Afrikar Jatorriko Biztanleak Eaen 2

begirada

abuztua 77 2020 AFRIKAR JATORRIKO BIZTANLEAK EAE-N

Begirada honetan, EAEn bizi diren afrikar jatorriko biztanleak aztertu ditugu, eta hala, eguneratuta geratu dira 2013ko azaroan kolektibo horri buruz argitaratutako 51. begiradako datuak. Orduz geroztik, afrikar jatorriko pertsonen etorrera-erritmoa egonkor mantendu da, eta jatorri hori bihurtu da EAEko atzerritar jatorriko biztanleen jatorri-eremu nagusietako bat. Hala ere, zehaztu behar da begirada honek orain arte eskuragarri dauden azken datuak aurkezten dituela, eta datu horiek oraindik ez dituztela islatzen egungo pandemiak etorreretan eta kolektibo horren egoeran izan dituen ondorioak. Photo by Nick Thompson, used under CC BY-NC-SA 2.0 / Cropped from original Lege gordailua BI-1163-05 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 2

1. Afrikar jatorriko biztanleriaren bilakaera EAEn

2020ko urtarrilaren 1ean, Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) afrikar jatorriko Hala ere, 2008tik aurrera, eta 2012ra arte, hazkundea nabarmen handitu zen, biztanleria 51.359 pertsonakoa zen, hau da, atzerritar jatorriko biztanle 2012an 35.709 pertsonara iritsi arte. Hazkunde hori 2013. eta 2014. urteen guztien % 21,3. 1. grafikoan ikus daitekeen bezala, EAEn migrazio-prozesua artean gelditu zen, EAEko atzeraldi ekonomikoko aldi gogorrenarekin batera. hasi zenetik, kolektibo horrek nabarmen egin du gora, eta hainbat fase bereizi Adierazle ekonomikoen hobekuntzarekin, jatorri afrikarreko pertsonen etorrera dira prozesu horretan. 2001. urtetik 2007. urtera bitartean, afrikar jatorriko suspertu egin da. biztanleriak gorakada erregularra eta etengabea izan zuen. 1. grafikoa Afrikar jatorriko biztanleriaren bilakaera EAEn. 2001-2020

51.359 47.681 44.716 41.125 42.758 39.054 35.709 35.868 36.823 32.418 29.665 26.302 21.455 18.135 14.904 16.412 12.559 10.399 8.505 6.543

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Iturria: geuk egina, EINren datuak oinarri hartuta. 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 3

2. grafikoa Afrikar jatorriko biztanleriak lurralde historiko bakoitzean duen pisuari Afrikar jatorriko biztanleria atzerritar jatorriko biztanleria osoarekiko, dagokionez –2. grafikoa–, ikusten dugu pisu hori nabarmen handiagoa lurralde historikoen arabera. 2020 dela Araban. Hala, lurralde horretan bizi diren atzerritar jatorriko 42.617 pertsonetatik 13.221 inguru Afrikako herrialderen batean jaio dira, hau da, 31,0 atzerrian jaiotako pertsona guztien % 31,0. Arabako datuetatik distantzia handira, Bizkaia da afrikar jatorriko biztanleriaren pisu handiena duen bigarren lurraldea –atzerritar jatorriko pertsona guztien % 19,3–, eta ondoren Gipuzkoa dago –atzerritar jatorriko pertsona guztien % 19,1–. 21,3 19,3 19,1 Eskualde mailan1, Bilbo Handia (14.892 pertsona) eta Arabako Lautada (10.790) dira afrikar jatorriko biztanleen erakarpen-gune nagusiak, eta, ondoren, Donostialdea (4.229) eta Durangaldea (2.761). Ildo horretan, 2013ko azaroan argitaratutako azken panoramikatik hona, afrikar jatorriko biztanleek beren bizileku-jokabideak partzialki aldatu dituztela ikus dezakegu. 2013an Durangaldea zen hirugarren bizileku-eremua, 2.580 pertsonarekin; gaur egun, berriz, hiriburuen inguruko hiru eskualdeek garrantzia hartu dute, eta Donostialdea nabarmendu da, % 74,3 hazi baita 2013. urtearen aldean. EAE Araba Bizkaia Gipuzkoa

1 EINk 2020rako argitaratutako datuak, behin-behinekoak direnez, ez dakarte udalerriei eta eskual- deei dagozkien informazio bereizia. Hortaz, atal honetarako 2019ko maila horretako datu bereiziak Iturria: geuk egina, EINren datuak oinarri hartuta. erabili dira. 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 4

