Magical Girls – Dziewczęta Ratują Świat, Czyli O Japońskich Superbohaterkach
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Proste stwierdzenie, że Japonia j est i naj popularniej si wśród czytelników. Ko- kraj em niezwykłym, o wyjątkowej i specy biety-superbohaterki także zaznaczaj ą od ficznej kulturze, dodatkowo pełnej sprzecz czasu do czasu swoj ą obecność, niemniej ności, nikogo j uż chyba nie zaskakuj e, staje jednak często są umieszczone na drugim się wręcz wytartym frazesem. Niemniej , planie, j ako pomocnice, wsparcie dla przy podej mowaniu poszczególnych zagad herosów pierwszego planu, czasem jako nień związanych z ową kulturą fakt ten oka partnerki w romansie czy potencjalne zuj e się nadal aktualny i inspiruj ący, bez szwarccharaktery (wroginie?). Stosunkowo względu na to, czy zaj muj emy się elemen rzadko też zdarza się, aby doczekały się tem przynależącym do tak zwanej tradycji, osobnych, autonomicznych publikacj i. czy też bardzo świeżymi zj awiskami. Próby Ciekawym punktem wyjścia byłaby przyjrzenia się danemu problemowi na tle refleksja nad przyczynami tego stanu całokształtu kultury nie tylko prezentuj ą in rzeczy, jak też analiza wyglądu fizycznego, teresuj ące reguły kulturowe (lub też wyjątki stopnia atrakcyjności oraz stroj ów używa od nich) rządzące w tej społeczności; mogą nych przez włodarzy supermocy oboj ga płci także być ciekawym punktem wyjścia dla w tego rodzaju publikacj ach i produkcj ach. analiz międzykulturowych i porównaw Gdy spróbuj emy spoj rzeć na pro czych. blem superbohaterstwa w sposób bardziej Jeśli za główne hasło wywoławcze globalny, zauważymy ogromne dyspropor uznamy pojęcie superbohatera, to szereg cj e: inne kręgi kulturowe niż amerykański skojarzeń u przeciętnego odbiorcy kultury (nawet Europa!) nie wytworzyły ich tak popularnej będzie zawierał przede wszyst wielu, nie byli oni nigdy tak znaczący ani kim amerykańskich bohaterów komikso powszechnie rozpoznawalni - niekiedy na wych i filmowych. Ich naj ważniej szą cechą wet w ogóle nie zaistnieli (lub zaistnieli na jest nie tylko posiadanie „supermocy” (choć przykład wyłącznie j ako lokalna parodia de facto nie wszyscy je mieli), ale w głów powszechnie znanych herosów, co próbo nej mierze przynależność do amerykańskie wano zrobić choćby na polskim gruncie14 °). go społeczeństwa (poprzez fakt zamieszki Na analizowanej w ten sposób mapie świata wania w USA lub bycia oficj alnym obywa zdecydowanie wyróżnia się Japonia. Nie telem). Na jeszcze wyższym poziomie znaj dziemy tam j ednak szeregu „mięśnia ogólności wyraźnie rzuca się w oczy ich ków w obcisłych trykotach” (choć tacy płeć - są to niemal wyłącznie mężczyźni. 14° To oni są zarówno naj potężniej si i naj sku Przykładem może być polski komiks internetowy o superbohaterach: KOPS, [on-line:] teczniej si w opowiadanych historiach, jak http://kops.pl/ [17.°7.2°12] 52 okazjonalnie też się zdarzali141). Japońska („magiczne dziewczyny”, najczęściej kultura popularna nie byłaby sobą, gdyby określane po angielsku jako magical&girls) nie podeszła do tematu na swój własny odnosi wyjątkowe sukcesy czytelnicze i nie sposób, wysoce przetwarzając i filtrując tylko. obce wpływy i wątki. Oczywiście najlepiej, Być może istota tego fenomenu tkwi najszerzej i najbarwniej rzecz się przedsta nie tylko w fakcie, że są to historie przezna wia w japońskich komiksach - mangach - czone dla nastoletnich (w jak najszerszym oraz ich animowanych, telewizyjnych od rozumieniu tego słowa) dziewcząt, a więc powiednikach, anime. Co ciekawe, pierw niemałej grupy konsumenckiej. Ich forma szym, co przychodzi na myśl na hasło „su- i treść najwyraźniej odpowiada pewnemu permoce”, są nie historie o zmutowa zapotrzebowaniu ze strony odbiorczyń - nych/kosmicznych wojownikach-mężczyz- i to zarówno tych w wieku „docelowym” nach, a raczej komiksy i animacje o nasto jak i tych całkiem dorosłych, jako że one letnich dziewczętach, które dzięki swemu także nierzadko sięgają po takie tytuły. wielkiemu sercu, przyjaźni i poświęceniu Alternatywna, najczęściej magiczna, wizja ratują świat przed złem. rzeczywistości, którą oferują historie maho Oczywiście w japońskiej popkultu shojo, służy przyjemnemu oderwaniu się od rze heroicznych i magicznych chłopców codzienności, nawet w przypadku nasto i mężczyzn także nie brakuje. Wśród latek obfitującej w znaczną ilość stresu ogromnej różnorodności gatunków i podga- i rywalizacji, na gruncie szkolnym i nie tunków są też i takie142, oferujące męskim tylko. Natomiast ustanowienie właśnie (acz nie tylko) czytelnikom opowieści młodych dziewcząt bohaterkami opowieści o wojownikach, którzy (naturalnie!) walczą o niezwykłych czynach, walce i zwycię ze złem przy pomocy swej magii, sztuk żaniu zaspokaja - być może - pewne walki, czy innych przymiotów ducha lub potrzeby, niewystarczająco dostrzegane ciała. Napotykając