DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Kraków, dnia 5 września 2018 r.

Poz. 5856

UCHWAŁA NR XXXV/342/2018 RADY GMINY LIPINKI

z dnia 8 sierpnia 2018 roku

w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Lipinki na lata 2018-2022”

Na podstawie art.18 ust.2 pkt.15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym ( Dz. U. z 2018 r., poz. 994, z późn. zm.) oraz art. 87 ust.1, 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2017 roku, poz.2187, z późn. zm.) – Rada Gminy Lipinki uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipinki na lata 2018 – 2022”, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Lipinki. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego.

Przewodniczący Rady Gminy

Bogdan Czeluśniak Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 2 – Poz. 5856

Załącznik do uchwały Nr XXXV/342/2018 Rady Gminy Lipinki z dnia 8 sierpnia 2018 r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY LIPINKI NA LATA 2018-2022

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY LIPINKI NA LATA 2018- 2022

Spis treści 1. Wstęp 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 3. Uwarunkowania prawne ochrony nad zabytkami w Polsce 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1 Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.1.1 Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 z uzupełnieniem na lata 2004-2020 4.1.2 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 4.1.3 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 4.1.4 Strategia Rozwoju Kraju 2020 4.1.5 Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2014-2017 4.2 Relacje gminnego programu nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 3 – Poz. 5856

5.1.1 Strategia Rozwoju Gminy Lipinki na lata 2014-2020 5.1.2 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipinki 5.1.3 Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipinki 5.1.4 Gminny Program Rewitalizacji Gminy Lipinki na lata 2017-2022 5.2 Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.2.1 Charakterystyka i historia obszaru gminy 5.2.2 Zabytki ruchome 5.2.3 Zabytki archeologiczne 5.2.4 Dziedzictwo niematerialne 5.3 Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 5.3.1 Utworzenie parku kulturowego 5.3.2 Ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego 5.3.3 Wpis do rejestru zabytków 5.3.4 Wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa 5.3.5 Uznanie za pomnik historii 5.4 Zabytki w gminnej ewidencji zabytków 5.5 Zabytki o największym znaczeniu dla gminy 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń. 7. Założenia programowe 8. Instrumenty realizacji programu opieki nad zabytkami 9. Zasady oceny realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami 10. Źródła finansowania programu opieki 11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków 1. Wstęp Przedmiotem niniejszego programu jest dziedzictwo kulturowe Gminy Lipinki, odzwierciedlające historię oraz znaczenie regionu. Celem natomiast jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami na terenie gminy Lipinki w okresie najbliższych czterech lat. Wskazane w programie działania mają na celu poprawę stanu zabytków. Głównym odbiorcą programu jest społeczność lokalna, nie tylko właściciele i użytkownicy obiektów i obszarów zabytkowych, ale wszyscy mieszkańcy. Zachowane i należycie pielęgnowane zabytki wyróżniają obszar gminy i przesądzają o jej atrakcyjności, jak również świadczą o historii, tradycji naszego regionu. Sprawny i skuteczny system ochrony i opieki nad zabytkami powinien odbywać się we współpracy samorządu, właścicieli i użytkowników zabytków oraz mieszkańców przy udziale organizacji pozarządowych. Wspólne starania o zachowanie dziedzictwa wzmacnia poczucie tożsamości oraz integruje społeczność lokalną. Przyjęty przez Radę Gminy w formie uchwały, gminny program opieki nad zabytkami jest elementem polityki samorządowej. Służy podejmowaniu planowych działań dotyczących inicjowania, wspierania, koordynowania badań i prac z dziedziny ochrony zabytków oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstawę prawną opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Lipinki, stanowi ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Określa ona przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi. Art. 87 ust. 1 cytowanej ustawy nakłada na Wójta Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 4 – Poz. 5856

obowiązek sporządzania na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami. W art. 87 ust. 2 ustawy wymienione zostały cele programu, do których należy w szczególności: 1. włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3. zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5. podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6. określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zasobów; 7. podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. Zgodnie z art. 87 ust.1-3 ww. ustawy Gminny Program Opieki nad Zabytkami przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Następnie program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji programu Wójt sporządza co dwa lata sprawozdanie, które przedstawia radzie gminy. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Obowiązujące uwarunkowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad nimi zostały zawarte w wielu dokumentach, do których należą: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. już w preambule zobowiązuje naród polski „by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku”. Art. 5 stanowi, że „Rzeczpospolita Polska (…) strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą równoważnego rozwoju.” W myśl art. 6 „Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (ust. 1), oraz udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym (ust. 2). Art. 86 wskazuje, że „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa”. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami– jest głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce. Określa politykę zarządzania zabytkami, wyznacza główne zadania państwa i właścicieli obiektów zabytkowych. Szczegółowe zapisy określają przedmiot, zakres, formy ochrony i opieki nad zabytkami, zasady finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, jak również organizację organów ochrony zabytków. Art.3. cytowanej ustawy definiuje pojęcie: ·zabytek jako nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową; · zabytek nieruchomy – nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, o których mowa powyżej; ·zabytek ruchomy – rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa powyżej; ·zabytek archeologiczny – zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem; W myśl art. 4 ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 5 – Poz. 5856

1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Art.6. wymienia zabytki, które podlegają ochronie i opiece, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnychosobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymidla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwojucywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2018r. poz. 574), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie mogą podlegać również nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego. Art.7. określa formy i sposób ochrony zabytków, do których należy: Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 6 – Poz. 5856

1) wpis do rejestru zabytków; 1a) wpis na listę Skarbów Dziedzictwa; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Art.16. ust.1 wskazuje radę gminy jako organ, który może utworzyć, w drodze uchwały, park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej – po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Art.17. określa sposób zarządzania parkiem kulturowym oraz zakazy i ograniczenia dotyczące terenu parku. Art.18. wymienia dokumenty strategiczne sporządzane na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, gdzie uwzględnia się ochronę i opiekę nad zabytkami oraz precyzuje co w szczególności zawierają wymienione koncepcje, strategie, analizy, plany i studia. Art.19. wskazuje, że studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uwzględniają: ochronę zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków i ich otoczenie, inne zabytki nieruchome znajdujące się w gminnej ewidencji zabytków oraz parki kulturowe, ustalenia gminnego programu opieki nad zabytkami, strefy ochrony konserwatorskiej ustalone w zależności od potrzeb, na których obowiązują ograniczenia, zakazy i nakazy mających na celu ochronę znajdujących się na tych terenach zabytkach. Art.20. mówi o konieczności uzgadniania projektów i zmian planów zagospodarowania przestrzennego wojewódzkich i miejscowych z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Art.21. wskazuje na ewidencję zabytków jako o podstawie sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy. Art.22. określa w jakiej formie są prowadzone ewidencje zabytków krajowe, wojewódzkie i gminne oraz, że włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego niewpisanego do rejestru wojewódzkiej ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku. Ponadto art. ten wskazuje na zabytki, które powinny być ujęte w gminnej ewidencji zabytków: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Art.89. stanowi, że organami ochrony zabytków są: minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków oraz wojewoda w imieniu którego zadania i kompetencje w tym zakresie wykonuje wojewódzki konserwator zabytków. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym w art. 7 ust. 1 pkt. 9 określa zadania własne gminy „zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne gminy obejmują sprawy (…) kultury, w tym (…) ochrony zabytków i opieki nad zabytkami”. Pośrednio do ochrony zabytków odnoszą się zadania obejmujące kwestie: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, bibliotek gminnych i innych instytucji kultury, kultury fizycznej i turystyki, zieleni gminnej i zadrzewień, cmentarzy gminnych, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, promocji gminy. Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 7 – Poz. 5856

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym określa zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej oraz zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele oraz ustalenia zasad ich zagospodarowania i zabudowy. W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się uwarunkowania wynikające m.in. ze stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej oraz występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych ( art. 10 ust. 1 pkt 4 i 9 u.p.z.p.). W studium określa się w szczególności obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej oraz obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, a także obszary przestrzeni publicznej ( art. 10 ust. 2 pkt 4 i 8 u.p.z.p.) W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków 3) parków kulturowych. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane normuje działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych oraz określa zasady działania organów administracji publicznej w tych dziedzinach. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów odrębnych, a w szczególności, między innymi o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - w odniesieniu do obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów i obszarów objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska mówi między innymi o tym, że ochrona środowiska polega na zachowaniu wartości kulturowych. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody określa między innymi kompetencje dotyczące wycinki i pielęgnacji drzew, na terenach objętych prawną opieką konserwatorską. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami - celem publicznym jest między innymi: opieka nad nieruchomościami, stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ustawa określa między innymi postępowanie wobec nieruchomości objętych prawną ochroną konserwatorską. Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej precyzuje, że działalność kulturalna polega na upowszechnianiu i ochronie kultury (art. 1 ust. 1). Mecenat nad działalnością kulturalną sprawuje państwo i polega on na wspieraniu i promocji twórczości, edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz opieki nad zabytkami. (art. 1 ust. 2). Mecenat nad działalnością kulturalną sprawują też jednostki samorządu terytorialnego(art. 1 ust. 4). Art. 2 ustawy wymienia formy organizacyjne działalności kulturalnej, wśród których znajdują się obok teatrów, oper, operetek, filharmonii, orkiestr, kin, muzeów, bibliotek, domów kultury, ognisk artystycznych, galerii sztuki - ośrodki badań i dokumentacji w różnych dziedzinach kultury. Jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym. Prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym (art. 9 ust. 1, 2). Instytucje kultury, a zwłaszcza muzea, jednostki organizacyjne mające na celu opiekę nad zabytkami, ośrodki badań i dokumentacji, biura wystaw artystycznych, galerie i centra sztuki, Filmoteka Narodowa, biblioteki, domy i ośrodki kultury, świetlice i kluby, ogniska artystyczne, domy pracy twórczej - prowadzą w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury. Do podstawowych zadań tych instytucji należy między innymi sprawowanie opieki nad zabytkami. Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 8 – Poz. 5856

