Związek Międzygminny d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach

Zamawiający:

Związek Międzygminny d.s.

Gazyfikacji, Rozwoju Terenów

Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach

Umowa z dnia 15.01.2014r. dotycząca opracowania dokumentów planistycznych z zakresu gospodarki wodno – ściekowej.

Działanie nr 10

Cz. 10h. Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej - Gmina

Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla Gminy Drwinia

Projekt „Poprawa jakości usług publicznych świadczonych przez gminy należące do Związku Międzygminnego w Proszowicach” współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013

Związek Międzygminny d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach

RAPORT Z DZIAŁANIA NR 10 Cz. 10h. Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – Gmina Drwinia

ZAMAWIAJĄCY: ZWIĄZEK MIĘDZYGMINNY D.S. GAZYFIKACJI, ROZWOJU TERENÓW WIEJSKICH I OCHRONY ŚRODOWISKA W PROSZOWICACH

ul. 3-go Maja 72 32-100 Proszowice

WYKONAWCA: „CONSEKO-SAFEGE" S.A. ul. Wiedeńska 114 30-147 Kraków

AUTORZY RAPORTU: W zakresie kanalizacji sanitarnej: Piotr Chmielarczyk W zakresie analizy ekonomicznej: Paweł Kopieć Kamil Bednarski

DATA: XI 2014r.

Projekt „Poprawa jakości usług publicznych świadczonych przez gminy należące do Związku Międzygminnego w Proszowicach” współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013

Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

SPIS ZAWARTOŚCI

I. CZĘŚĆ OPISOWA ...... 4 1. WSTĘP ...... 4 1.1. Przedmiot i zakres opracowania ...... 4 1.2. Materiały wykorzystane w opracowaniu ...... 4 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 5 2.1.1. Informacje ogólne o Gminie Drwinia ...... 5 2.1.2. Położenie i rzeźba terenu ...... 5 2.1.3. Elementy środowiska naturalnego ...... 5 3. CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI WODNO – ŚCIEKOWEJ ...... 6 3.1. Ogólna charakterystyka systemu zaopatrzenia w wodę ...... 6 3.2. Ogólna charakterystyka gospodarki ściekowej ...... 6 4. ISTNIEJĄCY STAN ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU OBJĘTEGO KONCEPCJĄ ...... 7 5. OPIS PROPONOWANEGO ROZWIĄZANIA – KANALIZACJA SANITARNA ...... 8 5.1. Kanalizacja sanitarna ciśnieniowa – Etap I – zlewnia Dziewin ...... 8 5.2. Kanalizacja sanitarna ciśnieniowa – Etap II – zlewnia Niedary ...... 8 5.3. Przydomowe oczyszczalnie ścieków ...... 9 5.3.1. Warunki gruntowe ...... 9 6. ILOŚĆ ŚCIEKÓW ODPROWADZANYCH DO PROJEKTOWANEJ KANALIZACJI ...... 10 PRZEPOMPOWNIE ŚCIEKÓW ...... 11 7. ZESTAWIENIE CHARAKTERYSTYCZNYCH DANYCH PRZEDSIĘWZIĘCIA WRAZ Z SZACUNKOWĄ WYCENĄ ...... 11 7.1. Kanalizacja sanitarna ...... 11 8. WYTYCZNE DO PROJEKTOWANIA...... 13 8.1. Ogólne wytyczne do projektowania i budowy kanalizacji sanitarnej...... 13 8.1.1. Lokalizacja kanałów...... 13 8.1.2. Zagłębienie kanałów...... 14 8.1.3. Napełnienie, spadki i prędkości przepływu kanałów...... 14 8.1.4. Materiały i sposoby łączenia kanałów grawitacyjnych...... 14 8.1.5. Rurociągi tłoczne...... 14 8.1.6. Studnie kanalizacyjne...... 14 8.1.7. Sieciowe przepompownie ścieków...... 15 8.1.8. Pompownie przydomowe...... 15 8.1.9. Badania geotechniczne...... 15 8.2. Założenia projektowe przydomowych oczyszczalni ścieków ...... 16 8.2.1. Usytuowanie biologicznej oczyszczalni ścieków ...... 16 8.2.2. Głębokość wprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku...... 17 8.2.3. Dobór osadnika gnilnego ...... 18 8.2.4. Długość drenażu ...... 19 8.2.5. Separator tłuszczów...... 19 8.2.6. Poziom wód gruntowych ...... 19 8.3. Dokumentacja projektowa dla sieci kanalizacji sanitarnej - wymagania...... 20 8.4. Wymagania prawne dla oczyszczalni przydomowych ...... 20 9. PODSUMOWANIE ...... 21

II. CZĘŚĆ GRAFICZNA  Rys. nr 1-18. Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia, skala 1:1000,

3

Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

I. CZĘŚĆ OPISOWA

1. WSTĘP

1.1. Przedmiot i zakres opracowania

Przedmiotem opracowania jest koncepcja kanalizacji sanitarnej. Niniejszy opracowanie stanowi podsumowanie działania w zakresie koncepcji i wytycznych do projektowania w gospodarce ściekowej. Zakres obejmuje wykonanie koncepcji kanalizacji sanitarnej dla obszaru priorytetowego – soł. Niedary oraz opracowanie koncepcji przebiegu sieci kanalizacyjnej na pozostałym obszarze Gminy.. Gmina Drwinia jest 1 z 9 gmin należących do Związku Międzygminnego d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach. Poza Gminą Drwinia do Związku Międzygminnego w Proszowicach należą następujące gminy: Proszowice, Nowe Brzesko, Koniusza, Radziemice, Książ Wielki, Racławice, Pałecznica i Szczurowa. Opracowanie działania nr 10 „Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej” składa się z 9 następujących części (odrębne opracowanie dla każdej z gmin) : Cz.10a – Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – Gmina Proszowice, Cz.10b - Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – , Cz.10c - Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – Gmina Koniusza, Cz.10d - Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – Gmina Pałecznica, Cz.10e - Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – Gmina Radziemice, Cz.10f - Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – Gmina Książ Wielki, Cz.10g - Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – Gmina Racławice, Cz.10h - Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – Gmina Drwinia, Cz.10i - Koncepcje i wytyczne do projektowania w gospodarce ściekowej – .

Opracowanie w zakresie „koncepcji i wytycznych do projektowania w gospodarce ściekowej” jest kolejnym z działań mających na celu sporządzenie tzw. studiów, koncepcji i wytycznych do projektowania w zakresie wybranej opcji przez każdą z gmin członkowskich zgodnie z programem porządkowania gospodarki ściekowej dla gmin należących do Związku Międzygminnego w Proszowicach. Dokumenty opracowywane są przez Wykonawcę w ramach umowy z Zamawiającym. Umowa jest współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 w ramach projektu pn: „Poprawa jakości usług publicznych świadczonych przez gminy należące do Związku Międzygminnego w Proszowicach” realizowanego przez Związek Międzygminny d.s. Gazyfikacji, Rozwoju Terenów Wiejskich i Ochrony Środowiska w Proszowicach. Numer umowy o dofinansowanie: DPT/BDG-II/POPT/335/12 Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie rozwiązań technicznych dla planowanej sieci kanalizacji sanitarnej na obszarach priorytetowych (Etap I) do skanalizowania oraz poza nimi dla Etapu II. W opracowaniu przedstawiono wybrany przez Gminę Drwinia wariant sanitacji oraz określono zakres rzeczowy i nakłady inwestycyjne danego rozwiązania. 1.2. Materiały wykorzystane w opracowaniu  Raport z analizy stanu istniejącego gospodarki wodno - ściekowej na terenie gminy Drwinia,  Ankiety dotycząca gospodarki wod – kan na terenie Gminy Drwinia wraz z załącznikami,  Dane dotyczące bilansu ścieków uzyskane z UG Drwinia,  Mapy do celów projektowych w skali 1 : 2 000,  Wizje terenowe,

