarami Śl. Pozostałe ważniejsze ulice, to ciągi o kierunku północ-południe: ul. Plater (do Siemianowic i Katowice), ul. Piaski (do Bo- brownik), ul. Plaka (do Rogoźnika i Bobrownik), ul. Długosza (do Psar) oraz ul. Paderew- skiego (do Czeladzi).

5.5.1. Gminne środki transportu Do zinwentaryzowanych gminnych środków transportu należą następujące pojazdy: służ- bowy samochód osobowy, samochód dostawczy, ciągnik oraz 10 wozów pożarniczych sta- cjonujących w 3 remizach Ochotniczej Straży Pożarnej. W 2013 r. na potrzeby ww. środków transportu Gmina zakupiła 310 litrów benzyny oraz 5 213,5 litra oleju napędowego.

5.5.2. Transport publiczny Transport publiczny na terenie Wojkowic obsługiwany jest w całości przez Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (KZK GOP). Wg pisma tego przewoźnika znak PP.724.42.2014 z 3.09.2014 r. autobusy wykonujące usługi transportu na terenie przedmiotowej gminy wykonały w 2013 roku łącznie 550 549,4 wozokilometrów.

5.5.3. Transport prywatny Wg danych pozyskanych ze Starostwa Powiatu Będzińskiego pojazdów na terenie Woj- kowic na koniec 2013 r. były zarejestrowane 5 952 pojazdy. W tej liczbie było: 4 869 sa- mochodów osobowych, 501 dostawczych, 166 ciężarowych, 17 autobusów, 39 ciągników i 360 motocykli. Dla wymienionych powyżej pojazdów określono również rodzaj stosowanego w nich paliwa. W oparciu o uzyskane informacje nt. za rejestr na terenie Wojkowic pojazdów jw. (dane Powiatowego Zarządu Dróg w Będzinie), oraz założone wielkości ruchu wewnętrznego i tranzytowego oszacowano łączną ilość wozokilometrów pojazdów silnikowych na terenie Wojkowic na poziomie 51 094. Przyjęto: - 4 podróże na gospodarstwo domowe na dobę w tym:  1 podróż wewnętrznej o długości zależnej od rozległości gminy i długości dróg powiatowych i gminnych - przyjęto dla Wojkowic 4 km;  3 podróże zewnętrznej o długości zależnej od rozległości gminy i długości dróg powiatowych i gminnych przyjęto dla Wojkowic 2,5 km; - podróże tranzytowe przyjęto na poziomie 60% ww. i o długości średniej 3,5 km. Na tej podstawie zakładając wskaźniki zużycia paliwa i strukturę jakościową ruchu we- wnętrznego i tranzytowego oraz proporcje udziału poszczególnych paliw wg informacji o zarejestrowanych pojazdach w mieście (dane ze Starostwa), wyliczono, wykorzystując średnie wskaźniki emisji CO2 (wg KOBIZE „Wartości opałowe i wskaźniki emisji CO2…”), zużycie energii w paliwie i wielkość emisji CO2 do powietrza jaka jest związana z ruchem środków transportu na terenie miasta.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 61

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

5.5.4. Zużycie energii w transporcie W poniższej tabeli przedstawiono zużycie energii w transporcie na terenie miasta w po- szczególnych jego kategoriach z podziałem na użytkowane paliwa wg źródeł danych i wy- liczeń jw. Tabela 5-13. Zużycie energii w środkach transportu w Wojkowicach w 2013 r. z podziałem na rodzaj paliwa [MWh]

Olej Gaz Kategoria Benzyna Suma napędowy płynny

Gminne środki transportu 52,1 2,9 0,0 55,0 Transport publiczny 1 376,4 0,0 0,0 1 376,4 Transport indywidualny 6 142,4 3 901,2 1 056,7 11 100,3 Transport kolejowy 629,4 0,0 0,0 629,4 Niegminne śr. transportu użyteczn. publ. 265,1 6,5 0,0 271,6 R A Z E M 8 465,4 3 910,5 1 056,7 13 432,7 Z uwagi na lokalizację Wojkowic na północnym skraju konurbacji śląsko-zagłębiowskiej, której obszar pokryty jest rozbudowaną siecią komunikacji autobusowej i tramwajowej, istnieją przesłanki ku temu by na terenie Wojkowic zlokalizowano parking typu „Park&Ride”. W ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) Subregionu centralnego woje- wództwa śląskiego na lata 2014-2020. zaplanowane zostało zadanie obejmujące budowę zintegrowanego centrum przesiadkowego zlokalizowanego w centrum miasta przy zbiegu ulic Sobieskiego i Plaka. Zakres projektu obejmuje m.in. budowę miejsc parkingowych przy przystanku (typu Park&Ride oraz Park&Bike) oraz infrastrukturę dla rowerzystów wraz z punktem obsługi pasażera. Projekt jest częścią projektu międzygminnego ZIT pn. „Zintegrowany system połączeń rowerowych w Powiecie Będzińskim, jako istotny element strategii niskoemisyjnej”.

5.6. Gospodarka odpadowa i wodnościekowa na terenie Wojkowic

5.6.1. Gospodarka odpadowa Odpady komunalne powstające na terenie Gminy Wojkowice deponowane są na składo- wisku „Recykling Wojkowice” Sp. z o.o. zlokalizowanym w północno-wschodniej części miasta Wojkowice przy ul. Długosza, wybudowanym wspólnie przez gminy Wojkowice, Psary, Ożarowice i Bobrowniki. Na terenie znajduje się stacja odzysku surowców wtórnych, która służy do doczyszczania odpadów pochodzących z selektywnej zbiórki odpadów. Surowcami technologicznymi są: makulatura, tworzywa sztuczne, szkło i metale. Odpady z rejonu Gminy Wojkowice wywożone są również na składowisko odpadów komunalnych w Sobuczynie zlokalizowane przy ul. Konwaliowej 1, prowadzone przez Czę- stochowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o.

Emisja łączna CO2 do atmosfery ze składowiska zlokalizowanego na terenie Gminy Woj- kowice, przy średniorocznej emisji metanu na poziomie 7,11 kg/h oraz dwutlenku węgla 16,52 kg/h, wyliczona została na ok. 1 452 670,8 kg rocznie. Częściowo gaz wysypiskowy spalany jest w pochodni zbiorczej. Przedmiotowe składowisko przewiduje się w 2015 r. do zamknięcia.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 62

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

5.6.2. Gospodarka wodno-ściekowa Na terenie Gminy Wojkowice funkcjonują dwa systemy odprowadzania ścieków komunalnych. Są to kanalizacja sanitarna i ogólnospławna. Kanalizacją objęci są głównie miesz- kańcy osiedli wielorodzinnych oraz mniejszych i większych zakładów przemysłowych z terenu Wojkowic oraz dzielnicy Grodziec miasta Będzin. Ścieki odprowadzane są do oczyszczalni ścieków „Wojkowice”. Administratorem sieci kanalizacyjnej oraz oczyszczalni jest Urząd Miasta Wojkowice. Oczyszczalnia pracuje w technologii mechaniczno-biologicznej z podwyższonym usuwa- niem biogenów o dobowej przepustowości wynoszącej 1 700 m³. Odbiornikiem oczysz- czonych ścieków jest rzeka Brynica. Pozostałe ścieki sanitarne na terenie Gminy gromadzone są w zbiornikach bezodpływo- wych, przydomowych osadnikach gnilnych lub odprowadzane w sposób niekontrolowany do ziemi i wód płynnych. Wywóz ścieków prowadzony jest wozami asenizacyjnymi przez koncesjonowane uprawnione firmy do zlewni następujących oczyszczalni ścieków: El „Ła- gisza” S.A. w Będzinie, MPWiK Sp. z o.o. w Będzinie, RPWiK w Katowicach oraz w Woj- kowicach.

6. Identyfikacja obszarów interwencji Dla sprecyzowania misji i celów strategiczny planu gospodarki niskoemisyjnej wykonana została analiza obszarów interwencji w poszczególnych sektorach gospodarki gminy w aspekcie kierunków interwencji, które dadzą efekt w postaci realizacji celów szczegóło- wych wg Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Wyniki analizy prezentuje matryca na następnej stronie.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 63

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Administracja Budynki Budownictwo Budownictwo Budynki usług Przedsiębiorstwa Oświetlenie Transport Transport Sektory gospodarki gminnej i zarzadzanie użyteczności mieszkaniowe mieszkaniowe komercyjnych i infrastruktura uliczne gminny prywatny gminą publicznej wielorodzinne indywidualne i przemysłu techniczna

Cele szczegółowe wg ZNPRGN

rozwój niskoemisyjnych źródeł energii – związa- - modernizacja ny z dywersyfikacją źródeł wytwarzania energii oświetlenia na elektrycznej, ciepła i chłodu. Zakłada dążenie do bardziej efektyw- określenia mixu energetycznego, który będzie - wspieranie proce- ne, najbardziej skuteczny w kwestii realizacji celów sów termomoderni- - zastosowanie redukcji emisji gazów cieplarnianych i najko- zacji budynków systemów „inteli- - wprowadzenie dopłat rzystniejszy ekonomicznie, oraz powstanie no- wielorodzinnych, - wspieranie poprzez gentnego" zarzą- do zmiany sposobu wych branż skutecznie wspierających ten roz- - termomoderniza- stworzenie systemu dzania oświetle- ogrzewania dla budyn- wój, a co za tym idzie nowych miejsc pracy - wprowadzenie sys- cja budynków ko- zachęt, racjonalnego niem ków indywidualnych temu niskoemisyj- munalnych i usłu- wykorzystania odna- (indywidualnie i/lub nych zamówień pu- gowych w zasobach wialnych źródeł ener- poprawa efektywności energetycznej – dotyczą- w ramach PONE), blicznych zwiększy Gminy, gii, ca przedsiębiorstw energetycznych i gospo- - kompleksowa termo- - wspieranie racjonal- oddziaływanie gminy - wspieranie racjo- - wspieranie poprzez darstw domowych. Zakłada m.in.: ujednolicenie modernizacja obiektów nego wykorzystania - modernizacja i rozbudo- na innych użytkowni- nalnego wykorzy- stworzenie systemu poziomu infrastruktury technicznej, termomoder- użyteczności publicz- wa sieci ciepłowniczych, ków energii poprzez odnawialnych źródeł nizację infrastruktury mieszkalnej, zaostrzenie stania odnawial- zachęt, budowy gazowych i elektroenerge- pełnienie wzorcowej nej, energii, standardów w stosunku do nowych budynków, nych źródeł energii, obiektów komercyj- tycznych, roli w zakresie energii - wdrożenie systemu - wprowadzenie dopłat wprowadzanie budynków pasywnych oraz mo- - promowanie nych niskoenerge- - modernizacja źródeł i środowiska, zarządzania i monito- do zastosowania OZE dernizację obecnie funkcjonującej sieci energe- i wspieranie zmiany tycznych lub/i pasyw- energii, zastosowanie - realizacja kampanii ringu zużycia nośników dla budynków indywi- tycznej układów zasilania nych kogeneracji i odnawial- społecznych, budowa energii i wody, dualnych w ciepło poprzez nych źródeł energii, tematycznej strony - racjonalne wykorzy- przyłączenie do - modernizacja i rozbudo- poprawa efektywności gospodarowania surow- internetowej oraz stanie odnawialnych sieci ciepłowniczej - poprawa wa- wa gospodarki wodno- cami i materiałami – związana z efektywnym organizacja punktu źródeł energii runków dla ru- ściekowej, pozyskiwaniem i racjonalnym wykorzystywaniem informacji o efektyw- chu na drogach - rozwój i optymalizacja surowców i nośników energii oraz wdrożeniem ności energetycznej gminy gospodarki odpadami nowych, innowacyjnych rozwiązań dla mieszkańców, - wspieranie ra- w kierunku niskoemisyjno- - promocja energo- - zakup nowych, cjonalnego wyko- ści oszczędnych rozwią- efektywnych rzystania odna- rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyj- zań w budownictwie, środków transpor- wialnych źródeł nych – zakłada wykorzystanie nowych technolo- dobre wzory, pomoc tu, energii gii uwzględniających aspekty efektywności ener- w poszukiwaniu źró- - budowa centrów getycznej, gospodarowania surowcami i materia- deł finansowania, przesiadkowych łami oraz efektywnego gospodarowania odpa- niskoemisyjne pla- oraz budowa dróg dami nowanie przestrzen- (ścieżek) rowero- ne, wych wraz z infra- - kierowanie się za- strukturą sadą niskoemisyjno- zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efek- ści w podejmowaniu tywności gospodarowania odpadami – zakłada decyzji administra- prowadzenie działań w zakresie zbiórki, odzysku cyjnych i recyklingu odpadów - edukacja poprzez - edukacja pełnienie wzorcowej i promocja za- promocja nowych wzorców konsumpcji – ko- roli przez obiekty uży- stosowania nieczne jest wdrażanie zrównoważonych wzor- - edukacja i promocja zasad racjonalnego (oszczędnego) użytkowa- teczności publicznej, pojazdów cha- ców konsumpcji oraz wykształcenie właściwych nia energii, - popularyzacja efek- rakteryzujących postaw społecznych we wczesnym etapie - powołanie lokalnego centrum konsultacji dla zainteresowanych tów wykonanych dzia- się niską emisją kształcenia łań spalin do atmosfery.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej64 dla miasta Wojkowice

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

7. Określenie wizji i celów strategicznych PGN Plan gospodarki niskoemisyjnej jako lokalny dokument o charakterze strategicznym okre- śla wizję stanowiąca bazę dla personalizacji celów wynikających z realizacji unijnej i krajowej polityki niskoemisyjnej. Samorząd lokalny miasta realizując poszczególne działania powinien dążyć do realizacji odpowiednio sformułowanych i dostosowanych do warunków lokalnych celów strategicznych planu gospodarki niskoemisyjnej. Zakres podejmowanych na bazie PGN działań winien zapewnić realizację wizji sformuło- wanej dla miasta.

