ZIEMIA NICZYJA Pressbook
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ZIEMIA NICZYJA Ni čije zemlje / No Man’s Land RE ŻYSERIA DANIS TANOVI Ć W KINACH OD 30 SIERPNIA 2002 DYSTRYBUCJA W POLSCE ul. Zamenhofa 1, 00-153 Warszawa tel.: (+4822) 636 25 00, 636 25 02, fax: (+4822) 635 20 01 e-mail: [email protected] http://www.gutekfilm.com.pl ZIEMIA NICZYJA re żyseria Danis Tanovi ć scenariusz Danis Tanovi ć zdj ęcia Walther van den Ende muzyka Danis Tanovi ć scenografia Duško Milavec dźwi ęk Henri Morelle monta ż Francesca Calvelli kostiumy Zvonka Makuc efekty specjalne Marie Pierre Franck Blaz Jelnikar Marjan Jelnikar Darko Njavro Domen Saje Igor Voncina Olivier de Laveleye efekty wizualne Jean-Claude Calais Pierre Planckaert wyst ępuj ą Branko Djuri ć Čiki Rene Bitorajac Nino Filip Šovagovi ć Čera Georges Siatidis sier żant Marchand Serge-Henri Valcke Dubois Sacha Kremer Michel Alain Eloy Pierre Katrin Cartlidge Jane Livingstone Tanja Ribic Martha oraz Mustafa Nadarevi ć, Bogdan Diklic, Simon Callow, Branko Zavrsan, Djuro Utjesanovi ć, Mirza Tanovi ć, Boris Cindric, Danijel Smon, Jure Plesec, Gordon Wilson, Maëlys De Rudder, Alan Fairairn, Predrag Brestovac producenci Frédérique Dumas-Zajdela Marc Baschet Cédomir Kolar współproducenci Marco Müller Marion Hänsel Cat Villiers Judy Counihan Dunja Klemenc Igor Pedicek film wyprodukowany przez Noé Productions (Francja) Fabrica (Włochy) Man's Films (Belgia) Studio Maj/Casablanca (Słowenia) Counihan/Villiers Productions (Wielka Brytania) we współpracy z Le Fonds Slov čne du Cinéma The Centre du Cinema et de l'Audiovisuel de la Communauté Française de Belgique Télédistributeurs Wallons wsparcie Eurimages festiwale Cannes 2001 San Sebastián 2001 Ft. Lauderdale 2001 Los Angeles 2001 São Paulo 2001 Karlowe Wary 2001 Toronto 2001 Tokio 2001 Lublana 2001 Rotterdam 2002 Göteborg 2002 Hongkong 2002 nagrody Oscar 2002 dla najlepszego filmu zagranicznego Złoty Glob 2002 dla najlepszego filmu zagranicznego MFF Cannes 2001 – nagroda za najlepszy scenariusz Cezar 2002 za najlepszy debiut re żyserski Europejska Nagroda Filmowa 2001 za najlepszy scenariusz MFF San Sebastián 2001– nagroda publiczno ści MFF Ft. Lauderdale 2001– nagroda publiczno ści MFF Los Angeles 2001– nagroda publiczno ści MFF Rotterdam 2002 – nagroda publiczno ści MFF São Paulo 2001 – nagroda publiczno ści Golden Satellite Awards 2002 dla najlepszego filmu zagranicznego Bo śnia i Hercegowina / Słowenia / Wielka Brytania / Francja / Belgia / Włochy rok produkcji: 2001 czas trwania: 98 minut kolor – Dolby SR – 1: 2,35 Ziemia niczyja , debiut re żyserski Danisa Tanovicia, to zdobywca najwa żniejszych nagród filmowych, w śród których s ą mi ędzy innymi: tegoroczny Oscar (film bo śniackiego re żysera wygrał m.in. z Ameli ą Jean-Pierre’a Jeuneta) i Złoty Glob dla najlepszego filmu zagranicznego, nagroda na MFF Cannes 2001 oraz Europejska Nagroda Filmowa za najlepszy scenariusz. Ziemia niczyja to brawurowa, oparta na genialnym pomy śle czarna komedia, opowiadaj ąca o absurdzie konfliktu na Bałkanach. Rozgrywaj ący si ę na niewielkiej, zamkni ętej przestrzeni dramat, w jakim znale źli si ę filmowi bohaterowie, jest tu doskonała metafor ą „bałka ńskiego tygla”. Tanovi ć inteligentnie i trafnie opisuje t ę sytuacj ę, nie stroni ąc przy tym od gorzkiego