4 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

 Obowiązujące wytyczne, normy i przepisy dotyczące gospodarki ściekowej,  Raport z analizy sanitacji poza siecią – Gmina Drwinia  Katalog rozwiązań przydomowych i grupowych oczyszczalni ścieków z badaniami geologicznymi dla Gminy Drwinia  Program gospodarki ściekowej dla gminy Drwinia, 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY

2.1.1. Informacje ogólne o Gminie Drwinia Drwinia jest gminą wiejską położoną w województwie małopolskim, w powiecie bocheńskim. Powierzchnia gminy wynosi 108,81 km2, a w jej skład wchodzi 13 sołectw: Bieńkowice, Drwinia, Dziewin, Gawłówek, Grobla, , , Niedary, Świniary, Trawniki, Wola Drwińska, Wyżyce i Zielona. Graniczy z siedmioma gminami:

 od południa z Gminą ,

 od północy z Gminami Koszyce i Nowe Brzesko,

 od wschodu z Gminą: Szczurowa,

 od zachodu z Gminami: Igołomia-Wawrzeńczyce, Kłaj i Niepołomice. Liczba ludności na koniec 2013 r. wynosiła 6440, co daje średnią gęstość zaludnienia na poziomie 59,19 osoby/km2. Gmina charakteryzuje się stosunkowo dużym rozproszeniem zabudowy, z kilkoma miejscowościami o nieco gęściej zlokalizowanych budynkach. Podstawowym typem zabudowy jest zabudowa gospodarcza/zagrodowa lub usługowa, ukierunkowana na potrzeby rolnictwa, skupiająca się wzdłuż szlaków komunikacyjnych. W większych skupiskach zaczyna przeważać zabudowa jednorodzinna. Sieć drogową tworzą: drogi wojewódzkie nr 964 relacji Kasina Wielka – Biskupice Radłowskie i nr 965 relacji Zielona – Limanowa, szereg dróg powiatowych łączących liczne miejscowości na terenie gminy oraz drogi gminne publiczne i wewnętrzne. Przez teren gminy nie przebiega linia kolejowa.

2.1.2. Położenie i rzeźba terenu Gmina Drwinia, wg Kondrackiego (1998) leży na terenie dwóch mezoregionów fizycznogeograficznych: Niziny Nadwiślańskiej i Podgórza Bocheńskiego. Ukształtowanie powierzchni terenu ma charakter równinny. Wysokość terenu kształtuje się w okolicach 175 – 190 m n.p.m. Przeważają tereny płaskie poprzecinane dolinami rzecznymi. Nieliczne wzniesienia o wysokości przekraczającej 200 m n.p.m. znajdują się na terenie Puszczy Niepołomickiej Obszar gminy przecinają liczne doliny rzeczne, cieki i rowy, prowadząc do urozmaicenia monotonnego, równinnego krajobrazu.

2.1.3. Elementy środowiska naturalnego Gleby Gmina Drwinia ma charakter rolniczo-leśny. Cechuje się obfitym występowaniem dość dobrych i żyznych gleb powstałych na utworach pylastych. Przeważają mady i gleby brunatne III i IV klasy bonitacyjnej.

5 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Zasoby surowcowe Bazę surowcową Gminy Drwinia stanowią złoża ropy naftowej oraz kruszyw naturalnych. Ropa naftowa znajduje się w dwóch złożach: „Grobla 2” obejmującym Drwinię, Wola Drwińską i Zieloną oraz „Mniszów” znajdującym się w północno-zachodniej części Gminy. Kruszywa naturalne występują w złożach: Drwinia, Dziewin oraz Trawniki. Walory przyrodnicze i krajobrazowe Na terenie gminy Drwinia występuje wiele form obszarowej ochrony przyrody i krajobrazu:

 Obszary Natura 2000: Koło Grobli, Lipówka , Puszcza Niepołomicka,  Rezerwaty przyrody: Dębina II, Długosz królewski, Gibiel, Koło, Lipówka, Wiślisko Kobyle, Zachowawczy ośrodek hodowlany żubra nizinnego,  Starorzecza. Oprócz form obszarowych występują także formy ochrony punktowej – pomniki przyrody, usytuowane w Grobli, Ispinii i Mikluszowicach oraz parki podworskie np. w Bieńkowicach. Lasy

Na terenie gminy dominuje krajobraz rolniczo-leśny. Użytki stanowią około 65% powierzchni. Większość z nich zgromadzona jest w południowo-zachodniej części Gminy. Wody powierzchniowe Główne cieki wodne to rzeki Wisła i Raba, które są jednocześnie granicami gminy. Oprócz nich występują jeszcze: Drwinka, ciek Strumień, Kanał Bieńkowski, starorzecza Wisły i rowy melioracyjne.

3. CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI WODNO – ŚCIEKOWEJ

3.1. Ogólna charakterystyka systemu zaopatrzenia w wodę Gmina Drwinia nie posiada własnych ujęć i zaopatrywana jest w wodę z GZWiK w Bochni. Głównymi elementami systemu zaopatrzenia w wodę są:

 Sieć wodociągowa wraz z przyłączami  10 komór pomiarowych w miejscowościach: Drwinia, Dziewin, Gawłówek, Grobla, Ispina, Mikluszowice, Niedary, Świniary, Wola Drwińska i Zielona Na terenie Gminy nie występują inne obiekty typu pompownie czy zbiorniki terenowe. Wodociągiem objęta jest cała gmina Drwinia. Szacuje się, że z wodociągu korzysta ponad 2/3 mieszkańców. Główna magistrala zbudowana jest z rur PE o średnicy 250 i 160 mm, natomiast na odcinku od połączenia z Bochnią do komory w Mikluszowicach znajdują się rury o Ø400 i 315 mm wykonane z PCV. Mniejsze odcinki sieci dystrybucyjnej budują rury PE Ø110 mm. Łączna długość sieci głównej wynosi 120,4 km. Większość przyłączy jest natomiast zbudowana z rur o średnicy 32 mm, rzadziej 40 mm lub 50 mm. W 2013 roku zakupiono 142 618,4 m3 wody, czyli około 390,74 m3/d, zaś użytkownikom sprzedano 107 318 m3, co daje średnio 294,02 m3/dobę.

3.2. Ogólna charakterystyka gospodarki ściekowej W Gminie Drwinia nie ma kanalizacji sieciowej. Na terenie gminy istnieją 24 oczyszczalnie przydomowe oraz 4 oczyszczalnie przyobiektowe. Pozostałe budynki posiadają zbiorniki bezodpływowe tzw. szamba. W najbliższych latach Gmina planuje budowę kanalizacji sanitarnej obejmującej swoim zasięgiem, zależnie od wariantu, znaczną część Gminy (Drwinia, Dziewin, Gawłówek, Grobla, Ispina, Mikluszowice, Trawniki, Świniary i Zielona. lub jej całość. Przystąpienie do realizacji jednego z tych

6 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

wariantów uzależnione jest od otrzymania dofinansowania z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Aktualnie gmina czeka na rozpatrzenie złożonego wniosku. Uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego nr II/2/10 z dnia 20.12.2010 r. ustanowiono aglomerację Drwinia-Niedary o RLM wynoszącym 7 617. Dnia 17.04.2013 r. Wójt Gminy Drwinia zwrócił się z prośbą o zmianę aglomeracji poprzez dołączenie aglomeracji Drwinia-Niedary do aglomeracji Bochnia-Miasto. Skutkowałoby to powstaniem aglomeracji o RLM = 45 876, gdzie do sieci kanalizacyjnej podłączone jest 39 038 RLM, a na przyłączenie z nowej części czeka 5 723 RLM w Dziewinie oraz 1 115 RLM w Niedarach. Zmiana aglomeracji pozwoli na otrzymanie dofinansowania z POIiŚ na rzecz budowy kanalizacji sanitarnej w otulinie Puszczy Niepołomickiej. Dzięki temu stopień skanalizowania z obecnych 85% wzrósłby do końca 2015 roku do 97,57%. Plany dotyczące projektu sanitacji otuliny Puszczy Niepołomickiej przewidują budowę sieci kanalizacji ciśnieniowej – zależnie od przyjętego ostatecznie rozwiązania w wersji nad- lub podciśnieniowej. Projekt ten zakłada budowę 54 640 m sieci kanalizacji sanitarnej o średnicach od 75 mm do 200 mm oraz 4 600 m rurociągów przerzutowych o średnicach od 125 do 200 mm. Do tłoczenia ścieków wykorzystywane będzie 16 przepompowni. Sieć miałaby docelowo objąć 1 256 przyłączy w sołectwach: Drwinia, Dziewin, Gawłówek, Grobla, Ispina, Mikluszowice, Świniary, Trawniki i Zielona. Ścieki kierowane będą do oczyszczalni w Dziewinie, o projektowanej przepustowości wynoszącej 500 m3/dobę, a docelowo nawet 700 m3/dobę.