7.1. Wizja Wojkowice są miastem zarządzanym w sposób zrównoważony przyjaznym dla mieszkań- ców i przedsiębiorców. Infrastruktura miasta, ukierunkowana na niskoemisyjny rozwój, zapewnia coraz lepsze warunki życia mieszkańcom i rozwój gospodarczy.

7.2. Cele strategiczne Misja określona powyżej oraz zaprezentowane poniżej cele strategiczne Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Wojkowic uwzględniają określony w Założeniach Narodowego Progra- mu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej cel główny: Rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju oraz cele szczegółowe: – Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, – Poprawa efektywności energetycznej, – Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, – Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, – Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, – Promocja nowych wzorców konsumpcji. Są one również zgodne z „Programem ochrony powietrza dla stref województwa śląskie- go, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, a w szczególności dla Aglomeracji Górnośląskiej. Cele strategiczne Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Wojkowic to: 1. Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii na terenie miasta Zwiększenie efektywności energetycznej ma stanowić podstawowy parametr wszystkich działań inwestycyjnych i eksploatacyjnych miasta i działających na jego terenie obiektów i infrastruktury. Efektywnością energetyczną mają się również cechować wszystkie działa- nia administracyjne i organizacyjne miasta. 2. Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie miasta Zastosowanie odnawialnych źródeł energii w obiektach i infrastrukturze gminy oraz propa- gowanie i wspieranie ich rozwoju w pozostałych sektorach wymaga uprzedniego potwierdzenia zasadności ich realizacji – tylko takie działania mogą dać realizację niskoemisyjnego rozwoju.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 65

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

3. Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta to poszanowanie zasobów naturalnych, przy spełnieniu kryteriów ekonomicznych i środowiskowych, co da poprawę warunków ży- cia mieszkańców. 4. Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników Świadome i wykształcone w zakresie poszanowania energii społeczeństwo, realizując potrzeby własne, swoją działalnością przyczyniać będzie się do ograniczania kosztów i realizacji niskoemisyjnego rozwoju. Powyższe cele strategiczne stanowią jakościowe ujęcie celu Planu Gospodarki Niskoemi- syjnej. Cele ilościowe zostały przedstawione w oparciu o bazową inwentaryzację emisji przedstawioną w dalszej części opracowania.

Rysunek 7-1. Cele planu gospodarki niskoemisyjnej

Cel główny PGN Poprawa warunków życia mieszkańców i rozwój gospodarczy Wojkowic przy założeniu niskoemi- syjności realizowanych działań

Cel strategiczny 1 Cel strategiczny 2 Cel strategiczny 3 Cel strategiczny 4 Zwiększenie Racjonalne zwięk- Zrównoważone Wprowadzenie efektywności szenie wykorzy- zarządzanie i roz- racjonalnych wykorz ystania stania energii wój infrastruktury wzorców kon- i wytwarzania z OZE sumpcji energii ukierunkowany na energii niskoemisyjność i jej nośników rozwój

Cele szczegółowe – kierunki działań w sektorach

Projekty do realizacji

Cele ilościowe PGN

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 66

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

7.3. Kierunki działań – cele szczegółowe

7.3.1. Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Do celów szczegółowych, które należy osiągnąć w ramach realizacji tego celu strategicznego należy zaliczyć: 1.1. Kompleksową modernizację energetyczną i termomodernizację budynków użytecz- ności publicznej i budynków mieszkaniowych gminy, 1.2. Wdrożenie systemu zarządzania i monitoringu zużycia nośników energii i wody w budynkach użyteczności publicznej, 1.3. Przyspieszenie procesów termomodernizacji pozostałych budynków mieszkaniowych, 1.4. Przyspieszenie zmiany układów zasilania w ciepło na niskoemisyjne (przyłączenie do sieci ciepłowniczej) w budownictwie wielorodzinnym, 1.5. Przyspieszenie poprzez wprowadzenie dopłat do zmiany sposobu ogrzewania dla budynków indywidualnych (PONE) na niskoemisyjne układy ich ogrzewania, 1.6. Niskoemisyjne budownictwo komercyjne jako wynik stworzonego przez gminę systemu zachęt dla właścicieli i inwestorów.

7.3.2. Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie miasta Do celów szczegółowych, które należy osiągnąć w ramach realizacji niniejszego celu strategicznego należy zaliczyć: 2.1. Zastosowanie racjonalnych ekonomicznie rozwiązań OZE w obiektach użyteczności publicznej do produkcji energii elektrycznej i ciepła/chłodu, 2.2. Popularyzacja w budownictwie mieszkaniowym racjonalnych rozwiązań OZE poprzez system zachęt dla mieszkańców, 2.3. Popularyzacja rozwiązań OZE racjonalnych do zastosowania w obiektach usług komercyjnych i przedsiębiorstwach.

7.3.3. Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój Do celów szczegółowych, które należy osiągnąć w ramach realizacji tego celu strategicznego należy zaliczyć: 3.1. Kierowanie się zasadą niskoemisyjności w podejmowaniu decyzji administracyjnych, 3.2. Stworzenie alternatywy komunikacyjnej w postaci ciągów pieszo-rowerowych i punk- tów przesiadkowych, 3.3. Niskoenergetyczne i mniej kosztowne oświetlenie uliczne jako wynik modernizacji i zastosowania systemów „inteligentnego” zarządzania, 3.4. Efektywne energetycznie i ekonomicznie środki transportu w gestii gminy i jednostek publicznych jako wynik modernizacji i wymiany na niskoemisyjne,

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 67

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

3.5. Niskoemisyjna gospodarka odpadowa i wodno-ściekowa jako wynik między innymi zagospodarowania odpadów i gazów wysypiskowych oraz rozbudowy systemu kana- lizacyjnego, 3.6. Efektywny ekologicznie i ekonomicznie system ciepłowniczy jako wynik modernizacji i rozbudowy.

7.3.4. Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośni- ków Do celów szczegółowych, które należy osiągnąć w ramach realizacji przedmiotowego celu strategicznego należy zaliczyć: 4.1. Wprowadzenie systemu niskoemisyjnych zamówień publicznych – zwiększy ono od- działywanie gminy na innych użytkowników energii poprzez pełnienie wzorcowej roli w zakresie energii i środowiska, 4.2. Promocja niskoemisyjności poprzez realizację kampanii społecznych, budowę tematycznej strony internetowej oraz organizację punktu informacji o efektywności energetycznej dla mieszkańców, 4.3. Pełnienie wzorcowej roli przez gminne obiekty użyteczności publicznej w zakresie efektywnego wykorzystania OZE i ograniczania kosztów i zużycia energii, 4.4. Społeczeństwo świadome korzyści i efektów gospodarki niskoemisyjnej jako wynik edukacji (np. powołanie lokalnego centrum konsultacji dla zainteresowanych).

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 68

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

8. Wyniki inwentaryzacji bazowej emisji z terenu Wojkowic

8.1. Założenia i metody

8.1.1. Przyjęte zasady opracowania inwentaryzacji Sporządzenie inwentaryzacji bazowej emisji może być ogólnie opisane, jako proces zbie- rania odpowiednich danych, a następnie wprowadzania tych danych do narzędzia inwentaryzacji w formie modelu obliczeniowego. Podejście analityczne jest istotnym kryterium, ponieważ modele z wykorzystaniem podej- ścia Top-down i Bottom-up, w wypadku rozwiązywania tego samego problemu, mogą dać zupełnie odmienne wyniki. Analizy z wykorzystaniem podejścia (Bottom-up) „z dołu do gó- ry” zwykle określane jest jako podejście inżynierskie do zagadnienia. Natomiast podejście Top-down „od góry do dołu” określane jest jako podejście ekonomiczne. Na poniższym rysunku przedstawiono porównanie obu podejść dla zobrazowania różnic pomiędzy nimi. Rysunek 8-1. Typy podejścia analitycznego

PODEJŚCIE ANALITYCZNE

BOTTOM-UP TOP-DOWN Charakterystyka: Modele równowagi Charakterystyka: Modele równowagi ogólnej. cząstkowej. Szczegółowy opis strony po- Strona popytowa i podażowa w modelu w pytowej i podażowej. Brak powiązań ogólnych uwarunkowaniach rynkowych. Po- z innymi dyscyplinami gospodarki. wiązania z innymi dyscyplinami. Podejście: Zbieranie danych u źródła. Podejście: Polega na pozyskiwaniu zagrego- Każda jednostka podlegająca inwentary- wanych danych dla większej jednostki lub po- zacji podaje dane, które później agreguje pulacji. Jakość danych jest wtedy teoretycznie się w taki sposób, aby dane były reprezen- lepsza, ponieważ jest mała ilość źródeł tych tatywne dla większej populacji lub obsza- danych. Jeżeli zagregowane dane nie są re- ru. prezentatywne dla danego obszaru lub popula- Wyniki: Metodologia szczegółowa, niesie cji, należy tak je przekształcić (skalibrować), niepewność odnośnie popełnienia błędu aby jak najwierniej obrazowały zaistniałą sytu- przy analizie i obróbce danych oraz nie- ację. pewność, czy cała docelowa populacja Wyniki: Głównym defektem tej metody jest została ujęta w zestawieniu. mała rozdzielczość danych, która może ukryć trendy, mogące pojawić się przy większej roz- dzielczości.

W bazie opracowanej na potrzeby niniejszej inwentaryzacji wykorzystano oba podejścia analityczne, różnicując ich zastosowanie w zależności od możliwych do uzyskania informacji. Generalnie przyjęto zasadę pozyskiwania danych na drodze ankietyzacji (Bottom-up), a sformułowane na tej podstawie wyniki w celu weryfikacji skonfrontowano z dostępnymi danymi zagregowanymi (Top-down). Tak więc ostateczny bilans obejmujący wszystkie sektory gospodarki oraz wszystkich konsumentów i dostawców energii został sporządzony z zastosowaniem obu metod, opisanych powyżej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 69

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

8.1.2. Wykaz źródeł danych uwzględnionych w inwentaryzacji bazowej Całość danych uzyskanych na bazie korespondencji z instytucjami i w wyniku akcji ankietowej została zawarta w załączniku niniejszego planu i stanowi z jednej strony podstawę analiz inwentaryzacyjnych z drugiej materiał potwierdzających akces zainteresowanych do Planu.

8.1.3. Unikanie podwójnego liczenia emisji W celu wyeliminowania możliwości podwójnego liczenia emisji zastosowano następujące środki zapobiegawcze:  całość obliczeń wykonano w jednym modelu, co zapobiega ewentualnemu dublowaniu się obiektów, które zostały przyporządkowane do punktów adresowych (rekordów);  zakwalifikowane do poszczególnych grup obiekty zweryfikowano pod kątem powtórzeń;  w wypadku zastosowania danych zagregowanych wykonano dodatkowe analizy weryfikujące w celu eliminacji ewentualnych powtórzeń.

8.1.4. Przyjęte wskaźniki emisji CO2

Do inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla CO2 w roku bazowym 2013 dla danego paliwa, nośnika energii, posłużono się następującymi wskaźnikami: – węgiel kamienny: - 342 kg/MWh – wg „Wskazówek dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza” (Ministerstwo Środowiska, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 2003), – ciepło sieciowe ze źródła U&R CALOR sp. z o.o.: - 503 kg/MWh – wg ankiety dot. przedsiębiorstwa ciepłowniczego z uwzględnieniem strat w źródle i przesyłowych, – gaz ziemny wysokometanowy: - 198 kg/MWh – wg „Wskazówek dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza” (Ministerstwo Środowiska, – 812 kg/MWh – wg KOBIZE - Referencyjny wskaźnik jednostkowej emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej do wyznaczania poziomu bazowego dla projektów JI realizowanych w Polsce. Biomasę wykorzystywaną na terenie Wojkowic traktuje się jako odnawialne źródło energii, którego wykorzystanie nie wpływa na emisję CO2 do atmosfery – przy założeniu, że drewno pochodzi z lasów zarządzanych w zrównoważony sposób (średni przyrost lasu jest równy lub wyższy niż pozyskanie drewna) – zgodnie z poradnikiem SEAP „Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)”.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 70

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

8.2. Wyniki obliczeń Zużycie energii w Wojkowicach w roku bazowym dla niniejszego planu, to jest 2013, przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 8-1. Zużycie energii w Wojkowicach w 2013 r. [MWh] Nośnik / paliwo Końcowe zużycie energii Energia elektryczna 14 707 Ciepło sieciowe 10 694 Gaz ziemny 11 268 Węgiel kamienny 49 338 OZE 768 Inne paliwa 10 598 Paliwa w transporcie 13 433 Ogółem zużycie energii w mieście wyniosło 110 805 MWh. Zużyciu energii jw. na terenie miasta Wojkowice w roku bazowym towarzyszyła emisja do atmosfery 44 072 Mg CO2, wg układu jak w poniższej tabeli.

Tabela 8-2. Emisja CO2 w Wojkowicach w 2013 r. [Mg]

Nośnik / paliwo Emisja CO2 Energia elektryczna 11 942 Ciepło sieciowe 5 380 Gaz ziemny 2 231 Węgiel kamienny 16 874 Inne paliwa 2 754 Paliwa w transporcie 3 438 Inne emisje 1 453 RAZEM 44 072

Procentowe udziały w powyższym w poszczególnych sektorach przedstawiają poniższe wykresy. Wykres 8-1 Struktura zużycia energii w mieście Wojkowice

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 71

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-2 Struktura emisji CO2 w mieście Wojkowice

Wyniki wykonanej inwentaryzacji zaprezentowane na wykresach powyżej wskazują na sektor obiektów: budynki, wyposażenie/urządzenia, przemysł jako wykorzystujący blisko 90% zużywanej w mieście energii i generujący prawie 90% emisji dwutlenku węgla i wska- zują na ten sektor, jako na główny obszar potencjalnej interwencji.

