STRATEGIA ROZWOJU POWIATU NOWOSOLSKIEGO

NA LATA 2015-2025

Starostwo Powiatowe w Nowej Soli ul. Moniuszki 3B 67-100 Nowa Sól

Nowa Sól, 2015r. Spis tre ści

Wprowadzenie...... 4

1. Diagnoza układu lokalnego...... 7

1.1. Historia ziem powiatu nowosolskiego...... 7

1.2. Uwarunkowania ekologiczno-przestrzenne...... 14

1.3. Uwarunkowania społeczne ...... 20

1.3.1. Ludno ść ...... 20

1.3.2. Rynek pracy i bezrobocie ...... 24

1.3.3. O świata i wychowanie ...... 29

1.3.4. Ochrona zdrowia ...... 36

1.3.5. Kultura ...... 39

1.3.6. Sport i rekreacja ...... 44

1.3.7. Pomoc społeczna, wsparcie rodziny i osób niepełnosprawnych ...... 49

1.3.8. Bezpiecze ństwo publiczne ...... 55

1.3.9. Organizacje pozarz ądowe ...... 57

1.4. Uwarunkowania gospodarcze ...... 69

1.4.1. Struktura gospodarki lokalnej. Rolnictwo, leśnictwo, przemysł i usługi.... 69

1.4.2. Turystyka i walory turystyczne...... 76

1.5. Infrastruktura techniczna...... 85

1.5.1 Drogi i komunikacja ...... 85

1.5.2. Mieszkalnictwo i budownictwo mieszkaniowe...... 89

1.5.3. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą, gaz, gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami i ciepłownictwo ...... 91

1.6. Wnioski i rekomendacje wynikaj ące z diagnozy...... 98

2. Analiza SWOT ...... 102

3. Misja i wizja rozwoju strategicznego...... 108

2

4. Cele strategiczne, operacyjne i zadania ...... 110

5. Zgodno ść z dokumentami strategicznymi wy ższego szczebla ...... 122

6. System wdra żania i monitoringu...... 130

Podsumowanie ...... 133

3

Wprowadzenie

Zarz ądzanie strategiczne jednostk ą samorz ądu terytorialnego jest współcze śnie niezb ędne do prawidłowej realizacji zada ń samorz ądowych. Niezb ędne jest dzi ś bowiem profesjonalne diagnozowanie i planowanie działa ń w obr ębie świadczenia usług publicznych i zaspokajania podstawowych potrzeb społeczno ści lokalnej dla ich profesjonalnej realizacji oraz racjonalizacji wydatków bud żetowych. Dobre strategiczne zarz ądzanie wpływa na jako ść i sprawno ść działania jednostek samorz ądu terytorialnego w zakresie społecznym, prawnym i ekonomicznym. Strategiczne zarz ądzanie publiczne mo żna okre śli ć jako „proces dostosowywania celów organizacji publicznej i rozwiązywania jej problemów zarz ądzania zwi ązanych z wpływem otoczenia na jej działalno ść przez wdra żanie polityk, planów i procedur posiadaj ących racjonalno ść polityczn ą (tj. akceptowalno ść przez istniej ący układ polityczny), wykonalno ść techniczn ą oraz zgodno ść z prawem i normami etycznymi”1. Jest to ukierunkowany na przyszło ść „proces planowania i wyboru celów rozwoju oraz zada ń realizacyjnych, wdra żania przyj ętych postanowie ń, a tak że monitorowania i kontroli wykonania przyj ętych ustale ń”2. Podstaw ę dla dobrego i efektywnego zarz ądzania strategicznego stanowi strategia. Strategia to „dokument kompleksowy okre ślaj ący uwarunkowania (selektywna i dynamiczna diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej lub przestrzennej kraju) i kierunki rozwoju kraju lub jego cz ęś ci albo danego sektora gospodarki, okre ślaj ący cele strategiczne i działania słu żą ce osi ągni ęciu zało żonych celów przy pomocy ró żnych instrumentów prawnych, finansowych, organizacyjnych itd. Strategia, zawieraj ąc konkretne i wyselekcjonowane cele i priorytety, tworzy ramy dla systemu monitorowania” 3. W śród strategii kluczowe miejsce zajmuj ą strategie rozwoju, a wi ęc dokumenty kompleksowe, okre ślaj ące podstawowe uwarunkowania (diagnoz ę sytuacji), cele i kierunki rozwoju w danych obszarach, odnosz ące si ę do rozwoju przestrzennego, rozwoju regionów, sektorów lub określonych dziedzin 4. W tym kontek ście strategi ę rozwoju powiatu mo żna zdefiniowa ć jako długookresowy plan

1 B. Ko żuch, Typologie strategii organizacji publicznych , [w:] Klasik A. (red.), Zarz ądzanie rozwojem lokalnym i regionalnym w kontek ście integracji europejskiej , Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Biuletyn 2003, z. 208, s. 133. 2 H. Gawro ński, Zarz ądzanie strategiczne w samorz ądach lokalnych , Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 31-32. 3 J. Górniak, S. Mazur (red.), Zarz ądzanie strategiczne rozwojem , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012, s. 303. 4 Ibidem , s. 304. 4 rozwoju powiatu, opracowywany przy współudziale mieszka ńców i partnerów społeczno-gospodarczych, zawieraj ący syntetyczny opis uwarunkowa ń i kierunków rozwoju powiatu oraz celów strategicznych i działa ń słu żą cych ich osi ągni ęciu 5. Takim dokumentem jest wła śnie Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025. Stworzenie dobrej strategii nie jest mo żliwe bez prawidłowego diagnozowania stanu wyj ściowego oraz okre ślenia potrzeb i preferencji mieszka ńców. Analiza uwarunkowa ń ekologiczno-przestrzennych, społecznych, gospodarczych i infrastrukturalnych pozwoliła na okre ślenie silnych i słabych stron powiatu nowosolskiego oraz szans i barier (zagro żeń) rozwojowych. Istotne jest równie ż prawidłowe okre ślenie celów strategicznych, operacyjnych oraz zada ń, które przyczyni ą si ę do realizacji zało żeń strategii. Niniejszy dokument jest wynikiem wspólnej pracy przedstawicieli władz powiatu, radnych, przedstawicieli placówek, instytucji i organizacji działaj ących w powiecie, lokalnych liderów, mieszka ńców oraz ekspertów zajmuj ących si ę rozwojem lokalnym i zarz ądzaniem strategicznym w jednostkach samorz ądu terytorialnego. Opracowana Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025, zaakceptowana przez społeczno ść lokaln ą i uchwalona przez Rad ę Powiatu, powinna sta ć si ę kluczowym dokumentem generuj ącym dynamiczny rozwój społeczny i gospodarczy powiatu nowosolskiego. Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 jest dokumentem kierowanym do dwóch głównych kategorii adresatów. Pierwsi adresaci są „wewn ątrz” powiatu: to społeczno ść lokalna, poszczególne gminy, organizacje, interesariusze, podmioty gospodarcze, drudzy adresaci s ą za ś „na zewn ątrz” – strategia pokazuje potencjalnym inwestorom, partnerom powiatu, samorz ądowi województwa spójny wizerunek powiatu i jego misj ę, a przez to uwiarygodnia jego obraz jako partnera i potencjalnego projektodawc ę. Strategia składa si ę z sze ściu rozdziałów. Pierwszy jest obszern ą diagnoz ą sytuacji w powiecie nowosolskim w aspektach: ekologiczno-przestrzennym, społecznym, gospodarczym i infrastrukturalnym. Jest ona podstaw ą zaprezentowanej w rozdziale drugim analizy SWOT. Rozdział trzeci formułuje misj ę i wizj ę powiatu,

5 Ibidem , s. 306. 5 natomiast rozdział czwarty zawiera okre ślenie celów strategicznych, operacyjnych i zada ń, które przyczyni ą si ę do realizacji misji powiatu. W zwi ązku z tym, i ż działalno ść powiatu powinna by ć spójna z zało żeniami strategicznych dokumentów unijnych i krajowych – w rozdziale pi ątym wskazano na zgodno ść strategii z kluczowymi dokumentami strategicznymi. Strategia, w rozdziale szóstym, zawiera równie ż opis systemu wdra żania i monitorowania jej post ępów.

6

1. Diagnoza układu lokalnego

1.1. Historia ziem powiatu nowosolskiego

Powiat nowosolski obejmuje swoim obszarem miasto Nowa Sól, które jest siedzib ą powiatu oraz gminy: Bytom Odrza ński, Ko żuchów, Nowe Miasteczko, Kolsko, Nowa Sól, Oty ń oraz Siedlisko. Osadnictwo na ziemiach powiatu ma swoj ą dług ą histori ę, a miejscowości wchodz ące w skład powiatu były i s ą wzajemnie ze sob ą powi ązane. Obszar współczesnego powiatu nowosolskiego ju ż od czasów średniowiecza powi ązany był z o środkiem władzy w Ko żuchowie. Centrum jednostki administracyjnej (kasztelanii, weichbildu, a od połowy XVIII w. – powiatu) stanowiło miasto Ko żuchów, a w jej skład wchodziły wsie poło żone wokół miasta oraz pas miejscowo ści na prawym i lewym brzegu Odry, ograniczony na północy rzek ą Śląska Ochla, na południu Biał ą Wod ą, na wschodzie si ęgaj ący Pojezierza Sławskiego. Podkre śli ć nale ży, że granice tego terytorium na przestrzeni wieków ulegały licznym przekształceniom, powi ększane były o obszary z o ściennych powiatów. Powiat ko żuchowski jako jednostka administracji przetrwał do połowy XX wieku. W 1953 roku nast ąpiło przeniesienie powiatu do Nowej Soli oraz zmiana nazwy na powiat nowosolski 6. W zwi ązku z reform ą administracyjn ą likwiduj ącą powiaty oraz wprowadzaj ącą nowe województwa ziemie te w latach 1975-1998 administracyjnie nale żały do województwa zielonogórskiego. Ziemie powiatu nowosolskiego w cało ści znajduj ą si ę w granicach historycznych Dolnego Śląska i z jego dziejami były zwi ązane w przeszło ści. Ślady osadnictwa na tych terenach pochodz ą ju ż z okresu starszej epoki kamienia. W okresie środkowej i młodszej epoki kamienia oraz epoki br ązu obszary były licznie zamieszkiwane, co potwierdzaj ą znaleziska. Równie ż w pierwszych stuleciach naszej ery ziemie powiatu były zamieszkiwane, a od V wieku napływały tu ludy słowia ńskie 7. Okres wczesno średniowieczny to czas ścierania si ę na tych ziemiach wpływów pa ństw Niemiec, Czech oraz tworz ącego si ę pa ństwa polskiego. Od XIII wieku losy ziem powiatu zwi ązane były z ksi ęstwem głogowskim. W okresie średniowiecza terytorium Śląska dzieliło si ę na kasztelanie, których siedzibami były

6 T. Andrzejewski, Miejscowo ści powiatu nowosolskiego. Rys historyczny , Muzeum Miejskie w Nowej Soli, Nowa Sól 2004, s. 3. 7 Ibidem , s. 7. 7

Ko żuchów i Bytom Odrza ński. Po utworzeniu na miejsce kasztelanii jednostek administracyjnych o nazwie weichbild status taki uzyskały Ko żuchów, Nowe Miasteczko, Bytom Odrza ński i Oty ń. Na tereny licznie napływała ludno ść niemiecka. W XIV i XV wieku miały miejsce podziały ksi ęstwa głogowskiego, a Ko żuchów stał si ę nieoficjaln ą stolic ą pozostałego po podziałach ksi ęstwa głogowskiego. W XV wieku władz ę nad terytorium przej ęli władcy czescy, za ś w XVI wieku Śląsk wraz z Czechami znów przeszedł pod panowanie Habsburgów. Granice ksi ęstwa głogowskiego, które ukształtowane zostały pod koniec XV wieku przetrwały bez wi ększych zmian do XVIII w. Zmieniono natomiast układ administracyjny – zlikwidowano weichbildy – bytomski, nowomiejski (Nowe Miasteczko) i oty ński, a ich terytoria przył ączono do weichbildu głogowskiego, ko żuchowskiego i zielonogórskiego. Dominuj ącym typem własno ści na tym terenie były maj ątki szlacheckie, najcz ęś ciej jedno czy dwu wioskowe, ale miał równie ż miejsce proces kształtowania się wielkich maj ątków ziemskich. Dla przykładu w ksi ęstwie głogowskim do połowy XVI w. najwi ększym posiadaczem ziemskim była rodzina von Rechenberg, która posiadała w cało ści lub udziały w 6 miastach (Przemków, Sława, Oty ń, Nowe Miasteczko, Bytom Odrza ński, Ko żuchów) i kilkana ście wsi w kilku weichbildach. Szlachta rozwijała głównie gospodark ę folwarczn ą. W XVI wieku na terenie współczesnego powiatu nowosolskiego znajdowały si ę 4 miasta – nale żały do nich miasta obwarowane: Ko żuchów, Bytom Odrza ński, Nowe Miasteczko oraz miasto otwarte Oty ń. Kolejno status miasta otrzymał w 1706 roku Konotop i w 1743 roku Nowa Sól. Najwa żniejsz ą rol ę w tym okresie odgrywało miasto Ko żuchów, które było jednym z wi ększych o środków handlu i produkcji ksi ęstwa głogowskiego. Znaczenie gospodarcze i komunikacyjne miał te ż Bytom Odrza ński, natomiast rola Nowej Soli wzrosła w XVIII wieku. W XVIII wieku, po przył ączeniu ziem powiatu nowosolskiego do Prus utworzono na tym obszarze powiaty. Tereny obecnego powiatu nowosolskiego weszły w skład powiatów ko żuchowskiego, głogowskiego, zielonogórskiego i baronatu bytomskiego. Powiat ko żuchowski obejmował miasta Ko żuchów, Nowa Sól, Nowe Miasteczko i Bytom Odrza ński. W II połowie XIX i I połowie XX wieku znaczenie ziem Dolnego Śląska, nale żą cych do Niemiec zmalało, dynamiczniej rozwijały si ę inne obszary tego kraju.

8

W okresie II wojny światowej, do roku 1944, obszar ziem powiatu nowosolskiego pozostawał poza terenem działa ń wojennych. Obszar został opanowany przez wojska radzieckie w 1945 roku. Obszar powiatu nale żał do tzw. Ziem Odzyskanych i wł ączony został do Polski, obj ęło je utworzone w 1945 roku województwo wrocławskie. Z terenów tych wysiedlono ludno ść niemieck ą oraz prowadzono repatriacj ę ludno ści ze wschodnich województw przedwojennej Rzeczpospolitej, na tereny te przybyli te ż przesiedle ńcy z centralnej Polski, reemigranci z Rumunii i Francji, nast ępnie przesiedlona przymusowo ludno ść łemkowska i bojkowska z województwa rzeszowskiego oraz repatrianci z ZSRR. W 1950 roku utworzono województwo zielonogórskie, w skład którego wszedł m.in. powiat ko żuchowski. W 1953 roku siedzib ę powiatu przeniesiono do Nowej Soli. W 1975 roku zlikwidowano powiaty i utworzono 49 województw. Ziemie powiatu nowosolskiego do 1998 roku pozostały w zasi ęgu województwa zielonogórskiego 8. Ze wzgl ędu na niezwykle dług ą i ciekaw ą tradycj ę warto przedstawi ć krótko histori ę głównych miast powiatu nowosolskiego: Nowej Soli, Bytomia Odrza ńskiego, Ko żuchowa i Nowego Miasteczka. Nowa Sól powstała nad lewym brzegiem rzeki Odry. Od pocz ątku istnienia zwi ązana była z sol ą, która w średniowieczu była bardzo cennym i poszukiwanym towarem. Warzelnia, która dała pocz ątek Nowej Soli miała uniezale żni ć Śląsk od polskich dostawców, wcze śniej bowiem sprowadzano sól z Bochni i Wieliczki. Warzelnia soli została zało żona przez Antoniego Schmita, zwanego Daneczko w 1533 roku. Około 1585 roku w dokumentach zacz ęła pojawia ć si ę nazwa warzelni Neusalzburg, która pó źniej została skrócona do Neusalz. „Okres solny” skończył si ę jednak dla miasta zaraz po wojnie trzydziestoletniej, kiedy to warzelnia została zamkni ęta. Dzi ś smak historii i tradycji pozostał ju ż tylko w nazwie, która przez to mo że by ć myl ąca. W 1743 roku Fryderyk Wielki przekształcił osad ę w miasto, a inspektor budowlany z Głogowa Juliusz Springer dwa lata pó źniej stworzył projekt rozbudowy miasta. Plan rozwoju przestrzennego zach ęcił rzemie ślników do osiedlania si ę w Nowej Soli i uruchamiania warsztatów. Miasto zaczęło si ę rozwija ć. W 1816 roku członek gminy braci czeskich – Gruschwitz zorganizował na terenie miasta pierwsz ą manufaktur ę prz ędzalnicz ą. Obok niej zacz ęły powstawa ć fabryki tkanin

8 Ibidem , s. 8-21. 9 bawełnianych i lnianych. 11 lat pó źniej rodzina Krauze wprowadziła na teren miasta przemysł ci ęż ki, otwieraj ąc hut ę żelaza, odlewni ę i emalierni ę. Do dalszego rozwoju miasta przyczynił si ę trwały most na Odrze wybudowany w 1870 roku. Most dał Nowej Soli poł ączenie z Poznaniem. Rok pó źniej otwarto dworzec kolejowy, ł ącz ąc w ten sposób Now ą Sól ze Szczecinem i Berlinem. U progu XX wieku uruchomiono tu tak że du żą stoczni ę rzeczn ą, a wraz z ni ą port przeładunkowy. Uruchomiono równie ż poł ączenia kolejowe z Wolsztynem i Żaganiem. Rozwój miasta był widoczny we wzro ście liczby mieszka ńców: w 1743 roku liczyło 800 mieszka ńców, natomiast w roku 1930 – 16 500. Wła śnie od 1930 roku rozwój Nowej Soli został zahamowany poprzez światowy kryzys gospodarczy. Zlikwidowano w tym czasie wiele zakładów i miejsc pracy. W okresie II wojny światowej Niemcy wykorzystali miasto jako dogodny punkt przy tworzeniu kilku obozów pracy przymusowej, w tym filii jednego z najbardziej znanych, który zapisał si ę niechlubnie na kartach historii – Gross-Rosen. Oddziały Trzeciej Armii Gwardii I Frontu Ukrai ńskiego Armii Czerwonej generała Gordowa wkroczyły do Nowej Soli 14 lutego 1945 roku. Po zako ńczeniu wojny Nowa Sól wraz z cał ą Polsk ą znalazła si ę w strefie wpływów radzieckich, co znamionowała obecno ść Komendantury Wojskowej. Z chwil ą powołania Zarz ądu Miejskiego zlikwidowano administracj ę niemieck ą. Do miasta zacz ęli wtedy napływa ć osadnicy z całej Polski oraz repatrianci z terenów wschodnich. Równolegle trwała trudna akcja wysiedlania ludno ści niemieckiej. Charakterystyczna stała si ę wtedy ró żnorodno ść wyznaniowa mieszka ńców. Praktycznie do ko ńca okresu stacjonowania Armii Radzieckiej w mie ście znajdował si ę du ży szpital wojskowy wraz z zapleczem logistycznym i kwaterami dla kadry na osiedlu domków jednorodzinnych. W 1946 roku na terenie miasta rozpocz ęły prac ę zakłady przemysłowe: DZM „Dozamet” oraz NFN „Odra”. Rozbudowa zakładów spowodowała szybki przyrost ludno ści miasta. Miasto rozwijało si ę gospodarczo, w latach sze ść dziesi ątych pracowało tam: 26 zakładów przemysłowych, 114 zakładów rzemie ślniczych oraz ponad 100 sklepów 9. Bytom Odrza ński, jedno z najpi ękniejszych miast Środkowego Nadodrza, szczyci si ę przebogat ą histori ą, uwiecznion ą m.in. w „Kronice” Galla Anonima. Kronikarz podaje, że w 1109 roku cesarz niemiecki Henryk V, id ąc na Głogów,

9 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Nowosolskiego na lata 2008-2011 , Starostwo Powiatowe w Nowej Soli, Nowa Sól 2008; T. Andrzejewski, Miejscowo ści powiatu nowosolskiego. Rys historyczny , Muzeum Miejskie w Nowej Soli, Nowa Sól 2004, s. 130-144. 10 zrezygnował z oblegania pot ęż nego grodziska Bytomia nad Odr ą, a cesarscy harcownicy przegrali potyczki z miejscowymi wojami. Badania terenowe pozwoliły na wykazanie, że miasto powstało w II połowie XI wieku. Gród bytomski pełnił do połowy XII wieku rol ę warowni na granicy pa ństwa pierwszych Piastów. W XIII wieku miasto rozwijało si ę, w jego pobli żu stan ął zamek ksi ążę cy, zało żono tu klasztor. W XIV wieku rozwój miasta został zahamowany, co wynikało z blisko ści rozwijaj ącego si ę Głogowa. W kolejnych wiekach losy miasta nierozł ącznie zwi ązane były z burzliw ą histori ą Dolnego Śląska. Miasto prze żywało tragiczne w skutkach okresy kl ęsk żywiołowych; powodzi, epidemii, po żarów, plagi szara ńczy i nieurodzajów. Jego dawni mieszka ńcy nie unikn ęli równie ż potworno ści i bestialstwa okresu wojen i najazdów, ale miasto miewało równie ż czasy swojej świetno ści i wspaniało ści. Od XVI do połowy XIX wieku miasto znajdowało si ę w r ękach rodu von Schönaichów. Rozkwit Bytomia przypada szczególnie na lata 1580-1618, okres panowania Fabiana i Jerzego von Schönaichów. Od roku 1601 do 1628 funkcjonowało słynne w całej Europie Środkowej „Schönaichianum Carolatheum”, ewangelickie gimnazjum akademickie (z prawem nadawania tytułów bakałarza i magistra), które kształciło m.in. Martina Opitza, wielkiego poet ę – pisarza niemieckiego. Od XVIII wieku w gospodarce Bytomia dominowało rolnictwo, uprawa chmielu i winoro śli. W połowie XIX stulecia Bytom nale żał do licz ących si ę producentów wina na Śląsku, rozwijał si ę równie ż przemysł wikliniarski. W XIX wieku i I połowie wieku XX miasto rozbudowało si ę, uzyskało poł ączenie kolejowe, rozbudowano port, wzniesiono most na Odrze. W okresie PRL rozwijał si ę tu przemysł metalowy, działała tak że spółdzielnia niewidomych 10 . Swoj ą dług ą histori ę ma równie ż Ko żuchów, chocia ż pocz ątki tego miasta s ą do ść słabo rozpoznane. W 1295 roku w kronice łaci ńskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis miejscowo ść wymieniona jest jako Chozuchow alias Czolcha oraz villa Choszuchow. Notowano równie ż w 1245 roku nazwę Kozsova, Koczechow villa oraz w 1382 roku Konczgo, a w XIII wieku miasto zanotowano w zlatynizowanej formie Cosuchowia. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wymienia dwie nazwy miejscowo ści – Ko żuchów oraz niemieck ą Freystadt. W 1750 roku nazwa Ko żuchów wraz z niemieck ą Freystad wymieniona jest w j ęzyku polskim przez Fryderyka II po śród innych miast śląskich w zarz ądzeniu urz ędowym wydanym

10 T. Andrzejewski, Miejscowo ści…, s. 43-56. 11 dla mieszka ńców Śląska. Miasto nosiło równie ż zgermanizowane nazwy na przestrzeni wieków jak Wriegenstadt, Friegenstadt, Freinstadt, Freystadt. Polsk ą nazw ę Ko żuchów w ksi ąż ce Krótki rys jeografii Szl ąska dla nauki pocz ątkowej wydanej w Głogówku w 1847 roku wymienił śląski pisarz Józef Lompa. W II połowie XIII wieku Ko żuchów był rozwini ętym, obwarowanym miastem, napływali tutaj koloni ści niemieccy. Podstaw ą gospodarki mieszka ńców Ko żuchowa w średniowieczu było rzemiosło i handel. Na terenie miasta działało kilka silnych organizacji cechowych. W śród nich prym wiedli sukiennicy, tkacze, ku śnierze, rze źnicy, kowale, stolarze, piwowarzy. Wa żną rol ę odgrywało równie ż rolnictwo. W połowie XV w. Kożuchów otrzymał prawo bicia własnej monety, co potwierdziło pozycj ę gospodarcz ą miasta. Ko żuchów rozrastał si ę, a w połowie XIV wieku miasto stało si ę jednym z najwa żniejszych o środków ksi ęstwa głogowskiego. Warowni ę przebudowano na zamek, a rezydowali tu w XV wieku ksi ążę ta głogowscy. W XVIII i XIX wieku, pod panowaniem pruskim, ze wzgl ędu na wojny i gorsze perspektywy rozwojowe, nast ępował regres miasta, równie ż w sferze gospodarczej. W II połowie XIX wieku w mie ście zacz ęły powstawa ć zakłady przemysłowe, utworzono te ż poł ączenie kolejowe z Now ą Sol ą. W 1934 roku w mie ście powstały koszary wojskowe. Pod koniec 1943 roku zorganizowano w mie ście fili ę obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, który zlikwidowano tuż przed zaj ęciem miasta przez wojska radzieckie. W okresie PRL Ko żuchów powoli odbudowano ze zniszcze ń wojennych, odbudowano przemysł, a wiod ącą gał ęzi ą przemysłu stała si ę motoryzacja. W Ko żuchowie mie ściła si ę równie ż jednostka wojskowa, rozwi ązana w latach 90. 11 . Nowe Miasteczko jest kolejnym miastem w powiecie o długiej historii. Pierwsze wzmianki pojawiaj ą si ę w dokumentach Henryka III Głogowskiego przed 1296 rokiem. Po 1331 roku Nowe Miasteczko wraz z częś ci ą głogowsk ą ksi ęstwa zostało podporz ądkowane koronie czeskiej. Do 1386 roku podlegało bezpo średnio pieczy ksi ążę cej, pó źniej przeszło we władanie rycerzy z rodu Wirsingów, a nast ępnie kolejnych rodów szlacheckich (von Knobelsdorff, von Haugwitz, von Rechenberg). W okresie średniowiecza mieszka ńcy trudnili si ę głównie handlem i rzemiosłem, a miasto unikn ęło wi ększych problemów (wojen, epidemii). W latach 1649-1776 nale żało do klasztoru Jezuitów w Otyniu, w 1740 roku znalazło si ę

11 Ibidem , s. 89-101. 12 w granicach Prus. W pocz ątkach XIX wieku miasto nawiedziła powód ź, odniosło te ż straty zwi ązane z przemarszami wojsk, a nast ępnie po żarami. Po zako ńczeniu wojen napoleo ńskich, w wyniku reform miejskich nast ąpił ponowny rozkwit miasta, wybudowano drog ę z Berlina do Wrocławia, przechodz ącą przez Nowe Miasteczko. Na pocz ątku XX wieku zacz ął si ę w mie ście rozwija ć przemysł. Jednak dominuj ącymi zaj ęciami ludno ści było nadal rzemiosło, rolnictwo i hodowla. W śród zakładów przemysłowych przewa żały firmy budowlane, w okolicy uruchomiono kopalnie odkrywkowe w ęgla brunatnego. Po II wojnie światowej w mie ście rozwin ął si ę głównie przemysł meblarski, a tak że produkcja rolna i obsługa techniczna rolnictwa 12 . Ziemie powiatu nowosolskiego maj ą swoj ą wspóln ą dług ą histori ę, a podobne losy miejscowo ści sprawiły, że stanowi ą spójny obszar 13 .

12 Ibidem , s. 145-155. 13 Dokładny opis historii wszystkich miejscowo ści powiatu nowosolskiego zawiera opracowanie: T. Andrzejewskiego: Miejscowo ści powiatu nowosolskiego. Rys historyczny , Muzeum Miejskie w Nowej Soli, Nowa Sól 2004. 13

1.2. Uwarunkowania ekologiczno-przestrzenne

Powiat nowosolski jako jednostka administracji samorz ądowej powstał w wyniku reformy administracji publicznej, wprowadzaj ącej trójstopniowy podział terytorialny pa ństwa i funkcjonuje od 1 stycznia 1999 roku 14 . Powiat nowosolski le ży w południowo-wschodniej cz ęś ci województwa lubuskiego na granicy z województwem wielkopolskim od wschodu i dolno śląskim od południa. S ąsiaduje z powiatem żaga ńskim, zielonogórskim i wschowskim z województwa lubuskiego, głogowskim z Dolnego Śląska oraz wolszty ńskim ze strony Wielkopolski. Stanowi ąca centrum powiatu nowosolskiego Nowa Sól oddalona jest od Zielonej Góry, siedziby władz samorz ądowych województwa Lubuskiego, o około 24 km, za ś nieco ponad 40 km dzieli j ą od Sulechowa. Te trzy miasta dzi ęki wspólnym powi ązaniom okre ślane s ą mianem „Lubuskiego Trójmiasta”. Nowa Sól le ży w odległo ści około 130 km od Gorzowa Wielkopolskiego, siedziby władz administracyjnej rz ądowej.

POWIAT NOWOSOLSKI

Ryc. 1. Powiat nowosolski na tle Polski Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mapy Administracyjnej: https://administracja.mac.gov.pl/adm/baza-jst/mapa-administracyjna/278,MAPA- ADMINISTRACYJNA.html .

14 Na mocy Ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego pa ństwa, Dz.U. z 1998 r., nr 96 poz. 603. 14

Ryc. 2. Powiat nowosolski na tle innych powiatów województwa lubuskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mapy Administracyjnej: https://administracja.mac.gov.pl/adm/baza-jst/mapa-administracyjna/278,MAPA- ADMINISTRACYJNA.html.

Powiat nowosolski jest poło żony w środkowej cz ęś ci dorzecza Odry, w północnej cz ęś ci Obni żenia Mielnicko-Głogowskiego i Wzgórz Dalkowskich. Ponadto si ęga wzniesie ń Zielonogórskich Pojezierza Sławskiego. Aktualnie powiat obejmuje swoim obszarem miasto Nowa Sól, które jest siedzib ą powiatu, trzy gminy miejsko-wiejskie: Bytom Odrza ński, Ko żuchów, Nowe Miasteczko oraz cztery gminy wiejskie: Kolsko, Nowa Sól, Oty ń oraz Siedlisko. Do roku 2002 w skład powiatu wchodziły równie ż trzy gminy miejsko-wiejskie: Sława, Szlichtyngowa oraz Wschowa, z których nast ępnie utworzony został odr ębny powiat –wschowski. Gminy Powiatu Nowosolskiego, na podstawie umowy partnerskiej z dnia 25 lutego 2014 roku utworzyły zwi ązek – Nowosolski Obszar Funkcjonalny. Obszar partnerstwa pokrywa si ę terytorialnie i administracyjnie z obszarem powiatu nowosolskiego. Rdzeniem obszaru jest Gmina Nowa Sól – Miasto.

15

Ryc. 3. Nowosolski Obszar Funkcjonalny Źródło: opracowanie własne

Ryc. 4. Obszar powiatu nowosolskiego wraz przebiegiem drogi S3 i Mi ędzynarodowej drogi wodnej E30. Źródło: Opracowanie własne.

Zwi ązek ułatwia gminom mo żliwo ści aplikowania o środki Unii Europejskiej. Dzi ęki temu mo żliwa b ędzie miedzy innymi poprawa komunikacji w powiecie (stworzenie komunikacji podmiejskiej, ście żki rowerowe), a tak że wspomaganie gospodarki niskoemisyjnej. Realizacja Nowosolskiego Obszaru Funkcjonalnego przyczyni si ę do stworzenia jego mieszka ńcom atrakcyjnego rynku pracy, wysokich standardów usług oraz życia w nowoczesnej i atrakcyjnej aglomeracji.

16

Powiat zajmuje powierzchni ę 771 km 2 (co stanowi 5,5% powierzchni województwa lubuskiego), któr ą zamieszkuje około 87,7 tys. mieszka ńców 51,26% powierzchni powiatu stanowi ą u żytki rolne, 40,24% obszary le śne 15 , a pozostał ą cz ęść terenu inne obszary zabudowane i niezabudowane 16 . Powiat posiada dobrze rozbudowan ą sie ć komunikacyjn ą. W mie ście Nowa Sól krzy żuj ą si ę liczne drogi krajowe i wojewódzkie, magistrala kolejowa północ-południe oraz droga wodna na rzece Odrze wraz z portem i stoczni ą. Rzeka Odra dzieli powiat na dwie cz ęś ci: wschodni ą i zachodni ą z poł ączeniem mostowym w Nowej Soli. Powiat ma bogate i ró żnorodne środowisko przyrodnicze z unikatowymi w skali Europy ł ęgami i starorzeczami nadodrza ńskimi, bogat ą i cenn ą przyrod ą na Pojezierzu Sławskim oraz urozmaicon ą rze źbą terenu Wzgórz Dalkowskich. Rze źba terenu w powiecie nowosolskim ukształtowana została przez lodowiec, dlatego te ż mo żna tu zobaczy ć malownicz ą kraw ędź pasma moreny czołowej zlodowacenia bałtyckiego w okolicach Bobrownik (gmina Oty ń), która wznosi si ę 200 m n.p.m., charakterystyczne dla zlodowace ń krajobrazy Wzgórz Dalkowskich, czy te ż bardzo urozmaicony przez rynny polodowcowe krajobraz Pojezierza Sławskiego. Na uwag ę zasługuj ą najpi ękniejsze starorzecza wyst ępuj ące w okolicach Nowej Soli 17 . Jak ju ż wspomniano około 40,24% powierzchni powiatu zajmują lasy i grunty le śne, ł ącznie 30963 ha 18 . Najwi ększa lesisto ść wyst ępuje w gminie wiejskiej Nowa Sól – 56,4%, a tak że w gminach wiejskich Kolsko (45,5%) i Oty ń (46,0%) 19 . Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona wynosi 17195,3 ha i obejmuje 22,3% ogólnej powierzchni powiatu. Rezerwaty przyrody zajmuj ą 123,8 ha, za ś obszary chronionego krajobrazu 17017,7 ha. Na terenie powiatu znajduj ą si ę równie ż 102 pomniki przyrody 20 . Cały obszar powiatu nowosolskiego znajduje si ę w zlewni Bałtyku i poło żony jest w dorzeczu środkowego biegu rzeki Odry, która jest głównym ciekiem regionu. Innymi wa żnymi ciekami maj ącymi swój bieg lub jego cz ęść na terenie powiatu s ą: Biała Woda, Krzycki Rów, Czarna Struga, Ko żuszna, Śląska Ochla, Obrzyca,

15 Stan na 01.01.2015, Wydział Geodezji i Gospodarki Nieruchomo ści Starostwa Powiatowego w Nowej Soli. 16 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Nowosolskiego…, s. 17. 17 Ibidem . 18 Stan na 01.01.2015, Wydział Geodezji… 19 Województwo lubuskie 2013. Podregiony, powiaty, gminy , Urz ąd Statystyczny w Zielonej Górze, Zielona Góra 2013, s. 222. 20 Ibidem , s. 61. 17

Południowy Kanał Obry, Brze źnica, Czarna Stru żka, Kanał Obrzycki, Mirotka i Rudnianka. Cieki te wzbogacone s ą w sie ć rowów melioracyjnych i odwodnieniowych. W ramach wód stoj ących powiat posiada 8 jezior o ł ącznej powierzchni 228,3 ha le żą cych na terenie gminy Kolsko, Nowa Sól i Nowe Miasteczko. Wszystkie te jeziora wykorzystywane s ą lokalnie do celów rekreacyjnych i w ędkarskiego połowu ryb. Na terenie powiatu nowosolskiego wyst ępuj ą dwa poziomy wodono śne: • Trzeciorz ędowy, zbudowany z warstw piasków głównie pylastych i drobnoziarnistych zalegaj ących w obr ębie iłów i mułków w formacji burow ęglowej; • Czwartorz ędowy, wykształcony w formie piaszczysto-żwirowych struktur pradolinowych, sandrowych oraz mi ędzymorenowych. Poziomy wodono śne mo żna uj ąć w dwa poziomy klasyfikacyjne: • Główne U żytkowe Poziomy Wodono śne (GUPW); • Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) – rozległe, o du żej wodono śno ści struktury piaszczysto – żwirowe. Mo żliwo ść zagospodarowania wód podziemnych pod wzgl ędem wydajno ści typowego uj ęcia wód podziemnych mo żna scharakteryzowa ć jako: • Bardzo wysok ą, co dotyczy centralnej cz ęś ci powiatu, poło żonej na wschód od doliny rzeki Odry (Gmina Siedlisko, południe gminy Kolsko); • Wysok ą, dla gminy Siedlisko; • Nisk ą, co dotyczy gmin: Bytom Odrza ński, Nowe Miasteczko, Ko żuchów, Nowa Sól, Oty ń21 .

Powiat nowosolski jest regionem, w którym wa żną rol ę pełni rolnictwo. Znaczn ą powierzchni ę w powiecie, 51,26%, zajmuj ą u żytki rolne 22 . Jako ść gleb w powiecie jest wi ęc bardzo istotnym czynnikiem dla rozwoju rolnictwa warunkuj ącym wysoko ść i jako ść uzyskiwanych plonów. Gleby w powiecie wykazuj ą du że zró żnicowanie – od klasy I (Ko żuchów) i II (poza gmin ą Kolsko wyst ępuj ą we wszystkich gminach) po klas ę V i VI. 51,0% ogółu gleb nale ży V i VI klasy bonitacyjnej, ale te ż wyst ępuj ą gleby bardzo urodzajne tj. mady nadodrza ńskie 23 .

