Komputery i teksty

3RSU]HGQLHUR]G]LDá\GRW\F]\á\VSUDZLQWHUHVXMF\FKSU]HGHZV]\VWNLP SURIHVMRQDOLVWyZSDWU]F\FKQDZLDWNRPSXWHUyw z technicznego punktu widzenia. 5R]SRF]\QDP\WXWDMQRZF] üGRW\F]F]DVWRVRZDNRPSXWHUyZ=DMPLHP\VL ZQLHM Uy*Q\PL]DVWRVRZDQLDPLNRPSXWHUyZW\PFRQD]\ZDVL SRZV]HFKQLH RSURJUDPRZDQLHPX*\WNRZ\POXEDSOLNDF\MQ\P7HQLQDVW SQHUR]G]LDá\QDSLsane ]RVWDá\]SXQNWXZLG]HQLD]DVWRVRZDGRMDNLFKSU]\GDWQ\PR*HE\üNRPSXWHU

5\QHNRSURJUDPRZDQLDX*\WNRZHJR]DF]áVL UR]ZLMDüSU]\NRFXODW VLHGHPG]LHVLW\FKZUD]]UR]ZRMHPSLHUZV]\FKPLNURNRPSXWHUyZ0LOLRQ\G]LHVLWNL milionów a obecnie stoPLOLRQyZNRPSXWHUyZQDZLHFLHR]QDF]DMZLHONLH]\VNL] ND*GHJRSRSXODUQHJRSURJUDPX1LJG\MHV]F]HZG]LHMDFKOXG]NRFLQLHE\áRWDN ZLHONLHJRU\QNXQDSURGXNW\E GFHZ\WZRUHPF]\VWHMP\OL3LHQLG]HVVLá QDS GRZG]LDáDOQRFLJRVSRGDUF]HMVWGU\QHNRSURJUDPRZDQLDX*\WNRZHJRUR]ZLMDVL  QLH]Z\NOHV]\ENRDNRQNXUHQFMDMHVWQDQLPRJURPQD1LH]QDF]\WRE\QDMPQLHML* GRVW SQHREHFQLHRSURJUDPRZDQLHMHVWMX*GRVNRQDáHOXESU]\QDMPQLHMSR]EDZLRQH Eá GyZPDRQRMHGQDNQLHSRUyZQDQLHZL NV]HPR*OLZRFLLMHVW]QDF]QLHáDWZLHMV]HZ X*\FLXQL*SURJUDP\X*\WNRZHVSU]HGODWG]LHVL FLX

'ODZLHOXX*\WNRZQLNyZNRPSXWHUMHVWSU]HGHZV]\VWNLPLQWHOLJHQWQPDV]\QGR pisania0R*OLZRüSU]HFKRZDQLDZSDPL FLVWDáHM G\VNXWZDUG\POXEG\VNLHWNDFK  GX*\FKWHNVWyZPR*OLZRüLFKFLJáHJRSRSUDZLDQLDZSURZDG]HQLD]PLDQZFDá\P WHNFLHSU]\SRPRF\MHGQHMLQVWUXNFMLZUHV]FLHGRVNRQDáDMDNRüGUXNXSRZRGXMH*H PDV]\Q\GRSLVDQLDVWUDFLá\]QDF]QLHQDSRSXODUQRFL-HG\QLHRVRE\FLHUSLFHQD NRPSXWHURIREL OXEWH*QLHPDMFHGRVW SXGRNRPSXWHUyZX*\ZDMMHV]F]HPDV]\QGR SLVDQLD2GF]DVXGRF]DVXRWU]\PXMHP\WH*GRZ\SHáQLHQLDVNRPSOLNRZDQHIRUPXODU]H NWyUHE\áRE\WUXGQRZ\SHáQLüNRU]\VWDMF]NRPSXWHUDEH]VS G]HQLDGáX*V]HJRF]DVXQDG SU]\JRWRZDQLHPFDáHJRIRUPXODU]D:WDNLFKSU]\SDGNDFKWU]HEDVL JQüSRPDV]\Q GR SLVDQLD-HOLMHGQDNZ\SHáQLDP\MDNLIRUPXODU]ZLHORNURWQLHZDUWRZáR*\üWURFK  Z\VLáNXZMHJRSU]\JRWRZDQLH3RZ\GUXNRZDQLXQDGREUHMGUXNDUFHIRUPXODU]E G]LH Z\JOGDüáDGQLHMRGVZRMHJRSLHUZRZ]RUXLZ\ZRáDSURWHVW\XU] GyZGRPDJDMF\FKVL  Z\SHáQLHQLDIRUPXODU]DQDPDV]\QLHGRSLVDQLDQDVWDU\PGUXNX-Z\JOGDWRQD*DUWDOH ]GDU]DáRVL WRPLZLHORNURWQLH

'ODW\FKNWyU]\ERMVL NRPSXWHUyZSURGXNXMHVL VSHFMDOQHprocesory przeznaczone Z\áF]QLHdo redakcji tekstu6WRZLVWRFLHZ\VSHFMDOL]RZDQHNRPSXWHU\NWyUHPDM ZSDPL FLVWDáHMW\ONRMHGHQSURJUDPVáX*F\ZáDQLHGRUHGDNFMLWHNVWX2EVáXJDWDNLHJR SURFHVRUDWHNVWXQLHMHVWZFDOHSURVWV]DRGREVáXJLW\SRZHJRSURJUDPXGRUHGDNFML tekstu, DSRQLHZD*Uy*QLFHZFHQLHPL G]\SURFHVRUHPWHNVWXDWDQLPNRPSXWHUHPQLHVGX*H ]DZV]HRSáDFDVL NXSLüNRPSXWHU3U G]HMOXESy(QLHMSU]\GDVL QDPQLHW\ONRMDNR XU]G]HQLHGRSLVDQLD

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 2

3RVWDUDP\VL WXRPyZLüUy*QHDVSHNW\]ZL]DQH]SLVDniem tekstów, od QDMSURVWV]\FKIXQNFMLHG\WRUDWHNVWyZGRNRPSXWHURZRZVSRPDJDQHJRVNáDGX3URJUDP\ GRSLVDQLDLUHGDNFMLWHNVWXSU]\SRPRF\NRPSXWHUDQD]\ZDVL ]Z\NOHedytorami tekstu. O szczególnej klasie edytorów, HG\WRUDFKQDU] G]LRZ\FKZVSRPLQDáHPMX* SLV]FRQDU] G]LDFKZVSRPDJDMF\FKWZRU]HQLHRSURJUDPRZDQLD1LHNWyUH]HG\WRUyZ WHNVWXUR]EXGRZDá\VL GRWHJRVWRSQLD*HLFKPR*OLZRFLZ\NUDF]DM]QDF]QLHSR]D ]Z\NáHG\FM WHNVWX% G]LHP\MHQD]\ZDüprocesorami tekstów. Programy o jeszcze bardziHMUR]EXGRZDQ\FKPR*OLZRFLDFKV]F]HJyOQLHJUDILF]Q\FKVáX*FHGRUHGDNFML JD]HWRNUHODVL VNUyWHPDTP.

3LHUZV]HHG\WRU\WHNVWyZ]DF] á\SRZVWDZDüSU]\NRFXODW-tych na NRPSXWHUDFK$SSOHMDNRQDU] G]LDGRSLVDQLDSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK3RZRG]enie W\FKHG\WRUyZZ]DVWRVRZDQLXGRSLVDQLD]Z\Ná\FKWHNVWyZDQLHW\ONRSURJUDPyZ ]DVNRF]\áRLFKWZyUFyZ3LHUZV]\PQDSUDZG SRSXODUQ\PSURJUDPHPGRUHGDNFMLWHNVWX E\áWordstar MHJRJáyZQ\PWZyUFE\á6H\PRXU5XELQVWHLQ &KRFLD*SURJUDPWHQPD dzisiDMMX*W\ONR]QDF]HQLHKLVWRU\F]QHSHZQHVHNZHQFMHNRQWUROQHZSURZDG]RQHZ :RUGVWDU]HX*\ZDQHVQDGDOZQLHNWyU\FKHG\WRUDFKWHNVWyZ3RQLHZD*ND*G\HG\WRU tekstów ma takich sekwencji kontrolnych wiele -SRGVWDZRZ\FKSROHFHMHVWNLONDQDFLH lub kilkadzieVLW-Z\EyUOXE]PLDQDHG\WRUDWHNVWXWRVSUDZDSRZD*QDZ\PDJDMFD ]PLDQ\QDE\W\FKF] VWRSU]H]ODWDSU]\]Z\F]DMH6DPX*\ZDáHPZ*\FLXNLONXQDVWX HG\WRUyZWHNVWXQDUy*Q\FKV\VWHPDFKNRPSXWHURZ\FKUy*QLF\FKVL FDáNRZLFLH VSRVREHPSUDF\G]L NLF]HPXSRWUDIL VL SU]HVWDZLüZNUyWNLPF]DVLH]MHGQHJRHG\WRUD QDGUXJL3U]\]PLDQLHV\VWHPXNRPSXWHURZHJR]PLDQDHG\WRUDMHVWF] VWR NRQLHF]QRFL.RU]\VWDMF]WHJRVDPHJRV\VWHPXUyZQLH*]PLHQLDáHPF] VWRHG\WRU\ JG\**DGHQQLHZ\GDZDáPLVL ]DGDZDODMF\

2EHFQLHV\WXDFMD]QDF]QLHVL SRSUDZLáD:ZLHFLHNRPSXWHUyZRVRELVW\FK UR]EXGRZDQHSURFHVRU\WHNVWXNWyUHSRMDZLá\VL SU]\NRFXODW-W\FKPDMWDNERJDWH PR*OLZRFL*HZL NV]RüX*\WNRZQLNyZQLJG\LFKZSHáQLQLHZ\NRU]\VWD3URJUDP\GR ed\FMLWHNVWX]DMPXMNLONDQDFLHPHJDEDMWyZSU]HVWU]HQLG\VNRZHMDOLF]EDG\VNLHWHN LQVWDODF\MQ\FK]EOL*DVL ZQLHNWyU\FKSU]\SDGNDFKGRGZXG]LHVWX0R*OLZRFL G\QDPLF]QHJRáF]HQLDSURFHVRUyZWHNVWX]SURJUDPDPLJUDILF]Q\PLED]DPLGDQ\FKL innymi programDPLX*\WNRZ\PLMHV]F]HEDUG]LHMUR]V]HU]DMWHPR*OLZRFL'UREQH QLHGRVNRQDáRFLNWyUHPDND*G\HG\WRUXVXZDQHVZMHJRNROHMQ\FKXOHSV]RQ\FK ZHUVMDFK QLHVWHW\F] VWRGRGDZDQHVQRZH 3R]RVWDMHZL FNZHVWLDZ\ERUXHG\WRUD lub procesora tekstu orazGODRVyESLV]F\FKSURJUDP\HG\WRUDQDU] G]LRZHJR1D Z\EyUHG\WRUDZSá\QüPR*HZLHOHF]\QQLNyZNWyUHRPyZL ZSRQL*V]\FKUR]G]LDáDFK

