Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik telefoniczna Góra Bunkier Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK z rurami Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Pałacu BIAŁA LEŚNICZÓWKA Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś hala Iławecka Stega Mała Kamińsk Obiekt ten, zwany Białą Leśniczówką, leży w miejscu lub pobliżu dawnej leśniczówki Steinbruch. Znajdują się tu dwa szyby, jeden ceglany, a drugi betonowy, niczym dwa szyby wind towarowych (ostrożnie, aby nie wpaść!). Dno pokrywa prawie Górowo BukowiecBuk Iławeckie metrowa warstwa ziemi, ale pod nią jest betonowa podłoga. Dalej za leśniczówką, wzdłuż jaru, którym Dobrzynka jeździła kolejka wąskotorowa, znajduje się nasyp Bądle wyglądający niczym przysypany ziemią magazyn. WągnikiWągniki Wiewiórki Piasek Budowla ta została przez Niemców lub Rosjan Zięby Worławki rozebrana i nie wiadomo do czego mogła służyć. Wysuwa się hipotezy, że może był to tartak, Nowa Karczma kruszarka kamieni lub stanowisko doświadczalne Dwórzno do testowania armat, a może coś zupełnie innego? Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno

Pudlikajmy

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Pałacu Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Kandyty hala Iławecka BUNKIER OBSERWACYJNYStega Mała Kamińsk Wojmiany Woryny Na wzgórzu za nasadzeniami ukryty jest bunkier obserwacyjny Paustry dla ofi cerów. Za grubymi murami, przez długie, wąskie szczeliny, Grotowo Górowo przyglądali się oni efektom BukowiecBuk Iławeckie ostrzału artyleryjskiego. Sądząc Dobrzynka po znajdowanych odłamkach, Bądle strzelania odbywały się w kierunku Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki północnym i zachodnim. Ślady Zięby Worławki Piasek na jego ścianach świadczą o tym, że także broniono się w nim na Deksyty Nowa Karczma początku lutego 1945 r. Dwórzno Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Pałacu Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Kandyty hala Iławecka BUNKIER Z RURAMIStega Mała Kamińsk Wojmiany Woryny Został wysadzony w powietrze, ale jego odmienność polega na tym, Paustry że szeregi rur przechodzą na wylot przez betonowy strop. Tego typu Grotowo Górowo BukowiecBuk bunkrów jest więcej, o różnym Iławeckie stopniu zniszczenia, ale inne mają Dobrzynka mniej rurek lub wcale. Niewątpliwie Bądle Piasty Wielkie służyły celom szkoleniowym, WągnikiWągniki Wiewiórki ponieważ bunkry bojowe nie mają Zięby Worławki Piasek wejść od strony głównej strzelnicy i nie pokrywa się ich tynkiem. Deksyty Nowa Karczma