8.2.1. Budynki, obiekty, przemysł Struktura zużycia energii końcowej tym sektorze w Wojkowicach w roku bazowym 2013 przedstawiała się jak w poniższej tabeli. Tabela 8-3. Zużycie energii w sektorze Budynki, obiekty, przemysł w 2013 r. [MWh] Nośnik / paliwo Końcowe zużycie energii Energia elektryczna 14 707 Ciepło sieciowe 10 694 Gaz ziemny 11 268 Węgiel kamienny 49 338 Inne paliwa 11 366 Ogółem zużycie energii w tym sektorze wyniosło 97 372 MWh. Zużyciu energii w sektorze w roku bazowym 2013 towarzyszyła emisja do atmosfery 39 181 Mg CO2, wg podziału jak w poniższej tabeli.

Tabela 8-4. Emisja CO2 w sektorze Budynki, obiekty, przemysł w 2013 r. [Mg]

Nośnik / paliwo Emisja CO2 Energia elektryczna 11 942 Ciepło sieciowe 5 380 Gaz ziemny 2 231 Węgiel kamienny 16 874 Inne paliwa 2 754 RAZEM 39 181

Poniższe wykresy przedstawiają strukturę zużycia energii cieplnej i elektrycznej w 2013 roku w poszczególnych podsektorach przedmiotowego sektora.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 72

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-3 Struktura zużycia energii cieplnej w podsektorach sektora Budynki, obiekty i przemysł

Wykres 8-4 Struktura zużycia energii elektryczn. w podsektorach sektora Budynki, obiekty i przemysł

Na kolejnym wykresie przedstawiono udziały procentowe poszczególnych grup obiektów w łącznej emisji CO2 w sektorze

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 73

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-5 Struktura emisji CO2 w podsektorach sektora Budynki, obiekty i przemysł

Rozkład zużycia energii oraz emisji CO2 zaprezentowany na powyższych wykresach od- zwierciedla strukturę zabudowy miasta, w którym dominuje zabudowa mieszkaniowa – w tym szczególnie indywidualna (jednorodzinna). Wyniki wskazują na ten sektor, jako na główny obszar potencjalnej interwencji. Szacuje się, że około 800 MWh energii w sektorze wytwarzanych jest na bazie odnawialnych źródeł energii. 8.2.1.1. Budynki i obiekty użyteczności publicznej W tym podsektorze w Wojkowicach w roku bazowym 2013 zużycie energii przedstawiało się w obiektach gminnych oraz w pozostałych obiektach użyteczności publicznej jak w tabelach poniżej. Ogółem zużycie energii końcowej w tym podsektorze wyniosło 10 694 MWh.

Tabela 8-5. Zużycie energii w 2013 r. w podsektorze Obiekty użyteczności publicznej – obiekty gminne [MWh] Nośnik / paliwo Końcowe zużycie energii Energia elektryczna 428 Ciepło sieciowe 1 105 Gaz ziemny 184 Węgiel kamienny 530

Tabela 8-6. Zużycie energii w 2013 r. w podsektorze Obiekty użyteczności publicznej – obiekty pozo- stałe [MWh] Nośnik / paliwo Końcowe zużycie energii Energia elektryczna 1 039 Gaz ziemny 781

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 74

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Nośnik / paliwo Końcowe zużycie energii Węgiel kamienny 6 316 Inne paliwa 312

W roku bazowym zużyciu energii w obiektach użyteczności publicznej towarzyszyła emisja do atmosfery 4 279 Mg CO2, wg podziału jak w poniższych tabelach.

Tabela 8-7. Emisja CO2 w podsektorze Obiekty użyteczności publicznej – obiekty gminne w 2013 r. [Mg]

Nośnik / paliwo Emisja CO2 Energia elektryczna 347 Ciepło sieciowe 556 Gaz ziemny 36 Węgiel kamienny 181 RAZEM 1 121

Tabela 8-8. Emisja CO2 w podsektorze Obiekty użyteczności publicznej – obiekty pozostałe w 2013 r. [Mg]

Nośnik / paliwo Emisja CO2 Energia elektryczna 843 Gaz ziemny 155 Węgiel kamienny 2 160 RAZEM 3 158

Na wykresie poniżej przedstawiono udziały procentowe w łącznej emisji CO2 w podsektorze wg poszczególnych rodzajów wykorzystywanej energii.

Wykres 8-6 Struktura emisji CO2 wg rodzaju zużycia energii w podsektorze obiektów użyteczności publicznej

Szacuje się, że około 300 MWh energii wytwarzanych jest na bazie odnawialnych źródeł energii – kolektory słoneczne w Zakładzie Karnym.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 75

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wzorcowa rola, jaką pełnić mają obiekty użyteczności publicznej oraz ok. 10% udziału w ogólnym zużyciu i emisji w sektorze wskazuje na konieczność kontynuacji i nasilenia ewentualnych działań w tym podsektorze. 8.2.1.2. Budynki mieszkalne wielorodzinne W budynkach mieszkalnych wielorodzinnych w roku bazowym zużyto łącznie 20 665 MWh energii końcowej i wygenerowano do atmosfery łącznie 9 581 Mg CO2. Na wyżej wymienione składają się wielkości jak w tabelach i na wykresach poniżej. Tabela 8-9. Zużycie energii w 2013 r. w podsektorze budynków mieszkaniowych wielorodzinnych [MWh] Końcowe zużycie energii Nośnik / Budynki mieszka- Budynki mieszka- Budynki mieszka- Budynki mieszka- paliwo niowe wielorodz. niowe wielorodzin- niowe wielorodzin- niowe wielorodzin- RAZEM ne gminy ne spółdzielni ne wspólnot Energia 2 666 127 516 2 023 elektryczna Ciepło 8 891 - 2 821 6 070 sieciowe Gaz 1 183 - - 1 183 ziemny Węgiel 7 911 383 1 119 6 409 kamienny Inne 14 6 8 - paliwa RAZEM: 20 665 516 4 464 15 685

Wykres 8-7 Struktura zużycia energii w podsektorze budynków wielorodzinnych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 76

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-8 Udziały poszczególnych form własności budownictwa wielorodzinnego w zużyciu energii w podsektorze

W budownictwie mieszkaniowym wielorodzinnym, jak wynika z powyższego, zużywa się najwięcej energii pochodzącej z systemu ciepłowniczego miasta oraz ze spalania węgla (głównie w piecach kaflowych) – odpowiednio ok.: 43% i 38%. Najwięcej, bo ok. 3/4 zuży- tej energii końcowej, spożytkowane zostało w budynkach będących pod zarządem wspól- not mieszkańców.

Tabela 8-10. Emisja CO2 w 2013 r. w podsektorze budynków mieszkaniowych wielorodzinnych [Mg]

Emisja CO2 Nośnik / Budynki mieszka- Budynki mieszka- Budynki mieszka- Budynki mieszka- paliwo niowe wielorodz. niowe wielorodzin- niowe wielorodzin- niowe wielorodzin- RAZEM ne gminy ne spółdzielni ne wspólnot Energia 2 165 104 419 1 642 elektryczna Ciepło 4 474 - 1 420 3 054 sieciowe Gaz 234 - - 234 ziemny Węgiel 2 705 131 382 2 192 kamienny Inne 3 1 2 - paliwa RAZEM: 9 581 236 2 223 7 122

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 77

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-9 Struktura emisji CO2 w podsektorze budynków wielorodzinnych

Wykres 8-10 Udziały poszczególnych form własności budownictwa wielorodzinnego w emisji CO2 w podsektorze

W omawianym podsektorze budownictwa mieszkaniowego, jak wynika z powyższych danych, największa emisja CO2 pochodzi z konsumpcji energii z systemu ciepłowniczego miasta, a następnie ze spalania węgla w piecach kaflowych oraz zużywania energii elektrycznej. Najwięcej, bo niecałe 75% emisji w tym podsektorze pochodzi z budynków będą- cych pod zarządem wspólnot mieszkańców. Powyższe wskazuje na konieczność kontynuacji i nasilenia ewentualnych działań w podsektorze budownictwa wielorodzinnego. 8.2.1.3. Budynki mieszkalne indywidualne W budynkach mieszkalnych indywidualnych w ciągu roku bazowego zużyto łącznie ok. 61 125 MWh energii końcowej i wygenerowano do atmosfery łącznie 22 080 Mg CO2. Na wyżej wymienione składają się wielkości jak w tabelach i na wykresach poniżej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 78

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Tabela 8-11. Zużycie energii w 2013 r. w budownictwie mieszkaniowym indywidualnym [MWh] Nośnik / paliwo Końcowe zużycie energii Energia elektryczna 7 229 Ciepło sieciowe 283 Gaz ziemny 8 806 Węgiel kamienny 34 047 Inne paliwa 10 760

Wykres 8-11 Struktura zużycia energii w podsektorze budynków mieszkalnych indywidualnych

Tabela 8-12. Emisja CO2 w budownictwie mieszkaniowym indywidualnym w 2013 r. [Mg]

Nośnik / paliwo Emisja CO2 Energia elektryczna 5 870 Ciepło sieciowe 142 Gaz ziemny 1 744 Węgiel kamienny 11 644 Inne paliwa 2 680 RAZEM 22 080

Wykres 8-12 Struktura emisji CO2 w podsektorze budynków mieszkalnych indywidualnych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 79

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

W omawianym podsektorze budownictwa mieszkaniowego, jak wynika z powyższych danych, największa emisja CO2 (około połowy) pochodzi ze spalania węgla kamiennego w przydomowych kotłowniach i piecach kaflowych. Konieczne jest kontynuowanie i nasile- nie ewentualnych działań niskoemisyjnych w tym podsektorze budownictwa mieszkaniowego – w tym również realizacja działań wskazanych w opracowanym w 2014 r. Progra- mie ograniczenia niskiej emisji na terenie gminy Wojkowice na lata 2015-2020. Wyniki ankietyzacji potwierdziły incydentalne występowanie rozwiązań OZE w budownictwie indywidualnym. Szacuje się, że niecałe 500 MWh wytwarzanych jest w tych budynkach na bazie odnawialnych źródeł energii. 8.2.1.4. Budynki i obiekty usług komercyjnych i przemysłu W budynkach i obiektach usług komercyjnych i przemysłu w ciągu roku bazowego 2013 zużyto łącznie ok. 4 313 MWh energii i wygenerowano do atmosfery 2 773 Mg CO2. Struktura zużycia energii końcowej tym podsektorze przedstawia się jak w poniższej tabeli. Tabela 8-13. Zużycie energii w podsektorze Budynki usług komercyjnych i przemysłu w 2013 r. [MWh] Nośnik / paliwo Końcowe zużycie energii Energia elektryczna 2 770 Ciepło sieciowe 414 Gaz ziemny 314 Węgiel kamienny 534 Inne paliwa 281

Zużyciu energii w sektorze w roku bazowym 2013 towarzyszyła emisja CO2 do atmosfery wg podziału jak w poniższej tabeli.

Tabela 8-14. Emisja CO2 w podsektorze Budynki usług komercyjnych i przemysłu w 2013 r. [Mg]

Nośnik / paliwo Emisja CO2 Energia elektryczna 2 249 Ciepło sieciowe 208 Gaz ziemny 62 Węgiel kamienny 183 Inne paliwa 71 RAZEM 2 773

Poniższe wykresy przedstawiają strukturę zużycia energii końcowej w roku bazowym oraz udziały procentowe w łącznej emisji CO2 w podsektorze wg poszczególnych rodzajów wykorzystywanej energii.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 80

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-13 Struktura zużycia energii końcowej w podsektorze Budynki usług komercyjnych i prze- mysłu

Wykres 8-14 Struktura emisji CO2 w podsektorze Budynki usług komercyjnych i przemysłu

Jak wynika z powyższego w tym podsektorze występuje największy udział zużycia energii elektrycznej w jego strukturze zużycia (ok. 65% użytkowanej energii) i w związku z tym zdecydowanie największą emisję CO2 w tej kategorii generuje zużycie energii elektrycznej (ok. 80%). W analizowanym podsektorze Miasto nie ma możliwości bezpośredniego wpły- wu na wielkość zużycia energii, a co za tym idzie, również na emisję gazów do atmosfery. 8.2.1.5. Gminne oświetlenie publiczne Na potrzeby oświetlenia ulicznego funkcjonującego na terenie miasta Wojkowice w roku bazowym zakupiono 576 MWh energii elektrycznej, co odpowiada wygenerowaniu do atmosfery łącznie około 576 Mg CO2.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 81

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

8.2.2. Transport Wyliczono, że na potrzeby ruchu środków transportu na obszarze Wojkowic zużyto 13 433 MWh energii w zastosowanych paliwach, co spowodowało wyemitowanie do atmosfery łącznie około 3 438 Mg CO2. Struktura zużycia energii końcowej w tym sektorze w Wojkowicach w roku bazowym 2013 przedstawiała się jak w poniższej tabeli. Tabela 8-15. Zużycie energii w sektorze Transport w 2013 r. [MWh]

Rodzaj paliwa Rodzaj środków transportu Razem ON Benzyna Gaz pł.

Gminne środki transportu 52 3 - 55

Transport publiczny 1 376 - - 1 376

Transport indywidualny 6 142 3 901 1 057 11 100

Transport kolejowy 629 - - 629

Niegminne środki transportu użyteczn. publicznej 265 6 - 272

RAZEM 8 465 3 911 1 057 13 433

Procentowe udziały poszczególnych podsektorów w zużyciu energii w transporcie w mie- ście przedstawia poniższy wykres. Wykres 8-15 Struktura zużycia energii w podsektorach transportu w mieście Wojkowice

Na kolejnym wykresie pokazano udziały poszczególnych paliw w końcowym zużyciu energii w transporcie na terenie Wojkowic.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 82

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-16 Udział paliw w zużyciu energii w transporcie w mieście Wojkowice

W transporcie na terenie miasta, jak wynika z powyższego, zużywa się najwięcej energii pochodzącej z użycia oleju napędowego – ok. 63%. Znakomita większość, bo ok. 83% zużytej energii końcowej, spożytkowana została w środkach transportu indywidualnego.