&]\ZSURZDG]HQLHNRPSXWHUyZGRUHGDNFMLWHNVWyZPR*OLZRüáDWZHJR poprawiania i edycji kolejnych wersji tekstu, sNUyFLáDF]DVSU]\JRWRZ\ZDQLD GRNXPHQWyZ"=PLHQLáVL QDSHZQRVW\OSUDF\QDGGRNXPHQWDPLLZZLHOXSU]\SDGNDFK QLHZWSOLZLHF]DVSUDF\VL VNUyFLáJG\*PR*HP\VNRU]\VWDü]IUDJPHQWyZZF]HQLHM RSUDFRZDQ\FKWHNVWyZàDWZRüZSURZDG]DQLDSRSUDZHNLPRG\ILNRwania tekstu nie VSU]\MDQLHVWHW\V\VWHPDW\F]QRFLLORJLFHP\OHQLDOLF]EDNROHMQ\FKZHUVMLGRNXPHQWyZ WZRU]RQ\FKSU]\SRPRF\NRPSXWHUyZMHVW]QDF]QLHZL NV]DQL*ZF]DVDFKPR]ROQHJR pisania na maszynie. :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 3

(G\WRURPWHNVWyZSRZL FRQHMHVWFDáNRZLFLHSLVPR Wordnews.

Typowe cechy i funkcje edytorów tekstu

3RGVWDZRZFHFKUy*QLFHG\WRU\WHNVWXPL G]\VREMHVWVSRVyENRU]\VWDQLD] HNUDQX6WDUV]HSURJUDP\Z\NRU]\VWXMHNUDQZtrybie tekstowymG]L NLF]HPXG]LDáDM szybciej, aOHQLHPRJSRND]DüQDHNUDQLHQLHW\SRZ\FK]QDNyZF]FLRQHNSRZL NV]RQ\FK OXE]PQLHMV]RQ\FKDQLJUDILNL3URJUDP\X*\ZDMFHtrybu graficznegoPRJSRND]Dü WHNVWGRNáDGQLHZWDNLHMIRUPLHMDN]RVWDQLHRQZ\GUXNRZDQ\2NUHODVL WRPLDQHP WYSIWYG: What You See Is What You Get (to co widzisz to dostajesz). Jest to QDMOHSV]HUR]ZL]DQLHMHGQDNGODZ\JRGQHMSUDF\Z\PDJDQDMHVWRGSRZLHGQLRGX*DPRF REOLF]HQLRZDV\VWHPXNRPSXWHURZHJR.áRSRW\]V]\ENRFLZ]QDF]QHMPLHU]H VNRF]\á\VL RGF]DVXZSURZDG]HQLDV]ybkich kart graficznych i 32-bitowych mikroprocesorów. Na starszych komputerach osobistych, klasy IBM-XT z kartami JUDILF]Q\PLW\SX+HUNXOHVHG\WRU\JUDILF]QHE\á\GHQHUZXMFRSRZROQH-HGQDNQDZHW na dzisiejszych komputerach 32-bitowych klasy 386, a naweWZ\SRVD*RQ\FKZ VWDQGDUGRZHNDUW\JUDILF]QHW\SX9*$SUDFDQDGGáX*V]\PGRNXPHQWHPZWU\ELH :<6,:<*NRU]\VWDMF]JUDILF]QHJRSURFHVRUDWHNVWXPR*HE\üGHQHUZXMFRSRZROQD 3RZSURZDG]HQLXSRSUDZHNSURFHVRUWHNVWXPXVLERZLHPSU]HOLF]\üXNáDGVWURQi SRáR*HQLHUXFKRP\FKHOHPHQWyZWDNLFKMDNU\VXQNLQDVWURQLHVWDUDMFVL QDGDüLPMDN QDMáDGQLHMV]\Z\JOG6]\ENRü]DOH*\RGZLHOXF]\QQLNyZPL G]\LQQ\PLRGURG]DMX GUXNDUNLLRGVWHURZQLNDGUXNDUNLVNRURPDP\RJOGDüQDHNUDQLHGRNáDGQLHWRFR Z\GUXNXMHGUXNDUND]DOH*QLMHVWHP\RGMHMZ\ERUX6]F]HJyOQLHZROQRG]LDáDWZRU]HQLH graficznego obrazu na ekranie przy wyborze drukarki postscriptowej. Zagadnienia te RPyZL GRNáDGQLHMZGDOV]HMF] FLWHJRUR]G]LDáX

5R]ZL]DQLHPSRUHGQLPVWRVRZDQ\PSU]H]QLHNWyUH]QDQHSURJUDP\MHVWZ\SRVD*HQLH HG\WRUyZG]LDáDMF\FKZWU\ELHWHNVWRZ\PZPR*OLZRüSRGJOGXJUDILF]QHJR. W F]DVLHSUDF\X*\ZDQ\MHVWV]\ENLWU\EWHNVWRZ\GRSLHURZHWDSLHNRFRZ\PSU]HG GUXNLHPZáF]DP\SRGJOGJUDILF]Q\VWURQ\1LHMHVWWRE\QDMPQLHMLGHDOQHUR]ZL]DQLH ]PXV]DMFHSU]HGGUXNRZDQLHPGRXFL*OLZHJRSU]HVNDNLZDQLD]WU\EXWHNVWRZHJRQD SRJOGJUDILF]Q\SRND*GHMZSURZDG]RQHMSRSUDZFH'ODNUyWNLFKGRNXPHQWyZQLHPDWR ]QDF]HQLDMHGQDNGODGRNXPHQWyZGáX*V]\FK]DZLHUDMF\FKWHNVWSLVDQ\Uy*Q\PL IRQWDPLU\VXQNLLJUDILN GRSUDFRZDQLHQDMOHSV]HJRZ\JOGXFDáRFL]DEUDüPR*HGX*R F]DVX-HV]F]HLQQ\PUR]ZL]DQLHPSUREOHPXV]\ENRFLG]LDáDQLDSURFHVRUDWHNVWXMHVW VWRVRZDQLHNLONXWU\EyZSRGJOGXGRNXPHQWX- w czasie pracyQDGGáX*V]\PLWHNVWDPL Z\JRGQLHMHVWVWRVRZDüV]\ENRG]LDáDMF\SRGJOGXSURV]F]RQ\ZNWyU\PEUDNMHVW QXPHUDFMLVWURQLQLHSRMDZLDMVL U\VXQNLDOHSRMDZLDMVL Uy*QHNURMHLF]FLRQNL

Podstawowe funkcje procesorów tekstu. :V]\VWNLHHG\WRU\WHNVWXSR]ZDODMQDZSLV\ZDQLHWHNVWXDXWRPDW\F]QLHáDPLFMHJR ZLHUV]HSRSU]HNURF]HQLXXVWDORQHMOLF]E\]QDNyZZZLHUV]X1DUD]ZSLVDQ\PWHNFLH PR*OLZHMHVWZ\NRQ\ZDQLHZLHOXRSHUDFML

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 4

:\ZRá\ZDQLHIXQNFMLHG\WRUDRGE\ZDVL ]Z\NOHprzez kody kontrolne, czyli kombinacje klawiszy takich jak Ctrl, Alt lub Macro oraz klawiszy funkcyjnych F1-F12 ]DOH*QLHRGV\VWHPXNRPSXWHURZHJRJG\*QLHZHZV]\VWNLFKX*\ZDVL NODZLV]\ funkcyjnych, np. w komputerach Macintosh wszystkie operacje wykonaüPR*QDSU]\ SRPRF\MHGQRSU]\FLVNRZHMP\V]\ :V]\VWNLHREHFQLHVSRW\NDQHHG\WRU\SR]ZDODM UyZQLH*NRU]\VWDü]rozwijalnych menu RUD]RIHUXMZEXGRZDQHSRGSRZLHG]LLSRPRF ZNRU]\VWDQLX]IXQNFMLHG\WRUD'RüF] VWDMHVWUyZQLH*PR*OLZRüNRU]\VWDQLD]Pyszy GR]D]QDF]DQLDEORNyZWHNVWXLZ\ERUXHOHPHQWyZ]PHQX%DUG]RPRGQDVWDáDVL Z QDMQRZV]\FKJUDILF]QLH]RULHQWRZDQ\FKSURFHVRUDFKWHNVWXPR*OLZRüszybkiego kopiowania LSU]HQRV]HQLDWHNVWXNRU]\VWDMF]PHFKDQL]PXÄ]D]QDF]LSU]HQLH” (zwanego po DQJLHOVNXÄGUDJDQGGURS´ Z\VWDUF]\]D]QDF]\üP\V]GDQ\EORNWHNVWXL WU]\PDMFZFLQL W\SU]\FLVNP\V]\SU]HVXQüEORNQDQRZHPLHMVFH'RVW SGRF] VWR Z\NRU]\VW\ZDQ\FKIXQNFMLSURJUDPXPR*OLZ\MHVWUyZQLH*SU]H]ZVND]DQLHP\V]LNRQ\ UHSUH]HQWXMFHMGDQIXQNFM 

3RUXV]DQLHVL V]\ENRSRWHNFLHVNRNLGRNRFDLSRF]WNXGRNXPHQWXNRFDL SRF]WNXZLHUV]\OXEDNDSLWyZGRZROQHMVWURQ\SU]HVNDNLZDQLHZ\UD]yZRUD]V]XNDQLH GRZROQHJRFLJX]QDNyZZWHNFLHRIHUXMZV]\VWNLHHG\WRU\3U]HVNRNSRPL Gzy GZRPDIUDJPHQWDPLGáX*V]HJRWHNVWXQSVNRNGRNRFDGRNXPHQWXLSRZUyWQD SRSU]HGQLHPLHMVFHMHVWMX*EDUG]LHM]DDZDQVRZDQIXQNFMLQLHZV]\VWNLHSURJUDP\ UR]ZL]XMWRZZ\JRGQ\VSRVyE5yZQLH*PR*OLZRüZ\ZRáDQLDSURJUDPXGRHG\FML tak, by rozpoc]áSUDF ]SRSU]HGQLRRSUDFRZ\ZDQ\PGRNXPHQWHPZW\PVDP\P PLHMVFXZNWyU\PM]DNRF]\OLP\MHVWIXQNFMU]DG]LHMVSRW\NDQ