1. mapa Afrikar jatorriko biztanleriaren banaketa eskualdeka. 2019

Plentzia- Mungia Gernika- Bidasoa Bermeo Beherea Bilbo Handia Markina- Deba Ondarroa Donostialdea Enkartazioak Beherea Urola- Durangaldea Kostaldea Arratia- Tolosaldea Kantauri Nerbioi Arabarra Deba Garaia Goierri Gorbeia Inguruak

Arabako Lautada Arabako Ibarrak

Arabako Afrikar jatorriko biztanleriak atzerritar jatorriko Mendialdea biztanlerian duen pisu erlatiboari erreparatuz gero < % 19,9 –1. mapa–, pisu erlatibo hori handiagoa da Arabako Errioxan (% 47,6), Markina-Ondarroan (% 37,0), % 20 - 29,9 Debabarrenean (% 36,9) eta Arabako Mendialdean Errioxa (% 36,0). Aldiz, batezbestekoaren (% 21,5) azpitik Arabarra % 30 - 39,9 daude Bidasoa Beherea (% 17,9), Bilbo Handia > % 40 (% 17,9), Gernika-Bermeo (% 13,6), Plentzia- Mungia (% 13,1) eta Donostia (% 12,6). Iturria: geuk egina, EINren datuak oinarri hartuta. 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 5

ARABA 1. taula Udalerria Afrika guztira Afrikarren %, atzer. jat. biztanleekiko Marokoarrak (%) Aljeriarrak (%) Gainerako afrikarrak (%) Afrikar jatorriko biztanle-kopuru handiena duten Gasteiz 10111 30,3 44,8 17,2 38,0 udalerriak, probintziaka. 2019 Laudio 407 33,9 58,2 29,5 12,3 Agurain 298 47,7 60,4 24,2 15,4 Amurrio 294 33,9 62,6 28,2 9,2 Oion 252 57,1 87,7 5,2 7,1 Dulantzi 148 47,3 73,6 12,2 14,2 Iruña Oka 121 37,5 54,5 26,4 19,0 Legutio 95 43,2 74,7 10,5 14,7 Lantziego 81 70,4 74,1 9,9 16,0 Bastida 78 48,4 89,7 5,1 5,1 BIZKAIA Udalerria Afrika guztira Afrikarren %, atzer. jat. biztanleekiko Marokoarrak (%) Aljeriarrak (%) Gainerako afrikarrak (%) Udalerriei dagokienez, Gasteizek du afrikar jatorriko Bilbo 8032 19,1 42,6 9,0 48,4 biztanleriaren ehunekorik handiena EAEn, 10.111 Barakaldo 1866 18,9 54,0 7,9 38,1 pertsona bizi baitziren han 2019ko urtarrilaren Durango 957 31,2 27,9 2,4 69,7 1ean; atzetik dago Bilbo (8.032 pertsona) eta, Sestao 774 29,9 43,4 6,3 50,3 distantzia handira, Donostia (1.918) eta Barakaldo Santurtzi 732 26,0 52,3 6,4 41,3 (1.866). Udalerri horien artean, Maroko da afrikar Basauri 656 21,3 61,3 5,0 33,7 jatorriko pertsonen jatorrizko herrialde nagusia. Ermua 581 45,8 72,8 5,7 21,5 Portugalete 562 18,8 71,5 8,0 20,5 Hala ere, ikusten dugu Bilbon bakarrik duela pisu Getxo 439 5,5 60,1 7,3 32,6 esanguratsua Maroko eta Aljeria ez den beste Mungia 374 18,6 66,0 2,7 31,3 herrialderen batetik etorritako afrikar jatorriko GIPUZKOA biztanleriak (% 48,4). Udalerria Afrika guztira Afrikarren %, atzer. jat. biztanleekiko Marokoarrak (%) Aljeriarrak (%) Gainerako afrikarrak (%) Donostia 1918 9,1 58,1 13,5 28,4 Probintziei dagokienez, Irun (1.533 pertsona) eta Irun 1533 17,7 52,4 10,5 37,1 Eibar (1.276) dira, hiriburuaren ondoren, afrikar Eibar 1276 40,8 73,9 5,6 20,5 jatorriko biztanleen bizileku nagusiak Gipuzkoan. Errenteria 849 22,6 64,2 9,0 26,9 Bizkaian, Durango (957) eta Sestao (774) dira Arrasate 553 24,9 53,2 16,1 30,7 udalerri nagusiak, Bilbo eta Barakaldoren atzetik. Azkoitia 482 41,8 63,7 14,7 21,6 Azkenik, Arabaren kasuan, Gasteizen biltzen dira Hernani 400 20,8 53,3 14,0 32,8 lurralde horretan bizi diren afrikar jatorriko biztanle Tolosa 379 21,2 65,2 6,3 28,5 gehienak –afrikar jatorriko 10.111 pertsona–, Azpeitia 364 28,3 67,9 14,8 17,3 bigarren udalerritik oso urrun: Laudio –afrikar Ordizia 350 19,4 38,6 12,0 49,4 jatorriko 407 pertsona–. Iturria: geuk egina, EINren datuak oinarri hartuta. 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 6