humoru i surrealistycznej groteski, która jednak momentami przechodzi w przejmuj ący dramat. Film, konsekwentnie prowadzony do zaskakuj ącego finału, błyskotliwie krytykuje wszystkie strony konfliktu: serbskich i bo śniackich żołnierzy, jak równie ż siły ONZ i media. Konflikt bałka ński staje si ę dla re żysera pretekstem do opowiedzenia o szale ństwie wojny w ogóle i o zachowaniu człowieka w obliczu zagro żenia. Jest gor ący, letni dzie ń. Trzech żołnierzy z wrogich sobie obozów zostaje uwi ęzionych w okopie mi ędzy liniami frontu, w strefie zwanej ziemi ą niczyj ą. Jeden z nich ranny le ży na minie; je śli si ę poruszy, wszyscy zgin ą. By prze żyć, musz ą zapomnie ć o wzajemnej nienawi ści i uprzedzeniach. Jednak co chwila emocje bior ą gór ę nad zdrowym rozs ądkiem. MÓWI DANIS TANOVI Ć Pami ętam, że kiedy wybuchła wojna w Bo śni, najwi ększy szok wywołał u mnie przera żaj ący widok ogromnych kraterów po bombach i murów pooranych kulami. Ta straszna deformacja świata i chaos zupełnie mnie obezwładniały, czułem si ę załamany i bezradny. Bardzo mi zale żało, by mój film wywołał podobny wizualny szok, poczucie chaosu i dysharmonii. Dlatego zderzyłem ze sob ą dwa światy. Z jednej strony, przepi ękna, bujnie kwitn ąca letnia przyroda – z drugiej, ludzie zaczadzeni mrocznym szale ństwem. Długie i skwarne dni lata buduj ą bardzo istotn ą warstw ę symboliczn ą filmu. Bezlitosne sło ńce spowalnia ka żdy ruch, który wymaga ogromnego wysiłku. Duchota parali żuje umysł i coraz trudniej zebra ć my śli. Wydaje si ę, że czas w niezno śny sposób płynie coraz wolniej. Mo że si ę wydawa ć, że sło ńce „wypaliło” te ż wszelkie emocje… Ale tylko pozornie. Kiedy stłumione napi ęcie wreszcie wybucha, jest jak pokaz sztucznych ogni – nagły, gło śny i błyskawiczny. Wszyscy bohaterowie mojej historii s ą do siebie podobni: to pro ści ludzie, żadni herosi. Przed wojn ą żyli normalnie, pracowali, odwiedzali si ę i… nagle, zupełnie nie wiedz ąc dlaczego, znale źli si ę w samym środku krwawej wojny. Mój film jest protestem przeciwko wojnie, przeciwko jakiejkolwiek wojnie. Przeciwko nienawi ści, agresji i okrucie ństwu. Niewa żne, kto jest temu winien. Jestem absolutnie przekonany, że nienawi ść i agresja s ą nienaturalne – niszcz ą ogromne bogactwo świata, jego wielorako ść – niszcz ą życie. materiały promocyjne producenta GŁOSY PRASY My ślałem, że mam ju ż do ść tematu wojny jugosłowia ńskiej w kinie, ale oparty na świetnym scenariuszu film 30-letniego Bo śniaka Danisa Tanovicia znalazł celn ą form ę pokazania absurdu wojny. Dramat przechodzi w czarn ą komedi ę, ta z kolei ko ńczy si ę gorzkim grymasem (…). Tanovi ć okrutnie igra z naszymi oczekiwaniami, nie daj ąc widzowi chwili wytchnienia. Chcieliby śmy zobaczy ć filmow ą akcj ę dobrej woli, w której obie strony zjednoczyłyby si ę dla ratowania czyjego ś życia. Było wiele takich filmów: ameryka ńskich, radzieckich. Tutaj te ż cały świat pochyla si ę nad transzej ą, gdzie le ży ranny, ale czy mo że by ć dobre rozwi ązanie? Tanovi ć dokłada wszystkim po kolei: zbrodniczym Serbom, ale i Bo śniakom, mi ędzynarodowym mediom, a najbardziej siłom oenzetowskim za unikanie ryzyka: wobec zbrodni nie mo żna by ć neutralnym – mówi bezradny francuski oficer. Jednak satyra w tym filmie równie ż ma swoje granice. Nad transzej ą zapada