21 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Nowosolskiego… 22 Stan na 01.01.2015, Wydział Geodezji… 23 Ibidem . 18

Uwarunkowania ekologiczno-przestrzenne wskazuj ą na atrakcyjne poło żenie powiatu nowosolskiego oraz zasoby, które umo żliwiaj ą rozwój zarówno rolnictwa, le śnictwa, jak i przemysłu.

19

1.3. Uwarunkowania społeczne

1.3.1. Ludno ść

Według stanu na 31 grudnia 2013 roku powiat liczył 87 727 mieszka ńców. Liczba mieszka ńców powiatu utrzymuje si ę na stałym poziomie. Przed zmian ą granic, w 2001 roku, na terenie powiatu mieszkało znacznie wi ęcej osób, bo a ż 125,7 tys., natomiast po zmianie granic, w 2002 roku, pozostało 86,9 tys.

140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ryc. 5. Ludno ść powiatu nowosolskiego wg miejsca zamieszkania, stan na 31.XII 2013 r. Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Najwi ększ ą miejscowo ści ą powiatu jest miasto powiatowe Nowa Sól, w którym na 31 grudnia 2013 roku zamieszkiwało 39 721 mieszka ńców, co stanowi 45% ludno ści powiatu. Pozostałe miasta: Ko żuchów, Bytom Odrza ński i Nowe Miasteczko są znacz ąco mniejsze.

Tabela 1. Ludno ść w poszczególnych gminach powiatu nowosolskiego, stan na 31.XII.2013 r. Gmina Ludno ść Nowa Sól 39721 Bytom Odrza ński 5524 Bytom Odrza ński – miasto 4443 Bytom Odrza ński – obszar wiejski 1081 Kolsko 3310 Kożuchów 16312 Ko żuchów – miasto 9752 Ko żuchów – obszar wiejski 6560 Nowa Sól 6829 Nowe Miasteczko 5528

20

Nowe Miasteczko – miasto 2884 Nowe Miasteczko – obszar wiejski 2644 Oty ń 6829 Siedlisko 3674 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Gęsto ść zaludnienia w powiecie wynosi średnio 114 osób na km 2, przy czym najwi ększa g ęsto ść zaludnienia charakteryzuje miasta Bytom Odrza ński (1932 osoby na km 2) oraz Nowa Sól (1822 osoby na km 2). Najsłabsze zaludnienie cechuje obszar wiejski gminy Bytom Odrza ński i wynosi zaledwie 22 osoby na km 2 24 . Analiza ludno ści powiatu wskazuje, że udział kobiet i m ęż czyzn w ogólnej liczbie ludno ści jest stały – kobiety w latach 2002-2013 stanowiły 51-52% ogółu ludno ści.

Ryc. 6. Ludno ść powiatu nowosolskiego wg płci, stan na 31.XII.2013 r. Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Analiza ruchu naturalnego ludno ści pozwala na wskazanie, że w latach 2009- 2012 liczba urodze ń nieznacznie przewy ższała liczb ę zgonów, jednak że w 2013 roku mamy do czynienia z ujemnym przyrostem naturalnym – odnotowano wi ęcej zgonów ni ż urodze ń. Podkre śli ć nale ży, że ujemny przyrost naturalny dotyczy miast – wyniósł on -2,6 w 2013 roku, za ś przyrost naturalny na obszarach wiejskich był dodatni – wyniósł 1,6. Przyrost naturalny w powiecie nowosolskim w 2013 roku był mniej korzystny demograficznie ni ż ogółem w województwie lubuskim, w którym wyniósł -0,3. W 2013 roku obserwujemy spadek liczby zawieranych mał żeństw, natomiast liczba rozwodów w ostatnich latach utrzymuje si ę na podobnym poziomie. Warto ści te s ą zbli żone do wyników dla województwa lubuskiego.

24 Bank… 21

Tabela 2. Ruch naturalny ludno ści, mał żeństwa i rozwody w powiecie nowosolskim Wyszczególnienie: 2009 2010 2011 2012 2013 Urodzenia żywe na 1000 ludno ści 11,9 11,3 10,6 10,5 9,4 Zgony na 1000 ludno ści 10,26 9,36 9,89 9,76 10,46 Zgony niemowl ąt na 1000 urodze ń żywych (w 4,8 4,0 11,8 8,6 4,9 promilach) Przyrost naturalny na 1000 ludno ści 1,7 1,9 0,7 0,8 -1,1 Mał żeństwa na 1000 ludno ści 6,9 5,9 5,1 5,4 4,5 Rozwody na 1000 ludno ści 1,8 1,8 1,9 2,0 2,1 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Analiza migracji wskazuje na wyst ępowanie stałego, ujemnego salda migracji. Odpływ ludno ści z obszaru powiatu nie jest du ży, niemniej jednak wskaza ć nale ży na stały charakter tego zjawiska.

Tabela 3. Migracje wewn ętrzne i zewn ętrzne dla powiatu nowosolskiego Wyszczególnienie: 2009 2010 2011 2012 2013 Zameldowania w ruchu wewn ętrznym 901 978 900 936 869 Zameldowania z zagranicy 27 42 32 41 29 Wymeldowania w ruchu wewn ętrznym 1072 1069 1085 1067 1071 Wymeldowania za granic ę 27 14 14 39 41 Saldo migracji -171 -63 -167 -129 -214 Saldo migracji na 1000 osób -2,0 -0,7 -1,9 -1,5 -2,4 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/.

Analiza ludno ści według ekonomicznych grup wieku wskazuje na proces powolnego starzenia si ę ludno ści powiatu. O ile udział ludno ści w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie ludno ści powiatu utrzymuje si ę na wzgl ędnie stałym poziomie (63-65%), obserwujemy wzrost odsetka ludności w wieku poprodukcyjnym (z 14% w 2002 roku do 18% w 2013 roku) oraz spadek dla wieku przedprodukcyjnego – z 24% w 2002 roku do 19% w 2013 roku. Struktura ludno ści powiatu według ekonomicznych grup wieku jest zbli żona do struktury charakterystycznej dla Polski oraz województwa lubuskiego.

22

Ryc. 7. Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w powiecie nowosolskim Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Prognoza demograficzna wskazuje, i ż liczba ludno ści powiatu nowosolskiego będzie si ę zmniejszała, a w 2035 roku osi ągnie około 80 tys.

Ryc. 8. Prognoza ludno ści dla powiatu nowosolskiego na lata 2015-2035 (2013 rok dane faktyczne) Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Analiza ludno ściowa powiatu wskazuje na niekorzystne trendy demograficzne, które b ędą przede wszystkim widoczne w przyszło ści. Nieznacznie dodatni (a w roku 2013 nawet ujemny) przyrost naturalny oraz ujemne saldo migracji powodowały b ędą zmniejszanie si ę liczby ludno ści. Widoczne jest równie ż post ępuj ące starzenie si ę populacji, widoczne dzi ś w zmniejszaniu si ę udziału ludno ści w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludno ści. W przyszło ści zmniejsza ć b ędzie si ę równie ż udział ludno ści w wieku produkcyjnym, natomiast znacz ąco wzro śnie liczba osób starszych. Wymaga to odpowiedniego przygotowania działa ń społecznych.

23

1.3.2. Rynek pracy i bezrobocie

Jednostki wchodz ące w skład powiatu nowosolskiego ró żni ą si ę mi ędzy sob ą, je śli chodzi o typ gospodarki. Najkorzystniej pod względem rozwoju gospodarczego prezentuj ą si ę gminy, które s ą poło żone wokół najwi ększego o środka miejskiego w regionie – Nowej Soli. Sama gmina miejska Nowa Sól jest najbardziej wyró żniaj ącym si ę o środkiem w powiecie. Niektóre gminy, jak Nowe Miasteczko maj ą na tle całego powiatu dost ęp do lepszych i wydajniejszych gleb brunatnych, dlatego te ż rolnictwo tam jest lepiej rozwini ęte. Powiat nowosolski stanowi naturalny rynek pracy dla mieszka ńców powiatu. Zdecydowana wi ększo ść osób pracuj ących, zatrudniona jest w przedsi ębiorstwach zlokalizowanych w powiecie nowosolskim. W ostatnich latach sytuacja na rynku pracy w powiecie nowosolskim nieznacznie si ę przeobraziła, cz ęść osób w wieku produkcyjnym podj ęło zatrudnienie za granic ą. Zwi ększyła si ę tak że mobilno ść mieszka ńców do podejmowania pracy poza obr ębem powiatu. W powiecie nowosolskim obserwujemy dysproporcje w rozproszeniu zakładów pracy, głównym ośrodkiem jest Nowa Sól, drugim – Ko żuchów. W efekcie mieszka ńcy powiatu najcz ęś ciej doje żdżaj ą do tych dwóch o środków 25 . Aktywno ść ekonomiczn ą ludno ści opisuj ą wyniki Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku 26 . Ludno ść aktywna zawodowo w powiecie nieco przewa ża nad ludno ści ą biern ą zawodowo – współczynnik aktywno ści zawodowej wyniósł 52,2. W zwi ązku z bezrobociem wska źnik zatrudnienia jest ni ższy i wynosi 43,3. Ludno ść powiatu nowosolskiego cechuje ni ższy ni ż ogółem w Polsce oraz w województwie lubuskim współczynnik aktywno ści zawodowej. Wyniósł on w Polsce 55,1, w województwie lubuskim 55,5, a w powiecie nowosolskim 52,2.

Tabela 4. Aktywno ść ekonomiczna ludno ści w wieku 15 lat i wi ęcej – dane Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku Powiat Wyszczególnienie nowosolski Aktywni zawodowo ogółem 36 493 Aktywni zawodowo pracuj ący 30 240 Aktywni zawodowo bezrobotni 6 253 Bierni zawodowo 33 381 Nieustalony status na rynku pracy 4 256

25 Badanie popytu na prac ę w powiecie nowosolskim , Powiatowy Urz ąd Pracy w Nowej Soli, Nowa Sól 2013. 26 Dane bie żą ce GUS podaj ą aktywno ść zawodow ą wył ącznie na poziomie krajowym i wojewódzkim, st ąd odwołanie do danych Narodowego Spisu Powszechnego. 24

Współczynnik aktywno ści zawodowej 52,2 Wska źnik zatrudnienia 43,3 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/

Zatrudnienie w powiecie nowosolskim daj ą przede wszystkim przemysł i budownictwo, a tak że działalno ść usługowa. Zatrudnienie w powiecie w 2013 roku przedstawiało si ę nast ępuj ąco: • Rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo – 1,0% • Przemysł i budownictwo – 49,1%; • Handel; naprawa pojazdów samochodowych, transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja – 10,6%; • Działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomo ści oraz pozostałe usługi – 39,3% 27 .

Przeci ętne miesi ęczne wynagrodzenie za prac ę w 2013 roku było w powiecie nowosolskim minimalnie ni ższe ni ż ogółem w województwie – wyniosło bowiem 3253,97 zł, podczas gdy w lubuskim 3282,07 zł 28 . Znacz ącym problemem powiatu jest wysokie bezrobocie – wyra źnie wy ższe zarówno od bezrobocia w województwie lubuskim, jak i w kraju. Dane z lat 2004- 2014 wskazuj ą na stale utrzymującą si ę wysok ą stop ę bezrobocia dla powiatu. I chocia ż w roku 2014 obserwujemy znacz ący spadek stopy bezrobocia w porównaniu z poprzednimi latami to ci ągle bezrobocie jest wi ększe ni ż średnio w województwie lubuskim i kraju.

27 Województwo lubuskie 2014. Podregiony, powiaty, gminy , Urz ąd Statystyczny w Zielonej Górze, Zielona Góra 2014, s. 117. 28 Ibidem , s. 131. 25

Ryc.9. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie nowosolskim na tle województwa i kraju Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Bezrobotni w powiecie nowosolskim najcz ęściej do ść długo pozostaj ą bez pracy, tylko 30% było bezrobotnymi krócej ni ż 3 miesi ące. Bezrobocie dotyczy ludzi młodych (kategoria 25-34 lata i 35-44 lata), cz ęsto o krótkim sta żu pracy i raczej gorzej wykształconych, chocia ż w statystyce funkcjonuj ą równie ż bezrobotni z wykształceniem wy ższym. W śród bezrobotnych identyfikowanych jako b ędący w szczególnej sytuacji na rynku pracy dominuj ą długotrwale bezrobotni oraz osoby bez wykształcenia średniego – posiadaj ące wykształcenie zasadnicze zawodowe, gimnazjalne lub ni ższe. Najwi ększa liczba bezrobotnych pochodzi z miasta Nowa Sól oraz miasta Ko żuchów. Nale ży jednak pami ęta ć, że gminy powiatu nowosolskiego cechuj ą si ę du żym zró żnicowaniem liczby mieszka ńców. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym wskazuje wyra źnie, że najwi ększy zasi ęg bezrobocie przyjmuje w gminie Ko żuchów, Siedlisko, gminie wiejskiej Nowa Sól oraz w gminie Nowe Miasteczko.

Tabela 5. Ogólna charakterystyka bezrobotnych w powiecie nowosolskim, stan na koniec 2014 roku Liczba Wyszczególnienie Charakterystyki bezrobotnych osób do 1 541 1-3 1220 Czas pozostawania bez 3-6 863 pracy 6-12 879 12-24 1103 pow. 24 1367 18-24 854 25-34 1589 Wiek 35-44 1332 45-54 1171

26

55-59 743 60 lat i wi ęcej 275 Wy ższe 391 Policealne i średnie zawodowe 1285 Wykształcenie Średnie ogólnokształc ące 531 Zasadnicze zawodowe 1836 Gimnazjalne i poni żej 1930 do 1 roku 979 1-5 1258 5-10 892 Sta ż pracy 10-20 979 20-30 660 30 lat i wi ęcej 235 bez sta żu 970 Do 25 roku życia 854 Długotrwale 3618 Powy żej 50 roku życia 1652 Bez kwalifikacji zawodowych 2037 Bez do świadczenia zawodowego 1290 Bez wykształcenia średniego 3766 Samotnie wychowuj ący do Bezrobotni w szczególnej najmniej 1 dziecko do 18 r. ż. 899 sytuacji na rynku pracy Którzy po odbyciu kary pozbawienia wolno ści nie podj ęli zatrudnienia 161 Niepełnosprawni 462 Po zako ńczeniu kontraktu socjalnego 10 Ogółem 5973 Źródło: Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego Urz ędu Pracy w Nowej Soli , PUP Nowa Sól 2015, s. 25-27.

Tabela 6. Bezrobocie według gmin, stan na 31.XII.2014 r. Udział bezrobotnych Udział % gmin w zarejestrowanych Liczba ogólnej liczbie w liczbie ludno ści Gmina bezrobotnych bezrobotnych w w wieku powiecie produkcyjnym (dane na 31.XII.2013) Miasto i Gmina Bytom Odrza ński 293 4,91 10,7 Gmina Kolsko 211 3,53 12,2 Miasto i Gmina Ko żuchów 1426 23,88 18,0 Gmina Nowa Sól 518 8,67 15,0 Miasto Nowa Sól 2344 39,24 11,8 Miasto i Gmina Nowe Miasteczko 438 7,33 14,8 Gmina Oty ń 450 7,53 12,7 Gmina Siedlisko 293 4,91 16,2 Źródło: Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego Urz ędu Pracy w Nowej Soli , PUP Nowa Sól 2015, s. 24; Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Z informacji dotycz ących profilowania pomocy dla bezrobotnych przez Powiatowy Urz ąd Pracy wynika, że 3,05% osób uzyskało profil I (osoby aktywnej na

27 rynku pracy), 52,89% profil II (osoby wymagaj ące wsparcia), a 44,06% profil III (osoba oddalona od rynku pracy) 29 . Du ży udział osób oddalonych od rynku pracy w strukturze bezrobotnych wskazuje na du ży udział bezrobotnych długookresowo, o małej gotowo ści powrotu do pracy, którzy wymagaj ą znacz ącego wsparcia. Przedstawione dane wskazuj ą, że bezrobocie jest jednym z kluczowych problemów społecznych w powiecie nowosolskim, co wymaga podj ęcia działa ń na rzecz aktywizacji osób bez pracy. Działalno ść na rzecz wsparcia i aktywizacji osób bezrobotnych prowadzi Powiatowy Urz ąd Pracy w Nowej Soli. Instytucja prowadzi współpracę z pracodawcami oraz innymi podmiotami w celu pomocy osobom pozbawionym pracy. W ci ągu 2014 roku PUP przyj ął w zakresie po średnictwa pracy 2433 oferty pracy, o 339 wi ęcej ni ż w roku 2013. No koniec 2014 roku Urz ąd współpracował z 2124 pracodawcami zainteresowanymi poszukiwaniem pracowników, w tym zatrudnieniem subsydiowanym. Pracodawcy najcz ęś ciej poszukiwali robotników gospodarczych, sprzedawców, pracowników obsługi biurowej, pracowników do prac prostych i kierowców samochodów ci ęż arowych. Indywidualnym Planem Działania w zakresie po średnictwa pracy obj ęto 2778 osób bezrobotnych. W ci ągu 2014 roku wydano 4385 skierowa ń do pracy. Z usług poradnictwa pracy skorzystało 3050 osób w ramach porad indywidualnych i grupowych 30 . Na działania aktywizuj ące osoby bezrobotne PUP w 2014 roku uzyskał 9 691 000 zł, ze środków Funduszu Pracy, w ramach projektu „Pomnó ż swój kapitał”, realizowanego w ramach PO KL oraz z rezerwy MPiPS na działania dla osób poni żej 30 roku życia. W celu aktywizacji osoby bezrobotne obj ęte zostały ró żnorodnymi formami pomocy. Ich zestawienie zawiera tabela 7.

Tabela 7. Formy aktywizacji bezrobotnych realizowane przez PUP w Nowej Soli w 2014 roku Ogółem osoby Osoby, które Liczba Liczba realizuj ące zako ńczyły Efektywno ść Forma aktywizacji zło żonych zawartych dan ą form ę aktywizacj ę w zatrudnieniowa wniosków umów aktywizacji w 2014 roku 2014 roku Szkolenia (w tym bony 230 127 225 219 184 szkoleniowe) Sta że (w tym bony 768 441 618 504 330

29 Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego Urz ędu Pracy w Nowej Soli , PUP Nowa Sól 2015, s. 12. 30 Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego Urz ędu Pracy w Nowej Soli , PUP Nowa Sól 2015, s. 6- 16. 28 sta żowe) Szkolenia w zakresie aktywnego 55 0 55 51 12 poszukiwania pracy Prace społecznie 12 12 273 238 39 użyteczne Prace interwencyjne 49 43 104 75 74 Roboty publiczne 8 8 112 108 71 Dofinansowanie 2 2 2 0 0 wynagrodzenia 50+ Bon zatrudnieniowy 2 2 2 0 0 Jednorazowe środki na podj ęcie 154 153 152 145 145 działalno ści gospodarczej Refundacja kosztów wyposa żenia lub 109 74 90 90 90 doposa żenia stanowiska pracy Bon na zasiedlenie 1 1 1 1 1 Stypendium nauka 0 0 12 12 0 Ogółem 1390 863 1646 1443 946 Źródło: Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego Urz ędu Pracy w Nowej Soli , PUP Nowa Sól 2015, s. 14.

Dzi ęki aktywnym formom wsparcia bezrobotni maj ą wi ększe szanse na uzyskanie zatrudnienia. W ci ągu 2014 roku z PUP wyrejestrowano – z ró żnych powodów – 9405 osób, w tym 4068 osób w zwi ązku z podj ęciem zatrudnienia. 89,72% osób podj ęło zatrudnienie niesubsydiowane, natomiast 10,28% uzyskało prac ę w ramach miejsc subsydiowanych. 1046 osób wyrejestrowanych zostało w zwi ązku z rozpocz ęciem szkolenia, sta żu, przygotowania zawodowego lub prac społecznie u żytecznych, za ś 37 w zwi ązku z realizacj ą programu zatrudnienia socjalnego 31 . Aktywna polityka rynku pracy prowadzona przez Powiatowy Urz ąd Pracy przynosi wi ęc efekty, jednak że bezrobocie na terenie powiatu nadal jest kluczowym problemem społecznym.

1.3.3. Oświata i wychowanie

Zadania zwi ązane z edukacj ą i wychowaniem w powiecie nowosolskim realizuje sie ć placówek o światowych. Pami ęta ć nale ży, że zgodnie z podziałem kompetencji pomi ędzy jednostki samorz ądu terytorialnego za prowadzenie przedszkoli, szkół podstawowych oraz gimnazjów odpowiadaj ą gminy, natomiast za szkolnictwo ponadgimnazjalne oraz szkoły specjalne powiat. Gminy i powiaty mog ą

31 Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego Urz ędu Pracy w Nowej Soli , PUP Nowa Sól 2015, s. 23. 29 jednocze śnie zawiera ć porozumienia co do prowadzenia konkretnych placówek przez inne podmioty. Wi ększo ść placówek edukacyjnych zlokalizowanych jest w Nowej Soli. Jednocze śnie pozostałe gminy tak że oferuj ą swoim mieszka ńcom dost ęp do edukacji – na poziomie przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum. Wa żny jest fakt, że szkoły ponadgimnazjalne zlokalizowane s ą nie tylko w Nowej Soli, ale tak że w Ko żuchowie. Spis publicznych placówek edukacyjnych w powiecie nowosolskim zawiera tabela 8.

Tabela 8. Zestawienie publicznych placówek o światowych działaj ących w poszczególnych gminach powiatu nowosolskiego Gmina Placówki o światowe Publiczne Przedszkole nr 1 Publiczne Przedszkole nr 2 Publiczne Przedszkole nr 5 Publiczne Przedszkole nr 6 im. Marii Konopnickiej Publiczne Przedszkole nr 7 Publiczne Przedszkole nr 8 Publiczne Przedszkole nr 9 Publiczne Przedszkole nr 11 Publiczne Przedszkole nr 12 Szkoła Podstawowa nr 1 im. Tadeusza Ko ściuszki Szkoła Podstawowa nr 2 im. Marii Konopnickiej Szkoła Podstawowa nr 3 im. Juliana Tuwima Szkoła Podstawowa nr 5 im. im. Władysława Broniewskiego Szkoła Podstawowa nr 6 Szkoła Podstawowa nr 8 im. Janusza Korczaka Gmina miejska Nowa Sól Publiczne Gimnazjum nr 1 im. gen. Władysława Andersa Publiczne Gimnazjum nr 2 wraz z oddziałami integracyjnymi Publiczne Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sienkiewicza Liceum Ogólnokształc ące im. Krzysztofa Kamila Baczy ńskiego Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Marii D ąbrowskiej Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Stanisława Staszica Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im. Jana Pawła II Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego „Elektryk” im. Włodzimierza Krukowskiego Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka w Nowej Soli Akademia Górniczo-Hutnicza – Zamiejscowy O środek Dydaktyczny w Nowej Soli (Wydział Odlewnictwa, kierunek metalurgia) Nowosolski Uniwersytet Trzeciego Wieku Gmina miejsko-wiejska Przedszkole Publiczne Bytom Odrza ński Zespół Szkół im. Józefa Wybickiego Przedszkole Publiczne w Lubi ęcinie Szkoła Podstawowa w Lubieszowie Gmina wiejska Nowa Sól Szkoła Podstawowa w Przyborowie Zespół Szkół w Lubi ęcinie Przedszkole Miejskie nr 1 w Ko żuchowie Publiczne Przedszkole nr 3 w Ko żuchowie Gmina miejsko-wiejska Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Krzywoustego w Ko żuchów Ko żuchowie Szkoła Podstawowa nr 2 w Ko żuchowie

30

Szkoła podstawowa w Mirocinie Dolnym Samorz ądowe Gimnazjum im. Jana Pawła II w Ko żuchowie Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 im. Leszka Kołakowskiego w Ko żuchowie Zespół Szkół w Otyniu Gmina wiejska Oty ń Zespół Szkół w Niedoradzu Publiczne Przedszkole w Siedlisku Gmina wiejska Siedlisko Szkoła Podstawowa w Bielawach Zespół Placówek O światowych w Siedlisku Gmina miejsko-wiejska Zespół Szkół nr 1 w Nowym Miasteczku Nowe Miasteczko Przedszkole Publiczne w Kolsku Przedszkole Publiczne w Konotopie Szkoła Podstawowa im. Marii Skłodowskiej-Curie w Konotopie Gmina wiejska Kolsko Szkoła Podstawowa w Kolsku Gimnazjum w Konotopie Gimnazjum Publiczne w Kolsku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych dost ępnych na stronach internetowych gmin.

Ofert ę przedszkoli publicznych uzupełniaj ą równie ż placówki niepubliczne. W Nowej Soli działa tak że niepubliczny Zespół Szkół Katolickich im. św. Urszuli Ledóchowskiej, w ramach którego funkcjonuj ą szkoła podstawowa oraz gimnazjum, a w Stypułowie niepubliczna szkoła podstawowa. Najwi ęcej uczniów uczy si ę w szkołach podstawowych i gimnazjach. W śród szkół ponadgimnazjalnych najwi ększym zainteresowaniem ciesz ą si ę technika. Liczba uczniów w tych szkołach przewy ższa liczb ę ucz ących si ę w liceach ogólnokształc ących, podkre śli ć te ż nale ży stosunkowo du że zainteresowanie zasadniczymi szkołami zawodowymi (tabela 9.). Du żym zainteresowaniem ciesz ą si ę tak że poło żone na terenie powiatu szkoły dla dorosłych, co wskazuje na pozytywn ą tendencj ę uzupełniania wykształcenia przez osoby dorosłe. Powiat odpowiada za organizacj ę i prowadzenie szkolnictwa ponadgimnazjalnego, szkolnictwa specjalnego, prowadzenie placówek o światowo- wychowawczych, kształcenia ustawicznego, kształcenia praktycznego, o środków dokształcania i doskonalenia zawodowego, placówek artystycznych, poradni psychologiczno-pedagogicznych, młodzie żowych o środków wychowawczych, młodzie żowych o środków socjoterapii, specjalnych o środków szkolno- wychowawczych oraz specjalnych o środków wychowawczych, a tak że placówek zapewniaj ących opiek ę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania 32 . Realizuj ąc swoje zadania powiat nowosolski prowadzi nast ępuj ące placówki:

32 Ustawa z dnia 7 wrze śnia 1991 r. o systemie o światy, Dz.U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572 ze zm. 31

• Liceum Ogólnokształc ące im. Krzysztofa Kamila Baczy ńskiego w Nowej Soli, • Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego „Elektryk” im. Włodzimierza Krukowskiego w Nowej Soli, • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Marii D ąbrowskiej w Nowej Soli, • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Stanisława Staszica w Nowej Soli, • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im. Jana Pawła II w Nowej Soli, • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 im. Leszka Kołakowskiego w Ko żuchowie, • Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Nowej Soli, • Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy w Nowej Soli im. Janusza Korczaka 33 . Tabela 9. Szkolnictwo na terenie powiatu nowosolskiego w roku szkolnym 2013/2014 Liczba Liczba Liczba Typ szkoły: placówek oddziałów uczniów Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach 35 (23) 117 2725 podstawowych, zespoły wychowania przedszkolnego i punkty przedszkolne (w nawiasie podano liczb ę przedszkoli) gmina miejska Nowa Sól 11 (11) 50 1232 gmina miejsko-wiejska Bytom Odrza ński 2 (1) 8 185 gmina miejsko-wiejska Ko żuchów 8 (5) 23 494 gmina miejsko-wiejska Nowe Miasteczko 4 (1) 7 166 gmina wiejska Kolsko 2 (2) 5 121 gmina wiejska Nowa Sól 4 (1) 9 188 gmina wiejska Oty ń 4 (1) 10 210 gmina wiejska Siedlisko 2 (1) 5 129 Szkoły podstawowe dla dzieci i młodzie ży 25 254 4950 gmina miejska Nowa Sól 8 105 2179 gmina miejsko-wiejska Bytom Odrza ński 1 17 367 gmina miejsko-wiejska Ko żuchów 4 44 885 gmina miejsko-wiejska Nowe Miasteczko 2 19 322 gmina wiejska Kolsko 2 12 210 gmina wiejska Nowa Sól 3 21 351 gmina wiejska Oty ń 3 24 409 gmina wiejska Siedlisko 2 12 227 Gimnazja dla dzieci i młodzie ży 14 125 2497 gmina miejska Nowa Sól 5 60 1174 gmina miejsko-wiejska Bytom Odrza ński 1 7 176 gmina miejsko-wiejska Ko żuchów 1 18 436 gmina miejsko-wiejska Nowe Miasteczko 1 11 168 gmina wiejska Kolsko 2 6 107 gmina wiejska Nowa Sól 1 5 75 gmina wiejska Oty ń 2 12 243 gmina wiejska Siedlisko 1 6 118 Zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzie ży 6 21 462 Szkoły specjalne przysposabiaj ące do pracy 1 3 15 Licea ogólnokształc ące dla młodzie ży 2 23 649

33 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Nowym Miasteczku jest prowadzony przez gmin ę Nowe Miasteczko. 32

Licea profilowane dla młodzie ży - - - Technika dla młodzie ży 6 53 1268 Szkoły policealne 3 6 179 Szkoły dla dorosłych gimnazja 1 5 174 licea ogólnokształc ące 4 13 448 technika 1 1 5 Źródło: Województwo lubuskie 2014. Podregiony, powiaty, gminy , Urz ąd Statystyczny w Zielonej Górze, Zielona Góra 2014, s. 168, 174, 177-180, 186, 189.

Liceum Ogólnokształc ące im. Krzysztofa Kamila Baczy ńskiego w Nowej Soli oferuje nauk ę w nast ępuj ących klasach: politechnicznej, prawniczej, medycznej, akademickiej oraz sportowej. W Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego „Elektryk” im. Włodzimierza Krukowskiego w Nowej Soli działa Liceum Ogólnokształc ące. Szkoła oferuje nauk ę w liceum ogólnokształc ącym z mo żliwo ści ą wyboru ście żki edukacyjnej oraz liceum ogólnokształc ącym – sportowym (piłka no żna, siatkowa lub koszykowa). Od roku 2015/2016 ruszy tu liceum mundurowe, które ma na celu przygotowanie absolwenta do ubiegania si ę o podj ęcie pracy w słu żbach mundurowych: policji, wojsku oraz stra ży po żarnej. Pozytywnym aspektem szkolnictwa ponadgimnazjalnego na terenie powiatu jest szeroka oferta kształcenia w technikach oraz zasadniczych szkołach zawodowych. Technika na terenie powiatu ciesz ą si ę du żym zainteresowaniem, a oferowane przez nie kierunki daj ą szans ę zdobycia ciekawego zawodu, nie zamykaj ąc przy tym drogi na studia wy ższe. Szkoły ponadgimnazjalne dla młodzie ży na terenie powiatu kształc ą w nast ępuj ących zawodach: Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego „Elektryk” im. Włodzimierza Krukowskiego w Nowej Soli: • Zasadnicza szkoła zawodowa: elektryk; • Technikum: technik informatyk, elektryk, ekonomista, mechatronik, technik organizacji reklamy, technik urz ądze ń i systemów energetyki odnawialnej. Od roku szkolnego 2015/2016 b ędzie mo żna kształci ć si ę na nowych kierunkach: technik energetyk i technik chłodnictwa i klimatyzacji. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Marii D ąbrowskiej w Nowej Soli: • Technikum: usług fryzjerskich, in żynierii środowiska i melioracji; • Zasadnicza szkoła zawodowa: profil wielozawodowy, aktualnie kształci w 19 zawodach.

33

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Stanisława Staszica w Nowej Soli: • Technikum: technik budownictwa, technik mechanik; od roku 2015/2016 nowe kierunki: technik górnictwa odkrywkowego oraz technik odlewnik; • Zasadnicza szkoła zawodowa: monter zabudowy i robót wyko ńczeniowych w budownictwie, mechanik pojazdów samochodowych, operator obrabiarek skrawaj ących, monter konstrukcji budowlanych, murarz – tynkarz, betoniarz zbrojarz, stolarz, dekarz, fryzjer, kucharz, krawiec, cie śla, monter sieci, instalacji i urz ądze ń sanitarnych, lakiernik, blacharz samochodowy, ślusarz, elektromechanik pojazdów samochodowych. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im. Jana Pawła II w Nowej Soli: • Technikum: cyfrowych procesów graficznych, hotelarskie, logistyczne, turystyki wiejskiej, żywienia i usług gastronomicznych; • Zasadnicza szkoła zawodowa: kucharz. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 im. Leszka Kołakowskiego w Ko żuchowie: • Technikum: informatyk, spedytor, cyfrowych procesów graficznych, ekonomista, organizacji reklamy, handlowiec, logistyk; • Zasadnicza szkoła zawodowa: wielozawodowa 34 .

Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka w Nowej Soli jest jedyn ą placówk ą na terenie powiatu nowosolskiego, do której ucz ęszczaj ą uczniowie niepełnosprawni intelektualnie. W placówce funkcjonuj ą: szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła przysposabiaj ąca do pracy oraz zasadnicza szkoła zawodowa. W o środku obowi ązek szkolny realizuj ą uczniowie niepełnosprawni intelektualnie w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i gł ębokim. Uczniowie z niepełnosprawno ści ą intelektualn ą w stopniu lekkim mog ą ucz ęszcza ć do zasadniczej szkole zawodowej, oferuj ącej kształcenie w zawodach: kucharz, stolarz i introligator, natomiast dla uczniów z niepełnosprawno ści ą intelektualn ą w stopniu umiarkowanym i znacznym ofert ę ma szkoła przysposabiaj ąca do pracy, w której funkcjonuj ą pracownie: gospodarstwa domowego, introligatorsko-poligraficzna, rękodzieła i r ęcznej obróbki drewna. Osoby dorosłe mog ą kształci ć si ę w szkołach zawodowych, liceach, technikach, liceach uzupełniaj ących oraz szkołach policealnych, o ró żnych

34 Informacje o kierunkach kształcenia w szkołach dla młodzie ży w roku szkolnym 2014/2015 wg informacji podanych na stronach internetowych poszczególnych szkół. 34 specjalno ściach. Nauk ę tak ą oferuj ą: Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego „Elektryk” im. Włodzimierza Krukowskiego w Nowej Soli, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Marii D ąbrowskiej w Nowej Soli, Gimnazjum dla Dorosłych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Stanisława Staszica w Nowej Soli, a tak że Liceum Ogólnokształcące „Twoja Szkoła". Poza powiatem szkoły ponadgimnazjalne prowadz ą dwie gminy: Siedlisko i Nowe Miasteczko. W Siedlisku szkoła ponadgimnazjalna działa w ramach Zespołu Placówek O światowych w Siedlisku i oferuje nauk ę w zasadniczej szkole zawodowej oraz liceum ogólnokształc ącym dla dorosłych. Zespół Szkół nr 1 w Nowym Miasteczku proponuje edukacj ę w zasadniczej szkole zawodowej, technikum i liceum ogólnokształc ącym oraz w szkole dla dorosłych 35 . Wyniki egzaminu maturalnego z 2014 roku wskazuj ą na nieco ni ższe wyniki wi ększo ści egzaminów w szkołach powiatu nowosolskiego ni ż ogółem w województwie lubuskim. Pami ęta ć jednak nale ży o du żej liczbie szkół dla dorosłych oraz techników na terenie powiatu nowosolskiego, a w tych placówkach wyniki egzaminów zwykle s ą ni ższe ni ż w liceach ogólnokształc ących.

Tabela 10. Średnie wyniki procentowe matury w roku 2014 (dane dla przyst ępuj ących po raz pierwszy) Województwo lubuskie Powiat nowosolski Przedmioty poziom poziom poziom poziom podstawowy rozszerzony podstawowy rozszerzony Biologia 36,43 51,69 35,47 42,33 Chemia 46,22 52,05 35,91 42,94 Fizyka i astronomia 39,01 49,94 28,52 47,64 Geografia 46,28 50,48 43,68 40,23 Historia 47,40 57,06 56,24 45,00 Historia sztuki 45,52 57,72 10,00 - Informatyka 40,62 49,27 32,00 59,00 Język angielski 70,88 66,83 69,08 63,66 Język francuski 69,17 74,57 39,00 - Język hiszpa ński 69,13 85,00 - 83,00 Język niemiecki 69,75 59,67 70,89 52,74 Język polski 52,03 60,78 50,14 57,99 Język rosyjski 53,36 74,23 46,00 - Matematyka 46,27 39,30 41,74 32,74 Wiedza o społecze ństwie 46,76 42,99 44,95 37,88 Źródło: Okr ęgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu, http://www.oke.poznan.pl/index.php .

Powiat nowosolski zapewnia szeroki dost ęp do edukacji od poziomu przedszkola po szkoły ponadgimnazjalne. W chwili obecnej powstaje nowa strategia

35 Informacje o kierunkach kształcenia w szkołach dla młodzie ży w roku szkolnym 2014/2015 wg informacji podanych na stronach internetowych poszczególnych szkół. 35 rozwoju o światy w powiecie nowosolskim. W odniesieniu do szkolnictwa ponadgimnazjalnego konieczne jest prowadzenie bie żą cych analiz dotycz ących zapotrzebowania na okre ślone zawody oraz dostosowywanie kształcenia do potrzeb rynku pracy. Wskazane jest utrzymywanie szkół zawodowych i techników dzi ęki którym absolwenci uzyskuj ą konkretny zawód.