Struktura emisji CO2 w sektorze transportu w Wojkowicach w roku bazowym 2013 przed- stawiała się jak w poniższej tabeli.

Tabela 8-16. Emisja CO2 w sektorze Transportu w 2013 r. [Mg] Rodzaj paliwa Rodzaj środków transportu Razem ON Benzyna Gaz pł.

Gminne środki transportu 14 1 - 15

Transport publiczny 363 - - 363

Transport indywidualny 1 621 964 237 2 822

Transport kolejowy 166 - - 166

Niegminne środki transportu użyteczn. publicznej 70 2 0 72

RAZEM 2 234 967 237 3 438

Procentowe udziały emisji CO2 z poszczególnych podsektorów transportu przedstawia poniższy wykres, a na kolejnym pokazano udziały poszczególnych paliw w emisji CO2 wy- nikającej z użycia środków transportu na terenie Wojkowic.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 83

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 8-17 Struktura emisji CO2 w podsektorach transportu w mieście Wojkowice

Wykres 8-18 Udział paliw w emisji CO2 w transporcie w mieście Wojkowice

W transporcie na terenie Wojkowic, jak wynika z powyższego, wyemitowano najwięcej CO2 ze spalania oleju napędowego – prawie 2/3, a znakomita większość (82%) całkowitej emisji z transportu pochodzi ze środków indywidualnych. Gmina nie ma wielkich możliwo- ści bezpośredniego wpływu na wielkość zużycia energii oraz emisji gazu wynikającej z korzystania z tych środków. Z uwagi na lokalizację Wojkowic na północnym skraju konurbacji śląsko-zagłębiowskiej – obszaru pokrytego stosunkowo rozbudowaną siecią komunikacji publicznej, w świetle zaplanowanego, w ramach Zintegrowanych Inwestycji Te- rytorialnych (ZIT) Subregionu centralnego województwa śląskiego na lata 2014-2020, zadania obejmującego budowę zintegrowanego centrum przesiadkowego zlokalizowanego w centrum miasta przy zbiegu ulic Sobieskiego i Plaka (m.in. budowa miejsc parkingowych przy przystanku typu Park&Ride oraz Park&Bike), istnieją pewne możliwości obniżenia emisji CO2 generowanego przez środki transportu indywidualnego. Ww. projekt jest czę- ścią projektu międzygminnego ZIT pn. „Zintegrowany system połączeń rowerowych w Po- wiecie Będzińskim, jako istotny element strategii niskoemisyjnej”.

8.2.3. Gospodarka odpadami i wodno-ściekowa Istniejące na terenie miasta Wojkowice składowisko odpadów komunalnych, opisane w pkt. 4.6.1. emituje do atmosfery około 1 453 Mg CO2.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 84

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

9. Analiza potencjału redukcji emisji gazów cieplarnianych Przedstawiona we wcześniejszych rozdziałach ocena stanu istniejącego sektorów oraz wyniki przeprowadzonej ankietyzacji podmiotów, w odniesieniu do kierunków działań in- terwencyjnych w PGN, pozwoliły na określenie listy projektów, których realizacja przyczyni się do osiągnięcia założonych celów strategicznych, jak również da możliwość określenia celów ilościowych PGN.

9.1. Identyfikacja możliwych do wdrożenia przedsięwzięć Na podstawie zadeklarowanych przez interesariuszy w ankietach projektów preferowa- nych działań oraz na podstawie analizy możliwych kierunków interwencji określono listę projektów do realizacji do roku 2020. Poniższe dane stanowią wstępny szacunek kosztów ich realizacji wraz z potencjalnym efektem ekologicznym, które zostaną uszczegółowione na etapie opracowania audytów energetycznych i dokumentacji projektowej. Listę w postaci kart projektów z krótką charakterystykę zaprezentowano poniżej.

Nr projektu 1 Termomodernizacja komunalnych budynków mieszkalnych w Wojkowicach + zmiana Tytuł projektu źródła zasilania w ciepło Zgodność z celem Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta strategicznym PGN Projekt obejmuje termomodernizację komunalnych budynków mieszkalnych. Dodatkowo projekt może obejmować także zmiany dotychczasowego źródła zasilania w ciepło z wykorzystaniem Opis projektu systemu ciepłowniczego. Szczegółowy zakres inwestycji zostanie określony na etapie audytu energetycznego i przygotowania dokumentacji projektowej. Ilość obiektów objętych projektem: 3 Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 300 tys. PLN 34 Mg CO2 Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne Poprawa komfortu cieplnego w budynkach. i finansowe Ograniczenie wydatków budżetowych na utrzymanie obiektów.

Nr projektu 2 Termomodernizacja budynków spółdzielni mieszkaniowych i wspólnot mieszkaniowych Tytuł projektu + zmiana źródła zasilania w ciepło Zgodność z celem Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta strategicznym PGN Projekt może obejmować termomodernizację budynków mieszkalnych. Dodatkowo projekt mo- że obejmować także zmiany dotychczasowego źródła zasilania w ciepło z wykorzystaniem Opis projektu systemu ciepłowniczego. Szczegółowy zakres inwestycji zostanie określony na etapie audytu energetycznego i przygotowania dokumentacji projektowej. Ilość obiektów objętych projektem: 20 Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 4 680 tys. PLN 608 Mg CO2 Podmiot odpowie- Spółdzielnie / wspólnoty mieszkaniowe dzialny za realizację Finansowanie Środki prywatne + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne Poprawa komfortu cieplnego w budynkach. Ograniczenie wydatków mieszkańców na utrzyma- i finansowe nie obiektów.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 85

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Nr projektu 3 Tytuł projektu Termomodernizacja budynków indywidualnych + zmiana źródła zasilania w ciepło Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Zgodność z celem Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie strategicznym PGN miasta Projekt obejmuje termomodernizację budynków mieszkalnych w zabudowie jedno i wielorodzin- nej i/lub zmianę dotychczasowego źródła zasilania w ciepło z wykorzystaniem systemu cie- Opis projektu płowniczego. Dodatkowo projekt może zakładać zabudowę instalacji OZE. Szczegółowy zakres inwestycji zostanie określony na etapie audytu energetycznego i przygotowania dokumentacji projektowej. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 2 400 tys. PLN 1 229 Mg CO2 Podmiot odpowie- Osoby fizyczne / wspólnoty mieszkaniowe dzialny za realizację Finansowanie Środki prywatne + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne Poprawa komfortu cieplnego w budynkach. Ograniczenie wydatków mieszkańców na utrzyma- i finansowe nie obiektów. UWAGA: Ze strony Gminy w ramach. realizacji projektu przewidziane jest dofinansowanie zmiany źródła ciepła (wg zapisów Programu Ograniczenia Niskiej Emisji – PONE)

Nr projektu 4 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej – Miejski Ośrodek Kultury Tytuł projektu w Wojkowicach Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie Zgodność z celem miasta strategicznym PGN Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników (wzorcowa rola sektora publicznego) Projekt obejmuje przeprowadzenie kompleksowej termomodernizacji budynku Miejskiego Ośrodka Kultury przy ul. Jaworznik 6 w Wojkowicach w tym: docieplenie ścian zewnętrznych, wymianę stolarki, modernizację oświetlenia na energooszczędne oraz zabudowę ogniw fotowol- Opis projektu taicznych. Realizacja niniejszego projektu ma na celu zmniejszenie energochłonności budynku MOK w Wojkowicach. Szczegółowy zakres inwestycji zostanie określony na etapie audytu energetycznego i przygotowania dokumentacji projektowej. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 840 tys. PLN 27 Mg CO2 Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne Poprawa komfortu cieplnego w budynku. Ograniczenie wydatków budżetowych na utrzymanie i finansowe obiektu.

Nr projektu 5 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej – Zakład Opieki Zdrowotnej Tytuł projektu w Wojkowicach Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie Zgodność z celem miasta strategicznym PGN Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników (wzorcowa rola sektora publicznego) Projekt obejmuje przeprowadzenie kompleksowej termomodernizacji budynku Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wojkowicach w tym: docieplenie ścian zewnętrznych, modernizację oświetlenia Opis projektu na energooszczędne oraz zabudowę ogniw fotowoltaicznych. Realizacja niniejszego projektu ma na celu zmniejszenie energochłonności budynku ZOZ w Wojkowicach. Szczegółowy zakres inwestycji zostanie określony na etapie przygotowania dokumentacji projektowej. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 520 tys. PLN 91 Mg CO2 Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne Poprawa komfortu cieplnego w budynku. Ograniczenie wydatków budżetowych na utrzymanie i finansowe obiektu.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 86

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Nr projektu 6 Tytuł projektu Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej – Urząd Miasta w Wojkowicach Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie Zgodność z celem miasta strategicznym PGN Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników (wzorcowa rola sektora publicznego) Projekt obejmuje przeprowadzenie kompleksowej termomodernizacji budynku Urzędu Miasta w Wojkowicach w tym: docieplenie ścian zewnętrznych, wymianę stolarki, modernizację oświetle- Opis projektu nia na energooszczędne oraz zabudowę ogniw fotowoltaicznych. Realizacja niniejszego projektu ma na celu zmniejszenie energochłonności budynku. Szczegółowy zakres inwestycji zostanie określony na etapie audytu energetycznego i przygotowania dokumentacji projektowej. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 740 tys. PLN 51 Mg CO2 Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne Poprawa komfortu cieplnego w budynku. Ograniczenie wydatków budżetowych na utrzymanie i finansowe obiektu.

Nr projektu 7 Tytuł projektu Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej – Policja i MOPS w Wojkowicach Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie Zgodność z celem miasta strategicznym PGN Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników (wzorcowa rola sektora publicznego) Projekt obejmuje przeprowadzenie kompleksowej termomodernizacji budynku Policji i MOPS-u w Wojkowicach obejmującą: docieplenie ścian zewnętrznych, wymianę stolarki, modernizację Opis projektu oświetlenia na energooszczędne oraz zabudowę ogniw fotowoltaicznych. Realizacja niniejszego projektu ma na celu zmniejszenie energochłonności budynku. Szczegółowy zakres inwestycji zostanie określony na etapie audytu energetycznego i przygotowania dokumentacji projektowej. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 340 tys. PLN 25 Mg CO2 Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne Poprawa komfortu cieplnego w budynku. Ograniczenie wydatków budżetowych na utrzymanie i finansowe obiektu.

Nr projektu 8 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej: Centrum Usług Społecznych Tytuł projektu przy ul. Morcinka 11 Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie Zgodność z celem miasta strategicznym PGN Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników (wzorcowa rola sektora publicznego) Projekt obejmuje przeprowadzenie kompleksowej termomodernizacji budynku komunalnego po byłej stacji trakcyjnej w Wojkowicach obejmującą: przebudowę pomieszczeń, docieplenie prze- gród zewnętrznych, wymianę stolarki, wymianę źródła ciepła – podłączenie do systemu cie- Opis projektu płowniczego, modernizację oświetlenia na energooszczędne oraz zabudowę ogniw fotowoltaicznych. Realizacja niniejszego projektu ma na celu zmniejszenie energochłonności budynku. Dla potwierdzenia parametrów energetycznych planowanej modernizacji obiektu oraz ewentualnej zabudowy odnawialnych źródeł energii wymagane jest wykonanie audytu energetycznego. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 520 tys. PLN 16 Mg CO2 Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne Poprawa komfortu cieplnego w budynku. Ograniczenie wydatków budżetowych na utrzymanie i finansowe obiektu.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 87

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Nr projektu 9 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej inne niż gminne: OSP: Wojkowice, Tytuł projektu Kamyce i Żychcice Zgodność z celem Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta strategicznym PGN Projekt obejmuje przeprowadzenie kompleksowej termomodernizacji budynków, w szczególno- ści ścian zewnętrznych oraz wymianę oświetlenia na energooszczędne i zastosowanie OZE. Opis projektu Szczegółowy zakres inwestycji zostanie określony na etapie audytu energetycznego i przygotowania dokumentacji projektowej. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 250 tys. PLN 24 Mg CO2 Podmiot odpowie- OSP Żychcice, OSP Kamyce, OSP Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Środki własne OSP + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne i Poprawa komfortu cieplnego w budynku. Ograniczenie wydatków budżetowych na utrzymanie finansowe obiektu.

Nr projektu 10 Tytuł projektu Modernizacja Zakładu Karnego w Wojkowicach Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Zgodność z celem Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie strategicznym PGN miasta Projekt obejmuje przeprowadzenie kompleksowej termomodernizacji budynku oraz wymianę Opis projektu oświetlenia na energooszczędne. Realizacja niniejszego projektu ma na celu zmniejszenie energochłonności budynku. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 470 tys. PLN 839 Mg CO2 Podmiot odpowie- Skarb Państwa dzialny za realizację Finansowanie Budżet centralny + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne i Poprawa komfortu cieplnego w budynku. Ograniczenie wydatków budżetu centralnego na finansowe utrzymanie obiektu.

Nr projektu 11 Tytuł projektu Modernizacja oświetlenia ulicznego Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Zgodność z celem Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie strategicznym PGN miasta Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój Projekt obejmuje modernizację oświetlenia ulicznego na terenie Wojkowic. Projekt ma być reali- Opis projektu zowany we współpracy z Tauron Dystrybucja. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 420 tys. PLN 91 Mg CO2 Podmiot odpowie- TAURON Dystrybucja S.A. na bazie porozumienia dzialny za realizację Finansowanie środki Tauron Dystrybucja S.A. Korzyści społeczne i Zwiększenie efektywności energetycznej punktów świetlnych oraz zmniejszenie opłat za ener- finansowe gię elektryczną.