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie – w ramach ustawy gminy mogą wspierać działalność kulturalną związaną z ochroną zabytków i tradycji prowadzoną przez organizacje pozarządowe (między innymi stowarzyszenia). Zasady ochrony zabytków, znajdujących się w muzeach i bibliotekach, zostały określone w: 1) Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 972). Określa podstawowe ramy i zasady funkcjonowania polskich muzeów. Według przepisów ustawy „Muzeum jest jednostką organizacyjną nienastawioną na osiąganie zysku, której celem jest trwała ochrona dóbr kultury, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie kontaktu ze zbiorami” (art. 1). 2) Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 574) mówi, iż biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe, służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. Biblioteki organizują i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury polskiej oraz światowej. Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy Ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 217). 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipinki odwołuje się do dokumentów na poziomie ogólnokrajowym, regionalnym czyli wojewódzkim i lokalnym. Dokumenty te to różnego rodzaju strategie, studia i programy. 4.1.1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 z uzupełnieniem na lata 2004-2020 Powyższy dokument został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 roku, następnie uzupełniony w 2005 roku. Jako dokument rządowy stanowi podstawę do dalszych systemowych rozwiązań w dziedzinie kultury. Misja strategii określona została jako „Zrównoważony rozwój kultury jako najwyższej wartości przenoszonej ponad pokoleniami określającej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartości warunkującej tożsamość narodową i zapewniającej ciągłość tradycji i rozwój regionów”. Celem strategicznym jest „zrównoważenie rozwoju kultury w regionach” a celami cząstkowymi: ·wzrost efektywności zarządzania sferą kultury, ·wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury, ·zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju kultury, ·wzrost uczestnictwa i wyrównanie szans w dostępie do szkolnictwa artystycznego, dóbr i usług kultury, ·poprawa warunków działalności artystycznej, ·efektywna promocja twórczości, ·zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków, ·zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury kultury. Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury wprowadza programy operacyjne służące realizacji strategii. Należy do nich m.in. Program Operacyjny „ Dziedzictwo kulturowe”, w którym zostały wyróżnione dwa komplementarne priorytety: ·rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych ·rozwój i konserwacja kolekcji muzealnych. 4.1.2. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030), przyjęta przez rząd w grudniu 2011 r., jest najważniejszym dokumentem strategicznym dotyczącym zagospodarowania przestrzennego kraju. W dokumencie: ·przedstawiono wizję zagospodarowania przestrzennego kraju do 2030 roku, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 9 – Poz. 5856

·określono cele i kierunki polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, ·wskazano zasady, według których działalność człowieka powinna być realizowana w przestrzeni. KPZK wskazuje najpilniejsze problemy zagospodarowania polskiej przestrzeni i konkretne działania naprawcze w sześciu obszarach tematycznych dla: ·poprawy konkurencyjności największych miast i powiązań między nimi, ·tworzenia warunków równomiernego rozwoju poza dużymi miastami, ·rozwoju infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej (np. sieci szerokopasmowe), ·poszanowania środowiska naturalnego i walorów krajobrazowych, a także kulturowych, ·wzmacniania odporności Polski na zagrożenia związane z bezpieczeństwem energetycznym (np. poprzez budowanie połączeń energetycznych z sąsiednimi państwami) czy ekstremalnymi zjawiskami naturalnymi (np. powodziami), ·systematycznej budowy i utrzymania skutecznego systemu planowania przestrzennego 4.1.3. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 Została przyjęta przez Radę Ministrów 26 marca 2013 roku. Celem głównym Strategii jest „Wzmocnienie udziału kapitału społecznego w rozwoju społeczno‐ ‐gospodarczym Polski”, który będzie realizowany przez cztery cele szczegółowe tj. ·kształtowanie postaw sprzyjających kooperacji, kreatywności oraz komunikacji. ·Poprawa mechanizmów partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne. ·Usprawnienie procesów komunikacji społecznej oraz wymiany wiedzy. ·Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego. W Strategii podnosi się kwestię aktywnego udziału społeczeństwa w ochronie zabytków i opiece nad nimi. 4.1.4. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 25 września 2012 roku. Strategia wyznacza trzy obszary strategiczne: ·sprawne i efektywne państwo, ·konkurencyjna gospodarka, ·spójność społeczna i terytorialna. 4.1.5. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2014-2017 Przyjęty został Uchwałą Rady Ministrów Nr 125/2014 z dnia 24.06.2014 r. W programie określony został cel główny, jakim jest wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków. Celowi głównemu przyporządkowano cele szczegółowe i kierunki działania. Cel 1. Wspieranie rozwiązań systemowych na rzecz ochrony zabytków w Polsce. Cel ten będzie realizowany poprzez: ·porządkowanie rejestru zabytków nieruchomych, ·przygotowanie ratyfikacji Konwencji UNESCO ds. ochrony dziedzictwa podwodnego, ·wypracowanie jednolitych standardów działania konserwatorskiego w odniesieniu do wybranych typów i kategorii zabytków nieruchomych, ·wzmocnienie instrumentów ochrony krajobrazu kulturowego, ·opracowanie diagnozy prawnej ochrony zabytków ruchomych, ·opracowanie kompleksowego raportu o stanie zachowania zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 10 – Poz. 5856

·realizacja badań w ramach AZP na obszarach szczególnie istotnych ze względu na zagrożenia dla dziedzictwa archeologicznego. Cel 2. Wzmocnienie synergii działania organów ochrony zabytków. Cel ten będzie realizowany poprzez: ·zwiększenie efektywności zarządzania i ochrony zabytków poprzez wdrażanie infrastruktury informacji przestrzennej o zabytkach, ·wypracowanie standardów pozwalających na lepszy przepływ informacji pomiędzy organami ochrony zabytków, a społecznościami żyjącymi w otoczeniu zabytków objętych ochroną, ·podniesienie jakości procesów decyzyjnych w organach ochrony zabytków, ·merytoryczne wsparcie samorządu terytorialnego w ochronie zabytków. Cel 3. Tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa w kulturze, edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego oraz jego promocji i reinterpretacji. Cel ten realizowany będzie poprzez: ·przygotowanie ratyfikacji Konwencji ramowej Rady Europy w sprawie znaczenia dziedzictwa kulturowego dla społeczeństwa, Faro 2005, ·budowanie świadomości społecznej dotyczącej funkcji dziedzictwa kulturowego jako podstawy kształtowania tożsamości narodowej i społeczności lokalnych, ·promocja zasobu dziedzictwa za pośrednictwem Internetu, ·zwiększenie i ułatwienie dostępu do zasobu dziedzictwa. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipinki na lata 2018-2022 wpisuje się w cele strategiczne dotyczące ochrony zabytków realizowane na szczeblu krajowym. 4. 2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu 4.2.1. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2017 Został przyjęty Uchwałą Nr LI/822/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 maja 2014r. Misja programu brzmi „PRZESZŁOŚĆ PRZYSZŁOŚCI – ambitne i wieloaspektowe wskazywanie wartości krajobrazu kulturowego, a także zintegrowanie działań na rzecz wzmocnienia systemu ochrony i opieki nad regionalnym dziedzictwem oraz świadomego wykorzystywania jego zasobów dla rozwoju regionu i poprawy jakości życia mieszkańców”. Program wskazuje cele, priorytety i kierunki działań określone w wyniku przeprowadzonej, aktualnej analizy zasobu dziedzictwa kulturowego w regionie. Cel strategiczny: Zrównoważone wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego Małopolski dla rozwoju gospodarczego regionu i zapewnienia wysokiej jakości życia Małopolan Cel kierunkowy 1: Skuteczna ochrona regionalnej przestrzeni kulturowej i wartości kulturowych Cel kierunkowy 2: Funkcjonalne zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową. W ramach wyznaczonych celów określono 5 priorytetów oraz 33 kierunki działań, które stanowią wytyczne horyzontalne ułatwiające prowadzenie skutecznej polityki ochrony regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz sprawowania właściwej opieki właścicielskiej nad posiadanymi dobrami kulturowymi. Celem działania samorządu województwa jest skorelowanie polityki ochrony zabytków z polityką rozwoju regionalnego. Tylko prowadzenie spójnej polityki i zintegrowanej ochrony dziedzictwa kulturowego oraz współdziałanie wszystkich szczebli jednostek samorządu terytorialnego w województwie z instytucjami rządowymi i organizacjami pozarządowymi, placówkami badawczymi, środowiskami naukowymi, podmiotami gospodarczymi i właścicielami lub użytkownikami zabytków umożliwi osiąganie wyznaczonych celów i zamierzeń określonych w niniejszym dokumencie. 4.2.2. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 Przyjęta Uchwałą Nr XII/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 września 2011 roku. Stanowi podstawowy i najważniejszy dokument przyjmowany przez samorząd województwa. Pełni kluczową rolę jako plan postępowania władz samorządu regionalnego w zarządzaniu województwem, ale również jako narzędzie komunikowania się i partnerskiej współpracy ze społecznością regionalną. Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 11 – Poz. 5856

W oparciu o zapisy strategii przyjmowane są wszystkie dokumenty związane z prowadzeniem polityki rozwoju. Głównym celem strategii jest „efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim”. Aby to osiągnąć władze regionu wytyczyły siedem celów szczegółowych: ·Gospodarka wiedzy i aktywności. Małopolska stanie się regionem jeszcze bardziej atrakcyjnym dla inwestycji, dzięki rozwojowi przemysłów wiedzy i nowoczesnych technologii oraz wykorzystaniu kluczowych atutów rozwojowych, jakimi są: kapitał intelektualny, aktywność i przedsiębiorczość mieszkańców. ·Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego. Region chce odgrywać rolę lidera w kraju i Europie Środkowej w dziedzinie przemysłów czasu wolnego – wykorzystując zasoby dziedzictwa regionalnego oraz kultury, a także chroniąc naturalne i symboliczne bogactwa. ·Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej. Po Małopolsce będzie się łatwiej podróżować, szybciej będzie można dotrzeć do innych części kraju - dzięki skoordynowanej polityce komunikacyjnej, w tym transportowej. Poprawi to konkurencyjność gospodarczą i spójność przestrzenną regionu. ·Krakowski Obszar Metropolitalny i inne subregiony. Dla każdego z pięciu subregionów zapisano indywidualne programy rozwoju, aby najlepiej wykorzystać potencjał tych obszarów. ·Rozwój miast i terenów wiejskich. Małopolska stanie się jeszcze bardziej atrakcyjnym miejscem zamieszkania i pracy, dzięki: poprawie dostępu do podstawowych usług publicznych w miastach i na wsiach, rewitalizacji miast, lepszej ofercie dla inwestorów w miastach, wspieraniu ekologicznego rolnictwa na obszarach wiejskich. ·Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne. Region będzie komfortowym miejscem do życia, dzięki poprawie bezpieczeństwa mieszkańców w wymiarze środowiskowym, zdrowotnym i społecznym. Małopolska będzie przygotowana do ochrony przed katastrofami i klęskami żywiołowymi. ·Zarządzanie rozwojem województwa. Region będzie sprawnie zarządzany przez władze województwa, wykorzystujące zasadę partnerstwa, co zwiększy kapitały społeczny i aktywność obywatelską. 4.2.3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Został uchwalony przez Sejmik Województwa w dniu 22 grudnia 2003 r. Uchwałą Nr XV/174/03. Jest głównym elementem systemu planowania przestrzennego w województwie i służy do określania przestrzennych aspektów polityki. Celem generalnym jest: Harmonijne gospodarowanie przestrzenią jako podstawa dynamicznego i zrównoważonego rozwoju województwa. Cele strategiczne i zadania odnoszące się do ochrony zabytków: Cel strategiczny: Dziedzictwo kulturowe - dziedzictwo kulturowe trwałym elementem krajobrazu województwa małopolskiego: · ochrona i rewaloryzacja zasobów dziedzictwa kulturowego dla podniesienia poziomu wiedzy, świadomości historycznej oraz edukacji społeczeństwa, a także możliwości ich wykorzystania; · wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego dla ochrony tożsamości regionalnej oraz promocji województwa i jego rozwoju gospodarczego; · kształtowanie harmonijnego krajobrazu poprzez prawidłowe kształtowanie struktur przestrzennych od skali urbanistycznej po rozwiązania architektoniczne; Cel strategiczny : Kultura: zapewnienie mieszkańcom równego dostępu do kultury: · wyrównywanie dysproporcji w dostępie mieszkańców województwa małopolskiego do placówek kulturalnych różnych szczebli i o różnych źródłach finansowania; · zwiększenie możliwości korzystania z placówek kulturalnych i udziału w przedsięwzięciach kulturalnych dla odwiedzających województwo małopolskie (turystów, ludzi biznesu itp.); Główne kierunki działań i wskazania określone w powyższym dokumencie: Ochrona, utrzymanie i przywracanie zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez: Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 12 – Poz. 5856

