STRATEGIA ROZWOJU POWIATU NOWOSOLSKIEGO NA LATA 2015-2025 Starostwo Powiatowe w Nowej Soli ul. Moniuszki 3B 67-100 Nowa Sól Nowa Sól, 2015r. Spis tre ści Wprowadzenie............................................................................................................ 4 1. Diagnoza układu lokalnego..................................................................................... 7 1.1. Historia ziem powiatu nowosolskiego............................................................... 7 1.2. Uwarunkowania ekologiczno-przestrzenne.................................................... 14 1.3. Uwarunkowania społeczne ............................................................................ 20 1.3.1. Ludno ść ................................................................................................... 20 1.3.2. Rynek pracy i bezrobocie ........................................................................ 24 1.3.3. O świata i wychowanie ............................................................................. 29 1.3.4. Ochrona zdrowia ..................................................................................... 36 1.3.5. Kultura ..................................................................................................... 39 1.3.6. Sport i rekreacja ...................................................................................... 44 1.3.7. Pomoc społeczna, wsparcie rodziny i osób niepełnosprawnych ............. 49 1.3.8. Bezpiecze ństwo publiczne ...................................................................... 55 1.3.9. Organizacje pozarz ądowe ....................................................................... 57 1.4. Uwarunkowania gospodarcze ........................................................................ 69 1.4.1. Struktura gospodarki lokalnej. Rolnictwo, leśnictwo, przemysł i usługi.... 69 1.4.2. Turystyka i walory turystyczne................................................................. 76 1.5. Infrastruktura techniczna................................................................................ 85 1.5.1 Drogi i komunikacja ................................................................................. 85 1.5.2. Mieszkalnictwo i budownictwo mieszkaniowe.......................................... 89 1.5.3. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą, gaz, gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami i ciepłownictwo .............................................................. 91 1.6. Wnioski i rekomendacje wynikaj ące z diagnozy............................................. 98 2. Analiza SWOT .................................................................................................... 102 3. Misja i wizja rozwoju strategicznego................................................................... 108 2 4. Cele strategiczne, operacyjne i zadania ............................................................. 110 5. Zgodno ść z dokumentami strategicznymi wy ższego szczebla ........................... 122 6. System wdra żania i monitoringu......................................................................... 130 Podsumowanie ....................................................................................................... 133 3 Wprowadzenie Zarz ądzanie strategiczne jednostk ą samorz ądu terytorialnego jest współcze śnie niezb ędne do prawidłowej realizacji zada ń samorz ądowych. Niezb ędne jest dzi ś bowiem profesjonalne diagnozowanie i planowanie działa ń w obr ębie świadczenia usług publicznych i zaspokajania podstawowych potrzeb społeczno ści lokalnej dla ich profesjonalnej realizacji oraz racjonalizacji wydatków bud żetowych. Dobre strategiczne zarz ądzanie wpływa na jako ść i sprawno ść działania jednostek samorz ądu terytorialnego w zakresie społecznym, prawnym i ekonomicznym. Strategiczne zarz ądzanie publiczne mo żna okre śli ć jako „proces dostosowywania celów organizacji publicznej i rozwiązywania jej problemów zarz ądzania zwi ązanych z wpływem otoczenia na jej działalno ść przez wdra żanie polityk, planów i procedur posiadaj ących racjonalno ść polityczn ą (tj. akceptowalno ść przez istniej ący układ polityczny), wykonalno ść techniczn ą oraz zgodno ść z prawem i normami etycznymi”1. Jest to ukierunkowany na przyszło ść „proces planowania i wyboru celów rozwoju oraz zada ń realizacyjnych, wdra żania przyj ętych postanowie ń, a tak że monitorowania i kontroli wykonania przyj ętych ustale ń”2. Podstaw ę dla dobrego i efektywnego zarz ądzania strategicznego stanowi strategia. Strategia to „dokument kompleksowy okre ślaj ący uwarunkowania (selektywna i dynamiczna diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej lub przestrzennej kraju) i kierunki rozwoju kraju lub jego cz ęś ci albo danego sektora gospodarki, okre ślaj ący cele