Dwórzno Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe ŚLADAMI TAJEMNIC Augamy Żywkowo Grądzik Wormie Budka POLIGONU STABLACK telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra GÓRA PAREŻKOWSKA Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Najbardziej malowniczy punkt Wzniesień Górowskich, wys. 211 m n.p.m. Niemcy podczas wojny drążyli w niej sztolnie podtrzymywane drewnianymi belkami, Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny a być może głębiej wykończone czymś trwalszym. Badania różdżkarskie wykazały Iławeckie Dęby dwa szeregi małych hal, od wielkości 18x8 m do 7x2 m, przechodzących w długi Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne tunel dojściowy. Kolejnych pięć ciągów było co najmniej o połowę krótszych, Pałacu koszary Czyprki a następnych z dziesięć ledwie zagłębionych w górze. Namacalne dowody ich Tajemnicza Nowa Wieś Kandyty hala Iławecka istnienia można znaleźć szczególnie na zalesionym zboczu góry. Jest tu większy Kamińsk Wojmiany jar wjazdowy z dwoma kamieniami ogranicznikowymi, a także numerowane Stega Mała słupki geodezyjne. Na lewo, za naturalnym jarem erozyjnym, widać dwa kolejne Woryny szyby, połączone ze sobą drogą, która nigdzie dalej nie prowadzi. Z nikłych przekazów wiadomo, że rejon góry był szczególnie strzeżony, Paustry wagonikami wytaczano piasek, być może w części ukończonej uruchomiono jakąś produkcję, np. amunicji. Grotowo Górowo Od południowej i północnej strony góry znajdują się dwa, już nieczynne, BukowiecBuk głębinowe ujęcia wody. W latach pięćdziesiątych miał je uruchomić przebywający Iławeckie w kamińskim więzieniu austriacki inżynier Alfons Kirchmayer. Zasłużył on sobie Dobrzynka na specjalne względy i swobodę poruszania się po terenie, dzięki kierowaniu Bądle pracami remontowo-technicznymi na terenie zakładu, a także odbudową Piasty Wielkie pobliskich mostów na linii kolejowej. On właśnie uruchomił te pompy, zalewając, WągnikiWągniki Wiewiórki najwyraźniej świadomie, wnętrze góry wodą. Wysączała się ona długo przez Zięby Worławki Piasek narożnik góry, ponad wsią. Wcześniej było tu zejście po stromych schodach do podziemi i kolejne drzwi, a każde z nich w coraz gorszym stanie, i brak odważnych, aby zajrzeć za następne. W budynku obory (ostatni po prawej stronie wsi) była Deksyty Nowa Karczma rozdzielnia i przepompownia wody. Gdy wykonano ujęcie w Kamińsku, z czasem wszystko rozebrano. Dwórzno Weskajmy Z góry roztacza się szeroka, piękna panorama (warto zabrać lornetki). Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Na szczycie są również okopy z jesieni 1944 r. i wojskowa betonowa budka Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER telefoniczna, jakich jest wiele dookoła góry. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Wchodząc na górę, należy mieć świadomość, że idzie się po prywatnym Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 terenie należącym do dwóch gospodarzy mieszkających najbliżej góry. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele GÓRA ZAMKOWA Fundamenty dawne Pałacu Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Najwyższy szczyt Warmii, Kandyty hala Iławecka Kamińsk Wojmiany a zarazem Natangii – 216 m Stega Mała Woryny n.p.m. Miejsce kultu dawnych Prusów, później niewykluczony drewniany zamek. Na Paustry początku XIX w. m.in. z tego Grotowo Górowo miejsca obserwował gwiazdy BukowiecBuk Iławeckie królewiecki astronom Dobrzynka Fryderyk Wilhelm Bessel. Bądle Podczas ostatniej wojny Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki prawdopodobne miejsce Zięby Worławki Piasek ustawienia radionamiernika (Heinricha Peilera FuSAn-733) dla pilotów Luft waff e. Deksyty Nowa Karczma W bliższych nam czasach Dwórzno wybudowano drewnianą wieżę Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: widokową, lecz ją rozebrano. Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Warto się jednak zmęczyć, aby Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie poczuć się jak w górach. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Pałacu Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Kandyty hala Iławecka JEZIORO MARTWE Stega Mała Kamińsk Wojmiany Woryny Przez wieki, a może tysiąclecia, rozkład roślin i drobnych żyjątek Paustry w zamulonej wodzie sprawił, że obecnie jest to zbiornik bez tlenu. Grotowo Górowo Jego woda jest tak silnie zakwaszona, BukowiecBuk Iławeckie że brak w niej życia biologicznego. Dobrzynka Tę nazwę jezioro nosiło już dawniej, Bądle tylko wtedy brzmiała ona Totersee. Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki Podchodząc do niego bliżej, należy Zięby Worławki Piasek zachować szczególną ostrożność, ponieważ roślinność zarastająca Deksyty Nowa Karczma brzegi tworzy pływający dywan, Dwórzno który czasami może się przerwać. Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny KAMIŃSK Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Pałacu Kamińsk – miejscowość, która zaczęła powstawać w 1935 r., jako koszary wojskowe Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Stablack Süd, a obecnie jest tu zakład karny i osiedle mieszkaniowe. Z dawnych koszarKandyty hala Iławecka zachowały się przebudowane budynki o dwuspadzistych Stegadachach; Mała mieszkalne przy Kamińsk Wojmiany ul. Pocztowej 2 i 4, przy ul. XXX-lecia PRL 5 i administracyjny naprzeciwko, oraz Woryny jeden murowany barak – zlikwidowany wieloletni sklep przy ul. Topolowej 8 (przed więzieniem w prawo i kilkaset metrów za remizą strażacką). Paustry Grotowo Górowo BukowiecBuk Iławeckie Dobrzynka Bądle Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki Zięby Worławki Piasek