- ustanawianie nowych form ochrony zasobów kulturowych takich jak parki kulturowe; - obejmowanie ochroną w studiach uwarunkowań i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wartościowych obiektów i zespołów znajdujących się poza rejestrem zabytków, w tym zabytków inżynierii; - egzekwowanie zaleceń konserwatorskich oraz prawidłowości procesu rewaloryzacji i użytkowania obiektów zabytkowych; - opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych łączących ochronę z wykorzystaniem gospodarczo-społecznym; - opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych architektury regionalnej; - opracowanie programu dotyczącego ochrony zespołów architektury militarnej i pól bitewnych oraz miejsc wydarzeń historycznych, w tym martyrologii; - kształtowanie świadomości społeczeństwa o wartości zasobów zabytkowych oraz wartościach regionalnych; - dokumentowanie i opracowywanie pod względem naukowym zasobów dziedzictwa kulturowego; - ochrona dorobku mniejszości etnicznych; - stwarzanie warunków do rozwoju kultur subregionalnych w celu integracji społeczności rozdzielonych granicami administracyjnymi. Wykorzystanie i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez: - tworzenie ofert inwestycyjnych i poszukiwanie inwestorów proponujących wykorzystanie zasobów w sposób nie kolidujący z charakterem i pierwotną funkcją obiektów; - prowadzenie działań promocyjnych, organizacyjnych dla podniesienia świadomości społeczeństwa odnośnie znaczenia i wartości obiektów zabytkowych, a także możliwości ich wykorzystania. 4.2.4 Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami na lata 2017-2020 Został przyjęty Uchwałą Nr XXIII/132/16 Rady Powiatu Gorlickiego dnia 29 grudnia 2016 roku. Zawiera katalog zasobów kulturowych poszczególnych gmin powiatu gorlickiego, a także ich charakterystykę. Jest kolejnym opracowaniem stanowiącym instrument powiatowej polityki administracyjnej dotyczącej poprawy stanu utrzymania i zarządzania zasobem powiatowego dziedzictwa kulturowego, ochrony i kształtowania krajobrazu kulturowego oraz promocji, edukacji i dokumentowania walorów dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z Ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami cele powiatowego programu opieki nad zabytkami winny obejmować: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 4.2.5. Zintegrowana Strategia Rozwoju Powiatu Gorlickiego Misja powiatu gorlickiego Powiat gorlicki to kraina: Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 13 – Poz. 5856

·gwarantująca swym mieszkańcom wysoki poziom i jakość życia; ·wspierająca aktywność społeczną i gospodarczą mieszkańców; ·sprzyjająca inwestorom; ·dbająca o zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz lokalnych wartości przyrodniczych i historycznych; ·proponująca gościom i turystom konkurencyjną i unikalną ofertę czerpiącą z różnorodności kulturowej, walorów przyrodniczych i historycznych, stanowiącą nowe istotne źródło dochodów mieszkańców. Strategia zakłada realizację priorytetów strategicznych: Cel strategiczny 1. Podnoszenie poziomu jakości życia w powiecie gorlickim - związane jest z dostępem do usług społecznych i ich jakością, a także możliwościami samorealizacji mieszkańców powiatu, zarówno osobistej, co dotyka sfery aktywnego spędzania czasu, jak i zawodowej, obejmującej doskonalenie kwalifikacji. Priorytet ten powinien być także utożsamiany ze sprzyjaniem rozwoju aktywności obywatelskiej mieszkańców powiatu. Cel strategiczny 2. Wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej i atrakcyjności inwestycyjnej powiatu- związane jest z tworzeniem warunków dla rozwoju przedsiębiorstw inwestujących w strefach gospodarczych na terenie powiatu, jak i dla małej oraz średniej przedsiębiorczości, w tym okołorolniczej, przy wykorzystaniu wzrastającej dostępności infrastruktury technicznej i komunalnej oraz usług informacyjno-doradczych dla sektora biznesowego. Cel strategiczny 3. Ochrona środowiska naturalnego i bioróżnorodności - związana jest z dbałością o bogate zasoby przyrodnicze powiatu, przejawiającą się między innymi rozwojem infrastruktury kanalizacyjnej, zwiększeniem wykorzystania odnawialnych źródeł energii, racjonalną gospodarką odpadami, a także kształtowaniem świadomości ekologicznej mieszkańców. Cel strategiczny 4. Podnoszenie atrakcyjności turystycznej powiatu gorlickiego - związane jest z rozwojem turystyki i rekreacji w powiecie, uruchamianym i przekładającym się na wzrost społecznej i gospodarczej aktywności na terenie powiatu, współzależnym z rozwijaniem różnorodnej oferty turystycznej adresowanej do odbiorców o różnych wymaganiach i potrzebach, a bazuje na wykorzystaniu cennych turystycznie materialnych i niemateralnych zasobów powiatu, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipinki na lata 2018-2022 jest zgodny z dokumentami gminnymi o charakterze strategicznym. 5.1.1. Strategia Rozwoju Gminy Lipinki na lata 2014-2020 Strategia Rozwoju Gminy Lipinki to najważniejszy dokument programowy, w oparciu o który samorząd realizuje obowiązek prowadzenia polityki rozwoju lokalnego. Za najważniejszą misję gmina przyjęła: „ Stworzenie najlepszych warunków do życia, rozwoju i inwestowania na terenie gminy Lipinki poprzez wszechstronny rozwój sfery społecznej, gospodarczej i przestrzennej oraz lepszą integrację społeczności lokalnej”. W strategii przewidziano realizację celów operacyjnych, w ramach poszczególnych celów strategicznych: Cel strategiczny 1: Wzrost efektywności lokalnej gospodarki - rozwój infrastruktury poprawiającej atrakcyjność inwestycyjną gminy - poprawa dachodowości gospodarstw rolnych - rozwój lokalnej przedsiębiorczości i turystyki - zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska naturalnego przy zwiększonym udziale korzystania z odnawialnych źródeł energii Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 14 – Poz. 5856

Cel strategiczny 2: Integracja społeczna oraz poprawa jakości kapitału ludzkiego w gminie - poprawa poziomu i jakości wykształcenia mieszkańców - rozwój kultury i kapitału społecznego w gminie Do zadań strategicznych wpisano m.in. remont zabytkowych obiektów sakralnych wraz z ich otoczeniem oraz rewaloryzacja zespołu dworsko-parkowego w Lipinkach. Zwrócono szczególną uwagę na zabytkową architekturę sakralną gminy Lipinki: drewniany kościół p.w. Św. Bartłomieja Apostoła w Wójtowej, cerkiew p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rozdzielu, cerkiew p.w. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Rozdzielu, barokowy kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Lipinkach, cerkiew p.w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Bednarce, kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Krygu. 5.1.2. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipinki Studium zostało przyjęte przez Radę Gminy Lipinki Uchwałą nr XXI/166/2000 z dnia 30.06 2000r . Ustalenia studium obejmują: ·obszary, tereny i obiekty prawnie chronione i proponowane do objęcia ochroną ·strefy przyrodniczo- funkcjonalne ·strefy ekologiczne, chronione przed zainwestowaniem ·strefy ochrony konserwatorskiej ·strefy rozwoju struktury osadniczej ·zasady rozwoju infrastruktury technicznej i komunikacji Obecnie Gmina Lipinki jest w trakcie opracowywania nowego Studium Uwarunkowań Przestrzennych w którym zaktualizowane i uwzględnione będą strefy ochrony konserwatorskiej oraz zapisy o ochronie obiektów zabytkowych. Kolejnym etapem prac po uchwaleniu Studium będzie przystąpienie do zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipinki. 5.1.3. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipinki Rada Gminy Lipinki w 2005 r. uchwaliła plan zagospodarowania przestrzennego Gminy Lipinki– Uchwała nr XXVIII/157/05/2005 z dnia 3 lutego 2005 r. W Rozdziale I § 3 uchwały - Ustalenia dla wszystkich terenów objętych ustalono strefy ochrony konserwatorskiej ·strefę ścisłej ochrony konserwatorskiej „A” ustaloną dla obiektów i zespołów wpisanych do rejestru zabytków, ·strefę ścisłej ochrony konserwatorskiej „A” ustaloną dla obiektów cennych kulturowo, wpisanych do ewidencji zabytków ·strefę otuliny chronionych zespołów i obiektów, ustaloną dla obiektów i zespołów wpisanych do rejestru zabytków, ·strefę otuliny chronionych zespołów i obiektów wpisanych do ewidencji zabytków. Ustalono również strefę ochrony archeologicznej pokrywającą się ze strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej dla Zamczyska w Krygu. 5.1.4. Gminny Program Rewitalizacji Gminy Lipinki na lata 2017-2022 Gminny Program Rewitalizacji Gminy Lipinki został przyjęty Uchwałą Nr XXIII/236/2017 Rady Gminy Lipinki z dnia 6 czerwca 2017 roku. Wizja obszaru rewitalizacji w 2022 roku brzmi: „Podobszary rewitalizacji Lipinki, Kryg, Wójtowa to miejsce tętniące życiem posiadające lokalne centra, w których skupia się lokalne życie społeczne i kulturalne. Mieszkańcy, przede wszystkim dzieci i młodzież chętnie korzystają z usług edukacyjnych na wysokim poziomie i atrakcyjnej oferty spędzania czasu wolnego, która opiera się na potencjale i tradycjach lokalnych. Dzięki podjętym działaniom rewitalizacyjnym na obszarze rozwija się Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 15 – Poz. 5856