1.3.4. Ochrona zdrowia

Baz ę ochrony zdrowia w powiecie nowosolskim stanowi ą szpital oraz świadcz ące ambulatoryjne usługi medyczne niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej i praktyki lekarzy specjalistów, a tak że apteki i punkty apteczne. Powiat nowosolski jest podmiotem zało życielskim Wielospecjalistycznego Szpitala Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Nowej Soli, a placówka ta realizuje zadania powiatu w sferze ochrony zdrowia. Do 1980 roku mieszka ńcy Nowej Soli i przyległych okolic mogli korzysta ć z usług medycznych znajduj ących si ę w trzech budynkach szpitalnych. Przy obecnej ul. Witosa w Nowej Soli mie ściły si ę oddziały internistyczny, chirurgiczny oraz dyrekcja i administracja. W budynku przy ul. Bankowej w Nowej Soli znajdował si ę szpital dla dzieci, natomiast w Ko żuchowie był szpital ginekologiczno-poło żniczy. W wyniku wieloletnich stara ń w 1975 roku rozpocz ęła si ę budowa nowego szpitala poło żonego na obrze żach miasta Nowa Sól, którego otwarcie miało miejsce w 1980 roku. W kolejnych latach szpital został rozbudowany. W latach 1991-1998 dyrekcja szpitala prowadziła starania dotycz ące usamodzielnienia zakładu opieki zdrowotnej oraz opracowania programu restrukturyzacji i planu strategicznego. Wpis do rejestru samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej szpital uzyskał w 1998 roku. W wyniku skutecznie przeprowadzonej restrukturyzacji i efektywnemu wykorzystaniu środków własnych szpital zachował płynno ść finansow ą unikaj ąc zadłu żenia. Od 2005 roku placówka nosi nazw ę Wielospecjalistyczny Szpital Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Nowej Soli. Obecnie WS SP ZOZ w Nowej Soli jest szpitalem wielospecjalistycznym oraz jednym z trzech du żych i referencyjnych jednostek w województwie lubuskim. Oprócz opieki całodobowej w zakresie podstawowym i wysokospecjalistycznym zapewnia równie ż: ambulatoryjn ą specjalistyczn ą opiek ę

36 zdrowotn ą, działalno ść laboratoryjn ą i diagnostyczn ą, rehabilitacj ę lecznicz ą oraz pomoc dora źną w razie wypadku, urazu, nagłego zachorowania lub pogorszenia stanu zdrowia zwi ązanego z zagro żeniem życia. Leczenie pacjentów prowadzone jest w kilkunastu oddziałach oraz w poradniach specjalistycznych. Nale żą do nich: oddział chorób wewn ętrznych z pododdziałem nefrologii i endokrynologii, oddział chirurgii ogólnej i naczyniowej z pododdziałem chirurgii dzieci ęcej, oddział gastroenterologii, chirurgii onkologicznej oraz chirurgii klatki piersiowej, oddział neurochirurgii i neurotraumatologii, oddział poło żniczo-ginekologiczny z pododdziałem ginekologii onkologicznej i traktem porodowym posiadaj ący III stopie ń referencyjno ści, oddział neonatologiczny, oddział dzieci ęcy z pododdziałem neurologii dzieci ęcej, oddział anestezjologii i intensywnej terapii ze stacj ą dializ, oddział rehabilitacji pourazowej i neurologiczne, oddział kardiologii z rehabilitacj ą kardiologiczn ą, oddział intensywnego nadzoru kardiologicznego, zakład hemodynamiki, oddział reumatologii, oddział urazowo- ortopedyczny, oddział chirurgii plastycznej i oparze ń, oddział urologii z pododdziałem onkologii, oddział neurologii z pododdziałem udarowym, szpitalny oddział ratunkowy oraz oddział kardiochirurgiczny funkcjonuj ący na zasadach partnerstwa publiczno- prawnego z Dolno śląskim Centrum Chorób Serca. Szpital wyposa żony jest równie ż w blok operacyjny, laboratorium analityczne i bakteriologiczno – serologiczne, aptek ę szpitaln ą, sterylizacj ę ogólnoszpitaln ą, zakład patomorfologii, szpitalny zakład radiologii, w którego skład wchodzi Pracownia Radiodiagnostyczna, Pracownia Ultrasonograficzna, Pracownia Tomografii Komputerowej, Pracownia Rezonansu Magnetycznego, Pracownia Mammograficzna, Pracownia Radiologii Zabiegowej II, Pracownia Mammotomiczna oraz l ądowisko dla helikopterów i spalarnie odpadów medycznych. Ł ącznie do dyspozycji chorych na tych oddziałach przygotowanych jest 450 łó żek. Podkre śli ć nale ży, że szpital uzyskał wiele wyró żnie ń i certyfikatów wskazuj ących na wysok ą jako ść oferowanych usług medycznych, a tak że zajmuje wysokie miejsca w rankingach szpitali 36 . Dzi ęki szpitalowi mieszka ńcy maj ą zapewniony dost ęp do stacjonarnej opieki zdrowotnej. Statystyka wskazuje, że w 2012 roku na 10 tys. mieszka ńców powiatu

36 Wielospecjalistyczny Szpital Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Nowej Soli, http://www.szpital-nowasol.pl/index.php. 37 przypadały 54 łó żka szpitalne, za ś w województwie lubuskim wska źnik ten wyniósł 44 37 . Wielospecjalistyczny Szpital Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Nowej Soli posiada siln ą pozycj ę na rynku usług zdrowotnych województwa lubuskiego. Świadczy o tym du ży popyt na wykonywane usługi, przejawiaj ący si ę m.in. corocznym wzrostem warto ści umów na świadczenia opieki zdrowotnej zawieranych z Narodowym Funduszem Zdrowia. Zwi ększa si ę równie ż efektywno ści funkcjonowania placówki, o czym świadczy skrócenie średniej długo ści hospitalizacji z 5,7 do 5,4 osobodnia 38 . Widoczny jest równie ż wzrost efektywno ść wykorzystania bloku operacyjnego. Podkre śli ć nale ży, że z usług szpitala korzystaj ą pacjenci spoza terenu powiatu, w tym równie ż z innych województw. Ambulatoryjn ą opiek ę zdrowotn ą na terenie powiatu zapewnia 56 przychodni. Liczba placówek ambulatoryjnej opieki zdrowotnej systematycznie ro śnie – w 2004 roku opiek ę zapewniało 20 przychodni, w 2009 roku ju ż 50. W 2013 roku na 10 tys. ludno ści w powiecie przypadało 6 przychodni, w całym województwie lubuskim wska źnik ten wynosi 5 39 . Przy szpitalu w Nowej Soli działa wiele specjalistycznych poradni, które zapewniaj ą mieszka ńcom powiatu dost ęp do lekarzy specjalistów. Najwi ęcej przychodni działa w mie ście Nowa Sól, gdzie głównie skupia si ę opieka medyczna oferowana mieszka ńcom powiatu. Jednak że dost ęp do podstawowej opieki zdrowotnej jest zapewniony w ka żdej gminie.

Tabela 11. Przychodnie – ambulatoryjna opieka zdrowotna, stan na 31.XII.2013 Liczba Gmina przychodni Gmina Bytom Odrza ński - Miasto Bytom Odrza ński 4 Gmina Kolsko 3 Gmina Ko żuchów - Miasto Ko żuchów 7 Gmina Nowa Sól 2 Miasto Nowa Sól 29 Gmina Nowe Miasteczko 2 Miasto Nowe Miasteczko 4 Gmina Oty ń 3 Gmina Siedlisko 2 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

37 Bank… 38 Wielospecjalistyczny…, s. 3. 39 Bank… 38

Na terenie powiatu działa tak że 26 aptek i 6 punktów aptecznych 40 . Na jedn ą aptek ę w 2013 roku przypadało tu 3249 osób, bardzo podobnie jak w całym województwie lubuskim (3263) 41 . Wska źniki analizuj ące dost ęp mieszka ńców do personelu medycznego s ą dla powiatu nowosolskiego korzystne. W 2011 roku na 10 tys. mieszka ńców przypadało 36 lekarzy oraz 67 piel ęgniarek i poło żnych (w 2013 roku 66 piel ęgniarek i poło żnych). Wska źniki te kształtowały si ę powy żej średniej dla regionu, bowiem w województwie lubuskim w 2011 roku na 10 tys. mieszka ńców przypadało 24 lekarzy i 62 piel ęgniarki i poło żne. W 2012 roku powiat nowosolski pod wzgl ędem liczby mieszka ńców przypadaj ących na 1 lekarza plasował si ę na 8 miejscu w województwie lubuskim, a pod wzgl ędem liczby mieszka ńców przypadaj ących na 1 piel ęgniark ę na 5 miejscu 42 .

1.3.5. Kultura

Na terenie powiatu nowosolskiego funkcjonuj ą instytucje odpowiedzialne za działalno ść w sferze kultury. Poszczególne gminy maj ą swoje własne o środki kultury, które odpowiadaj ą za przygotowywanie wydarze ń kulturalnych, prowadz ą bie żą cą działalno ść kulturaln ą i o światow ą, w tym dodatkowe zaj ęcia edukacyjne, kulturalne, spotkania, koncerty, przedstawienia, organizuj ą konkursy itp. W mie ście Nowa Sól funkcjonuj ą ponadto Muzeum Miejskie, czy teatr „TERMINUS A QUO”.

Tabela 12. Zestawienie instytucji kulturalnych działaj ących w poszczególnych gminach powiatu nowosolskiego Gmina Instytucje kultury Muzeum Miejskie w Nowej Soli, ul. Muzealna 20, Nowa Sól Gmina miejska Nowa Nowosolski Dom Kultury, ul. Piłsudskiego 49, Nowa Sól Sól Teatr „TERMINUS A QUO”, ul. Ko ściuszki 33, Nowa Sól

Gmina miejsko-wiejska Miejsko-Gminny O środek Kultury, al. Złotej Jesieni 1, Bytom Bytom Odrza ński Odrza ński Gmina wiejska Nowa --- Sól Ko żuchowski O środek Kultury i Sportu „Zamek”, Gmina miejsko-wiejska ul. Klasztorna 14, Ko żuchów Ko żuchów Muzeum Ziemi Ko żuchowskiej (aktualnie w organizacji) Gmina wiejska Oty ń Gminne Centrum Kultury, ul. Bolesława Chrobrego 18, Oty ń

40 Województwo lubuskie 2013… , s. 199. 41 Bank… 42 Ibidem . 39

Gminny O środek Kultury i Sportu w Siedlisku, pl. Zamkowy 6, Gmina wiejska Siedlisko Siedlisko Gmina miejsko-wiejska Ośrodek Kultury i Sportu w Nowym Miasteczku, ul. Ko ściuszki Nowe Miasteczko 2, Nowe Miasteczko Gmina wiejska Kolsko Gminny Dom Kultury, ul. Piastowska 39, Kolsko Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych dost ępnych na stronach internetowych gmin.

Muzeum Miejskie w Nowej Soli pełni funkcj ę zarówno obiektu muzealnego, jak równie ż prowadzi działalno ść edukacyjn ą, naukow ą czy wydawnicz ą. Muzeum dysponuje 4 działami: • Dział naukowo-oświatowy – organizuje we współpracy z lokalnymi placówkami oświatowymi coroczne konkursy dla dzieci i młodzie ży szkolnej, m.in. konkurs plastyczny dla najmłodszych „Moje spotkanie z Muzeum”, historyczny dla uczniów gimnazjów „Poznaj swoj ą okolic ę”, historyczny dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych „Dzieje regionu”. W dziale gromadzi si ę pras ę regionaln ą i wydawnictwa lokalne oraz przygotowuje do druku publikacje własne Muzeum; • Dział historyczny – zajmuje si ę histori ą dawn ą i współczesn ą, numizmatyk ą i militariami. Zbiory historii dawnej to głównie przedmioty, dokumenty oraz ikonografia Nowej Soli i regionu, kartografia Śląska, a tak że ksi ęgozbiór regionalny. Obejmuj ą one blisko 300 pozycji inwentarzowych i ponad 600 kart pocztowych i fotografii Nowej Soli i okolic. Dział historyczny na bie żą co dokumentuje zmiany zachodz ące w architekturze miasta, gromadz ąc materiały fotograficzne. Zabytki nowosolskie prezentowane s ą na stałej wystawie „Nowa Sól – powstanie miasta”. Uzupełnieniem zbiorów jest bogaty ksi ęgozbiór o tematyce regionalnej. Kolekcja numizmatyczna liczy obecnie ok. 5000 obiektów. W zbiorach działu historycznego znajdują si ę równie ż militaria – 140 eksponatów; • Dział artystyczny – powołany od podstaw w 1978 roku. Aktualnie w zbiorach działu znajduje si ę ok. 1500 zabytków z zakresu malarstwa, grafiki, rysunku, rze źby i rzemiosła artystycznego (szkło, ceramika, tkanina, meble, dawne przedmioty codziennego u żytku), gromadzonych pod k ątem kultury mieszcza ńskiej XIX i XX w. Du ża cz ęść kolekcji dost ępna jest zwiedzaj ącym na wystawie „Wn ętrza mieszcza ńskie”, która ma charakter wystawy stałej. W zbiorach artystycznych muzeum znajduje si ę ponadto du ża, systematycznie uzupełniana kolekcja (kilkaset obiektów) prac plastyków nowosolskich,

40

obejmuj ąca obrazy olejne, grafiki, akwarele, rysunki i rze źby artystów zwi ązanych z miastem od pocz ątku XX stulecia. Fragmenty zbioru prezentowane są okazjonalnie w formie wystaw czasowych. Stały charakter ma galeria autorska malarstwa Kamili Marchelek (w czytelni muzeum) i galeria malarstwa Janiny Góral (na klatce schodowej). Wa żnym elementem zbiorów działu jest unikalna w skali kraju kolekcja rysunku metalami (srebrem i złotem) autorstwa Stanisława Filipczuka, zgromadzona w latach 90. XX w.; • Dział przyrodniczy – zbiory działu licz ą 1360 pozycji inwentarzowych. Zacz ątkiem kolekcji były eksponaty zachowane z przedwojennego Heimatmuseum, które miały charakter osobliwo ści przyrodniczych. Z okresu tego pochodz ą m.in. poro ża egzotycznych zwierz ąt, kolekcja egzotycznych motyli, kr ąg wieloryba, strusie jaja i inne ciekawostki. W latach 70. XX w. rozpocz ęto systematyzowanie kolekcji pod k ątem przyrody Polski, ze szczególnym uwzgl ędnieniem fauny i flory nadodrza ńskiej. Ponad 90% muzealiów prezentowanych jest na stałej wystawie pt. „Przyroda doliny Odry”, która jest jednym z ogniw „Przestrzennego Muzeum Odry”. W śród zbiorów wyró żni ć mo żna: ponad 100 sztuk ptaków z ró żnych środowisk (polnych, le śnych, ł ąkowo-błotnych, nadmorskich), kilkadziesi ąt ssaków, m.in. nied źwied ź, wilk, sarna, ło ś, dzik, borsuk, lis, około 1000 okazów owadów, zbiór ponad 600 muszli ślimaków ziemno-wodnych i mał ży w 40 gatunkach, 100 okazów zielnikowych ro ślin naczyniowych z okolic doliny Odry. Ponadto na wystawie eksponowane s ą pnie i przekroje drzew typowych dla nadodrza ńskiego lasu ł ęgowego oraz wyst ępuj ące w nim elementy runa le śnego, np. gatunki grzybów jadalnych i truj ących. Muzeum dysponuje równie ż bibliotek ą oraz bibliotek ą cyfrow ą43 .

Tabela 13. Zestawienie bibliotek działaj ących w poszczególnych gminach powiatu nowosolskiego Gmina Biblioteki Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Soli, Gmina miejska Nowa Sól 44 ul. Bankowa 3, Nowa Sól Filia, ul. 1-go Maja 14, Nowa Sól Biblioteka Publiczna w Bytomiu Odrza ńskim, Gmina miejsko-wiejska Bytom ul. Ko żuchowska 15, Bytom Odrza ński Odrza ński Punkt Biblioteczny w Drogomilu Punkt Biblioteczny w Wierzbnicy Gmina wiejska Nowa Sól Gminna Biblioteka Publiczna w Przyborowie,

43 Muzeum Miejskie w Nowej Soli, http://www.muzeum-nowasol.pl/. 44 Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Soli jest współfinansowana przez powiat nowosolski . 41

ul. Szkolna 16, Przyborów Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Ko żuchowie, ul. Klasztorna 14, Ko żuchów Filia nr 1, ul. 22 lipca 12C, Ko żuchów Filia w Stypułowie, przy Szkole Podstawowej, Sypułów 68 Gmina miejsko-wiejska Ko żuchów Filia Solniki, Solniki 10 Filia Studzieniec, Studzieniec 6 Filia Mirocin Średni, Mirocin Średni 8 Filia Broniszów Filia Lasocin, Lasocin 6 Filia Ksi ąż Śląski, Ksi ąż Śląski 32 Gminna Biblioteka Publiczna w Otyniu, ul. Żeromskiego 3, Otyń Gmina wiejska Oty ń Filia w Niedoradzu, ul. Kochanowskiego 8b, Niedoradz Biblioteka Publiczna w Siedlisku, ul. Kasztanowa 19, Siedlisko Gmina wiejska Siedlisko Filia Biblioteki Publicznej w Bielawach, Bielawy 17, Bielawy Gmina miejsko-wiejska Nowe Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Nowym Miasteczko Miasteczku, ul. Rynek 2, Nowe Miasteczko Gminny Dom Kultury. Biblioteka Publiczna w Gmina wiejska Kolsko Kolsku, ul. Piastowska 39, Kolsko Źródło: Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Soli, http://www.biblioteka.nowasol.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=472&Itemid=641 .

Podkre śli ć nale ży równie ż du że kulturotwórcze znaczenie bibliotek. Współcze śnie placówki te pełni ą nie tylko rol ę miejsca wypo życzania ksi ąż ek lub korzystania z nich na miejscu, ale prowadz ą zaj ęcia edukacyjne, popularyzuj ące czytelnictwo i wiedz ę o ksi ąż kach, spotkania z autorami, warsztaty dla dzieci i młodzie ży, a tak że konkursy dotycz ące literatury. Wśród wielu imprez kulturalnych odbywaj ących si ę w powiecie nowosolskim na szczególn ą uwag ę zasługuj ą: obchody dni miast i gmin powiatu, koncerty wykonywane przez uczniów Pa ństwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. Gra żyny Bacewicz (Nowa Sól), Młodzie żowej Orkiestry D ętej CKZiU „Elektryk” (Nowa Sól), orkiestry mandolinowej (Kolsko) oraz Turnieje Rycerskie (Ko żuchów) i Ogólnopolski Przegl ąd Filmów Niezale żnych „Solanin Film Festiwal”. W roku 2014 miały miejsce m.in. nast ępuj ące wydarzenia o charakterze kulturalnym, sportowym i rekreacyjnym: • IX Powiatowy Konkurs Matematyczny „Matematyka w naszym życiu”, • Powiatowy Przegl ąd Kabaretów Szkolnych, • Powiatowy Konkurs z Przedsi ębiorczo ści – Własny biznes, • Mi ędzynarodowy Konkurs Poetycko-Artystyczny „Baczyniak”, • XIV Powiatowy Konkurs Historyczny,

42

• Powiatowy Konkurs Informatyczny – Binaria, • Powiatowy Konkurs Poezji Religijnej im. Jana Pawła II, • Uroczysto ść obchodów Świ ęta Konstytucji 3 Maja, • Bzowe transgraniczne spotkanie artystyczne, • Poci ąg do turystyki – polsko – sakso ńskie poznawanie turystyki kombinowanej, • Powiatowy Konkurs Strzelecki z Broni Pneumatycznej, • Powiatowy Turniej „Basketball 2014”, • Powiatowy Konkurs Pi ęknego Czytania, • Powiatowy Przegl ąd Poezji Europejskiej, • XVI Solny Ogólnopolski Turniej Ta ńca Towarzyskiego Grand Prix Polski Par Dorosłych Nowa Sól 2014, • Modelowe Żagle – polsko – sakso ńskie spotkanie integracyjne, • Wspólne korzenie polsko – brandenburskie – młodzieżowe warsztaty filmowe, • Powiatowa Olimpiada Sportowo-Rekreacyjna „Rado ść ”, • Regionalne Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych, • Viadrus – d ąb co na rzek ę spogl ąda – polsko – niemieckie spotkanie nad Odr ą, • III Zawody Lotnicze o Puchar Starosty Nowosolskiego, • Powiatowe zako ńczenie roku szkolnego, • Przyroda Powiatu Nowosolskiego i Powiatu Görlitz – polsko – sakso ńskie pogranicze w obiektywie, • OFFOWA MOC KRYTYCZNA – polsko – niemieckie warsztaty krytyki filmowej poł ączone z transgraniczn ą wystaw ą sztuki alternatywnej, • Europejski Dzie ń bez Samochodu w Powiecie Nowosolskim, • Powiatowy Turniej „Unihokej 2014”, • Powiatowy Dzie ń Edukacji Narodowej, • Uroczysto ść obchodów Świ ęta Niepodległo ści, • IX Festiwal Piosenki Harcerskiej Turystycznej i Żeglarskiej ,,Muzyka ł ączy pokolenia”, • Konferencja ,,Dzie ń Osoby Niepełnosprawnej”, • Konkurs jasełkowy.

43

Mieszka ńcy powiatu maj ą dost ęp zarówno do instytucji kulturalnych, jak równie ż do ró żnego rodzaju imprez kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych. Szczególna oferta skierowana jest do dzieci i młodzie ży, które bior ą udział w wi ększo ści wydarze ń. Kultura to tak że licznie działaj ące grupy artystyczne na terenie powiatu m.in.: „Lubuskie Słoneczko” z Ko żuchowa (w trakcie reaktywacji), chór szkolny „CREDO” i zespół folklorystyczny „Wierzbniczanki” z Bytomia Odrza ńskiego, chór „Sursum Corda” z Nowego Miasteczka, zespół „ Śnie żynki” z Konotopu, „Jarz ębinki” z Otynia, „Stypułowianie” ze Stypułowa, „Wrzosy” z Nowej Soli, „Chabry”, „Jutrzenka” z Siedliska oraz „Nary Doro” z Siedliska.

1.3.6. Sport i rekreacja

Na terenie powiatu nowosolskiego znajduje si ę wiele instytucji zapewniaj ących mo żliwo ść uprawiania sportu oraz rekreacji. Organizowane s ą równie ż liczne zawody sportowe. Organizacj ą zaj ęć sportowych, imprez oraz utrzymaniem bazy sportowo- rekreacyjnej zajmuj ą si ę prowadzone przez gminy o środki sportu, a tak że kluby i stowarzyszenia sportowe. Na terenie powiatu funkcjonuj ą nast ępuj ące o środki sportu i rekreacji prowadzone przez samorz ądy gminne: • Miejski O środek Sportu i Rekreacji w Nowej Soli, • Ko żuchowski O środek Kultury i Sportu, • Gminny O środek Kultury i Sportu w Siedlisku, • Ośrodek Kultury i Sportu w Nowym Miasteczku, • Gminny O środek Kultury w Otyniu, • Gminny O środek Kultury w Bytomiu Odrza ńskim, • Gminny O środek Kultury w Kolsku.

Baza sportowo-rekreacyjna dost ępna dla mieszka ńców powiatu to m.in.: stadiony, baseny, hale sportowe, boiska, sale gimnastyczne, korty tenisowe, centra sportowo-rekreacyjne czy place zabaw. Najwi ęcej obiektów sportowo-rekreacyjnych zlokalizowanych jest w Nowej Soli, ale infrastruktura funkcjonuje w ka żdej gminie: • Miasto Nowa Sól – basen (przy Gimnazjum nr 2), 3 hale sportowe, 5 boisk Orlik 2012, 18 boisk, w tym 4 wielofunkcyjne, 8 sal gimnastycznych, 2 bie żnie

44

lekkoatletyczne, 3 korty tenisowe, 14 placów zabaw oraz miejsce u żywane do kąpieli „Koci staw”; • Gmina Bytom Odrza ński – Basen Miejski w Bytomiu Odrza ńskim (basen odkryty), Stadion Miejski w Bytomiu Odrza ńskim (bie żnia), korty tenisowe funkcjonuj ące w ramach boisk wielofunkcyjnych, centra rekreacyjno-sportowe w miejscowo ściach wiejskich: Bycz, Królikowice, Małaszowice; • Gmina Ko żuchów – stadion miejski, boiska wielofunkcyjne Orlik 2012 przy Szkole Podstawowej nr 2, 3 sale gimnastyczne, boisko wielofunkcyjne w Mirocinie Dolnym, boisko w Studzie ńcu, 18 placów zabaw; • Gmina wiejska Nowa Sól – boiska wielofunkcyjne wraz z kortami tenisowymi w Lubi ęcinie i Lubieszowie; • Gmina Oty ń – boisko Orlik 2012 w miejscowo ści Modrzyca ( posiadaj ące kort tenisowy), 2 korty tenisowe, 2 sale gimnastyczne, boisko sportowe wielofunkcyjne przy ZS w Niedoradzu, boisko wielofunkcyjne przy ZS w Otyniu, 4 boiska do piłki no żnej o nawierzchni trawiastej; • Gmina Siedlisko – boisko wielofunkcyjne Orlik 2012 w miejscowo ści Siedlisko (z kortem tenisowym) oraz Bielawy (z kortem tenisowym i bie żni ą); • Nowe Miasteczko – stadion miejski, boiska i sale gimnastyczne przy szkołach, sale w Ośrodku Kultury i Sportu; • Kolsko – sale gminastyczne i boiska przy szkołach Baza sportowo-rekreacyjna jest w ró żnym stanie technicznym, st ąd wskaza ć nale ży na konieczno ść rewitalizacji oraz rozbudowy bazy sportowo-rekreacyjnej w powiecie nowosolskim. Władze powiatu rozwijaj ą infrastruktur ę sportow ą funkcjonuj ącą przy szkołach prowadzonych przez powiat. Szkoły posiadaj ą nast ępuj ącą baz ę sportow ą: • Liceum Ogólnokształc ące im. Krzysztofa Kamila Baczy ńskiego w Nowej Soli: sala gimnastyczna (589m 2), boisko do koszykówki, kort tenisowy, boisko do piłki no żnej, bie żnia okólna, skocznia, 2 rzutnie; • Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego „Elektryk” w Nowej Soli: w roku 2011 został oddany do u żytku nowoczesny kompleks sportowo- rekreacyjny, składaj ący si ę z dwóch hal sportowych, siłowni, sauny i sali do aerobiku (2557m 2);

45

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Marii D ąbrowskiej w Nowej Soli: 2 sale gimnastyczne (702m 2), boisko do piłki r ęcznej, bie żnia prosta, skocznia, rzutnia; • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Stanisława Staszica w Nowej Soli: sala gimnastyczna (270m 2), boisko do siatkówki, boisko do piłki r ęcznej, kort tenisowy, bie żnia prosta, skocznia; • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im. Jana Pawła II w Nowej Soli: sala gimnastyczna (288m 2), boisko do piłki r ęcznej, boisko do piłki no żnej; • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 im. Leszka Kołakowskiego w Ko żuchowie: sala gimnastyczna (510m 2); • Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy w Nowej Soli: sala gimnastyczna (156m 2), plac zabaw. Wa żną rol ę w zakresie działalno ści sportowo-rekreacyjnej odgrywaj ą kluby i towarzystwa sportowe. Prowadz ą one ró żnorodn ą działalno ść skierowan ą do dzieci, młodzie ży oraz dorosłych. W rejestrze Powiatu Nowosolskiego uj ęte s ą nast ępuj ące kluby i stowarzyszenia sportowe: • Klub Szachowy „Odrodzenie”, Ko żuchów, • Nowosolski Klub Karate „Kyokushin”, Nowa Sól, • Piłkarski Klub Sportowy „Amator”, Bobrowniki, • Ludowy Klub Sportowy „Hydrogaz”-„Kora”, Oty ń, • Piłkarski Klub Sportowy „Modrzew”, Modrzyca, • Miejski Klub Piłkarski „Arka”, Nowa Sól, • Kajakowy Klub Sportowy, Nowa Sól, • Ludowy Klub Sportowy „Bł ękitni”, Lubi ęcin, • Ognisko TKKF „Kulturysta”, Nowe Miasteczko, • Miejskie TKKF, Nowa Sól, • Ognisko TKKF „Renesans”, Ko żuchów, • Miejski Klub Sportowy „Korona”, Ko żuchów, • Ludowy Klub Sportowy „TUR”, Siedlisko, • Parafialny Klub Sportowy „Millenium”, Nowa Sól, • Klub Sportowy „Orzeł - Oty ń”, Oty ń, • Ludowy Zespół Sportowy „Zawisza” Radwanów, Ko żuchów, • Ludowy Zespół Sportowy „Pogrom” Ksi ąż Śląski, Mirocin Dolny,

46

• Ludowy Zespół Sportowy „Zorza” Nowe Żabno, Nowa Sól, • Ludowy Zespół Sportowy „Polonia” w Kiełczu, Nowa Sól, • Oty ńskie Stowarzyszenie Karate M. Oyama, Oty ń, • Parafialny Zespół Sportowy „Tornado”, Lubi ęcin, • Lubuski Klub Sportowy „Karate”, Nowa Sól, • Stowarzyszenie Rozwoju Gier Umysłowych „Strategia”, Ko żuchów, • Klub Sportowy „Pogo ń”, Przyborów, • Zapa śniczy Klub Sportowy „Hegemon”, Nowa Sól, • Gminny Ludowy Zespół Sportowy – O środek Kultury i Sportu, Nowe Miasteczko, • Ludowy Klub Piłkarski w Stypułowie, • Mi ędzyszkolny Klub Sportowo-Turystyczny „Astra”, Nowa Sól, • Lipi ński Zespół Sportowy „Lubusz”, Lubi ęcin, • Miejski Klub Sportowy „Nowe Miasteczko”, Nowe Miasteczko, • Miejski Klub Sportowy „Odra”, Bytom Odrza ński, • Ludowy Zespół Sportowy „Trasch-Attack”, Lubi ęcin, • Klub Żeglarski Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej „Żeglarz” w Nowej Soli, Nowa Sól, • Parafialny Klub Sportowy Antoni, Nowa Sól, • Stowarzyszenie Auto - Moto Ko żuchów, Ko żuchów, • Klub Sportowy „Kick Boxing Fighter”, Nowa Sól, • Stowarzyszenie Miło śników W ędkarstwa przy DZM „Dozamet” Nowa Sól, Nowa Sól, • Stowarzyszenie „Ko żuchowska Dwójka”, przy Szkole Podstawowej nr 2, Ko żuchów, • Amatorski Klub Siatkarski „Basteja”, Ko żuchów, • L’ Equipe Petanque Club B.O., Bytom Odrza ński, • Lubi ęci ńskie Stowarzyszenie Lotnicze „Ikarus”, Lubi ęcin, • Stowarzyszenie Max Boxing Klub w Nowym Miasteczku, • Klub Sportowy „Odra Stany”, Nowa Sól, • Lubuski Zwi ązek Piłki R ęcznej w Nowej Soli, • Stowarzyszenie Fanatici Dalla Polonia, Nowa Sól, • Stowarzyszenie Ta ńca Flex, Nowe Miasteczko, 47

• Stowarzyszenie Smoczych Łodzi „Dragon Masters”, Nowa Sól, • Klub Aktywnego Wypoczynku Stany, Nowa Sól, • Klub Sportowy Rampa w Nowej Soli, • Nowosolska Grupa Biegowa, Nowa Sól, • Nowosolska Grupa Kolarska „Dobra Strona Mocy”, Nowa Sól. Du ża liczba klubów i stowarzysze ń sportowych umo żliwia mieszka ńcom powiatu realizacj ę sportowych pasji i uprawianie wielu ró żnorodnych dyscyplin. Nale ży mie ć świadomo ść , że nie wszystkie podmioty działaj ą, a zakres ich aktywno ści te ż bywa ró żny, niemniej jednak ich liczebno ść daje podstaw ę do zaspokojenia potrzeb sportowo-rekreacyjnych mieszka ńców. Niezwykle ważna jest działalno ść uczniowskich klubów sportowych, które organizuj ą zaj ęcia stricte dla dzieci i młodzie ży, uzupełniaj ąc sportow ą ofert ę zaj ęć w zakresie wychowania fizycznego. Przy szkołach prowadzonych przez powiat działaj ą nast ępuj ące kluby: • Liceum Ogólnokształc ące w Nowej Soli – Uczniowski Klub Sportowy „Ares” w Nowej Soli; • Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego „Elektryk” w Nowej Soli – Uczniowski Klub Sportowy „Elektron” w Nowej Soli; • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Nowej Soli – Uczniowski Klub Sportowy „Olimp” w Nowej Soli; • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 w Nowej Soli – Uczniowski Klub Sportowy „Sympatycy Koszykówki Młodzie żowej Nowa Sól” przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 w Nowej Soli; • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 w Ko żuchowie – Uczniowski Klub Sportowy „Beryl” w Ko żuchowie; • Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy w Nowej Soli – Uczniowski Klub Sportowy „Dziesi ątka” w Nowej Soli. Uczniowskie kluby sportowe działaj ą te ż przy innych szkołach – wymieni ć tu nale ży: • Uczniowski Klub Sportowy „Mieszko”, Bytom Odrza ński, • Uczniowski Klub Sportowy „Iskra”, Bielawy, • Uczniowski Klub Sportowy „Siódemka”, Nowa Sól, • Uczniowski Klub Sportowy „Optymist”, Ko żuchów, • Uczniowski Klub Sportowy „Pi ątka”, Nowa Sól,

48

• Uczniowski Ludowy Klub Sportowo-Turystyczny „Orzeł”, Nowe Miasteczko, • Uczniowski Klub Sportowy „Aktiv”, Nowa Sól, • Uczniowski Klub Sportowy „Lider”, Nowe Miasteczko, • Uczniowski Klub Sportowy „Kyokushinkai”, Nowa Sól, • Uczniowski Klub Sportowy „Mirotka”, Mirocin Dolny, • Ludowy Uczniowski Klub Sportowy „Herkules”, Przyborów, • Uczniowski Klub Sportowy „Peleton” przy Gimnazjum nr 2, Nowa Sól, • Mi ędzyszkolny Uczniowski Klub Je ździecki „Kosówka” przy Gimnazjum w Nowym Miasteczku, Nowe Miasteczko, • Uczniowski Klub Sportowy „Arek”, Siedlisko, • Uczniowski Klub Sportowy Sport’s Kolsko, Kolsko, • Uczniowski Klub Sportowy „Szóstka”, Nowa Sól, • Uczniowski Klub Sportowy „Orl ęta”, Nowe Miasteczko, • Uczniowski Klub Sportowy „Ósemka”, Nowa Sól, • Uczniowski Klub Sportowy „Trójka”, Nowa Sól, • Uczniowski Klub Sportowy „IPPON Ko żuchów”, przy Szkole Podstawowej nr 1 w Ko żuchowie, • Uczniowski Ludowy Klub Sportowy „Lider Ko żuchów”, Ko żuchów, • Uczniowski Klub Sportowy „Spartakus Oty ń”, Oty ń, • Uczniowski Klub Sportowy „Dozamet” Nowa Sól, • Uczniowski Klub Sportowy „Hajime”, Bytom Odrza ński. Uczniowskie kluby sportowe działaj ąc przy szkołach propaguj ą uprawianie sportu, oferuj ą dzieciom i młodzie ży mo żliwo ść udziału w zaj ęciach i rywalizacji sportowej. Niestety w swojej działalno ści kluby, te borykaj ą si ę z ró żnego rodzaju problemami przede wszystkim o charakterze finansowym.

1.3.7. Pomoc społeczna, wsparcie rodziny i osób niepełnosprawnych

Pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo żliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęż anie trudnych sytuacji życiowych, których nie s ą one w stanie pokona ć, wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo żliwo ści. Pomoc społeczn ą organizuj ą organy administracji rz ądowej i samorz ądowej, współpracuj ąc w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa,

49 z organizacjami społecznymi i pozarz ądowymi, Ko ściołem Katolickim, innymi ko ściołami, zwi ązkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Powiat realizuje w tym zakresie zadania własne oraz zadania zlecone z zakresu administracji rz ądowej. Najogólniej wskaza ć mo żna, że powiat w ramach zada ń z zakresu pomocy społecznej i rozwi ązywania problemów społecznych realizuje zadania: • Pomocy społecznej, w tym m.in. opracowania i realizacji strategii rozwi ązywania problemów społecznych, wsparcia cudzoziemców (przede wszystkim posiadaj ących status uchod źcy lub ochron ę uzupełniaj ącą), prowadzenia domów pomocy społecznej, mieszka ń chronionych, ośrodków interwencji kryzysowej, usamodzielnianie oraz pomoc w integracji ze środowiskiem osób, które opuszczaj ą placówki dla dzieci i młodzie ży; • Wspierania rodziny i pieczy zast ępczej; • Przeciwdziałania przemocy w rodzinie; • Wsparcia, w tym rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych i z zaburzeniami psychicznymi.

