'Laveren in Zwaar Weer' Uijterwijk, JG
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Tilburg University 'Laveren in zwaar weer' Uijterwijk, J.G. Publication date: 2015 Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Link to publication in Tilburg University Research Portal Citation for published version (APA): Uijterwijk, J. G. (2015). 'Laveren in zwaar weer': De wisselwerking tussen overheidsbeleid en bestuurlijk optreden in het HBO. NRIT Media. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Download date: 29. sep. 2021 ‘LAVEREN IN ZWAAR De wisselwerking tussen WEER’ overheidsbeleid en bestuurlijk optreden in het HBO HANS UIJTERWIJK ‘ L A V E R E N I N Z W A A R W E E R ‘ De wisselwerking tussen overheidsbeleid en bestuurlijk optreden in het HBO Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan Tilburg University op gezag van de rector magnificus, prof. dr. E. H. L. Aarts, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van een door het college voor promoties aangewezen commissie in de aula van de Universiteit op maandag 21 september 2015 om 10.15 uur door Johannes Gerardus Uijterwijk, geboren op 22 februari 1952 te ’s-Gravenhage. Promotor: Prof. dr. A. de Ruijter Copromotor: Dr. J. C. Zonneveld Overige leden Promotiecommissie: Prof. dr. R. Pinxten Prof. dr. P. Verweel Prof. dr. B.E. van Vucht Tijssen Dr. A. A. B. van Bemmel Dr. L. Lenssen WEER’ 3 COLOFON LAVEREN IN ZWAAR WEER De wisselwerking tussen overheidsbeleid en bestuurlijk optreden in het HBO Hans Uijterwijk Proefschrift Universiteit Tilburg ISBN: 978-90-5472-337-0 Uitgever: NRIT Media FOTOVERANTWOORDING: Vooromslag: Shutterstock Achteromslag: Studenten NHTV, Andy van Tilborg Niets van deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De inhoud van deze publicatie is onder verantwoordelijkheid van de auteur tot stand gekomen. NRIT Media is niet verantwoordelijk voor eventuele schade die daaruit kan voortvloeien. 4 LAVEREN IN ZWAAR WEER De wisselwerking tussen overheidsbeleid en bestuurlijk optreden in het HBO INHOUDSOPGAVE Voorwoord 7 Dankwoord 7 HOOFDSTUK 1 Het onderzoek: achtergronden en aanpak 11 1.1 ACHTERGRONDEN 12 1.2 HET METHODOLOGISCH KADER 18 1.3 HET GEBRUIK VAN DE DATABRONNEN 23 1.4 DE DATATRIANGULATIE VAN DE BRONNEN 27 1.5 DE EIGEN ROL EN HET POSITIONEREN DAARVAN 28 1.6 TUSSENBALANS 29 HOOFDSTUK 2 De politiek-maatschappelijke context van het HBO 31 2.1 INLEIDING 32 2.2 DE VIER FASES 34 2.3 HET BINAIRE STELSEL, EEN HISTORISCH GEFUNDEERD DOGMA 50 2.4 DE TRANSITIE VAN ONDERWIJSINSTELLING NAAR KENNISINSTELLING IN HET HBO 58 HOOFDSTUK 3 NHTV en de rechtsvoorgangers, fase I 67 3.1 HET RELEVANTE ONDERWIJSBELEID 68 3.2 OPRICHTING EN UITBOUW VAN HET NEDERLANDS WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOOR TOERISME EN RECREATIE (NWIT) TE BREDA 75 3.3 OPRICHTING EN UITBOUW VAN DE VERKEERSAKADEMIE TILBURG (VAT) 87 HOOFDSTUK 4 NHTV en de rechtsvoorgangers, fase II 95 4.1 HET RELEVANTE ONDERWIJSBELEID 96 4.2 VAN NWIT EN VAT TOT DE NATIONALE HOGESCHOOL VOOR TOERISME EN VERKEER (NHTV), 1 AUGUSTUS 1987 108 4.3 HET FUSIEPROCES BELICHT DOOR ENKELE HOOFDROLSPELERS 117 4.4 CONCENTRATIE IN TILBURG OF BREDA? 