przedsiębiorczość, co wiąże się ze wzrostem lokalnej gospodarki. Mieszkańcy poszczególnych podobszarów stanowią zintegrowaną społeczność, która wspólnie podejmuje stojące przed nią wyzwania i skupia się wokół rozwiązywaniu istotnych dla nich kwestii. Podejmowaniu wspólnych inicjatyw sprzyja wysoka jakość środowiska naturalnego oraz zmodernizowana infrastruktura i spójnie zagospodarowane przestrzenie publiczne służące wszystkim mieszkańcom obszaru rewitalizacji, często wykorzystywane do organizowania spotkań i wydarzeń o charakterze integracyjnym.” W programie zostały wymienione cele rewitalizacji i przyporządkowane im kierunki działań: 1. Wysoki poziom aktywności społecznej oraz zaspokojenia potrzeb społecznych mieszkańców: Kierunki działań: 1.1. Rozwój oferty spędzania czasu wolnego dla różnych grup wiekowych mieszkańców 1.2. Rozwój oferty kulturalnej dostępnej dla mieszkańców obszaru rewitalizacji 1.3. Rozwój oferty zajęć pozalekcyjnych w szkołach 1.4. Rozwój usług opiekuńczych dla dzieci, w tym oferty zajęć dodatkowych dla dzieci przedszkolnych 1.5. Zwiększenie poziomu integracji i zaangażowania społecznego 1.6. Zwiększenie dostępu do usług opiekuńczych dla osób starszych oraz niepełnosprawnych 1.7. Wsparcie działania lokalnych stowarzyszeń i organizacji pozarządowych ( m.in. koła gospodyń wiejskich, klubów sportowych, stowarzyszeń promujących dziedzictwo kulturowe gminy) 2. Wzrost aktywności gospodarczej i rozwój przedsiębiorczości na obszarze rewitalizacji Kierunki działań: 2.1. Wsparcie tworzenia nowych atrakcji i produktów turystycznych 2.2. Prowadzenie działań doszkalających, uczących pracy, przygotowujących do podjęcia zawodu, w szczególności osób zagrożonych bądź wykluczonych społecznie 2.3. Prowadzenie programów wsparcia i rozwoju przedsiębiorczości 3. Wzrost poziomu zaspokojenia potrzeb bytowych mieszkańców Kierunki działań: 3.1. Rozwój sieci monitoringu, szczególnie przy obiektach użyteczności publicznej ( np. szkoły) 3.2.Rozwój sieci i poprawa stanu technicznego dróg 3.3. Rozwój sieci i infrastruktury przystankowej 3.4. Tworzenie nowych miejsc parkingowych w centrach miejscowości i przy obiektach użyteczności publicznej 3.5. Rozwój sieci chodnikowej lub ciągów pieszo-rowerowych przy drogach o dużym natężeniu ruchu 3.6. Rozwój sieci oświetlenia ulicznego i chodników 3.7. Wsparcie wykorzystania odnawialnych źródeł energii 3.8. Wsparcie prac modernizacyjnych i termo modernizacyjnych budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej 4. Dostosowanie infrastruktury społecznej oraz przestrzeni publicznych do potrzeb różnych grup społecznych Kierunki działań: 4.1.Prowadzenie prac związanych z przebudową, rozbudową, modernizacją oraz doposażeniem, a także dostosowanie do potrzeb osób o ograniczonych możliwościach ruchowych budynków użyteczności publicznej: sieci szkół, przedszkoli, obiektów sportowych, świetlic wiejskich, budynków wiejskich, budynków OSP na obszarze rewitalizacji Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 16 – Poz. 5856

4.2. Tworzenie nowych i modernizacja istniejących miejsc spotkań oraz miejsc do rekreacji, szczególnie z wykorzystaniem istniejących zasobów oraz obiektów rekreacyjno-sportowych 4.3. Prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy istniejących obiektach zabytkowych 4.4. Zagospodarowanie dostępnych działek na obszarze rewitalizacji na cele społeczne, miejsca spotkań, miejsca rekreacji W Gminnym Programie Rewitalizacji zaplanowano projekty związane z ochroną dziedzictwa lokalnego jak również projekty uzupełniające bezpośrednio odnoszące się do ochrony zabytków. Należą do nich: ·Odtworzenie przybudówki zabytkowego dworu na cele społeczne ·Renowacja zabytkowego kościoła p.w. Św. Bartłomieja Apostoła w Wójtowej ·Rewaloryzacja zabytkowego parku w Lipinkach. W projektach podstawowych zwrócono uwagę na tzw. projekty „miękkie”: ·Podtrzymanie tradycji ludowych – warsztaty dla dzieci i młodzieży w Gminnym Centrum Kultury; projekt ma na celu ochronę i promocję dziedzictwa lokalnego oraz zwiększenie zaangażowania i integracji społecznej oraz rozwijanie więzi międzypokoleniowej, poprzez organizację warsztatów dot. przekazywania i podtrzymywania tradycji ludowej typowej dla regionu ( poezja regionalna, konkurs pieśni patriotycznej), utworzenie izby pamięci ·Integracja i aktywizacja mieszkańców w działania promujące dziedzictwo lokalne gminy „Cudze chwalicie swego nie znacie, dlatego nie promujecie”; podmiotem realizującym jest Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Lipińskiej „Jastrzębiec”, które zrzesza ludzi, których sercu bliska jest idea troski o lokalną tożsamość, pamiątki przeszłości, materialne i niematerialne dobra Ziemi Lipińskiej. Celem projektu jest zwiększenie zaangażowania i integracji społecznej poprzez promocje dziedzictwa lokalnego. Główne założenia projektu: przygotowanie opisów zabytkowych obiektów i ciekawych miejsc na terenie gminy, wykonanie tabliczek z informacjami nt zabytkowych obiektów i ich historii, które zostaną umieszczone przy obiektach zabytkowych, przygotowanie stałej wystawy dawnych fotografii w zabytkowym dworze w Lipinkach, montaż drogowskazów prowadzących do zabytków. 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.2.1. Charakterystyka i historia obszaru gminy Gmina Lipinki położona jest w południowo-wschodniej części woj. małopolskiego w powiecie gorlickim. Od strony północno-zachodniej graniczy z gminą Biecz, od strony zachodniej z gminą Gorlice, od południa z gminą Sękowa, a od strony wschodniej z gminą Dębowiec i Skołyszyn (województwo podkarpackie). Gmina Lipinki jest gminą wiejską o pow. 66,45 km². Siedzibą gminy są Lipinki, a w jej skład wchodzi 6 miejscowości: Bednarka (w tym sołectwo Bednarka-Centrum i Bednarskie), Kryg, Lipinki, Pagorzyna, Rozdziele oraz Wójtowa. Historycznie i administracyjnie Lipinki to wieś, która przywilej lokacyjny otrzymała w 1363 r. na mocy dekretu Kazimierza Wielkiego. Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od licznych drzew lipowych rosnących na tym terenie. Wieś Lipinki należała w przeszłości do rodu Kuropatnickich, a później przeszła na własność rodu Straszewskich i Byszewskich. Do dnia dzisiejszego w Lipinkach zachowały się ślady panowania tych rodów w postaci: odbudowanego po pożarze zabytkowego kościoła rzymsko – katolickiego p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zabytkowego dworu Byszewskich z zespołem parkowym oraz kaplicy cmentarnej z pocz. XX w. Na terenie Lipinek znajdują się również liczne zabytkowe kapliczki m.in. kapliczka wybudowana w miejscu głównego ołtarza pierwszej katolickiej świątyni z XIV w. p.w. św. Marcina oraz figury i krzyże przydrożne. Lipinki mają także tradycje związane z wydobywaniem ropy naftowej, o czym świadczą nieliczne już trojaki i kiwony. Tradycje polskiego kopalnictwa skalnego i górniczego sięgają czasów średniowiecza. Już w XIV wieku znane było kopalnictwo ropy w okolicach Sękowej, Lipinek i Libuszy. Zachowana do dziś kopalnia „Anna” z 1854 r. – pierwsza w rejonie Lipinek, najstarszy w tym regionie szyb naftowy „ Dziadek” z 1860 r., nazywany później „Lipa I” wydobywający ok. 20 kg ropy na dobę, ciągle czynna kopalnia ropy „Lipinki”. W latach 1854-1914 wykonano ponad 200 płytkich otworów kopanych i wierconych, z których znaczna część była eksploatowana jeszcze w 2001 roku. Jadwiga Straszewska Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 17 – Poz. 5856

wybudowała w Lipinkach rafinerię nafty, w której produkowano m. in. parafinę, eksportowaną do Anglii, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwecji i Francji. Rafineria została całkowicie zniszczona w 1914 r. w wyniku starć wojsk austrowęgierskich z rosyjskimi. W miejscowości Kryg istniała Szkoła Wiertaczy, finansowana przez ówczesne władze austriackie. Kształciła wiertaczy i kierowników kopalń, nie tylko na potrzeby gorlickiego zagłębia naftowego. „Gorlice i region, swój rozwój zawdzięczają ropie, a to zobowiązuje aby ocalić od zapomnienia….” ( cytat pochodzi z informatora Skarb Gorlickiej Ziemi -ocalić od zapomnienia…” Ewy Buhl, 2011r. ) Wieś Lipinki słynie z cudownej gotyckiej figury Matki Bożej Lipińskiej Łaskami Słynącej, ukoronowanej 17.08.1980 r., której wierna kopia umieszczona jest w ołtarzu głównym kościoła parafialnego. Do Sanktuarium Maryjnego przybywają liczne pielgrzymki szczególnie w okresie sierpniowych uroczystości odpustowych. Nadanie Gminie Lipinki herbu Herb został zatwierdzony Uchwałą Rady Gminy Lipinki 5 września 2004 r. Jego autorami są heraldycy z Krakowa. W herbie jest wszystko co wiąże się z historią Lipinek i ziemi lipińskiej. Począwszy od Matki Boskiej Lipińskiej z Dzieciątkiem Jezus na rękach. Gdzie błękit jest barwą Matki Bożej (kultu maryjnego), nieba i wiary. Złoto (żółty) symbolizuje boski majestat, a także króla – jako pomazańca Bożego, objawienie Ducha Świętego oraz szlachetność. Srebro (biel) to symbol czystości, uczciwości, pokoju i wody. Czerwień jest barwą krwi Odkupiciela, oznacza również miłość, dzielność i ogień. Występujące w herbie liście lipy nawiązują bezpośrednio do nazwy miejscowości – Lipinki, która powstała jak głosi legenda, na miejscu wykarczowanych gajów lipowych. Trzeci element herbu to wieże wiertnicze symbolizujące bogactwo tej

ziemi słynącej z ropy naftowej . 5.2.2. Zabytki ruchome Na terenie gminy Lipinki w m. Kryg znajduje się figura św. Barbary z 1872 roku wpisana do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem B – 243/M, decyzja z 30 września 2011 roku. Figura św. Barbary została ufundowana w 1872 roku przez hr. Adama Skrzyńskiego ( właściciela okolicznych dóbr i kopalni naftowych w Krygu, Kobylance i Libuszy) w związku z założeniem rafinerii w Libuszy specjalizującej się w wyrobie benzyny aptecznej. Św. Barbara ubrana w suknię i płaszcz (podtrzymywany lewą ręką) spięty klamrą pod szyją. Na głowie ma koronę, w prawej ręce trzyma kielich, w lewej palmę męczeńską. Ze względu na wartość historyczną, artystyczną i naukową oraz związki z hr. Adamem Skrzyńskim zasługuje na ochronę prawną. 5.2.3. Zabytki archeologiczne „Zamczysko” stanowisko archeologiczne nr 1 w m. Kryg, wpisane do rejestru zabytków decyzją z 4.11.1972 roku, pod numerem Ks. A – 699/72. 5.2.4. Dziedzictwo niematerialne Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 18 – Poz. 5856