Dokładna diagnoza oraz zadania dotycz ące tego obszaru zostały zapisane w Powiatowej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2005-2015. Dokument ten zaplanowany został na lata 2005-2015, st ąd konieczne jest rozpocz ęcie prac nad ewaluacj ą strategii i przygotowaniem nowego dokumentu. W ka żdej gminie powiatu nowosolskiego działa o środek pomocy społecznej, który realizuje podstawowe zadania z zakresu pomocy społecznej, a jego pracownicy informuj ą mieszka ńców o mo żliwo ści poszukiwania wsparcia, w tym w instytucjach powiatowych. Zadania powiatu z zakresu pomocy społecznej realizuj ą trzy jednostki organizacyjne: • Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR), • Placówki Opieku ńczo-Wychowawcze w Ko żuchowie, • Dom Pomocy Społecznej w Ko żuchowie.

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie mie ści si ę w Nowej Soli, przy ul. Piłsudskiego 65. Przedmiotem działania Centrum jest realizacja zada ń, w szczególno ści z zakresu pomocy społecznej, pieczy zast ępczej, przeciwdziałania

50 przemocy w rodzinie oraz zada ń z zakresu rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych – nale żą cych do wła ściwo ści powiatu. W jego ramach działaj ą nast ępuj ące zespoły: • Zespół ds. pieczy zast ępczej, który zajmuje si ę kwestiami rodzin zast ępczych, usamodzielnienia oraz odpłatno ść rodziców za pobyt dziecka w placówkach i rodzinach zast ępczych; • Zespół ds. pomocy społecznej i przeciwdziałania przemocy w rodzinie, który zajmuje si ę problematyk ą usamodzielnienia osób opuszczaj ących placówki, skierowania do placówek, odpłatno ści ą rodziców, umieszczaniem w domu pomocy społecznej, przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, a tak że opracowywaniem programów osłonowych; • Zespół ds. rehabilitacji społecznej, który zajmuje si ę turnusami rehabilitacyjnymi, dofinansowaniem sportu, kultury, rekreacji i turystyki, dofinansowaniem likwidacji barier: architektonicznych, technicznych, w komunikowaniu si ę, warsztatami terapii zaj ęciowej (WTZ), dofinansowaniem sprz ętu rehabilitacyjnego oraz dofinansowaniem zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze; • Zespół ds. obsługi i administracji • Zespół ds. finansów 45 . Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie realizuje specjalistyczne poradnictwo, terapi ę rodzinn ą, działania na rzecz ofiar przemocy, organizuje kolonie letnie, a tak że realizowało projekt „Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nowej Soli” i programy: „Koordynator rodzinnej pieczy zast ępczej”, „ Świadczenie specjalistycznej pomocy dla rodzin zast ępczych” 46 . Do zada ń Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie nale ży realizacja zada ń na rzecz osób niepełnosprawnych. W powiecie funkcjonuje Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawno ści w Nowej Soli, mieszcz ący si ę przy ul. Piłsudskiego 65. Narodowy Spis Powszechny z 2011 roku wskazuje, że w powiecie nowosolskim funkcjonuje ponad 17 tys. osób z niepełnosprawno ściami, w tym ponad

45 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nowej Soli, http://www.pcprnowasol.pl/. 46 Powiatowe Centrum…; Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Nowej Soli za rok 2013 , Nowa Sól 2014. 51

12 tys. z prawnie orzeczon ą niepełnosprawno ści ą. Dane w tym zakresie prezentuje tabela 14.

Tabela 14. Osoby niepełnosprawne według kategorii niepełnosprawno ści w powiecie nowosolskim dane Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku Liczba Wyszczególnienie osób Osoby niepełnosprawne razem 17164 Osoby niepełnosprawne prawnie razem 12454 Osoby niepełnosprawne prawnie o stopniu niepełnosprawno ści 3193 znacznym Osoby niepełnosprawne prawnie o stopniu niepełnosprawno ści 5801 umiarkowanym Osoby niepełnosprawne prawnie o stopniu niepełnosprawno ści lekkim 2494 Osoby niepełnosprawne prawnie o stopniu niepełnosprawno ści 194 nieustalonym Osoby niepełnosprawne prawnie w wieku 0-15 lat z orzeczeniem o 774 niepełnosprawno ści Osoby niepełnosprawne tylko biologicznie razem 4710 Osoby niepełnosprawne tylko biologicznie odczuwaj ące ograniczenie 202 sprawno ści całkowite Osoby niepełnosprawne tylko biologicznie odczuwaj ące ograniczenie 918 sprawno ści powa żne Osoby niepełnosprawne tylko biologicznie odczuwaj ące ograniczenie 3590 sprawno ści umiarkowane Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/.

Wśród osób posiadaj ących prawne orzeczenie o niepełnosprawno ści (a co za tym idzie mog ących korzysta ć ze wsparcia oferowanego niepełnosprawnym) 7,3% stanowi ą osoby w wieku przedprodukcyjnym, 56,4% w wieku produkcyjnym, za ś 36,3% osoby w wieku poprodukcyjnym. A ż 70,2% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym nale ży do kategorii wiekowej 45-64 lata, st ąd wnioskowa ć nale ży, że niepełnosprawno ść dotyczy w du żej cz ęś ci osób starszych, posiadaj ących świadczenia emerytalne lub rentowe. Działania na rzecz niepełnosprawnych prowadzone s ą przez PCPR, w ramach aktywizacji zawodowej wsparcie udzielane jest przez Powiatowy Urz ąd Pracy, natomiast dla osób o niskich dochodach i wymagaj ących wsparcia w wykonywaniu czynno ści życiowych pomoc świadcz ą o środki pomocy społecznej i placówki ochrony zdrowia. W ramach PCPR na rzecz osób niepełnosprawnych prowadzone s ą nast ępuj ące zadania: warsztaty terapii zaj ęciowej, turnusy rehabilitacyjne, dofinansowanie likwidacji barier: architektonicznych, w komunikowaniu si ę i technicznych, zaopatrzenie osób niepełnosprawnych w sprz ęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz dofinansowanie sportu, kultury,

52 rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych. Warsztaty Terapii Zaj ęciowej prowadzone s ą przez Stowarzyszenie Dzieci i Młodzie ży Niepełnosprawnej „Pomó ż nie b ędę sam” w Nowej Soli przy ul. Wróblewskiego 9. Uczestnicy warsztatów to 50 dorosłych osób niepełnosprawnych. Celem działalno ści Warsztatów jest aktywne wspomaganie procesu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, poprzez pozyskiwanie lub przywracanie umiej ętno ści niezb ędnych do podj ęcia zatrudnienia. W 2013 roku Powiat Nowosolski przyst ąpił do realizacji pilota żowego programu „Aktywny samorz ąd”, finansowanego ze środków Pa ństwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 47 . Na terenie powiatu nowosolskiego funkcjonuje dom pomocy społecznej, tj. Dom Pomocy Społecznej w Ko żuchowie, dysponuj ący 109 miejscami z przeznaczeniem dla osób przewlekle somatycznie chorych (89 miejsc) oraz osób niepełnosprawnych fizycznie (20 miejsc). W 2013 roku w Domu Pomocy Społecznej w Ko żuchowie, na podstawie decyzji administracyjnych, umieszczono 16 osób. W dniu 31.12.2013 roku na umieszczenie w Domu oczekiwały 4 osoby. Na terenie powiatu nowosolskiego opiek ę nad dzieckiem realizowano poprzez Placówki Opieku ńczo-Wychowawcze nr 1, 2, 3, 4 w Ko żuchowie oraz rodziny zast ępcze spokrewnione, niezawodowe i zawodowe, w tym pełni ące funkcj ę pogotowia rodzinnego i specjalistyczne. W Placówkach Opieku ńczo- Wychowawczych nr 1, 2, 3, 4 w Ko żuchowie oraz w rodzinach zast ępczych przebywaj ą dzieci, których rodzice nie potrafi ą lub nie mog ą prawidłowo wypełnia ć swoich obowi ązków rodzicielskich. Rodzicom tym została odebrana, ograniczona bądź zawieszona władza rodzicielska. Do ko ńca 2012 roku w Ko żuchowie funkcjonował dom dziecka. Z dniem 01.01.2013 roku nast ąpiła reorganizacja placówki opieku ńczo-wychowawczej typu wielofunkcyjny Dom Dziecka w Ko żuchowie, przy ul. Traugutta 17, posiadaj ący dotychczas 45 miejsc, a na jego miejsce utworzono 4 placówki opieku ńczo- wychowawcze z liczb ą miejsc ogółem – 49: • Placówka Opieku ńczo-Wychowawcza nr 1 w Ko żuchowie typu socjalizacyjnego, ul. Traugutta 17/4, ul. Traugutta 17/10, os. 22 Lipca 18c/14. Placówka przeznaczona dla 11 dzieci;

47 Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego… 53

• Placówka Opieku ńczo-Wychowawcza nr 2 w Ko żuchowie typu socjalizacyjnego, ul. Traugutta 17/5. Placówka przeznaczona dla 12 dzieci; • Placówka Opieku ńczo-Wychowawcza nr 3 w Ko żuchowie typu socjalizacyjno – interwencyjnego, ul. Traugutta 17/6. Placówka przeznaczona dla 14 dzieci; • Placówka Opieku ńczo-Wychowawcza nr 4 w Ko żuchowie typu socjalizacyjnego, ul. Traugutta 17/7. Placówka przeznaczona dla 12 dzieci. W okresie od 01.01.2013 roku do 31.12.2013 roku w Placówkach Opieku ńczo- Wychowawczych nr 1, 2, 3, 4 w Ko żuchowie przebywało ł ącznie 59 małoletnich. Ponadto 7 dzieci zostało interwencyjnie umieszczonych w Placówkach Opieku ńczo- Wychowawczych w Ko żuchowie pomimo braku wolnych miejsc, a nast ępnie przeniesionych do placówek opieku ńczo-wychowawczych na terenie innych powiatów. Wg stanu na dzie ń 31.12.2013 roku w placówce przebywało 50 małoletnich. W 2013 roku procesem usamodzielnienia obj ęto 33 pełnoletnich wychowanków placówek opieku ńczo-wychowawczych, schronisk dla nieletnich, zakładów poprawczych, specjalnych o środków szkolno-wychowawczych, młodzie żowych o środków wychowawczych, młodzie żowych o środków socjoterapii pochodz ących z terenu powiatu nowosolskiego oraz osiedlaj ących si ę na jego terenie, z uwzgl ędnieniem poszczególnych form pomocy: • Pomoc pieni ęż na na usamodzielnienie – 8 osób – 51 117 zł; • Pomoc pieni ęż na na kontynuowanie nauki – 30 osób – 116 505,06 zł; • Pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej – 5 osób – 14 382 zł. Łącznie na realizacj ę ww. zada ń wydatkowano kwot ę 182 004,06 zł. W 2013 roku w powiecie nowosolskim funkcjonowało 141 rodzin zast ępczych, w których przebywało 209 dzieci, w tym: • Rodziny spokrewnione – 85, w których przebywało 114 dzieci; • Rodziny niezawodowe – 48, w których przebywało 51 dzieci; • Zawodowe rodziny zast ępcze pełni ące funkcj ę pogotowia rodzinnego – 5, w których przebywało 37 dzieci; • Zawodowa rodzina zast ępcza – 1, w której przebywało 3 dzieci; • Zawodowa specjalistyczna rodzina zast ępcza – 2, w której przebywało 4 dzieci.

54

Na podstawie postanowie ń s ądu rodzinnego utworzono 13 nowych rodzin zast ępczych (8 spokrewnionych i 5 niezawodowych) funkcjonuj ących na terenie powiatu nowosolskiego, w których zostało umieszczonych 17 dzieci. Wg stanu na dzie ń 31 grudnia 2013 roku w powiecie funkcjonowało 126 rodzin zast ępczych, w których umieszczonych było 185 dzieci. W 2013 roku 33 dzieci pochodz ących z powiatu nowosolskiego przebywało w 28 rodzinach zast ępczych na terenie 20 innych powiatów, natomiast w 17 rodzinach zast ępczych funkcjonuj ących na terenie powiatu nowosolskiego przebywało 21 dzieci pochodz ących z terenu 11 innych powiatów. Na dzie ń 31.12.2013 roku na umieszczenie w rodzinie zast ępczej lub placówce opieku ńczo - wychowawczej oczekiwało 14 małoletnich (dzieci przebywaj ące w zawodowej rodzinie zast ępczej pełni ącej funkcj ę pogotowia rodzinnego). Procesem usamodzielnienia obj ęto 51 pełnoletnich wychowanków rodzin zast ępczych z uwzgl ędnieniem poszczególnych form pomocy: • Pomoc na usamodzielnienie 5 osób – 23 082 zł; • Pomoc na kontynuowanie nauki 43 osoby – 195 075 zł; • Pomoc na zagospodarowanie 6 osób – 12 441 zł. Ponadto obj ęto pomoc ą wył ącznie w postaci pracy socjalnej 7 osób przebywaj ących na terenie powiatu nowosolskiego. Ł ącznie na realizacj ę zadania wydatkowano kwot ę 230 598 zł. Na terenie powiatu nowosolskiego, przy Domu Pomocy Społecznej w Ko żuchowie funkcjonuje 1 mieszkanie chronione dla 3 usamodzielniaj ących si ę wychowanków opuszczaj ących placówki opieku ńczo-wychowawcze i rodziny zast ępcze, którzy kontynuuj ą nauk ę i nie uko ńczyli 25 roku życia. Utworzenie mieszkania chronionego na terenie powiatu nowosolskiego zaspokaja okresowo potrzeby mieszkaniowe młodych ludzi startuj ących w samodzielne, dorosłe życie przez okres ucz ęszczania do szkoły. W roku 2013 z mieszkania chronionego skorzystały dwie osoby – dwie wychowanki, które opuściły placówk ę opieku ńczo- wychowawcz ą, a przed umieszczeniem w placówce zamieszkiwały na terenie miasta Nowej Soli.

1.3.8. Bezpiecze ństwo publiczne

Powiat ma zadania z zakresu zapewnienia porz ądku publicznego i bezpiecze ństwa obywateli. Powiat wykonuje to zadanie przy pomocy

55 merytorycznych wydziałów Starostwa Powiatowego, powiatowych słu żb, inspekcji i stra ży. Słu żby powiatowe obejmuj ą: • Komend ę Powiatow ą Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Nowej Soli; • Komend ę Powiatow ą Policji; • Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego.

O bezpiecze ństwo mieszka ńców powiatu nowosolskiego dbaj ą Komenda Powiatowa Policji w Nowej Soli wraz z Komisariatem Policji w Ko żuchowie oraz Komenda Powiatowa Państwowej Stra ży Po żarnej w Nowej Soli wraz z Ochotniczymi Stra żami Po żarnymi zlokalizowanymi w innych miejscowo ściach powiatu. Stra ż po żarna uczestniczy w ratownictwie w przypadku wielu zdarze ń i po żarów – statystyka działa ń ratowniczo-ga śniczych zestawiona została w tabeli 15.

Tabela 15. Statystyka z działa ń ratowniczo-ga śniczych na terenie powiatu nowosolskiego Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 Ilo ść zdarze ń ogółem: 1151 1263 1320 1155 921 w tym po żary 504 448 553 584 365 w tym miejscowe zagro żenia 585 756 719 518 531 w tym alarmy fałszywe 62 59 48 53 25 Wypadki śmiertelne: 16 7 16 12 14 w tym przy po żarach 1 0 1 1 3 Osoby ranne: 88 62 82 82 99 w tym przy po żarach 8 1 12 5 5 Spalona powierzchnia lasu (ha) 3,43 2,72 4,73 44,97 1,125 Źródło: Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Nowej Soli, http://www.strazns.webd.pl/viewpage.php?page_id=4.

Działalno ść pa ństwowej stra ży po żarnej wspierana jest równie ż przez jednostki ochotniczej stra ży po żarnej. Na terenie powiatu nowosolskiego funkcjonuj ą: • Ochotnicza Stra ż Po żarna Ratownictwa Wodnego w Nowej Soli; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Nowym Miasteczku; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Bytomiu Odrza ńskim; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Przyborowie; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Siedlisku; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Ko żuchowie; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Lasocinie; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Mirocinie Górnym ; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Kolsku; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Broniszowie; 56

• Ochotnicza Stra ż Po żarna w Mirocinie Dolnym; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Studzie ńcu; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Stypułowie; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Otyniu; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Bielawach; • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Konotopie 48 .

W 2012 roku stwierdzono w powiecie nowosolskim 2 962 przest ępstwa, z czego 2 051 o charakterze kryminalnym, 269 o charakterze gospodarczym oraz 510 przest ępstw drogowych, w 2013 roku wi ęcej, bo 3228 przest ępstw, w tym 2023 o charakterze kryminalnym, 467 o charakterze gospodarczym oraz 575 przest ępstw drogowych. W śród ogółu przest ępstw z roku 2013, 55 miało charakter przest ępstw przeciwko życiu i zdrowiu (w roku 2012 a ż 85), za ś 1 421 przeciwko mieniu 49 . Wska źnik wykrywalno ści przest ępstw w 2013 roku ogółem wyniósł 78,0% i był wy ższy ni ż w województwie lubuskim, gdzie wyniósł 73,1%. Najwi ększa wykrywalno ść – 99,0% dotyczyła przest ępstw drogowych, nast ępnie gospodarczych – 93,6%, najrzadziej wykrywane były przest ępstwa kryminalne – 69,3%. Wykrywalno ść przest ępstw kryminalnych była jednak wy ższa ni ż ogółem w województwie, gdzie wyniosła 61,8%50 .

1.3.9. Organizacje pozarz ądowe

Na terenie powiatu nowosolskiego działa wiele organizacji pozarz ądowych, które aktywne s ą w ró żnych sferach życia społecznego – sporcie, rekreacji, wypoczynku, kulturze i sztuce, edukacji, ochronie zdrowia, pomocy społecznej i wsparciu potrzebuj ących, pomocy rodzinie, ekologii, sprawach obywatelskich, rozwoju i wielu innych. Organizacje działaj ące w sferze sportu stanowi ą znacz ącą cz ęść organizacji z terenu powiatu. Zostały one wymienione w rozdz. 1.2.6 Sport i rekreacja. Rejestr organizacji pozarz ądowych działaj ących na terenie powiatu obejmuje nast ępuj ące stowarzyszenia :

48 Bazy NGO, http://bazy.ngo.pl/. 49 Województwo lubuskie 2013…, s. 74; Województwo lubuskie 2014… , s. 74. 50 Województwo lubuskie 2014… , s. 75. 57

• „Towarzystwo Miło śników Ko żuchowa” z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. Klasztorna 14; • Nowosolskie Stowarzyszenie „Klub Abstynenta Odrodzenie” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. B. Getta 2; • Towarzystwo Przyjaciół Siedliska – Gminny O środek Kultury z siedzib ą w Siedlisku; • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Oddział w Nowej Soli, ul. Witosa 9; • Stowarzyszenie „KUPIEC” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Woj. Polskiego 2; • Stowarzyszenie Handlowców „MANHATAN” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Kupiecka 42; • Towarzystwo kultury „AKOLADA” z siedzib ą w Nowej Soli ul. Moniuszki 3; • Stowarzyszenie Przyjaciół Bytomia Odrza ńskiego z siedzib ą w Bytomiu Odrza ńskim, ul. Cmentarna 5; • Stowarzyszenie Wspieraj ących Kultur ę Fizyczn ą i Ochron ę Zdrowia z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. 22 Lipca 5; • Nowosolskie Alternatywne Stowarzyszenie Artystów „NASA” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Ko ściuszki 33; • Stowarzyszenie Ruchu Artystycznego „OGNISKO MUZYCZNE” z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul. Ko ściuszki 2; • Stowarzyszenie „ODRODZENIE NOWEGO MIASTECZKA” z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul. Piłsudskiego 1; • Towarzystwo Zwolenników Demokracji „WSPÓLNOTA” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Muzealna 7/2; • Towarzystwo „PSYCHOEDUKACJI” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Muzealna 4b; • Stowarzyszenie „POMOCY DZIECIOM” z siedzib ą w Bytomiu Odrza ńskim, ul. Kusoci ńskiego 6; • Stowarzyszenie „PROMOCJA” z siedzib ą w Bytomiu Odrza ńskim, ul. Kusoci ńskiego 6; • Stowarzyszenie ludzi działaj ących na rzecz trze źwo ści w Polsce, Klub „OGNIWO” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Muzealna 46; • Stowarzyszenie Kultury Alternatywnej z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Ko ściuszki 29a/5;

58

• Klub Motocyklowy „ROLL GAS” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Woj. Polskiego 7a/3; • Stowarzyszenie Polska, Francja, Zielona Góra Le – LOT z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Piłsudskiego 49; • Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych „TACY SAMI” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Drzymały 4; • Stowarzyszenie „Lubuski Bank Żywno ści” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Boh. Getta 2; • Stowarzyszenie „Forum Nowosolan” z siedzib ą w Nowej Soli, Os. XXX-lecia 2E/65; • Stowarzyszenie „Reaktywacji Gminy Lubi ęcin” z siedzib ą w Lubi ęcinie 53 A; • Towarzystwo Medyczne „BONA VITA” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Chałubi ńskiego 5A/8; • Stowarzyszenie „FELIKS ” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Ko ściuszki 13B/5; • Oty ńskie Stowarzyszenie Ludzi Działaj ących Na Rzecz Trze źwo ści w Polsce Klub „BRATNIA DŁO Ń” z siedzib ą w Otyniu, ul. Moniuszki 4; • Lubuskie Stowarzyszenie Obrony Praw Członków Spółdzielni Mieszkaniowych z siedzib ą w Nowej Soli, os. XXX-lecia 5B/27; • Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych „PRZYSTA Ń” z siedzib ą w Bytomiu Odrza ńskim, ul. Ogrodowa 28; • Stowarzyszenie Wła ścicieli Działek Rekreacyjno-Letniskowych „LUBOGOSZCZ D ĄB” z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul. Marcinkowskiego 2/1; • Towarzystwo Polsko - Niemieckie z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Woj. Polskiego 49/2; • Stowarzyszenie Propagatorów Trze źwo ści O środek Pomocy Ofiarom Uzale żnie ń z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Wrocławska 20; • Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych „GAJA” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Boh. Getta 7; • Stowarzyszenie Sympatyków W ędkarstwa „SEZAN” z siedzib ą w Nowej Soli ul. Staszica 2; • Stowarzyszenie Transportu Drogowego z siedzib ą w Ko żuchowie, pl. Zwyci ęstwa 1A;

59

• Towarzystwo Dobroczynno ści „ACER” z siedzib ą w Modrzycy, ul. Emilii Plater; • Porozumienie na rzecz rozwoju Miasta i Gminy Ko żuchów z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. 22 Lipca 12C; • Nowosolskie Stowarzyszenie Amazonek „T ĘCZA” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Parafialna 4/8; • Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie „ZIARNO” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Zamenhoffa 3/5; • Stowarzyszenie „ORKIESTRA KO ŻUCHOWSKA” z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. Klasztorna 14; • Nowosolski Sojusz Niezale żnych z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Moniuszki 3/2; • Stowarzyszenie „FORUM INICJATYW NOWOSOLSKICH” z siedzib ą Nowej Soli, ul. Piłsudskiego 49; • Stowarzyszenie „MŁODY SAMORZ ĄD W NOWEJ SOLI” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Botaniczna 22/1; • Lubuskie Stowarzyszenie Rze źbiarzy „FORMAT” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Boczna 1; • Stowarzyszenie Ekologiczno – Przyrodnicze Konradowo – Zak ęcie z siedzib ą w Konradowie, Konradowo 23; • Stowarzyszenie „DLA SERCA” w Nowej Soli z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Paderewskiego 5C/35; • Stowarzyszenie „KOŁO GOSPODY Ń WIEJSKICH W PRZYBOROWIE” z siedzib ą w Przyborowie, ul. Szkolna 18; • Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych, Lubuski Oddział Regionalny w Ko żuchowie z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. Rynek 1; • Stowarzyszenie Wła ścicieli Domków Letniskowych „O ŚRODKA „WILCZE” w Ko żuchowie z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. Kraszewskiego 17; • Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Ko żuchowskiej z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. Klasztorna 14; • Liga Obrony Kraju – Zarz ąd Powiatowy w Nowej Soli, ul. Al. Wolno ści 8; • Stowarzyszenie Dzieci i Młodzie ży Niepełnosprawnej „POMÓ Ż NIE B ĘDĘ SAM” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Muzealna 18; • Polski Zwi ązek Niewidomych Okr ęg Lubuski – Zarz ąd Koła w Nowej Soli, ul. Moniuszki 3;

60

• Polski Czerwony Krzy ż – Zarz ąd Rejonowy w Nowej Soli; • Stowarzyszenie „PRZYJACIÓŁ ZIEMI OTY ŃSKIEJ” z siedzib ą w Otyniu, ul. B. Chrobrego 18; • Stowarzyszenie Kultury Chrze ścija ńskiej „CHORAŁ” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Wyszy ńskiego 1; • Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Kolsko z siedzib ą w Kolsku, ul. Piastowska 39; • Stowarzyszenie „LUBUSKI INSTYTUT WYMIANY I WSPÓŁPRACY MŁODZIE ŻY W NOWEJ SOLI” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Chałubi ńskiego 3C/12; • Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci Niepełnosprawnych „INTEGRACJA BEZ BARIER” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Staszica 1; • Stowarzyszenie WRIK w Bobrownikach z siedzib ą w Bobrownikach, ul. Lipowa 55; • Stowarzyszenie „Absolwentów i Przyjaciół Liceum Ogólnokształc ącego” w Nowej Soli, ul. Gimnazjalna 9; • Stowarzyszenie PRZYJACIÓŁ NOWEGO MIASTECZKA z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul Rynek 2; • Stowarzyszenie PRZYJACIÓŁ PUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ im. BOLESŁAWA KRZYWOUSTEGO w Ko żuchowie z siedzib ą: Ko żuchów, ul. Chopina 11; • Stowarzyszenie GBB-MUSIC w Nowej Soli z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Staszica 2; • Stowarzyszenie na RZECZ ROZWOJU WSI ŻUKÓW z siedzib ą w Żukowie, os. Fabryczne 3A/2; • Niezale żne Stowarzyszenie „ROMÓW” w Polsce z siedzib ą w Nowej Soli, ul. 1 Maja 9/25; • Stowarzyszenie „Nowosolski Uniwersytet Trzeciego Wieku” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Matejki 29; • Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Broniszów i Radwanów z siedzib ą w Broniszowie 45A, gm. Ko żuchów; • Stowarzyszenie ROMÓW w Nowej Soli, z siedzib ą w Nowej Soli, ul. K. Miarki 2A;

61

• Stowarzyszenie „BOROWIK” na Rzecz Pomocy Publicznej Szkole Podstawowej w Borowie Wielkim z siedzib ą Borów Wielki 53, gm. Nowe Miasteczko; • Stowarzyszenie Aktywnej Młodzie ży „SZÓSTKA” w Nowym Miasteczku, z siedzib ą w Nowym Miasteczku, pl. Strzelecki 2; • Stowarzyszenie „Przyjazna Wie ś Ksi ąż Śląski” z siedzib ą w Ksi ąż u Śląskim 25A, gm. Ko żuchów; • Stowarzyszenie Artystów Współczesnej Kultury Ludowej „WIERZBNICZANKI” w Bytomiu Odrza ńskim z siedzib ą w Bytomiu Odrza ńskim, al. Złotej Jesieni 1; • Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych „QUEST” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Piłsudskiego 49; • Stowarzyszenie Przyjaciół Studzie ńca z siedzib ą w Studzie ńcu, Studzieniec 6, gm. Ko żuchów; • Stowarzyszenie Inicjatyw DARFI w Nowej Soli, z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Pocztowa 2; • Stowarzyszenie Polski Klub Ekologiczny Okr ęg Lubuski w Nowej Soli, z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Witosa 12; • Stowarzyszenie „KOART” w Ko żuchowie, z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. Młynarska 6/1; • Stowarzyszenie Przyjaciół Sportu w Borowie Wielkim, z siedzib ą w Borowie Wielkim nr 61, gm. Nowe Miasteczko; • Stowarzyszenie Działaj ące na Rzecz SOSW „RADO ŚĆ ” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Arciszewskiego 13; • Stowarzyszenie „POMOC SZKOLE W OTYNIU” z siedzib ą w Otyniu, ul. Żeromskiego 3; • Stowarzyszenie „LUBUSKI O ŚRODEK ROZWOJU, DORADZTWA I SZKOLE Ń” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Wrocławska 2; • Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych, Uzale żnionych, Bezrobotnych „EN - GED” z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. 1Maja 21/1; • Stowarzyszenie „EUROPEJSKIE CENTRUM ROZWOJU REGIONALNEGO” z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul. Głogowska 16; • Stowarzyszenie Honorowych Dawców Krwi „WIARUS” z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. 22-go Lipca 14A/9;

62

• Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju Letniska „JODŁÓW” z siedziba w Jodłowie, os. D ębowe 66; • Katolickie Stowarzyszenie „BONA – FIDE” przy Parafii pw. Św. Marii Magdaleny z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul. Ko ścielna 6; • Stowarzyszenie PROCOSUCHOVIA na rzecz rozwoju i promocji miasta i gminy Ko żuchów z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. Grota Roweckiego 3/3; • Polskie Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów w Nowym Miasteczku, z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul. 22 Lipca 18; • Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych w Nowym Miasteczku z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul. D ąbrowskiego 4; • Stowarzyszenie Przyjaciół Sanktuarium Maryjnego w Otyniu z siedzib ą w Otyniu, ul. Moniuszki 4; • Stowarzyszenie „Lubuska Sie ć LGD” w Nowym Miasteczku z siedzib ą w Nowym Miasteczku, ul. Głogowska 1; • Stowarzyszenie Artystyczne Młodzi Muzycy w Nowej Soli z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Krasi ńskiego 17 A; • Stowarzyszenie Krótkofalowców Wzgórz Dalkowskich „SP3KEY” w Miłakowie z siedzib ą w Miłakowie nr 16, gmina Nowe Miasteczko; • Stowarzyszenie Nauczycieli i Wychowawców w Nowej Soli, z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Ko ściuszki 28; • Stowarzyszenie SULVOQ - Dom Mody i Sztuki w Modrzycy, z siedzib ą w Modrzycy, ul. M. Konopnickiej 23, gmina Oty ń; • Stowarzyszenie Chóralne „SURSUM CORDA” w Nowym Miasteczku, z siedzib ą w Nowym Miasteczku, Gołaszyn 7; • Stowarzyszenie „Automobilklub” w Nowej Soli, z siedzib ą w Nowej Soli, ul. 1-go Maja 9h/90; • Ko żuchowskie Stowarzyszenie BLUESOWE w Ko żuchowie, z siedzib ą w Ko żuchowie ul. Zielonogórska 28; • Stowarzyszenie „Pomocna Dło ń” Nowej Soli, ul. Wrocławska 10/2; • Stowarzyszenie CZARNA STRUGA w Ksi ąż u Śląskim z siedzib ą w Ksi ąż u Śląskim 52A, gm. Ko żuchów; • Stowarzyszenie AKTYWNI SOLNICZANIE w Solnikach z siedzib ą w Solnikach 12, gm. Ko żuchów;

63

• Stowarzyszenie Społeczno ści Wiejskiej Gminy Bytom Odrza ński z siedzib ą w Bytomiu Odrza ńskim, Aleja Złotej Jesieni 1 (Miejsko-Gminny O środek Kultury); • Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Stypułowa i Okolic Zielona Góra z siedzib ą w Stypułowie 83, gm. Ko żuchów; • Stowarzyszenie Romów w Nowej Soli „INTEGRACJA” z siedzib ą w Nowej Soli ul. K. Miarki 2A; • Stowarzyszenie Nowosolska Akademia Rozwoju w Nowej Soli, z siedzib ą w Nowej Soli, os. Armii Krajowej 3B/23; • Stowarzyszenie Wsi Lubuskich, Mirocin Górny, Mirocin Średni, Mirocin Dolny „MIROTKA” w Mirocinie Średnim z siedzib ą w Mirocinie Średnim nr 7, gm. Ko żuchów; • Stowarzyszenie „Oty ński Klub Miło śników Psów” w Otyniu, z siedzib ą w Otyniu, Osiedle nad Ochl ą 17; • Stowarzyszenie „HARMONIA” z siedzib ą w Bytomiu Odrza ńskim, ul. Piłsudskiego 5; • Stowarzyszenie Turystyki i Rekreacji „WIR” z siedzib ą w Bytomiu Odrza ńskim, Aleja Złotej Jesieni 1; • Stowarzyszenie Polski Klub Lotów Dalekodystansowych „GRAND DISTANCE” z siedzib ą w Rejowie 10, gm. Nowe Miasteczko; • Stowarzyszenie Edukacyjne „TUBA” z siedzib ą w Kolsku, ul. Piastowska 39, gm. Kolsko; • Stowarzyszenie Kulturalno-Muzyczne „BATUTA” z siedzib ą w Ko żuchowie, ul. Legnicka 16; • Stowarzyszenie „Nowa Edukacja” z siedzib ą w Nowym Miasteczku, Plac Strzelecki 2; • Stowarzyszenie Zwi ązek Strzelecki „STRZELEC” Organizacja Społeczno- Wychowawcza Jednostka Strzelecka 3006 z siedzib ą w Siedlisku, ul. Nowosolska 9; • Stowarzyszenie SOLANIZATORZY z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Struga 2; • Stowarzyszenie KLUB MAM z siedzib ą w Nowej Soli ul. Wyspia ńskiego 2/13; • Nowosolskie Towarzystwo Miło śników Muzyki Chóralnej „VIVERE” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Gimnazjalna 9;

64

• Stowarzyszenie Europejskie Centrum Inowacji z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Cicha 1A/23; • Stowarzyszenie pn. „Towarzystwo Pomocy Ludziom” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Harcerska 1/5; • Stowarzyszenie pn. „Polski Klub Psa Rasowego” Dolno śląski Oddz. nr 3 z siedzib ą w Siedlisku, ul. Nowosolska 9; • Stowarzyszenie Obywatele na rzecz Demokracji z siedzib ą w Szybie 25, gm. Nowe Miasteczko; • Stowarzyszenie Pomocy dzieciom „SPES” z siedzib ą w Kolsku, ul. Piastowska 4; • Stowarzyszenie Emerytów, Rencistów i Inwalidów z siedzib ą w Niedoradzu, ul. Sosnowa 4, gm. Oty ń; • Stowarzyszenie P.A.R.K z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Zjednoczenia 24/8 A; • Stowarzyszenie „Relacja” z siedzib ą w Nowej Soli, Os. Kopernika 9B/17; • Stowarzyszenie „Regionalny Klaster Motoryzacyjny” z siedzib ą w Nowej Soli ul. In żynierska 8; • Stowarzyszenie Ekologiczne „EKOjesionka” z siedzibą w U ściu gm. Kolsko; • Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „CYRUSIK” z siedzib ą Czciradz 34 gm. Ko żuchów. W powiecie znajduj ą si ę tak że stowarzyszenia zwykłe : • Stowarzyszenie IDEA 2000, z siedzib ą w Rudnie, gm. Nowa Sól; • Stowarzyszenie nr 1 Przył ącza kanalizacyjne zatorze II z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie POROZUMIENIE NOWA SÓL 2000 z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie nr 2 przył ącza kanalizacyjne zatorze II z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie nr 3 przył ącza kanalizacyjne zatorze II z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie nr 4 przył ącza kanalizacyjne zatorze II z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie „DAR POMOCY” z siedzib ą w Otyniu, ul. Lipowa 1; • Stowarzyszenie Bryd ża Sportowego z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie Miło śników Osiedla nad Ochl ą z siedzib ą w Otyniu;

65

• Społeczny Komitet Budowy Pomnika Ojca „PIO” z siedzib ą w Nowej Soli, ul. Wilcza 13; • Europejskie Stowarzyszenie Eksporterów Towarów Pochodzenia Ro ślinnego i Zwierz ęcego na Rynki Rosji i Byłych Pa ństw WNP „SKUTECZNY EKSPPORTER”; • Stowarzyszenie Udziałowców O środka Wypoczynkowego „TARNAWA” z siedzib ą w Tarnowie Jeziornym; • Stowarzyszenie „Komitet Protestacyjny Przeciw Budowie Stacji Bazowej Telefonii Komórkowej w Otyniu” z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie „KOŁO GOSPODY Ń WIEJSKICH” w Kiełczu, z siedzib ą w Kiełczu; • Stowarzyszenie Wła ścicieli Domków Letniskowych „SOSENKA” z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie Represjonowanych w PRL Ziemi Lubuskiej z siedzib ą w Ko żuchowie; • Stowarzyszenie – Komitet obrony mieszka ńców Niedoradza przed szkodliwym działaniem fal wykorzystywanych przez telefoni ę komórkow ą „ KONTRA – ELEKTROSKAŻENIOM” z siedzib ą w Niedoradzu; • Stowarzyszenie Obrony Nowosolan z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie pn. „Towarzystwo Humanistyczne” z siedzib ą w Szybie; • Stowarzyszenie „Cykli ści z Soli” z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie Gospody ń Wiejskich „JAGODZIANKA” z siedzib ą w Stanach (sala wiejska) gm. Nowa Sól; • Stowarzyszenie pn. „CYPEL DOMKI” w Nowej Soli z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie pn. Wolna Grupa Motocyklowa „ZWIERZYNIEC” z siedzib ą w Siedlisku; • Stowarzyszenie Fotografii Eksperymentalnej z siedzib ą w Nowej Soli; • Stowarzyszenie „Tarnawa Bis” z siedzib ą w Ko żuchowie. Liczba organizacji pozarz ądowych wskazuje, że trzeci sektor w powiecie nowosolskim jest dobrze rozwini ęty, a organizacje działaj ą w ró żnych sferach życia społecznego. Pami ęta ć nale ży, że zaanga żowanie w działalno ść społeczn ą i zakres działa ń organizacji bywa ró żny – s ą podmioty, które figuruj ą tylko w rejestrze, takie,

66 które prowadz ą działalno ść w ograniczonym zakresie oraz bardzo aktywne organizacje. Trzeci sektor współpracuje z samorz ądem terytorialnym – zarówno z samorz ądami gminnymi, jak i powiatowym. Powiat nowosolski posiada program współpracy z organizacjami pozarz ądowymi, a współdziałanie z tymi podmiotami odbywa si ę w ró żnych formach i na ró żnych polach. Powiat wspiera finansowo aktywno ść trzeciego sektora. W 2013 roku przeprowadzono jeden konkurs ofert na wykonanie zada ń publicznych. Organizacje pozarz ądowe zło żyły 49 ofert, w trybie konkursowym na realizacj ę zada ń publicznych z udziałem środków finansowych powiatu zawarto 30 umów, a na dotacje przekazano 145 864 zł. Informacje o dofinansowaniu zada ń przez powiat nowosolski zestawiono w tabeli 16.