120 4.5 OPRICHTING VAN DE CONTRACTSTICHTING DIENSTENCENTRUM TOERISME EN VERKEER (DTV-CONSULTANTS) 122 4.6 KORT-HOGER BEROEPSONDERWIJS (KHBO) 124 HOOFDSTUK 5 NHTV en de rechtsvoorgangers, fase III 133 5.1 HET RELEVANTE ONDERWIJSBELEID 134 5.2 FINANCIËLE HUISHOUDING VAN NHTV 136 5.3 HET FUSIETRAJECT MET DE ICHTHUS HOGESCHOOL 143 5.4 HET AFSTOTEN VAN HET DIENSTENCENTRUM DTV-CONSULTANTS 149 HOOFDSTUK 6 NHTV en de rechtsvoorgangers, fase IV 153 6.1 HET RELEVANTE ONDERWIJSBELEID 154 6.2 UITBOUW TOT THEMAHOGESCHOOL 162 6.3 HET STRATEGISCH PLAN ‘DE TOEKOMST VAN EEN BOEIENDE ONDERWIJSWERELD’ 168 INHOUDSOPGAVE 5 HOOFDSTUK 7 NHTV en de rechtsvoorgangers, fase V 171 7.1 HET RELEVANTE ONDERWIJSBELEID 172 7.2 NHTV ACCELEREERT NAAR ACADEMISCHE HOGESCHOOL 175 7.3 HET CRUCIALE JAAR 2012 178 7.4 ‘MODEL VAN EEN ACADEMISCHE HOGESCHOOL’ 180 HOOFDSTUK 8 NHTV een specifieke positie in het HBO 187 8.1 INLEIDING 188 8.2 DE PROFILERING VAN NHTV IN HET HBO 188 8.3 SPECIFIEKE POSITIE 193 8.4 EINDCONCLUSIE 203 8.5 HET HBO ALS ‘HOOG BETROUWBARE ORGANISATIE’ 204 HOOFDSTUK 9 Historiografie NHTV: conclusies en slotwoord 213 9.1 INLEIDING 214 9.2 DE OPRICHTING VAN NWIT EN VAT 214 9.3 HET FUSIEPROCES IN HET KADER VAN DE STC-OPERATIE 218 9.4 DE WHBO EN KORT-HBO TOERISME EN RECREATIE 220 9.5 DE VERKREGEN AUTONOMIE DOOR HET OVERHEIDSBELEID 223 9.6 DE FINANCIËLE HUISHOUDING EN HET MISLUKTE FUSIEPROCES MET DE ICHTHUS HOGESCHOOL 226 9.7 MARKTWERKING EN CONCURRENTIE 227 9.8 HET BINAIRE STELSEL 230 9.9 NHTV ALS ‘ACADEMISCHE HOGESCHOOL’ 236 9.10 HET LEVENSCYCLUSMODEL EN DE ONDERWIJSORGANISATIE NHTV 238 9.11 GENERALE EINDCONCLUSIE 246 9.12 REFLECTIES OVER HET METHODOLOGISCH KADER, DE INSPIRATIEBRONNEN EN HET POSITIONEREN VAN DE EIGEN ROL 248 9.13 SLOTWOORD 253 HOOFDSTUK 10 Samenvatting/Summary 255 10.1 SAMENVATTING 256 10.2 SUMMARY 259 BIJLAGE 264 BRONNEN 266 EINDNOTENLIJST 306 OVER DE AUTEUR 313 6 LAVEREN IN ZWAAR WEER De wisselwerking tussen overheidsbeleid en bestuurlijk optreden in het HBO VOORWOORD Studeren is altijd mijn passie geweest en het was dan ook een teleurstelling, dat bij het aan- vaarden van een functie in de schooldirectie dat niet goed meer mogelijk was. Vele jaren voor het bereiken van mijn veertigjarig ambtsjubileum in 2012 had ik mij al voor genomen om op dat moment mijn actieve onderwijsloopbaan te beëindigen en opnieuw te gaan studeren. Den Haag kent daartoe mogelijkheden door het aanbod van de Universiteit van Leiden en de Open Universiteit. Een studie bestuurskunde, politicologie of rechten behoorde tot de moge- lijkheden. Door de contacten tussen NHTV en de Universiteit van Tilburg in het kader van de wetenschappelijke bacheloropleiding ‘Vrijetijdswetenschappen’, kwam ik opnieuw in contact met mijn vroegere leermeester - mijn promotor - op het gebied van de culturele antropologie. In overleg met hem ontstond het plan om te promoveren. Na allerlei voorbereidende gesprek- ken en literatuurstudies in 2011 heb ik mij vanaf de zomer van 2012 volledig aan het onder- zoek en aan het schrijven van deze dissertatie gewijd. Als