Ważną częścią dziedzictwa oprócz zabytków, dzieł sztuki i kolekcji cennych eksponatów jest także tradycja, żywe niematerialne przejawy kultury odziedziczone po przodkach i przekazywane kolejnym pokoleniom. UNESCO w 2003 r. uchwaliło Konwencję w sprawie ochrony dziedzictwa niematerialnego. „Niematerialne dziedzictwo kulturowe”, w rozumieniu Konwencji, przejawia się między innymi w następujących dziedzinach: ·tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego ·sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne; ·zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne ·wiedza i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata ·wiedza i umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym. 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Dwie z czterech form ochrony zabytków wskazanych w art. 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami należą do kompetencji jednostek samorządu terytorialnego. Jest to: 1. utworzenie parku kulturowego ( art. 7 pkt 3) 2. ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. ( art. 7 pkt 4) Pozostałe formy ochrony zabytków ujęte w art. 7 ww. ustawy : 1. wpis do rejestru zabytków 1a) wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa 2. uznanie za pomnik historii. 5.3.1. Utworzenie parku kulturowego Decyzja o utworzeniu parku kulturowego podejmowana jest w drodze uchwały rady gminy ( ew. uchwały dwóch lub więcej gmin, jeśli park kulturowy położony jest na obszarze przekraczającym granice jednej gminy). Przed podjęciem uchwały konieczne jest zasięgnięcie opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Uchwała określa: ·nazwę parku ·jego granice ·sposób ochrony ·zakazy i ograniczenia związane z prowadzeniem robót budowlanych, różnego rodzaju działalnością (rolniczą, przemysłową itp.), zmianami sposobu korzystania z zabytków nieruchomych oraz umieszczaniem znaków niezwiązanych bezpośrednio z samym parkiem. Celem utworzenia parku kulturowego jest ochrona określonego obszaru krajobrazu kulturowego oraz zachowanie wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. „ Utworzenie parku kulturowego daje tę pożądaną szansę zapewnienia trwałej wartości i atrakcyjności lokalnego krajobrazu, jest swoistą „lokatą” w walucie najcenniejszej w dzisiejszych czasach, jaką stanowi ta cząstka ziemi wyrażająca się pięknem i harmonią krajobrazu”. Prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Myczkowski Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, sporządza plan ochrony parku kulturowego, który wymaga zatwierdzenia przez radę gminy. Dla obszarów, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 19 – Poz. 5856

na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Na terenie gminy Lipinki powyższa forma ochrony nie występuje. 5.3.2. Ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. (art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się w szczególności ochronę: 1. zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia 2. innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków 3. parków kulturowych W studium i planie ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Plan powinien zawierać wykaz obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków i ujętych w gminnej ewidencji zabytków. 5.3.3. Wpis do rejestru zabytków Rejestr zabytków dla zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków. Rejestr prowadzi się w formie odrębnych ksiąg dla zabytków: 1. nieruchomych 2. ruchomych 3. archeologicznych Do rejestru nie wpisuje się zabytku: wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa, wpisanego do inwentarza muzeum, wchodzącego w skład narodowego zespołu bibliotecznego. Do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. Zabytek (część zabytku) wpisany do rejestru, który: 1. uległ zniszczeniu w stopniu powodującym utratę jego wartości historycznej, artystycznej lub naukowej albo 2. którego wartość będąca podstawą wydania decyzji o wpisie do rejestru nie została potwierdzona w nowych ustaleniach naukowy zostaje skreślony z rejestru. Zabytki wpisane do rejestru zabytków województwa małopolskiego BEDNARKA Wieś położona na południowy wschód od Lipinek i oddalona od niej o 5 km. Leży przy trasie Gorlice – Żmigród. Została osadzona na prawie niemieckim przed 1401 rokiem. Przez Piotra Biela, mniej więcej w 1530 roku, przeniesiona na prawo wołoskie. Po roku 1966 do wsi poczęli powracać Łemkowie, wysiedleni w 1946-1948 roku. CMENTARZ WOJENNY NR 84 Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ Wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A – 1357/M 9 lipca 2013 roku. Zakres ochrony obejmuje teren cmentarza wojennego znajdującego się na terenie cmentarza komunalnego, mogiły wraz z nagrobkami i ogrodzeniem. Zaprojektowany przez Hansa Mayra, jest Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 20 – Poz. 5856

miejscem pochówku 27 żołnierzy ( 13 znanych i 14 nieznanych), 13 z armii niemieckiej i 14 z armii rosyjskiej. Założony na planie prostokąta, ogrodzony niskimi kamiennymi słupami połączonymi poręczami z żelaznych rur.

CERKIEW P.W. OPIEKI NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY, ob. kościół filialny pod wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, jest kościołem pomocniczym Parafii rzymskokatolickiej p.w. Wniebowzięcia NMP w Lipinkach.

Wpisana do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A – 212, 12 października 1990 roku. W odróżnieniu od tradycyjnej, trójdzielnej cerkwi łemkowskiej, nie ma babińca (tylko nawę i prezbiterium). Zamiast niego, podobnie jak na słowackiej, południowej Łemkowszczyźnie, zbudowano dwie wieże. W środku zachowany częściowo stary ikonostas. Jego górna część jest nowa, namalowana przez malarzy z Ukrainy. Oryginalne są natomiast cztery ikony “namiestne”, umieszczone na dole ikonostasu. Obrazują one (od lewej): św. Mikołaja, Matkę Bożą z Dzieciątkiem, Chrystusa Nauczającego i Archanioła Michała. Wśród ikon namiestnych zawsze po prawej stronie umieszczano ikonę “chramową” czyli obrazującą patrona świątyni. Ale w Bednarce nietypowo w tym miejscu znajduje się ikona Archanioła Michała. Góra ikonostasu też nie zachowuje tradycji łemkowskiej, która nad ikonami namiestnymi lokowała 12 tzw. prazdnyczek (ikony przedstawiające najważniejsze święta kalendarza liturgicznego), a nad nimi 6 dużych ikon z apostołami. W Bednarce tymczasem jest ich tylko 6. W cerkwi warto zwrócić uwagę na oryginalne malowidło przedstawiające procesję wiernych. Oryginalne są też carskie wrota i złocone wrota diakońskie. Obok cerkwi drewniany krzyż wzniesiony na pamiątkę 950-lecia chrztu Rusi Kijowskiej. Grekokatolicy sprawują liturgię sporadycznie. Cerkiew gruntownie odrestaurowana w latach 2000-2003. W kościele istnieje unikalne stanowisko nietoperzy. ( źródło: www.sanktuarium.lipinki.pl) Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 21 – Poz. 5856

PAGORZYNA CMENTARZ WOJENNY NR 103 Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ Wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A – 1354/M 18 września 2013 roku. Zakres ochrony obejmuje teren cmentarza wraz z otoczeniem, mogiły wraz z nagrobkami i ogrodzeniem. Zaprojektowany przez Hansa Mayra, jest miejscem pochówku 180 żołnierzy ( 14 znanych, 166 nieznanych) 14 z armii niemieckiej i 166 z armii rosyjskiej. Położony w Masywie Leśnym Łysej Góry, ogrodzony drewnianym płotem, groby w układzie nieregularnym.

ROZDZIELE Rozdziele powstało w 1530 roku na wcześniej zagospodarowanej, ale opuszczonej przez kmieci części wsi Lipinek. Osiedlona na powstałych pustkach grupa osadników wołosko-ruskich nie zgadzała się ze starymi mieszkańcami ani wiarą, ani obyczajem, dlatego tę część Lipinek nazwano Rozdzielem. Pamiątką po łemkowskiej przeszłości Rozdziela są m. in. kamienne kapliczki i krzyże. Najciekawszy tego typu zabytek stoi obok skrzyżowania tzw. Cesarskiego Traktu z Gorlic do Dukli z drogą Lipinki – Wapienne. Jest to figura św. Mikołaja, którą (według napisu na cokole) ustawiono tutaj w 1848 roku.

CMENTARZ WOJENNY NR 85 Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ – ROZDZIELE Wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A – 1355/M 17 września 2013 roku. Zakres ochrony obejmuje teren cmentarza wraz z otoczeniem, mogiły wraz z nagrobkami ogrodzeniem i drogą dojazdową. Zaprojektowany przez Hansa Mayra, jest miejscem pochówku 37 żołnierzy ( 22 znanych i 15 nieznanych) 4 z armii austro -węgierskiej, 14 z armii niemieckiej i 19 z armii rosyjskiej oraz trzech żołnierzy Wermachtu. Położony w południowej części wsi, po prawej stronie od Wapiennego. Ogrodzony drewnianym płotem sztachetowym. W pobliżu wejścia drewniany wysoki krzyż z obdasznicą. Układ grobów nieregularny, krzyże żeliwne z datą 1915 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 22 – Poz. 5856

CERKIEW P.W. WNIEBOZWIĘCIA BOGURODZICY W ROZDZIELU ( ob. prawosławna cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny)

Wpisana do rejestru zabytków pod numerem A – 58, 31 stycznia 1985 roku. Jest to budowla drewniana, trójdzielna (prezbiterium, nawa, babiniec), o konstrukcji zrębowej. Dachy kalenicowe, kryte blachą. Oryginalny kształt cerkwi wynika z faktu, iż do Rozdziela została przeniesiona dopiero w 1985. Świątynię wzniesiono w 1756 we wsi Serednica koło Ustrzyk Dolnych (rozbudowano na przełomie XIX i XX w.), gdzie pozostawała przez ponad 200 lat. Po rozpoczęciu Akcji „Wisła” i wysiedleniu mieszkańców Serednicy, cerkiew zaczęła popadać w ruinę. Staraniem wiernych prawosławnych z Rozdziela, świątynię przeniesiono w nowe miejsce i wyremontowano. Cerkiew znajduje się w południowej części wsi, przy drodze do Wapiennego. CERKIEW P.W.NARODZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY W ROZDZIELU, ob. kościół filialny