Nr projektu 12 Tytuł projektu Modernizacja sieci ciepłowniczej U&R CALOR Zgodność z celem Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta strategicznym PGN Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój Projekt obejmuje modernizację/wymianę starej sieci kanałowej na nową sieć ciepłowniczą wy- Opis projektu konaną w technologii preizolowanej. Projekt prowadzi do ograniczenia strat ciepła na przesyle. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 1 500 tys. PLN 191 Mg CO2 Podmiot odpowie- U&R CALOR dzialny za realizację Finansowanie Środki U&R CALOR + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne i Zwiększenie efektywności przesyłu ciepła co bezpośrednio wpływa na obniżenie jego zapotrze- finansowe bowania w źródle.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 88

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Nr projektu 13 Przyłączanie nowych odbiorców do systemu ciepłowniczego w celu ograniczenia niskiej Tytuł projektu emisji Zgodność z celem Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta strategicznym PGN Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój Projekt obejmuje przyłączenie nowych odbiorców ciepła do sieci ciepłowniczej. Projekt prowadzi Opis projektu do ograniczenia niskiej emisji i poprawę efektywności wykorzystania nośników energii. Projekt jest komplementarny z projektami nr 1,2 i 3. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 3 000 tys. PLN 621 Mg CO2 Podmiot odpowie- U&R CALOR dzialny za realizację Finansowanie Środki U&R CALOR + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Zmiana sposobu zaopatrywania budynków w ciepło na system ciepłowniczy pozwoli na zwięk- Korzyści społeczne i szenie efektywności przetwarzania nośnika oraz większa ochronę środowiska w kontekście finansowe przestrzegania norm emisji.

Nr projektu 14 Tytuł projektu Modernizacja ciepłowni należącej do U&R CALOR Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta Zgodność z celem Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie strategicznym PGN miasta Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój Projekt zakłada modernizację centralnego źródła ciepła w kontekście dostosowania standardów emisyjnych do wymogów stawianych obowiązujących od roku 2023. Realizacja projektu w zna- Opis projektu czący sposób ograniczy emisję zanieczyszczeń wprowadzanych obecnie do atmosfery. Projekt obejmuje także budowę instalacji fotowoltaicznej. Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: Parametry 3 800 tys. PLN, 540 Mg CO2 projektu w tym 2 600 tys. PLN jako inwestycje w źródle (z instalacji fotowoltaicznej) Podmiot odpowie- U&R CALOR dzialny za realizację Finansowanie Środki U&R CALOR + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Modernizacja źródła w kierunku nowocześniej ciepłowni lub elektrociepłowni w jednoznaczny Korzyści społeczne i sposób będzie pozytywnie oddziaływać na środowisko naturalne poprzez znaczące organicznie finansowe emitowanych zanieczyszczeń gazowych. UWAGA: Inwestycje dot. modernizacji źródła ciepła nie są objęte niniejszym PGN i nie zostały uwzględnione w rachunku efektów Planu z uwagi na udział źródła w EU ETS

Nr projektu 15 Tytuł projektu Modernizacja infrastruktury elektroenergetycznej należącej do TAURON Dystrybucja S.A. Zgodność z celem Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta strategicznym PGN Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój Projekt zakłada przyłączenie nowych odbiorców oraz modernizację i odtworzenie majątku Tau- ron Dystrybucja S.A. Projekt zakłada m.in. budowę linii napowietrznej 20 kV o długości 2,59 km, Opis projektu budowę nowej stacji transformatorowej SN/nn – 4 stacja, modernizację linii 110 kV Łagisza – Julian / Łagisza – Rozalia, modernizację i rozbudowę stacji GPZ Jowisz oraz modernizację sieci napowietrznej nN o łącznej długości 4,9 km Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu b.d. b.d. Podmiot odpowie- TAURON Dystrybucja S.A. dzialny za realizację Finansowanie TAURON Dystrybucja S.A. + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Modernizacja i rozbudowa infrastruktury elektroenergetycznej na obszarze gminy Wojkowice Korzyści społeczne i przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego w jednoznaczny sposób będzie finansowe pozytywnie oddziaływać na środowisko naturalne poprzez znaczące organicznie emitowanych zanieczyszczeń gazowych. UWAGA: Projekt nie został uwzględniony w dalszej analizie efektów uzyskanych z realizacji niniejszego Planu z uwagi na brak możliwości określenia na etapie przygotowania PGN kosztów i efektów realizacji zadania.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 89

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Nr projektu 16 Działania nieinwestycyjne: koncepcja modernizacji układu komunikacyjnego Wojkowic, Tytuł projektu promowanie gospodarki niskoemisyjnej, planowanie energetyczne, niskoemisyjne za- mówienia publiczne, zarządzanie zużyciem i zakupem energii w obiektach gminnych Wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej nośników Zgodność z celem Zwiększenie efektywności wykorzystywania i wytwarzania energii w obiektach na terenie miasta strategicznym PGN Racjonalne zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie miasta Projekt ma na celu realizację przez samorząd projektów miękkich w celu stymulowania rozwoju Opis projektu gospodarczego uwzględniającego parametry gospodarki niskoemisyjnej. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 150 tys. PLN 196 Mg CO2* Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Wzrost świadomości mieszkańców w kontekście efektywnego wykorzystywania energii oraz Korzyści społeczne i aktywne działania władz samorządowych jako gospodarza miasta pozwolą na efektywne go- finansowe spodarowanie budżetem w kontekście działań związanych z energetyką i ochroną środowiska. * Szacunek własny wyliczony jako 0,5% spadek emisji w sektorze budynki, wyposażenie/urządzenia i przemysł w wyniku prowadzonych działań promujących gospodarkę niskoemisyjną.

Nr projektu 17 Budowa zintegrowanego centrum przesiadkowego A-R w Wojkowicach wraz z budową Tytuł projektu dróg rowerowych prowadzących do punktu przesiadkowego Zgodność z celem Zrównoważone zarządzanie infrastrukturą miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój strategicznym PGN Celem projektu jest budowa zintegrowanego centrum przesiadkowego zlokalizowanego w centrum miasta przy zbiegu ulic Sobieskiego/ Plaka. W zakres projektu wejdzie także modernizacja 2 węzłowych przystanków autobusowych zlokalizowanych w centrum przesiadkowym. Układ komunikacyjny obejmuje relacje dla 12 miast Aglomeracji. Zadanie obejmuje także budowę miejsc parkingowych przy przystanku (typu Park & Ride oraz Park & Bike) oraz infrastrukturę dla rowerzystów wraz z punktem obsługi pasażera. Drugim etapem, wchodzącym w zakres Opis projektu niniejszego projektu będzie realizacja dróg rowerowych, doprowadzających do punktu przesiadkowego w Wojkowicach. Ponadto projekt obejmuje doposażenie przystanków komunikacji oraz najczęściej odwiedzanych miejsc użyteczności publicznej w wiaty rowerowe i stojaki. Punkt przesiadkowy wyposażony zostanie w monitoring. Realizacja niniejszego projektu przyczyni się do zwiększenia efektywności transportu zbiorowego. Projekt jest częścią projektu międzygminnego pn. „Zintegrowany system połączeń rowerowych w Powiecie Będzińskim, jako istotny element strategii niskoemisyjnej”. Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 4 800 tys. PLN 23 Mg CO2* Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne i Ograniczenie ruchu kołowego pojazdów osobowych w skutek uruchomienia nowoczesnego finansowe centrum przesiadkowego pozwoli na obniżenie zużycia paliwa o ograniczenie emisji spalin. * Szacunek własny wyliczony jako 1% spadek emisji w transporcie osobowym indywidualnym

Nr projektu 18 Tytuł projektu Gospodarka wodno-ściekowa w Gminie Wojkowice – etap II Zgodność z celem Zrównoważone zarządzanie infrastruktura miasta ukierunkowane na niskoemisyjny rozwój strategicznym PGN Przedmiotem projektu jest budowa sieci kanalizacji wodno-ściekowej na terenie miasta . Będzie Opis projektu to II etap aktualnie realizowanego projektu. Niniejszy projekt dotyczyć będzie budowy sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej w ulicach przyległych do nowo wybudowanej kanalizacji Parametry Koszt projektu: Efekt ekologiczny projektu: projektu 3 040 tys. PLN - Podmiot odpowie- Miasto Wojkowice dzialny za realizację Finansowanie Budżet Miasta Wojkowice + preferencyjne środki zewnętrzne (dotacje, pożyczki, itp.) Korzyści społeczne i Rozbudowa sieci kanalizacyjnej pozwoli na ograniczenie emisji metanu do atmosfery z przydo- finansowe mowych zbiorników na nieczystości płynne.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 90

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

9.2. Preferencje interesariuszy Planu gospodarki niskoemisyjnej Plan gospodarki niskoemisyjnej w swoich założeniach ma za zadanie zaplanowanie i upo- rządkowanie działań służących rozwojowi lokalnemu i poprawie warunków życia mieszań- ców danej Gminy. Spełnia również funkcję dokumentu koordynującego działania różnych podmiotów i gminy poprzez zgrupowanie i wymianę informacji na temat planowanych dzia- łań. Istotnym parametrem zadań planowanych do realizacji w okresie objętym przez PGN jest ich kształt techniczny i zakres, które przekładają się na późniejsze warunki finansowe realizacji inwestycji i eksploatacji obiektów. W procesie formułowania poszczególnych pro- jektów uwzględnione zostały preferencje poszczególnych interesariuszy projektu oraz działania planowane przez Miasto. Lista projektów przedstawiona w poprzednim rozdziale powstała w oparciu o zgłoszenia potencjalnych interesariuszy PGN, które zgromadzono na etapie pozyskiwania danych wejściowych (m.in. w ankietach). W poniższej tabeli przedstawiono syntetycznie projekty uwzględnione w PGN wraz z informacją, kto dany projekt zgłosił i w jakiej formule i/oraz z jakim dokumentem dany projekt jest powiązany. Ta ostat- nia funkcja ma szczególne znaczenie z uwagi na konieczność zapewnienia spójności do- kumentów planowania w aspekcie okresu programowania środków preferencyjnego finansowania UE na lata 2014-2020. Tabela 9-1. Zestawienie interesariuszy projektów Nr Wyszczególnienie Jednostka zgłaszająca Rodzaj zgłoszenia projektu Niskoenergetyczne budynki– termomodernizacja 1 komunalnych budynków mieszkalnych w Wojko- Miasto Wojkowice Ankieta od GREMAX wicach + zmiana źródła zasilania w ciepło Termomodernizacja budynków spółdzielni miesz- Ankieta od SM Górnik, Spółdzielnie i wspólnoty 2 MPGKiM Siemian. Śl., PZN kaniowych i wspólnot mieszkaniowych + zmiana mieszkaniowe źródła zasilania w ciepło "POSESJA", ZN B. Michalik Termomodernizacja budynków indywidualnych + Osoby fizyczne/wspólnoty Ankiety od osób indywidual- 3 zmiana źródła zasilania w ciepło mieszkaniowe nych Termomodernizacja budynku użyteczności pu- 4 Miasto Wojkowice ZIT blicznej - Miejski Ośrodek Kultury w Wojkowicach Termomodernizacja budynku użyteczności pu- 5 blicznej - Zakład Opieki Zdrowotnej w Wojkowi- Miasto Wojkowice ZIT cach Termomodernizacja budynku użyteczności pu- 6 Miasto Wojkowice ZIT blicznej - Urząd Miasta w Wojkowicach Termomodernizacja budynku użyteczności pu- 7 Miasto Wojkowice Konsultacje z UM Wojkowice blicznej - Policja i MOPS w Wojkowicach Termomodernizacja budynków użyteczności pu- 8 blicznej: Centrum Usług Społecznych przy ul. Mor- Miasto Wojkowice ZIT cinka 11 Termomodernizacja budynku użyteczności pu- 9 blicznej inne niż gminne: OSP: Wojkowice, Kamyce OSP Ankieta OSP i Żychcice Ankieta od ZK w Wojkowi- 10 ZK w Wojkowicach Modernizacja Zakładu Karnego w Wojkowicach cach Porozumienie pomiędzy UM 11 Tauron Dystrybucja Modernizacja oświetlenia ulicznego a TD 12 Modernizacja sieci ciepłowniczej U&R CALOR U&R CALOR Ankieta od U&R CALOR Przyłączanie nowych odbiorców do systemu cie- 13 U&R CALOR Ankieta od U&R CALOR płowniczego w celu ograniczenia niskiej emisji 14 Modernizacja ciepłowni należącej do U&R CALOR U&R CALOR Ankieta od U&R CALOR Modernizacja infrastruktury elektroenergetycznej TAURON Dystrybucja Pismo TD/O7/SR/2014-12- 15 należącej do TAURON Dystrybucja S.A. S.A. 23/0000002

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 91

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Nr Wyszczególnienie Jednostka zgłaszająca Rodzaj zgłoszenia projektu Działania nieinwestycyjne: koncepcja modernizacji układu komunikacyjnego Wojkowic, promowanie gospodarki niskoemisyjnej, planowanie energe- 16 Miasto Wojkowice Konsultacje z UM Wojkowice tyczne, niskoemisyjne za-mówienia publiczne, zarządzanie zużyciem i zakupem energii w obiektach gminnych Budowa zintegrowanego centrum przesiadkowego A-R w Wojkowicach wraz z budową dróg rowerowych prowadzących do punktu przesiadkowego. 17 Projekt jest częścią międzygminnego projektu pn. Miasto Wojkowice ZIT „Zintegrowany system połączeń rowerowych w Powiecie Będzińskim, jako istotny element strategii niskoemisyjnej” Gospodarka wodno-ściekowa w Gminie Wojkowi- 18 Miasto Wojkowice ZIT ce – etap II