Poprawianie ZSURZDG]RQHJRWHNVWXRIHUXMZV]\VWNLHHG\WRU\5D]QDSLVDQHJR WHNVWXQLJG\QLHWU]HEDSU]HSLV\ZDüSRUD]GUXJLPR*QDJRPRG\ILNRZDüGRZROQOLF]E  razy - koniec z przepisywaniem, wymazywaniem, zaklejaniem czy wybielaniem tekstu SLVDQHJRQDPDV]\QLH1DMF] FLHMVSRW\NDVL GZDWU\E\SLVDQLDwstawianie tekstu (w M ]\NXDQJLHOVNLPinsert mode), gdy nowe znaki rozsuwDMMX*QDSLVDQHRUD] ]DVW SRZDQLDtekstu (nadpisywania, czyli overwrite mode 3RSUDZNLZSURZDG]LüPR*QD ZFDá\PWHNFLH]DVW SXMFMHGQRVáRZRF]\Z\UD*HQLHLQQ\PG]L NLIXQNFMLÄszukaj i ]DPLH´%á GQLHZSURZDG]RQHSRSUDZNLOXEZ\PD]DQ\NDZDáHNWHNVWXPR*QDRG]\VNDü SRZUDFDMFGRV\WXDFMLSRF]WNRZHMÄFRIDMFVL ´RMHGHQOXEZL FHMNURNyZHG\FML 5]DG]LHMVSRW\NDVL WU\Epoprawek w którym stary tekst nie jest wymazywany a jedynie ]PLHQLDDWU\EXW\ ]PLHQLDNRORUOXESRND]XMHVL MDNRSU]HNUHORQ\ Mest to bardzo SU]\GDWQHJG\NLONDRVyESRSUDZLDWHQVDPWHNVW-HGQ]QDMZ\UD(QLHM]D]QDF]DMF\FK VL WHQGHQFMLZUR]ZRMXSURFHVRUyZWHNVWyZMHVWUR]EXGRZDQDU] G]LGRSUDF\JUXSRZHM ZF]DVLHNWyUHMZLHOHRVyEQDUy*Q\FKNRPSXWHUDFKSRáF]RQ\FKVLHFLORNDOQSUDFXMH nad tym samym dokumentem.

FormatowanieWHNVWXZV]F]HJyOQRFLZ\UyZQ\ZDQLHGROHZHJROXESUDZHJR PDUJLQHVXZ\UyZQ\ZDQLHREXVWURQQH QD]\ZDVL WRMXVWRZDQLHPOXEMXVW\ILNDFM L FHQWURZDQLHWHNVWXZREU ELHMHGQHJRDNDSLWXMDNLFDáHJR dokumentu to standardowa IXQNFMD1LHNWyUHHG\WRU\IRUPDWXMDNDSLWNWyU\ZáDQLHZSLVXMHP\OXESRSUDZLDP\Z DXWRPDW\F]Q\VSRVyEEH]SU]HUZ\GRSDVRZXMFRGVW S\SRPL G]\Z\UD]DPLLPLHMVFH áDPDQLDZLHUV]\,QQHHG\WRU\Z\PDJDMVIRUPDWRZDQLDDNDSLWXOXb zaznaczonego bloku :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 5

WHNVWXSU]H]Z\GDQLHRGSRZLHGQLHJRSROHFHQLDSU]H]X*\WNRZQLNDQSZFLQL FLH kombinacji klawiszy Ctrl f.

:\JOGVWURQ\]DOH*Q\MHVWRG]GHILQLRZDQ\FKWHNVWyZZVWRSNDFKJáyZNDFKRUD] VSRVREXQXPHUDFMLVWURQ1DZ\JOGZSá\ZDUyZQLH*XVWDZLDQLHSDUDPHWUyZVWURQ\ PDUJLQHVyZSROHZHMLSUDZHMVWURQLHPDUJLQHVyZJyUQ\FKLGROQ\FKZLHONRFLVWURQ\L RGVW SyZPL G]\ZLHUV]DPL1LHZV]\VWNLHHG\WRU\G]LHORSW\PDOQLHGáX*V]HWHNVW\QD VWURQ\DOHZV]\VWNLHSR]ZDODM]URELüWRVDPHPXXPR*OLZLDMFSU]HMFLHGRQRZHMVWURQ\ ZGRZROQ\PPLHMVFX']LHOHQLHVWURQ\QDGZDáDP\ GZLHNROXPQ\ MHVWVWRVXQNRZR F] VWRVSRW\NDQIXQNFMQLHNWyUHHG\WRU\SR]ZDODMQD]GHILQLRZDQLHGRZROQHMOLF]E\ áDPyZQDVWURQLHFKRFLD*ZSUDNW\FH]PLHV]F]HQLHZL FHMQL*WU]HFKáDPyZQDVWURQLH MHVWWUXGQHJG\*VRQH]E\WZVNLH'RU]DGV]\FKQDOH*\QDWRPLDVW]DOLF]\üPR*OLZRü ]GHILQLRZDQLDZLHOXáDPyZMHG\QLHZF] FLVWURQ\QS]RVWDZLDMFW\WXáXJyU\VWURQ\ UR]FLJDMF\VL QDFDáMHMV]HURNRüLVWRVXMFGZDáDP\SRQL*HM7DNLHPR*OLZRFLGDM V\VWHP\VNáDGXGRGUXNX '73 RNWyU\FKE G]LHPRZDZGDOV]HMF] FLNVL*NLL bardziej rozbudowane procesory tekstów.

6WRSNLLJáyZNL]DZLHUDMQDMF] FLHMVWDá\WHNVWLQXPHU\VWURQZVWRSNDFK XPLHV]F]DVL UyZQLH*SU]\SLV\3R]ZDODQDWRSUDZLHND*G\HG\WRU

Wybór atrybutów czcionekXPR*OLZLDSRFK\ODQLHSRJUXELDQLHSRGNUHODQLH F]DVDPLUyZQLH*SU]HNUHODQLH]QDNyZMDNLZ\EyULFKZLHONRFL:L NV]RüHG\WRUyZ SR]ZDODUyZQLH*QDZ\EyUNLONXNURMyw pisma oraz stosowanie indeksów dolnych i JyUQ\FK2URG]DMDFKF]FLRQHNLLFK]ZL]NX]GUXNRZDQ\PLF]FLRQNDPLSLV] ZL FHMZ RVREQ\PSRGUR]G]LDOH=PLDQDNURMyZLDWU\EXWyZSLVPDPR*OLZDMHVWQDSRMHG\QF]\FK VáRZDFKOXEGRZROQ\PEORNXWHNVWX3UDFXMFSR raz pierwszy z edytorem tekstu trudno VL SRZVWU]\PDüRG]DEDZ\Z]DPLDQ EORNyZWHNVWXQDOLWHUNLSRFK\ORQHSRJUXELRQH litery greckie lub HIJKLMNLSRZUyWGRQRUPDOQHJRWHNVWX=Z\NOHPR*OLZHMHVW UyZQLH*X*\ZDQLH]QDNyZVSHFMDOQ\FKQSDNFHQWyZZUy*Q\FKM ]\NDFKOXEOLF]Q\FK symboli specjalnych, takich jak #, $, &, §, ±.

MakropoleceniaF]\OL]HVWDZF] VWRSRZWDU]DQ\FKF]\QQRFLNWyUHZ\ZRáXMH X*\WNRZQLNSU]H]X*\FLHNRPELQDFMLNODZLV]\VGRüSRSXODUQH0R*HWRE\ü Z\ZRá\ZDQLHIUD]\QDJáyZNDOLVWXOXENLONX]QDNyZQLHGRVW SQ\FK]NODZLDWXU\QS SLV]FWHQWHNVW]DSDPL WDáHPMDNRSURVWHPDNURSROHFHQLHSRGNRPELQDFMNODZLV]\Ä&WUO ´SDU ]QDNyZWZRU]F\FKX*\ZDQ\ZW\SRJUDILLSROVNLHMFXG]\VáyZÄ´1LHMHVWRQ áDWZRGRVW SQ\SU]H]SURVWHQDFLQL FLHNODZLV]\GODWHJRZLHOHRVyE]DGRZDODVL  SURVW\PLFXG]\VáRZDPL1LHNWyUHHG\WRU\SR]ZDODMQD]DSDPL WDQLHGáX*V]\FKIUD] WHNVWXLZ\ZRáDQLDLFKZV]\ENLVSRVyESU]\SRPRF\LQQ\FKPHFKDQL]PyZQL* makropolecenia, np. przy pomocy glosariusza.