Mieszkańcy pozostałych miejscowości, tj. z Bieńkowic, Niedar, Woli Drwińskiej oraz Wyżyc mają w dalszym etapie zostać objęci drugą siecią gminnej kanalizacji sanitarnej pracującej w systemie ciśnieniowym, przy wsparciu trzech pompowni sieciowych. Ścieki z tego systemu odprowadzane będą do oczyszczalni w Niedarach o projektowanej przepustowości wynoszącej około 200 m3/d. Przydomowe oczyszczalnie ścieków zlokalizowane są w sołectwach:

 Drwinia – 6 sztuk,  Dziewin – 2 sztuki,  Gawłówek – 2 sztuki,  Grobla – 5 sztuk,  Ispina – 2 sztuki,  Mikluszowice – 5 sztuk,  Świniary – 1 sztuka,  Wola Drwińska – 1 sztuka Część z nich to oczyszczalnie biologiczne typu roślinnego. Oprócz oczyszczalni przydomowych na terenie Gminy funkcjonują także 4 oczyszczalnie przyobiektowe, które obsługują:

 Szkołę w Drwini,  Szkołę w Dziewinie,  Szkołę i Dom Nauczyciela w Grobli,  Ośrodek Zdrowia w Świniarach. 4. ISTNIEJĄCY STAN ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU OBJĘTEGO KONCEPCJĄ

Obszar priorytetowy Obszar priorytetowy w gminie Drwinia obejmuje sołectwo Niedary. Posiada ono zabudowę wolnostojącą – domy mieszkalne i zabudowa gospodarska. Teren jest użytkowany rolniczo. Budynki mieszkalne usytuowane są w głównej mierze wzdłuż drogi wojewódzkiej i powiatowej. Pozostała część zabudowy rozmieszczona jest wzdłuż dróg gminnych.

7 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Na terenach objętych opracowaniem znajdują się sieci wodociągowe, telekomunikacyjne, energetyczne. Ścieki sanitarne gromadzone są w szambach. Pozostałe obszary objęte koncepcją Pozostałem obszary objęte koncepcją w Gminie Drwinia stanowią wszystkie sołectwa gminy, poza sołectwem Niedary.

5. OPIS PROPONOWANEGO ROZWIĄZANIA – KANALIZACJA SANITARNA

5.1. Kanalizacja sanitarna ciśnieniowa – Etap I – zlewnia Dziewin

Z uwagi na ukształtowanie terenu zaproponowano kanalizację w systemie tłocznym. Kolektory poprowadzono tak, aby kanalizacją ciśnieniową objąć możliwie całą zabudowę znajdującą się w docelowej zlewni oczyszczalni w Dziewinie. Tam, gdzie było to możliwe kanalizację poprowadzono w pasach dróg gminnych lub po działkach prywatnych. Starano się unikać przejść przez pasy dróg powiatowych i wojewódzkich. Przewiduje się budowę oczyszczalni ścieków o przepustowości około 600 m3/d w miejscowości Dziewin. Rurociągi zbiorcze posiadać będą średnicę około 90 – 125 mm, natomiast przykanaliki i kanały boczne około 40 – 75 mm. Dokładne wymiary zależą od zastosowanych materiałów i technologii pomp i zostaną precyzyjnie określone w projekcie budowlanym. Planowane zlewnie będą mogły docelowo obsługiwać w sumie ok. 1256 budynków, a razem z nimi około 5 388 mieszkańców Gminy. Każdy z budynków winien być wyposażony w przydomową pompownię ścieków. Łączna długość planowanego kolektorów w miejscowościach zlewni Dziewin wynosi ok. 65,45 km, łącznie z kanałami tłocznymi pomiędzy miejscowościami. Zastosowane będą przydomowe przepompownie ścieków (urządzenia zbiornikowo – tłocznymi instalowane przy budynkach). Podstawowym elementem pompowni przydomowej jest: szczelny zbiornik o średnicy ok. 1000 mm z tworzywa sztucznego, pompa zatapialna do ścieków oraz armatura tj. zawór zwrotny, zawór bezpieczeństwa i zasuwa odcinająca. Zaleca się wyposażenie przepompowni w pompy śrubowo-wyporowe z rozdrabniaczem, pracujące w szerokim zakresie wydajności przy wysokości podnoszenia do 80 m słupa wody. Każda pompownia będzie pracować automatycznie, uruchamiana czujnikami w zależności od poziomu ścieków sanitarnych. Pompownie będą zasilane z instalacji zalicznikowej (wewnętrznej) każdego budynku. Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla zlewni Dziewin zakłada kilka przejść (przewiertów) pod drogami powiatowymi oraz odcinki w pasie jezdnym i poboczem dróg powiatowych. Planowane są również przejścia cieków wodnych znajdujących się na terenie Gminy metodami bezwykopowymi – przewiertem lub przeciskiem. Głębokość posadowienia przewodów ciśnieniowych mieści się w zakresie 1,6 – 2,5 m p.p.t. 5.2. Kanalizacja sanitarna ciśnieniowa – Etap II – zlewnia Niedary

Podobnie jak w przypadku pierwszego etapu zaproponowano kanalizację w systemie tłocznym. Kolektory poprowadzono tak, aby kanalizacją ciśnieniową objąć możliwie całą zabudowę znajdującą się w docelowej zlewni oczyszczalni w Niedarach, tj. miejscowości Bieńkowice, Niedary, Wola Drwińska oraz Wyżyce. Tam, gdzie było to możliwe kanalizację poprowadzono w pasach dróg gminnych lub po działkach prywatnych. Starano się unikać przejść przez pasy dróg powiatowych i wojewódzkich.

8 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Przewiduje się budowę oczyszczalni ścieków o przepustowości około 200 m3/d w miejscowości Niedary. Taka wydajność pozwoli w przyszłości przyłączyć także sołectwo Uście Solne, Gmina Szczurowa, i dociążyć nową oczyszczalnię zwiększając stabilność jej pracy. Rurociągi zbiorcze posiadać będą średnicę około 90 – 125 mm, natomiast przykanaliki i kanały boczne około 40 – 75 mm. Dokładne wymiary zależą od zastosowanych materiałów i technologii pomp i zostaną precyzyjnie określone w projekcie budowlanym. Planowane zlewnie będą mogły docelowo obsługiwać w sumie ok. 233 budynków, a razem z nimi około 1 134 mieszkańców Gminy. Każdy z budynków winien być wyposażony w przydomową pompownię ścieków. Łączna długość planowanego kolektorów w miejscowościach zlewni Niedary wynosi ok. 19,16 km, łącznie z kanałami tłocznymi pomiędzy miejscowościami. W tej długości zawiera się także obszar priorytetowy, przewidziany do wcześniejszego skanalizowania, który obejmuje sieć kanalizacji ciśnieniowej o długości około 6,16 km, obsługującą sołectwo Niedary. Zastosowane będą przydomowe przepompownie ścieków (urządzenia zbiornikowo – tłocznymi instalowane przy budynkach). Podstawowym elementem pompowni przydomowej jest: szczelny zbiornik o średnicy ok. 1000 mm z tworzywa sztucznego, pompa zatapialna do ścieków oraz armatura tj. zawór zwrotny, zawór bezpieczeństwa i zasuwa odcinająca. Zaleca się wyposażenie przepompowni w pompy śrubowo-wyporowe z rozdrabniaczem, pracujące w szerokim zakresie wydajności przy wysokości podnoszenia do 80 m słupa wody. Każda pompownia będzie pracować automatycznie, uruchamiana czujnikami w zależności od poziomu ścieków sanitarnych. Pompownie będą zasilane z instalacji zalicznikowej (wewnętrznej) każdego budynku. Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla zlewni Niedary zakłada kilka przejść (przewiertów) pod drogami powiatowymi oraz odcinki w pasie jezdnym i poboczem dróg powiatowych. Planowane są również przejścia cieków wodnych znajdujących się na terenie Gminy metodami bezwykopowymi – przewiertem lub przeciskiem. Głębokość posadowienia przewodów ciśnieniowych mieści się w zakresie 1,6 – 2,5 m p.p.t. 5.3. Przydomowe oczyszczalnie ścieków