Deksyty Nowa Karczma

Dwórzno Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki PAŁAC i SKARBY Góra Zamkowa W Dzikowie, dawnym Wildenhoffi e, istniał typowy pruski pałac barokowy z widokiem na staw. Należał on do Pareżki rodziny von Schwerin. Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby W połowie listopada 1944 r. trafi ły do pałacu zbiory dzieł sztuki z muzeów narodowych w Charkowie i Kijowie. Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Opiekę nad nimi sprawowała ukraińska kustosz Polina Arkadiewna Kulżenko. Także Alfred Rohde z Królewca Pałacu koszary (Koenigsberg), opiekun Bursztynowej Komnaty i największej kolekcji bursztynariów, miał coś tu podesłać Tajemnicza Czyprki Nowa Wieś Kandyty hala Iławecka na przechowanie. Przed nadejściem Rosjan pałac podpalili niemieccy żołnierze,Stega przepędzając Mała tym samym Kamińsk Wojmiany ostatnich potencjalnych świadków. Dziesiątki wielkich i ciężkich skrzyń, zmagazynowanych w dwupoziomowych piwnicach i na parterze, znikły bez śladu. Istnieje przekaz o konwoju z pałacu przejeżdżającym przez tory obok Woryny pobliskiej stacji w kierunku zachodnim. O innym jadącym na północ do lasu, aby ukryć skrzynie w podziemiach na terenie poligonu. Również o kolumnie ciężarówek, która przyjechała okrężną drogą od strony Pruskiej Iławki Paustry i po kilku godzinach powróciła w tamtym kierunku. Także o ciężarówkach, które niespodziewanie pojawiły się przy torach za Worszynami (na północny-zachód od Dzikowa), nadaremnie oczekujących pociąguGr otowi w końcuo Górowo pospiesznie rozładowanych do torfowych dołów w lesie. BukowiecBuk Iławeckie Powojenne dwukrotne rozkopywanie ruin pałacu nie przyniosło żadnego rezultatu, oprócz znalezienia paru rzeczy z prywatnych zbiorów Schwerinów. Być może skarby czekają na swoichDobrzynka odkrywców bliżej, niż myślimy? Bądle Gdy przejedziemy groblę nad stawem i skręcimy w prawo, to w obniżeniu po lewej, gdzie płynie strumień, Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki na jednej z dawnych górek-wysepek odnajdziemy resztki po cmentarzu rodowym właścicieli. Zięby Worławki Piasek

Deksyty Nowa Karczma

Dwórzno Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Pałacu Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Kandyty hala Iławecka Stega Mała Kamińsk Wojmiany STRZELNICA KOSZAROWA Woryny Krótka strzelnica była przeznaczona Paustry do broni osobistej, a dwie długie do karabinów, dwóch kolejnych Grotowo Górowo nie dokończono (pierwsze od BukowiecBuk Iławeckie drogi). Na torach karabinowych Dobrzynka istniały wysuwane tarcze. Wysokie Bądle ceglane łuki kulochwytów Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki sprawiają imponujące wrażenie, Zięby Worławki Piasek przypominając podpory mostu. Jeżeli jednak ktoś by przestrzelił Deksyty Nowa Karczma ponad nimi, to góra w Pareżkach była naturalnym kulochwytem. Dwórzno Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Pałacu Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Kandyty hala Iławecka Stega Mała Kamińsk Wojmiany Woryny SUSZARNIA Paustry Grotowo Górowo W grubych, ceglanych ścianach znajdują BukowiecBuk Iławeckie się dwa rzędy okienek, przy ziemi i pod Dobrzynka sufi tem, umożliwiając dobrą wentylację. Bądle Całość przykrywa solidny betonowy dach. Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki Wnętrze miało strop ocieplany sprasowaną Zięby Worławki Piasek trawą morską i dwa nieużywane kominki do przenośnych piecyków. Zapewne pierwotnie Deksyty Nowa Karczma obiekt posiadał drzwi i zamykane metalowe okiennice. Obejrzenie wnętrza wymaga latarki. Dwórzno Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki TAJEMNICZA HALA Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny Jest długą betonową piwnicą na ceglanym fundamencie Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele o nieznanym przeznaczeniu. Jej strop wspiera 60 masywnych Fundamenty dawne Pałacu fi larów, jakby zamierzano na niej wybudować wieżowiec. Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Uwaga! W stropie znajdują się liczne otwory technologiczne Kandyty hala Iławecka Stega Mała Kamińsk Wojmiany i trzeba bardzo uważać, wchodząc na górę, aby nie wpaść Woryny do środka. Wewnątrz, bliżej środka, są dwa bliźniacze otwory w posadzce wypełnione wodą i trzeci mniejszy. Na końcu, przed podwyższeniem jest czwarty, największy Paustry nieregularny, do którego z sufi tu mierzy otwór podajnikowy. Grotowo Górowo Zagłębienia w podłodze, przynajmniej obecnie, nie mają ze BukowiecBuk Iławeckie sobą połączeń i zapewne spełniały funkcje techniczne. Dobrzynka Po obu stronach hali znajduje się po siedem podwójnych Bądle zsypów, przeznaczonych do szybkiego dostarczania dwóch Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki rodzajów drobnych substancji sypkich. Pod ścianą od strony Zięby Worławki Piasek stawu widać liczne, grube rury doprowadzające wodę Ze względu na to, że obiekt ten był oddalony i ginące pod podłogą. od koszar i znajdował się przy drodze na Deksyty Nowa Karczma poligon artyleryjski za Orsami, mógł służyć do Dwórzno sporządzania mieszanek prochowych. O tym Weskajmy może świadczyć znajdujący się w pobliżu basen Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. p.poż. i dodatkowy hydrant pod samą halą. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki Góra Zamkowa Pareżki Dzikowo Strzelnica Gałajny POKOPANA GÓRA Iławeckie Dęby Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne Pałacu koszary Dość rozległa góra cała Tajemnicza Czyprki Nowa Wieś Kandyty hala Iławecka poryta dołami, rowami Stega Mała Kamińsk Wojmiany i nasypami. Szczególnie od Woryny strony Białej Leśniczówki wysokie wały przypominają Paustry urywające się nasypy kolejowe, a od drugiej XVII- Grotowo Górowo XIX-wieczne szańce. Widok BukowiecBuk Iławeckie jest bardziej sugestywny, Dobrzynka gdy nie wchodząc na polankę Bądle przy leśniczówce, skręci się Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki w następną drogę w prawo. Zięby Worławki Piasek Jednak leje po wysadzeniach, rowy dobiegowe i ukryciowe, Deksyty Nowa Karczma a także znaleziska, wskazują na to, że był to mały poligon Dwórzno Weskajmy saperski. Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka Obwód kaliningradzki