strategiczne i działania słu żą ce osi ągni ęciu zało żonych celów przy pomocy ró żnych instrumentów prawnych, finansowych, organizacyjnych itd. Strategia, zawieraj ąc konkretne i wyselekcjonowane cele i priorytety, tworzy ramy dla systemu monitorowania” 3. W śród strategii kluczowe miejsce zajmuj ą strategie rozwoju, a wi ęc dokumenty kompleksowe, okre ślaj ące podstawowe uwarunkowania (diagnoz ę sytuacji), cele i kierunki rozwoju w danych obszarach, odnosz ące si ę do rozwoju przestrzennego, rozwoju regionów, sektorów lub określonych dziedzin 4. W tym kontek ście strategi ę rozwoju powiatu mo żna zdefiniowa ć jako długookresowy plan 1 B. Ko żuch, Typologie strategii organizacji publicznych , [w:] Klasik A. (red.), Zarz ądzanie rozwojem lokalnym i regionalnym w kontek ście integracji europejskiej , Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Biuletyn 2003, z. 208, s. 133. 2 H. Gawro ński, Zarz ądzanie strategiczne w samorz ądach lokalnych , Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 31-32. 3 J. Górniak, S. Mazur (red.), Zarz ądzanie strategiczne rozwojem , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012, s. 303. 4 Ibidem , s. 304. 4 rozwoju powiatu, opracowywany przy współudziale mieszka ńców i partnerów społeczno-gospodarczych, zawieraj ący syntetyczny opis uwarunkowa ń i kierunków rozwoju powiatu oraz celów strategicznych i działa ń słu żą cych ich osi ągni ęciu 5. Takim dokumentem jest wła śnie Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025. Stworzenie dobrej strategii nie jest mo żliwe bez prawidłowego diagnozowania stanu wyj ściowego oraz okre ślenia potrzeb i preferencji mieszka ńców. Analiza uwarunkowa ń ekologiczno-przestrzennych, społecznych, gospodarczych i infrastrukturalnych pozwoliła na okre ślenie silnych i słabych stron powiatu nowosolskiego oraz szans i barier (zagro żeń) rozwojowych. Istotne jest równie ż prawidłowe okre ślenie celów strategicznych, operacyjnych oraz zada ń, które przyczyni ą si ę do realizacji zało żeń strategii. Niniejszy dokument jest wynikiem wspólnej pracy przedstawicieli władz powiatu, radnych, przedstawicieli placówek, instytucji i organizacji działaj ących w powiecie, lokalnych liderów, mieszka ńców oraz ekspertów zajmuj ących si ę rozwojem lokalnym i zarz ądzaniem strategicznym w jednostkach samorz ądu terytorialnego. Opracowana Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025, zaakceptowana przez społeczno ść lokaln ą i uchwalona przez Rad ę Powiatu, powinna sta ć si ę kluczowym dokumentem generuj ącym dynamiczny rozwój społeczny i gospodarczy powiatu nowosolskiego. Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego na lata 2015-2025 jest dokumentem kierowanym do dwóch głównych kategorii adresatów. Pierwsi adresaci są „wewn ątrz” powiatu: to społeczno ść lokalna, poszczególne gminy, organizacje, interesariusze, podmioty gospodarcze, drudzy adresaci s ą za ś „na zewn ątrz” – strategia pokazuje potencjalnym inwestorom, partnerom powiatu, samorz ądowi województwa spójny wizerunek powiatu i jego misj ę, a przez to uwiarygodnia jego obraz jako partnera i potencjalnego projektodawc ę. Strategia składa si ę z sze ściu rozdziałów. Pierwszy jest obszern ą diagnoz ą sytuacji w powiecie nowosolskim w aspektach: ekologiczno-przestrzennym, społecznym, gospodarczym i infrastrukturalnym. Jest ona podstaw ą zaprezentowanej w rozdziale drugim analizy SWOT. Rozdział trzeci formułuje misj ę i wizj ę powiatu, 5 Ibidem , s. 306. 5 natomiast rozdział czwarty zawiera okre ślenie celów strategicznych, operacyjnych i zada ń, które przyczyni ą si ę do realizacji misji powiatu. W zwi ązku z tym, i ż działalno ść powiatu powinna by ć spójna z zało żeniami strategicznych dokumentów unijnych i krajowych – w rozdziale pi ątym wskazano na zgodno ść strategii z kluczowymi dokumentami strategicznymi. Strategia, w rozdziale szóstym, zawiera równie ż opis systemu wdra żania i monitorowania jej post ępów. 6 1. Diagnoza układu lokalnego 1.1. Historia ziem powiatu nowosolskiego Powiat nowosolski obejmuje swoim obszarem miasto Nowa Sól, które jest siedzib ą powiatu oraz gminy: Bytom Odrza ński, Ko żuchów, Nowe Miasteczko, Kolsko, Nowa Sól, Oty ń oraz Siedlisko. Osadnictwo na ziemiach powiatu ma swoj ą dług ą histori ę, a miejscowości wchodz ące w skład powiatu były i s ą wzajemnie ze sob ą powi ązane. Obszar współczesnego powiatu nowosolskiego ju ż od czasów średniowiecza powi ązany był z o środkiem władzy w Ko żuchowie. Centrum jednostki administracyjnej (kasztelanii, weichbildu, a od połowy XVIII w. – powiatu) stanowiło miasto Ko żuchów, a w jej skład wchodziły wsie poło żone wokół miasta oraz pas miejscowo ści na prawym i lewym brzegu Odry, ograniczony na północy rzek ą Śląska Ochla, na południu Biał ą Wod ą, na wschodzie si ęgaj ący Pojezierza Sławskiego. Podkre śli ć nale ży, że granice tego