Pozostały obszar, tj. pojedyncze, oddalone od sieci zabudowania na terenie gminy Drwinia, nie objęty planowaną koncepcją przewidziano do rozbudowy o przydomowe oczyszczalnie ścieków. Ze względu na znaczne rozproszenie zabudowy oraz istniejące zagospodarowanie i ukształtowanie terenu wybrano rozwiązanie techniczne pozwalające na usprawnienie systemu odprowadzania ścieków bytowo-gospodarczych na tym obszarze. Po rozważeniu szeregu czynników: środowiskowych, technicznych, prawnych i ekonomicznych, system ten został wybrany jako alternatywa do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków do sieci kanalizacji sanitarnej lub indywidualnego gromadzenia w zbiornikach bezodpływowych. Projektowane przydomowe oczyszczalnie ścieków przeznaczone są do odbioru i oczyszczania ścieków bytowo – gospodarczych z odprowadzeniem ścieków oczyszczonych do gruntu poprzez drenaż rozsączający składający się z rur PVC. Na podstawie przepuszczalności osadów należy obliczyć dopuszczalne obciążenie drenów oraz ich jednostkową długość i rozstaw. Dreny od spodu powinny być zabezpieczone przed zamuleniem włókniną filtracyjną.

5.3.1. Warunki gruntowe

Warunki gruntowe na omawianym terenie pozwalają na wykonanie oczyszczalni ścieków na zasadzie drenażu rozsączającego tylko przy zastosowaniu częściowej wymiany gruntów spoistych na utwory piaszczyste o odpowiedniej granulacji i miąższości (podsypka żwirowa), które będą stanowiły wspomagającą warstwę filtracyjną dla wód ściekowych. W tych wymienionych gruntach będzie zachodzić większość procesów związanych z doczyszczeniem ścieków oraz odprowadzeniem ścieków oczyszczonych do gruntu.

9 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Ze względu na stwierdzony wysoki poziom wód gruntowych należy rozważyć wykonanie drenaży rozsączających powyżej istniejącego poziomu terenu w tzw. kopcach filtracyjnych. Należy spełnić warunek związany z odległością pomiędzy powierzchnią ułożenia drenów a poziomem wody gruntowej, która powinna być większa od 1,5 m ppt. Na podstawie przepuszczalności osadów (uwzględniając podsypkę żwirową) należy obliczyć dopuszczalne obciążenie drenów oraz ich jednostkową długość oraz rozstaw. Dreny od spodu powinny być zabezpieczone przed zamulaniem włókniną filtracyjną. Orientacyjne wartości współczynników filtracji dla występujących w podłożu gruntów: Pyły o średniej przepuszczalności -5 -4 -8 -6 10 -10 m/s, Gliny, namuły gliniaste półprzepuszczalne 10 -10 m/s Na podstawie przepuszczalności osadów należy obliczyć dopuszczalne obciążenie drenów oraz ich jednostkową długość oraz rozstaw. 6. ILOŚĆ ŚCIEKÓW ODPROWADZANYCH DO PROJEKTOWANEJ KANALIZACJI

Do określenia ilości ścieków bytowo – gospodarczych odprowadzanych do planowanej kanalizacji przyjęto następujące założenia:  jednostkowe ilość ścieków na jednego mieszkańca: qj = 0,1m3/d/mk,  wsp. nierównomierności dobowej dla mieszkańców Nd = 1,2 i godzinowej Nh = 2,5  ilość wód tzw. przypadkowych mogących przedostawać się do kanalizacji sanitarnej przyjęto w ilości 10% Qdśr.  rezerwę przyjęto pod kątem możliwości rozbudowy kanalizacji i podłączenia kolejnych zabudowań w oparciu o koncepcję dla całej gminy Bilans ścieków dla obszaru objętego koncepcją w podziale na zlewnię oczyszczalni Dziewin (etap I) i Niedary (etap II) został przedstawiony w poniższych tabelach.

Tab. 1. Ilość ścieków

Ilość ścieków Q Q Q Lp. d śr d max h max GMINA DRWINIA [m3/d] [m3/d] [m3/h] Zlewnia I - Dziewin 1 Drwinia 92,2 110,3 11,5 2 Dziewin 122,2 146,6 15,3 3 Gawłówek 46,4 55,7 5,8 4 Grobla i Trawniki 119,7 143,0 14,8 5 Ispina 38,9 143,0 14,8 6 Mikluszowice 95,7 114,8 12,1 7 Świniary 42,6 51,1 5,4 8 Zielona 21,6 25,8 2,7 Suma 579,3 790,3 82,5 Zlewnia II - Niedary 9 Bieńkowice 19,8 23,8 2,5 10 Niedary 31,0 37,2 3,9 11 Wola Drwińska 29,7 35,6 3,7 12 Wyżyce 32,9 39,5 4,1 Suma 113,4 136,1 14,2 Razem zlewnia I i II (cała Gmina Drwinia) Suma 692,7 926,4 96,7

10 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

PRZEPOMPOWNIE ŚCIEKÓW

W systemie kanalizacyjnym przewidziano, oprócz przydomowych pompowni ścieków, także przepompownie sieciowe. Poniższa tabela zawiera szacunkowe dane dotyczące ilości pompowanych ścieków, zużywanej na ten cel energii oraz przybliżone koszty eksploatacji z tym związane.

Tab. 2. Przepompownie sieciowe Ilość Zużycie Koszty Przepompownie pompowanych energii na pompownia L.p. ścieków ścieków dobę na dobę [m3/d] [kWh/d] [PLN/d] 1 Drwinia 315,00 63,00 37,80 2 Dziewin 538,57 107,71 64,63 3 Gawłówek 46,40 9,28 5,57 4 Grobla i Trawniki 98,75 19,75 11,85 5 Ispina 38,90 7,78 4,67 6 Mikluszowice 142,10 28,42 17,05 7 Świniary 201,20 40,24 24,14 8 Zielona 222,80 44,56 26,74 Pompownie przydomowe 0,40 196,80 118,08 suma - Dziewin 517,54 310,53 9 Bieńkowice 82,40 16,48 9,89 10 Wola Drwińska 62,60 12,52 7,51 11 Wyżyce 32,90 6,58 3,95 Pompownie przydomowe 0,40 35,52 21,31 suma - Niedary 71,10 42,66 588,64 353,19 Suma 7. ZESTAWIENIE CHARAKTERYSTYCZNYCH DANYCH PRZEDSIĘWZIĘCIA WRAZ Z SZACUNKOWĄ WYCENĄ