Robity Suszarnia Pokopana góra Galiny BiałaLeśniczówka Jezioro KiwajnyMartwe Augamy ŚLADAMI TAJEMNIC Żywkowo Budka Grądzik Wormie telefoniczna Góra Bunkier Toprzyny Napoleona POLIGONU STABLACK Bunkier obserwacyjny z rurami KIERUNEK Orsy z rurami Sigajny Lipniki Góra Pareżkowska Stabławki BUDKA TELEFONICZNA Góra Zamkowa Pareżki Popularnym sposobem łączności u Niemców było wkopywanie w ziemię kabli telefonicznych. Łączyły one Dzikowo Strzelnica Gałajny Iławeckie Dęby pomiędzy sobą obiekty wojskowe, bunkry oraz posterunki obserwacyjne i kontrolne. Ograniczało to możliwość Kamińsk Wokiele Fundamenty dawne podsłuchu i dawało znakomitą kontrolę w terenie. Pałacu Tajemnicza koszary Czyprki Nowa Wieś Budki były wytworzonymi w fabryce prefabrykatami, Kandyty hala Iławecka które dowożono na wyznaczone stanowiska polowe. Na Stega Mała Kamińsk Wojmiany miejscu kopano dół, wrzucano do niego zebrane kamienie Woryny i zalewano betonem. Po zastygnięciu budkę zlepiano z fundamentem zaprawą. Później łącznościowcy montowali Paustry do desek na tylnej ściance aparat ze słuchawką, mający zamiast tarczy do wyboru parę wtyków (ze względu na Grotowo Górowo BukowiecBuk możliwość połączenia tylko z kilkoma miejscami). Podłączali Iławeckie kabelki i zamykali wnętrze metalowymi drzwiczkami. Dobrzynka Bądle Piasty Wielkie WągnikiWągniki Wiewiórki Zięby Worławki Piasek

Deksyty Nowa Karczma

Dwórzno Weskajmy Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowanyŻołędnik ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zielenica Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Glądy Bądze