bestuurder van onderwijsorganisaties had ik zelf ervaren op welke wijze het overheidsbe- leid de koers van een instelling beïnvloedt. Bij elke nieuwe bewindspersoon kwamen er weer andere stokpaardjes tevoorschijn. Het was laveren om het schip op koers te houden. Daarom uiteindelijk de keuze voor een onderzoek naar de wisselwerking tussen overheidsbeleid en bestuurlijk optreden in het HBO. Deze case study behandelt de historiografie van één instelling, namelijk van NHTV internatio- naal hoger onderwijs Breda. Deze hogeschool is ontstaan uit een fusie tussen het Nederlands Wetenschappelijk Instituut voor Toerisme en Recreatie (NWIT) te Breda en de Verkeersaka- demie (VAT) te Tilburg. In 1987 werd de naam van de gefuseerde instelling: Nationale Hoge- school voor Toerisme en Verkeer (NHTV). Later veranderde de naam nog twee keer. In deze studie wordt op meerdere plaatsen aandacht besteed aan de achtergronden van die verande- ringen. Aangezien de aanduiding NHTV/NHTV Breda steeds bleef bestaan, wordt in voorko- mende gevallen deze gehanteerd. Onderkend wordt dat de aanduiding Hoger Beroepsonderwijs (HBO) niet in de gehele be- schreven periode valide is, maar voor de herkenbaarheid en beeldvorming wordt deze aandui- ding toch steeds gehanteerd. De verwijzingen zijn opgenomen in de eindnoten. Dankwoord De medewerking die ik de afgelopen drie jaar van allerlei zijden heb mogen ontvingen, was buitengewoon. Welke persoon of instantie ik ook benaderde, direct was er de bereidheid om aan het door mij gevraagde te voldoen. Op deze wijze kon inderdaad een ‘kijkje achter de schermen’ worden verkregen en over allerlei materialen worden beschikt. Op de eerste plaats een dankwoord aan copromotor Sjaak Zonneveld. Met zeer grote toewij- ding en heel consciëntieus heeft hij de verschillende concepten doorgenomen en met mij bladzijde voor bladzijde geanalyseerd en doorgesproken. Steeds was hij beschikbaar om mijn vragen te beantwoorden. Hij hield mij kritisch en heel scherp. Elke zinformulering werd door hem gewikt en gewogen. Ook mijn promotor Arie de Ruijter ben ik dank verschuldigd. Hij be- waakte vooral het methodologisch kader en voorkwam dat ik verdwaalde in allerlei theorieën. De verschillende versies van dit proefschrift werden door hem van kritische opmerkingen VOORWOORD 7 voorzien. Zijn aanwijzingen zorgden er op het juiste moment voor om weer een stap verder te komen in de analyse en de theorie. Van de zijde van het ministerie van OCenW noem ik in het bijzonder Bert Broerse. Van zijn ruim veertigjarige kennis en ervaring heb ik dankbaar gebruik gemaakt. Geen moeite was hem te veel. Steeds kon ik ook een beroep doen op verschillende personeelsleden van NHTV. In het bijzonder op Gonnelies Trossel die alle gevraagde stukken uit het archief opzocht en mij zeer behulpzaam was om de stukken te ordenen. Daarnaast noem ik Anneke Hoogelander, Erika de Vrieze-Ver- schuure, Woutje de Zeeuw, Moniek Hover, Pierre Wielders, Hans Steenvoorden, Frits Harteveld, Koert de Jager, Jan Willem Proper, Wicher Meijer en Henk Nijboer, die bereid waren al mijn vragen te beantwoorden.