Tabela 16. Dofinansowanie zada ń organizacji pozarz ądowych przez powiat nowosolski w 2013 roku Wysoko ść Wysoko ść Ilo ść zada ń z przeznaczonych wykorzystanych dofinansowaniem Obszar zadaniowy środków środków powiatu finansowych finansowych nowosolskiego (w zł) (w zł) Ochrona i promocja zdrowia 5 5 000 5 000 Działalno ść na rzecz osób 3 6 000 6 000 niepełnosprawnych Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury 5 16 000 9 864 i dziedzictwa narodowego Podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, piel ęgnowanie - 2 000 - polsko ści oraz rozwoju świadomo ści narodowej, obywatelskiej i kulturowej Wspieranie i upowszechnianie 16 96 000 90 451 kultury fizycznej, sportu i turystyki Pomoc społeczna 1 30 000 15 000 Razem 30 155 000 126 315 Źródło: Sprawozdanie z realizacji „Programu współpracy Powiatu Nowosolskiego z organizacjami pozarz ądowymi na rok 2013” , Nowa Sól 2014.

Powiat wspiera przede wszystkim zadania w sferze sportu, turystyki i upowszechnienia kultury fizycznej, ale przeznacza równie ż środki na inne działania. Organizacje z terenu powiatu maj ą wi ęc mo żliwo ść prowadzenia aktywnej działalno ści oraz aplikowania o środki z bud żetów gmin i powiatu. Analiza liczby fundacji, stowarzysze ń i organizacji społecznych zarejestrowanych w rejestrze REGON, przypadaj ących na 10 tys. mieszka ńców wskazuje, że w 2013 roku w powiecie nowosolskim na 10 tys. mieszka ńców przypadało 25 podmiotów, podczas gdy w województwie lubuskim 32.

67

W poszczególnych gminach na 10 tys. mieszka ńców przypadała nast ępuj ąca liczba podmiotów sektora non-profit: • Gmina miejska Nowa Sól – 22; • Gmina miejsko-wiejska Bytom Odrza ński – 34; • Gmina wiejska Nowa Sól – 23; • Gmina miejsko-wiejska Ko żuchów – 26; • Gmina wiejska Oty ń – 26; • Gmina wiejska Siedlisko – 16; • Gmina miejsko-wiejska Nowe Miasteczko – 43; • Gmina wiejska Kolsko – 18. Liczba organizacji przypadaj ących na 10 tys. mieszka ńców wykazuje du że zró żnicowanie. Najwi ęcej podmiotów działa w gminie Nowe Miasteczko i Bytom Odrza ński, najmniej w gminach Siedlisko i Kolsko.

68

1.4. Uwarunkowania gospodarcze

1.4.1. Struktura gospodarki lokalnej. Rolnictwo, leśnictwo, przemysł i usługi

Gospodarka powiatu nowosolskiego wykazuje duże zró żnicowanie i obejmuje rolnictwo i le śnictwo, przemysł oraz działalno ść usługow ą. Kluczowym o środkiem gospodarczym jest miasto Nowa Sól, trzecie co do wielko ści miasto województwa lubuskiego, po Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze. Nowa Sól okre ślana jest z perspektywy województwa jako wa żny o środek gospodarczy, usytuowany na osi przyspieszonego rozwoju, przebiegaj ącej od Gorzowa Wielkopolskiego poprzez Zielon ą Gór ę do Nowej Soli. Nowa Sól wskazywana jest tak że jako wa żny element „Lubuskiego Trójmiasta”, który tworzy wraz z Zieloną Gór ą i Sulechowem. Przed rokiem 1989 gospodarka miasta Nowa Sól oparta była na przemy śle odlewniczym („Dozamet”) i włókienniczym („Odra”). W okresie transformacji systemowej nast ąpiła upadło ść wielu zakładów powoduj ąc tym samym zapa ść na rynku pracy i wzrost bezrobocia. Aktualnie wskaza ć nale ży na zró żnicowanie gospodarcze oraz rozwój w powiecie zarówno rolnictwa, jak i przemysłu oraz usług. W gospodarce powiatu du że znaczenie ma rolnictwo. Znaczn ą powierzchni ę, 51,26%, zajmuj ą u żytki rolne 51 . Jako ść gleb w powiecie jest, wi ęc bardzo istotnym czynnikiem dla rozwoju rolnictwa, warunkuj ącym wysoko ść i jako ść uzyskiwanych plonów. Gleby w powiecie s ą w 51,0% V i VI klasy bonitacyjnej, ale te ż wyst ępuj ą gleby bardzo urodzajne tj. mady nadodrza ńskie. Najwi ększy udział powierzchni użytków rolnych w ogólnej powierzchni maj ą gmina miejsko-wiejska Nowe Miasteczko, gmina miejsko-wiejska Ko żuchów, gmina miejsko-wiejska Bytom Odrza ński oraz gmina wiejska Siedlisko 52 . Na terenie powiatu rozwini ęty jest przemysł drobiarski, a szczególnie produkcja jaj. Dynamicznie te ż rozwija si ę przetwórstwo rolne. Du że znaczenie ma w tym kontek ście działalno ść zakładu przemysłowego Zakłady Jajczarskie „OVOPOL” sp. z o.o. z Nowej Soli, firmy, która jest jednym z liderów rynku przetwórstwa jajczarskiego w Europie. Jej aktywno ść niesie za sobą pozytywny aspekt gospodarczy w tym w odniesieniu do rynku pracy.

51 Stan na 01.01.2015, Wydział Geodezji… 52 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Nowosolskiego… 69

40,24% powierzchni powiatu zajmuj ą lasy i grunty le śne 53 . Lasy powiatu nowosolskiego administracyjnie nale żą do nadle śnictw: Nowa Sól, Szprotawa, Przytok, Sława Śląska, Sulechów, Wolsztyn i Głogów. W poszczególnych nadle śnictwach charakter terenów le śnych jest zró żnicowany. Nadle śnictwo Nowa Sól obejmuje gminy: Nowa Sól, Siedlisko, Brze źnica, Sława Śląska, Bytom Odrza ński, Ko żuchów, Nowe Miasteczko, Oty ń, Zielona Góra, Nowogród Bobrza ński i Świdnica. Lesisto ść terenu wynosi około 40%. Ze wzgl ędu na układ siedlisk wyró żniamy: borowe, lasowe i olsy. Gatunkiem panuj ącym na obszarze jest sosna. Nadle śnictwo Szprotawa obejmuje gminy: Szprotawa, Żaga ń, Małomice, Brze źnica, Niegosławice, Nowe Miasteczko, Bytom Odrza ński i Ko żuchów. Lesisto ść terenu wynosi około 29%. Ze wzgl ędu na układ siedlisk wyró żniamy: borowe, lasowe i olsy, a gatunkiem panuj ącym na obszarze równie ż jest sosna. Nadle śnictwo Przytok obejmuje gminy: Zielona Góra, Oty ń, Zabór. Lesisto ść terenu wynosi około 47%. Ze wzgl ędu na układ siedlisk wyró żniamy: borowe, lasowe i olsy, a gatunkiem panuj ącym na obszarze jest sosna. Lasy z pozostałych nadle śnictw maj ą mniejsze znaczenie ze wzgl ędu na zajmowany mały obszar na terenie powiatu nowosolskiego. Lasy maj ą dla powiatu bardzo du że znaczenie, praktycznie w cało ści chroni ą m.in. przed wpływem zanieczyszcze ń z Głogowsko-Legnickiego Okr ęgu Przemysłowego (Legnica, Polkowice, Lubin) 54 . W 2013 roku w powiecie nowosolskim zarejestrowanych było 7 071 podmiotów gospodarczych. W latach 2002-2013 odnotowali śmy w tym zakresie pocz ątkowo niewielki spadek (lata 2003-2005), stabilizacj ę (do 2008 roku), a w ostatnich latach wzrost liczby podmiotów gospodarczych (2009-2013, poza rokiem 2011). Analiza podmiotów gospodarczych w powiecie według sektora własno ści wskazuje, że przewa żaj ą podmioty sektora prywatnego. Podmioty sektora publicznego stanowiły, w 2013 roku, zaledwie 6% ogółu podmiotów. Po wzro ście liczby podmiotów publicznych do 2007 roku, obserwujemy stabilizacj ę ich liczby na poziomie nieco ponad 400 podmiotów. W przypadku podmiotów prywatnych, po

53 Stan na 01.01.2015, Wydział Geodezji… 54 Ibidem. 70 niewielkim spadku w latach 2003-2004 obserwujemy powolny wzrost liczby podmiotów.

Ryc. 10. Podmioty gospodarcze w powiecie nowosolskim według sektora własno ści Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Szczegółowa analiza form prawnych wskazuje, że w przypadku sektora publicznego dominuj ą pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa bud żetowego, natomiast w przypadku sektora prywatnego główn ą form ą działalno ści jest działalno ść gospodarcza osób fizycznych. W 2013 roku osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą stanowiły 74% ogółu podmiotów gospodarczych, kolejn ą kategori ę – 6% stanowi ą spółki handlowe, a nast ępne mniej liczne spółki z udziałem kapitału zagranicznego, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne (tabela 17.). W latach 2011-2013 obserwujemy wzrost przede wszystkim liczby osób prowadz ących działalno ść gospodarcz ą oraz spółek handlowych.

Tabela 17. Podmioty gospodarki narodowej w powiecie nowosolskim wg sektorów własno ściowych Wyszczególnienie: 2010 2011 2012 2013 Ogółem 6876 6722 6904 7071 Sektor publiczny – ogółem 403 417 416 421 Pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa 165 165 163 165 bud żetowego Przedsi ębiorstwa pa ństwowe 1 1 1 1 Spółki handlowe 13 13 14 14 Sektor prywatny – ogółem 6473 6305 6488 6650 Osoby fizyczne prowadz ące działalno ść 4877 4688 4792 4917 gospodarcz ą Spółki handlowe 333 346 378 405 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 92 92 94 94 Spółdzielnie 37 37 39 40 Fundacje 4 8 10 11 Stowarzyszenia i organizacje społeczne 182 187 201 209 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

71

Analiza podmiotów według sekcji PKD 2007 pozwala na wskazanie, że w powiecie nowosolskim dominuj ą podmioty prowadz ące działalno ść w zakresie handlu hurtowego i detalicznego oraz naprawy pojazdów samochodowych. W 2013 roku stanowiły one 26% ogółu podmiotów gospodarczych. Głównie s ą to firmy zajmuj ące si ę handlem detalicznym – stanowi ą one 62% podmiotów działaj ących w sferze handlu i napraw pojazdów, pozostał ą cz ęść stanowi ą firmy koncentruj ące si ę na handlu hurtowym oraz naprawie pojazdów.

Tabela 18. Podmioty gospodarki narodowej w powiecie nowosolskim wg działów PKD 2007 Wyszczególnienie: 2010 2011 2012 2013 Ogółem 6876 6722 6904 7071 Sekcja A – Rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 226 231 239 232 Sekcja B – Górnictwo i wydobywanie 4 5 5 5 Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe 652 628 636 637 Sekcja D – Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą, gor ącą wod ę i powietrze 9 10 11 11 do układów klimatyzacyjnych Sekcja E – Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i 31 27 29 30 odpadami oraz działalno ść zwi ązana z rekultywacj ą Sekcja F – Budownictwo 835 891 934 980 Sekcja G – Handel hurtowy i detaliczny; naprawa 1957 1800 1824 1827 pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc motocykle Sekcja H – Transport i gospodarka magazynowa 348 335 342 378 Sekcja I – Działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i 177 159 168 166 usługami gastronomicznymi Sekcja J – Informacja i komunikacja 88 86 87 91 Sekcja K – Działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 175 163 160 167 Sekcja L – Działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku 851 884 890 902 nieruchomo ści Sekcja M – Działalno ść profesjonalna, naukowa i 367 338 351 374 techniczna Sekcja N – Działalno ść w zakresie usług 97 99 108 122 administrowania i działalno ść wspieraj ąca Sekcja O – Administracja publiczna i obrona narodowa; 43 43 43 43 obowi ązkowe zabezpieczenia społeczne Sekcja P – Edukacja 197 202 214 220 Sekcja Q – Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 296 308 329 327 Sekcja R – Działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i 128 123 123 127 rekreacj ą Sekcja S – Pozostała działalno ść usługowa Sekcja T – Gospodarstwa domowe zatrudniaj ące 395 390 411 432 pracowników; gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Sekcja U – Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0 0 0 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://statt.gov.pl/bdl/ .

72

Kolejn ą wa żną sekcj ą działalno ści prowadzonej na terenie powiatu jest budownictwo – podmioty działaj ące w tej sferze stanowi ą 14% ogółu podmiotów gospodarczych. Tu przewa żaj ą firmy robót budowlanych specjalistycznych. W sferze zwi ązanej z obsług ą rynku nieruchomo ści działa 13% ogółu podmiotów gospodarczych. Wa żną rol ę odgrywa te ż przetwórstwo przemysłowe – działa w jego zakresie 9% ogółu firm. W zakresie rolnictwa i le śnictwa działa znacz ąco mniej firm (3% ogółu przedsi ębiorstw), chocia ż obszar ten zajmuje wa żne miejsce w gospodarce powiatu. W tej sferze działaj ą przede wszystkim przedsi ębiorstwa zajmuj ące si ę uprawami rolnymi, chowem i hodowl ą zwierz ąt (79% firm z obszaru rolnictwa i le śnictwa), znacz ąco rzadziej obecne s ą na rynku firmy działaj ące w obszarze le śnictwa i pozyskiwania drewna (21%). W powiecie nowosolskim przewa żaj ą mikro (do 9 pracowników) i małe przedsi ębiorstwa (10-49 pracowników). Te pierwsze stanowi ą 95% ogółu przedsi ębiorstw, za ś drugie 4%. Na pozostały 1% składaj ą si ę przedsi ębiorstwa zatrudniaj ące 50-249 pracowników (ich liczba wynosi 54) oraz przedsi ębiorstwa zatrudniaj ące pomi ędzy 250 a 999 pracowników (w liczbie 4) 55 . Do najwa żniejszych firm działaj ących w powiecie nowosolskim nale żą : AB Foods Polska sp. z o.o., Alumetal Poland sp. z o.o., BCC Polska sp. z o.o., Fabryka Tapicerki Samochodowej Fatsa sp. z o.o., Gedia Poland sp. z o.o., Groclin Service sp. z o.o., Zakład Produkcji Opakowa ń KARTON PAK S.A., Zakłady Jajczarskie „OVOPOL” sp. z o.o., Omni Modo, Przedsi ębiorstwo Projektowo-Produkcyjne TECHNICAL sp. z o.o., VOIT Polska sp. z o.o., JOST sp. z o.o., PPH „Jadik” sp. z o.o., Logosol Polska sp. z o.o., Mazel M. H. Mazurkiewicz sp. j., Nord Zakłady Produkcyjne sp. z o.o., Akson Elektro, INGENII, Octalex Lighting Engineering sp. z o.o., Audit Doradztwo Personalne sp. z o.o., Laxo Biuro w Nowej Soli, P-D-C-A Szkolenia Doradztwo, Astozi Consulting, NewTech Solutions sp. z o.o., Sinersio Polska sp. z o.o., 4MET sp. z o.o., Aquatec Weber sp. z o.o., Ungaro, ZASET sp. z o.o. Zakład Sprz ęgieł i Elementów Tłocznych (w likwidacji), ANTE-HOLZ Polska sp. z o.o., Wasiak Technology sp. z o.o., Fabryka Konstrukcji Stalowych „FAKOS” sp. z o.o., Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych „USKOM”, „Jarzyny Meyer” sp. z o.o., SAD SOLNIKI, „GOTIR” Dariusz Guldzi ński,

55 Bank… 73

Jan Fijoł i Katarzyna Fijoł-Kulus Piekarnia Siedlisko, PPU PROBUT-PLUS Zdzisław Dysiewicz, PPHU PROBUT Sebastian Dysiewicz, Krzysztof Niedbalaki Piekarnia i Cukiernia Bielawy, Monika i Robert Śliwi ńscy RM Warbet sp. j., Z.H.P.U „ARMIS” Arkadiusz Żeletko, Spółdzielnia Niewidomych „Nadodrze”, DRIED FLOWERS Export- Import-Produkcja, Przedsi ębiorstwo Wyrobów Metalowych „Cynkmet”, B&J Metallex s.c. Bogumił Chojnacki Janusz Hru świcki, Sta ś Mebel Usługi Meblarskie u Klienta, „Drewnostyl” Usługi Stolarskie, STELMET sp. z o.o. sp.j. Zielona Góra – Zakład w Lubi ęcinie, Hesmo, Hydrogaz, Techgips, Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe „SKORPION” S.C., Pensjonat ”KORONA”, Creator Agro, KRASPOL, ALTEKS Tartak, „Dworek Uroczysko”, Ferma Trzody Chlewnej Pol-Ferm, Ferma Drobiu – Niedoradz, Figury Ogrodowe Samtex, MZGK Nowa Sól, Tonsmeier Zachód sp z o o, PHU Malpol, Nowavent sp. z o.o. Analiza liczby podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszka ńców w roku 2013 wskazuje, że w powiecie nowosolskim na 10 tys. mieszka ńców przypadało 726 podmiotów wpisanych do rejestru REGON, podczas gdy w województwie lubuskim 1075, za ś średnio w kraju 1057. Wida ć wi ęc wyra źnie ni ższe wska źniki aktywno ści gospodarczej w powiecie. Najwy ższ ą aktywno ścią cechowało si ę miasto Nowa Sól, gdzie funkcjonowały 902 podmioty na 10 tys. mieszkańców 56 . Powiat nowosolski przyci ąga nowych inwestorów dobrze rozwini ętą infrastruktur ą techniczn ą oraz tworzeniem sprzyjaj ących warunków dla współpracy przemysłu i nauki z zastosowaniem innowacyjnych rozwi ąza ń. W powiecie nowosolskim rozwija si ę Kostrzy ńsko – Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna posiadaj ąca swoje podstrefy w Nowej Soli, Bytomiu Odrza ńskim i Ko żuchowie 57 . W Nowej Soli funkcjonuje Regionalne Centrum Technologii i Wiedzy Interior Sp. z o. o. Misj ą Parku Technologicznego Interior jest rozwoju przedsi ębiorczo ści poprzez budow ę platformy współpracy przemysłu z nauk ą i otoczeniem biznesu oraz stworzenie sprzyjaj ących warunków do powstawania nowych, innowacyjnych przedsi ębiorstw. Misja ta zawiera si ę w nast ępuj ących celach: • Zbudowanie trwałych powi ąza ń pomi ędzy przemysłem a nauk ą, podnosz ących konkurencyjno ść gospodarcz ą regionu oraz zmniejszaj ących ryzyko relokacji przemysłu do innych lokalizacji;

56 Ibidem . 57 Kostrzy ńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, http://www.kssse.pl/pl/oferta/tereny_inwestycyjne.html. 74

• Stworzenie warunków do powstania nowoczesnego środowiska otoczenia biznesu, zach ęcaj ącego do kreowania i inkubowania nowych podmiotów gospodarczych i rozwoju istniej ących; • Inicjowanie i organizacja aktywnych centrów badawczych, jako odpowied ź na potrzeby przemysłu 58 .

Do liderów innowacyjno ści w powiecie nowosolskim nale żą Zakłady Jajczarskie „OVOPOL” sp. z o.o. (przetwórstwo jajczarskie) oraz Mazel M.H. Mazurkiewicz sp. j. (bran ża elektroenergetyczna) odnosz ące sukcesy w opracowywaniu i wdra żaniu nowych rozwi ąza ń technologicznych. Szans ą rozwoju dla powiatu nowosolskiego mo że sta ć si ę rozwój przemysłu miedziowego. Badania geologiczne wykazały bowiem istnienie zło ża miedzi koło Bytomia Odrza ńskiego. Od 2012 roku trwa proces zmierzaj ący do wyłonienia firmy, która przeprowadzi roboty geologiczne pozwalaj ące na uzyskanie szczegółowych informacji o zło żach miedzi. Zainteresowanie w tym zakresie wyraziły KGHM Polska Mied ź S.A. oraz Leszno Copper 59 . Do rozwoju gospodarczego powiatu przyczynia si ę równie ż współpraca gospodarcza funkcjonuj ąca w ramach „Lubuskiego Trójmiasta” – trzy miasta: Zielona Góra, Nowa Sól i Sulechów powołały w tym celu stowarzyszenie, które ma realizowa ć wspólne inicjatywy, promowa ć subregion oraz pozyskiwa ć środki na działania gospodarcze i społeczne 60 . Władze powiatu nowosolskiego oraz gmin tworz ą sprzyjaj ącą atmosfer ę do lokowania działalno ści gospodarczej; oferuj ą ulgi podatkowe, wsparcie organizacyjno-prawne. Zapewniaj ą pomoc przedsi ębiorcom, ch ętnym w zagospodarowaniu terenów inwestycyjnych o du żym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego regionu.

58 Regionalne Centrum Technologii i Wiedzy Interior, http://www.parkinterior.pl/parkinterior/. 59 Ministerstwo Środowiska, http://www.mos.gov.pl/artykul/7_archiwum/22188_informacja_w_zwiazku_z_doniesieniami_medialny mi_dotyczacymi_koncesji_na_poszukiwanie_i_rozpoznawania_zloz_miedzi.html. 60 Lubuskie Trójmiasto, http://lubuskietrojmiasto.eu/. 75

1.4.2. Turystyka i walory turystyczne

Region nowosolski posiada znaczne predyspozycje do rozwoju turystyki. O atrakcyjno ści powiatu nowosolskiego decyduje przede wszystkim jego malownicze poło żenie po śród lasów, duży jego obszar zajmuj ą te ż obszary prawnie chronione. Specyficzny mikroklimat to atrakcja dla turystów i wczasowiczów. Dodatkow ą atrakcj ą jest przepływaj ąca przez region rzeka Odra, która pozwala na uprawianie turystyki wodnej i podziwianie pi ękna rzeki wraz z terenami przy niej le żą cymi. Powiat ma bogate i ró żnorodne środowisko przyrodnicze z unikatowymi w skali Europy łęgami i starorzeczami, bogat ą i cenn ą przyrod ą na Pojezierzu Sławskim oraz urozmaicon ą rze źbą terenu Wzgórz Dalkowskich. Wa żnymi obszarami z punktu widzenia turystyki s ą rezerwaty przyrody: • Rezerwat przyrody „Bukowa Góra” utworzony w 1954 roku, poło żony jest w okolicy Bobrownik (gmina Oty ń), zajmuje powierzchni ę 10,96 ha. Jest rezerwatem typu le śnego, zajmuje strome zbocze oddzielaj ące pradolin ę rzeki Odry od przedpola Wału Zielonogórskiego. W grzbietowej partii zbocza wykształcił si ę bór mieszany, w którym obok sosny wyst ępuj ą: buk, brzoza, dąb. Kilka pomników d ębów i jesionów podnosi warto ść przyrodnicz ą rezerwatu; • Rezerwat przyrody „Ba żantarnia” został utworzony w 1959 roku i znajduje si ę przy trasie Oty ń – Niedoradz w kierunku Konradowa (gmina Oty ń). Zajmuje powierzchni ę 17,86 ha i jest rezerwatem le śnym. Ochron ą obj ęto las mieszany sosnowo – d ębowo – świerkowy z modrzewiem, brzoz ą i bukiem. Rzadki podszyt tworz ą leszczyna i kruszyna. Interesuj ąca przyrodniczo jest partia drzewostanu d ębowo – świerkowego, w którym rosn ą stare d ęby o wymiarach kwalifikuj ących je do drzew pomnikowych; • Rezerwat przyrody „Annabrzeskie W ąwozy” utworzony został w 1977 roku w gminie Bytom Odrza ński i zajmuje 55,83 ha. Jest to rezerwat typu le śnego, a ochron ą obj ęto las mieszany ze świerkiem i bukiem; • Rezerwat przyrody „Jezioro Mesze” utworzony został w 1983 roku w gminie Kolsko i zajmuje 19,81 ha. Jest to rezerwat torfowiskowy, ochron ą obj ęto zarastaj ące jezioro z zespołami ro ślinnymi rzadkich gatunków; • Rezerwat przyrody „Jezioro Świ ęte”, na terenie którego obj ęto ochron ą jezioro zasilane wodami podziemnymi, poro śni ęte rzadkimi ro ślinami wodnymi.

76

Na obszarze powiatu znajduje si ę ponadto 5 obszarów krajobrazu chronionego obejmuj ących swym zasi ęgiem nie tylko powiat nowosolski. S ą to: • „Rynny Obrzycko-Obrza ńskie”; • „Pojezierze Sławsko-Przem ęckie”; • „Wzgórza Dalkowskie”; • „Dolina Śląskiej Ochli”; • „Nowosolska Dolina Odry”. Ponadto na terenie powiatu znajduj ą si ę trzy obszary „Natura 2000” chronione dyrektywami unijnymi: • „Pojezierze Sławskie”; • „Dolina Środkowej Odry”, • „Broniszów”.

Ziemia nowosolska chlubi si ę wielowiekow ą tradycj ą i licznymi cennymi zabytkami architektury sakralnej i świeckiej. W gminie Bytom Odrza ński na uwag ę zasługuj ą: • Renesansowy rynek w kształcie prostok ąta otoczony starannie rekonstruowanymi stylowymi kamieniczkami z XVII i XVIII w.; • Kamienica „Pod Złotym Lwem”, w której sali kawiarnianej zachował si ę profilowany, drewniany strop z dat ą 1697 r.; • Ratusz zbudowany w latach 1602-1609 z pi ęknym kamiennym portalem i wysok ą wie żą ; • Sala radnych z bogato rze źbionymi drzwiami; • Ko ściół p.w. św. Hieronima, pierwotnie wczesnogotycki z ok. 1300 r., z wie żą z XV w., przebudowany w latach 1584-1586 w stylu późnego gotyku, z wyposa żeniem barokowym; • Pozostało ści fosy miejskiej; • Cmentarz z licznymi rze źbionymi nagrobkami z XVII i XVIII w. Do najstarszych zabytków powiatu zaliczy ć trzeba zapewne zespół urbanistyczny miasta Ko żuchowa, na który składa si ę trzynastowieczne rozplanowanie oraz: • Kamienice z XVI-XX w. zało żone na średniowiecznych parcelach;

77

• Ko ściół p.w. Matki Bo żej Gromnicznej z XIII wieku, wielokrotnie przebudowywany, o gotyckiej architekturze, renesansowym sklepieniu nawy i prezbiterium oraz barokowym wyposa żeniu; • Zamek wzniesiony w XIV w., rezydencja ksi ążę ca. Jak wszystkie wiekowe budowle był przebudowywany i modernizowany zwłaszcza przez ostatniego wła ściciela, którym był zakon karmelitów. Obecnie czteroskrzydłowa budowla z kwadratowym dziedzi ńcem jest siedzib ą Ko żuchowskiego O środka Kultury i Sportu; • Wie ża ko ścioła p.w. św. Ducha z XIV w.; • Ratusz – pierwotnie był prawdopodobnie budowl ą drewnian ą, która spłon ęła w po żarze w XV wieku. Odbudowano go jako budynek murowany i na przestrzeni wieków wiele razy ulegał modernizacji. Podczas II wojny światowej uległ całkowitemu zniszczeniu. Został odbudowany w latach 1963-1969 na pozostało ściach ściany gotyckiej od strony północnej i XIX wiecznej neoklasycystycznej ściany wschodniej. Pozostało ści te poł ączono z architektur ą współczesn ą; • Ruiny zespołu pałacowego z dawnym parkiem dworskim, kordegard ą pałacow ą, dawn ą bram ą i zabudowaniami folwarcznymi; • Lapidarium – cmentarz ewangelicki z blisko dwustoma płytami nagrobnymi z XVII, XVIII, XIX w., który nale ży do najwspanialszych tego typu zespołów w Polsce; • najlepiej w Polsce zachowane, niemal na całej pierwotnej długo ści, mury obronne, relikty baszt i fosa. W gminie Ko żuchów interesuj ące, ze wzgl ędu na zabytki, s ą wsie m.in.: Broniszów, Cisów, Słocina, Sokołów, Solniki, Czciradz, Drwalewice, Dziadoszyce, Ksi ąż Śląski, Lasocin, Mirocin Średni, Radwanów, Studzieniec, gdzie wyst ępuj ą zespoły dworskie z ró żnych okresów historycznych jak równie ż zabytkowe obiekty sakralne znajdujące na terenie gminy. Zabytki, które warto zobaczy ć w Nowej Soli obejmuj ą: • Ko ściół p.w. św. Michała Archanioła wzniesiony w XVI w. przez protestantów, pó źniej oddany katolikom, w jego pobli żu stoj ą dwa pomniki: św. Jana Nepomucena i św. Floriana, z l połowy XVIII w.; • Zbór Braci Morawskich z XVIII w. znajduj ący si ę przy ul. Wróblewskiego;

78

• Dawne magazyny solne przy ul. Wróblewskiego i na pl. Solnym; • Ko ściół p.w. św. Antoniego z XIX w.; • Ko ściół p.w. św. Barbary z 1900 roku; • Budynek ratusza z XVI w., wzniesiony jako budynek urz ędu solnego; • Kaplica parafii ewangelicko-augsburskiej zbudowana w 1886 roku; • Wie ża ci śnie ń z 1903 r.; • Unikatowy podnoszony most na kanale portowym rzeki Odry z 1927 roku. W gminie Nowa Sól znajduj ą si ę: • W Rudnie ko ściół z XIII w. p.w. św. Szymona i Judy Tadeusza i zabytkowa dzwonnica z XVIII w.; • Wiatrak „Ko źlak” w Lubi ęcinie z 1817 r.; • Ko ściół cmentarny z XVII-XVIII w. i ko ściół p.w. św. Katarzyny z XVIII w., wybudowany w konstrukcji szachulcowej przez protestantów, • W Stanach dwór i szkoła z XIX w.; • Stalowy most kolejowy na Odrze z pocz ątku XX w. z zachowanymi fortyfikacjami kolejowymi; • W Lipinach drewniana dzwonnica z zabytkowym dzwonem z 1748 roku. Siedemsetletni ą histori ą mo że si ę poszczyci ć Nowe Miasteczko, które było niszczone kilkakrotnie podczas wojen. Z wielowiekowej kultury ocalały do naszych czasów: • Ko ściół p.w. św. Marii Magdaleny, wzniesiony w XIV w. wielokrotnie rozbudowywany, odbudowany po po żarze w 1634 r. Główny korpus budowli i prezbiterium posiadaj ą cechy gotyckie, natomiast nawa południowa i wie ża – cechy renesansowe. Wyposa żenia wn ętrz s ą natomiast barokowe; • Ko ściół p.w. Opatrzno ści Bo żej, wybudowany w 1785 r. jako świ ątynia ewangelicka, przej ęty przez katolików po II wojnie światowej; • Plebania ko ścioła p.w. św. Marii Magdaleny zbudowana w 1811 r. w stylu klasycystycznym; • Ratusz wybudowany w latach 1664-1665 r., gruntownie przebudowany na pocz ątku XIX w., skrzydło zachodnie w stylu pó źno klasycystycznym, skrzydło północne w stylu neogotyckim. W gminie Nowe Miasteczko znajduj ą si ę: • Ko ścioły pó źnogotyckie w Gołaszynie i Pop ęszycach – XIV wiek; • Średniowieczne krzy że pokutne w Gołaszynie, Borowie Wielkim i Miłakowie;

79

• Renesansowy dwór obronny z XVI w. w Miłakowie, przebudowany w XIX i XX w.; • Ruiny zamku rycerskiego z XIV-XVI wieku w Borowie Polskim; • Ko ściół p.w. św. Klemensa z XVI w. w Borowie Polskim; • Ko ściół gotycki p.w. św. Wawrzy ńca z XIV w. w Borowie Wielkim z bogatym wyposa żeniem renesansowym (płyty nagrobne, dzwon, chrzcielnica z XVI w.), dwór z XVI w., przebudowany w XIX, pałac klasycystyczny z około 1800 r. W gminie Oty ń znajduj ą si ę: • Ratusz z XVII w. – siedziba Urz ędu Gminy; • Ko ściół p.w. Podwy ższenia Krzy ża Świ ętego z XIV wieku, od grudnia 2005 r. Sanktuarium Matki Bo żej „Klenickiej” Królowej Pokoju; • W Ługach gotycki ko ściół parafialny p.w. św. Wawrzy ńca z ko ńca XIII w., przebudowany na pocz ątku XX w.; • W Niedoradzu ko ściół filialny z XVII w. p.w. św. Jakuba. W gminie Siedlisko mo żemy znale źć : • Ruiny kompleksu zamkowo-pałacowego rodu Schönaich z fortyfikacjami bastionowymi z przełomu XVI–XVII w., mauzoleum ksi ęż nej Wandy Dönnersmark z pocz ątku XX w.; • Park zamkowy z licznymi gatunkami drzew. W gminie Kolsko znajduj ą si ę: • Ko ściół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela powstały w XIV w. przebudowywany w XVI w. i XVII w.; • W miejscowo ści Konotop zobaczy ć mo żna ko ściół filialny p.w. św. Anny z połowy XVI w.; • Park krajobrazowy z XIX w. na którego obrze żu znajduj ą si ę ruiny dworu zbudowanego w XVI w., przebudowanego w XVIII w.