Jatorriaren araberako datuei erreparatzen badiegu –3. grafikoa–, Maroko da Aljeriak, bestalde, goranzko joera izan zuen 2012. urtera arte, orduan 5.521 EAEn bizi diren afrikar jatorriko pertsonen jatorrizko herrialde nagusia –27.303 pertsona bizi baitziren EAEn, eta harrezkero, atzeranzko joera eta hazkunde- pertsona 2020ko urtarrilaren 1ean–, eta ondoren, baina alde handiarekin, urteak tartekatu ditu. Azkenik, Senegalek etengabe egin du gora 2001etik Aljeria (5.602) eta Senegal (5.312). Hiruren artean, EAEn bizi diren afrikar 2020ra bitartean, eta goranzko joera horri eutsi dio, baita atzeraldi ekonomikoko jatorriko pertsona guztien % 74,4 osatzen zuten. Biztanle horiek urteetan izan urteetan ere. duten bilakaerari dagokionez, Marokok hazkunde bizkorra eta etengabea izan du. Joera hori 2012-2013 aldian baino ez zen gelditu, eta 2014tik aurrera berriro suspertu zen.

3. grafikoa Afrikar jatorriko biztanleriaren jatorrizko herrialde nagusien bilakaera EAEn. 2001-2020

30.000

25.000

20.000

15.000

10.000

5.000

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Maroko 3.515 4.532 5.287 6.333 7.648 8.470 9.432 10.964 13.255 14.667 15.663 17.334 17.511 18.165 19.260 20.290 21.381 22.717 24.867 27.303 Aljeria 680 1.065 1.527 1.963 2.187 2.311 2.494 2.978 3.847 4.475 5.101 5.521 5.250 5.181 5.269 5.288 5.105 5.128 5.264 5.602 Senegal 258 402 589 810 947 1.074 1.304 1.677 2.184 2.569 2.924 3.276 3.503 3.672 3.873 4.132 4.351 4.618 4.938 5.312 Gainerako Afrika 2.090 2.506 2.996 3.453 4.122 4.557 4.905 5.836 7.016 7.954 8.730 9.578 9.604 9.805 10.652 11.415 11.921 12.253 12.612 13.142

Iturria: geuk egina, EINren datuak oinarri hartuta. 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 7

2. Sexuaren eta adin-taldeen araberako banaketa

Sexuen arabera –4. grafikoa–, afrikar jatorriko kolektiboa nabarmentzen da Adinaren araberako banaketari dagokionez –5. grafikoa–, atzerritar jatorriko EAEn bizi den atzerritar jatorriko biztanleen artean, gehiengo maskulinoa biztanleak nahiz afrikar jatorriko biztanleak gazteak dira gehienbat. Izan ere, duelako (% 63,1), oreka orokorrarekin alderatuta (% 52,5). Jatorrizko herrialdeei atzerritar jatorriko eta afrikar jatorriko biztanleen % 48,2k eta % 54,6k, hurrenez dagokienez, joera hori hiru herrialde nagusien artean mantentzen da, baina ez hurren, 25 urtetik 44 urtera bitartean dituzte. Sexuen arabera, atzerritar intentsitate berarekin. Hala, Marokoren (% 62,4) eta Aljeriaren (% 61,7) kasuan, jatorriko biztanleek nolabaiteko oreka erakusten dute bi sexuen artean adin- afrikar jatorriko pertsonen maskulinizazio-maila antzekoak dituzte; Senegalen tarte bakoitzean, afrikar biztanleek ez bezala, gehienak gizonezkoak baitira kasuan, berriz, ehuneko hori handitu egiten da, % 82,6ra iritsi arte. 15-59 urteko adin-tartean.