Janikowo

Piaseczno Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Nowa Wieś Wielka O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś AUGAMY Wojmiany Iławecka Stega Mała Kamińsk Woryny Grób Staropruską wieś Owgam odnotowały kroniki krzyżackie w 1414 r. Skomanda Paustry podczas spisywania strat po wojnie polsko-krzyżackiej. Pierwotne Grodzisko Grotowo założenie przestrzenne wsi z zabudowaniami rozlokowanymi Bukowiec Górowo Taplikajmy Dobrzynka Iławeckie wokół przestrzennego placu, na którym nocowało bydło, Bądle

Wągniki Wiewiórki potwierdza zapis o tradycyjnym pruskim ośrodku hodowlanym. Zięby Worławki Piasek W czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) wieś się całkowicie Piasty Wielkie Grodzisko Deksyty Nowa wyludniła i dopiero po stu latach zasiedlili ją nowi osadnicy. Karczma Dwórzno W 1686 r. uwięziono w Augamach kobietę zwaną Englersche, Weskajmy Cmentarzysko posądzoną o czary. W Górowie Iławeckim odbył się jej proces, Żołędnik kurhanowe Zielenica podczas którego na torturach rzekoma wiedźma przyznała się Glądy do paktowania z diabłem. Uwzględniając nawrócenie i skruchę Bądze Osiedle skazanej, w drodze łaski, wyrok spalenia żywcem zamieniono na Janikowo obronne ścięcie, a następnie spalenie. Piaseczno Czy wieś Augamy nie jest związana z wymienioną Pieszkowo w dokumentach krzyżackich z 1339 r. nieznaną osadą w Natangii Pudlikajmy Nerwiki – Laumygabis (Góra Łaum)? W mitologii pruskiej „łaumy” to boginki, zmory lub czarodziejki. Zbieżność fonetyczna nazw i tajemniczej historii powinna zainspirować Cię, wędrowcze, do baczniejszego przyjrzenia się okolicznym wzgórzom… Niedaleko stąd przecież do najwyższego szczytu Wzniesień Górowskich – Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Zamkowej Góry (216 m n.p.m.) – prawdopodobnego miejsca Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 odprawiania pogańskiego kultu. Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś Stega Mała Kamińsk Wojmiany Iławecka Woryny Grób Skomanda Paustry Grodzisko

Grotowo KADYKOWA GÓRA Bukowiec Górowo Taplikajmy Dobrzynka Iławeckie Bądle

Wągniki Wiewiórki Zięby Worławki Piasek Staropruskie grodzisko określane przez miejscową ludność „szwedzkimi szańcami”. O pruskim pochodzeniu Piasty Wielkie Grodzisko grodziska świadczą do dziś zachowane okoliczne nazwy wiosek takie jak: , Wokiele czy . Deksyty Nowa Karczma Dwórzno Natomiast nawiązanie nazwy góry do czasów wojen szwedzkich, wiąże się z kompletnym wyludnieniem Weskajmy tych terenów w tamtym czasie i ponownym zasiedleniem nowymi osadnikami. Zerwana ciągłość historyczna Cmentarzysko Żołędnik kurhanowe spowodowała, że przekaz ustnej tradycji sięgał tylko do XVII wieku. Zielenica

Glądy Bądze

Osiedle Janikowo obronne Piaseczno

Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś KAMIENNE POLE Wojmiany Iławecka Stega Mała Kamińsk Woryny Grób Przygraniczna polana, na której się znajdujemy, to historyczna kraina Stablak. W języku pruskim stabis to Skomanda Paustry kamień a laukus to pole. Przed podbojem Prus przez Krzyżaków najbliższe okolice Kamiennego Pola stanowiły Grodzisko Grotowo ważny ośrodek życia politycznego i religijnego Natangii. Nieistniejąca już dziś osada Sztablak znajduje się 4 Bukowiec Górowo Taplikajmy Dobrzynka km na północ od granicy, po stronie rosyjskiej. Nad samą granicą, pół kilometra na północ od niej, po stronie Iławeckie Bądle

Wągniki Wiewiórki obwodu kaliningradzkiego, umiejscowiona była również przedwojenna leśniczówka Stablack. W literaturze Zięby Worławki Piasek niemieckiej występuje też nazwa określająca teren Stablaku jako Wolff s-Garten, co jest staroniemieckim Piasty Wielkie Grodzisko Deksyty Nowa określeniem pustkowia zarośniętego lasem. Karczma Dwórzno Około 4,5 km na północny wschód od dawnych Stabławek znajdowała się osada określona w kronikach Weskajmy Cmentarzysko krzyżackich jako forum Gerkin (niem. Görkin), dawna osada targowa. Dalej na północ, koło Pilseden (niem. Żołędnik kurhanowe Zielenica Pilzen - dzisiejsza rosyjska Dubrowka), położony był średniowieczny gród obronny. Niedaleko grodziska, Glądy w dawnej miejscowości Grundfeld, znajduje się płaski kamień z wyraźnymi śladami obróbki, prawdopodobnie Bądze Osiedle miejsce pogańskich obrzędów ofi arnych. Janikowo obronne Okolice te były ostatnim punktem oporu Natangów podczas Piaseczno drugiego powstania pruskiego pod wodzą Herkusa Monte. Pieszkowo