Powiat nowosolski ma bardzo du żo do zaoferowania wszystkim tym, którzy chc ą aktywnie wypocz ąć na wodzie. Znajduj ą si ę tu wypo życzalnie sprz ętu wodnego oraz skorzysta ć mo żna z organizowanych wycieczek statkami i łodziami po Odrze. W ostatnich latach miały miejsce znacz ące inwestycje w rozwój turystyki wodnej na Odrze. Od marca 2010 roku realizowany jest projekt „Odra dla turystów 2014 – rozwój turystyki wodnej na transgranicznym obszarze Doliny Środkowej Odry

80

– etap II”, który zako ńczył si ę w czerwcu 2014 roku. Celem ogólnym projektu była poprawa uwarunkowa ń infrastrukturalnych lubusko-brandenburskiego obszaru wsparcia poprzez wyeliminowanie istniej ących barier w zakresie rozwoju transgranicznej infrastruktury transportu oraz rozbudowa szlaków wodnych na rzece Odrze poprzez utworzenie przystani dla żeglugi obsługuj ącej transgraniczny ruch turystyczny. Zakres działa ń projektu obejmował przebudow ę portów w 4 miejscowo ściach: Bytom Odrza ński, Nowa Sól, Cigacice i Frankfurt nad Odr ą oraz dostaw ę 2 statków turystycznych przeznaczonych do żeglugi na Odrze na odcinku Bytom Odrza ński – Kostrzyn nad Odr ą. W ramach projektu rozbudowano infrastruktur ę wodno-turystyczn ą w dwóch miejscowo ściach powiatu – Nowej Soli i Bytomiu Odrza ńskim. Nowa Sól posiada port rzeczny przystosowany do cumowania jednostek pływaj ących o długo ści od 35 m do 100 m oraz przysta ń kajakow ą i marin ę żeglarsk ą dla małych jednostek. Marina w Nowej Soli do dyspozycji turystów oddaje pomosty pływaj ące (ok.40 miejsc postojowych), umo żliwiaj ące bezpieczne cumowanie małych jednostek, niezale żnie od poziomu wody w Odrze. Marina oferuje udogodnienia takie jak: woda, pr ąd, toalety, przechowalnia sprz ętu w hangarach ustawionych na pomostach. Postój łodzi powy żej 7 m jest mo żliwy po uzgodnieniu z bosmanem. Przysta ń pasa żerska działa tu ż przy wej ściu do Kanału Portowego, daje mo żliwo ść cumowania statków do 100 m długo ści, wyposa żona jest w ruchome trapy uruchamiane przez obsług ę z przystani kajakowej. Łagodne zej ście do trapów umo żliwia korzystanie przez osoby niepełnosprawne. Jest tu mo żliwo ść podł ączenia pr ądu, bunkrowanie wody z przystani kajakowej i odbiór ścieków przez samochód na zamówienie. Przysta ń kajakowa oferuje 14 miejsc noclegowych w 4 pokojach i dost ęp do salki z zapleczem kuchennym. Jest tam te ż miejsce na rozbicie namiotów i ustawienie campingu, dost ęp do prysznicy, mo żliwo ść prania i suszenia. Działa wypo życzalnia kajaków, rowerów wodnych i turystycznych. Port w Bytomiu Odrza ńskim oficjalnie otwarto w lipcu 2012 r. Oferuje on dziesi ęć miejsc do cumowania jachtów i łodzi przy wygodnym pomo ście pływaj ącym, pirs dla statków żeglugi pasa żerskiej oraz nowoczesne zaplecze techniczne do obsługi jednostek pływaj ących. W celach turystycznych pływaj ą po środkowej Odrze dwa statki: „Laguna” na trasie Cigacice – Nowa Sól – Bytom Odrza ński – Głogów oraz „Zefir” na trasie Kostrzyn nad Odr ą – Frankfurt nad Odr ą / Słubice – Eisenhüttenstadt – Krosno

81

Odrza ńskie. Jest mo żliwo ść rejsów tak że mniejszymi jednostkami jak Galar Nowosolski czy Solanin. W powiecie nowosolskim odbywaj ą si ę powiatowe spływy kajakowe, regaty smoczych łodzi, Ogólnopolskie Regaty Kajakowe Ziem Zachodnich, a takie Flis Odrza ński, których głównym celem jest promocja turystyki rzecznej. Szerok ą ofert ę turystyki wodnej wzbogaca mo żliwo ść rejsu jednostk ą pływaj ącą zwan ą „Galarem Nowosolskim”. Cumuj ąc u brzegu Bytomia Odrza ńskiego mo żemy dotrze ć do jednego z najpi ękniejszych rynków w Polsce, a przybijaj ąc do brzegu w miejscowo ści Stara Wie ś, na 427 kilometrze biegu Odry uwieczni ć swój pobyt na „samym środku” rzeki robi ąc sobie zdj ęcie przy pami ątkowej tablicy. Powiat nowosolski oferuje mo żliwo ść pływania po szlakach wodnych: • Spływ kajakowy po Odrze: Bytom Odrza ński – Siedlisko – Nowa Sól (15 km); • Spływ kajakowy po Jeziorze Sławskim, Sława – Lubogoszcz – Ptasia Wyspa – Zatoka Kr ępi ńska – Lubiatów – Józefów – Zatoka Radzy ńska – Zatoka miejska Sława (21 km); • „Lubuski szlak wodny” Sława – Santok (cały szlak: 220 km); • Jezioro Sława – rzeka Obrzyca – Jezioro Rudno – Południowy kanał Obry – grupa Jezior M ęcko - Wiele ńskich (ok. 50 km).

Miło śnikom turystyki rowerowej powiat nowosolski proponuje kilka szlaków, o zró żnicowanej długo ści i o ró żnym charakterze krajobrazu. Szlaki te zostały stworzone z my ślą o tych turystach, którzy lubi ą w spokoju i skupieniu ogl ąda ć zarówno zabytki architektury, jak i osobliwo ści przyrody. Na terenie powiatu wytyczono szlaki: • Szlak Czarciego Kamienia; • Szlak Odry; • Szlak Dziadoszan; • Szlak Starorzecza Odry; • Szlak Wiatraków i Jezior.

Tury ści piesi mog ą skorzysta ć ze szlaków turystycznych: • Nowa Sól – Rudno – Ciepielów – Drwalewice – Solniki – Ko żuchów – Bulin – w kierunku Wichowa (22 km, szlak niebieski);

82

• Nowa Sól (PKP, szpital) – Stary Staw – Lelechów – Studzieniec – Broniszów (przy pałacu) (dł. 20 km, szlak zielony); • Nowa Sól (szpital) – Czasław – Barcikowie – Zatonie – Drzonków (ł ącznie 22 km, szlak czarny); • Dąbrowa – Biała Góra – zastawa na Śl. Ochli – przy mo ście kolejowym na Odrze – wałem na „Trzeci Staw” – Nowa Sól (PKP) – most drogowy na Odrze – Siedlisko (Zamek) – przeprawa na Odrze – Bytom Odrza ński (34,5 km, szlak żółty); • Bytom Odrza ński – Małaszowice – Nowe Miasteczko – Cisów – Ko żuchów – Bulin - Mirocin Górny – Broniszów – w kierunku Urzutów (37 km, szlak czerwony); • Szlak Rezerwatów Przyrody od D ąbrowy – rezerwat „Bukowa Góra” – Bobrowniki – Oty ń – rezerwat „Ba żantarnia ” – Niedoradz – w kierunku Zatonia (ok. 16 km, szlak niebieski). Dodatkowo na turystów pieszych czekaj ą trzy ście żki przyrodnicze: leśna ście żka przyrodniczo - edukacyjna w Siedlisku, leśna ście żka przyrodniczo – edukacyjna Ł ęgi Nadodrza ńskie oraz leśna ście żka przyrodniczo – edukacyjna Solniki. Miło śnicy historii i ciekawostek przyrodniczych skorzysta ć mog ą z gry terenowej pn. Wyprawy Odkrywców, która w formie zabawy i poszukiwania skarbu przedstawia bogat ą histori ę i walory tych terenów. Szczególnie interesuj ąca jest Wyprawa Odkrywców „Szlakiem Solnym po Nowej Soli”, dzi ęki której oprócz miłej przechadzki ulicami Nowej Soli mo żna poszerzy ć swoj ą wiedz ę na temat historii, a tak że wyprawa rowerowa „Nowosolskie Starorzecza Odry”, której tematem przewodnim jest nadodrza ńska przyroda. Karty Wypraw Odkrywców dost ępne s ą na stronie internetowej powiatu nowosolskiego oraz w Muzeum Miejskim w Nowej Soli 61 . W poszczególnych gminach powiatu nowosolskiego turyści mog ą skorzysta ć z noclegów w hotelach, o środkach wypoczynkowych i gospodarstwach agroturystycznych, natomiast liczne punkty gastronomiczne i restauracje umo żliwiaj ą zakup smacznych posiłków. Według danych statystycznych w 2013 roku na terenie powiatu w 12 obiektach proponowano 646 miejsc noclegowych. Z noclegów skorzystało 30 884 turystów 62 .

61 Nowosolski powiat nad Odr ą, http://powiat- nowosolski.pl/publikacje/Powiat_Nowosolski_nad_Odra/index.html. 62 Województwo lubuskie 2014…, s. 215. 83

Podkre śli ć nale ży, że powiat ma ró żnorodn ą ofert ę turystyczn ą, a niedu ża odległo ść do du żych o środków miejskich (Zielona Góra, Leszno, Wrocław, Pozna ń) mo że przyci ąga ć turystów.

84

1.5. Infrastruktura techniczna

1.5.1 Drogi i komunikacja

Powiat nowosolski posiada dobrze rozwini ętą sie ć dróg zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym i mi ędzyregionalnym. Przez teren powiatu przebiega droga krajowa ekspresowa nr S3 prowadz ąca ze Świnouj ścia do przej ścia granicznego w Jakuszycach w województwie dolno śląskim, a nast ępnie do Trutnova w Republice Czeskiej. Jest to jednocze śnie główny i jedyny wi ększy szlak komunikacji drogowej pomi ędzy północn ą a południow ą cz ęś ci ą regionu. Najwa żniejszym w ęzłem komunikacyjnym powiatu jest Nowa Sól, która poło żona jest na skrzy żowaniu drogi krajowej ekspresowej nr S3 z drogami wojewódzkimi nr 292, 297 i 315. Przez miasto Nowa Sól przebiega 5 dróg wojewódzkich, 58 dróg powiatowych, 177 dróg gminnych. Podkre śli ć nale ży, że w czerwcu 2014 roku otwarta została obwodnica południowa Nowej Soli, której budowa pochłon ęła 46,5 mln zł. Trasa obej ścia poł ączyła istniej ące drogi wojewódzkie nr 315 oraz 297 i pozwoliła na przeniesienie ruchu tranzytowego ze zwartej zabudowy miasta Nowa Sól poza granice terenu zabudowanego. Skraca to czas przejazdu przez miasto, zwi ększa komfort jazdy oraz poprawia bezpiecze ństwo ruchu drogowego. Budowa obwodnicy ogranicza negatywny wpływ transportu na środowisko i warunki życia, zmniejsza zanieczyszczenie powietrza oraz wpływa na popraw ę klimatu akustycznego, a tak że likwiduje uci ąż liwe drgania powoduj ące niszczenie budynków. Ostatecznie obwodnica wpi ęta zostanie do ronda na ł ącznicy drogi ekspresowej S3 podczas budowy drugiej jezdni S3. W celu skomunikowania obwodnicy z istniej ącym układem komunikacyjnym w 2013 roku wykonano budow ę tzw.: ”ł ącznika” tj.: II etapu obwodnicy m. Nowa Sól, który do momentu realizacji przez GDDKiA inwestycji na drodze S3 pozwala na funkcjonowanie obwodnicy zgodnie z jej zało żeniami 63 . W tym momencie planowany jest do realizacji III etap inwestycji. Przez miasto Nowa Sól przebiega te ż jedna z wa żniejszych magistrali kolejowych, linia 273 tak zwana Nadodrzanka, ł ącz ąca Wrocław ze Szczecinem. W Nowej Soli mie ści si ę jeden z sze ściu funkcjonuj ących portów żeglugi śródl ądowej w województwie lubuskim. Przez miasto przebiega śródl ądowa droga wodna klasy II 64 ,

63 Lubuskie, http://lubuskie.pl/news/15326/27/Nowa-obwodnica-Nowej-Soli-otwarta/. 64 Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródl ądowych dróg wodnych, Dz.U. nr 77 poz. 695 z 2002 r. 85 będąca cz ęś ci ą Odrza ńskiej Drogi Wodnej, śródl ądowego szlaku żeglugowego na Odrze, nale żą cego do mi ędzynarodowej drogi wodnej E30. Drogi powiatowe na terenie powiatu nowosolskiego charakteryzuj ą si ę du żym zró żnicowaniem pod wzgl ędem nawierzchni, oraz pod wzgl ędem parametrów technicznych tj.: szeroko ść , no śno ść itp. Sie ć dróg powiatowych stanowi sie ć dróg miejskich (ulice w miastach: Nowa Sól, Bytom Odrza ński i Ko żuchów) oraz sie ć dróg poza granicami miast. Sie ć dróg poza granicami miasta obejmuje nast ępuj ące drogi: • 1014F Bielawy – gr. woj. – Kr ąż kowo, • 1019F Radzy ń – Józefów – Lubiatów, • 1020F Kolsko – Tyrszeliny – Sławocin, • 1021F Jesiona – Jesionka – Rudno – Wilcze, • 1022F Nowy Jaromierz – U ście – Kolsko, • 1023F Konotop – Mesze – Okopiec, • 1024F Lubi ęcin – Buczów – Pyrnik – Bojadła – Bełcze – Siadcza, • 1025F Lubi ęcin – D ębowo, • 1026F Borowiec – Lipiny, • 1027F Nowa Sól – Stany – Lipiny, • 1028F Oty ń – Bobrowniki – D ąbrowa – Milsko, • 1029F Zabór – Czarna – Niedoradz – Zatonie, • 1030F Nowa Sól – Stara Wie ś – Tarnów Bycki – Bycz, • 1031F Bytom Odrz. – gr. woj. – (Kłobuczyn), • 1032F Bytom Odrz. – Wierzbnica – Miałków, • 1033F Wierzbnica – Bonów, • 1034F Królikowice – Małaszowice – Popowo, • 035F Nowe Miasteczko – Rejów, • 1036F Nowe Miasteczko – Bukowica – Przecław Szprotawski, • 1037F Nowe Miasteczko – Pop ęszyce, • 1038F Borów – Borów Polski – Nowe Miasteczko, • 1039F Konin – Szyba – Mycielin – Mi ędzylesie – Dzikowice – Wiechlice, • 1040F Lasocin – Dziadoszyce – Borów Polski, • 1041F Dziadoszyce – Czciradz, • 1042F Pruszków – Małomice – Siecieborzyce – Borów, • 1043F Stypułów – Przyborze,

86

• 1044F Stara Wie ś – Stare Żabno – Nowe Żabno – Drwalewice, • 1045F Mirocin Dolny – Wrociszów – Ciepielów – Nowe Żabno, • 1046F Lasocin – Drwalewice – Ko żuchów, • 1047F Ko żuchów – Studnica – Chotków, • 1048F Brze źnica – Wichów – Mirocin Górny – Ko żuchów, • 1049F Mirocin Górny – Mirocin Dolny, • 1050F Świdnica – Jeleniów – Ksi ąż Śląski – Ługi – Oty ń, • 1051F Ko żuchów – Lelechów – Ługi – do dr pow.nr F1029, • 1052F Lubieszów – Studzieniec, • 1053F Kiełpin – Radwanów – Wichów – Chodków – Jelenin, • 1426F stacja kolejowa Niedoradz, • 1427F stacja kolejowa Kolsko, • 1430F droga woj. 291 – Nieciecz – do skrzy żowania z dr. Kraj nr 3 w m. Gołaszyn 65 .

Obsług ę pasażersk ą mieszka ńców zapewnia komunikacja autobusowa i kolejowa. Podstawowym środkiem przewozowym w zakresie komunikacji zbiorowej jest nowosolska komunikacja miejska, obsługuj ąca Now ą Sól oraz miejscowo ści Oty ń i Kiełcz, a tak że komunikacja mi ędzymiastowa, realizowana przy u życiu autobusów i busów przez ró żnych przewo źników . Usługi przewozowe na terenie powiatu świadcz ą: • PKS Nowa Sól sp. z o.o. w likwidacji, • PKS sp. z o.o. Bolesławiec, • Intertrans PKS Głogów, • PKS sp. z o.o. Gorzów Wlkp., • PKS Zielona Góra, • Cruiser Przewozy pasa żerskie – Bartek Jarz ąbek Ko żuchów, • Mini Bus sp. j. Przewozy osobowe. Wrzosek T.M., • LEONIDAS Sława, • Usługi Handlowo - Przewozowe Naviga Małomice, • Warbus Sp. z o. o. Warszawa – oddział Nowa Sól.

65 Powiatowy Zarz ąd Dróg w Nowej Soli, http://www.pzd- nowasol.pl/data/download/1106_Drogi_zamiejskie.pdf. 87

Komunikacja autobusowa zapewnia poł ączenia wewn ątrz powiatu oraz miast powiatu m. in. z Zielon ą Gór ą, Gorzowem Wielkopolskim i Poznaniem. Przez Now ą Sól prowadz ą trasy licznych linii autobusowych komunikacji mi ędzynarodowej do Europy Zachodniej. Z dotychczasowych bada ń przeprowadzonych na terenie miasta Nowa Sól i gminy Oty ń66 wynika, że najwi ększy udział w przemieszczaniu si ę ludno ści maj ą prywatne środki transportu oraz transport zbiorowy (komunikacja autobusowa, mini- busy, kolej). Średni czas dojazdu transportem prywatnym do Nowej Soli z najdalej poło żonej w powiecie gminy Kolsko nie przekracza 30 minut, natomiast z s ąsiaduj ącej gminy Oty ń nie przekracza 10 minut. W przypadku transportu publicznego, średni czas poł ączenia pomi ędzy głównymi o środkami gminnymi a Now ą Sol ą wacha si ę w przedziale od 10 do 35 minut, co w poł ączeniu z liczb ą bezpo średnich poł ącze ń sprawia, że rzeczywist ą dost ępno ść komunikacyjn ą do Nowej Soli posiadaj ą wszystkie gminy za wyj ątkiem gminy Kolsko 67 . Bardziej problemowa jest kwestia bezpo średnich poł ącze ń pomi ędzy pozostałymi miejscowo ściami powiatu, szczególnie w dni wolne od pracy. Badania preferencji mieszka ńców w zakresie komunikacji zbiorowej wykazały, że oferta komunikacyjna jest niedostateczna. Dotyczy to tras autobusów, cz ęstotliwo ści oraz punktualno ści realizowanych kursów. Du ży nacisk na cz ęstotliwo ść wyra źnie wskazuje na potrzeby mieszka ńców w zakresie komunikacji zbiorowej. Osoby, które poruszaj ą si ę własnymi samochodami oprócz wygody, tak że wskazywały na krótszy czas podró ży, brak konieczno ści oczekiwania oraz brak poł ącze ń w interesuj ących mieszka ńców kierunkach. Szczególnie dotyczy to komunikacji poza miastem Nowa Sól. Bywa ona realizowana niewielk ą liczb ą kursów i o nieatrakcyjnych dla pasa żerów godzinach 68 . Komunikacja kolejowa zapewnia poł ączenia miasta Nowa Sól (a tak że Bytom Odrza ński i Niedoradz – z ewentualnymi przesiadkami) z Wrocławiem, Zielon ą Gór ą, Szczecinem i Przemy ślem.

66 Badania preferencji i zachowa ń komunikacyjnych mieszka ńców gminy Oty ń, Badania preferencji i zachowa ń komunikacyjnych mieszka ńców Nowej Soli , PTC Public Transport Consulting Marcin Gromadzki, kwiecie ń 2014. 67 Analiza delimitacyjna Nowosolskiego Obszaru Funkcjonalnego, s. 51. 68 Plan Zrównowa żonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego na lata 2015-2020 dla Miasta Nowej Soli i Gmin ościennych które zawarły lub zamierzaj ą zawrze ć z Gmin ą Miasto Nowa Sól porozumienia w zakresie organizacji transportu publicznego w ramach Nowosolskiego Obszaru Funkcjonalnego , s. 141-180. 88

1.5.2. Mieszkalnictwo i budownictwo mieszkaniowe

W latach 2004-2013 w powiecie nowosolskim nast ąpił wzrost zasobów mieszkaniowych mierzony liczb ą mieszka ń na 1000 mieszka ńców z 324,4 do 340,2. Wzrost nast ępował jednak wolniej ni ż w województwie lubuskim, gdzie notujemy przyrost z 327,8 do 351,9 mieszka ń na 1000 mieszka ńców. W najwi ększym stopniu zasoby mieszkaniowe powi ększyły gmina Ko żuchów i miasto Nowa Sól. Poza gminami Bytom Odrza ński i Siedlisko, które zanotowały spadek zasobów mieszkaniowych, najwolniej zasoby mieszkaniowe rosły w gminie Nowe Miasteczko. Narodowy Spis Powszechny z 2011 roku odnotował na terenie powiatu nowosolskiego 12 344 budynków mieszkalnych, w których znajdowało si ę 28 799 mieszka ń. Budynki i mieszkania s ą przede wszystkim własno ści ą osób fizycznych oraz wspólnot mieszkaniowych. Budynki i mieszkania gmin oraz o innej formie własno ści to niewielki odsetek ogółu budynków i mieszka ń.

Ryc. 11. Mieszkania i budynki w powiecie nowosolskim wg rodzaju podmiotów b ędących wła ścicielami – dane Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/

Prawie połowa mieszka ń (46%) w powiecie nowosolskim pochodzi sprzed II wojny światowej, kolejne 43% wybudowanych zostało w okresie PRL, a jedynie 11% po roku 1989. Wpływa to na stan techniczny budynków, który w wielu przypadkach nie jest zadowalaj ący. Budynki wymagaj ą remontów, zwi ązanych ze znacz ącym zu życiem w czasie ich u żytkowania.

89

Ryc. 12. Mieszkania w budynkach mieszkalnych w powiecie nowosolskim wg okresu budowy– dane Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Przeci ętna powierzchnia u żytkowa mieszkania wynosiła w 2013 roku 70m 2 i była o 3m 2 mniejsza ni ż ogółem w województwie lubuskim, gdzie liczyła 73m 2. Na jedn ą osob ę średnio przypadały 24m 2 powierzchni 69 . Stan techniczny budynków sprawia, że konieczne staje si ę podj ęcie działa ń rewitalizacyjnych. Szczególnie dotyczy to obszarów cennych kulturowo. Do cennych historycznie i kulturowo układów architektonicznych zaliczy ć nale ży urbanistyk ę Ko żuchowa, a tak że Bytomia Odrza ńskiego. W miastach Nowa Sól i Bytom Odrza ński wydzielone zostały strefy ochrony konserwatorskiej: 1. Strefa „A” – ścisłej ochrony konserwatorskiej: • Nowa Sól – obszar dawnej kolonii Braci Czeskich, • Bytom Odrza ński – obszar ograniczony: brzegiem Odry i kanału Odry, podnó żem skarpy, granic ą działki przy ul. Głogowskiej 31 i jej przedłu żeniem do ul. Ko ścielnej. Nast ępnie granica przebiega ulic ą Ko ścieln ą, przedłu żeniem odnogi ul. Polnej do ul. Kopernika. Od ul. Kopernika, granicami działek Szeroka 3 i 5, obejmuj ąc równie ż wn ętrze ul. Szerokiej oraz usytuowane przy niej budynki frontowe prowadz ące do ul. Polnej, dalej granicami działek Szeroka 4 i 6 oraz Dworcowa 13 i 15, dalej ul. Cmentarn ą, Szkoln ą, Ko żuchowsk ą, Górn ą i zjazdem promowym do brzegu Odry, • Ko żuchów – Ścisłej ochronie konserwatorskiej podlega obszar starego miasta w obr ębie murów obronnych. Dalej strefa ta rozci ąga si ę

69 Województwo lubuskie 2014…, s. 147. 90

we wszystkich kierunkach obejmuj ąc cz ęść ul. Zygmuntowskiej, Nowosolnej, Słowackiego, Wolno ści, Moniuszki, 1 Maja, Drzymały Kraszewskiego, Placu Kopernika i Placu Targowego. W strefie tej znajduj ą si ę kamienice na parcelach z XIII wieku, ko ściół parafialny, zamek, ratusz i wspaniale zachowane mury obronne. Kamienice znajduj ące si ę w starej cz ęś ci Ko żuchowa pochodz ą z okresów od XV do pocz ątku XX wieku. Na wielu z nich znajduj ą ciekawe, cz ęsto renesansowe portale czy płaskorze źby. 2. Strefa „B” – ochrony konserwatorskiej: • Nowa Sól – teren XVI wiecznej osady we wschodniej cz ęś ci śródmie ścia z Placem Solnym, teren dawnego cmentarza, a także tereny miasta rozbudowywane pomi ędzy XVIII a XX w., • Bytom Odrza ński – tereny poło żone mi ędzy stref ą „A” a ulicami Żeromskiego, Mickiewicza, Poln ą, Ko ścieln ą, kanałem Odry, ul. Spacerow ą oraz pomi ędzy stref ą „A” a ul. Ko żuchowsk ą i przedłu żeniem ul. Żeromskiego do Odry. 1. Strefa „OW” – obserwacji archeologicznej – teren dawnego Urz ędu Solnego w Nowej Soli oraz tereny w północnej cz ęś ci miasta w rejonie ul. Zamiejskiej i w południowej cz ęś ci miasta w rejonie ul. Piaskowej. Do rejestru zabytków wpisany został tak że zespół urbanistyczno – krajobrazowy Nowe Miasteczko, który równie ż wymaga działa ń rewitalizacyjnych. Rewitalizacja niezb ędna jest tak że w przypadku wyst ępuj ących terenów poprzemysłowych, do których zaliczy ć nale ży m.in. tereny po byłym zakładzie Nowosolskiej Fabryki Nici „Odra” w Nowej Soli, a tak że obiektów dawnej infrastruktury technicznej w tym: linii kolejowej Nowa Sól – Wolsztyn, dworców kolejowych w Lipinach i Lubi ęcinie czy mostu żelaznego w Stanach.

1.5.3. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą, gaz, gospodarka wodno- ściekowa, gospodarka odpadami i ciepłownictwo

Ludno ść powiatu ma pełny dost ęp do energii elektrycznej. Odbiorcy energii elektrycznej oraz jej zu życie w 2013 roku zostało zestawione w tabeli 19.

91

Tabela 19. Energia elektryczna w gospodarstwach domowych w powiecie nowosolskim Wyszczególnienie: Jednostka miary 2013 Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu ogółem szt. 3181 na wsi szt. 9825 Zużycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu ogółem MWh 62765 na wsi MWh 22958 Zużycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu na 1 mieszka ńca ogółem kWh 714,6 na wsi kWh 261,4 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Ludno ść powiatu nowosolskiego korzysta równie ż z wodoci ągów, kanalizacji oraz sieci gazowej. Nie do wszystkich mieszka ńców docieraj ą jednak sieci wodoci ągowe, kanalizacyjne i gazowe, co szczególnie dotyczy wsi. W miastach z wodoci ągu korzystało w 2013 roku 97% mieszka ńców, a z kanalizacji o 9% mniej, bo 88%. Na wsi z wodoci ągu korzystało 78% ludno ści, natomiast z kanalizacji tylko 13%. To znacz ąco mniej ni ż w województwie lubuskim ogółem, w którym na wsiach z kanalizacji korzystało 26% mieszka ńców (w Polsce ogółem z kanalizacji korzysta 31% mieszka ńców wsi) 70 .

Tabela 20. Korzystaj ący z instalacji w % ogółu ludno ści w powiecie nowosolskim Wyszczególnienie 2013 Ogółem wodoci ąg 89,9 kanalizacja 61,3 gaz 49,4 W miastach wodoci ąg 96,7 kanalizacja 87,8 gaz 70,5 Na wsi wodoci ąg 77,4 kanalizacja 12,6 gaz 10,6 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

W najmniejszym zakresie dost ęp do sieci wodoci ągowej posiadaj ą gospodarstwa domowe w gminach: Kolsko, Oty ń, gminie wiejskiej Nowa Sól i Siedlisko oraz na wsiach w gminie Bytom Odrza ński. O ile jednak w przypadku gmin Oty ń, gminy wiejskiej Nowa Sól i Siedlisko nast ąpiła widoczna, pozytywna zmiana w dost ępno ści do sieci wodoci ągowej, to w przypadku gminy Kolsko odsetek

70 Dane dla roku 2013. Bank… 92 gospodarstw domowych posiadaj ących dost ęp do sieci wodoci ągowej uległ zmniejszeniu. W najwi ększym stopniu sie ć wodoci ągowa dost ępna jest w miastach: Nowa Sól, Bytom Odrza ński i Ko żuchów. Sie ć wodoci ągowa, ze wzgl ędu na materiały z których została wykonana oraz wiek sieci wymaga systematycznych remontów. W najmniejszym zakresie sie ć kanalizacyjna dost ępna jest dla gospodarstw domowych na obszarze gmin: Oty ń, Siedlisko, gminy wiejskiej Nowa Sól, a tak że obszarach wiejskich gmin: Ko żuchów i Nowe Miasteczko. Procentowo najwi ększy dost ęp do tej sieci posiadaj ą gospodarstwa domowe w miastach: Nowa Sól oraz Bytom Odrza ński i Ko żuchów71 . Na obszarach nie obj ętych sieci ą kanalizacyjn ą ścieki odprowadzane s ą do zbiorników bezodpływowych lub przydomowych szamb, które bywaj ą nieszczelne. Dodatkowym problemem jest wywóz ścieków na grunty własne lub odprowadzanie ich do rowów, cieków czy te ż bezpo średnio do ziemi. Praktyka powy ższa prowadzi do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych. W takiej sytuacji konieczne s ą działania zmierzaj ące do uporz ądkowania systemu odprowadzenia i oczyszczania ścieków. Nie zawsze jednak budowa kanalizacji grawitacyjnej znajduje uzasadnienie ekonomiczne. W miejscowo ściach o rozproszonej zabudowie porz ądkowanie gospodarki ściekowej powinno koncentrowa ć si ę na wspieraniu budowy przydomowych oczyszczali ścieków. W zwi ązku z konieczno ści ą zwi ększania dostępu do sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej powstał projekt „Gospodarka wodno-ściekowa miasta Nowa Sól i gmin o ściennych – Etap 2”, z inicjatywy trzech gmin: miasta Nowa Sól, gminy wiejskiej Nowa Sól i gminy Oty ń. Liderem przedsi ęwzi ęcia zostało miasto Nowa Sól, a beneficjentem Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej sp. z o. o. w Nowej Soli. Efektem inwestycji to usprawniony system gospodarki wodno-ściekowej na terenie aglomeracji Nowa Sól. Dzi ęki projektowi rozbudowy gospodarki wodno-ściekowej oraz jego rozszerzeniu w etapie 2 nast ąpiły m.in. modernizacja Centralnej Oczyszczalni Ścieków i Stacji Uzdatniania Wody w Nowej Soli budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej dla ul. Topolowej w Nowej Soli, skanalizowanie

71 Ibidem . 93

Modrzycy, Otynia i Lubieszowa czy uporz ądkowanie systemu kanalizacji w Nowej Soli 72 . Aktualnie sie ć wodoci ągowa i kanalizacyjna w poszczególnych gminach przedstawia si ę nast ępuj ąco: • MZGK w Nowej Soli administruje wodoci ągami: sie ć magistralna: 14,9 km, sie ć rozdzielcza (bez przył ączy): 96,7 km, sie ć kanalizacyjna sanitarna bez przykanalików: 174,1 km; • Nowe Miasteczko: wodoci ągi 11 km i 41,9 km sie ć z przył ączami, kanalizacja sanitarna 19 km i deszczowa 4,31 km; • Ko żuchów (dane USKOM): wodoci ągi 135,7 km, kanalizacja 25,9 km; • Kolsko: wodoci ągi 22,51 km, kanalizacja: 12,17 km; • Oty ń: sie ć wodoci ągów 76,2 km, kanalizacja 7,30 km; • Nowa Sól (gmina wiejska): wodoci ągi 59,7 km, kanalizacja – w zarz ądzie MZGK Nowa Sól; • Bytom Odrza ński: wodoci ągi 49,4 km, kanalizacja 27, 2 km; • Siedlisko: wodoci ągi 40,60 km, kanalizacja 5,77 km.

Powiat nowosolski charakteryzuje si ę nisk ą dost ępno ści ą do gazu sieciowego wynosi – w miastach 70% (w województwie lubuskim 75%), natomiast na wsi tylko 10%, podczas gdy w lubuskim 13%, a w Polsce 22%. Informacje o sieci gazowej zestawione zostały w tabeli 21.

Tabela 21. Sie ć gazowa w powiecie nowosolskim Wyszczególnienie: Jednostka miary 2013 Długo ść czynnej sieci ogółem w m m 261617 Długo ść czynnej sieci przesyłowej w m m 36145 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w m m 225472 Czynne przył ącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych szt. 3558 Odbiorcy gazu gosp. dom. 15494 Odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem gosp. dom. 5020 Odbiorcy gazu w miastach gosp. dom. 14564 Zu życie gazu w tys. m3 tys. m 3 11998,3 Zu życie gazu na ogrzewanie mieszka ń w tys. m3 tys. m 3 9541,2 Ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej osoba 43326 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/.

72 Gospodarka wodno-ściekowa miasta Nowa Sól i gmin o ściennych – Etap 2, http://www.mzgkns- projekt-etap2.pl/. 94

Dost ęp do instalacji w du żym stopniu zale ży od okresu budowy budynku. Niedostateczne wyposa żenie w instalacj ę wodoci ągow ą i kanalizacyjn ą dotyczy przede wszystkim mieszka ń wybudowanych przed 1970 rokiem. W przypadku dost ępu do gazu sieciowego najlepsze wyniki notujemy w przypadku mieszka ń budowanych w okresie PRL, aktualnie cz ęsto mamy do czynienia z rezygnacj ą z gazu sieciowego. Dost ęp do centralnego ogrzewania najmniejszy jest w przypadku mieszka ń najstarszych, wybudowanych przed 1970 rokiem.

Tabela 22. Mieszkania w powiecie nowosolskim wg okresu budowy i wyposa żenia w instalacje – dane Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku Okres Centralne Ogółem Wodoci ąg Kanalizacja Gaz z sieci budowy: ogrzewanie Ogółem 28799 28541 28163 15898 23348 Przed 1918 6458 6342 6175 3274 3634 1918-1944 6477 6342 6152 2505 4515 1945-1970 3824 3817 3796 2806 3562 1971-1978 3381 3381 3381 2315 3319 1979-1988 4691 4691 4691 3226 4655 1989-2002 1813 1813 1813 1011 1747 2003-2007 715 715 715 285 590 2008-2011* 658 658 658 355 649 * ł ącznie z budynkami w budowie Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/ .

Informacje dotycz ące gospodarki odpadami w powiecie nowosolskim przedstawia tabela 23. Na terenie powiatu znajduje si ę regionalna instalacja przetwarzania odpadów komunalnych – Tönsmeier sp. z o. o. Oddział w Kiełczu, Szosa Bytomska 1, Kiełcz natomiast zast ępcze instalacje znajduj ą si ę w Kiełczu i w Stypułowie. S ą to: • Składowisko odpadów komunalnych w obr ębie wsi Kiełcz (przy drodze na Bytom Odrza ński), ul. Szosa Bytomska, administrator: MZGK Sp. z o.o., ul. Konstruktorów 2 67-100 Nowa Sól); • Składowisko odpadów komunalnych w Stypułowie, administrator: Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. ul. Moniuszki 7, 67-120 Ko żuchów.

Tabela 23. Gospodarka odpadami w powiecie nowosolskim Wyszczególnienie: Jednostka miary 2013 Zebrane odpady komunalne zmieszane ogółem tys. t 21,3 w tym z gospodarstw domowych tys. t 16,9 Czynne składowiska kontrolowane (stan w dniu 31 XII)

95

liczba szt. 2 powierzchnia ha 13,3 Źródło: Województwo lubuskie 2013. Podregiony, powiaty gminy , Urz ąd Statystyczny w Zielonej Górze, Zielona Góra 2013, s. 143.

Na terenie powiatu funkcjonuj ą zbiorowe źródła energii cieplnej w postaci kotłowni zaopatruj ących w ciepło. Z centralnych sieci ciepłowniczych korzystaj ą przede wszystkim mieszka ńcy miast, szczególnie w zabudowie o wysokiej intensywno ści. Cz ęść potrzeb powiatu w zakresie energii cieplnej jest pokrywana z wykorzystaniem indywidualnych rozwi ąza ń grzewczych. Ciepło jest w tych przypadkach wytwarzane w indywidualnych kotłowniach, spalaj ących przede wszystkim paliwa stałe: w ęgiel, koks i drewno. Te same paliwa wykorzystywane s ą w piecach kaflowych oraz w piecach innej konstrukcji. Skutkiem ich spalania jest emisja do atmosfery szkodliwych substancji, powodujących jej zanieczyszczenie, głównie zwi ązków siarki. W nowobudowanych domach jednorodzinnych instaluje si ę tak że kotłownie spalaj ące gaz płynny i olej opałowy. Do ogrzewania niewielkich powierzchni wykorzystywana jest tak że energia elektryczna.

Tabela 24. Gospodarka cieplna w powiecie nowosolskim Wyszczególnienie: Jednostka miary 2013 Sprzeda ż energii cieplnej w ci ągu roku wg celu ogółem GJ 162056,0 budynki mieszkalne GJ 151520,0 urz ędy i instytucje GJ 10536,0 Kotłownie i sie ć cieplna kotłownie ogółem ob. 36 długo ść sieci cieplnej przesyłowej km 22,1 długo ść sieci cieplnej przył ączy do budynków i innych obiektów km 11,2 Kotłownie i sie ć cieplna wg form własno ści ogółem kotłownie ogółem ob. 36 długo ść sieci cieplnej przesyłowej km 22,1 długo ść sieci cieplnej przył ączy do budynków i innych obiektów km 11,2 w spółdzielniach mieszkaniowych kotłownie ogółem ob. 18 długo ść sieci cieplnej przył ączy do budynków i innych obiektów km 0,6 Kubatura budynków ogrzewanych centralnie ogółem dam 3 2962,7 budynki mieszkalne ogółem dam 3 2649,10 budynki mieszkalne komunalne dam 3 22,0 budynki mieszkalne spółdzielni mieszkaniowych dam 3 2515,3 budynki mieszkalne prywatne dam 3 110,8 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego, http://stat.gov.pl/bdl/.

96

Z uwagi na mo żliwo ść uzyskania dofinansowania na działania zwi ązane z popraw ą jako ści powietrza, efektywno ści energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii coraz wi ęcej obiektów u żyteczno ści publicznej poddawanych jest termomodernizacji. Powiat Nowosolski sukcesywnie działa w zakresie docieplenia szkół ponadgimnzajalnych. Podkre śli ć nale ży, że dodatkowo w 2014 roku w obiekcie ZSP nr 2 oprócz ocieplenia budynków zastosowano nowatorskie i ekologiczne rozwi ązanie na ogrzewanie szkoły w postaci pomp ciepła. Działania te przyczyniaj ą si ę z jednej strony do wi ększej efektywno ści cieplnej i ni ższych kosztów ogrzewania, z drugiej do ochrony środowiska.