4. grafikoa 5. grafikoa Atzerritarren, afrikarren eta jatorrizko herrialde Atzerritar jatorriko eta afrikar jatorriko biztanleriaren piramidea EAEn. 2020 nagusietako biztanleriaren banaketa, sexuaren arabera (%).2020 Emakumea Gizona

Gizonen % Emakumeen % Afrikar jatorriko biztanleria Atzerritar jatorriko biztanleria 100 eta + 100 eta + 95-99 95-99 90-94 90-94 Atzerritar jatorrikoak 47,5 52,5 85-89 85-89 80-84 80-84 75-79 75-79 70-74 70-74 65-69 65-69 Afrika 63,1 36,9 60-64 60-64 55-59 55-59 50-54 50-54 45-49 45-49 Maroko 62,4 37,6 40-44 40-44 35-39 35-39 30-34 30-34 25-29 25-29 20-24 20-24 Aljeria 61,7 38,3 15-19 15-19 10-14 10-14 5-9 5-9 0-4 0-4 Senegal 82,6 17,4 -4.000 -2.000 0 2.000 4.000 6.000 -20.000 -10.000 0 10.000 20.000

Iturria: geuk egina, EINren datuak oinarri hartuta. Iturria: geuk egina, EINren datuak oinarri hartuta. 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 8

3. EAEn bizi diren afrikar jatorriko biztanleen lan-egoera

Lan-arloari dagokionez, EAEn bizi diren Afrikako nazionalitateko2 pertsonen Sexuen araberako datuei erreparatzen badiegu, ikusiko dugu desberdintasun jarduera-tasa (landunak gehi langabeak) % 60,7 da; ehuneko hori atzerritarren nabarmenak daudela Afrikako nazionalitatea duten gizon eta emakumeen batezbestekoa baino handiagoa da (% 58,6). Era berean, afrikar biztanleen artean. Gizonen kasuan, landunen tasa (% 41,5) emakumeena (% 24,6) baino langabezia-tasa nabarmen handiagoa da atzerritar guztiena baino (% 25,3 eta nabarmen handiagoa zen. Beste muturrean, datuek adierazten dute langabezia- % 14,0, hurrenez hurren), eta ez-aktiboen tasa batezbestekoa baino txikiagoa tasa handiagoa dela afrikar emakumeen artean (% 33,2) gizonen artean baino da (% 39,3). (% 20,8).

Lan-afiliazioari buruzko datuei dagokienez –7. grafikoa–, EAEn bizi diren 6. grafikoa Marokoko nazionalitateko pertsonen artean lan-erregimen nagusia erregimen Atzerritarrak eta afrikarrak, lan-egoeraren eta sexuaren arabera 2019 orokorra da (pertsona guztien % 83,6); azken horretatik oso urrun, marokoarren % 16,1 norberaren konturako langileen erregimenean alta emanda daude. Alde horretatik, ez dugu alde nabarmenik ikusten Marokoko nazionalitatea duten Atzerritarren % Afrikarren % Gizonak Emakumeak biztanleen eta enplegatutako atzerritarren artean. 44,7 42,2 41,4 39,3 41,5 7. grafikoa 35,3 37,7 33,2 Atzerriko eta Marokoko nazionalitateko biztanleria, Gizarte Segurantzako erregimenaren arabera. 2020ko maiatza 25,3 24,6 20,8 Extranjeros/as Marruecos 14,0 81,7 83,6

Landuna Langabea Ez-aktiboa Landuna Langabea Ez-aktiboa 17,8 16,1 0,6 0,3 Iturria: geuk egina, Eustaten datuak oinarri hartuta. % Erregimen Orokorra % Autonomoak % Mar. 2 EINk emandako datuak ez bezala, Eustatek eta Lan, Migrazio eta Gizarte Segurantzako Minis- terioak emandako datuek atzerriko nazionalitatearen aldagaia hartzen dute kontuan, Begiradan Iturria: geuk egina, Lan, Migrazio eta Gizarte Segurantzako Ministerioak emandako datuak oinarri erabilitako atzerritar jatorriaren aldagaia hartu beharrean. hartuta. 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 9