Krzyżacy, po zaciętych walkach, zdobyli gród Pilzen, zniszczyli Pudlikajmy Nerwiki osadę Gerkin, i zmusili wodza Natangów do schronienia się w puszczy. W tutejszym lesie Stablack w 1703 r. odkryto i udokumentowano kurhan ze skrzynią kamienną zawierającą oprócz popielnicy, szklane naczynie oraz gliniany garnek, Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. w którym ktoś w późniejszych czasach ukrył szelągi krzyżackie Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER datowane na rok 1414-1422. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś Wieś wzmiankowana w dokumentach w 1285 Stega Mała Kamińsk Wojmiany Iławecka Woryny Grób r. Według legendy, kościół w Kandytach stoi KANDYTY Skomanda Paustry na kamieniach pozyskanych z cmentarzyska Grodzisko Grotowo pruskiego, które się tu znajdowało. Miejsce Bukowiec Górowo Taplikajmy Dobrzynka to związane jest z jaćwieskim wodzem Iławeckie Bądle

Wągniki Wiewiórki Skomandem. Jego historia jest podobna Zięby Worławki Piasek do losów Herkusa, ale kończy się zupełnie Piasty Wielkie Grodzisko Deksyty Nowa odmiennie. Skomand zawzięcie walczył Karczma Dwórzno z Krzyżakami w latach 1273-1281, mocno Weskajmy Cmentarzysko dając im się we znaki. Jednak w 1283 r. musiał Żołędnik kurhanowe schronić się na Rusi. Zmęczony wygnaniem Zielenica Glądy wrócił do rodzinnych włości, przyjmując chrzest Bądze Osiedle i poddając się Zakonowi. Za swoją wierną służbę Janikowo obronne otrzymał rozległe nadania ziemskie w okolicach Piaseczno Kandyt. Pod koniec XIX wieku na terenie Pieszkowo plebanii znaleziono potężną płytę, która była Pudlikajmy Nerwiki pokrywą grobowca. Przypuszczając, że mógł to być grób Skomanda, nadano kamieniowi nazwę „Kamień Skomanda”. Zasadzono na nim lipę, która w miarę lat rozrosła się do potężnych rozmiarów, zyskując miano „Lipy Skomanda”. Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Legenda grobu jaćwieskiego wodza żywa była Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER jeszcze na początku XX wieku. Dziś nie ma Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie jednak śladu ani po lipie, ani po kamieniu. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś MĄTYTY Stega Mała Kamińsk Wojmiany Iławecka Woryny Grób Skomanda Paustry Nieistniejąca już dziś przygraniczna wioska położona nad Grodzisko rzeczką Stradyk stanowiącą granicę między ziemią plemienną Grotowo Bukowiec Górowo Taplikajmy Warmów a Natangów. Przypuszczalnie jest to miejsce Dobrzynka Iławeckie siedziby rodu Montemidów, szlachty pruskiej (nobiles), Bądle Wągniki Wiewiórki Zięby Worławki Piasek z której wywodził się Herkus Monte. Jeszcze w latach Piasty Wielkie Grodzisko sześćdziesiątych ubiegłego stulecia wieś była zamieszkana. Deksyty Nowa Karczma Dwórzno Dziś nie ma tu już żadnego budynku. W okolicznych krzakach Weskajmy Cmentarzysko można znaleźć tylko nikłe ślady po fundamentach. Mątyty Żołędnik kurhanowe to też domniemane miejsce pojmania i śmierci Herkusa Zielenica Glądy Monte. Bądze

Warto zejść w dół stromego wąwozu nad strumień, Osiedle obronne aby przekonać się o trafności pruskiego znaczenia nazwy Janikowo Piaseczno