97

1.6. Wnioski i rekomendacje wynikaj ące z diagnozy

Przeprowadzona diagnoza pozwala na wyci ągni ęcie wniosków dotycz ących funkcjonowania powiatu nowosolskiego. Powiat nowosolski ma bogat ą histori ę, samo miasto Nowa Sól w okresie PRL pełniło rol ę miasta powiatowego, do statusu tego powróciło w 1999 roku wraz z utworzeniem powiatów. Powiat obejmuje swoim obszarem miasto Nowa Sól, które jest siedzib ą powiatu, trzy gminy miejsko-wiejskie: Bytom Odrza ński, Ko żuchów, Nowe Miasteczko oraz cztery gminy wiejskie: Kolsko, Nowa Sól, Oty ń oraz Siedlisko. Do roku 2002 w skład powiatu wchodziły równie ż trzy gminy miejsko-wiejskie: Sława, Szlichtyngowa oraz Wschowa, z których nast ępnie utworzony został odr ębny powiat –wschowski. Uwarunkowania ekologiczno-przestrzenne s ą dla powiatu nowosolskiego korzystne. Powiat jest poło żony przy ucz ęszczanych szlakach komunikacyjnych prowadz ących do okolicznych du żych miast – Zielonej Góry, Gorzowa Wielkopolskiego, Wrocławia i Poznania, przez teren powiatu przepływa rzeka Odra. Du ża ilo ść lasów oraz terenów rolniczych umo żliwia rozwój na obszarze powiatu rolnictwa i le śnictwa, a korzystne poło żenie geograficzne i zapotrzebowanie lokalne i regionalne sprzyjaj ą lokowaniu tu działalno ści przemysłowej i usługowej. Powiat nowosolski liczy około 87,7 tys. mieszka ńców, a liczba ta w ostatnich latach utrzymuje si ę na stałym poziomie. Analiza danych dotycz ących struktury ludno ści oraz ruchu naturalnego ludno ści wskazuje, i ż mamy do czynienia z niskim (a nawet ujemnym) przyrostem naturalnym, a tak że niekorzystnym saldem migracji. To sprawia, że prognozy demograficzne dla powiatu nie s ą korzystne – w perspektywie do 2035 roku wskazuj ą na spadek liczby ludno ści. Mała liczba urodze ń powoduje równie ż proces starzenia si ę ludno ści powiatu – aktualnie obserwujemy spadek liczby ludno ści w wieku przedprodukcyjnym i wzrost w kategorii osób starszych, w wieku poprodukcyjnym, w przyszło ści odnotujemy równie ż zmniejszanie si ę kategorii osób w wieku produkcyjnym, na rzecz kategorii osób starszych. Konieczna jest wi ęc dbało ść nie tylko przez władze krajowe czy regionalne, ale tak że lokalne – powiatowe i gminne – o tworzenie jak najlepszych warunków funkcjonowania rodzin tak, aby młodzi ludzie chcieli mieszka ć i zakłada ć rodziny w powiecie nowosolskim.

98

Nowosolski rynek pracy zatrudnia pracowników zarówno przy działalno ści z zakresu rolnictwa i le śnictwa, jak i przemysłu i usług. Du żym problemem społecznym jest tutaj wysokie bezrobocie, znacz ąco przewy ższaj ące średnie bezrobocie w województwie lubuskim czy w Polsce. Na koniec roku 2013 stopa bezrobocia w powiecie nowosolskim wynosiła 26%, w województwie lubuskim 16%, za ś w kraju 13%. Sytuacja ta wymaga podj ęcia aktywnych działa ń na rzecz zwalczania bezrobocia. Pami ęta ć nale ży, że wysokie bezrobocie wi ąż e si ę z wyst ępowaniem innych problemów społecznych – przede wszystkim przyczynia si ę do wzrostu zakresu ubóstwa i wykluczenia społecznego, powoduje problemy rodzin, sprzyja patologiom społecznym. Rozwi ązanie problemu bezrobocia powinno zatem sta ć si ę kluczowym wyzwaniem w sferze społecznej. Gminy powiatu nowosolskiego oraz powiat zapewniaj ą dzieciom i młodzie ży dost ęp do placówek o światowych. Młodzie ż mo że uczy ć si ę w 6 prowadzonych przez powiat szkołach ponadgimnazjalnych. Zalet ą jest du ża liczba młodzie ży ucz ęszczaj ącej do techników, które daj ą mo żliwo ść uzyskania atrakcyjnego zawodu, jednocze śnie umo żliwiaj ąc podj ęcie studiów wy ższych. Powiat prowadzi równie ż słu żą cą wszystkim uczniom poradni ę psychologiczno-pedagogiczn ą oraz w zakresie szkolnictwa specjalnego – Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy w Nowej Soli. Dost ęp do ochrony zdrowia zapewniaj ą świadcz ące ambulatoryjne usługi medyczne niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej i praktyki lekarzy specjalistów oraz bardzo dobrze oceniany Wielospecjalistyczny Szpital Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Nowej Soli. Du ża liczba oddziałów szpitalnych oraz działaj ących przy szpitalu poradni sprawia, że mieszka ńcy maj ą stały dost ęp do specjalistycznej opieki medycznej. Zadania z zakresu kultury oraz sportu i rekreacji realizuj ą władze gminne oraz powiatowe. W gminach funkcjonuj ą placówki odpowiedzialne za kultur ę, rekreacj ę i sport. Podkre śli ć równie ż nale ży du żą liczb ę działaj ących w tych sferach organizacji pozarz ądowych oraz wsparcie finansowe ze strony władz lokalnych w realizacji wydarze ń kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych o skali lokalnej i ponadlokalnej. Konieczne jest podj ęcie aktywnych działa ń na rzecz remontów i budowy bazy sportowo-rekreacyjnej dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców. Powiat nowosolski realizuje równie ż zadania z zakresu pomocy społecznej, wsparcia rodziny i osób niepełnosprawnych. Główn ą instytucj ą odpowiedzialn ą za te działania na szczeblu powiatu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR).

99

Powiat prowadzi tak że Placówki Opieku ńczo-Wychowawcze w Ko żuchowie oraz Dom Pomocy Społecznej w Ko żuchowie. W zakresie wsparcia rodziny i pieczy zast ępczej wskaza ć nale ży na konieczno ść rozwijania opieki zast ępczej i zwi ększania liczby rodzin zast ępczych. O środki pomocy społecznej w poszczególnych gminach musz ą natomiast zwróci ć uwag ę na problem osób wymagaj ących wsparcia w zwi ązku z wysok ą stop ą bezrobocia. Powiat nowosolski rozwija si ę pod wzgl ędem gospodarczym. W 2013 roku funkcjonowało w nim ponad 7 tys. podmiotów gospodarczych, z których 94% stanowi ą podmioty sektora prywatnego, głównie osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Wi ększo ść przedsi ębiorstw to mikro i małe przedsi ębiorstwa, a działalno ść gospodarcza najcz ęś ciej prowadzona jest w zakresie handlu hurtowego i detalicznego i naprawy pojazdów samochodowych, w sferze budownictwa oraz działalno ści zwi ązanej z obsług ą rynku nieruchomo ści. Wsparciem dla inwestorów jest Kostrzy ńsko – Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna posiadaj ąca swoje podstrefy w Nowej Soli, Bytomiu Odrza ńskim i Ko żuchowie oraz Regionalne Centrum Technologii i Wiedzy Interior. Jednocze śnie konieczne jest wspieranie rozwoju małej przedsi ębiorczo ści, bowiem niskie wska źniki liczby przedsi ębiorstw w relacji do ludno ści wskazuj ą, że powiat nowosolski ma zasoby do podejmowania aktywno ści gospodarczej. Powiat oferuje równie ż wspaniałe warunki do rozwoju turystyki, w tym turystyki aktywnej. Du ża liczba zabytków, lasy, w tym tereny chronione, rzeka Odra i jeziora czyni ą teren powiatu atrakcyjnym dla turystów. Wyznaczono dla nich szlaki piesze, rowerowe, jak i wodne. Konieczna jest promocja terenu jako atrakcyjnego turystycznie, który mo że by ć miejscem zarówno wypoczynku weekendowego, jak równie ż wakacyjnego. Wa żna jest rozbudowa bazy turystycznej, która mogłaby zaoferowa ć turystom komfortowe warunki zakwaterowania i wy żywienia. Dobre poło żenie geograficzne powiatu przekłada si ę na dobr ą sie ć komunikacyjn ą. Powiat nowosolski posiada dobrze rozwini ętą sie ć dróg zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym i mi ędzyregionalnym. Przez teren powiatu przebiega droga krajowa ekspresowa nr S3, która jest głównym szlakiem komunikacji drogowej pomi ędzy północn ą a południow ą cz ęś ci ą regionu. Najwa żniejszym w ęzłem komunikacyjnym powiatu jest Nowa Sól, która poło żona jest na skrzy żowaniu drogi krajowej ekspresowej nr S3 z drogami wojewódzkimi nr 292, 297 i 315. Konieczna jest dalsza rozbudowa obwodnicy Nowej Soli oraz bieżą ca naprawa dróg tak, aby

100 zapewni ć kierowcom odpowiedni komfort jazdy. Przez miasto Nowa Sól przebiega te ż jedna z wa żniejszych magistrali kolejowych, linia 273 tak zwana Nadodrzanka, łącz ąca Wrocław ze Szczecinem. Nowa Sól jest tak że portem żeglugi rzecznej. Wa żną spraw ą jest tak że zapewnienie mieszka ńcom powiatu dost ępu do transportu publicznego. Szczególnie dotyczy to poł ącze ń nieopłacalnych dla prywatnych przewo źników. Mieszka ńcy powiatu nowosolskiego maj ą dost ęp do sieci elektrycznej, wodnej, kanalizacyjnej, gazowej, a tak że ciepłowniczej. Gminy zapewniaj ą równie ż gospodark ę odpadami. Pokre śli ć nale ży przede wszystkim problem dost ępu do sieci kanalizacyjnej, szczególnie na wsiach, co powoduje konieczno ść rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Konieczne s ą równie ż remonty istniej ącej sieci. Baza mieszkaniowa w powiecie pochodzi przede wszystkim z okresu przed II wojn ą światow ą oraz PRL, jest w znacz ącym stopniu zdekapitalizowana i wymaga remontów. Konieczne jest podj ęcie działa ń na rzecz opracowania pomysłów rewitalizacji mieszkaniowej oraz rewitalizacji miast. Powiat nowosolski dzi ęki swoim atutom jest atrakcyjnym miejscem zamieszkania. Dla dalszego rozwoju powiatu konieczna jest aktywna działalno ść władz lokalnych na rzecz rozwi ązywania zidentyfikowanych problemów oraz wykorzystanie mo żliwo ści rozwojowych, które powiat posiada.

101

2. Analiza SWOT

Kluczowym elementem stosowanym w analizie sytuacji zarówno przedsi ębiorstw, jak i jednostek samorz ądu terytorialnego, pozwalaj ącym dobrze wyznaczy ć cele i zadania strategiczne jest analiza SWOT. To narz ędzie, dzi ęki któremu mo żna zanalizowa ć i rozpozna ć własne silne i słabe strony ( strengths i weaknesses ), a tak że istniej ące i potencjalne szanse i zagro żenia ( opportunities i threats ), płyn ące z otoczenia zewn ętrznego. Strengths to mocne strony powiatu, które nale życie wykorzystane b ędą sprzyja ć jego rozwojowi, a w chwili obecnej pozytywnie wyró żniaj ą go w otoczeniu i stanowi ą przewag ę konkurencyjn ą. Weaknesses to słabe strony powiatu, których nie wyeliminowanie b ądź nie zniwelowanie siły ich oddziaływania b ędzie hamowa ć jego rozwój. Opportunities to szanse, a wi ęc uwarunkowania, które przy umiej ętnym wykorzystaniu mog ą wpływa ć pozytywnie na rozwój powiatu, natomiast threats to zagro żenia, czynniki, które obecnie nie przeszkadzaj ą powiatowi w funkcjonowaniu, ale mog ą by ć zagro żeniem w przyszło ści.

102

Analiza SWOT – uwarunkowania ekologiczno-przestrzenne Mocne strony Słabe strony • Atrakcyjne poło żenie geograficzne; • Post ępuj ąca degradacja środowiska • Obecno ść na terenie powiatu przyrodniczego w zwi ązku z wi ększego miasta – Nowa Sól; rozwojem przemysłu, infrastruktury i • Obecno ść na terenie powiatu budownictwa; jednostek o charakterze miejskim i • Hałda odpadów niebezpiecznych na wiejskim; terenie po byłych zakładach • Zró żnicowane środowisko naturalne; „Dozamet”; • Du ża atrakcyjno ść przyrodniczo- • Rzadkie u żywanie odnawialnych krajobrazowa terenów; źródeł energii; • Du ża powierzchnia lasów; • Niewielka ilo ść • Bogactwo zasobów środowiska termomodernizowanych budynków; naturalnego (w ęgiel, gaz, mied ź); • Niewystarczaj ące wykorzystanie • Ochrona krajobrazu w ramach potencjału krajobrazowego powiatu istniej ących na terenie powiatu dla rozwoju turystyki i rekreacji; parków krajobrazowych, obszarów z • Słabe zagospodarowanie terenów sieci Natura 2000 oraz innych form przy zbiornikach wodnych; ochrony przyrody; • Niedostateczne zabezpieczenie • Dobre warunki klimatyczne; przeciwpowodziowe. • Du ża ilo ść zbiorników wodnych i rzek. Szanse Zagro żenia • Lepsza integracja i koordynacja • Intensywny rozwój gospodarczy, przestrzeni (planowanie szczególnie wydobywanie kopalin przestrzenne); (w ęgiel, gaz, mied ź) jako zagro żenie • Zwi ększaj ąca si ę świadomo ść dla jako ści walorów przyrodniczych; społeczna w zakresie ochrony • Zwi ększona emisja zanieczyszcze ń środowiska, rozwój edukacji do atmosfery w zwi ązku z dotycz ącej ochrony środowiska; powstawaniem nowych zakładów • Promocja atrakcji przyrodniczych i przemysłowych, zwi ększony hałas. walorów krajobrazowych powiatu; • Dost ęp do zewn ętrznych źródeł finansowania w zakresie ochrony środowiska.

103

Analiza SWOT – uwarunkowania społeczne Mocne strony Słabe strony • Stabilna liczba ludno ści powiatu; • Nieznaczny ujemny bilans migracji; • Zró żnicowanie bran ż • Niska liczba urodze ń; zatrudniaj ących pracowników: • Starzenie si ę ludno ści powiatu – przemysł, usługi, rolnictwo, wzrost liczby ludno ści w wieku le śnictwo; poprodukcyjnym, spadek w wieku • Dost ęp do edukacji przedszkolnej, przedprodukcyjnym; podstawowej i gimnazjalnej; • Niedostateczne dopasowania • Dost ęp do edukacji kształcenia do potrzeb rynku pracy; ogólnokształc ącej na poziomie • Słabe wyniki szkół ponadgimnazjalnym; ponadagimnazjalnych w rankingach. • Zró żnicowana oferta edukacyjna • Brak nowoczesnej bazy o światowej, powiatu w zakresie kierunków w tym sprz ętu do kształcenia zawodowych i technicznych; zawodowego; • Du ży udział młodzie ży kształc ącej • Wysoka stopa bezrobocia; si ę w technikach; • Wyst ępowanie zjawiska bezrobocia • Dost ępno ść podstawowej opieki długookresowego; zdrowotnej oraz aptek; • Bezrobocie w śród ludzi młodych; • Wielospecjalistyczny szpital • Niewystarczaj ąca liczba miejsc w zapewniaj ący dost ęp do wysokiej rodzinach zast ępczych, placówkach jako ści opieki medycznej; opieku ńczo-wychowawczych oraz • Skoordynowany system pomocy domu pomocy społecznej; dziecku i rodzinie w powiecie; • Niedostateczne wsparcie osób • Rozwój rodzinnych form opieki niepełnosprawnych; zast ępczej; • Ograniczone środki finansowe na • Działalno ść placówek opieku ńczo- realizacj ę działa ń społecznych; wychowawczych i domu pomocy • Ograniczone środki finansowe na społecznej; wspieranie organizacji • Działalno ść gminnych o środków pozarz ądowych; kultury i sportu oraz bibliotek; • Braki w zakresie bazy sportowo- • Bogata oferta powiatu w zakresie rekreacyjnej oraz konieczno ść lokalnych i ponadlokalnych imprez remontów istniej ących obiektów. kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych; • Wysoka liczba i aktywno ść organizacji pozarz ądowych; • Wspieranie organizacji pozarz ądowych przez samorz ądy gminne i powiatowy; • Wysoko wykwalifikowana kadra sektora publicznego; • Wykorzystywanie środków unijnych na realizacj ę projektów w sferze społecznej. Szanse Zagro żenia • Dost ęp do środków UE; • Spadek liczby ludno ści – niska • Mo żliwo ści w zakresie kształcenia liczba urodze ń, niekorzystne trendy kadr sektora publicznego; migracyjne; • Wzrost aktywno ści społecznej • Spadek liczby ludno ści w wieku mieszka ńców i rozwój trzeciego produkcyjnym; sektora; • Utrzymywanie si ę wysokiej stopy • Rozwój współpracy pomi ędzy bezrobocia;

104

samorz ądami a organizacjami • Post ępuj ące bezrobocie ludzi pozarz ądowymi; młodych utrwalaj ące życie bez • Rozwój infrastruktury prospołecznej zatrudnienia; (baza sportowa, kulturalna, • Wzrost skali ubóstwa i wykluczenia oświatowa); społecznego. • Wzbogacenie oferty kulturalnej, sportowej i rekreacyjnej; • Napływ nowych inwestycji generuj ących nowe miejsca pracy; • Współpraca pomi ędzy instytucjami edukacyjnymi a instytucjami rynku pracy i przedsi ębiorcami; • Wsparcie rodzin przekładaj ące si ę na wzrost liczby urodze ń.

105

Analiza SWOT – uwarunkowania gospodarcze Mocne strony Słabe strony • Zró żnicowana struktura • Dominacja w śród podmiotów gospodarcza – rolnictwo, le śnictwo, gospodarczych mikro i małych przemysł, usługi; przedsi ębiorstw, brak obecno ści • Du ża liczba podmiotów du żych koncernów; gospodarczych na terenie Gminy • Niski wska źniki działalno ści Miejskiej Nowa Sól; gospodarczej na 10 000 • Stały wzrost liczby podmiotów mieszka ńców ; gospodarczych; • Uci ąż liwo ść zakładów • Korzystna lokalizacja dla rozwoju przemysłowych dla środowiska; biznesu; • Niedostateczna baza noclegowa i • Dobra infrastruktura i układ turystyczna; komunikacyjny dla biznesu; • Niedostateczne wsparcie dla • Dost ępno ść siły roboczej; rozwoju małej przedsi ębiorczo ści. • Kostrzy ńsko – Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna: podstrefy w Nowej Soli, Bytomiu Odrza ńskim i Ko żuchowie; • Park technologiczny: Regionalne Centrum Technologii i Wiedzy Interior; • Dobre warunki przyrodnicze do rozwoju turystyki; • Du ża liczba zabytków i miejsc atrakcyjnych turystycznie; • Wyznaczone szlaki piesze, rowerowe i wodne. Szanse Zagro żenia • Napływ nowych inwestorów; • Konflikt ze środowiskiem • Wsparcie rozwoju drobnej przyrodniczym; przedsi ębiorczo ści; • Kryzys gospodarczy; • Rozwój instytucji otoczenia biznesu; • Brak inwestycji w rozwój turystyki. • Integracja środowisk gospodarczych; • Wsparcie gospodarki w ramach projektów finansowanych ze środków UE; • Rozwój bazy turystycznej, promocja i rozwój turystyki aktywnej na terenie powiatu.

106

Analiza SWOT – infrastruktura techniczna Mocne strony Słabe strony • Dobrze rozwini ętą sie ć dróg • Zró żnicowany stan techniczny dróg i zarówno na poziomie lokalnym, infrastruktury towarzysz ącej regionalnym i mi ędzyregionalnym; (o świetlenie, parkingi); • Droga ekspresowa S3; • Znaczne obci ąż enie dróg • Obwodnica Nowej Soli; transportem ci ęż kim; • Magistrala kolejowa, linia 273 tak • Brak spójnej sieci transportu zwana Nadodrza ńsk ą, ł ącz ąca publicznego; Wrocław ze Szczecinem; • brak „małych obwodnic” • Port żeglugi rzecznej w Nowej Soli. miejscowo ści w powiecie Nowa Śól. • Brak bezkolizyjnego przejazdu kolejowego w centrum miasta Nowa Sól. • Budynki mieszkalne pochodz ące głównie sprzed II wojny św. oraz okresu PRL w zró żnicowanym stanie technicznym, cz ęsto wymagaj ące remontów; • Ograniczony dost ęp do sieci kanalizacyjnej, szczególnie na wsiach; • Zły stan infrastruktury komunalnej; • Ograniczone środki finansowe na rozwój i modernizacj ę infrastruktury. • Brak ście żek rowerowych pomi ędzy miejscowo ściami powiatu . Szanse Zagro żenia • Rozbudowa infrastruktury drogowej • Degradacja infrastruktury drogowej; (doko ńczenie budowy obwodnicy • Degradacja infrastruktury Nowej Soli); technicznej; • Rozbudowa drogi ekspresowej S3 • Brak środków na rozwój i • Dost ęp do zewn ętrznych źródeł modernizacj ę infrastruktury. finansowania w zakresie finansowania rozwoju i modernizacji infrastruktury. • Budowa na rzece Odrze przystani kajakowych

107

3. Misja i wizja rozwoju strategicznego

Wizja rozwoju powiatu nowosolskiego stanowi projekcj ę stanu, który powinien by ć osi ągni ęty dzi ęki realizacji strategii. Uwzgl ędnia ona bie żą ce i przyszłe potrzeby mieszka ńców powiatu oraz uwarunkowania wewn ętrzne i zewn ętrzne. Wizja wyznacza główne cele strategiczne, które s ą istotne dla rozwoju społeczno- gospodarczego powiatu i wpływa na poziom i jako ść życia mieszka ńców.

Dla rozwoju powiatu nowosolskiego konieczne jest równie ż okre ślenie misji powiatu jako jednostki administracji publicznej, której zadaniem jest słu żenie mieszka ńcom i dbanie o zapewnienie wysokiej jako ści życia oraz wszechstronnego rozwoju jednostki.

108

Wizja i misja s ą wst ępem do zało żeń strategicznego rozwoju powiatu nowosolskiego, wyra żonego w celach strategicznych, operacyjnych i obszarach zadaniowych. Wa żnym zadaniem na przyszło ść jest monitowanie realizowania zało żeń jakimi s ą misja i wizja rozwoju powiatu, poprzez identyfikacj ę działa ń i współprac ę pomi ędzy władzami powiatu a poszczególnymi gminami, ich mieszka ńcami i interesariuszami. Kre ślą one bardzo szeroki kontekst działa ń w zakresie dynamicznego rozwoju sfery społecznej, gospodarczej, ekologicznej i przestrzennej.

109

4. Cele strategiczne, operacyjne i zadania

Diagnoza układu lokalnego oraz przeprowadzona na jej podstawie analiza SWOT dla powiatu nowosolskiego doprowadziła do sformułowania wizji i misji rozwoju powiatu nowosolskiego. Stało si ę to podstaw ą sformułowania celów strategicznych i operacyjnych Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego 2015-2025 Przyj ęto dwa cele o charakterze strategicznym: Podniesienie jako ści życia mieszka ńców powiatu nowosolskiego oraz Rozwój zasobów ludzkich oraz poprawa potencjału społecznego powiatu nowosolskiego . Ich realizacj ę zapewni osi ągni ęcie zaplanowanych celów operacyjnych. W odniesieniu do celu strategicznego Podniesienie jako ści życia mieszka ńców powiatu nowosolskiego sformułowano cztery cele operacyjne: Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej powiatu , Rozwój infrastruktury społecznej powiatu nowosolskiego , Poprawa stanu środowiska naturalnego i bezpiecze ństwa publicznego oraz Rozwój funkcji turystyczno – rekreacyjnej powiatu nowosolskiego . W odniesieniu do celu strategicznego Rozwój zasobów ludzkich oraz poprawa potencjału społecznego powiatu nowosolskiego sformułowano dwa cele operacyjne: Nowoczesna edukacja powiatu nowosolskiego oraz Integracja społeczna osób oraz grup wykluczonych społecznie .

110

111

Cel strategiczny I. Podniesienie jako ści życia mieszka ńców powiatu nowosolskiego koncentruje si ę na zapewnieniu mieszka ńcom powiatu nowosolskiego dobrych warunków życia w ró żnych aspektach: społecznym, ekonomicznym, ekologicznym i przestrzennym. Podkre śli ć nale ży, że tylko dbało ść o wszechstronne zapewnienie dobrych warunków życia czyni powiat miejscem przyjaznym dla mieszka ńców. Same inwestycje gospodarcze, przy braku zaplecza socjalnego oraz zniszczonym środowisku nie zrealizuj ą celu wysokiej jako ści życia. St ąd w ramach celu strategicznego zaplanowano cztery cele operacyjne, realizuj ące zało żenia poprawy jako ści życia mieszka ńców w ró żnych wymiarach. Cel operacyjny I.I. Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej powiatu zakłada rozwi ązanie problemów z komunikacj ą wewn ątrz powiatu, zarówno w odniesieniu do tradycyjnych form komunikacji w uj ęciu przestrzennym (drogi, transport), jak równie ż komunikacji przy u życiu nowych technologii. W tym zakresie konieczna jest przede wszystkim modernizacja dróg powiatowych, wraz z towarzysz ącą im infrastruktur ą, w postaci o świetlenia czy parkingów (przede wszystkim w Nowej Soli, Kolsku i gminie Ko żuchów. Szans ę na rozwi ązanie problemów komunikacyjnych stworzy budowa Eko-pętli, a wi ęc budowa dróg rowerowych ł ącz ących miejscowo ści powiatu nowosolskiego. Korzysta ć z nich b ędą mieszka ńcy doje żdżaj ący rowerami do zakładów pracy i szkół, ale równie ż i tury ści. Komfortowe i bezpieczne drogi rowerowe dadz ą mo żliwo ść promowania tej formy transportu, co mo że przyczyni ć si ę do zmniejszenia ruchu samochodowego, a co za tym idzie zanieczyszczenia środowiska. Konieczne jest równie ż wsparcie działa ń w zakresie transportu publicznego na terenie powiatu. W ramach realizacji tego celu uwaga zwrócona zostanie tak że na kontynuacj ę działa ń na rzecz scalania gruntów, co pozwoli uregulowa ć gospodark ę gruntow ą w powiecie. Sprawna komunikacja internetowa i rozwój e-usług powoduj ą, że mieszka ńcy wiele spraw załatwia ć mog ą bez wychodzenia z domu. Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej musi wi ęc obj ąć tak że działania na rzecz pełnego dost ępu do Internetu oraz rozwoju e-usług w powiecie. Cel operacyjny I.II. Rozwój infrastruktury społecznej powiatu nowosolskiego jest niezwykle istotny dla zapewnienia mieszka ńcom, w tym dzieciom i młodzie ży mo żliwo ści rozwoju. Wysokiej jako ści infrastruktura społeczna przyczynia si ę znacz ąco do wysokiej jako ści życia i stanowi zach ętę do osiedlania si ę na danym terenie. St ąd cel ten ma charakter priorytetowy. W ramach rozwoju infrastruktury społecznej konieczna jest modernizacja infrastruktury sportowej. Szczególnie dotyczy

112 to modernizacji obiektów sportowych przy szkołach prowadzonych przez powiat. Kolejn ą istotn ą kwesti ą w zakresie inwestycji w infrastruktur ę społeczn ą, która słu żyć będzie młodzie ży, jest stworzenie nowoczesnej bazy dla edukacji, w tym kształcenia zawodowego. Powiat wspiera równolegle rozwój kształcenia ogólnokształc ącego i kształcenia zawodowego, oferuje młodzie ży nauk ę w liceach ogólnokształc ących, ale równie ż w technikach i szkołach zawodowych. Jest to bardzo wa żne w kontek ście mo żliwo ści zdobycia zawodu atrakcyjnego z perspektywy rynku pracy. St ąd niezb ędne jest przeprowadzenie dokładnej analizy w zakresie kształcenia zawodowego, reorganizacji sieci szkół i dostosowanie ich do kształcenia zawodowego. Baza dydaktyczna wymaga modernizacji, a w tym kontek ście istotne jest równie ż doposa żenie szkół w nowoczesny sprz ęt umo żliwiaj ący praktyczn ą nauk ę zawodu. Tylko w tym przypadku absolwenci b ędą mieli dobre szanse na rynku pracy. Dla uczynienia powiatu miejscem przyjaznym dla mieszka ńców konieczne jest tak że zapewnienie obsługi wysokiej jako ści w budynkach nale żą cych do gmin i powiatu. W tym kontek ście szczególnie zwróci ć nale ży uwag ę na konieczno ść remontu i modernizacji dawnego Urz ędu Solnego – Ratusza w Nowej Soli. Cel społeczny zrealizuje tak że rewitalizacja terenu po byłym zakładzie Nowosolskiej Fabryki Nici „Odra” w Nowej Soli. W ramach planowanych działa ń powstanie obszar o charakterze centrotwórczym, gdzie obok siebie b ędą funkcjonowały usługi z zakresu edukacji, opieki społecznej czy kultury. Dzi ęki rewitalizacji obszar wł ączony zostanie z powrotem do tkanki miejskiej, co wzmocni rozwój przedsi ębiorczo ści. Warto ści ą dodan ą b ędzie zagospodarowanie obecnie zdegradowanej przestrzeni publicznej. Rozwój infrastruktury społecznej niezb ędny jest tak że w sferze ochrony zdrowia. Nowa Sól dysponuje nowoczesnym szpitalem, jednak że dla utrzymania wysokiej jako ści usług wymaga on ci ągłej modernizacji i doposa żania. Cel operacyjny I.III. Poprawa stanu środowiska naturalnego i bezpiecze ństwa publicznego zwraca uwag ę na niezwykle wa żne aspekty działalno ści powiatu – zapewnienie bezpiecznego życia mieszka ńcom w czystym środowisku. W tym zakresie istnieje konieczno ść likwidacji hałdy odpadów niebezpiecznych zlokalizowanych na terenie po byłym zakładzie „Dozamet”, która stanowi zagro żenie dla środowiska naturalnego o zasi ęgu regionalnym. Wy żej wymieniony teren jest obszarem zdegradowanym poło żonym w granicach miasta powiatowego, przez co w znacznym stopniu hamuje rozwój obszarów miejskich.

113

Hałda została sklasyfikowana przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska jako tzw. „bomba ekologiczna”. Dla zapewnienia mieszka ńcom życia w czystym środowisku konieczne s ą inwestycje na rzecz przeciwdziałania zanieczyszczeniom środowiska, w tym zanieczyszczeniom gleb, wód i powietrza atmosferycznego. Wa żna jest termomodernizacja i modernizacja obiektów u żyteczno ści publicznej z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, co pozwala na zachowanie czystego środowiska oraz obni żenie kosztów eksploatacyjnych. Powiat zmodernizował budynki szkół ponadgimnazjalnych, ale konieczne s ą takie działania równie ż w odniesieniu do innych obiektów publicznych. W zwi ązku z obecno ści ą na terenie powiatu rzeki Odry oraz innych wód konieczne jest zabezpieczenie miejscowo ści przed powodziami. Działania na rzecz zwi ększenia bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego i zapobiegania innym kl ęskom żywiołowym s ą niezwykle wa żne. W tym zakresie istotne s ą działania prewencyjne, w tym zaopatrzenie słu żb ratowniczych w profesjonalny sprz ęt. Cel operacyjny I.IV. Rozwój funkcji turystyczno – rekreacyjnej powiatu nowosolskiego zakłada inwestycje w baz ę turystyczno – rekreacyjn ą, która słu żyć ma mieszka ńcom oraz turystom odwiedzaj ącym powiat nowosolski. Podkre śli ć nale ży, że rozwój turystyki stanowi ć mo że impuls rozwoju gospodarczego powiatu, przynosz ąc dochody mieszka ńcom. Turystom oraz mieszka ńcom zainteresowanym aktywnym wypoczynkiem słu żyć b ędzie rozwój ście żek i szlaków turystycznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem turystyki kombinowanej (ł ącz ącej ró żne formy turystyki i tworz ąc powi ązania pomi ędzy nimi). Konieczny jest rozwój infrastruktury sportowej, szczególnie w zakresie sportów wodnych i zimowych. Do poprawy walorów turystycznych przyczyni si ę także rewitalizacja obiektów zabytkowych. Dla rozwoju turystyki i rekreacji niezwykle wa żna jest promocja walorów turystycznych powiatu nowosolskiego. Bardzo cz ęsto jego oferta nie jest znana mieszka ńcom o ściennych powiatów czy niedaleko poło żonych du żych miast (np. Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Pozna ń, Wrocław), a turystyka weekendowa i krótkie wyjazdy wakacyjne mog ą sta ć si ę jednym z wa żnych czynników rozwoju powiatu. Cel operacyjny I.V Wspieranie gospodarki i rozwoju przedsi ębiorczo ści na terenie powiatu nowosolskiego nastawiony jest na rozwój gospodarczy wspieraj ący zatrudnienie, a co za tym idzie przyczyniaj ący si ę do społecznego dobrobytu i ograniczenia bezrobocia. Aby zapobiec bezrobociu ludzi młodych konieczne jest

114 wspieranie kształcenia dostosowanego do potrzeb rynku pracy. W tym celu niezb ędne jest współdziałanie instytucji publicznych i pracodawców. W ramach działa ń wprowadzane b ędą innowacyjne programy kształcenia, nacisk poło żony zostanie te ż na praktyki, sta że czy promowanie klas patronackich. Podj ęte zostan ą działania kreuj ące dobry klimat dla inwestorów, w tym wsparcie władz publicznych, ulgi podatkowe. Zakłada si ę równie ż nacisk na promocj ę przedsi ębiorczo ści i wsparcie rozwoju drobnej przedsi ębiorczo ści oraz przedsi ębiorstw społecznych. Cel strategiczny II. Rozwój zasobów ludzkich oraz poprawa potencjału społecznego powiatu nowosolskiego koncentruje si ę na rozwoju kapitału społecznego powiatu, a wi ęc inwestycjach w mieszka ńców. To mieszka ńcy – wykształceni, posiadaj ący dobr ą prac ę, korzystający z udogodnie ń im stwarzanych i zadowoleni z życia w powiecie s ą kluczowym punktem działa ń władz powiatowych. Stworzenie mieszka ńcom warunków wszechstronnego rozwoju zach ęci ich do pozostania na terenie powiatu i zwi ąż e z lokaln ą wspólnot ą. Pami ęta ć równie ż nale ży, że zasoby ludzkie s ą jednym z najistotniejszych elementów decyduj ących dzi ś o rozwoju gospodarczym i przewadze konkurencyjnej. W ramach tego celu strategicznego wyznaczono dwa cele operacyjne, realizuj ące zało żenia inwestycji w zasoby ludzkie i potencjał społeczny. Cel operacyjny II.I. Nowoczesna edukacja powiatu nowosolskiego ma wesprze ć budow ę na terenie powiatu edukacji nowoczesnej, wysokiej jako ści i dostosowanej do potrzeb rynku pracy. Przygotowanie bazy o światowej, zaplanowanej w ramach celu operacyjnego I.II Rozwój infrastruktury społecznej powiatu nowosolskiego , jest podstaw ą nowoczesnej edukacji, jednak że nie wystarczy, aby szkolnictwo zapewniło dobre wykształcenie i stało si ę trampolin ą do sukcesów na rynku pracy. Niezb ędna jest do tego równie ż wysokiej klasy kadra nauczycielska, która powinna stale doskonali ć swoj ą wiedz ę, umiej ętno ści i kompetencje. Zapewnienie dobrej bazy i wysokiej jako ści kadr o światy jest podstaw ą do konstrukcji programów kształcenia dostosowanych do potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy oraz rozwijaj ących kluczowe z perspektywy rynku pracy i funkcjonowania w społecze ństwie kompetencje społeczno-edukacyjne. Wa żne jest równie ż stworzenie systemu wspierania uczniów oraz nagradzania tych, którzy osi ągaj ą ponadprzeci ętne wyniki. Pami ęta ć nale ży tak że o tym, że we współczesnych społecze ństwach wiedzy konieczne jest zapewnienie dost ępu do ci ągłego doskonalenia. Uczenie si ę przez całe życie wymaga od władz publicznych

115 tworzenia i rozwijania kształcenia ustawicznego. W ramach podj ętych działa ń wsparcie dedykowane b ędzie zarówno uczniom i słuchaczom, jak i nauczycielom. Szczególny nacisk poło żony b ędzie na kształcenie nauczycieli zawodów i instruktorów praktycznej nauki zawodów. Dodatkowo zakłada si ę wsparcie wymiany mi ędzynarodowej i wymiany do świadcze ń, wspieranie uczniów zdolnych oraz rozwój kształcenia specjalnego. Cel operacyjny II.II. Integracja społeczna osób oraz grup wykluczonych społecznie zakłada wdra żanie wa żnej współcze śnie inkluzji społecznej, a wi ęc przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu oraz wł ączaniu do życia społecznego tych osób, które z ró żnych przyczyn (np. ubóstwa, bezrobocia, uzale żnie ń) pozostaj ą poza głównym nurtem życia społecznego. Zagro żeniem społecznym jest przede wszystkim ubóstwo, dotykaj ące w du żym stopniu rodziny z dzie ćmi (szczególnie rodziny wielodzietne i niepełne oraz z osobami niepełnosprawnymi), a tak że osoby starsze, szczególnie te, które prowadz ą jednoosobowe gospodarstwa domowe. Kluczowe jest jednak zwrócenie uwagi równie ż na inne wymiary wykluczenia – wykluczenie mieszkaniowe, przestrzenne, edukacyjne, prawne, cyfrowe. Zadaniem władz publicznych jest identyfikacja osób zagro żonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym i podj ęcie aktywnych działa ń pomocowych. Do kategorii, które w sposób szczególny powinny zosta ć obj ęte wsparciem nale żą osoby starsze i chore, osoby bezrobotne i zagro żone bezrobociem oraz niepełnosprawni. Konieczna jest tak że działalno ść na rzecz wspierania rodzin w sprawowaniu opieki nad dzie ćmi oraz rozwój systemu pieczy zast ępczej, który oferowa ć musi dzieciom pozbawionym opieki rodziców profesjonalne wsparcie. W tym kontek ście istotne jest wspieranie rozwoju organizacji pozarz ądowych oraz stała współpraca władz publicznych z trzecim sektorem. Do realizacji celów operacyjnych, a co za tym idzie celów strategicznych i osi ągni ęcia wizji rozwoju powiatu przyczyni si ę realizacja konkretnych zada ń, rozwi ązuj ących zidentyfikowane problemy społeczne, reaguj ących na zagro żenia i wykorzystuj ących szanse rozwoju. Poni żej zestawiono struktur ę celów strategicznych, operacyjnych oraz zada ń pozwalaj ących na ich realizacj ę.