7.1. Kanalizacja sanitarna

Podstawowe dane charakteryzujące zakres objęty koncepcją dla tzw. obszaru priorytetowego „Niedary”: Łączna długość sieci kanalizacyjnej: 6,16 km Liczba pompowni przydomowych 88 szt. Liczba przyłączy projektowanych: 88 szt. Liczba mieszkańców objęta zakresem kanalizacji: 308 os. Wskaźnik koncentracji (długości sieci): 50 mk/km Podstawowe dane charakteryzujące zakres objęty koncepcją dla zlewni „Dziewin”: Łączna długość sieci kanalizacyjnej: 65,45 km Liczba przepompowni sieciowych: 8 szt. Liczba pompowni przydomowych 1256 szt. Liczba mieszkańców objęta zakresem kanalizacji: 5 388 os. Podstawowe dane charakteryzujące zakres objęty koncepcją dla zlewni „Niedary” (łącznie z obszarem priorytetowym): Łączna długość sieci kanalizacyjnej: 19,16 km 11 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Liczba przepompowni sieciowych: 3 szt. Liczba pompowni przydomowych 233 szt. Liczba mieszkańców objęta zakresem kanalizacji: 1 134 os. Łączna długość sieci kanalizacji sanitarnej dla całej Gminy wynosi: 84,61 km. Nakłady inwestycyjne oszacowano wskaźnikowo, w oparciu o publikacje tj. Informacyjny zestaw wskaźników nakładów na obiekty budowlane Orgbud – Serwis; Biuletynu cen obiektów budowlanych – obiekty inżynieryjne Sekocenbud; Wartość kosztorysowa inwestycji – wskaźniki cenowe (ceny z II kwartału 2014 r.) oraz o doświadczenie Konsultanta. Koszty dokumentacji projektowej i nadzorów przyjęto wskaźnikowo (procentowo) w odniesieniu do nakładów na roboty budowlane. Poniższa tabela przedstawia szacunkowe nakłady inwestycyjne dla planowanych przedsięwzięć.

Tab. 3. Zakres rzeczowo – finansowy proponowanych przedsięwzięć – etap I Cena jednostkowa Wartość netto Obiekt PLN PLN

Budowa 65,45 km kanalizacji sanitarnej 400 zł/mb 26 180 000

Przepompownia sieciowa x 8 150 000 1 200 000

Przydomowa pompownia x 1256 12 000 15 072 000

Budowa Oczyszczalni Ścieków 6 600 000 6 600 000 w Dziewinie

Suma: 49 052 000

Tab. 4.Zakres rzeczowo – finansowy proponowanych przedsięwzięć – etap II Cena jednostkowa Wartość netto Obiekt PLN PLN

Budowa 19,16 km kanalizacji sanitarnej 400 zł/mb 7 664 000

Przepompownia sieciowa x 3 150 000 450 000

Przydomowa pompownia x 233 12 000 2 796 000

Budowa Oczyszczalni Ścieków 1 440 000 1 440 000 w Niedarach

Suma: 12 350 000

Ceny jednostkowe przyjęte w szacunkowej wycenie za wykonanie poszczególnych elementów sieci kanalizacyjnej podane w tabeli z zakresem rzeczowo – finansowym. Ilość jednostek przyjęto zgodnie z koncepcją kanalizacji sanitarnej opracowanej na mapach w skali 1:1000. Nie uwzględniono w przedstawionych nakładach inwestycyjnych kosztów opracowań projektowych oraz nadzoru inwestorskiego. Przyjmuje się, że wynoszą one odpowiednio około: dokumentacja – 3%, nadzór 2% ogólnych kosztów inwestycji. Ponadto mogą również pojawić się koszty wykupu działki pod sieciowe przepompownie ścieków oraz ewentualnych odszkodowań. 12 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Do kosztów eksploatacyjnych dla systemu sieci kanalizacji sanitarnej doliczyć trzeba koszty utrzymania całego systemu odprowadzania ścieków w taki sposób skonstruowanego. Gmina powinna zapewnić, że funkcjonujące na jej obszarze sieć kanalizacji sanitarnej nie powodują zanieczyszczania środowiska, a co za tym idzie ponieść koszty:  bieżącej kontroli funkcjonującej sieci kanalizacyjnej,  czyszczenia sieci,  wezwań serwisowych bez naprawy,  zapewnienia szczelności systemu odbioru ścieków od użytkowników i przekazywania zanieczyszczeń na oczyszczalnię zbiorczą,  doprowadzenie zasilania elektrycznego do sieciowych przepompowni ścieków  obsługa okresowa przepompowni przydomowych obejmująca: przeglądy, czyszczenie, wymiana oleju, kontrola i ewentualnie wymiana lub ostrzenie noży tnących, wymiana elementów sterowania itp., usuwanie awarii pompowni oraz naprawy i remonty pomp  Obsługa okresowa sieciowych przepompowni ścieków – okresowe płukanie zbiorników przepompowni, przeglądy, wymiana oleju, wymiana elementów sterowania itp., usuwanie awarii pompowni oraz naprawy i remonty pomp, Do kosztów utrzymania oczyszczalni przydomowej doliczyć trzeba koszty utrzymania całego systemu oczyszczania ścieków w taki sposób skonstruowanego. Gmina powinna zapewnić, że funkcjonujące na jej obszarze oczyszczalnie przydomowe nie powodują zanieczyszczania środowiska, a co za tym idzie:  zorganizować system bieżącej kontroli funkcjonujących oczyszczalni przydomowych,  zapewnić szczelność systemu odbioru osadów od użytkowników i przekazywania zanieczyszczeń na oczyszczalnię zbiorczą,  uwzględnić w polityce taryfowej stawki za odbiór nieczystości w taki sposób, aby zapewniona została zasada „zanieczyszczający płaci”. 8. WYTYCZNE DO PROJEKTOWANIA

8.1. Ogólne wytyczne do projektowania i budowy kanalizacji sanitarnej

Sieć kanalizacji należy zaprojektować zgodnie z zgodnie z wymogami stawianymi przez obowiązujące przepisy prawa budowlanego i ochrony środowiska, polskimi normami, warunkami technicznymi do projektowania oraz niniejszymi wytycznymi jak i zasadami wiedzy technicznej.

8.1.1. Lokalizacja kanałów.

Kanały należy projektować tak, aby ich lokalizacja przebiegała w gruntach o charakterze prywatnym pod warunkiem uregulowania na etapie dokumentacji projektowej, spraw formalno – prawnych i ustanowienia przez właścicieli terenu ograniczonego prawa rzeczowego – służebności przesyłu w formie aktu notarialnego. Projektując trasę kanałów należy pamiętać o tym aby:

 Lokalizacja kanałów przebiegała w liniach rozgraniczających ulicy, drogi dojazdowe czy ciągu pieszo – jezdnego . W szczególnych przypadkach, przy braku miejsca, dopuszcza się lokalizację przewodów w jezdni pod warunkiem zaprojektowania studni w taki sposób, aby włazy kanalizacyjne znajdowały się w osi pasa ruchu,

 Zachować w miarę możliwości przebieg prostoliniowy,

 Unikać nieuzasadnionego przechodzenia przewodów z jednej strony pasa drogowego na drugą,

13 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

 Projektować posadowienia kanałów głębiej niż sieci wodociągowe,

 Projektować pod kątem prostym lub zbliżonym do prostego przejścia kanałów przez ulice, cieki wodne,

 Zachować wymagane minimalne odległości projektowanych kanałów od pozostałego uzbrojenia zgodnie z obowiązującymi przepisami.

8.1.2. Zagłębienie kanałów.

Zagłębienie kanałów powinno zapewnić grawitacyjny odpływ ścieków z kondygnacji nadziemnych obiektów kanalizacyjnych. Kanały powinny być głębiej posadowione niż przewody wodociągowe. Minimalne przykrycie kanału liczone od powierzchni do wierzchu konstrukcji przewodu nie może być mniejsze niż 1,2m. Wymaga się uzasadnienia obliczeniami konstrukcyjnymi.