Wpisana do rejestru zabytków pod numerem A – 198 z 4 kwietnia 1990 r. Zbudowana w 1786 roku z fundacji Kuropatnickiego. Znajduje się niedaleko skrzyżowania w centrum wsi, na prawo od drogi do Wapiennego. Część pierwotna o zatartych cachach stylowych architektury „józefińskiej”, dobudowa modernistyczna, nawiązująca do architektury cerkiewnej. Murowana, na styku części pierwotnej i dobudowanej – czworoboczna drewniana wieżyczka Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 23 – Poz. 5856

Wewnątrz ikonostas i ołtarz, XIX w. LIPINKI KOŚCIÓŁ P.W. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY W LIPINKACH Wpisany do rejestru zabytków pod numerem A – 188 z 8 grudnia 1989 roku. Pierwszy kościół w Lipinkach pod wezwaniem św. Marcina był drewniany i stał w samym środku wsi nad rzeką. Dowodem istnienia kościoła jest kapliczka, zbudowana z kamieni pochodzących z jego fundamentów i postawiona w tym miejscu. Stoi tam do dziś. Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 24 – Poz. 5856

Treść inskrypcji na kapliczce obok drzwi : „ Anno Domini 1798, Bartłomiej i Katarzyna Wójcikowie fundatorowi tej kaplicy. Za ich staraniem jest pozwolone odprawiać w niej na dzień św. Marcina mszę świętą od roku 1804. Polecają się z całą familią i proszę o modlitwę do Boga”. Figura Matki Bożej w tym kościele znajdowała się do roku 1624, wtedy to wybudowano nowy, drugi kościół na północnym krańcu wsi. Nowy budynek kościelny, wymurowany z kamienia w stylu renesansowym, był okazały i piękny. Miał osobną dzwonnicę z dzwonami i organy siedmio-głosowe. Miał również bardzo bogaty wewnętrzny wystrój, dużo znajdowało się w nim srebra i różnych wotów. Służył on 158 lat. Budynek został rozebrany w 1782 roku z powodu ruiny w jaką popadł. W roku 1776 Lipinki kupił Ewaryst Andrzej Kuropatnicki. Widząc, że kościół, który zastał, popada w ruinę, postanowił wybudować nowy kościół. Kamień węgielny pod ten nowy, trzeci z kolei, kościół położony został 16 sierpnia 1780 roku. Kościół stoi do dziś, ale remontowany i odnawiany był już w 1887 r., gdyż powstały na sklepieniach i ścianach pęknięcia. Gruntowne prace nad odnowieniem kościoła prowadzone były również po dwóch pożarach – w 1912 r. i w 1972 r. Remont po pożarze w 1912 roku sprawił, że w kościele dominował kolor złoty i biały. Wywoływało to, wraz ze wspaniałymi obrazami i barokowymi rzeźbami, niesamowity efekt. Po zapaleniu świec na ołtarzach i kryształowym żyrandolu, wrażenie piękna i powagi potęgowało się. Wykonano wtedy stacje drogi krzyżowej z drewna dębowego, pochodzącego z pobliskich lasów. Pożar w 1972 roku zniszczył niemalże cały kościół. Spalił się dach i wieża, spadły dzwony, spłonął prawie cały wspaniały wystrój kościoła, częściowo spalona została także figura Matki Bożej Lipińskiej. Kościół przy pomocy miejscowej ludności został odbudowany. Odnowiony został w nowym stylu, znacznie skromniej niż przed pożarem, ale za to bardziej wyeksponowano figurę. W kościele, przy wejściu, znajduje się potężne kamienne naczynie w kształcie ogromnego kielicha wysokości około 1 metra i średnicy ponad 60 centymetrów. Na dnie tego kielicha znajduje się zawsze święcona woda. Prawdopodobnie naczynie to znajdowało się również w pierwszym i drugim lipińskim kościele. Ten tragiczny pożar miał miejsce tuż po uzyskaniu w Rzymie przez ordynariusza diecezji, biskupa Jerzego Ablewicza, zezwolenia na koronację łaskami słynącej figury Matki Bożej Lipińskiej na prawie papieskim. Ta okoliczność, a również żywotność kultu maryjnego od początku XVII w. w Lipinkach i okolicznych miejscowościach sprawiły, że biskup polecił wykonać wierną kopię zniszczonej figury. Po zrekonstruowaniu figury i odbudowie kościoła rozpoczęto przygotowania do koronacji, jako że dekret Kapituły Bazyliki św. Piotra w Rzymie zezwalający na koronacje figury wydany był już 13 lipca 1969 r., a jego realizacji przeszkodził pożar kościoła. Termin koronacji wyznaczono zatem na 17 sierpnia 1980 r. Było to niezapomniane wydarzenie dla wszystkich czcicieli figury Matki Bożej Lipińskiej. Aktu koronacji papieskimi koronami dokonał biskup ordynariusz tarnowski wraz z trzema biskupami pomocniczymi. W uroczystości wzięło udział 22 biskupów, około 800 księży, około 400 sióstr zakonnych i setki tysięcy wiernych.

Ołtarz główny (zdjęcie i tekst: źródło www .sanktuarium.lipinki.pl). MUROWANA KAPLICA CMENTARNA STRASZEWSKICH Wpisana do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A – 1352/M, 18 września 2013 roku. Zbudowana w 1882 roku przez hr. Jadwigę Straszewską ( 1826 – 1903), właścicielkę dóbr w Lipinkach oraz kopalni i rafinerii nafty. Autorstwo projektu kaplicy jest nieznane.Wewnątrz kaplicy na ścianie wejściowej, po obu stronach drzwi wejściowych - dwie tablice epitafijne: Ludwika Miętty Mikołajewicza ( 1843 – 1917) oraz Bolesława Jordana Stojowskiego ( 1841-1897). W podziemiach kaplicy pochowana fundatorka wraz z rodziną: Jan Straszewski, Helena Straszewska, Teofila Łętowska – Straszewska i jej syn Bolesław Stojowski. Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 25 – Poz. 5856

ZESPÓŁ DWORSKO - PARKOWY Wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A – 103/M, 29 sierpnia 2007 roku. Pierwszy budynek dworski, po którym nie pozostały ślady, postawił hrabia Kuropatnicki. Zmarł on w 1788 roku, zaś jego żona rok później. Syn Kuropatnickiego, Józef, umarł bezpotomnie i dlatego Lipinki oddał przed śmiercią swemu ciotecznemu bratu – Teofilowi Łętowskiemu. Potem Lipinki odziedziczyła jego córka Jadwiga, która wyszła za mąż za Franciszka Straszewskiego. To właśnie oni, po uprzedniej rozbiórce starego dworu, wybudowali w Lipinkach nową rezydencję, którą ukończyli w 1909 roku. Wcześniej, bo w 1870 roku, z wnuczką Jadwigi Straszewskiej ożenił się oficer armii austriackiej Wincenty Byszewski, herbu Jastrzębiec. Po śmierci Straszewskich dwór przeszedł w ich posiadanie. Posiadłości Byszewskich po drugiej wojnie światowej uległy rozparcelowaniu na mocy dekretu o reformie rolnej. ( źródło: www.elipinki.pl ) Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 26 – Poz. 5856

WÓJTOWA KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. BARTŁOMIEJA APOSTOŁA

Wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A – 149 ,16 maja 1989 roku. Pierwsze wzmianki o Wójtowej pochodzą z 1363 roku. Wieś należała wówczas do starosty bieckiego. Granice wsi zostały ostatecznie wytyczone w 1595 roku. Kościół p.w. Św. Bartłomieja Apostoła został zbudowany z fundacji królewskiej, prawdopodobnie na początku XVI w., choć istnieją źródła datujące jego powstanie na przełom XV i XVI w., jednak przed rokiem 1513, kiedy to założono parafię w Wójtowej. W 1650 roku Wójtowa została wcielona do parafii Lipinki. Kościół wielokrotnie przebudowywano: ok 1737 r. – przedłużono nawę, ponownie w 1918 r., w 1934 r. od południa dobudowano murowaną kaplicę i zakrystię. CMENTARZ WOJENNY NR 102 Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

Wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A – 1356/M 17 LIPCA 2013 roku. Zakres ochrony obejmuje teren cmentarza wraz z otoczeniem, mogiły wraz z nagrobkami I ogrodzeniem. Zaprojektowany przez Hansa Mayra, jest miejscem pochówku 33 żołnierzy ( 30 znanych i 3 nieznanych), 1 z armii austro - węgierskiej, 29 z armii niemieckiej i 3 z armii rosyjskiej. Położony na południowy wschód od wsi, na skraju lasów Łysej Góry. Pośrodku znajduje się kamienny pomnik, na tylnej ścianie kamienny krzyż. Układ mogił regularny, rzędowy. 5.3.4.Wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 27 – Poz. 5856

Lista Skarbów Dziedzictwa zawiera zabytki ruchome o szczególnej wartości dla dziedzictwa kulturowego. Prowadzi ją minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Wpis następuje na podstawie decyzji wydanej przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, z urzędu albo na wniosek właściciela zabytku ruchomego. Z omawianej Listy skreśla się zabytek ruchomy, który przestał być zaliczany do jednej z kategorii ujętej w ustawie, na podstawie decyzji ministra. Postępowanie w sprawie skreślenia zabytku wszczyna się z urzędu lub na wniosek właściciela zabytku ruchomego. 5.3.5. Uznanie za pomnik historii Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (złożony po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków), w drodze rozporządzenia, może uznać za pomnik historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury, określając jego granice. Cofnięcie uznania zabytku nieruchomego za pomnik historii następuje w trybie przewidzianym dla jego uznania. Pomnikiem historii mogą być: obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne. 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy. W ewidencji powinny być ujęte: 1. zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2. inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3. inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków i gminnej ewidencji zabytków Gminy Lipinki określa załącznik nr 1 do niniejszego programu. 5.5. Zabytki o największym znaczeniu dla gminy Zabytki o największym znaczeniu dla gminy, znajdujące się na jej terenie: ·kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Lipinkach ·kapliczka św. Marcina ·kaplica cmentarna Straszewskich w Lipinkach ·drewniany kościółek p.w. Św. Bartłomieja Apostoła w Wójtowej ·cerkwie 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń. W celu właściwej oceny stanu dziedzictwa kulturowego Gminy Lipinki przeprowadzono analizę SWOT.