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 92

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

10. Analiza efektów ekologicznych i harmonogram realizacji projektów Realizacja ww. projektów w okresie 2015-2020 pozwoli na ograniczenie zużycia energii i/lub emisji zanieczyszczeń gazowych wynikających ze wzrostu efektywności przetwarzania nośnika energii lub jego zmiany. W tabeli poniżej w syntetyczny sposób zaprezentowano harmonogram i efekty ekologiczne wynikające z realizacji poszczególnych projektów. Tabela 10-1. Zestawienie efektów ekologicznych realizacji projektów i ich efektywności Ograniczenie Ograniczenie Nr zużycia energii Wyszczególnienie emisji [Mg projektu końcowej CO /rok] [MWh/rok] 2 Niskoenergetyczne budynki– termomodernizacja komu- 1 nalnych budynków mieszkalnych w Wojkowicach + zmiana źródła zasilania w ciepło 271 34 Termomodernizacja budynków spółdzielni mieszkanio- 2 wych i wspólnot mieszkaniowych + zmiana źródła zasilania w ciepło 1 907 608 Termomodernizacja budynków indywidualnych + zmiana 3 źródła zasilania w ciepło 2 796 1 229 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - 4 Miejski Ośrodek Kultury w Wojkowicach 75 27 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - 5 Zakład Opieki Zdrowotnej w Wojkowicach 168 91 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - 6 Urząd Miasta w Wojkowicach 90 51 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - 7 Policja i MOPS w Wojkowicach 71 25 Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej: 8 Centrum Usług Społecznych przy ul. Morcinka 11 40 16 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej 9 inne niż gminne: OSP: Wojkowice, Kamyce i Żychcice 69 24 10 Modernizacja Zakładu Karnego w Wojkowicach 1 651 839 11 Modernizacja oświetlenia ulicznego 112 91 Modernizacja sieci ciepłowniczej U&R CALOR 12 380 191 Przyłączanie nowych odbiorców do systemu ciepłowni- 13 czego w celu ograniczenia niskiej emisji 1 500 621 14 Modernizacja ciepłowni należącej do U&R CALOR 665 540 Modernizacja infrastruktury elektroenergetycznej należą- 15 cej do TAURON Dystrybucja S.A. - - Działania nieinwestycyjne: koncepcja modernizacji ukła- du komunikacyjnego Wojkowic, promowanie gospodarki 16 niskoemisyjnej, planowanie energetyczne, niskoemisyjne za-mówienia publiczne, zarządzanie zużyciem i zakupem energii w obiektach gminnych 487 196 Budowa zintegrowanego centrum przesiadkowego A-R w 17 Wojkowicach wraz z budową dróg rowerowych prowa- dzących do punktu przesiadkowego 91 23 Gospodarka wodno-ściekowa w Gminie Wojkowice – 18 etap II - - RAZEM 10 373 4 606

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 93

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

W kolejnej tabeli przestawiono szacunkową kalkulację kosztów realizacji poszczególnych projektów ze wskazaniem podmiotu odpowiedzialnego za jego realizację. Nakłady na realizacje projektów określone zostały w oparciu o:  deklaracje kosztów i efektów wg uzyskanych ankiet,  zadeklarowane koszty zadań w dokumentach planistycznych, audytach i prelimina- rzach budżetowych,  kalkulacje własne w oparciu o dostępne cenniki (np. BISTYP). Tabela 10-2. Harmonogram realizacji projektów wraz z kosztami ich realizacji Koszty reali- Nr Podmiot odpowiedzialny za Wyszczególnienie Termin realizacji zacji projektu realizację [tys. PLN] Niskoenergetyczne budynki– termomodernizacja komunalnych budynków mieszkalnych 1 Miasto Wojkowice 2016-2018 300 w Wojkowicach + zmiana źródła zasilania w ciepło Termomodernizacja budynków spółdzielni Spółdzielnie i wspólnoty miesz- 2 2015-2020 4 860 mieszkaniowych i wspólnot mieszkaniowych + kaniowe zmiana źródła zasilania w ciepło Termomodernizacja budynków indywidual- Osoby fizyczne/wspólnoty 3 2015-2020 2 400 nych + zmiana źródła zasilania w ciepło mieszkaniowe Termomodernizacja budynku użyteczności 4 publicznej - Miejski Ośrodek Kultury w Woj- Miasto Wojkowice 2018 840 kowicach Termomodernizacja budynku użyteczności 5 publicznej - Zakład Opieki Zdrowotnej w Woj- Miasto Wojkowice 2019-2020 520 kowicach Termomodernizacja budynku użyteczności 6 Miasto Wojkowice 2016 740 publicznej - Urząd Miasta w Wojkowicach Termomodernizacja budynku użyteczności 7 Miasto Wojkowice 2017 340 publicznej - Policja i MOPS w Wojkowicach Termomodernizacja budynków użyteczności 8 publicznej: Centrum Usług Społecznych przy Miasto Wojkowice 2016 520 ul. Morcinka 11 Termomodernizacja budynku użyteczności 9 publicznej inne niż gminne: OSP: Wojkowice, OSP 2015-2018 250 Kamyce i Żychcice Modernizacja Zakładu Karnego w Wojkowi- 10 Skarb Państwa 2017 470 cach 11 Modernizacja oświetlenia ulicznego Tauron Dystrybucja 2017-2018 420 Modernizacja sieci ciepłowniczej U&R CALOR 12 U&R CALOR 2016 1 500

Przyłączanie nowych odbiorców do systemu 13 ciepłowniczego w celu ograniczenia niskiej U&R CALOR 2016-2018 3 000 emisji Modernizacja ciepłowni należącej do U&R 14 U&R CALOR 2016-2018 1 200 CALOR Modernizacja infrastruktury elektroenerge- 15 Tauron Dystrybucja 2015-2020 - tycznej należącej do TAURON Dystrybucja S.A. Działania nieinwestycyjne: koncepcja modernizacji układu komunikacyjnego Wojkowic, promowanie gospodarki niskoemisyjnej, pla- 16 Miasto Wojkowice 2015-2020 150 nowanie energetyczne, niskoemisyjne za- mówienia publiczne, zarządzanie zużyciem i zakupem energii w obiektach gminnych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 94

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Koszty reali- Nr Podmiot odpowiedzialny za Wyszczególnienie Termin realizacji zacji projektu realizację [tys. PLN] Budowa zintegrowanego centrum przesiadkowego A-R w Wojkowicach wraz z budową 17 Miasto Wojkowice 2017-2018 4 800 dróg rowerowych prowadzących do punktu przesiadkowego Gospodarka wodno-ściekowa w Gminie Woj- 18 Miasto Wojkowice 2016-2017 3 040 kowice – etap II RAZEM 25 350

Na poniższym wykresie przedstawiono nakłady inwestycyjne niezbędne do realizacji po- szczególnych projektów w kolejnych latach oraz udział budżetu Miasta Wojkowice. Wykres 10-1 Nakłady inwestycyjne w poszczególnych latach [tys. PLN]

Całkowite wydatki na realizację projektów wskazanych w PGN w latach 2015-2020 wynio- są łącznie 25,35 mln PLN, z czego Miasto Wojkowice, głównie w latach 2016-2018, ponie- sie ok. 11,25 mln. PLN. Pozostała kwota pochodzić będzie głównie ze środków osób fizycznych oraz przedsiębiorstw, zainteresowanych realizacją projektów wskazanych w PGN. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż planowane przez Miasto inwestycje oparte są w znaczącej części na finansowaniu ze środków UE w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020. W związku z powyższym wkład własny miasta może wynieść ok. 2- 3 mln PLN w zależności od wielkości pozyskanego dofinansowania. Harmonogram realizacji poszczególnych projektów w postaci wykresu Gantt’a przedstawiono poniżej. Na wykresie zaznaczono za zielono projekty, które realizowane są przez Miasto Wojkowice, a na niebiesko projekty realizowane przez pozostałe podmioty, w tym: spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, osoby fizyczne, podmioty gospodarcze, Skarb Państwa itp.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 95

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Wykres 10-2 Harmonogram realizacji poszczególnych projektów w ramach PGN

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

10.1. Efektywność energetyczna i ekologiczna projektów Zgodnie z informacjami zawartymi w dokumentach operacyjnych nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020, dofinansowanie projektów będzie następować w oparciu m.in. o ich efektywność energetyczną. W związku z tym preferowane będą projekty gene- rujące oszczędności energii na poziomie powyżej 60%. Projekty, których wskaźnik osz- czędności energii wyniesie poniżej 25% nie będą mogły liczyć na dofinansowanie. Na wykresie poniżej przedstawiono efektywność energetyczną projektów, dla których zgromadzone dane pozwalały na jej wyliczenie. Efektywność energetyczną wyliczono jako stosunek zaoszczędzonej energii finalnej do finalnej energii zużywanej przez obiekt przed realizacją projektu. Analogicznie wyliczono efektywność środowiskową, tj. jako wskaźnik ograniczenia emisji CO2. Czerwoną linią zaznaczono minimalną efektywność energetyczną pozwalającą ubiegać się o współfinansowanie projektów ze środków UE, zaś linią niebieską wartość preferowaną. Wykres 10-3 Efektywność energetyczna i środowiskowa projektów

Jak widać na powyższym wykresie jedynie projekty 10 i 11 nie osiągają minimalnego poziomu efektywności energetycznej, ponieważ wskaźniki dla tych projektów kształtują się na poziomie ok. 20%. Niemniej jednak, jak zaznaczono we wcześniejszych rozdziałach, wszystkie projekty przed ich realizacją wymagają opracowania audytów energetycznych i dokumentacji projektowej, które to szczegółowo określą zakres działań inwestycyjnych, nakłady finansowe oraz efekty energetyczne i ekologiczne. W związku z powyższym na obecnym etapie prac nie należy wykluczać żadnego projektu z dalszej ścieżki ich współfi- nansowania ze środków zewnętrznych.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 97

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

11. Analiza ekonomiczna realizacji projektów W celu dopełnienia analiz preferencji realizacji wybranych przedsięwzięć, dla których zgromadzono odpowiednie dane wejściowe, dokonano ich oceny ekonomicznej z punktu widzenia poniesionych wydatków i uzyskanych efektów. Przeanalizowano projekty pod względem bieżącej wartości netto (NPV), prostego okresu zwrotu (SPBT) oraz dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). Celem analizy DGC jest umożliwienie porównania uzyskania efektu ekologicznego przy najniższych nakładach inwestycyjnych i kosztach eksploatacji. Ujęcie dynamiczne polega na braniu pod uwagę zmiany wartości pieniądza w czasie, czyli stosowaniu metody dys- kontowania. Dynamiczny koszt jednostkowy odpowiada więc cenie, która pozwala na uzyskanie zdyskontowanych przychodów równych zdyskontowanym kosztom. DGC pokazuje jaki jest techniczny koszt uzyskania jednostki efektu ograniczenia emisji CO2. Koszt ten jest wyrażony w złotówkach na jednostkę efektu ekologicznego, tj. PLN/Mg CO2. Czym DGC jest niższy ale większa od 0, tym lepiej. Wartości poniżej 0 świadczą o braku rentow- ności projektu i nie mogą być brane pod uwagę jako wyznacznik minimalizacji kosztu uzyskania efektu ekologicznego. Obliczenia NPV i SPBT prowadzono wariantowo: bez dotacji i z dotacją w wysokości 50% nakładów inwestycyjnych. Obliczenia DGC dokonano bez uwzględnienia ewentualnej dotacji. Wyniki poszczególnych projektów realizowanych w latach 2015-2020 zostały przedstawione w tabeli poniżej. Tabela 11-1. Zestawienie wyników analiz finansowo-ekonomicznych NPV bez dota- NPV z dotacją SPBT bez SPBT z dota- DGC Nr projektu Projekt cji [tys. PLN] [tys. PLN] dotacji cją [PLN/Mg CO2] Niskoenergetyczne budynki– termomodernizacja komunal- 1 nych budynków mieszkalnych w 417 548 6 3 951 Wojkowicach + zmiana źródła zasilania w ciepło Termomodernizacja budynków spółdzielni mieszkaniowych i 2 wspólnot mieszkaniowych + 513 3 297 13 6 62 zmiana źródła zasilania w ciepło Termomodernizacja budynków 3 indywidualnych + zmiana źródła 4 997 6 170 4 2 313 zasilania w ciepło Termomodernizacja budynku 4 użyteczności publicznej - Miejski -419 -57 34 17 -1 262 Ośrodek Kultury w Wojkowicach Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej - Zakład 5 Opieki Zdrowotnej w Wojkowi- -95 109 18 9 -99 cach Termomodernizacja budynku 6 użyteczności publicznej - Urząd -311 41 26 13 -430 Miasta w Wojkowicach Termomodernizacja budynku 7 użyteczności publicznej - Policja 16 178 14 7 45 i MOPS w Wojkowicach Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Cen- 8 trum Usług Społecznych przy ul. -284 -37 35 17 -1 236 Morcinka 11 Termomodernizacja budynku użyteczności publicznej inne niż 9 gminne: OSP: Wojkowice, -47 61 18 9 -138 Kamyce i Żychcice Modernizacja Zakładu Karnego 10 w Wojkowicach 3 914 4 127 1 1 355 Modernizacja oświetlenia ulicz- 11 nego 621 807 5 3 539

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 98

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Analizując powyższe wyniki obliczeń należy stwierdzić, iż pozyskanie dotacji zarówno przez samorząd jak i podmioty prywatne znacznie podwyższa rentowności planowanych do realizacji projektów, a często wręcz decyduje o jego opłacalności. Kluczową więc rolą władz miasta jest wspieranie podmiotów prywatnych w aplikowaniu o środki z nowej perspektywy finansowanej z UE na lata 2014-2020, ponieważ środki te mogą zdecydować i przyspieszyć w znaczący sposób realizację wybranych projektów. Należy przy tym zwró- cić uwagę, że Miasto jako jednostka samorządowa powinna aplikować o dofinansowanie zadań realizowanych na substancji gminnej i prowadzących do efektywności energetycznej i ochrony środowiska. Często ze względu na skalę planowanych działań i ograniczone środki własne dotacja/preferencyjna pożyczka jest jedynym sposobem na sfinansowanie koniecznych do podjęcia działań w tym zakresie. Powyższe działania miasta winny być realizowane przy zachowaniu zasady rynkowości dostaw energii i nie mogą naruszać rów- nowagi konkurencyjnej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 99

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

12. Analiza możliwych do uzyskania celów ilościowych Identyfikacja zadań planowanych do realizacji do roku 2020 na obszarze Miasta Wojkowi- ce oraz związane z tym efekty, zarówno ograniczenia zużycia energii, jak i ograniczenia emisji gazów do atmosfery, w tym CO2, w znaczącej mierze zależą od podmiotów nieza- leżnych od Miasta. Realizacja zadań, za które odpowiedzialne jest Miasto powoduje w ogólnym rozrachunku ograniczenie zużycia energii jedynie o ok. 12% i ograniczenia emisji CO2 o ok. 10% w stosunku do roku 2013, co przekłada się odpowiednio na 1 292 MWh/rok i 463 Mg CO2/rok. W wyniku tak postawionej sytuacji, jak już wspomniano we wcześniejszych rozdziałach, istotne jest aby samorząd, jako główne zadanie postawił so- bie stymulowanie poprzez wsparcie w procesie pozyskiwania dotacji czy też realizację programu dotacji z budżetu Miasta, działań zawartych w niniejszym opracowaniu i innych, które na bieżąco realizowane będą na terenie Miasta Wojkowice w perspektywie roku 2020 i będą przynosić poprawę efektywności energetycznej. Poniżej w tabelach przedstawiono zadania w poszczególnych latach w podziale na projekty realizowane przez Miasto i pozostałe podmioty.