Grafika LPR*OLZRFLVNáDGDQLDPDWHPDW\F]Q\FKZ\UD*HZ\PDJDMRVREQHJR RPyZLHQLD:LHOHSURVWV]\FKV\PEROLPDWHPDW\F]Q\FK]DZLHUDMF\FKLQGHNV\GROQHL JyUQHQLHNWyUHJUHFNLHOLWHU\LV\PEROHVSHFMDOQH]áR*\üPR*QD]H]QDNyZ$6&,, 5yZQLH*ZLHOHV\PEROLJUDILF]Q\FKWDNLFKMDNUDPNLF]\RNLHQNDREU\VRZXMFHWHNVW :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 6

]áR*\üPR*QD]H]QDNyZ$6&,,-HGQDN*HGRVNáDGDQLDWHNVWyZ]DZLHUDMF\FKZ]RU\ PDWHPDW\F]QHQLHMHVWWRZ\VWDUF]DMFH

Formaty i importowanie/eksportowanie tekstu.D*G\HG\WRU]DSLVXMH opraFRZ\ZDQHZQLPWHNVW\ZVSHF\ILF]Q\PGODVLHELHIRUPDFLHUy*QLF\PVL  LQIRUPDFM]DZDUWZQDJáyZNXGRNXPHQWX LQIRUPXMFRZHUVMLHG\WRUDGHILQLXMFD X*\ZDQHF]FLRQNLLVWUXNWXU WHNVWX RUD]]DSLVHPNRGyZF]FLRQHNZHZQWU]GRNXPHQWX Nie ma w tym zakUHVLHVWDQGDUGyZLNROHMQHZHUVMHWHJRVDPHJRHG\WRUDPRJX*\ZDü ]XSHáQLHLQQHJRIRUPDWXGRSU]HF]\WDQLDGRNXPHQWyZXWZRU]RQ\FKZRSDUFLXRVWDUV]H ZHUVMHZ\PDJDMFXUXFKRPLHQLDQLH]DOH*QHJRSURJUDPXWáXPDF]FHJR]MHGQHJRIRUPDWX na drugi. Niektóre z baUG]LHM]QDQ\FKIRUPDWyZGRNXPHQWyZVWDNSRSXODUQH*HZLHOH HG\WRUyZSR]ZDODQDZF]\WDQLH LPSRUWRZDQLH WHNVWX]DSLVDQHJRZIRUPDFLHX*\ZDQ\P SU]H]NRQNXUHQFM RUD]QD]DSLVDQLH HNVSRUWRZDQLH WHNVWXZWDNLPIRUPDFLH'RW\F]\WR UyZQLH*LQIRUPDFML]DZDrtych w popularnych arkuszach kalkulacyjnych oraz bazach GDQ\FK1DNáDGNLQDV\VWHP\RSHUDF\MQHSR]ZDODMSRGJOGDüGRNXPHQW\RUy*Q\FK IRUPDWDFKILOWUXMFZV]\VWNLH]QDNLVSHFMDOQH

.LONDGRNXPHQWyZMHGQRF]HQLHSR]ZDODUHGDJRZDüZLHOHHG\WRUyZ']L NL temu PR*HP\SU]HQRVLüIUDJPHQW\WHNVWXU\VXQNLF]\LQQHRELHNW\]ZF]HQLHM przygotowanych dokumentów. W systemach zorientowanych graficznie, takich jak MS- :LQGRZV26F]\6\VWHPQD0DFLQWRVKDFKGRGRNXPHQWyZSU]HQRVLüPR*QDRELHNW\ z dowolnych innych aplikacji.

Przenoszenie wyrazów ZHZVND]DQ\PSU]H]X*\WNRZQLNDPLHMVFXMHVWIXQNFM SURVWLF] VWRVSRW\NDQ$XWRPDW\F]QHSU]HQRV]HQLHZ\UD]yZZ\PDJDSDPL WDQLD Z]RUFyZSU]HQRV]HQLDLMHVWMHV]F]HGRüU]DGNRVSRW\NDQRSFMNWyUHMZSRSUDZQ\ sposóbGODM ]\NDSROVNLHJRQLHUHDOL]XMHSUDZLH*DGHQSURFHVRUWHNVWyZ'R SRGVWDZRZHJR]HVWDZXIXQNFMLHG\WRUyZQDOH*REHFQLHVáRZQLNLortograficzne, rzadziej VáRZQLNLZ\UD]yZEOLVNR]QDF]Q\FKLPR*OLZRüDQDOL]\JUDPDW\F]QHM QDUD]LHMHV]F]H QLHGODM ]\NDSROVNLHJR 6]F]HJyáRZRSLV] RW\PZGDOV]\PSRGUR]G]LDOH

5]DG]LHMVSRW\NDQHPR*OLZRFLHG\WRUyZWHNVWX

Wymieniam tu zarówno niektóre funkcje spotykane w bardziej rozbudowanych SURFHVRUDFKWHNVWXMDNLRVREOLZRFLNWyUHVSRWNDüPR*QDZQLHOLF]Q\FKHG\WRUDFK

3U]\JRWRZXMFVHUL OLVWyZRWHMVDPHMWUHFLZ\VWDUF]\F] VWR]PLHQLDüQDJáyZNLL QD]ZLVNRZWHNFLH1LHNWyUHHG\WRU\SR]ZDODMSURFHVWHQ]DXWRPDW\]RZDüSU]H] wykorzystanie bazy danych z adresami lub innymi inIRUPDFMDPL2NUHODVL WRMDNR NRUHVSRQGHQFM VHU\MQ:86$]PR*OLZRFLWHMQDW\FKPLDVWVNRU]\VWDOLVSU]HGDZF\ UR]V\áDMFPDVRZROLVW\]UHNODPDPLSR]RUQLHQDSLVDQHVSHFMDOQLHGRGDQHMRVRE\JG\* ZWHNFLHSRMDZLDáRVL ZLHORNURWQLHQD]ZLVNR:M ]\NXangielskim nazwiska nie RGPLHQLDMVL SU]H]SU]\SDGNL- ]\NSROVNLQLHVSU]\MDWHJRW\SXNRUHVSRQGHQFML]H :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 7

Z]JO GXQDRGPLDQ NRFyZHNZ\PDJDMFF] VWRGRJá EQHMDQDOL]\JUDPDW\F]QHM ]GDQLDQSÄGODSDQD.RZDOVNL´QLHEU]PLGREU]HDVWZLHUG]LüZDXWRPatyczny sposób, *HSRZLQQRWRE\üÄGODSDQD.RZDOVNLHJR´QLHMHVWáDWZR1LHPDMHGQDNSU]HV]NyGZ DXWRPDW\F]Q\PWZRU]HQLXQDJáyZNyZF]\GUXNRZDQLXVHULLDGUHVyZQDNRSHUWDFK UyZQLH*ZHG\WRUDFKSROVNRM ]\F]Q\FK

'áXJLHGRNXPHQW\ Niektóre edytory pozwalaMSUDFRZDüQDGGáX*V]\PLWHNVWDPL QSNVL*NOXEGáXJLPGRNXPHQWHPZVSHFMDOQ\VSRVyE-HOLWHNVWMHVWGáXJLDMHJR IUDJPHQW\SU]HFKRZXMHP\ZRVREQ\FKSOLNDFKSR]ZDODMRQHQD]GHILQLRZDQLH JáyZQHJRGRNXPHQWXNRQWUROXMFHJRVSRVyEIRUPDWRZDQLDFDáRFL, tworzenie spisu WUHFLLQGHNVXOXEJORVDULXV]D OLVW\F] VWRX*\ZDQ\FK]ZURWyZZ\UD*HF\WDWyZLWS 

StylGRNXPHQWXRNUHOLüPR*QDZQLHNWyU\FKSURFHVRUDFKZJOREDOQ\VSRVyE 'HILQLXMFDWU\EXW\VW\OyZWDNLFKMDNWHNVWQRUPDOQ\WHNVWZ\Uy*QLRQ\F\WDW\W\WXá UR]G]LDáXSRGW\WXáWHNVWZWDEHOLLZLHOHLQQ\FKPR*HP\]PLHQLüMHSRWHPJOREDOQLHZH ZV]\VWNLFKWHNVWDFKX*\ZDMF\FKGDQHJRVW\OX3LV]FGRMDNLHJRSLVPDOXE Z\GDZQLFWZDPR*HP\VRELH]GHILQLRZDüRGSRZLHGQLVW\OW\SRJUDIL VWURQ\F]FLRQN X*\ZDQGRW\WXáyZUR]G]LDáyZLWS=PLDQDVW\OXFDáHJRGRNXPHQWXQS]PLDQDNURMX SLVPDW\WXáyZZV]\VWNLFKSRGUR]G]LDáyZZ\PDJDMHG\QLHGUREQHM]PLDQ\ZVW\OX GRNXPHQWX]DPLDVWOLF]Q\FK]PLDQGRNRQ\ZDQ\FKZZLHOXPLHMVFDFK:\Uy*QLHQLH pewnych elementów VW\OXSR]ZDODUyZQLH*QDJOREDOQHRSHUDFMHQSRJOGDQLH GRNXPHQWXQDRNUHORQ\PSR]LRPLHZKLHUDUFKLLVW\OyZ-HOLX]QDP\W\WXá\UR]G]LDáyZ ]DSR]LRPQDMZ\*V]\W\WXá\SRGUR]G]LDáyZ]DQL*V]\DVDPWHNVW]DMHV]F]HQL*V]\ SR]LRPZKLHUDUFKLLE G]LHP\PRJOLREHMU]HüFDá\WHNVWQDSR]LRPLHW\WXáyZ SRGUR]G]LDáyZRWU]\PXMFVSLVWUHFL=PLDQDNROHMQRFLSRGUR]G]LDáyZMHVWZyZF]DV SURVWDZ\VWDUF]\SU]HFLJQüW\WXáSRGUR]G]LDáXQDQRZHPLHMVFHZVSLVLHWUHFLDWHNVW SRG*\]DQLP

Szablony (templates) oIHURZDQHSU]H]ZLHOHHG\WRUyZSR]ZDODMQDXVWDOHQLHVW\OX GDQHJRGRNXPHQWXáF]QLH]SRZWDU]DMF\PLVL HOHPHQWDPLWHNVWXQSPR*HWRE\ü V]DEORQOLVWX]QDJáyZNDPLOXEV]DEORQUDFKXQNXQDNWyU\PZSLVDüZ\VWDUF]\]PLHQQH elementy, takie jak nazwisko cz\DGUHVSRGF]DVJG\VWDáHHOHPHQW\]DEH]SLHF]RQHV SU]HG]PLDQDPL-HVWWRXSURV]F]RQDZHUVMDPR*OLZRFLGHILQLRZDQLDVWUXNWXU\ GRNXPHQWXSU]H]RNUHODQLHHOHPHQWyZMHJRVW\OX

Automatyczna numeracjaUR]G]LDáyZU\VXQNyZZ]RUyZWDEHOLRGQRQLNyZGR OLWHUDWXU\MHVWMHGQ]QDMEDUG]LHMSU]\GDWQ\FKIXQNFMLSU]\SLVDQLXGáX*V]\FK GRNXPHQWyZ/LWHUDWXUDSRGDQDQDNRFXGRNXPHQWXMHVWF] VWRSRQXPHURZDQDD RGQRQLNLPDMIRUP ÄZSR]\FML>@SRGDQR´-HOLGRGDP\ZF]HQLHMQRZ\RGQRQLN WRRGZRáDQLHGRSR]\FML>@SRZLQQRVL DXWRPDW\F]QLH]DPLHQLüQD>@3URFHVRU\ WHNVWyZUy*QLVL EDUG]RZ\JRGVWRVRZDQLDWDNLFKIXQNFML

Sortowanie MHVWZQLHNWyU\FK]DVWRVRZDQLDFKEDUG]RSU]\GDWQIXQNFM0R*OLZH jest sortowanie wierszy lub wyrazów tekstu alfabeW\F]QLHZSRU]GNXURVQF\POXE PDOHMF\PF]DVDPLWH*UR]Uy*QLDMFZLHONLHLPDáHOLWHU\RUD]VRUWRZDQLHZHGáXJNOXF]D :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 8

QXPHU\F]QHJR%DUG]RU]DGNIXQNFMMHVWQDWRPLDVWPR*OLZRüVRUWRZDQLDW\ONRZ ograniczonym obszarze ekranu, np. kilku pierwszych kolumnach.