MOCNE STRONY SŁABE STRONY ·Sanktuarium Matki Bożej Wniebowziętej ·niedostatek środków publicznych na ochronę w Lipinkach zabytków, ·uwzględnienie ochrony dziedzictwa kulturowego ·modernizacja i przekształcanie zabytkowych domów, w różnych dokumentach strategicznych gminy co zmienia ich wartość kulturową, ·liczne występowanie krzyży i kapliczek ·starzenie się społeczeństwa – ucieczka młodzieży do ·niskie zanieczyszczenie gleb, wody i powietrza miast, ·bogata historia regionu ·niewielka liczba zabytków wpisanych do rejestru ·działalność Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Lipińskiej zabytków, „Jastrzębiec” którego celem statutowym jest m. in.: ·słaba świadomość społeczna dotycząca wartości - Gromadzenie, promocja i upowszechnianie wiedzy obiektów zabytkowych i potrzeby ich ochrony. Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 28 – Poz. 5856 o historii, pamiątkach przeszłości, kulturze, przyrodzie ·niewystarczająca informacja turystyczna i współczesnym obliczu Ziemi Lipińskiej ·słabo rozwinięta infrastruktura turystyki pieszej - Wspieranie działań na rzecz aktywnej ochrony i rowerowej narodowego dziedzictwa lokalnego, zabytków kultury · duża liczba obiektów wymagających renowacji materialnej i niematerialnej, sztuki ludowej oraz i modernizacji przyrody ·funkcjonowanie Gminnego Centrum Kultury

SZANSE ZAGROŻENIA ·podnoszenie atrakcyjności turystycznej ·wzrost kosztów renowacji i konserwacji obiektów z wykorzystaniem zasobów kulturowych, zabytkowych; ·utrzymanie i eksponowanie zachowanych zabytków ·konieczność poniesienia dużych nakładów na lokalnych, rewitalizację obiektów zabytkowych; ·podnoszenie wiedzy w zakresie ochrony dziedzictwa ·niedostatek środków publicznych na prace kulturowego, konserwatorskie; ·rozwój turystyki i agroturystyki, ·brak potencjalnych inwestorów ·uwzględnienie zagadnień ochrony zabytków ·niewłaściwa modernizacja zabytkowej zabudowy w planowaniu przestrzennym gminy, nie objętej ochroną prawną, ·promocja dziedzictwa kulturowego Gminy Lipinki ·zastępowanie tradycyjnej zabudowy współczesną ·finansowanie ze środków gminy prac obcą lokalnej tradycji, konserwatorskich, ·niskie zaangażowanie społeczne w temacie ochrony ·fundusze UE jako źródło dofinansowania inwestycji dziedzictwa kulturowego, ·realizacja przedsięwzięć wskazanych w Programie ·nieużytkowanie obiektów lub brak remontów Rewitalizacji Gminy Lipinki, dokumentach prowadzący do ich niszczenia. strategicznych ·postępująca degradacja zabytków. ·aktywny udział stowarzyszeń w kultywowaniu i zachowaniu lokalnego dziedzictwa 7. Założenia programowe Dokonana analiza szans i zagrożeń wynikających ze stanu dziedzictwa kulturowego gminy pozwala na określenie podstawowych priorytetów w zakresie opieki nad zabytkami. Priorytety Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami i kierunki działań

PRIORYTET I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Kierunek działań Zadania Podejmowanie działań w zakresie ·prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich, budowlanych renowacji i odnowy zabytków i innych przy obiektach zabytkowych stanowiących własność gminy Lipinki ·podejmowanie starań o uzyskanie środków zewnętrznych na rewaloryzację zabytków stanowiących własność gminy Lipinki ·zmiana sposobu użytkowania lub adaptacji nieużytkowanych obiektów zabytkowych, będących własnością gminy do nowych funkcji ·udzielanie dotacji na prace rewaloryzacyjne przy obiektach zabytkowych niestanowiących własności gminy w postaci stosowanej uchwały dot. dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane ·współpraca z przedstawicielami kościoła – właścicielami cennych zabytków zlokalizowanych na terenie gminy ·współpraca z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, Starostwem Powiatowym i innym urzędami i instytucjami zajmującymi się Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 29 – Poz. 5856

ochroną zabytków ·zahamowanie procesów degradacji zabytków i obiektów o wartościach historycznych, poprawa stanu ich zachowania Podejmowanie działań ·Prowadzenie bieżących prac porządkowych przy zabytkowych zwiększających atrakcyjność zespołach zieleni: zespół dworsko –parkowy w Lipinkach, zabytków na potrzeby społeczne cmentarze wojenne z I wojny światowej i turystyczne

PRIORYTET II: Promocja dziedzictwa kulturowego i podnoszenie świadomości społeczności lokalnej w zakresie potrzeby ochrony i opieki nad zabytkami Kierunek działań Zadania Szeroki dostęp do informacji ·współpraca ze stowarzyszeniami i innymi organizacjami o dziedzictwie kulturowym gminy społecznymi działającymi w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego ·opracowanie szlaków i ścieżek tematycznych związanych z dziedzictwem kulturowym gminy ·utworzenie prezentacji związanej z zabytkami na stronie internetowej gminy ·udostępnienie gminnej ewidencji zabytków oraz Programu opieki nad zabytkami Gminy Lipinki na stronie internetowej gminy Edukacja i promocja w zakresie ·promocja rezultatów prawidłowo przeprowadzonych działań ochrony zabytków rewaloryzacyjnych przy zabytkach ·włączenie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do zajęć szkolnych w placówkach oświaty na terenie gminy, ·organizowanie w ramach zajęć szkolnych wycieczek krajoznawczych, prezentacja najcenniejszych obiektów zabytkowych i ich historii, ·udział w szkoleniach i konferencjach poświęconych ochronie dziedzictwa kulturowego, ·współpraca z organizacjami pozarządowymi i instytucjami w zakresie popularyzacji ochrony dziedzictwa kulturowego

Priorytet III Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Kierunek działań Zadania Dokumentacja dziedzictwa ·prowadzenie Gminnej Ewidencji Zabytków: kulturowego gminy Lipinki - aktualizacja kart adresowych gminnej ewidencji zabytków - włączanie nowych obiektów zabytkowych, które zostaną uznane za wartościowe np. kapliczki, figury, krzyże przydrożne, obiekty architektury itp. - weryfikacja obiektów zabytkowych ujętych w gminnej ewidencji zabytków - wyłączanie kart w przypadku np. zniszczenia zabytku, utraty wartości zabytkowych Zintegrowana ochrona dziedzictwa • opracowywanie miejscowego planu zagospodarowania kulturowego i środowiska przestrzennego, szczególnie obszarów o dużym nasyceniu obiektami przyrodniczego zabytkowymi (w tym weryfikacja obowiązujących w zakresie aktualizacji zagadnień związanych z ochroną zabytków) oraz obszarów wskazanych do ochrony w studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy • wdrażanie zapisów programów rewitalizacji, strategii w realizacji zagospodarowania przestrzennego gminy (w tym w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego) • konsekwentne egzekwowanie zapisów dotyczących działalności inwestycyjnej na obszarach objętych ochroną określonych Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 30 – Poz. 5856

w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (głównie w zakresie wysokości zabudowy, jej charakteru i funkcji) 8. Instrumenty realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Zadania realizowane w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami Gminy Lipinki będą wykonywane przy pomocy następujących instrumentów: a) instrumentów prawnych – wynikających z obowiązujących przepisów prawnych; aktualizacja miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagadnień ochrony zabytków, wnioskowanie o wpis do wojewódzkiego rejestru zabytków obiektów będących własnością gminy, wykonania decyzji administracyjnych z zakresu opieki nad zabytkami np. Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; b) instrumentów finansowych – obejmujących między innymi finansowanie prac konserwatorskich, remontowych i archeologicznych przy zabytkach, udzielenie dotacji na finansowanie prac konserwatorskich i restauratorskich, korzystnie z programów uwzględniających finansowanie z funduszy europejskich oraz dotacje, subwencje; c) instrumentów koordynacji – obejmujących miedzy innymi realizacje zapisów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w dokumentach strategicznych województwa małopolskiego; d) instrumentów społecznych –obejmujących między innymi działania edukacyjne, promocyjne, współdziałanie z właścicielami oraz użytkownikami zabytków (władzami kościelnymi i parafiami, osobami fizycznymi), a także organizacjami pozarządowymi i grupami nieformalnymi w zakresie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, e) instrumentów kontrolnych –obejmujących między innymi aktualizację gminnej ewidencji zabytków, monitoring stanu zachowania dziedzictwa kulturowego, analizy stanu zachowania dziedzictwa kulturowego. 9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Zgodnie z zapisami Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Wójt Gminy ma obowiązek sporządzania co dwa lata sprawozdań z realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami. Sprawozdanie to ma być przedstawione Radzie Gminy. W celu dokonania oceny gminnego Programu Opieki nad Zabytkami niezbędne jest prowadzenie monitoringu działań podejmowanych dla realizacji poszczególnych działań określonych w tym programie. Dla oceny realizacji programu opracowano następujące wskaźniki: W ramach priorytetu I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno- gospodarczego gminy • poziom wydatków budżetu gminy na ochronę i opiekę nad zabytkami • wartość finansowa wykonanych prac remontowo-konserwatorskich przy zabytkach oraz liczba obiektów poddanych ww. pracom · wartość środków finansowych pozyskanych ze źródeł zewnętrznych na rewaloryzację zabytków · liczba obiektów zabytkowych , w których zmieniono funkcję użytkowania ·liczba wykonanych prac porządkowych przy zabytkowych zespołach zieleni W ramach priorytetu II: Promocja dziedzictwa kulturowego i podnoszenie świadomości społeczności lokalnej w zakresie potrzeby ochrony i opieki nad zabytkami • liczba zrealizowanych konkursów, działań edukacyjnych na terenie gminy · liczba inicjatyw edukacyjnych podjętych w placówkach oświatowych, • liczba utworzonych szlaków turystycznych, tras rowerowych, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 31 – Poz. 5856

• liczba opracowanych folderów promocyjnych, •liczba szkoleń lub liczba pracowników biorących udział w szkoleniach związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego · liczba podjętych działań we współpracy z organizacjami pozarządowymi W ramach priorytetu III: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego • poziom (w %) objęcia terenu gminy wykonanymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego ·liczba założonych/wyłączonych kart do gminnej ewidencji zabytków 10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, oprócz określenia zasad i form ochrony i opieki nad zabytkami porusza także zagadnienia finansowania prac przy zabytkach. Art.71. ust. 2 wspomnianej wyżej ustawy określa, że sprawowanie opieki nad zabytkiem wpisanym do rejestru zabytków, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich, budowlanych dla obiektów, których właścicielem lub użytkownikiem jest samorząd, stanowi zadanie własne samorządu. Zarówno samorząd jak również podmioty posiadające tytuł prawny do zabytku mogą ubiegać się o dotację celową z budżetu państwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych zabytku. Realizowanie zadań dotyczących ochrony i prac remontowo- konserwatorskich przy obiektach zabytkowych ( ruchomych i nieruchomych) umożliwia wsparcie finansowe pochodzące ze środków: - dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programów operacyjnych, - dotacji Województwa Małopolskiego, - dotacji - Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - Fundusz Kościelny (dla prac przy obiektach sakralnych nie obejmujących konserwacji ruchomego wyposażenia kościołów), - dotacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (dla założeń zieleni zabytkowej), - dotacja Ministra Kultury i Dziedzictwa narodowego, - dotacja Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, - dotacje powiatu, - dotacje gminy, − i inne. 11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 32 – Poz. 5856

Zakłada się realizację poszczególnych zadań określonych w programie w szczególności poprzez dofinansowywanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków, za sprawą wystosowania odpowiedniej uchwały, określającej tryb i zasady udzielenia dotacji celowych. Zgodnie z art. 81 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t. j. Dz. U z 2017 r. poz. 2187) jednostki samorządu terytorialnego mają możliwość dotowania prac konserwatorskich, restauratorskich oraz robót budowlanych przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków oraz gminnej ewidencji zabytków. Tryb udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków lub znajdującym się w gminnej ewidencji zbytków określa w drodze uchwały organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Realizacja zadań związanych z opieką i ochroną nad zabytkami opierać się będzie również na pozyskiwaniu środków zewnętrznych.