Natangia, oznaczającego krainę spływających wód. Rude Pieszkowo zabarwienie okolicznych strumieni zdradza obecność rud Pudlikajmy Nerwiki darniowych. Był to naturalny i łatwy do pozyskania surowiec do produkcji żelaza. Jakiś czas temu zaistniał projekt ludzi dobrej woli, aby usypać w Mątytach kopiec pamiątkowy z mieczem na szczycie, upamiętniający bohaterskiego wodza Natangów. Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Miejmy nadzieję, że jeszcze ów projekt się ziści. A może Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER i Ty wędrowcze dorzucisz swój kamyk ku chwale dzielnego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie wodza Natangów? Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś PIASECZNO Stega Mała Kamińsk Wojmiany Iławecka Woryny Grób Miejsce pierwotnie zasiedlone ludnością pruską. Na Skomanda Paustry terenie starego cmentarza, nad rzeką Elmą, można z Grodzisko Grotowo dużym prawdopodobieństwem dopatrywać się istnienia Bukowiec Górowo Taplikajmy Dobrzynka Iławeckie pierwotnego osiedla obronnego założonego we wczesnej Bądle

Wągniki Wiewiórki epoce żelaza. Ludność ta wykorzystywała miejsca Zięby Worławki Piasek o naturalnych walorach obronnych, takich jak wysokie Piasty Wielkie Grodzisko Deksyty Nowa cyple, półwyspy i zakola rzek. Ponadto w dawnym parku Karczma Dwórzno zobaczyć można dwa pomnikowe kilkusetletnie dęby. Weskajmy Cmentarzysko Żołędnik kurhanowe Niestety, jeden z nich jest już powalony na ziemię. Drzewa Zielenica takie, jak te były czczone przez Prusów jako święte. Glądy Bądze

Osiedle Janikowo obronne Piaseczno

Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś Stega Mała Kamińsk Wojmiany Iławecka Woryny Grób WIEWIÓRKI Skomanda Paustry Grodzisko

Grotowo Bukowiec Górowo Taplikajmy W zakolu rzeki Elmy, w pobliżu ujścia rzeczki Gąski znajduje się grodziskoDobrzynka Iławeckie Bądle

półwyspowe. W literaturze niemieckiej nazwane „Ilenberg” i „Mopke Berg”. Wągniki Wiewiórki Zięby Worławki Piasek Z daleka widać wyraźne obwałowania założenia obronnego od zachodu Piasty Wielkie Grodzisko

Deksyty Nowa zniwelowane działalnością rolniczą. Grodzisko, jak większość na terenie Karczma Dwórzno Natangii, zasiedlone we wczesnej epoce żelaza, wykorzystywało swoje Weskajmy Cmentarzysko naturalne walory obronne. Początkowo użytkowana przestrzeń ograniczona Żołędnik kurhanowe była drewnianą palisadą, zastępowaną stopniowo wałem kamienno-ziemnym. Zielenica Glądy Umocnienia te wymagały dużego nakładu pracy i odpowiedniej organizacji. Bądze

Osiedle Janikowo obronne Piaseczno

Pieszkowo

Pudlikajmy Nerwiki

Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś Stega Mała Kamińsk Wojmiany Iławecka Woryny Grób Skomanda Paustry Grodzisko

Grotowo Bukowiec Górowo Taplikajmy WORMIE Dobrzynka Iławeckie Bądle

Wągniki Wiewiórki Zięby Worławki Piasek Na północny wschód od wsi, nad Piasty Wielkie Grodzisko strumykiem, wznosi się grodzisko Deksyty Nowa Karczma Dwórzno zwane potocznie górą zamkową. Weskajmy Cmentarzysko Otoczone było od północy Żołędnik kurhanowe podwójnym wałem przedzielonym Zielenica Glądy suchą fosą i w dalszej części Bądze strumieniem płynącym w głębokim Osiedle obronne wąwozie. Niewielki majdan Janikowo Piaseczno w środku świadczy, że ludność Pieszkowo pobliskiej osady chroniła się tu Pudlikajmy Nerwiki tylko w przypadkach zagrożenia. Ponadto w XIX wieku, w najbliższej okolicy odkryto i zbadano nieistniejące już dwa kurhany, co świadczy o kolejnym na tych Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: terenach punkcie osadniczym. Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo TROPAMI Grądzik Wormie Toprzyny Góra Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra HERKUSA MONTE Lipniki Stabławki Pareżki KIERUNEK Dzikowo Gałajny Iławeckie Dęby Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś WORYNY Stega Mała Wojmiany Iławecka Kamińsk Woryny Grób Na południe od strumyka płynącego do rzeczki Gąski, Skomanda Paustry znajduje się grodzisko określane jako góra zamkowa. Grodzisko Grotowo Prawdopodobnie jest to pierwotne centrum osadnicze Bukowiec Górowo Taplikajmy Dobrzynka Iławeckie określane w dokumentach średniowiecznych jako Woria Bądle