Kolumny i praca na ograniczonym obszarze ekranu przydatna jest bardzo w HG\WRUDFKQDU] G]LRZ\FKDOHU]DGNRVSRW\NDQDZHG\WRUDFKWHNVWX-HOLMHGQDNFKFHP\ VNRSLRZDüW\ONRZ\UD]\OXEOLF]E\]QDMGXMFHVL ZSLHUZV]HMJUXSLHSRPLMDMFWHNVW pozostDá\FKJUXSFKFLHOLE\P\VNRSLRZDüW\ONRIUDJPHQW]HNUDQX0DM]W\PSUREOHP\ ZV]\VWNLHHG\WRU\WUDNWXMFHHNUDQJUDILF]QLH

MakropoleceniaSR]ZDODGHILQLRZDüZL NV]RüUR]EXGRZDQ\FKSURJUDPyZGR HG\FMLWHNVWXQSZáDVQHVNUyW\NWyUHUR]ZLMDQHVSRQDFLQL FLXNODZLV]DGRSHáQHM IRUP\]PR*OLZRFLWHMU]DGNRVL MHGQDNNRU]\VWDJG\*GHILQLRZDQLHPDNURZ\PDJD MHGQDNSHZQHJRZ\VLáNX(G\WRUEuroScriptUDG]LVRELH]W\PMHGQ\PQDFLQL FLHP NODZLV]DD]GHILQLRZDQHVNUyW\LLFKUR]ZLQL WHIRUP\]DSLV\ZDQHVZSOLNXWHNVWRZ\P NWyU\PR*QDSRXWZRU]HQLXáDWZRVNRU\JRZDü-HV]F]HEDUG]LHMZ\UDILQRZDQIRUP  PDNURSROHFH]QDOH(üPR*QDZHG\WRU]HMind reader i w innych programach: ]DSDPL WXMRQHF] VWRX*\ZDQHGáXJLH]ZURW\LJG\W\ONRQDSLV]HP\NLONDSLHUZszych ]QDNyZWDNLHJR]ZURWXSURSRQXMRGUD]XMHJRGRNRF]HQLH:1LHPF]HFKEDUG]R popularny jest program Ways for WindowsRIHUXMF\PL G]\LQQ\PLWDNLHPR*OLZRFL- QLFG]LZQHJRJG\*M ]\NQLHPLHFNL]QDQ\MHVW]Z\UD]yZRZ\MWNRZHMGáXJRFL

Pisanie w poprzek strony SU]\GDMHVL F] VWRGRGUXNRZDQLDWDEHOLQDSLVyZ $QJLHOVNRM ]\F]QHHG\WRU\RNUHODMSLRQRZRULHQWDFM MDNR3RUWUDLW ÄSRUWUHWRZD´ D SR]LRP/DQGVFDSH ÄNUDMREUD]RZD´ 3RQLHZD*OLF]EDF]FLRQHNGRVW SQ\FKZF]DVLH drukowania przy orientacji poziomej jest w drukarkach niewielka jedynie drukowanie WHNVWXMDNRJUDILNLSR]ZDODQDZ\GUXNGRZROQHJRWHNVWX-HV]F]HU]DG]LHMVSRW\NDVL  PR*OLZRüobracania tekstu SRGGRZROQ\PNWHPSU]\GDWQSU]\RSLVLHU\VXQNyZ

Typografia strony a w szczeJyOQRFLGRNáDGQHRNUHOHQLHZ\PLDUyZWHNVWXQD VWURQLHMHVWáDWZLHMV]HMHOLPR*HP\QDHNUDQLHZ\ZRáDüSU]HVXZDOQHPLDUNLZSLRQLHL SR]LRPLH3U]\GDWQIXQNFMMHVWUyZQLH*QXPHURZDQLHZLHUV]\LREOLF]DQLHOLF]E\ Z\UD]yZL]QDNyZZWHNFLHDWDN*HOLF]E\LF]DVXáF]QHJRSRZL FRQHJRWZRU]HQLXL edycji tekstu.

Ramki ]DZLHUDMFHWHNVWJUDILN F]\WDEHOHSR]ZDODMQDZ\JRGQHSU]HVXZDQLHL Z\Uy*QLDQLHHOHPHQWyZGRNXPHQWX5DPNLPRJPLHüOLF]QHDWU\EXW\WDNLHMDN SRáR*HQLH VWDáHQDGDQHMVWURQLHOXESá\ZDMFH]WHNVWHPQSSRMDNLPDNDSLFLH NV]WDáW QDMF] FLHMW\ONRSURVWRNWQ\]RVWU\PLOXE]DRNUJORQ\PLURJDPL PDUJLQHV\NRORU\ SU]H]URF]\VWRüRUD]U]XFDQ\FLH0R*QDMHZNRPSRQRZDüZWHNVWWDNE\RSá\ZDáRQ obiekt zawarty w ramce lub tak, b\UDPNDUR]VXZDáDWHNVW0R*QDUyZQLH*XWZRU]\ü JUXS UDPHNLWUDNWRZDüMHMDNMHGQUDPN 0R*OLZRFLWZRU]HQLDUDPHNR]áR*RQHM VWUXNWXU]HZHZQ WU]QHMGDMMHG\QLHQDMOHSV]HSURFHVRU\WHNVWX

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 9

=DJQLH*G*DQLHRELHNWyZSRFKRG]F\FK]LQQ\FKDSOLNDFMLPR*OLwe jest w QLHNWyU\FKURGRZLVNDFKRSHUDF\MQ\FK 0DFLQWRVK06-Windows) w bardziej UR]EXGRZDQ\FKSURFHVRUDFKWHNVWyZ3R]ZDODWRQDGRáF]DQLHGRGRNXPHQWyZRELHNWyZ graficznych (obrazów binarnych i rysunków wektorowych), wzorów matematycznych jak i skompliNRZDQ\FKWDEHO]DUNXV]\NDONXODF\MQ\FKSRFKRG]F\FK]LQQ\FKDSOLNDFML

Tworzenie rysunkówPR*OLZHMHVWQLHW\ONRG]L NLZVSRPQLDQHPXSRZ\*HM PHFKDQL]PRZL]DJQLH*G*DQLDRELHNWyZOHF]UyZQLH*G]L NLSURVW\PQDU] G]LRP zintegrowanym z niektórymi procesorDPLWHNVWyZ2SUyF]QDU] G]LGRWZRU]HQLD U\VXQNyZSURFHVRU\WHNVWXRIHUXMWH*QDU] G]LDGRimportowania i skalowania grafiki RUD]QDU] G]LDGRSU]HWZDU]DQLDREUD]X'R]áR*RQ\FK]DGDOHSLHMNRU]\VWDü]QDU] G]L VSHFMDOLVW\F]Q\FKGRVW SQ\FKZSURJUDPDFKJUDILF]Q\FKDOHPR*OLZRüSURVWHJR ZFLJQL FLDJUDILNLEH]SRUHGQLR]HVNDQHUDLGUREQHPRG\ILNDFMHRIHURZDQDSU]H] niektóre procesory tekstu jest bardzo wygodna.

Tabele LSURVWHDUNXV]HNDONXODF\MQHVEDUG]RSU]\GDWQHSU]\SLVDQLXVSUDZR]GD czy raportyZ&] VWRZ\VWDUF]\QDPNLONDSURVW\FKIXQNFMLWDNLFKMDNVXPRZDQLH NROXPQ\OLF]E1LHPXVLP\ZyZF]DVRGZRá\ZDüVL GRUR]EXGRZDQHJRDUNXV]D NDONXODF\MQHJRZ\VWDUF]\XWZRU]\üWDEHO EH]SRUHGQLRZWHNFLH:\MWNRZR RIHURZDQHVWH*XSURV]F]RQHPR*OLZRci graficzne arkuszy kalkulacyjnych, czyli prosta grafika prezentacyjnaSR]ZDODMFDSU]HGVWDZLüZSRVWDFLZ\NUHVyZ]ELyUOLF]E

Wstawianie notatekNWyUHQLHVGUXNRZDQHSU]\GDMHVL GRNRPHQWRZDQLDWHNVWX OXE]D]QDF]DQLD(UyGHá]NWyUHJRSRFKRG]F\towane dane. Bardziej wyrafinowana forma notatek w przypadku pracy w sieci komputerowej przez wiele osób nad tym samym GRNXPHQWHPDXWRPDW\F]QLHZVWDZLDLGHQW\ILNDWRURVRE\NRPHQWXMFHM

Wstawianie daty i czasu aktualizowanego automatycznie w momencie drukowania WRGRüF] VWRVSRW\NDQDPR*OLZRü%DUG]LHMZ\UDILQRZDQHHG\WRU\SR]ZDODMUyZQLH* QDGRáF]HQLHGRWHNVWXLDXWRPDW\F]QHXDNWXDOQLDQLHWDNLFKGDQ\FKRGRNXPHQFLHMDN áF]Q\F]DVLOLF]EDGRNRQ\ZDQ\FKHG\FMLOLF]ED]QDNyZZ\UD]yZ]GDLVWURQ

Tekst na ekranieRJOGDüPR*QDZUy*Q\PSRZL NV]HQLX1LHNWyUHHG\WRU\ JUDILF]QHXPR*OLZLDMXVWDOHQLHGRZROQHJRSRZL NV]HQLDSRGJOGFDáHMVWURQ\DQDZHW RJOGDQLHGZyFKOXEZL FHMVWURQMHGQRF]HQLHQDHNUDQLH1LHVWHW\W\ONRQLHOLF]QH systemy komputHURZHRIHUXMGRVWDWHF]QLHZ\VRN]GROQRüUR]G]LHOF]E\UR]Uy*QLü SU]\WDNLPSRZL NV]HQLXOLWHU\QDHNUDQLH2SUyF]VSRVREXSRGJOGXSU]\Z\ZLHWODQLX ZWU\ELH:<6,:<*RNUHODQ\PUyZQLH*MDNRtryb typograficznyPR*OLZ\MHVW UyZQLH*XSURV]F]RQ\SRGJOGHNUDQXEH]VWRSHNJáyZHNSRG]LDáXQDVWURQ\LEH] SU]HQRV]HQLDZ\UD]yZ3RGJOGXSURV]F]RQ\SU]\VSLHV]DG]LDáDQLHJUDILF]Q\FK procesorów tekstu. Rzadziej spotykany jest tryb hierarchicznySRND]XMF\SRG]LDáQD UR]G]LDá\SRGUR]G]LDá\LPQLHMV]HMHGQRVWki tekstu (por. Styl SRZ\*HM 

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 10

$DZamiana liter ]PDá\FKQDZLHONLHLRGZURWQLHZ\Uy*QLDQLHSLHUZV]HMOLWHU\Z ]GDQLXLPR*OLZRüDXWRPDW\F]QHM]DPLDQ\VáyZZ]GDQLXWDNE\ZV]\VWNLHZ\UD]\ ]DF]\QDá\VL RGZLHONLHMOLWHU\WRVWRVXQNRZRU]DGNRVSRW\Nana funkcja.