Przewodniczący Rady Gminy

Bogdan Czeluśniak

Załącznik nr 1

do Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Lipinki na lata 2018-2022

Gminna ewidencja zabytków

BEDNARKA Lp. Miejscowość Obiekt Adres Informacje o wpisie do rejestru zabytków 1 Bednarka Cerkiew działka nr Wpis do grekokatolicka p. 303 rejestru w. Opieki zabytków A- Najświętszej 212 Maryi Panny, z 12.10.1990 2 Bednarka Cmentarz działka nr Wpis do wojenny nr 400 rejestru 84 z okresu zabytków I wojny A – 1357/M światowej z 09.07.2013 3 Bednarka Cmentarz gr.-kat. działka nr 402/3,402/ 4 4 Bednarka Kapliczka przy działka nr drodze z Gorlic 424 do Żmigrodu, mur. 5 Bednarka Kapliczka przy działka nr drodze z Gorlic 314/4 do Żmigrodu, drewn. 6 Bednarka Krzyż kam. obok nr 19 działka nr 317 7 Bednarka Kapliczka kam. obok nr 88 działka Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 33 – Poz. 5856

nr 373/1 8 Bednarka Budynek 3, mieszkalny działka nr 406/3 9 Bednarka Budynek 25 mieszkalny działka nr 311 10 Bednarka Budynek 26 mieszkalny działka nr 312/1 11 Bednarka Budynek 34 mieszkalny działka nr 305 12 Bednarka Budynek 46 mieszkalny działka nr 300 13 Bednarka Budynek 62 mieszkalny działka nr 144 14 Bednarka Budynek 84 mieszkalny działka nr 47

LIPINKI Lp. Miejscowość Obiekt Adres Informacje o wpisie do rejestru zabytków 1 Lipinki Kościół p. w. Wniebowzięcia działka nr 2195 Wpis do rejestru NMP zabytków A – 188 z 08.12.1989 r. 2 Lipinki Kaplica cmentarna działka nr 2090 Wpis do rejestru Straszewskich zabytków A – 1352/M z 18.09.2013 r. 3 Lipinki Zespół dworsko - parkowy działki nr 2100, Wpis do rejestru 2101, 2102/2, zabytków A – 103/M 2099/1, 2099/2, z 29.08.2007 r. 2102/3, 2023/3, 2023/4, 2023/5, 2023/8, 2023/9 4 Lipinki Figura Matki Boskiej , kam. działka nr 2195 5 Lipinki Figura św. Jana Nepomucena, działka nr 2491 kam. Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 34 – Poz. 5856

6 Lipinki Figura św. Józefa działka nr 495/16 z Dzieciątkiem, przy drodze do Bednarki, kam. 7 Lipinki Krzyż przydrożny, żel. obok nr 57B działka nr 1986/13 8 Lipinki Kapliczka mur. obok nr 198 działka nr 1031/1 9 Lipinki Krzyż drewn. obok nr 285 działka nr 349/1 10 Lipinki Kaplica (nad rzeką), mur. działka nr 2246/1 11 Lipinki Krzyże – nagrobki księży na działka nr cmentarzu mur. 2090,2096/4 12 Lipinki Krzyż przy bramie działka nr 2090 cmentarnej, kam. 13 Lipinki Spichlerz przy plebani, drewn. działka nr 2295/1, 2298 14 Lipinki Kaplica, mur. działka nr 1932/1 15 Lipinki Kapliczka działka nr 21/2 16 Lipinki Kapliczka obok nr 142 działka 1456/5 17 Lipinki Budynek mieszkalny 1 działka nr 2336/2 18 Lipinki Budynek mieszkalny 5 działka nr 2192/3 19 Lipinki Budynek mieszkalny 15 działka nr 2246/1 20 Lipinki Budynek mieszkalny 65 działka nr 1990/1 21 Lipinki Budynek mieszkalny 172 działka nr 1225/7 22 Lipinki Budynek mieszkalny 174 działka nr 1225/2 23 Lipinki Budynek mieszkalny 215 działka nr 933/3 24 Lipinki Budynek mieszkalny 232 działka nr 777 25 Lipinki Budynek mieszkalny 277 działka nr 2489 26 Lipinki Budynek mieszkalny 346 działka nr 111/3 27 Lipinki Piwnica obok nr 346 działka nr 111/3

PAGORZYNA Lp. Miejscowość Adre Informacje Obiekt s o wpisie do rejestru zabytków 1 Pagorzyna Cmentarz działka nr Wpis do rejestru wojenny nr 742/2 zabytków A – 103 z okresu 1354/M I wojny z 18.09.2013r. światowej 2 Pagorzyna Krzyż k. działka nr Nr 212, mur. 676/85 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 35 – Poz. 5856

3 Pagorzyna Posag działka nr Chrystusa 727 Frasobliwego, kam. 4 Pagorzyna Budynek 4 mieszkalny działka nr 675/44 5 Pagorzyna Budynek 23 mieszkalny działka nr 524/9 6 Pagorzyna Budynek 36 mieszkalny działka nr 358 7 Pagorzyna Budynek 73 mieszkalny działka nr 682/38 8 Pagorzyna Budynek 84 mieszkalny działka nr 682/18 9 Pagorzyna Budynek 136 mieszkalny działka nr 323/2 ROZDZIELE Lp. Miejscowość Adres Informacje Obiekt o wpisie do rejestru zabytków 1 Rozdziele Cerkiew gr.- działka nr Wpis do rejestru kat. P. w. 119 zabytków A – Narodzenia 198 z 04.04.199 NMP 0 r. 2 Rozdziele Cerkiew gr.- działka nr Wpis do rejestru kat. p.w. 307/2 zabytków A – Wniebowzięcia 58 Bogurodzicy z 31.05.1985r. 3 Rozdziele Cmentarz działka nr Wpis do rejestru wojenny 360/5 zabytków A – Nr 85 z I wojny 1355/M światowej z 17.09.2013r. 4 Rozdziele Figura św. działka nr Mikołaja k. 1330/3 Nr 2, kam. 5 Rozdziele Cmenta działka nr rz gr.-kat. 433

6 Rozdziele Krzyż obok nr 24 łemkowski działka nr 392/1 7 Rozdziele Krzyż obok nr 41 łemkowski działka nr kam. 315 8 Rozdziele Krzyż obok nr 42 łemkowski działka nr kam. 296 9 Rozdziele Budynek 11 mieszkalny działka nr Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 36 – Poz. 5856

118 10 Rozdziele Budynek 36 mieszkalny działka nr 350 WÓJTOWA Lp. Miejscowość Adres Informacje Obiekt o wpisie do rejestru zabytków 1 Wójtowa Kościół p. w. działka nr Wpis do rejestru św. Bartłomieja 1285/2, 1286 zabytków A- Apostoła 149 z 16.05.1989r. 2 Wójtowa Cmentarz działka nr Wpis do rejestru wojenny z I 1558 zabytków A – wojny 1356/M światowej nr z 17.07.2013r. 102 3 Wójto Figura Matki 363/1 wa Boskiej, mur. 4 Wójto Kapliczka obok nr 314 wa kam. działka nr 45/1 5 Wójto Krzyż drewn. obok nr 349 wa działka nr 935/2 6 Wójto Plebania 47 wa działka nr 1288/2 7 Wójto Budynek 9 wa mieszkalny działka nr 1211/4 8 Wójto Budynek 21 wa mieszkalny działka nr 1149 9 Wójto Budynek 82 wa mieszkalny działka nr 1325 10 Wójto Budynek 94 wa mieszkalny działka nr 1347 11 Wójto Budynek 95 wa mieszkalny działka nr 1512/5 12 Wójto Budynek 107 wa mieszkalny działka nr 1554/1 13 Wójto Budynek 120 wa mieszkalny działka nr 1984/1 14 Wójto Budynek 210 wa mieszkalny działka nr 596 15 Wójto Budynek 221 wa mieszkalny działka nr 561 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 37 – Poz. 5856

16 Wójto Budynek 229 wa mieszkalny działka nr 525 17 Wójto Budynek 230 wa mieszkalny działka nr 526 18 Wójto Budynek 252 wa mieszkalny działka nr 518 19 Wójtowa Stajnia 252 działka nr 518 20 Wójto Budynek 253 wa mieszkalny działka nr 410/2 21 Wójto Budynek 314 wa mieszkalny działka nr 45/1 22 Wójto Budynek 318 wa mieszkalny działka nr 651/1 Literatura 1. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ( Dz. U. 2017 poz. 2187) 2. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997r. poz. 78,483) 3. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2018 r., poz. 994) 4. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2017 poz. 1073) 5. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2017 r. poz. 1332) 6. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. z 2018r. poz. 799) 7. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2018 poz. 142) 8. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( Dz. U. z 2018 poz. 121) 9. Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 862) 10. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. 2018 poz. 450) 11. Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach ( Dz. U. z 2018 r. poz. 720) 12. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach ( Dz. U. z 2018 poz. 574 ) 13. Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2018 r. poz. 217) 14. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004- 2013 z uzupełnieniem na lata 2004-2020 15. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 16. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 17. Strategia Rozwoju Kraju 2020 18. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2014-2017 19. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2017 20. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 38 – Poz. 5856

21. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego 22. Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami na lata 2017-2020 23. Zintegrowana Strategia Rozwoju Powiatu Gorlickiego 24. Strategia Rozwoju Gminy Lipinki na lata 2014-2020 25. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipinki 26. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipinki 27. Gminny Program Rewitalizacji Gminy Lipinki na lata 2017-2022 28. Lipinki - zarys dziejów, A. Karp, 1992 r. 29. Gminny program opieki nad zabytkami. Poradnik metodyczny, 2009 30. Gorlice na Karpackim Trakcie Naftowym, wyd. UM w Gorlicach 31. Skarb Gorlickiej Ziemi – ocalić od zapomnienia…, Ewa Buhl, Gorlice 2011 32. www .gminalipinki.pl 33. www.sanktuarium.lipinki.pl 34. www.elipinki.pl