4. Bertako biztanleek afrikar jatorriko pertsonei buruz duten pertzepzioa

Ikuspegiren 2019ko Barometroaren datuen arabera, Bilakaerari dagokionez –9. grafikoa–, ikusten dugu 8. grafikoa Saharaz hegoaldeko biztanleria begi onez ikusten 2013az geroztik hobetu egin dela bai atzerritar Atzerritar jatorriko biztanleekiko begikotasun-maila, dute bertako biztanleek –8. grafikoa–, 0tik 10erako jatorriko pertsonekiko pertzepzioa, oro har, bai jatorrizko herrialdearen arabera. 2019 eskalan. Urte horretan, puntuazioa 6,2 puntukoa aztertutako afrikar bi jatorrekiko pertzepzioa. Alde zen, batezbestekoaren gainetik (6,1). Bestalde, horretatik, Saharaz hegoaldeko afrikar jatorriko Mend. Europar Batasuna magrebtar jatorriko biztanleriak 5,0 puntu lortu biztanleriari batezbestekoa baino puntuazio pixka 6,7 ditu, eta jatorri hori da bertako biztanleriaren bat altuagoa eman zaio, eta magrebtar jatorriko Argentina 6,5 begikotasun-eskalan notarik baxuena erakusten biztanleriak, berriz, puntuazio baxuena jaso duena. du erregulartasunez; dena den, puntuazio hori Paraguai 6,3 nabarmen hobetu da azken urteetan, eta dagoeneko Nikaragua, Honduras,Nikaragua, Guatemala Honduras, (Ertamerika) Guatemala 5 puntu lortu ditu. (Ertamerika) 6,3 Afrika Beltza, Saharaz hegoaldekoa 6,2

9. grafikoa Ameriketako Estatu Batuak 6,2 Magrebtar jatorriko eta Saharaz hegoaldeko jatorriko biztanleriarekiko begikotasun-mailaren bilakaera. Brasil 2007-2019 6,2 Bolivia Batez bestekoa Magreb Saharaz hegoaldeko Afrika 6,2 Kolonbia, Ekuador, Peru 6,1 10,0 Txina 6,1 8,0 5,8 5,8 5,9 6,2 6,2 5,5 5,4 5,5 5,4 5,4 5,6 Batez besteko begikotasuna 6,1 6,0 5,2 5,0 5,9 6,1 5,5 5,7 Pakistan, Nepal, Bangladesh 5,7 5,1 4,9 5,3 5,2 5,2 5,1 5,1 5,2 5,2 4,0 4,8 5,0 4,3 4,3 Errumania 5,5 3,7 3,7 3,8 2,0 3,6 3,4 3,4 3,5 3,6 3,6 Magreb 5,0 0,0 0,0 5,0 10,0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Iturria: Ikuspegi. Iturria: Ikuspegi. 77. Begirada Afrikar jatorriko biztanleak EAEn 10

Ondorioak

• Migrazio-prozesua hasi zenetik, EAEn bizi diren • Lan-arloan, afrikar jatorriko biztanleriaren atzerritar jatorriko afrikar jatorriko pertsonen kopuruak nabarmen jarduera-tasa atzerritar guztiena baino EAE 51.359 biztanle guztien egin du gora, 2020an 51.359 pertsonara handiagoa da, eta langabezia-tasa ere pertsona iritsi arte. Gehienak Marokotik, Aljeriatik eta nabarmen handiagoa da. 2020 afrikar jatorrikoak % 21,3 Senegaletik etorri dira. • Euskal gizarteak begi onez ikusten du Saharaz • Araban du afrikar jatorriko biztanleriak pisu hegoaldeko komunitatea (6,2) eta magrebtarrek Jatorri nagusiak handiena –atzerritar jatorriko pertsona guztien nahiko bat lortu dute (5,0). Horrela, azken % 31,0–, eta, ondoren, Bizkaian eta Gipuzkoan. urteetan bi taldeekiko begikotasun-maila Maroko, Aljeria Bestalde, Gasteiz eta Bilbo dira jatorri horretako nabarmen handitu da. % 74,4 pertsona-kopuru absolutu handiena duten eta Senegal udalerriak.

• Afrikar jatorriko biztanle gehienak gazteak dira. Gainera, atzerritar jatorriko biztanleria Lan merkatua osoarekin alderatuta, afrikar jatorrikoak nagusiki gizonezkoak dira (% 63,1). Jarduera-tasa Biztanleriaren batez besteko tasa % 60,7 baino handiagoa