8.1.3. Napełnienie, spadki i prędkości przepływu kanałów.

Napełnienie kanałów w kanalizacji sanitarnej, dopuszczalne jest w 50% wysokości kanału, przy przepływie obliczeniowym. Spadek kanału powinien zapewnić uzyskanie prędkości przepływu w kanale, zapewniającej jego samooczyszczenie, ale bez przekraczania prędkości maksymalnej. Minimalna prędkość przepływu dla kanalizacji sanitarnej wynosi 0,8m/s, natomiast maksymalna prędkość przepływu przyjmowana jest w zależności od rodzaju materiału kanału tak, aby nie następowało jego ścieranie.

8.1.4. Materiały i sposoby łączenia kanałów grawitacyjnych.

Rurociągi grawitacyjne zostały zaprojektowane o średnicy - Ø160 – 200mm, z materiału PVC o połączeniach kielichowych z uszczelka gumową o powierzchni zewnętrznej gładkiej, o jednorodnej i jednolitej strukturze ścianki rur i kształtek, o sztywności obwodowej nominalnej min. SN 8 kN/m2, wykonane zgodnie z normą PN-EN: 1401:1999. Montaż rur zgodnie z zaleceniami producenta rur.

8.1.5. Rurociągi tłoczne.

Do budowy przewodów tłocznych należy stosować rury z PE100. Należy stosować rury o parametrach dostosowanych do parametrów przepompowni lub warunków panujących w systemie kanalizacji ciśnieniowej z materiału PE100 o średnicy dobranej do parametrów pracy danej przepompowni. Minimalna klasa ciśnienia stosowanych rur – PN10. Rurociągi tłoczne należy dobrać przy założeniu zachowania prędkości minimalnej przepływu

ścieków Vmin=0,8 m/s. Rurociągi tłoczne należy włączać do studni rozprężnych zlokalizowanych w odpowiednich odległościach od zabudowy mieszkalnej.

8.1.6. Studnie kanalizacyjne.

Odległości między studniami powinny zapewniać możliwość ewentualnego czyszczenia odcinka rurociągu pomiędzy studniami. Przy projektowaniu studni należy zwrócić uwagę na podane przez producentów studni parametry techniczne dopuszczalne takie jak m. in.:

 maksymalna głębokość instalowania,

 dopuszczalny poziom wody gruntowej,

 dopuszczalne obciążenie ruchem drogowym. Studnie zlokalizowane w pasach drogowych należy projektować jako posiadające pierścień odciążający oraz właz w typie dostosowanym do obciążenia ruchem drogowym.

14 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Podczas projektowania studni należy zwrócić uwagę na lokalizacje studni w terenach zalewowych. Studnie zlokalizowane w takich terenach powinny być odpowiednio zabezpieczone przed napływem wód przypadkowych.

8.1.7. Sieciowe przepompownie ścieków.

Technologie pompowania ścieków należy dobrać biorąc pod uwagę przewidywany charakter ścieków, ich ilość, odległości pompowni od odbiornika oraz ukształtowanie terenu. Powyższy dobór każdorazowo powinien brać pod uwagę aspekty ekonomiczne, inwestycyjne i eksploatacyjne oraz wpływ technologii pompowania na jakość ścieków. Retencja pompowni powinna być tak dobrana, aby nie następowało długie przetrzymywanie i zagniwanie ścieków w przepompowni. Przepompownie lokalizować poza jezdniami w odpowiedniej odległości od zabudowy mieszkalnej. Teren przepompowni powinien być ogrodzony z możliwością dostępu jedynie dla służb eksploatujących sieć kanalizacji. Należy zaprojektować utwardzenie terenu przepompowni oraz drogę dojazdową do przepompowni. Dla przepompowni należy zaprojektować system monitoringu wraz z systemem powiadamiania o awarii.

8.1.8. Pompownie przydomowe.

Pompownie przydomowe należy lokalizować zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych , jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690, z późn. zm.), w odległości min. 5 m od ściany budynku wyposażonej w okna i drzwi zewnętrzne do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz min. 2 m od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego. Wylot wentylacji z przepompowni winien być zlokalizowany min. 15 m od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi. W przypadku lokalizacji szafki sterującej na ściennie budynku odległość pompowni od budynku nie powinna przekraczać 10 m. Należy zaprojektować zasilanie elektryczne przepompowni z instalacji zalicznikowej budynku. Przewód tłoczny przyłącza domowego powinien wznosić się w kierunku rurociągu zbiorczego, gdyż zapewnia to wyeliminowanie zakłóceń pracy agregatu pompowego wskutek zapowietrzania. W przeciwnym przypadku należy zapewnić jego odpowietrzenie. Na przyłączu ciśnieniowym należy zaprojektować zasuwę odcinającą. Zbiornik oraz poziomy zwierciadła ścieków w zbiorniku przepompowni należy zaprojektować tak aby:

 retencja czynna pompowni zapewniała czterokrotną wymianę ścieków w ciągu dnia, co zapobiega sedymentacji i zagniwaniu ścieków

 retencja całkowita zbiornika umożliwiała korzystanie z kanalizacji przez okres 1-2 dni w czasie braku zasilania lub awarii systemu i stanowiła rezerwę pojemności w przypadku tłumienia wzajemnego pomp

 retencja martwa minimalna (objętość między dnem pompowni a poziomem wyłączenia pompy) powinna minimalizować niebezpieczeństwo sedymentacji ścieków w pompowni.

8.1.9. Badania geotechniczne.

W celu przeprowadzenia dokładnej oceny wariantów projektowanych przebiegów tras przewodów i ich konstrukcji na etapie projektowania, istotne jest poznanie warunków gruntowych i ich udokumentowanie w projekcie technicznym. Należy wykonać badania geotechniczne gruntu w osi projektowanego kolektora, z uwzględnieniem zakresu badań gruntowych, niezbędnych dla wybranej metody wykonawstwa kolektora oraz zastosowanego materiału. Należy wykonać dokumentację geotechniczną w zakresie zgodnym z Rozporządzeniem Ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych, Rozporządzenie z dnia 25 kwietnia 2012 r.

15 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia 8.2. Założenia projektowe przydomowych oczyszczalni ścieków

Oczyszczalnie przydomowe powinny zostać dobrane i zaprojektowane tak, aby jakość ścieków oczyszczonych odprowadzanych z projektowanych indywidualnych oczyszczalni ścieków do gruntu odpowiadała warunkom podanym w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. nr 137 z 2006r., poz. 984):

 Odczyn – 6,5 ÷ 9,0 pH

 BZT5 – 40 gO2/m3,

 ChZT – 150 g/m3,

 Zawiesina ogólna – 50 g/m3,

 Azot i fosfor ogólny – nie zamieszczono w ustawie.

8.2.1. Usytuowanie biologicznej oczyszczalni ścieków

Pod względem lokalizacji oczyszczalni przydomowych należy uwzględnić dwa rodzaje wymagań:  Odległości od innych obiektów,  Głębokości do zwierciadła najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego.

Usytuowanie oczyszczalni przydomowej oraz jej elementów, takich jak np. drenaży rozsączających, uzależnione jest od wymagań określonych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Wśród tych wymagań wymienione zostały następujące minimalne odległości: od osi studni dostarczającej wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi: - do zbiorników gromadzących nieczystości (np. osadników gnilnych) – 15m, - do najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji, jeśli odprowadzane są ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w przepisach – 30m, - do najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji bez urządzeń biologicznego oczyszczania ścieków oraz do granicy pola filtracyjnego – 70m,  pokryw i wylotów wentylacji od zbiorników na nieczystości ciekłe w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej: - od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi – 5m, - od granicy działki sąsiedniej, drogi i ciągu pieszego – 2m.

Przepływowe, szczelne osadniki podziemne, służące do wstępnego oczyszczania ścieków (komory gnilne, osadniki wstępne) mogą być zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie budynków jednorodzinnych tylko w przypadku spełnienia jednego dodatkowego warunku. Zbiorniki takie muszą być wyposażone w kanalizację odpowietrzającą, która jest wyprowadzona co najmniej 0,6 m ponad górną granicę okien i drzwi zewnętrznych.

16 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Rys. 1. Minimalne wymagania odległości elementów oczyszczalni od obiektów infrastruktury w zabudowie jednorodzinnej.

Pod względem występowania zwierciadła użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego [Dz. U. z 2006 r., nr 137, poz. 984] określa jego minimalną głębokość na:  1,5m pod miejscem wprowadzania ścieków do gruntu dla oczyszczalni odprowadzającej ścieki oczyszczone do ziemi,  1,5m pod dnem urządzenia dla oczyszczalni odprowadzającej ścieki do urządzenia wodnego

Usytuowanie oczyszczalni przydomowej musi również spełniać wymagania prawa lokalnego, np.: ustalenia Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, o ile takowe zostały uchwalone.

8.2.2. Głębokość wprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku

Głębokość wyprowadzenia instalacji wewnętrznej ma bezpośredni wpływ nie tylko na głębokość posadowienia osadnika, ale również na pozostałe elementy związane z przydomową oczyszczalnią ścieków. Jeżeli rura kanalizacyjna jest wyprowadzona z domu na małej głębokości, możliwe staje się zastosowanie całkowicie grawitacyjnego spływu ścieków. Jest to możliwe przy zachowaniu odpowiednich spadków rur od domu przez osadnik, aż po drugi etap oczyszczania tlenowego, czyli drenaż, złoże biologiczne, osad czynny, filtr gruntowo - roślinny. W innych przypadkach np.: domy podpiwniczone, w których znajdują się kuchnie, łazienki, konieczne jest zastosowanie przepompowni. W nowo budowanych domach wysokość wyprowadzenia rury wynosi zazwyczaj od 0 ÷ 40cm. Zależne jest to m. in. od tego czy budynek jest podpiwniczony i czy w piwnicy znajduje się łazienka oraz to, czy w planie zagospodarowania przewidziano kanalizację zbiorczą. Przy montażu instalacji należy stosować spadki zalecane przez producenta urządzeń. Ogólne wymagania są następujące:

 spadek od domu do osadnika - od 3 ÷ 5%,

17 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

 od osadnika do studzienki rozdzielczej - od 2 ÷ 3%,

 spadek na drenach - od 0 ÷ 3 %.

8.2.3. Dobór osadnika gnilnego

Dobór osadnika dokonuje się w celu uzyskania wymaganego prawem stopnia oczyszczania ścieków. W większości przypadków czas przetrzymywania ścieków w osadniku, niezbędny do ich podczyszczania wynosi 2 ÷ 3 dni. Czas przetrzymania ścieków w osadniku zależy od jego i ilości wytwarzanych ścieków. Celem samodzielnego doboru właściwej pojemności osadnika gnilnego można posłużyć się następującym wzorem: V = RLM∙L∙T gdzie: V – minimalna objętość dobieranego osadnika [dm3] bądź [m3]; L – ilość odprowadzonych ścieków przez 1 mieszkańca [dm3] bądź [m3] - najczęściej przyjmuje się 130 ÷ 150 dm3/osobę/dobę; T – zakładany czas przetrzymania ścieków w osadniku [db] – najczęściej przyjmuje się wartość 3. Celem zwiększenia skuteczności oczyszczania zaleca się stosowanie osadników dwu lub trzy komorowych. Im dłuższa droga przepływu ścieków, tym wyższy stopień redukcji zanieczyszczeń. W pierwszym zbiorniku zachodzą głównie procesy sedymentacji i fermentacji beztlenowej. Podobny efekt możemy uzyskać łącząc szeregowo dwa lub więcej osadników o mniejszej objętości. W przypadku małych obiektów, swoją role spełniają osadniki jednokomorowe, o ile są prawidłowo dobrane i zaopatrzone w kosz filtracyjny, który spełnia rolę filtra zabezpieczającego kolejne elementy systemu oczyszczania ścieków. Stosowane kosze filtracyjne czyli filtry, wypełnione są specjalnymi kształtkami polietylenowymi, które mają za zadanie zabezpieczenie kolejnych elementów oczyszczalni lub tak jak w przypadku najprostszych rozwiązań (oczyszczalnie drenacyjne), zabezpieczenie warstwy filtracyjnej przed zatkaniem przez grubsze frakcje zanieczyszczeń pływające w ściekach. Kosze filtracyjne powinny być okresowo poddawane do kontroli, przynajmniej 2 ÷ 3 razy w roku, a w razie konieczności przepłukane pod bieżącą wodą o wysokim ciśnieniu. Powodem płukania są osiadające grubsze frakcje zanieczyszczeń, na kształtki stanowiące wypełnienie kosza. Kolejna istotna kwestią związaną z doborem osadników jest objętość czynna. Jest to ilość ścieków, jaką jest w stanie pomieścić osadnik o deklarowanej pojemności, uwzględniając przy tym objętości, jaką zajmie powstający osad wraz z kożuchem. Objętość czynna stanowi 2/3 części objętości całkowitej. Pozostała wielkość to tzw. objętość powietrzna, która stanowi swoistą rezerwę na wypadek wahań związanych np. ze zmianą objętości ścieków i powstające osady. Przy doborze osadników i porównaniu kosztów zakupu należy zwracać uwagę, jakie wielkości są podawane przez producenta. Nadal wielu podaje objętość całkowita, a nie czynną, dlatego należy odpowiednio uwzględnić i zweryfikować wielkość. Objętości osadników, które są dostępne na polskim rynku: 1m3, 2m3, 2,3m3, 2,5m3, 3m3, 4m3, 4,5m3, 5m3, 7m3. Uwzględniając scharakteryzowane aspekty związane z doborem osadników, można sformułować następujące praktyczne zalecenia ich doboru i montażu:

 przy montażu 2 osadników o różnych objętościach, większy osadnik należy montować w pierwszej kolejności, stanowi on rodzaj buforu, który chroni przed wahaniami przepływu i zapewnia stabilność jeżeli chodzi o skład i temperaturę ścieków. W drugim zbiorniku zachodzą dalsze procesy oczyszczania,

 osadniki należy łączyć ze sobą w systemie szeregowym,

18 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

 osadniki należy montować jak najbliżej domu, ponieważ przy odległościach powyżej 10 m istnieje ryzyko wychładzania ścieków i odkładania się na ścianach rur kanalizacyjnych tłuszczu, efektem czego mogą być nieprzyjemne zapachy, zmniejszenie przekroju i sprawności rury oraz ogólnej efektywności oczyszczania,

 należy zwracać uwagę jakimi wielkościami operują producenci - może to być pojemność czynna lub całkowita,

 szczególnie w przypadku osadników o małych pojemnościach – np. osadnik o obj.2 ÷ 3m3 należy zwrócić uwagę czy w cenie urządzeń zawiera się kosze filtracyjne jako wyposażenie podstawowe i zdecydowanie niezbędne,

 należy zwracać uwagę na odpowiednią konstrukcję króćców wlotowych i wylotowych w osadnikach: konstrukcja wylotu powinna zabezpieczać powstawanie turbulencji cieczy znajdującej się w zbiorniku, a z kolei rura wylotowa nie może znajdować się zbyt wysoko, ze względu na lżejsze frakcje, które utrudniają odpływ podczyszczonych ścieków.

8.2.4. Długość drenażu

Od ilości ścieków w ciągu doby zależy długość drenażu, którym następuje przesączenie podczyszczonych ścieków do gruntu. Od tej długości zależy szybkość przesączania i stopień oczyszczania. W wytycznych do projektowania i zaleceniach producentów oczyszczalni, podaje się różne wartości odnośnie długości drenażu, najczęściej w przeliczeniu na liczbę użytkowników. Wartości te, wahają się od 8 ÷ 16m drenów na osobę, traktowaną jako liczba RLM. Wartości w dużej mierze związane są z wysokością poziomu wód gruntowych, rodzaju i przepuszczalności gruntu i strefy klimatycznej. W praktyce przyjmuje się wartości uśrednione które wynoszą 12 ÷ 14m/osobę.