Wągniki Wiewiórki lub Wore, istniejące jeszcze w czasach przedkrzyżackich. Zięby Worławki Piasek Grodzisko w Worynach jest kolejnym przykładem Piasty Wielkie Grodzisko Deksyty Nowa osiedla wykorzystującego walory obronne miejsca Karczma Dwórzno usytuowanego na kulminacji wzgórza wznoszącego się Weskajmy Cmentarzysko nad strumykiem. Dwuczłonowa osada przedzielona Żołędnik kurhanowe Zielenica jest suchą fosą i prawdopodobne zasiedlona była tylko Glądy w jednej części. W drugiej części majdanu zapewne Bądze Osiedle trzymano zwierzęta hodowlane. Prusowie tworzyli Janikowo obronne jednostki osadnicze oparte o wspólnotę terytorialną Piaseczno zwane „laukus” (pole). Obszary te, zbudowane na bazie Pieszkowo osiedli obronnych, zostały zanotowane w źródłach Pudlikajmy Nerwiki pisanych w czasach późniejszych. Wokół takiego centrum osadniczego intensywnie rozwijała się wytwórczość rzemieślnicza, handel, hodowla i rolnictwo. Miejsce to wykorzystali również Krzyżacy, budując tutaj swój niewielki drewniany zamek, będący Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. siedzibą komornika zakonnego, podległego komturowi Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 bałgijskiemu. Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi O b w ó d k a l i n i n g r a d z k i

Mątyty Robity Wiedźma Galiny z Augam

Kamienne Kiwajny Grodzisko Augamy Pole Żywkowo Grądzik Wormie Toprzyny Góra TROPAMI Napoleona Orsy Sigajny Kadykowa Góra Lipniki Stabławki Pareżki HERKUSA MONTE Gałajny Dzikowo Iławeckie Dęby KIERUNEK Wokiele Czyprki Kandyty Nowa Wieś Stega Mała Kamińsk Wojmiany Iławecka Woryny ZIELENICA Grób Skomanda Paustry W rejonie wsi umiejscowiono rozległą nekropolię w postaci pojedynczych kurhanów oddalonych od siebie Grodzisko Grotowo Bukowiec o kilkaset metrów. Tradycje wznoszenia kurhanów na Wzniesieniach Górowskich sięgają schyłku epoki Górowo Taplikajmy Dobrzynka Iławeckie kamienia i początków epoki brązu. Występujące tu kurhany z nasypami kamienno-ziemnymi zawierały komory Bądle Wągniki Wiewiórki grobowe w formie prostokątnej skrzyni zbudowanej z łupanych płyt kamiennych. Najczęściej posadowione były Zięby Worławki Piasek w południowej części obiektu i mieściły z reguły Piasty Wielkie Grodzisko Deksyty Nowa Karczma od kilku do kilkudziesięciu popielnic. Naczynia Dwórzno Weskajmy grobowe w postaci ceramicznych garnków Cmentarzysko Żołędnik kurhanowe z popiołami ciałopalnymi w środku ustawiane Zielenica były nierzadko warstwami, jedne na drugich. Glądy Eksploracji pierwszych kurhanów, otoczonych Bądze Osiedle kręgiem kamiennym, dokonano pod koniec XIX Janikowo obronne wieku, natrafi ając na bogato zdobione naczynia Piaseczno i elementy ozdób z brązu. Pieszkowo Dziś można jedynie wskazać miejsca, gdzie Pudlikajmy Nerwiki istniały poszczególne kurhany, które rozkopano pozyskując z nich popielnice i złożone ozdoby. Miejsca pochówku sprzed 2,5 tysiąca lat wyglądają w terenie jak niepozorne, niewielkie pagórki. Ponad wsią w kierunku zachodnim, przy szlaku, wznosi się najwyższe w okolicy wzgórze. Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Miejsca takie często wykorzystywali Prusowie do Projekt współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 – LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 obserwacji okolicy, budując na nich drewniane Materiał informacyjny opracowany przez Gminę Górowo Iławeckie wieże strażnicze Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi