Biologia i ochrona płazów wypisy z wykładu 3 Płazy beznogie - Apoda
Prof. dr hab. Maria Ogielska
Zakład Biologii Ewolucyjnej i Ochrony Kręgowców, Instytut Biologii Środowiskowej, Uniwersytet Wrocławski 2013/2014
Systematyka
Współcześnie żyjące płazy (Lissamphibia) należą do 3 rzędów:
Urodela/Caudata: Salientia/Anura: Apoda/Gymnophiona: 655 gatunków 6342 gatunków (ponad 50% należy 199 gatunków (50% należy do 3 rodzin: do rodziny Plethodontidae) Ranidae, Leptodactylidae i Hylidae)
Amphibia
Batrachia
Urodela Salientia Apoda
+
+
+
Triadobatrachus
Anura
Gymnophiona
Caudata
Eocaecilia Karaurus
Łącznie 7196 gatunków 2013, AmphibiaWeb kopalne płazy beznogie (Apoda)- wczesna Jura, Arizona USA Eocaecilia micropodia
Herpetology, F.H. Pough, R.M. Andrews, J.E. Cadle, M.L. Crump, A.H. Savitzky, K.D. Wells, second edition, Prentice Hall, 2001. Apoda - charakterystyka
Blisko spokrewnione z najstarszymi płazami sprzed ok. 400 mln lat
Pozbawione kończyn i ich obręczy
Ciało wydłużone o robakowatym kształcie
Większość Apoda żyje w glebie ryjąc korytarze, nieliczne w wodzie
(Typhlonectidae)
Żyją w tropikach i subtropikach
Wielkość: najmniejszy gatunek Grandisonia brevis 1.12 cm,
największy Caecilia thomsoni 152 cm (rodzina Caeciliidae –
Marszczelcowate) Apoda - charakterystyka
Ciało segmentowane: fałdy obejmują ciało częściowo, pierścienie – całkowicie.
Pierścienie I-rzędowe odzwierciedlają segmentację ciała, a ich granice przypadają na septy miotomalne.
Pierścienie II- i III-rzędowe występują pomiędzy septami.
Siphonops annulatus Najbardziej zaawansowane Apoda nie mają pierścieni III-rzędowych. Apoda - narządy zmysłów
Ichthyophis kohaoensis
Głównym narządem zmysłu są czułki (tentacle) chemoreceptory
Apoda - narządy zmysłów
Czułki (tentacle):
• odbierają bodźce chemiczne do narządu Jacobsona i do dodatkowych opuszek węchowych,
• mają funkcje czuciowe,
• są narządami unikatowymi wśród kręgowców,
• powstały ze zmodyfikowanych mięśni oka i innych struktur związanych z okiem,
• posiadają kanał łączący otoczenie z gruczołami Herderiana w oku. Płyn z gruczołów powoduje usztywnienie czułków po zaciśnięciu mięśnia gładkiego wokół gruczołu,
• ponieważ oczy są słabo wykształcone, a nozdrza podczas kopania pod ziemią są zamknięte, czułki są głównym narządem zmysłu. Apoda - narządy zmysłów
Oczy Oczy małe lub uwstecznione. Mogą być po skórą lub pod kośćmi czaszki.
U Scolecomorphidae oczy są umieszczone przy podstawie czułków i mogą być wciągane wraz z nimi. Są to jedyne kręgowce, które mają wysuwane oczy. Apoda - budowa skóry
W skórze obecne są łuski wapienne zbudowane z włókien kolagenowych. Jest to pozostałość po pancerzu skórnym wymarłych przodków.
W trakcie ewolucji zachodziła redukcja łusek, np. gatunki wodne z rodziny Typhlonectidae nie posiadają ich wcale.
W skórze obecne są również gruczoły śluzowe i jadowe. Apoda - budowa skóry – zwapniałe łuski na bazie włókien kolagenowych
Hypogeophis sp. - Caeciliidae Ichthyophis sp. - Ichthyophiidae
Florida International University www.fiu.edu/ Apoda - systematyka
Internetowa baza gatunków płazów:
Frost, Darrel R. 2013. Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 5.6 (9 January 2013).
Electronic Database accessible at http://research.amnh.org/herpetology/amphibia/index.html. American Museum of Natural History, New York, USA.
www.amphibiaweb.org
Caecilian web site.http:/www.caecilian.org./ Gromada: Płazy (Amphibia)
Rząd: Płazy beznogie (Apoda/Gymnophiona) 10 rodzin, 35 rodzajów, 199 gatunków
Rodziny (w nawiasach liczba gatunków):
Caeciliidae (42) Chikilidae (4) Dermophiidae (14) Herpelidae (9) Ichtyophiidae (54) Indotyphlidae (21) Rhinatrematidae (11) Scolecomorphidae (6) Siphonopidae (25) Typhlonectidae (13)
W nowym podziale taksonomicznym wyodrębniono nowe rodziny, dotychczas znajdujące się w obrębie rodziny Caeciliidae
Nowa systematyka: Stara systematyka: Caeciliidae (42) Chikilidae (4) Caeciliidae – marszczelcowate (104) Dermophiidae (14) Rhinatrematidae (10) Herpelidae (9) Ichtyophiidae (46) Ichtyophiidae (54) Uraeotyphlidae (7) Indotyphlidae (21) Scolecomorphidae (6) Rhinatrematidae (11) Typhlonectidae (13) Scolecomorphidae (6) Siphonopidae (25) Typhlonectidae (13)
Rząd: Płazy beznogie – Apoda (Gymnophiona)
Nowa taksonomia: Rodzina: Caecilidae Rodzaje: Caecilia, Oscaecilia, 42 gatunki
Costa Rica and Panama throughout northern South America south to Bolivia, southern Brazil, and possibly Paraguay. Rząd: Płazy beznogie – Apoda (Gymnophiona)
Nowa taksonomia: Rodzina: Dermophiidae Rodzaje: Dermophis, Geotrypetes, Gymnopis, Schistometopum 14 gatunków
Southern Mexico through Central America to northwestern Colombia; tropical West Africa; Tanzania and Kenya.
Rząd: Płazy beznogie – Apoda (Gymnophiona) Rodzina: Ichthyophiidae Rodzaje: Ichthyophis, Uraetyphlos 54 gatunki
Filipiny, Indie, płd Chiny, Tajlandia, Malaje (do linii Wallace’a)
Rząd: Płazy beznogie – Apoda (Gymnophiona)
Rodzina: Typhlonectidae
Rodzaje: Atretochoana, Chthonerpeton, Nectocaecilia, Potomotyphlus, Typhlonectes 13 gatunków
Oczy dość dobrze wykształcone i widoczne pod skórą. Czułki niewielkie, blisko nozdrzy. Największe płazy beznogie, dochodzą do 80 cm długości. Potomotyphlus i Typhlonectes wodne, pozostałe wodno-lądowe. Żyworodne.
Apoda - rozród
Apoda - rozród
• Brak dymorfizmu płciowego i skomplikowanych zachowań godowych.
• Zapłodnienie wewnętrzne przy pomocy narządu kopulacyjnego – phallodeum. Jest to przekształcona część kloaki.
• Około75% gatunków jest żyworodna. Zarodki rozwijają się w rozszerzonej części jajowodu – pseudomacicy.
Apoda - rozród - phallodeum
Typhlonectes natans - Geotrypetes seraphini - Typhlonectidae Caeciliidae Apoda - rozród - żyworodność
Caecilian web site.http:/www.caecilian.org./
Najlepiej poznany jest Typhlonectes compressicauda z Gujany
Francuskiej.
Cykl rozrodczy jest zsynchronizowany z porą deszczową.
Po opuszczeniu osłon jajowych larwy odżywiają się
nabłonkiem i wydzieliną nabłonka ściany jajowodu matki.
Zarodki mają charakterystyczne ząbki.
Narządami oddechowymi są skrzela, które zajmują dużą
powierzchnię.
Samica rodzi 4 młode. Po porodzie młode mają ok. 1.3 cm
długości. Apoda - rozród - dermatofoagia
Boulengerula taitanus
U jajorodnego Boulengerula taitanus opisano niezwykły sposób opieki nad potomstwem- dermatofagię.
Po porodzie młode odżywiają się zmodyfikowanym naskórkiem samicy, który zeskrobują specjalnymi ząbkami.
http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/01/surreal_caecilians_part_ii.php Mus Nat Hist London Apoda - rozród - dermatofoagia
Ząbki służące młodym larwom (świeżo po wykluciu) do zeskrobywania naskórka matki - dermatofagia
Kupfer, A., Müller, H., Antoniazi, M. M., Jared, C., Greven, H., Nussbaum, R. A. & Wilkinson, M. 2006. Parental investment by skin feeding in a caecilian amphibian. Nature 440, 926-929.
Boulengerula taitana Apoda - rozród – matrofoagia/matrotrofia
Ząbki służące młodym larwom (nienarodzonym) do zeskrobywania nabłonka jajowodów – matrotrofia. Ząbki zanikają wkrótce po urodzeniu.
Kupfer, A., Müller, H., Antoniazi, M. M., Jared, C., Greven, H., Nussbaum, R. A. & Wilkinson, M. 2006. Parental investment by skin feeding in a caecilian amphibian. Nature 440, 926-929. Apoda - rozród
U jajorodnych (Ichthyophis) samice składają
30 - 40 jaj na lądzie w jamkach i pilnują złoża. Larwy po opuszczeniu osłon jajowych przemieszczają się do potoków i są drapieżnikami.
Metamorfoza jest słabo zaznaczona. Apoda - rozród - jajorodność
Ichthyophis glutinosus
Amphibia and reptiles. Gadow, H. Macmillan and Co. Ltd. 1901, London Apoda – odżywianie i ruch Apoda - odżywianie
Odżywiają się bezkręgowcami, głównie dżdżownicami, ale też małymi kręgowcami (żabami, wężami, jaszczurkami).
Polują na powierzchni lub pod ziemią.
Zęby odgięte ku tyłowi. Język nie jest wysuwany i nie służy do łapania pokarmu.
Głównym ich wrogiem są węże.
Apoda - sposób poruszania się
Specyficzny sposób poruszania.
Nie wyginają ciała, lecz przesuwają głowę, kręgosłup i mięśnie osiowe względem luźno połączonej warstwy mięśni powierzchniowych i skóry.
Kręgosłup ulega esowatym wygięciom.
Czaszka jest bardzo masywna i pełni funkcję tarana.