8.2.5. Separator tłuszczów

Celem zabezpieczenia kolejnych elementów układu związanego z przydomową oczyszczalnią ścieków, stosuje się separatory tłuszczu. Urządzenie to jest szczególnie zalecane, gdy osadnik jest oddalony powyżej 10m od obiektu, z którego dopływają surowe ścieki. Wynika to z ryzyka wychładzania ścieków i odkładania się na ściankach rur tłuszczu, co powoduje spadek ogólnej efektywności oczyszczania. Należy jednakże zaznaczyć, iż zawartość tłuszczów w ściekach z typowego gospodarstwa domowego jest na tyle niewielka, że brak separatora nie wpływa znacząco na pracę osadnika.

8.2.6. Poziom wód gruntowych

Poziom wód gruntowych ma istotne znaczenie dla posadowienia instalacji ze względu na wymaganą prawem 1,50m odległość dna rur drenażowych do poziomu zwierciadła wód gruntowych. Jest to odległość zapewniająca biologiczne procesy doczyszczania ścieków. W przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych (dla oczyszczalni drenażowych) można zastosować rozwiązanie polegające na budowie kopca piaskowego w celu zapewnienia odległości minimum 1,5m od poziomu wód gruntowych. Wówczas koniecznym jest zastosowanie przepompowni ścieków na odcinku osadnik - filtr. Wysokość wód gruntowych ma także wpływ na rozwiązanie, jakie można zastosować, jeżeli chodzi o gruntowo-roślinne oczyszczalnie ścieków W przypadku, gdy poziom wody gruntowej jest niższy niż 150cm od filtra gruntowo-roślinnego można stosować filtr całkowicie zagłębiony w gruncie, a ścieki z filtra odprowadzać grawitacyjnie. Gdy poziom wód jest wysoki zaleca się stosować filtr częściowo zagłębiony w gruncie, bądź posadowiony całkowicie na powierzchni gruntu. W związku z tym koniecznym staje się zastosowanie przepompowni ścieków.

19 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

8.3. Dokumentacja projektowa dla sieci kanalizacji sanitarnej - wymagania

Dokumentacja projektowa powinna być wykonana zgodnie z Ustawą Prawo Budowlane oraz z Rozporządzeniami:

 Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego,

 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno – użytkowego. Wymagane dokumenty formalne na etapie projektowania sieci kanalizacyjnej:

 Decyzja środowiskowa w przypadku sieci kanalizacyjnej o długości powyżej 1 km,

 Zgodność inwestycji z MPZP lub – w przypadku jego braku – decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego,

 Warunki przyłączenia eksploatatora sieci kanalizacyjnej,

 Warunki techniczne branżowe,

 Uzgodnienie z zespołem uzgodnienia dokumentacji projektowej,

 Decyzje na lokalizację sieci w pasach drogowych oraz uzgodnienia na lokalizację obiektu budowlanego w odległości od pasa jezdnego zgodnie z ustawą z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych,

 Uzgodnienia z właścicielami terenów przez które przebiegają sieci,

 Decyzje o pozwoleniu wodnoprawnym w przypadku zbliżeń lub przekroczeń potoków, cieków,

 Pozwolenie konserwatorskie (jeżeli wymagane) W przypadku występowania w kanalizowanych sołectwach obszarów podlegających ochronie konserwatorskiej na etapie prac projektowych należy zweryfikować informacje np. nt. stanowisk archeologicznych, których baza jest stale aktualizowana przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (WKZ). Przed przystąpieniem do opracowania projektu budowlanego uznaje się za właściwe wystąpienie o uzgodnienie lokalizacji przedsięwzięcia do WKZ celem otrzymania wytycznych i ścieżek postępowania na etapie przed i w trakcie prowadzenia prac budowlanych, stosownie do zapisów art. 31 ust.1a i 2 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.). 8.4. Wymagania prawne dla oczyszczalni przydomowych

Budowa i eksploatacja indywidualnych oczyszczalni ścieków obwarowane są pewnymi wymogami prawnymi. Wynikają one głównie z przepisów Prawa Budowlanego [Dz. U. z 1994 r., nr 89, poz. 414, wraz z późniejszymi zmianami] i Prawa Wodnego [Dz. U. z 2001 r., nr 115, poz. 1229, wraz z późniejszymi zmianami] oraz pokrewnych przepisów wydanych na ich podstawie. Przed przystąpieniem do budowy indywidualnej oczyszczalni może być konieczne uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę oraz decyzję o udzieleniu pozwolenia wodnoprawnego. Artykuł 29, ust. 1 Prawa Budowlanego wymienia budowy, które nie wymagają uzyskania pozwolenia na budowę. Wśród nich znajdują się indywidualne przydomowe oczyszczalnie ścieków o wydajności do 7,5 m3/d. Typowe przydomowe oczyszczalnie ścieków, zlokalizowane zgodnie z powyższym rozporządzeniem, nie wymagają zatem pozwolenia na budowę i mogą zostać wykonywane w oparciu o zgłoszenie.

20 Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla gminy Drwinia

Chociaż przepisy jednoznacznie tego nie stwierdzają, budowa przydomowej oczyszczalni ścieków najprawdopodobniej będzie wymagać uzgodnienia dokumentacji projektowej. Wymóg taki może wystosować odpowiedni organ administracji – starosta powiatowy. Pozwolenia wodnoprawnego nie wymaga zwykłe korzystanie z wód. Art. 36 Ustawy Prawo Wodne określa zwykłe korzystanie z wód, jako służące zaspokajaniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego i rolnego. W ramach takiego korzystania możliwe jest rolnicze wykorzystanie ścieków lub ich wprowadzanie, po oczyszczeniu, do wód lub do ziemi, pod warunkiem, że łączna dobowa ilość tych ścieków nie przekracza 5 m3/d. Jeżeli ścieki mają być odprowadzane do urządzeń wodnych lub wód, to, zgodnie z art. 122, ust. 1, pkt. 3 Ustawy Prawo Wodne konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego. Ta sama ustawa w art. 9, ust 1, pkt 19 definiuje urządzenia wodne, jako urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z nich, a w szczególności, w podpunkcie f): wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód lub urządzeń wodnych oraz wyloty urządzeń służące do wprowadzania wody do wód lub urządzeń wodnych. O ile zatem wprowadzanie ścieków z oczyszczalni przydomowych do gruntu czy urządzeń wodnych nie wymaga pozwolenia wodnoprawnego, o tyle wykonanie odpływu do urządzenia wodnego już takiego pozwolenia wymaga. 9. PODSUMOWANIE Przedstawione rozwiązanie gospodarki ściekowej dla gminy Drwinia jest rozwiązaniem konwencjonalnym ze względu na połączenie budowy oczyszczalni ścieków, budowy kanalizacji sanitarnej oraz, jako uzupełnienie lub w formie rozwiązania tymczasowego, budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. Systemy naturalne poprzez wysoką redukcję substancji biogennych w procesie oczyszczania wpływają korzystnie na środowisko wodne. Wysoka eliminacja substancji biogennych w oczyszczaniu ścieków bytowo – gospodarczych ma bardzo istotne znaczenie ze względu na jakość wód gruntowych. Zastosowanie jednolitego systemu kanalizacji sanitarnej ciśnieniowej pozwoli na łatwiejsze i tańsze utrzymanie systemu w stanie wysokiej sprawności. Również proces budowy jest prostszy ze względu na mniejszą głębokość wykonywanych wykopów oraz niewielki wpływ występującego nachylenia rurociągów na jakość pracy. Podstawowym parametrem, na który należy zwrócić szczególną uwagę jest szczelność wykonywanych kanałów, która ma zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa środowiska wodno- gruntowego. Należy pamiętać, iż dbałość o jakość wód powierzchniowych i podziemnych jest kluczowym czynnikiem warunkującym możliwość realnego myślenia o własnych źródłach wody dla systemu wodociągowego.

21