Arkusz GŁĘBOCK (34)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz GŁĘBOCK (34) Warszawa 2012 Autorzy: Katarzyna Siwy-Będkowska*, Zbigniew Będkowski*, GraŜyna Hrybowicz**, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemińska*** Redaktor regionalny planszy B: Joanna Szyborska-Kaszycka*** Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska*** * – Częstochowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne Spółka z o.o., ul. Wolności 77/79, 42-200 Częstochowa ** – Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa *** – Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN............................. Copyright by PIG–PIB and MŚ, Warszawa, 2012 Spis treści I. Wstę p – Z. Będkowski ............................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – K. Siwy-Będkowska ...................... 4 III. Budowa geologiczna – Z. Będkowski, K. Siwy-Będkowska .................................... 7 IV. ZłoŜa kopalin – Z. Będkowski ................................................................................ 10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Z. Będkowski ............................................... 13 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin – Z. Będkowski .......................... 13 VII. Warunki wodne ..................................................................................................... 16 1. Wody powierzchniowe – Z. Będkowski, K. Siwy-Bę dkowska........................ 16 2. Wody podziemne – K. Siwy-Będkowska ........................................................ 16 VIII. Geochemia środowiska.......................................................................................... 19 1. Gleby – P. Kwecko ......................................................................................... 19 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach – H. Tomassi-Morawiec............... 22 IX. Składowanie odpadów – G. Hrybowicz ................................................................ 24 X. Warunki podłoŜa budowlanego – Z. Będkowski ................................................... 28 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – K. Siwy-Będkowska .......................................... 30 XII. Zabytki kultury – K. Siwy-Będkowska .................................................................. 34 XIII. Podsumowanie – K. Siwy-Będkowska, G. Hrybowicz........................................... 35 XIV. Literatura ............................................................................................................... 37 I. Wstęp Arkusz Głębock Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGśP) został opra- cowany w Częstochowskim Przedsiębiorstwie Geologicznym (plansza A) oraz Państwowym Instytucie Geologicznym-Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie i Przedsiębior- stwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie (plansza B) w latach 2011–2012. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Głębock Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2006 roku w Przedsiębiorstwie Badań Geofizycznych w Warszawie (Kacprzak, Jasińska, 2006). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcją opracowania Mapy geośrodowi- skowej Polski w skali 1:50 000 (2005). Mapa geośrodowiskowa składa się z dwóch Plansz: plansza A zawiera zaktualizowaną treść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B zawiera warstwę informacyjną „ZagroŜenia powierzchni ziemi”, opisującą tematykę geochemii środowiska i warunki do składowania odpadów. Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoŜa bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoŜa są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz takŜe powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciąŜliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogarszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są uŜyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa geośrodowiskowa Polski adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samo- rządów terytorialnych i administracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postano- wień ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje za- warte w mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strate- gii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe 3 stanowią ogromną pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych pro- gramów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Arkusz Głębock MGśP powstał w wyniku szczegółowej analizy materiałów archiwal- nych i publikowanych, zwiadu terenowego oraz konsultacji i uzgodnień dokonanych w Urzę- dzie Marszałkowskim Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Biurze Regionalnym w El- blągu; Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie; starostwach powiatowych w Braniewie i Bartoszycach oraz w urzędach gmin w Lelkowe i Górowie Iławeckim. Mapa opracowana została w wersji cyfrowej. W lipcu 2011 r. dokonano wizji lokalnej złóŜ i punktów występowania kopalin. Informacje dotyczące złóŜ kopalin zostały zamiesz- czone w kartach informacyjnych opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o zło- Ŝach i wystąpieniach kopalin. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice arkusza Głębock określają następujące współrzędne geograficzne: 20°15’00”– 20°30’00” długości geograficznej wschodniej oraz 54°20’00”–54°30’00” szerokości geogra- ficznej północnej. W układzie administracyjnym omawiany obszar połoŜony jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Teren objęty arkuszem naleŜy do dwóch po- wiatów: braniewskiego (część zachodnia) i bartoszyckiego (część centralna i wschodnia). W granicach arkusza do powiatu braniewskiego przynaleŜy gmina Lelkowo, a do powiatu bartoszyckiego naleŜy gmina Górowo Iławeckie. Przez obszar arkusza przebiega granica Pol- ski z Federacją Rosyjską (Obwodem Kaliningradzkim) – poza granicą państwa znajduje się około 60% powierzchni arkusza. Zgodnie z ogólnym podziałem fizycznogeograficznym Polski (Kondracki, 2001) cały omawiany obszar naleŜy do prowincji NiŜu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, podprowincji PobrzeŜe Wschodniobałtyckie. Jednostką niŜszego rzędu jest tutaj makroregion Nizina Staro- pruska, który reprezentowany jest przez mezoregion Wzniesienia Górowskie (fig. 1). Wzniesienia Górowskie to wysoczyzna morenowa, której powierzchnia urozmaicona jest pasmami moren czołowych, pochodzącymi z recesji fazy pomorskiej zlodowacenia pół- nocnopolskiego (Kondracki, 2001). Rzeźba terenu w obrębie arkusza Głębock jest urozmaicona. Na obszarze tym dominują formy i osady pochodzenia lodowcowego i wodnolodowcowego. Znaczną część obszaru ar- kusza stanowi wysoczyzna morenowa, o deniwelacjach przekraczających 5 m. Niewielkie tereny na północy arkusza – w rejonie miejscowości Augamy i Głębock zajmuje równina san- 4 drowa. Generalnie teren obniŜa się z południowego wschodu na północny zachód, w kierunku wybrzeŜa Zalewu Wiślanego. Powierzchnia wysoczyzny urozmaicona jest róŜnogenetyczny- mi zagłębieniami bezodpływowymi i płytkimi dolinami rzecznymi. Najpowszechniejszymi formami morfologicznymi są tutaj pagóry i wzgórza kemowe i morenowe. Najliczniej wystę- pują one w południowo-wschodniej części arkusza, gdzie ich wysokości względne przekra- czają 40 m – najwyŜej (na całym omawianym obszarze) wznosi się szczyt Góry Zamkowej, osiągający rzędną 215,6 m n.p.m. (Kacprzak, Honczaruk, 2006). Fig. 1. PołoŜenie arkusza Głębock na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granica prowincji; 2 – granice makroregionów; 3 – granice mezoregionów; 4 – granica państwa. Prowincja NiŜ Środkowoeuropejski, podprowincja PobrzeŜa Południowobałtyckie Mezoregiony PobrzeŜa Gdańskiego: 313.56 – Równina Warmińska Prowincja NiŜ Wschodniobałtycko-Białoruski, podprowincja PobrzeŜe Wschodniobałtyckie Mezoregiony Niziny Staropruskiej: 841.57 – Wzniesienia Górowskie, 841.58 – Równina Ornecka, 841.59 – Nizina Sępopolska Mezoregiony Pojezierza Mazurskiego: 842.81 – Pojezierze Olsztyńskie W podziale klimatycznym Polski obszar arkusza Głębock połoŜony jest w regionie Po- morsko-Warmińskim (Stachy red., 1987). Średnia roczna temperatura powietrza waha się od 6,5 do 7,0°C. Średnia temperatura powietrza półrocza zimowego zmienia się od 0,0 do 0,5°C, 5 a półrocza letniego od 13,5 do 14,0°C. Pokrywa śnieŜna utrzymuje się przez około 70–90 dni, a średni udział opadów stałych w ogólnej sumie rocznej wynosi 12–14%. Średnie sumy opa- dów w roku wahają się od 600 do 800 mm przy czym najwyŜsze opady przypadają na miesią- ce letnie – średnie