Tabela 12-1. Planowane ograniczenie emisji CO2 [Mg] Wyszczególnienie/Rok 2015 2016 2017 2018 2019 2020 SUMA Udział Realizacja projektów przez Miasto Wojkowice 0 264 68 38 2 91 463 10% Realizacja projektów przez inne podmioty 255 1 367 1 314 602 336 269 4 143 90% RAZEM w latach 255 1 630 1 383 640 338 360 4 606 100% RAZEM narastająco 255 1 885 3 268 3 908 4 246 4 606 18 168 -

Tabela 12-2. Planowane ograniczenie zużycia energii [MWh] Wyszczególnienie/Rok 2015 2016 2017 2018 2019 2020 SUMA Udział Realizacja projektów przez Miasto Wojkowice 0 616 298 121 89 168 1 292 12% Realizacja projektów przez inne podmioty 653 2 761 2 886 1 333 854 593 9 080 88% RAZEM 653 3 377 3 184 1 454 943 761 10 373 100% RAZEM narastająco 653 4 030 7 215 8 668 9 611 10 373 40 550 -

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 100

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

13. Scenariusze ograniczenia emisji CO2 W celu kompleksowego zestawienia przewidywanej emisji w perspektywie roku 2020 pro- gnozę przedstawiono w 3 scenariuszach: 1. Scenariusz 1: bazowy, który został opisany w rozdziałach poprzednich, 2. Scenariusz 2: obejmujący wzrost zużycia energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe w tempie 1,6% rocznie, 3. Scenariusz 3: obejmujący wzrost zużycia energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe w tempie ok. 1,6% rocznie oraz wzrost zapotrzebowania wynikający z pla- nów rozwoju Miasta wg Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektrycz- ną i paliwa gazowe (rok 2012) na poziomie ok. 0,3%. Wyniki bilansu przedstawiono poniżej.

Tabela 13-1. Zestawienie wg stanu na rok 2020 dla poszczególnych scenariuszy Finalne zużycie SO2 NOx CO Pył CO2 B(a)P Wyszczególnienie energii [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] [MWh/rok] Stan na rok 2013 110 805 193 47 1603 33 43 946 0,07 Scenariusz 1 103 881 129 41 1 266 26 39 276 0,06 Scenariusz 2 105 619 131 43 1 257 26 40 686 0,05 Scenariusz 3 107 563 134 44 1259 26 41 665 0,05

Tabela 13-2. Zestawienie wg stanu na rok 2020 dla poszczególnych scenariuszy w odniesieniu do roku 2013 [rok bazowy=100%] Finalne Wyszczególnienie zużycie SO2 NOx CO Pył CO2 B(a)P energii Scenariusz 1 94% 67% 87% 79% 79% 89% 82% Scenariusz 2 95% 68% 92% 78% 79% 93% 81% Scenariusz 3 97% 69% 94% 79% 81% 95% 81% Wg zestawień jw. w perspektywie roku 2020 ograniczenie finalnego zużycia energii na obszarze miasta Wojkowice może wynieść od 3% do 6% w stosunku do roku 2013 odpowiednio dla scenariusza 3 i 1. Analogicznie sytuacja wygląda w przypadku ograniczenia emisji CO2 której poziom wynosi odpowiednio 5% i 11%. Jak już wspomniano wcześniej, jedynie ok. 6÷7% ograniczenia zużycia i emisji zależy od działań prowadzonych bezpośrednio przez samorząd. Pozostała część działań zaplanowanych w latach 2015-2020 i dot. efektywności energetycznej i rozwoju OZE leży po stronie podmiotów niezależnych od miasta. W związku z powyższym Miasto samodzielnie może zrealizować projekty dające redukcję CO2 do roku 2020 jedynie o ok. 463 Mg, co jest wynikiem ograniczenia zużycia energii odpowiednio o ok. 1 292 MWh/rok. Tak więc uzyskanie celu ilościowego na poziomie jak w scenariuszu 1 wymaga zaangażowania w realizację PGN interesariuszy zewnętrznych, dla których PGN może stanowić podsta- wową szansę na uzyskanie preferencyjnego finansowania dla planowanych przez nich działań.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 101

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

14. Finansowanie przedsięwzięć W ramach finansowania przedsięwzięć ujętych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice należy wymienić programy mające na celu wspieranie gospodarki niskoemisyjnej, ochronę środowiska, powstrzymywanie lub dostosowanie się do zmian klimatu, komunikację oraz bezpieczeństwo energetyczne, dostępne w ramach nowej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. Poniżej przedstawiono możliwości finansowania działań wg stanu na rok 2014. Należy jednak weryfikować potencjalne źródła finansowania oraz uzupełniać o nowe – w miarę rozwoju systemów wsparcia inwestycji.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Oś Priorytetowa I: Zmniejszenie emisyjności gospodarki: Priorytet Beneficjent Min/Max wartość Efektywność energetyczna Inwestycyjny (główny) projektu wytwarzanie energii 4.1. Wspieranie wytwarzania i dystrybucji przedsiębiorcy z OZE: energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych min. 20 mln zł 4.2. Promowanie efektywności energetycznej preferowane pow. 60%, i korzystania z odnawialnych źródeł energii przedsiębiorcy min. 25% w przedsiębiorstwach 4.3. Wspieranie efektywności energetycznej, preferowane pow. 60%, inteligentnego zarządzania energią jednostki min. 25%; i wykorzystania odnawialnych źródeł energii samorządu min.10 mln zł. w infrastrukturze publicznej, w tym w terytorialnego, budynkach publicznych, i w sektorze przedsiębiorcy redukcja CO2 min.30% mieszkaniowym 4.4. Rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich przedsiębiorcy i średnich poziomach napięcia 4.5. Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w jednostki szczególności dla obszarów miejskich, w tym samorządu wspieranie zrównoważonej multimodalnej terytorialnego, mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych przedsiębiorcy mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu min 10%

redukcja CO2 min. 30% do wsparcia nie kwalifikują się inwestycje redukcji emisji gazów cieplarnianych 4.6. Promowanie wykorzystywania jednostki Wytwarzanie energii wymienione w załączniku I wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii samorządu w kogeneracji: do dyrektywy 2003/87/WE, elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na terytorialnego min. 10 mln zł w tym inst. energetycznego ciepło użytkowe spalania o nominalnej mocy cieplnej pow. 20MW; wsparcie mogą otrzymać instalacje na biomasę, nie objęte ww. dyrektywą Łączna alokacja środków wynosi około 1 528 mln euro.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 102

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Środki w ramach Systemu Zielonych Inwestycji (GIS) Priorytet 3 Ochrona atmosfery, Działanie 5.8 Wsparcie przedsiębiorców w zakresie niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki: Programy Beneficjent Wartość Min/Max wartość Uwaga priorytetowe (główny) dofinansowania projektu 1. Zarządzanie energią jednostki pow. 2 mln zł. do 50% kosztów w budynkach samorządu (projekty grupowe kwalifikowalnych użyteczności publicznej terytorialnego pow. 5 mln zł.) dotacja: do 30% kosztów kwalifikowanych; 2. Biogazownie rolnicze przedsiębiorcy pow. 5 mln zł. pożyczka: do 45% kosztów kwalifikowanych dotacja: do 30% kosztów źródła rozproszone o 3. Elektrociepłownie kwalifikowanych; przedsiębiorcy pow. 2 mln zł. nominalnej mocy cieplnej i ciepłownie na biomasę pożyczka: do 45% poniżej 20 MWt kosztów kwalifikowanych dotacja: 200 zł/1 KW przyłączonej mocy 4. Budowa, rozbudowa elektrycznej ze i przebudowa sieci źródeł elektroenergetycznych w przedsiębiorcy wytwórczych min. 6 mln zł. celu przyłączenia źródeł energetyki wytwórczych energetyki wiatrowej, lecz nie wiatrowej (OZE) więcej niż 40% kosztów kwalifikowalnych koszt uzyskania 5. Zarządzenia energią oszczędności 1GJ energii jednostki pow. 1 mln zł. w budynkach wybranych do 100% kosztów pierwotnej (rozumianej, jako samorządu (projekty grupowe energia zawarta w spalonym podmiotów sektora kwalifikowalnych terytorialnego pow. 2 mln zł.) w źródle ciepła paliwie) finansów publicznych wynosi nie więcej niż 1200 zł/GJ dotacja: do 45% kosztów 6. SOWA – jednostki min. ograniczenie emisji CO2 kwalifikowanych; Energooszczędne samorządu o 40%; pożyczka: do 55% oświetlenie publiczne terytorialnego min. ograniczenie emisji CO2 kosztów o 250 Mg/rok. kwalifikowanych 7. GAZELA – jednostki do 100% kosztów Niskoemisyjny transport samorządu min. 8 mln zł. kwalifikowalnych publiczny terytorialnego Wypłaty środków z podjętych i planowanych zobowiązań dla bezzwrotnych form dofinansowania programów wynoszą około 1 282 mln zł. Wypłaty środków z podjętych i planowanych zobowiązań dla zwrotnych form dofinansowania programów wynoszą około 802 mln zł.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 103

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 Oś Priorytetowa IV: Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna Beneficjent Wartość Efektywność Działanie (główny) dofinansowania energetyczna jednostki samorządu do uzupełnienia na do uzupełnienia na 4.1. Odnawialne źródła energii terytorialnego, późniejszym etapie późniejszym etapie przedsiębiorcy, PPP 4.2. Efektywność energetyczna i odnawialne do uzupełnienia na do uzupełnienia na przedsiębiorcy źródła energii w przedsiębiorstwach późniejszym etapie późniejszym etapie 4.3. Efektywność energetyczna i odnawialne jednostki samorządu do uzupełnienia na do uzupełnienia na źródła energii w infrastrukturze publicznej terytorialnego, późniejszym etapie późniejszym etapie i sektorze mieszkaniowym przedsiębiorcy, PPP jednostki samorządu do uzupełnienia na do uzupełnienia na 4.4. Wysokosprawna kogeneracja terytorialnego, późniejszym etapie późniejszym etapie przedsiębiorcy, PPP jednostki samorządu 4.5. Niskoemisyjny transport miejski do uzupełnienia na do uzupełnienia na terytorialnego, i efektywne oświetlenie późniejszym etapie późniejszym etapie przedsiębiorcy, PPP Łączna alokacja środków wynosi około 744 mln euro.

Program Priorytetowy KAWKA Program Priorytetowy: Poprawa Jakości Powietrza Beneficjent Wartość dofinansowania (główny) Część 2) KAWKA – Likwidacja niskiej Łączne dofinansowanie: do 80% kosztów kwalifikowanych, emisji wspierająca wzrost osoby fizyczne w tym: efektywności energetycznej i rozwój i wspólnoty - dotacja ze środków NFOŚiGW do 45%, rozproszonych odnawialnych źródeł mieszkaniowe - pożyczka ze środków WFOŚiGW w Katowicach do 35%. energii:

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Priorytet: Ochrona atmosfery

Beneficjent Wartość dofi- Cel operacyjny Zadania Uwagi (główny) nansowania OA 1.1. Wdrażanie projektów nowoczesnych, efektywnych i przyjaznych środowisku układów technologicznych oraz systemów OA 1. wytwarzania, przesyłu lub użytkowania pożyczka_ do Zmniejszanie energii 80% kosztów emisji pyłowo- OA 1.2. Budowa lub zmiana systemu kwalifikowanych, gazowej, w tym ogrzewania na bardziej efektywny zasady tzw. „niskiej dotacja: do 50% udzielania ekologicznie i energetycznie jednostki sa- emisji”, lub 80% kosztów kredytów: do OA 1.3. Budowa i modernizacja morządu tery- zwiększenie kwalifikowanych 90% nakładów systemów redukcji zanieczyszczeń torialnego, efektywności inwestycyjnych pyłowo–gazowych przedsiębiorcy energetycznej możliwość dofi- lecz nie więcej OA 1.4. Wdrażanie obszarowych wytwarzania, nansowania na niż 300 .tys. zł. programów ograniczenia emisji pyłowo- przesyłu lub niektóre zadania gazowych użytkowania do 100% kosztów energii OA 1.5. Termoizolacja budynków w kwalifikowalnych zakresie wynikającym z audytu energetycznego OA 1.7. Instalacje do produkcji paliw niskoemisyjnych lub biopaliw