noc, diabelska mina czeka”. Tadeusz Sobolewski, „Gazeta Wyborcza” 14.05.2001 Tanovi ć ze skrupulatn ą dbało ści ą o fakty i rozbrajaj ącą bezstronno ści ą umiał z jednej sytuacji wyj ściowej wydoby ć bodaj wszystkie mo żliwe konkluzje (…). Wielki film . Jerzy Pła żewski, „Kino” 7-8/2001 Koszmar wojny mo żna pokaza ć nie dysponuj ąc milionami dolarów i hollywoodzk ą machin ą (…). Dziennikarze obejrzeli [na MFF w Cannes 2001- przyp. red.] Ziemi ę niczyj ą 30-letniego pochodz ącego z Bo śni re żysera Danisa Tanovicia. I to był prawdziwy szok. (…). Ziemia niczyja w całej swojej skromno ści pora ża sił ą i prawd ą. Wła ściwie dopiero patrz ąc na takie filmy widz uzmysławia sobie, jak fałszywe s ą obrazy wojny w telewizyjnych newsach. Informacje o tysi ącach zabitych w konfliktach wybuchaj ących w ró żnych cz ęś ciach globu nie s ą w stanie pokaza ć nienawi ści, strachu, bezmiaru ludzkiego nieszcz ęś cia. Kłamstwa. Tego wszystkiego, co jest w (…) skromnym obrazie Tanovicia. Barbara Hollender, „Rzeczpospolita” 12.05.2001 Danis Tanovi ć kre śli ponury obraz wojny w byłej Jugosławii, nie stroni ąc przy tym od gorzkiego i absurdalnego humoru. W pierwszej połowie filmu przygl ądamy si ę bo śniackim i serbskim żołnierzom, którzy znale źli si ę w okopie w strefie niczyjej. Sceny, które si ę tam rozgrywaj ą, przypominaj ą świetnie napisan ą sztuk ę teatraln ą. To, co si ę tam wydarzy w ci ągu długiego, letniego dnia, jest doskonał ą metafor ą ludzkiej tragedii, która dotkn ęła Bałkany. Główni bohaterowie Čiki i Nino mówi ą tym samym j ęzykiem. Co wi ęcej, okazuje si ę, że prawdopodobnie byli zakochani w tej samej blondynce, która mieszkała w Banialuce. Pomimo to maj ą wobec siebie tyle żalu i pretensji, że bez przerwy skacz ą sobie do gardeł. Nawzajem obwiniaj ą swe narody o rozpocz ęcie wojny. Oczywi ście żaden z nich nie chce si ę przyzna ć do winy, chyba że ten drugi zagrozi mu zastrzeleniem. Wydaje si ę jednak, że to Bo śniak Čiki ma w r ęku najsilniejszy argument, gdy w pewnym momencie stwierdza: „Cały świat my śli tak jak ja” (...). W drugiej połowie filmu re żyser oskar ża Francj ę i Wielk ą Brytani ę - stałych członków Rady Bezpiecze ństwa. Zarzuca im oboj ętno ść i brak zdecydowanych działa ń, które mogłyby powstrzyma ć rozlew krwi na Bałkanach. Jedynie francuski sier żant Marchand wydaje si ę przejmowa ć losem żyj ących tam ludzi. „Mam do ść biernego przygl ądania si ę temu, co si ę tutaj dzieje” - zwierza si ę angielskiej dziennikarce telewizyjnej. „Nie robi ąc nic, opowiadamy si ę po jednej ze stron” (…). Re żyser filmu nie wierzy, że samotni bohaterowie s ą w stanie odmieni ć losy historii. Dlatego sier żant Marchand tak że przegrywa (...). Ziemia niczyja to metafora Bo śni, któr ą świat pozostawił własnemu losowi. Richard Kelly, „Sight and Sound” 4/2002 Na pocz ątku filmu żołnierze szukaj ą drogi w nocy. Potem wybuch pocisku zamienia okop na pułapk ę bez wyj ścia, w której zmuszeni s ą pozosta ć ze sob ą dwaj Bo śniacy i Serb. I szybko, z niejakim za żenowaniem odkrywamy, że śmieszy nas ta sytuacja. Wła śnie dzi ęki humorowi Danis Tanovi ć chce ukaza ć absurd wojny. Posuwa si ę do tego, że pokazuje swoich bohaterów w kalesonach, czyni nas świadkami ich zdziecinnienia, ich infantylnych, bezsensownych kłótni oraz obdarza ich t ą sam ą przyjaciółk ą.