116

Struktura celów i zada ń Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego

ZADANIE I.I.1 : MODERNIZACJA DRÓG POWIATOWYCH WRAZ Z NIEZB ĘDN Ą INFRASTRUKTUR Ą

ZADANIE I.I.2 : WSPARCIE DZIAŁA Ń NA RZECZ TRANSPORTU CEL STRATEGICZNY I CEL OPERACYJNY I.I ZBIOROWEGO NA TERENIE POWIATU NOWOSOLSKIEGO PODNIESIENIE JAKO ŚCI ŻYCIA POPRAWA ZADANIE I.I.3 DZIAŁANIA NA RZECZ POWSTANIA MIESZKA ŃCÓW DOST ĘPNO ŚCI ROWEROWEJ EKO – P ĘTLI POWIATU KOMUNIKACYJNEJ NOWOSOLSKIEGO POWIATU ZADANIE I.I.4: DZIAŁANIA NA RZECZ PEŁNEGO DOST ĘPU DO INTERNETU MIESZKA ŃCÓW POWIATU NOWOSOLSKIEGO ORAZ ROZWOJU E-USŁUG

ZADANIE I.I.5: KONTYNUACJA DZIAŁA Ń DOTYCZ ĄCYCH SCALANIA GRUNTÓW

ZADANIE I.II.1 : MODERNIZACJA BAZY SPORTOWEJ SZKÓŁ POWIATU NOWOSOLSKIEGO.

ZADANIE I.II.2 : REMONT I MODERNIZACJA DAWNEGO URZ ĘDU SOLNEGO – RATUSZ

CEL OPERACYJNY I.II ZADANIE I.II.3 : REWITALIZACJA TERENU PO BYŁYM ROZWÓJ ZAKŁADZIE NOWOSOLSKIEJ FABRYKI NICI „ODRA” W INFRASTRUKTURY NOWEJ SOLI SPOŁECZNEJ POWIATU ZADANIE I.II.4: MODERNIZACJA BLOKU OPERACYJNEGO W NOWOSOLSKIEGO 117

WIELOSPECJALISTYCZNYM SZPITALU SPZOZ W NOWEJ SOLI

ZADANIE I.II.5: STWORZENIE NOWOCZESNEJ BAZY KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO I ZAWODOWEGO W POWIACIE NOWOSOLSKIM

ZADANIE I.III.1 : DZIAŁANIA NA RZECZ LIKWIDACJI „BOMBY EKOLOGICZNEJ” - HAŁDY ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH NA TERENIE BYŁYCH ZAKŁADÓW DOZAMET

ZADANIE I.III.2 : PRZECIWDZIAŁANIE ZANIECZYSZCZENIOM I REKULTYWACJA GLEB W ZWI ĄZKU ZE STOSOWANIEM OSADÓW ŚCIEKOWYCH

ZADANIE I.III.3 : PRZECIWDZIAŁANIE ZANIECZYSZCZENIOM ŚRODOWISKA

ZADANIE I.III.4 : MODERNIZACJA OBIEKTÓW U ŻYTECZNO ŚCI CEL OPERACYJNY I.III PUBLICZNEJ Z WYKORZYSTANIEM ODNAWIALNYCH POPRAWA STANU ŹRÓDEŁ ENERGII ŚRODOWISKA NATURALNEGO I ZADANIE I.III.5 : WSPIERANIE DZIAŁA Ń ZMIERZAJ ĄCYCH DO BEZPIECZE ŃSTWA ZWI ĘKSZENIA BEZPIECZE ŃSTWA PUBLICZNEGO PRZECIWPOWODZIOWEGO I INNYCH KL ĘSK ŻYWIOŁOWYCH NA TERENIE POWIATU M.IN. POPRZEZ ZAPEWNIENIE PROFESJONALNEGO SPRZ ĘTU DO AKCJI RATOWNICZYCH

ZADANIE I.III.6 : DZIAŁANIA WSPIERAJ ĄCE MODERNIZACJ Ę I

118

REWITALIZACJ Ę ROWÓW MELIORACYJNYCH

ZADANIE I.IV.1 : WSPARCIE ROZWOJU ŚCIE ŻEK I SZLAKÓW TURYSTYCZNYCH NA TERENIE POWIATU W TYM TURYSTYKI KOMBINOWANEJ CEL OPERACYJNY I.IV ZADANIE I.IV.2 : WSPARCIE DZIAŁA Ń DOTYCZ ĄCYCH ROZWÓJ FUNKCJI REWITALIZACJI OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH NA TERENIE TURYSTYCZNO - POWIATU NOWOSOLSKIEGO REKREACYJNEJ ZADANIE I.IV.3 : AKTYWNA I ZINTEGROWANA PROMOCJA POWIATU WALORÓW TURYSTYCZNYCH POWIATU NOWOSOLSKIEGO ZADANIE I.IV.4 : ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ W SZCZEGÓLNO ŚCI ZWI ĄZANEJ ZE SPORTAMI ZIMOWYMI I WODNYMI

ZADANIE I.V.1 : DZIAŁANIA NA RZECZ DOSTOSOWANIA PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO DO POTRZEB CEL OPERACYJNY I.V REGIONALNEGO I LOKALNEGO RYNKU PRACY WSPIERANIE ZADANIE I.V.2 : KREOWANIE KORZYSTNEGO KLIMATU DLA GOSPODARKI I DALSZEGO ROZWOJU LOKALNEGO BIZNESU ORAZ ROZWOJU INWESTORÓW ZEWN ĘTRZNYCH PRZEDSI ĘBIORCZO ŚCI NA TERENIE POWIATU ZADANIE I.V.3 : WSPARCIE ROZWOJU NOWOSOLSKIEGO PRZEDSI ĘBIORCZO ŚCI

119

ZADANIE II.I.1 : DZIAŁANIA NA RZECZ DOSTOSOWANIA PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO DO POTRZEB LOKALNEGO RYNKU PRACY ZADANIE II.I.2 : DZIAŁANIA NA RZECZ ROZWOJU CEL OPERACYJNY II.I KLUCZOWYCH KOMPETENCJI SPOŁECZNO- NOWOCZESNA EDUKACYJNYCH EDUKACJA POWIATU ZADANIE II.I.3 : WSPIERANIE KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO NOWOSOLSKIEGO I UCZENIA SI Ę PRZEZ CAŁE ŻYCIE CEL STRATEGICZNY II

ROZWÓJ ZASOBÓW ZADANIE II.I.4 : ROZWÓJ SYSTEMU NAGRÓD I STYPENDIÓW LUDZKICH ORAZ DLA UCZNIÓW WYRÓ ŻNIAJ ĄCYCH POPRAWA ZADANIE II.I.5 : DOSKONALENIE KSZTAŁCENIA KADR POTENCJAŁU OŚWIATOWYCH SPOŁECZNEGO POWIATU NOWOSOLSKIEGO ZADANIE II.II.1 : STWORZENIE SYSTEMU WSPARCIA DLA OSÓB STARSZYCH I CHORYCH WYMAGAJ ĄCYCH STAŁEJ OPIEKI. CEL OPERACYJNY II.II INTEGRACJA ZADANIE II.II.2 : WSPARCIE OSÓB WYKLUCZONYCH I SPOŁECZNA OSÓB ZAGRO ŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM ORAZ GRUP ZADANIE II.II.3 : WSPARCIE OSÓB BEZROBOTNYCH ORAZ WYKLUCZONYCH ZAGRO ŻONYCH BEZROBOCIEM SPOŁECZNIE ZADANIE II.II.4 : WYRÓWNYWANIE SZANS OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

120

ZADANIE II.II.5 : ROZWÓJ NGO’s

ZADANIE II.II.6 : WSPIERANIE RODZIN W SPRAWOWANIU OPIEKI NA DZIECKIEM.

ZADANIE II.II.7 : WSPIERANIE ROZWOJU PIECZY ZAST ĘPCZEJ

121

5. Zgodno ść z dokumentami strategicznymi wy ższego szczebla

Zarz ądzanie strategiczne to proces pozwalaj ący okre ślonej jednostce samorz ądowej na osi ągni ęcie sukcesów i wysokiej konkurencyjno ści. Przemy ślane zarz ądzanie umo żliwia spójny, zrównowa żony i wszechstronny rozwój, uwzgl ędniaj ący zarówno aspekty społeczne, przestrzenne, ekonomiczne, ekologiczne oraz techniczne, a tak że wynikaj ące z nich problemy. Długofalowe zarz ądzanie strategiczne ma zasadnicze znaczenie dla kształtowania polityki rozwoju na ka żdym szczeblu administracyjnym. Zgodnie z ustaw ą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju 73 przez polityk ę rozwoju rozumie si ę zespół wzajemnie powi ązanych działa ń podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównowa żonego rozwoju kraju, spójno ści społeczno- gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjno ści gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej. Polityk ę rozwoju prowadz ą Rada Ministrów, samorz ąd województwa oraz samorz ąd powiatowy i gminny, a jest ona prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych. Ustawa do strategii rozwoju zalicza długookresow ą strategi ę rozwoju kraju, średniookresow ą strategi ę rozwoju kraju, a tak że inne strategie rozwoju – dokumenty okre ślaj ące podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju odnosz ące si ę do sektorów, dziedzin, regionów lub rozwoju przestrzennego, w tym obszarów funkcjonalnych. Tak wi ęc władze centralne, jak i jednostki samorz ądu terytorialnego uzyskały mo żliwo ść opracowywania dokumentów strategicznych wskazuj ących na cele i zadania polityki rozwoju. Zakres planowania strategicznego na szczeblu powiatu najogólniej okre śla ustawa o samorz ądzie powiatowym 74 . Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 jest jednym z podstawowych dokumentów powiatu – stanowi fundament do prowadzenia polityki rozwoju lokalnego powiatu nowosolskiego. Okre śla cele, wyznacza kierunki rozwoju w przyj ętym horyzoncie czasowym, okre śla zadania przyczyniaj ące si ę do realizacji celów. Strategia Rozwoju Powiatu

73 Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz.U. z 2006 r., nr 227, poz. 1658, tekst jednolity ze zm. 74 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz ądzie powiatowym, Dz.U. z 2013 r., nr 0 poz. 595, tekst jednolity ze zm. 122

Nowosolskiego na lata 2015-2025 stanowi tak że baz ę wyj ściow ą do przygotowywania innych sektorowych planistycznych dokumentów powiatu. Posiadanie tego typu dokumentu odgrywa tak że znacz ącą rol ę w procesie aplikowania o środki zewn ętrzne, w tym w szczególno ści środki pochodz ące z Unii Europejskiej. Zało żenia strategicznych celów Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 s ą zgodne s ą z zało żeniami Strategii Europa 2020 . Celem Strategii Europa 2020 jest osi ągni ęcie wzrostu gospodarczego, który b ędzie: • Inteligentny − dzi ęki bardziej efektywnym inwestycjom w edukacj ę, badania naukowe i innowacje; • Zrównowa żony − dzi ęki zdecydowanemu przesuni ęciu w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i konkurencyjnego przemysłu; • Sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu, ze szczególnym naciskiem na tworzenie nowych miejsc pracy i ograniczanie ubóstwa. Post ępy w realizacji Strategii Europa 2020 są monitorowane dzi ęki okre ślonym wska źnikom. Na poziomie UE s ą to: • Wzrost stopy zatrudnienia populacji w wieku 20-64 lata do 75%; • Wzrost nakładów na inwestycje w B+R do 3% PKB UE; • Osi ągni ęcie celów pakietu energetyczno-klimatycznego 3x20; • Ograniczenie liczby osób przedwcze śnie ko ńcz ących nauk ę szkoln ą do 10% oraz wzrost udziału osób w wieku 30-34 lata posiadaj ących wy ższe wykształcenie do co najmniej 40%; • Zmniejszenie liczby osób zagro żonych ubóstwem o co najmniej 20 mln. Aby zagwarantowa ć, że Strategia Europa 2020 przyniesie oczekiwane rezultaty, ustanowiono solidny i skuteczny system zarz ądzania gospodarczego, który ułatwi koordynowanie działa ń politycznych na szczeblu unijnym i krajowym. Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 jest spójna z zało żeniami Strategii Europa 2020 , bowiem główny nacisk kładzie na inwestycje w kapitał ludzki: edukacj ę, ograniczenie bezrobocia poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, ale uwzgl ędnia równie ż kwestie ochrony środowiska, u żytkowania odnawialnych źródeł energii oraz rozwoju gospodarczego, przyczyniaj ącego si ę do społecznego dobrobytu.

123

Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 wpisuje si ę w krajowe i regionalne dokumenty strategiczne, jest zgodna z ich zało żeniami i celami strategicznymi. Dokument bierze pod uwag ę zało żenia Strategii na rzecz inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu Europa 2020 stawiaj ąc sobie za cel wdra żanie na szczeblu powiatu inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju, sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu. Na poziomie krajowym do najistotniejszych dokumentów, w które wpisuje si ę strategia nale żą długookresowa i średniookresowa strategia rozwoju kraju: • Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści 75 ; • Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pa ństwo (SRK 2020) 76 . Cele strategiczne, operacyjne i zadania Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 odwołuj ą si ę do wybranych, mo żliwych do realizacji na szczeblu lokalnym celów z trzech wskazanych w Strategii Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pa ństwo obszarów strategicznych: I. Sprawne i efektywne pa ństwo , II. Konkurencyjna gospodarka oraz III. Spójno ść społeczna i terytorialna . Pierwszy cel strategiczny Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025. Podniesienie jako ści życia mieszka ńców powiatu nowosolskiego realizuje przede wszystkim cele zwi ązane ze sprawnym i efektywnym pa ństwem (m.in. sprawno ść administracji, e-usługi, ład przestrzenny, zwi ększenie bezpiecze ństwa) oraz konkurencyjn ą gospodark ą (rozwój gospodarczy, dost ęp do Internetu, bezpiecze ństwo energetyczne i poprawa jako ści środowiska, efektywny transport). Drugi cel strategiczny Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025. Rozwój zasobów ludzkich oraz poprawa potencjału społecznego powiatu nowosolskiego wpisuje si ę natomiast w obszar strategiczny III. Spójno ść społeczna i terytorialna . Szczególnie zwróci ć nale ży uwag ę na realizacj ę zada ń z zakresu integracji społecznej, szczególnie zmniejszenie ubóstwa i zwi ększenie aktywno ści osób wykluczonych i zagro żonych wykluczeniem społecznym.

75 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści , Warszawa 2013, https://mac.gov.pl/files/wp-content/uploads/2013/02/Strategia-DSRK-PL2030-RM.pdf. 76 Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pa ństwo , Warszawa 2012, https://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_rozwoju/SRK_2020/Documents/Strategia_Rozwoju _Kraju_2020.pdf. 124

Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 odwołuje si ę równie ż do wybranych celów okre ślonych w tzw. 9 strategiach zintegrowanych. Cele strategiczne i operacyjne przyczyniaj ą si ę bowiem do realizacji zało żeń tych dokumentów w skali lokalnej – prowadz ą do rozwoju kapitału społecznego, rozwoju zrównowa żonego, zapewnienia bezpiecze ństwa, sprawnego funkcjonowania władz publicznych, bezpiecze ństwa energetycznego i czystego środowiska, rozwoju transportu i innowacyjnej i efektywnej gospodarki. Kluczowa wydaje si ę w tym zakresie by ć Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie 77 . Przyj ęte cele strategiczne i operacyjne realizuj ą trzy wyznaczone w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020 cele polityki regionalnej: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów („konkurencyjno ść ”), 2. Budowanie spójno ści terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych („spójno ść ”) oraz 3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działa ń rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie („sprawno ść ”) . Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 wpisuje si ę w priorytety wyznaczone przez Strategi ę Rozwoju Polski Zachodniej do roku 2020 78 . Dokument ten wyznacza główne kierunki rozwoju makroregionu i stanowi punkt odniesienia dla programowania działa ń rozwojowych w ramach programów operacyjnych na lata 2014-2020. Inicjatywa wypracowania strategii podj ęta została przez samorz ądy województw dolno śląskiego, lubuskiego, opolskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego, które dostrzegły potrzeb ę współpracy wykraczaj ącej poza granice swoich województw. Głównym celem jest wzrost konkurencyjno ści Polski Zachodniej poprzez efektywne wykorzystanie potencjałów makroregionów. Cel główny b ędzie realizowany poprzez trzy cele szczegółowe, którymi s ą: • Integracja przestrzenna i funkcjonalna makroregionu – cel koncentruj ący si ę na zewn ętrznej i wewn ętrznej dost ępno ści transportowej i spójno ści terytorialnej;

77 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie , Warszawa 2010, http://www.mir.gov.pl/aktualnosci/polityka_rozwoju/Documents/KSRR_13_07_2010.pdf. 78 Strategia Rozwoju Polski Zachodniej do roku 2020 , Warszawa 2014, http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_regionalna/polska_zach/dokumenty/Documents/Stra tegia_Rozwoju_Polski_Zachodniej_do_roku_2020.pdf. 125

• Budowa oferty gospodarczej makroregionu – maj ąca na celu d ąż enie do dalszego wzmocnienia siły gospodarczej makroregionu poprzez współprac ę i sieciowanie przede wszystkim we wiod ących bran żach przemysłowych polski zachodniej; • Wzmocnienie potencjału naukowo-badawczego makroregionu – cel zakładaj ący działania w zakresie wykorzystania i wzmocnienia zaplecza badawczo-rozwojowego i transferu wiedzy dla budowania gospodarki opartej na wiedzy. Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 poprzez swoje cele strategiczne i operacyjne realizuje zadania zarówno w zakresie integracji przestrzennej, jak i rozwoju gospodarczego oraz edukacji i budowy gospodarki opartej na wiedzy. Na szczeblu regionu podstawowym dla konstrukcji niniejszej strategii dokumentem jest Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 79 . Cel główny strategii to „Wykorzystanie potencjałów województwa lubuskiego do wzrostu jako ści życia, dynamizowania konkurencyjnej gospodarki, zwi ększenia spójno ści regionu oraz efektywnego zarz ądzania jego rozwojem”80 . Dokument ten wskazuje na 4 cele strategiczne: • Cel strategiczny 1: Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka regionalna; • Cel strategiczny 2: Wysoka dost ępno ść transportowa i teleinformatyczna; • Cel strategiczny 3: Społeczna i terytorialna spójno ść regionu; • Cel strategiczny 4: Region efektywnie zarz ądzany. Zgodno ść celów strategicznych i operacyjnych Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 ze Strategi ą Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 przedstawia tabela 26.

79 Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego , Zielona Góra 2012, http://www.bip.lubuskie.pl/system/obj/14608_SRWL_2020_z_zalacznikami_1.pdf. 80 Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego , Zielona Góra 2012, http://www.bip.lubuskie.pl/system/obj/14608_SRWL_2020_z_zalacznikami_1.pdf , s. 30. 126

Tabela 26. Zgodno ść celów Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 ze Strategi ą Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 Strategia Rozwoju Powiatu Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 Nowosolskiego na lata 2015-2025 Cele strategiczne Cele operacyjne Cele strategiczne i operacyjne 1.1 Rozwój sektora B+R oraz I. Podniesienie jako ści życia usprawnienie mechanizmów mieszka ńców powiatu transferu innowacji nowosolskiego 1.2 Rozwój przedsi ębiorczo ści i I.III. Poprawa stanu środowiska zwi ększenie aktywno ści zawodowej naturalnego i bezpiecze ństwa 1.3 Podniesienie jako ści kształcenia publicznego i dostosowanie go do potrzeb I.IV. Rozwój funkcji turystyczno – regionalnego rynku pracy rekreacyjnej powiatu nowosolskiego 1.4 Rozwój funkcji metropolitalnych I.V. Wspieranie gospodarki i Cel strategiczny 1: ośrodków wojewódzkich rozwoju przedsi ębiorczo ści na Konkurencyjna i 1.5 Rozwój subregionalnych i terenie powiatu nowosolskiego innowacyjna lokalnych o środków miejskich gospodarka regionalna 1.6 Udoskonalenie oraz rozbudowa II. Rozwój zasobów ludzkich oraz infrastruktury energetycznej i poprawa potencjału społecznego ochrony środowiska powiatu nowosolskiego 1.7 Rozwój potencjału II.I. Nowoczesna edukacja powiatu turystycznego województwa nowosolskiego 1.8 Poprawa jako ści rolniczej II.II. Integracja społeczna osób oraz przestrzeni produkcyjnej grup wykluczonych społecznie

2.1 Budowa nowej i modernizacja I. Podniesienie jako ści życia istniej ącej infrastruktury mieszka ńców powiatu Cel strategiczny 2: komunikacyjnej nowosolskiego Wysoka dost ępno ść 2.2 Usprawnienie systemu I.I. Poprawa dost ępno ści transportowa i transportu publicznego komunikacyjnej powiatu teleinformatyczna 2.3 Rozwój społecze ństwa informacyjnego 3.1 Wzrost dost ępno ści i I. Podniesienie jako ści życia atrakcyjno ści kształcenia w mieszka ńców powiatu placówkach edukacyjnych nowosolskiego 3.2 Zwi ększenie dost ępu do usług I.II. Rozwój infrastruktury medycznych i profilaktyka społecznej powiatu nowosolskiego zdrowotna I.III. Poprawa stanu środowiska 3.3 Zapewnienie ró żnorodnej oferty naturalnego i bezpiecze ństwa kulturalnej i sportowej publicznego 3.4 Promocja wł ączenia I.IV. Rozwój funkcji turystyczno – Cel strategiczny 3: zawodowego i społecznego rekreacyjnej powiatu nowosolskiego Społeczna i terytorialna 3.5 Zrównowa żony rozwój I.V. Wspieranie gospodarki i spójno ść regionu obszarów wiejskich rozwoju przedsi ębiorczo ści na 3.6 Wsparcie budowy oraz terenie powiatu nowosolskiego modernizacji systemów i infrastruktury zapobiegania II. Rozwój zasobów ludzkich oraz zagro żeniom poprawa potencjału społecznego powiatu nowosolskiego II.I. Nowoczesna edukacja powiatu nowosolskiego II.II. Integracja społeczna osób oraz grup wykluczonych społecznie 4.1 Tworzenie atrakcyjnego I. Podniesienie jako ści życia wizerunku województwa i promocja mieszka ńców powiatu Cel strategiczny 4: marki Lubuskie nowosolskiego Region efektywnie 4.2 Wzmocnienie współpracy I.I. Poprawa dost ępno ści zarz ądzany transgranicznej i mi ędzyregionalnej komunikacyjnej powiatu 4.3 Wzmocnienie potencjału I.II. Rozwój infrastruktury

127

kapitału społecznego oraz społecznej powiatu nowosolskiego kształtowanie to żsamo ści I.IV. Rozwój funkcji turystyczno – regionalnej rekreacyjnej powiatu nowosolskiego 4.4 Wzmocnienie integralno ści I.V. Wspieranie gospodarki i systemów zarz ądzania rozwoju przedsi ębiorczo ści na strategicznego i planowania terenie powiatu nowosolskiego przestrzennego na poziomie regionalnym i lokalnym II. Rozwój zasobów ludzkich oraz 4.5 Podwy ższenie sprawno ści poprawa potencjału społecznego działania administracji powiatu nowosolskiego samorz ądowej i instytucji II.I. Nowoczesna edukacja powiatu regionalnych nowosolskiego II.II. Integracja społeczna osób oraz grup wykluczonych społecznie

Źródło: Opracowanie własne.

Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 wpisuje si ę równie ż w osie priorytetowe okre ślone w Projekcie Regionalnego Programu Operacyjnego – Lubuskie 2020 81 . Do realizacji przewidziane s ą nast ępuj ące osie priorytetowe: • Oś Priorytetowa 1. Gospodarka i innowacje; • Oś Priorytetowa 2. Rozwój Cyfrowy; • Oś Priorytetowa 3. Gospodarka niskoemisyjna; • Oś Priorytetowa 4. Środowisko i kultura; • Oś Priorytetowa 5. Transport; • Oś Priorytetowa 6. Regionalny rynek pracy; • Oś Priorytetowa 7. Równowaga społeczna; • Oś Priorytetowa 8. Nowoczesna edukacja; • Oś Priorytetowa 9. Infrastruktura społeczna. Cele strategiczne i operacyjne Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 wpisuj ą si ę szczególnie mocno w osie priorytetowe dotycz ące nowoczesnej edukacji, infrastruktury społecznej, równowagi społecznej i rynku pracy, ale uwzgl ędniaj ą równie ż priorytety inwestycyjne pozostałych osi. Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 jest dokumentem kompatybilnym ze Strategi ą Rozwoju Nowosolskiego Obszaru Funkcjonalnego 82 , która okre śla cele NOF w perspektywie 2014-2020. Jest to szczególnie istotne, bowiem Nowosolski Obszar Funkcjonalny, który został

81 Projekt Regionalnego Programu Operacyjnego – Lubuskie 2020 (wersja 5.1) , http://rpo2020.lubuskie.pl/wp-content/uploads/2013/11/RPO-L2020_v5.1_15-04-14.pdf. 82 Strategia Rozwoju Nowosolskiego Obszaru Funkcjonalnego , Nowa Sól 2015. 128 utworzony w oparciu o partnerstwo 8 gmin: Nowa Sól (miasto), Oty ń, Nowa Sól (gmina wiejska), Siedlisko, Ko żuchów, Nowe Miasteczko, Bytom Odrza ński oraz Kolsko na mocy umowy zawartej w 2014 roku, terytorialnie oraz administracyjnie pokrywa si ę z obszarem powiatu nowosolskiego. NOF stanowi zwarty układ przestrzenny, składaj ący si ę z funkcjonalnie powi ązanych terenów o wspólnych uwarunkowaniach i zakłada zintegrowane zarz ądzanie rozwojem terytorialnym dla realizacji okre ślonych, wspólnych celów rozwoju. Strategia Rozwoju Nowosolskiego Obszaru Funkcjonalnego wskazuje na trzy obszary strategiczne, które wymagaj ą szczególnej interwencji oraz troski w kontek ście planowania rozwoju. Te obszary to sfera gospodarcza, sfera społeczna oraz sfera usług. Celem priorytetowym dla sfery gospodarczej jest Dynamiczna gospodarka, dla sfery społecznej – Aktywne społeczeństwo obywatelskie, za ś dla sfery usług – Wysoka jako ść życia. Te cele kompatybilne s ą z dwoma przyj ętymi w Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 celami strategicznymi. Cel I. Podniesienie jako ści życia mieszka ńców powiatu nowosolskiego koncentruje si ę na zapewnieniu dobrych warunków życia w ró żnych aspektach: społecznym, ekonomicznym, ekologicznym i przestrzennym, wi ąż e si ę wi ęc ze wszystkimi celami priorytetowymi dla NOF. Cel II. Rozwój zasobów ludzkich oraz poprawa potencjału społecznego powiatu nowosolskiego koncentruje si ę na rozwoju kapitału społecznego, wpisuje si ę w cel społeczny i usługowy NOF. Dzi ęki realizacji Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 oraz Strategii Rozwoju Nowosolskiego Obszaru Funkcjonalnego powiat nowosolski ma szans ę sta ć si ę obszarem zapewniaj ącym wysok ą jako ść życia i komfort wszystkim mieszka ńcom, generuj ącym rozwój gospodarczy oraz innowacyjne rozwi ązania gospodarcze i społeczne.

129

6. System wdra żania i monitoringu

Osi ągni ęcie celów operacyjnych i strategicznych, a co za tym idzie realizacja misji powiatu nowosolskiego wi ąż e si ę z konieczno ści ą nie tylko przyj ęcia Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025, ale przede wszystkim jej praktycznego wdro żenia. Opracowanie i przyj ęcie dokumentu stanowi podstaw ę wdro żenia zada ń zaplanowanych do realizacji, co umo żliwi osi ągni ęcie zaplanowanych celów. Zarz ądzanie strategiczne to proces pozwalaj ący na bie żą cą realizacj ę strategii, monitorowanie jej wdra żania oraz prowadzenie ewaluacji wdra żania dokumentu. Realizacja strategii i efektywne jej wdra żanie wymaga wyst ąpienia jednocze śnie kilku czynników, do których zaliczy ć nale ży: • Aktywno ść mieszka ńców powiatu oraz władz lokalnych i podległych im instytucji; • Stopie ń zaanga żowania podmiotów z terenu powiatu, w tym podmiotów instytucjonalnych czy biznesowych; • Sukcesywne wdra żanie projektów realizuj ących cele strategiczne; • Zarz ądzanie strategi ą, w tym przeprowadzanie monitoringu i ewaluacji. Bie żą ce wdra żanie strategii wymaga stworzenia systemu wdra żania, w tym przede wszystkim: • Ustalenia zakresu odpowiedzialno ści za realizacj ę poszczególnych celów; • Ustalenie harmonogramu działa ń. Dobrym rozwi ązaniem jest powołanie osoby lub jednostki odpowiedzialnej za koordynacj ę całego przedsi ęwzi ęcia oraz osób odpowiedzialnych za realizacj ę poszczególnych zada ń bran żowych (koordynowanych przez wydziały Starostwa Powiatowego) lub mi ędzybran żowych (wymagaj ących współpracy ró żnych wydziałów Starostwa Powiatowego lub innych instytucji). Wdra żanie dokumentu powinno opiera ć si ę na ścisłej współpracy mi ędzy: • Starostwem Powiatowym a administracj ą wojewódzk ą i gminami z terenu powiatu nowosolskiego; • Ró żnymi wydziałami Starostwa Powiatowego oraz instytucjami podległymi Starostwu,

130

• Starostwem Powiatowym a sektorem prywatnym i organizacjami pozarz ądowymi; • Starostwem Powiatowym a społeczno ściami lokalnymi i obywatelami.

Wdra żanie strategii wymaga równie ż monitoringu i ewaluacji. Monitoring i ewaluacja s ą niezb ędne, zwłaszcza w przypadku planowania średnio- i długookresowego. Monitoring to kontrola (ocena) dynamiczna, a wi ęc ocena post ępów i efektów dokonywana stale w czasie, natomiast ewaluacja jest kontrol ą statyczn ą, polega na ocenie realizacji i efektów (rezultatów) dokonywanych w okre ślonych momentach czasu. System monitoringu Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015- 2025 b ędzie polegał na gromadzeniu i agregowaniu informacji o stanie jej realizacji. Najwa żniejszym zadaniem w tym zakresie jest identyfikacja barier i problemów zwi ązanych z realizacj ą i osi ągni ęciem celów. Proces monitoringu b ędzie polegał na zbudowaniu narz ędzia sprawozdawczo ści i wskazaniu osób odpowiedzialnych za zbieranie i analiz ę danych. Okres sprawozdawczy powinien by ć nie krótszy ni ż pół roku. Proponowane do wdro żenia etapy monitorowania strategii zestawione zostały w tabeli 27.

Tabela 27. Etapy monitorowania Strategii Etap Zadania Wyniki i procedury Zbieranie danych materiał stanowi ący podstaw ę do zbieranie danych i informacji analiz i ocen uporz ądkowanie, przetworzenie Analiza danych i informacji agregacja danych i analiza danych zestawienie otrzymanych Przygotowywanie raportów tworzenie półrocznych raportów danych w raporty Ocena wyników ocena porównawcza (porównanie z aktualnymi osi ągni ętych wyników z okre ślenie stopnia wykonania normami) zało żeniami przygotowanie materiału dla dalszych ocena rozbie żno ści pomi ędzy Identyfikacja odchyle ń działa ń - okre ślenie zało żeń zało żeniami a rezultatami zarz ądzania w sytuacjach kryzysu poszukiwanie i okre ślenie przygotowanie materiału dla dalszych Analiza przyczyn odchyle ń przyczyn zaistniałej sytuacji działa ń zmiana dotychczasowych okre ślenie i akceptacja działa ń Planowanie korekty metod realizacji b ądź koryguj ących wprowadzenie nowych Źródło: Opracowanie własne.

Zwróci ć nale ży uwag ę na mo żliwo ść aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 w przypadku znacz ącej zmian warunków

131 wyj ściowych, stwierdzenia mniejszej ni ż zakładano efektywno ści działa ń czy te ż wypracowania nowych, efektywniejszych pomysłów i rozwi ąza ń. Ostatnim etapem wdra żania Strategii Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 jest ewaluacja ex post , która wska że sukcesy i pora żki zwi ązane z wdra żaniem dokumentu oraz pozwoli na stworzenie rekomendacji do kolejnego okresu planistycznego. Ewaluacja powinna obejmowa ć analiz ę informacji dotycz ących ju ż zrealizowanych i wła śnie realizowanych zada ń, o których mowa w strategii. Powinny one zosta ć poddane ocenie w zakresie: • Trafno ści – w jakim stopniu cele i zadania odpowiadaj ą potrzebom powiatu; czy przyczyni ą si ę do wyeliminowania lub ograniczenia problemów; • Skuteczno ści – w jakim stopniu realizowane zadania przyczyniaj ą si ę do realizacji celów strategicznych oraz rozwoju powiatu; • Efektywno ści – jaki jest stosunek zasobów i nakładów do podejmowanych działa ń i osi ąganych efektów; czy mo żna w inny sposób osi ągn ąć te same efekty, przy zmniejszeniu kosztów; • Użyteczno ści – czy osi ągni ęte efekty s ą u żyteczne; czy mieszka ńcy powiatu i inne podmioty zlokalizowane na jego terenie rzeczywi ście b ędą z nich korzysta ć; czy pojawiły si ę jakie ś nieprzewidziane negatywne efekty; • Trwało ści – czy korzy ści z osi ągni ętych efektów b ędą trwałe i b ędzie mo żna z nich korzysta ć w długim okresie.

132

Podsumowanie

Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 jest dokumentem wypracowanym przy współpracy władz powiatu oraz jego mieszka ńców. Jej obecny kształt jest wynikiem wielu spotka ń, dyskusji i analiz prowadzonych przez środowiska zaanga żowane w powstanie dokumentu. Strategia wskazuje na misj ę powiatu oraz prezentuje wizj ę zmian, jakie powinny nast ąpi ć w powiecie nowosolskim. Środowiska pracuj ące nad strategią były zgodne, że kluczowym punktem orientuj ącym działania powiatu winni by ć jego mieszka ńcy. St ąd kluczowy nacisk na sfer ę społeczn ą oraz rol ę pozostałych wymiarów: ekonomicznego, przestrzennego, ekologicznego czy technicznego w kształtowaniu jako ści życia mieszka ńców. Przyj ęto, i ż „misj ą Powiatu Nowosolskiego jest tworzenie warunków dla wysokiej jako ści życia dzi ęki wykorzystaniu potencjału edukacyjnego, gospodarczego i turystycznego”. Jej realizacja przy świecała okre ślaniu celów strategicznych, operacyjnych i zada ń, które będą wdra żane w powiecie. Mamy nadziej ę, że przyj ęcie dokumentu strategicznego umo żliwi sprawne i metodyczne zarz ądzanie powiatem nowosolskim i kreowanie coraz to przyja źniejszego i lepszego miejsca do życia, zamieszkania, wypoczynku i inwestowania. W imieniu głównych wykonawców pragniemy gor ąco podzi ękowa ć wszystkim uczestnikom procesu społecznego, konsultacji, uczestnikom warsztatów strategicznych, którzy zaanga żowali si ę w przygotowanie dokumentu. Dzi ękujemy władzom samorz ądowym, radnym, pracownikom urz ędów, lokalnym liderom, przedsi ębiorcom, jak i wszystkim mieszka ńcom powiatu nowosolskiego, dzi ęki którym mo żliwe było stworzenie dobrej strategii, prowadz ącej do urzeczywistnienia wizji powiatu jako „ośrodka stwarzaj ącego mo żliwo ści wszechstronnego rozwoju oświatowego i zawodowego oraz otwartego na inwestorów i turystów”.

133