Tworzenie czcionek LZáDVQ\FKV\PEROLMHVWVWRVXQNRZRSURVWH:QLHNWyU\FK HG\WRUDFKSRVáXJXMF\FKVL F]FLRQNDPLUDVWURZ\PLRIHURZDQHVQDU] G]LDSR]ZDODMFH VDPHPXGRUDELDüVRELHEUDNXMFH]QDNL']L NLWHPXQDU\QNXSROVNLPSRMDZLá\VL  V]\ENRDPHU\NDVNLHHG\WRU\WHNVWX]PR*OLZRFLX*\ZDQLDSROVNLFKOLWHU7ZRU]HQLH czcionek wektorowych dla graficznych procesorów tekstu jest bardziej skomplikowane i Z\PDJDVSHFMDOLVW\F]QHJRRSURJUDPRZDQLD/LF]EDGRVW SQ\FKF]FLRQHNMHVWREHFQLHWDN du*D*HV]NRGDWUDFLüF]DVXQDRSUDFRZ\ZDQLHVDPHPXQRZ\FKMHVWWR]DGDQLHGOD zawodowych typografów.

Szybkie formatowanie SR]ZDODSU]HQLHüDWU\EXW\SLVPDZ\UyZQDQLDZFL FLDL HIHNW\VSHFMDOQH]MHGQHJRDNDSLWXQDGUXJL-HVWWRQDUD]LHGRüU]DGNRVpotykana opcja, DOHEDUG]RZ\JRGQDQDOH*\ZL FVSRG]LHZDüVL MHMUR]SRZV]HFKQLHQLD

Edytory i drukowanie

=ZL]HNSRPL G]\QDV]SUDF]HG\WRUHPW\PFRRJOGDP\QDHNUDQLHRUD]W\PFRVL  wydrukuje nie jest bynajmniej bezpoUHGQL0R*OLZRFLZ\ERUXNURMyZSLVPDMHJR DWU\EXWyZZLHONRFLF]FLRQNL]DOH*RGGUXNDUNLNWyUG\VSRQXMHP\3RUHGQLNLHP SRPL G]\GUXNDUNDHG\WRUHPWHNVWXMHVWsterownik drukarkiF] VWRGHF\GXMF\R V]\ENRFLLPR*OLZRFLDFKGUXNX3URGXFHQFLGUXNDUHNGRáF]DMGRQLFKVWHURZQLNLGR QDMEDUG]LHMSRSXODUQ\FKSURJUDPyZ3URGXFHQFLHG\WRUyZWHNVWXUyZQLH*GRáF]DM sterowniki do najbardziej popularnych drukarek. Najbardziej rozbudowane procesory WHNVWXRIHUXMVWHURZQLNLGRSRQDGW\SyZGUXNDUHN1LHNWyUHHG\WRU\SUDFXM]H VWHURZQLNDPLGUXNDUHN]DSLVDQ\FKZSOLNDFK$6&,,SU]\SHZQ\PGRZLDGF]HQLX G]LDáDQLHWDNLFKVWHURZQLNyZPR*QD]UR]XPLHüLZUD]LHSRWU]HE\XOHSV]\ü1DV]F] FLH QLHPXVLP\VL W\PSUDZLHQLJG\]DMPRZDü]DZ\MWNLHPV\WXDFMLZktórych dysponujemy bardzo nowym modelem drukarki i starszym, nietypowym edytorem tekstu, GRNWyUHJRGDQDGUXNDUNDQLHPDVWHURZQLND:WDNLFKV\WXDFMDFKHNVSHUFLVDPL]DELHUDM VL ]DWZRU]HQLHVWHURZQLNyZGUXNDUHNDDPDWRU]\GRPDJDMVL RGSURGXFHQWDGUukarki SU]\VáDQLDLPRGSRZLHGQLHJRVWHURZQLNDFRZQDMOHSV]\PSU]\SDGNXR]QDF]DZLHOH PLHVL F\F]HNDQLD

'UXNRZDQLHPR*OLZHMHVWQDGZDVSRVRE\NRU]\VWDMF]F]FLRQHNVSU] WRZ\FKlub WUDNWXMFOLWHU\WDNMDNJUDILN 3LHUZV]D]W\FKPHWRGMHVWV]\EV]DJG\*NRPSXWHU RWU]\PXMHMHG\QLHNRG\NRQWUROQHRNUHODMFHSDUDPHWU\LW\SRJUDIL VWURQ\ QSRGVW S\ PL G]\ZLHUV]DPLLPDUJLQHV\ RUD]FLJNRGyZ$6&,,MDNRWHNVWGRGUXNRZDQLD 2V]F] G]DVL F]DVSU]HV\áDMFQLHZLHOHGDQ\FKGRGUXNDUNLRUD]V]\ENRMHLQWHUSUHWXMF SU]\SRPRF\ZEXGRZDQ\FKZ]RUFyZF]FLRQHN-HOLNURMHF]FLRQHNZEXGRZDQ\FKZ :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 11

GUXNDUN V]DGRZDODMFHL]DZLHUDMZV]\VWNLH]QDNLZ\VW SXMFHZQDV]\FKWHNVWDFK MHVWWRUR]ZL]DQLHEDUG]RZ\JRGQH:LHOHHG\WRUyZWHNVWXZVSyáSUDFXMH]GUXNDUNDmi W\ONRZWHQVSRVyE ZUyGQDMEDUG]LHMUHQRPRZDQ\FK- WordPerfect).

0HWRGDOWHUQDW\ZQMHVWdrukowanie graficzne, czyli traktowanie tekstu jako JUDILNLLZ\V\áDQLHGRGUXNDUNLPDS\ELQDUQHM]DPLDVWNRGyZ$6&,,5R]G]LHOF]Rü GUXNDUHNVWUXPLHQLRZ\FKLODVHURZ\FKU] GXSXQNWyZQDFDOSRáF]RQD]H VWRVXQNRZRGX*LFKV]\ENRFLSR]ZDODQDGUXNRZDQLHF]FLRQHNGRZROQHJRNURMX ZLHONRFLRGRZROQ\FKDWU\EXWDFKEH]RJOGDQLDVL QDF]FLRQNLVSU] WRZH3ROVNLH edytory tekstu c] VWRNRU]\VWDM]WHMPR*OLZRFLE\XQLNQüSUREOHPyZ]GUXNRZDQLHP SROVNLFK]QDNyZJG\*ZVWDUV]\FKGUXNDUNDFKZ]RUFH]QDNyZSUDZLHQLJG\QLH XZ]JO GQLDá\OLWHUVSHF\ILF]Q\FKGODQDV]HJRM ]\ND3U]\JRWRZDQLHELWRZHJRREUD]X VWURQ\RUD]SU]HVáDQLHWHJRREUD]XGRGUXNDUNLPR*HWUZDüGRüGáXJRL]DOH*QLHRG SR*GDQHMMDNRFLGUXNXV]\ENRFLNRPSXWHUDLZLHONRFLSDPL FLZGUXNDUFH-LJáRZH GUXNDUNLPR]DLNRZH]PXV]DQHGRSUDF\ZWU\ELHJUDILF]Q\P]UR]G]LHOF]RFLGSL SU]H]V\VWHP7H;ZVSyáSUDFXMFe z komputerem PC-$7P F]\á\VL ]Z\GUXNRZDQLHP MHGQHMVWURQ\NLONDQDFLHPLQXW

0HWRGPLHV]DQVWRVRZDQGODZLHOXW\SyZGUXNDUHNMHVWáDGRZDQLHZ]RUFyZ ELQDUQ\FKF]FLRQHNSU]HGUR]SRF] FLHPGUXNRZDQLD SRDQJLHOVNXQD]\ZDVL WR „downloading fonts” .RQLHF]QDMHVWGRWHJRRGSRZLHGQLRGX*DSDPL ü5$0 ZEXGRZDQDZGUXNDUN =DOH*QLHRGZ\PDJDQHM]GROQRFLUR]G]LHOF]HMMHVWRQDU] GX NLONXG]LHVL FLXNLOREDMWyZGODGUXNDUHNPR]DLNRZ\FKGRZLHOXPHJDEDMWyZGODGUXNDUHN ODVHURZ\FKRZ\VRNLHM]GROQRFLUR]G]LHOF]HM3DPL üGUXNDUNLPXVLSRPLHFLüQLHW\ONR IUDJPHQWSU]HV\áDQHJRGRGUXNRZDQLDWHNVWXOHF]UyZQLH*REUD]ELQDUQ\ZV]\VWNLFK ]QDNyZX*\ZDQ\FKF]FLRQHN3R]DáDGRZDQLXIRQWyZGRSDPL FLGUXNDUNLPHWRGDWD SR]ZDODQDRVLJQL FLH]EOL*RQHMV]\ENRFLGUXNXGRV]\ENRFLRVLJDQHMSU]\ SRVáXJLZDQLXVL F]FLRQNDPLVSU] WRZ\PLGDMFMHGQRF]HQLHSHáQVZRERG NRU]\VWDQLD ]F]FLRQHN]GHILQLRZDQ\FKSU]H]RSURJUDPRZDQLH1LHVWHW\HWDSáDGRZDQLDIRQWyZPR*H E\üVWRVXQNRZRGáXJLLSRZWDU]DVL SRND*G\PZ\áF]HQLXGUXNDUNLJG\*]DZDUWRü SDPL FL5$0MHVW]DSRPLQDQD&KRFLD*SDPL WDQLHIRQWyZSU]H]GáX*V]\F]DVGRSyNL SDPL üQLHE G]LHSRWU]HEQDGODLQQ\FKIRQWyZZ\GDMHVL SURVWH GUXNDUNLV SRGáF]RQHGRVLHFLDSRGWU]\P\ZDQLHSDPL FL5$0]X*\ZDEDUG]RPDáo energii) nie ]QDPGUXNDUNLNWyUDPDWDNLHPR*OLZRFL

3URFHVRU\WHNVWXSUDFXMFHZWU\ELH:<6,:<*NRU]\VWDM]LQIRUPDFMLR czcionkach, jakimi dysponuje dana drukarka. W czasie pisania mamy do wyboru te F]FLRQNLNWyUHGUXNDUNDPR*HZ\GUXNRZDüZWU\ELe tekstowym oraz te, które dany SURFHVRUWHNVWXPR*HREVáX*\üZWU\ELHJUDILF]Q\P2]QDF]DWRL*]PLDQDGUXNDUNL SU]\SLVDQHMGRGDQHJRGRNXPHQWXPR*HGRSURZDG]LüGRNRQLHF]QRFL]DPLDQ\F]FLRQHN VSU] WRZ\FK]NWyU\FKFKFHP\NRU]\VWDüGRVW SQ\FKQDGUXNDUce jednego typu, na F]FLRQNL]GHILQLRZDQHSURJUDPRZRQDGUXNDUFHLQQHJRW\SXQLHSRVLDGDMFHMWDNLFK VDP\FKF]FLRQHNVSU] WRZ\FK=PLHQLDMVL SU]\W\PUy*QHSDUDPHWU\GUXNXQSOLF]ED ]QDNyZZZLHUV]X J VWRüGUXNX FRPR*HZSá\QüQDIRUPDWDNDSLWX miejsce dzielenia Z\UD]yZZZLHUV]XL]PLHQLüPLHMVFDSRG]LDáXQDVWURQ\ áDPDQLHFDáHJRWHNVWX 3R ]PLDQLHGUXNDUNLGRNXPHQWPR*HZ\JOGDüFDáNLHPLQDF]HM

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 12

1DMQRZV]HSURFHVRU\WHNVWXNRU]\VWDM]F]FLRQHNRSLVDQ\FKMHG\QLHSU]H] PDWHPDW\F]QH]DOH*QRFLDQLHSU]H]UDVWHU']L NLWHPXPR*QDMHVNDORZDüLGR SHZQHJRVWRSQLD]PLHQLDüLFKDWU\EXW\6]\ENRüGUXNRZDQLDHG\WRUyZNRU]\VWDMF\FK ]HVNDORZDQ\FKF]FLRQHNMHVW]QDF]QLHQL*V]DQL*HG\WRUyZNRU]\VWDMF\FK]F]FLRQHN ZEXGRZDQ\FKZGUXNDUN -HVWRQDZ]QDF]QHMPLHU]HX]DOH*QLRQDRGV]\ENRFL komputera, którym dysponujemy. Problem ten dotyczy szczególnie procesorów tekstu G]LDáDMF\FKSRG06-:LQGRZV0R*QDVL VSRG]LHZDüSRMDZLHQLDVL VSHFMDOQ\FK GUXNDUHNUR]ZL]XMF\FKWHQSUREOHPVSU] WRZR1RZHPodele drukarek Hewletta- 3DFNDUGDZV]F]HJyOQRFL+36HULDZ\SRVD*RQRMX*ZF]FLRQNLX*\ZDQHSU]H] URGRZLVNR06-:LQGRZVQLHWU]HEDZL FLFKáDGRZDüGRSDPL FLDQLWH*Z\V\áDüWHNVWX GRGUXNDUNLMDNRJUDILNLG]L NLF]HPXF]DVSRWU]HEQ\QDWZRU]HQLHRErazu strony jest NUyWV]\1LHVWHW\QLH]DZV]HF]FLRQNLGUXNDUNL]DZLHUDMSROVNLH]QDNL

36:ZLHFLH]DVWRVRZDSURIHVMRQDOQ\FKM ]\NLHPVWRVRZDQ\PGRRSLVXVWURQ SU]\JRWRZDQ\FKGRGUXNXMHVWQDMF] FLHM3RVWVFULSWILUP\$GREH-HVWWRXQLZHUVDOQ\ M zyk programowania przystosowany zarówno do przechowywania ilustracji lub SRMHG\QF]\FKVWURQ IRUPDW(36 MDNLFDá\FKGRNXPHQWyZ]DZLHUDMF\FKWHNVWU\VXQNLL JUDILN ELWPDSRZ IRUPDW36 7HNVW\LU\VXQNLVZW\FKSOLNDFK]DSLVDQHZVSRVyE wektorowy, XPR*OLZLDMF\SHáQHZ\NRU]\VWDQLHGUXNDUHNLQDZLHWODUHNRGRZROQHM ]GROQRFLUR]G]LHOF]HM,QWHUSUHWHUM ]\NDSRVWVFULSWWZRU]\PDS UDVWURZRGSRZLHGQL GODGDQHJRXU]G]HQLDGUXNXMFHJRGRNRQXMFRGSRZLHGQLFKREOLF]H3UREOHP\MDNLH PRJVL SRMDZLüSU]\GUXNRZDQLX]ZL]DQHVQDMF] FLHM]EUDNLHPGRVWDWHF]QHMLORFL SDPL FLRSHUDF\MQHMZGUXNDUFHOXENRPSXWHU]HGRSU]HFKRZ\ZDQLDXWZRU]RQHMPDS\ UDVWURZHMLGRSURZDG]HQLDREOLF]H,QWHUSUHWHU\3RVWVFULSWX/HYHO F]\OLSR]LRPX GUXJLHJR RV]F] GQLHMJRVSRGDUXMSDPL FLLGODWHJRQDOH*\XQLNDüVWDUV]\FKXU]G]H SRVWVFULSWRZ\FKG\VSRQXMF\FKW\ONRLQWHUSUHWHUDPLSR]LRPXSLHUZV]HJR1LHSRWUDIL RQHQSZ\GUXNRZDüOLQLLNU]\ZHMRSLVDQHMSU]H]ZL FHMQL*SXQNWyZZ ]áRZ\FK 5yZQLH*PLHV]DQLHNRORUyZLZ\SHáQLHQLDWRQDOQH FLJáDF]\OLJUDGLHQWRZD]PLDQD EDUZ\ Z\PDJDMGX*\FKSDPL FLVWGLQWHUSUHWHU\SRVWVFULSWXZ\SRVD*RQHVZNLONDD F]DVDPLQDZHWNLONDQDFLHPHJDEDMWyZ5$03URIHVMRQDOQ\GUXNEH]SRUHGQLR] GRVWDUF]RQ\FKSU]H]VLHüNRPSXWHURZSOLNyZSRVWVFULSWRZ\FKRIHUXMHSROVNLRGG]LDá ILUP\5DQN;HUR[ V]F]HJyáRZHLQIRUPDFMH]QDOH(üPR*QDSRGDGUHVHP www.xerox.com.pl/net_druk.html).

Typografia komputerowa, rodzaje czcionek

-HVWWRGREUDRND]MDE\XSRU]GNRZDü niektóre terminy. Przy opisie znaków drukarskich X*\ZDVL SRM üfontu, kroju pisma i czcionki'DZQLHMSRM FLHF]FLRQNLRGQRVLáRVL GR RGODQ\FK]PHWDOX]QDNyZX*\ZDQ\FKSU]\VNáDG]LHGUXNDUVNLP2EHFQLHQDMF] FLHM XWR*VDPLDVL SRM FLHF]FLRQNL]MHMwizerunkiem na papierze. Font to zbiór znaków GUXNDUVNLFK2GQRV]FVL GRZ\JOGX]QDNyZX*\ZDP\QDMF] FLHMVáRZDF]FLRQND SLV]FR]QDNDFKNWyU\PLG\VSRQXMHGUXNDUNDQD]\ZDP\MHIRQWDPL

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 13

&]FLRQNLPR*QDQDMRJyOQLHMSRG]LHOLüQDSL üNODVSLVPD: jest to pismo szeryfowe, bezszeryfowe, pisanki, pisma gotyckie i ozdobne. Krój pisma to komplet znaków o RNUHORQ\PU\VXQNXRF]ND.URMHáF]\VL ZJUXS\SLVPGUXNDUVNLFKRZVSyOQ\FK FHFKDFK3URMHNWRZDQLHPQRZ\FKNURMyZ]DMPXMVL W\SRJUDIRZLH.URMRPQDGDMHVL  QD]Z\DSRQLHZD*ZLHOXSURGXFHQWyZGRVWDUF]DWHVDPHNURMHZQLHFRLQQHMZHUVML QD]Z\NURMyZáF]RQHVF]DVHP]QD]ZSURGXFHQWD1LHNWyUH]NURMyZSLVPD ]DSURMHNWRZDQREDUG]RGDZQRWHPX1DSU]\NáDG&ODXGH*DUDPRQGZ;9,ZLHNX ]DSURMHNWRZDáEDUG]RXGDQ\NUyMSLVPDNWyU\VWDQRZLSRGVWDZ FDáHMURG]LQ\NURMyZ Uy*QLF\FKVL Z\GáX*HQLDPLSRJUXELHQLDPLLNV]WDáWHPDNFHQWyZ'ODQLHNWyU\FK]W\FK NURMyZ]DSURMHNWRZDQRR]GREQHGX*HOLWHU\GODZ\SLV\ZDQLDSLHUZV]\FKOLWHU UR]G]LDáyZ

Kroje pisma moJZ\VW SRZDüZUy*Q\FKodmianach, czyli znakach o jednakowej JUXERFLHOHPHQWyZLNFLHSRFK\OHQLD7\SRZHRGPLDQ\WRSURVWD URPDQIRQWF]\OL DQW\NZD NXUV\ZD LWDOLN SyáJUXEDSURVWDLSyáJUXEDNXUV\ZDJUXEDZVNDV]HURND MDVQDLLFKUy*QHNRPELnacje. Dla niektórych krojów liczba odmian przekracza WU]\G]LHFL.RPSXWHURZDW\SRJUDILDXPR*OLZLDSHZQHXSURV]F]RQHWZRU]HQLHRGPLDQ SU]H]]PLDQ WDNLFKDWU\EXWyZNURMXMDNSRFK\OHQLHSRJUXELHQLHSRV]HU]HQLH]PLDQ\ SRáR*HQLDOLQLLDNFHQWyZZ\GáX*Hakcentów, wersalików.