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 104

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

Beneficjent Wartość dofi- Cel operacyjny Zadania Uwagi (główny) nansowania OA 1.8. Wymiana autobusów komunikacji miejskiej z wprowadzeniem do eksploatacji pojazdów z napędem hybrydowym OA 1.9. Inwestycje z zakresu ochrony atmosfery, dofinansowane ze środków zagranicznych. pożyczka_ do 80% kosztów kwalifikowanych, zasady OA 2. OA 2.1. Wdrażanie programów lub dotacja: do 50% udzielania jednostki sa- Zastosowanie projektów zwiększających efektywność lub 80% kosztów kredytów: do morządu tery- odnawialnych lub energetyczną, w tym z zastosowaniem kwalifikowanych 90% nakładów torialnego, alternatywnych odnawialnych lub alternatywnych źródeł inwestycyjnych przedsiębiorcy źródeł energii energii możliwość dofi- lecz nie więcej nansowania na niż 300 .tys. zł. niektóre zadania do 100% kosztów kwalifikowalnych pożyczka_ do 80% kosztów kwalifikowanych, zasady OA 3. OA 3.1. Inwestycje polegające na dotacja: do 50% udzielania jednostki sa- Wspieranie budowie obiektów użyteczności lub 80% kosztów kredytów: do morządu tery- budownictwa publicznej o niemal zerowym zużyciu kwalifikowanych 90% nakładów torialnego, niskoenergetyczn energii*, realizowane przez jednostki inwestycyjnych przedsiębiorcy ego sektorafinansów publicznych możliwość dofi- lecz nie więcej nansowania na niż 300 .tys. zł. niektóre zadania do 100% kosztów kwalifikowalnych

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 105

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

15. System monitoringu i oceny – wytyczne W celu kontrolowania postępów we wdrażaniu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice, ograniczenia emisji CO2 i zużycia energii oraz wprowadzania ewentualnych poprawek, konieczne jest prowadzenie stałego monitoringu PGN. Ważnym jest, aby władze miasta oraz pozostali interesariusze byli informowani o osiąganych postępach. System monitoringu i oceny realizacji PGN wymaga: – gromadzenia informacji – poprzez systematyczne zbieranie danych energetycznych, innych danych o aktywności dla poszczególnych sektorów, aktualizację bazy danych oraz systematyczne zbieranie danych liczbowych i informacji dotyczących realizacji poszczególnych zadań PGN, zgodnie z charakterem zadania (według określonych wskaźników monitorowania zadań); – selekcjonowania informacji – poprzez uporządkowanie, przetworzenie i analizę danych; – analizy zebranych danych – poprzez porównanie osiągniętych wyników z założe- niami PGN, określenie stopnia wykonania zapisów przyjętego PGN, identyfikację ewentualnych rozbieżności, przyczyny odchyleń, określenie działań korygujących polegających na modyfikowaniu dotychczasowych działań, ewentualne wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia oraz w razie konieczności aktualizacji PGN przeprowadzenia zaplanowanych działań korygujących; – raportowania – poprzez przygotowanie raportów z realizacji zadań ujętych w PGN oraz ocenę realizacji. Zbieranie danych powinno być realizowane w ramach powołanej grupy roboczej, gdyż tego typu inwentaryzacje wiążą się z dużym wysiłkiem oraz wysokim stopniem zaangażo- wania środków ludzkich. Należy ponadto wyznaczyć odpowiedni harmonogram monitoringu efektów działania. Każda jednostka realizująca zadania powinna przekazywać informacje o przebiegu swoich zadań do Koordynatora PGN, odpowiedzialnego za zebranie cało- ści danych, odpowiednią ich analizę oraz sporządzenie raportu. Informacje dotyczące monitoringu realizacji powinny być przekazywane z częstotliwością minimum raz na rok. Również raportowanie powinno być realizowane co roku, za każdy poprzedni rok i obej- mować analizę stanu realizacji zadań oraz osiągnięte rezultaty w zakresie redukcji emisji oraz zużycia energii. Ocena realizacji celów wykonywana jest na podstawie danych zebranych dla poszczegól- nych działań oraz informacji zawartych w bazie emisji. Podstawowym sposobem oceny realizacji PGN jest porównanie wartości wskaźników poszczególnych celów dla określo- nego roku z wartościami docelowymi i oczekiwanym trendem. Wskaźniki mogą wykazy- wać odchylenia od ogólnego trendu, który jednak w długiej perspektywie czasu powinien być stały i zgodny z oczekiwaniem. Jeżeli zostaną zaobserwowane trendy odwrotne niż oczekiwane, należy uważnie przeanalizować realizację działań oraz zachodzące uwarunkowania zewnętrzne, a następnie podjąć działania korygujące. Szczegółowe wskaźniki monitorowania zostały przypisane do poszczególnych działań, w celu umożliwienia skutecznego monitorowania stopnia realizacji PGN. Do głównych wskaźników monitorowania realizacji PGN należą:

 wielkość emisji CO2 z obszaru miasta w danym roku (Mg CO2/rok) – oczekiwany jest trend malejący;  stopień redukcji emisji w stosunku do roku bazowego (%) – oczekiwany jest trend rosnący;

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 106

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

 wielkość zużycia energii na terenie miasta w danym roku (MWh/rok) – oczekiwany jest trend malejący;  stopień redukcji zużycia energii w stosunku do roku bazowego (%) – oczekiwany jest trend rosnący;  zużycie energii ze źródeł odnawialnych na terenie miasta w danym roku (MWh/rok) – oczekiwany jest trend rosnący;  udział zużycia energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii na terenie miasta w danym roku (%) – oczekiwany jest trend rosnący;  poziom substancji w powietrzu (µg/m3) – oczekiwany jest trend malejący.

Jak wcześniej zaznaczono na terenie Wojkowic właściwa realizacja PGN wymaga:  ustalenia grupy roboczej, w skład które powinni wejść: koordynator główny ze strony miasta, przedstawiciele interesariuszy zgłoszonych projektów;  monitoring stanu przygotowania do realizacji zadań i rzeczowej realizacji winien być przedmiotem monitoringu i raportowania dla Rady Miasta przynajmniej raz w roku;  monitoring PGN winien być w cyklach trzyletnich połączony i skoordynowany z aktualizacją „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe”, stanowiącą obowiązek ustawowy gminy wg Art. 19 ustawy Prawo energetyczne. Tabele raportu dotyczące monitoringu realizacji poszczególnych projektów wg niniejszego PGN zamieszczono w arkuszu kalkulacyjnym bazy danych – zakładki „BIZE_” i „BIE_”.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 107

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

16. Analiza uwarunkowań realizacji planu W poniższej tabeli przedstawiono analizę SWOT związaną z realizacją PGN. Analiza przedstawia czynniki wewnętrzne: mocne i słabe strony miasta oraz czynniki zewnętrzne: szanse i zagrożenia, mogące mieć znaczący wpływ na realizację zadań z zakresu efek- tywności energetycznej i ograniczania emisji.

Tabela 16-1. Analiza SWOT – uwarunkowania realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Silne strony Słabe strony  plany modernizacji i stosowanie energoosz-  konieczność modernizacji oświetlenia ulicz- czędnych rozwiązań systemu oświetlenia nego; ulicznego;  ograniczone środki finansowe miasta w dzia-  rozwinięta i możliwa do użytkowania przez łania inwestycyjne zapisane w PGN; społeczność lokalną infrastruktura technicz-  przekroczenia poziomu docelowego ben- na; zo(a)pirenu i pyłu w powietrzu;  stosunkowo dobre uzbrojenie gminy w sieci  zanieczyszczenie powietrza pochodzące infrastruktury technicznej; z komunikacji,  wzrastająca świadomość obywatelska  problem niskiej emisji, pochodzącej głównie i ekologiczna mieszkańców; z indywidualnych systemów grzewczych,  promowanie postawy przedsiębiorczości  niewystarczający poziom działań w zakresie wśród młodzieży; oszczędności energii.  potencjał wykorzystania energii słonecznej.

Szanse Zagrożenia  krajowe zobowiązania dotyczące zapewnie-  zaniechanie realizacji deklarowanych przez nia odpowiedniego poziomu energii odna- interesariuszy PGN projektów, wialnej i biopaliw na poziomie krajowym w  brak środków zewnętrznych na realizację zużyciu końcowym; poszczególnych celów,  wymagania dotyczące efektywności energe-  brak wystarczającego wsparcia ze strony tycznej i OZE (dyrektywy UE); władz wojewódzkich,  racjonalne gospodarowanie energią  brak wymiany informacji pomiędzy podmio- i ograniczanie emisji w skali europejskiej tami funkcjonującymi na lokalnym rynku i krajowej; energii;  rozwój technologii energooszczędnych oraz  brak porozumienia w sprawie redukcji emisji i ich coraz większa dostępność; osłabienie roli polityki klimatycznej UE;  wymiana środków transportu na pojazdy  ogólnokrajowy trend wzrostu zużycia energii spełniające wymogi wyższych klas norm elektrycznej; emisji spalin;  brak aktualnych regulacji prawnych - zagro-  wzrost cen nośników energii powodujący żona realizacja wypełnienia celów wskaźni- presję na ograniczenie końcowego zużycia kowych OZE (15%) w skali kraju; energii;  utrzymywanie się wysokich cen gazu;  wzrost świadomości ekologicznej społe-  bardzo intensywny przyrost liczby pojazdów czeństwa; poruszających się w obrębie aglomeracji;  rozpoczęcie nowej perspektywy finansowej  niewystarczające zaplecze wyspecjalizowa- UE 2014-2020; nej kadry do koordynacji realizacji PGN.  rozwój technologii energooszczędnych oraz ich coraz większa dostępność (np. tanie świetlówki energooszczędne).

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 108

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia

17. Podsumowanie – określenie celów ilościowych planu gospodarki niskoemisyjnej Opracowanie niniejszego Planu wraz z bazową inwentaryzacją emisji oparte zostało o rok 2013, tj. rok dla którego można było pozyskać wiarygodne i kompletne dane z terenu Miasta. Wyniki inwentaryzacji bazowej jw. wskazują na:  zużycie energii na terenie Wojkowic na poziomie 110 805 MWh/rok;

 emisję CO2 na terenie Wojkowic na poziomie 44 072 Mg CO2/rok;  produkcja energii ze źródeł odnawialnych na poziomie ok. 800 MWh/rok, co stanowi 0,7% energii zużywanej w mieście. Na podstawie tak opracowanej bazy danych wyznaczono prognozę stanu na rok 2020, biorąc pod uwagę realizację inwestycji zadeklarowanych przez gminę i interesariuszy niniejszego Planu, którzy zgłosili akces do planu. Przyjęto do realizacji i monitorowania cele ilościowe planu na poziomie:  zużycie energii na terenie Wojkowic na poziomie 103 827 MWh/a (ograniczenie o ok. 6% w porównaniu do roku 2013);

 emisja CO2 na terenie Wojkowic na poziomie 39 257 Mg CO2/a (ograniczenie o ok. 10,5% w porównaniu do roku 2013);  produkcja energii ze źródeł odnawialnych na poziomie ok. 2 000 MWh/a, co może sta- nowić ok. 1,9% zużywanej w mieście energii. Poniższy wykres przedstawia wielkości bezwzględne oraz procentowe możliwego spadku zużycia energii końcowej w poszczególnych sektorach i podsektorach konsumpcji energii w mieście, odnosząc je do całości zużycia energii końcowej w nich określonej, jako konsekwencji ewentualnej realizacji projektów zaproponowanych w rozdziale 8. Wykres 17-1 Spadek zużycia energii końcowej w perspektywie roku 2020

Jak wynika z powyższego wykresu największe możliwe spadki zużycia energii (w warto- ściach bezwzględnych), uzyskane w konsekwencji podjętych działań jw., nastąpić mogą

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 109

energoekspert sp. z o. o. EE energia i ekologia w podsektorach budynków użyteczności publicznej, budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego zarządzanego przez wspólnoty oraz budownictwa mieszkaniowego indywidualnego. Natomiast największe względne ograniczenia zużycia energii końcowej mogą nastąpić w gminnym budownictwie wielorodzinnym, budynkach użyteczności publicznej nie będących własnością Gminy oraz w podsektorze oświetlenia ulicznego. Na kolejnym wykresie przedstawiono wielkości bezwzględne oraz procentowe możliwego spadku emisji CO2 w poszczególnych sektorach i podsektorach w mieście, odnosząc je do całości emisji w tych sektorach, jako konsekwencji ewentualnej realizacji projektów zaproponowanych w rozdziale 8.

Wykres 17-2 Spadek emisji CO2 w perspektywie roku 2020

Jak wynika z wykresu największe spadki emisji CO2 w wartościach bezwzględnych mogą nastąpić, pod warunkiem realizacji projektów jw., w podsektorach budownictwa mieszkaniowego indywidualnego, obiektów użyteczności publicznej nie będących własnością Gmi- ny oraz budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego zarządzanego przez wspólnoty. Natomiast największe względne ograniczenia emisji nastąpić mogą w podsektorze budyn- ków użyteczności publicznej, podsektorze oświetlenia ulicznego oraz w gminnym budownictwie wielorodzinnym. Rozwój udziału odnawialnych źródeł energii w zużyciu energii końcowej nastąpi przede wszystkim w gminnych obiektach użyteczności publicznej oraz budownictwie mieszkaniowym indywidualnym. W związku z powyższym, biorąc pod uwagę dynamikę zmian deklarowanych w latach 2013-2020, podjęto dodatkowo próbę oszacowania ograniczenia emisji CO2 w odniesieniu do roku 1990, będącego rokiem bazowym dla oceny Polski wobec UE. Zakładając, że dy- namika spadku potrzeb cieplnych w latach 1990-2013 w gospodarstwach domowych wy- nosiła średniorocznie ok. 1,5% (co potwierdzają dane w Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Wojkowic), zaś wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną rósł w tempie około 1,6% rocznie zgodnie z danymi GUS za lata 1995-2013, można założyć, że ograniczenie emisji CO2 w roku 2020 w stosunku do roku 1990 wyniesie ok. 16÷21%.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Wojkowice 110