kolejnych, coraz potęż w głównym nurcie kultury: potrzeby kobie niejszych wrogów, sami się rozwijają, cej aktywności w świecie zewnętrznym, zdobywają przyjaciół, szacunek, pozycję. potwierdzania własnej skuteczności, Wiele z tych serii, ciągnących się po budowania solidarności z innymi kobie kilkadziesiąt tomów, jest w ścisłej czołówce tami, walki o uniwersalne wartości. najpopularniejszych tytułów ogółem143. Ujmując rzecz z drugiej strony, nie Mimo to ich bohaterowie nie do końca można pominąć pozycji, jaką owo zjawisko wpisują się w schemat, do jakiego jesteśmy zdobyło sobie we współczesnej kulturze po przyzwyczajeni w kulturowej kategorii pularnej. Z jednego z wielu podgatunków superbohaterstwa. Znacznie lepiej pasują tu gatunku niekoniecznie uniwersalnego1 - paradoksalnie - bohaterki mang awansowało do symbolu niemal całej ja przeznaczonych dla dziewcząt i młodych pońskiej popkultury, głównie za sprawą kil kobiet. W obrębie gatunku zwanym shojo ku ogromnie popularnych serii, ze sławną ( jap. „dziewczyna”, „dziewczynka”) Sailor Moon na czele. Także na Zachodzie, specjalny podgatunek maho shojo 14 1 Jak choćby Zetman Masakazu Katsury; ostatnio 144 Często przyjmuje się, że mangi dla chłopców są japońscy twórcy coraz częściej podejmują też pró „uniwersalne”, i faktycznie czytają je także dziew by tworzenia własnych animowanych ekranizacji częta/kobiety; mangi dla dziewcząt są jakiegoś ro znanych na Zachodzie tytułów, jak Batman, Iron- dzaju „niszą”, która przeznaczona jest tylko dla man, X-men. osób płci żeńskiej, chociaż zdarzają się chłopcy/mężczyźni je czytający (jest to jednak 142 Gatunek ten określany jest jako shonen co w języ bardzo rzadkie). Można spróbować to porównać ku japońskim dosłownie oznacza „chłopiec”. do przeprowadzania podziałów na „literaturę” i 143 Jak choćby Dragon Bali Akiry Toriyamy, Naruto „literaturę kobiecą” - podziału w gruncie rzeczy Masashiego Kishimoto, Bleach Tite Kubo, One opartego na uprzedzeniach i stereotypach Piece Eiichiro Ody. płciowych. 53 w tym również w Polsce, to właśnie „ma ny królestwa lub innych zaszczytów147. giczne dziewczyny” dzięki publikacjom W większości tego typu historii mamy i telewizyjnym emisjom utorowały mandze epizodyczną fabułę - każdy odcinek i anime drogę do stałego miejsca w po poświęcony jest jakiemuś problemowi, w wszechnej świadomości odbiorców. W pol rozwiązaniu którego magia głównej skim środowisku fanów japońskiej popkul bohaterki odgrywa ważną rolę. Przy okazji tury zgodnie uznaje się, że bez Sailor Moon produkcje takie prezentują obraz polski fandom nie zaistniałby lub też zaist społeczeństwa swoich czasów, różne niałby dużo później i na znacznie mniejszą szczególnie istotne wówczas problemy skalę145. i ewentualne ich rozwiązania, zaś postaci Zanim powstały klasyczne dzieła mogły służyć i służyły promowaniu nurtu maho shojo, powoli rozwijały się pewnych postaw i zachowań148. i różnicowały gatunki na wyższym pozio Po etapie produkcji, w których obda mie ogólności - a więc shojo i shonen. rzona magią dziewczyna przybywała z da Pierwsze mangi shojo tworzyli - tak jak lekich, obcych krain, pojawiły się takie, w zresztą wszystkie mangi w ogóle aż do lat których czarodziejką mogła zostać każda 6°. - wyłącznie mężczyźni. Za najważ dziewczynka - niezbędne było jedynie po niejszą w tym czasie pozycję uznaje się siadanie magicznego przedmiotu, umożli klasyczną historię pod tytułem Ribbon no wiającego działanie magii i magiczne trans Kishi autorstwa „boga mangi” Osamu formacje własnej osoby. Taką animacją Tezuki, znaną u nas jako Czopi i księż było przykładowo Czarodziejskie zwiercia- niczka lub Princess Knight. Publikowana dełko (Himitsu no Akko-chan) z 1969 roku od 1953 roku, zyskała olbrzymią popu czy też Hime-chan no Ribbon z 1992 roku. larność i położyła podwaliny pod rozwój Dodatkowym novum w tego typu historiach całego gatunku. Nie można zakwalifikować jest także to, iż główne bohaterki dzięki jej do maho shojo, acz zawierała ona już magii zmieniają swoją powierzchowność - pewne jego elementy (główna bohaterka transformują się w kogoś innego (najczę musi często przebierać się za kogoś ściej w dorosłe osoby, pełniące określone innego). funkcje czy zawody), by móc zrealizować Za pierwszą klasyczną i przełomową konkretny cel lub misję149. Ten element magical girl uznaje się Sally, bohaterkę ani pozostał w mangach i anime tego gatunku me z 1966 roku, które było emitowane tak na stałe, ulegając jednak także pewnej że w Polsce pod tytułem Sally Czarownica. modyfikacji - nieco później transformacja Reprezentuje ono pewien schemat, później przybrała postać stałego „stroju do walki”, wielokrotnie powtarzany w kolejnych pro który obecnie jest uważany za jedną dukcjach: oto młoda czarownica (lub też z najbardziej charakterystycznych cech czarodziejka) zostaje wysłana z magicznej, maho shojo.