:\VRNRü]QDNyZSLVPDPLHU]\VL ZSXQNWDFKLQD]\ZDVWRSQLHPSLVPDPunkt typograficzny F]\OLGLGRW VWRVRZDQ\Z(XURSLHWRRNRáRPP$PHU\NDVNLSXQNW MHVWQLH]QDF]QLHPQLHMV]\RNUHODQ\MDNRFDODDPHU\NDVNLHJR RNRáR 0.351 mm) i QD]\ZDQ\ÄSXQNWHPSDMNL´6]HURNRüQDMFLHV]HMOLQLLMDNPR*QDX]\VNDüQDGUXNDUFH ODVHURZHMZ\QRVLRNRáRSXQNWX1DMF] FLHMVSRW\NDQ\PVWRSQLHPSLVPDMHVWcycero równe 12 punktom i garmont, czyli 10 punktów. * VWRüGUXNXRNUHODQDMHst QDMF] FLHMSRGDMFOLF]E ]QDNyZQDFDO FSLFKDUDFWHUSHULQFK 1RUPDOQDJ VWRüWR RNRáRFSLGUXNFLQL W\PR*HPLHüGRFSLDUR]U]HG]RQ\ UR]VSDFMRZDQ\  OXEPQLHM]QDNyZQDFDO)RQW\SURSRUFMRQDOQHVWRVRZDQHSU]H]ZL NV]RüGREU\FK SURFHVRUyZWHNVWXPDM]PLHQQHV]HURNRFL]QDNyZ]DOH*QRFLRGVDPHJR]QDNXQLH PR*QDZL FGRNáDGQLHRNUHOLüLOH]QDNyZSU]\SDGDQDMHGHQFDO:V]\VWNLHVWDQGDUGRZH RGVW S\PL G]\]QDNDPLLZ\UD]DPLSRGDZDQHVZSURFHQWDFKV]HURNRFLVSDFMLD RGVW S\SRPL G]\ZLHUV]DPLLDNDSLWDPLZSXQNWDFKOXESURFHQWDFKZ\VRNRFLF]FLRQNL

:W\SRJUDILLVWRVXMHVL Z\UDILQRZDQHPHWRG\UHJXODFMLRGVW SyZ ZLDWáD PL G]\ ]QDNDPL3U]HGHZV]\VWNLPVWRVXMHVL ligatury, czyli zestawy dwóch lub trzech znaków traktowaQ\FKáF]QLHMDNRMHGQDF]FLRQND1DMF] FLHMVWRNRPELQDFMHIIILIOIILIIO àF]QHSLVDQLHW\FKOLWHUGDMHáDGQLHMV]\HIHNW'ODF]FLRQHN-SXQNWRZ\FKLZL NV]\FK VWRVXMHVL kerning]DDZDQVRZDQPHWRG UHJXODFMLZLDWáD/LWHU\WAW, przy zastosRZDQLXNHUQLQJXQLHPDOQDVLHELH]DFKRG]VQLHFREDUG]LHMFLQL WHQL*EH] ]DVWRVRZDQLDNHUQLQJX3RM FLHWRVWRVRZDQHMHVWRGQLHGDZQDLEOLVNLHSROVNLHPXVáRZX ÄSRGFLQDQLH´FKRFLD*GODQLHNWyU\FKNURMyZSLVPDSU]\SHZQ\FKNRPELQDFMDFKOLWHU PR*HQDVW SRZDüUR]ZLHWODQLH]DPLDVWFLHQLDQLD,QQIRUPUHJXODFMLZLDWáDMHVW trackingF]\OLGRSDVRZDQLHRGVW SyZPL G]\]QDNDPLGRVWRSQLDSLVPD3U]\Z]URFLH VWRSQLDSLVPDPDP\ZUD*HQLH*HRGVW S\URVQV]\EFLHM7UDFNLQJMHVWPHWRGNRUHNFML tego subiektywnego odczucia.

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 14

-DNZ\JOGDVSUDZDIRQWyZ]SXQNWXZLG]HQLDHG\WRUyZWHNVWX"2SUyF]F]FLRQHN ZEXGRZDQ\FKZVWDáSDPL üGUXNDUNL-QD]\ZDVL MHF]FLRQNDPLVSU] WRZ\PL (hardware fonts) -PR*QDPLHüZ]RUFHF]FLRQHNZSRVWDFLSURJUDPXF]\OLczcionki programowe VRIWZDUHIRQWVVRIWIRQWV 3URGXFHQFLSRGDMF] VWRLOHZEXGRZDQ\FK IRQWyZPDMLFKGUXNDUNL1DMF] FLHMVWRIRQW\ZNURMDFKCourier, Times i /LQH3ULQWHU, w kilku odmianach i stopniach.

)RQW\PRJE\üGZyFKURG]DMyZ+LVWRU\F]QLHSLHUZV]\PLE\á\fonty rastrowe, QD]\ZDQHUyZQLH*bitmapowymi lub fontami mapy bitowej, dla których wzorce znaków ]DSLVDQHVZSRVWDFLELQDUQHMZSHZQ\PXVWDORQ\PGODGDQHJRSURFHVRUDWHNVWyZ IRUPDFLH:V]\VWNRFRRJOGDP\QDHNUDQLHOXEFRGUXNXMNRPSXWHURZHGrukarki to ]ELyUEDUG]RPDá\FKNURSHF]HN- pikseli na ekranie, kropelek tuszu lub tonera na wydruku Z\MWNLHPVU]DGNRVSRW\NDQHPRQLWRU\ZHNWRURZHSUDFXMFHSRGREQLHGR RVF\ORVNRSyZ )RQW\UDVWURZH]DSURMHNWRZDQHVGODRNUHORQHJRVWRSQLDSLVPD'OD IRQWyZZ\VRNLFKVWRSQLPDS\ELWRZHND*GHJR]QDNX]DMPXMGX*RPLHMVFD-ND*G\]QDN GODGDQHJRVWRSQLDSLVPDLGDQHMUR]G]LHOF]RFLGUXNDUNL]DSLVDQ\MHVWRGG]LHOQLH=WHJR SRZRGXIRQW\UDVWURZHZ\VRNLHMMDNRFL]DSLVDQHVZSOLNDFKREDUG]RGX*\FK rozmiaUDFKDLFKáDGRZDQLHGRSDPL FLGUXNDUNLWUZDGáXJR

'UXJLPURG]DMHPF]FLRQHNSRZVWDá\PZUD]]UR]ZRMHPW\SRJUDILLNRPSXWHURZHM Vfonty wektoroweZNWyU\FK]DSLVDQHVMHG\QLHLQIRUPDFMHRNV]WDáFLH]QDNyZZ SRVWDFLNU]\Z\FKPDWHPDW\F]Q\FK']L NLWHPXF]FLRQNLZHNWRURZHVVNDORZDOQHL GHIRUPRZDOQHZGX*\P]DNUHVLH-áXNLRSLVXMFHHOHPHQW\]QDNyZGDQHV]UyZQ GRNáDGQRFLQLH]DOH*QLHRGVWRSQLDSLVPD)RQW\ZHNWRURZHZ\PDJDMMHGQDN RGSRZLHGQLHMPRF\REOLF]HQLRZHME\V]\ENRVWZRU]\üZáDFLZ\REUDz rastrowy, który PR*HZ\GUXNRZDüGUXNDUNDOXESRND]DüPRQLWRU1LHGRVNRQDá\REUD]]QDNyZQDHNUDQLH OXEZGUXNXPR*HPLHüGZLHSU]\F]\Q\]á\VSRVyEUDVWHU\]DFMLOXEQLHZ\VWDUF]DMF ]GROQRüUR]G]LHOF]NDUW\JUDILF]QHMF]\GUXNDUNL=DSRGVWDZ RSLVXPDtematycznego SU]\MPXMHVL IRQWREDUG]RGX*\PVWRSQLXQSSXQNWyZ=MHGQHJRSOLNX ]DZLHUDMFHJRRSLVGDQHJRIRQWXZHNWRURZHJRXWZRU]\üPR*QDIRQWUDVWURZ\GRZROQHJR VWRSQLD=PLDQDDWU\EXWyZ]QDNyZSLVPDWRNZHVWLDRGSRZLHGQLFKSU]HNV]WDáFH matemaW\F]Q\FK5R]PLDU\SOLNyZ]IRQWDPLZHNWRURZ\PLVSU]\W\P]QDF]QLH PQLHMV]HQL*SOLNyZUDVWURZ\FK]DZLHUDMF\FKIRQW\Z\VRNLHJRVWRSQLD)RQW\ ZHNWRURZHVWRVXMHVL ZV]F]HJyOQRFLZRSURJUDPRZDQLX QLHW\ONRSURFHVRUDFKWHNVWX ale i wszelkim innym) dziaáDMF\PZURGRZLVNX:LQGRZVQDNRPSXWHUDFKRVRELVW\FK na komputerach Apple Macintosh i na niektórych stacjach roboczych.

3URJUDP\]ZL]DQH]F]FLRQNDPLSU]H]QDF]RQHVGRWZRU]HQLDX*\ZDQLDL NRQZHUVMLIRUPDWyZF]FLRQHN3URJUDP\WZRU]FH]F]FLRQHNZektorowych czcionki UDVWURZHQD]\ZDVL rasteryzerami-HVWZLHOHWDNLFKSURJUDPyZSR]ZDODMF\FK]RSLVX PDWHPDW\F]QHJRF]FLRQHNZHNWRURZ\FKWZRU]\üUDVWURZHF]FLRQNLQDGRZROQ\W\S GUXNDUNL-HOLPDP\XNRQNUHVN WRáDWZRMHVWMRSLVDüPDWHPDW\F]QLHSRGDMFMHM GáXJRüLSXQNWSRF]WNRZ\5DVWHU\]HUPXVL]DPLHQLüWHLQIRUPDFMHQD]ELyUSXQNWyZGR ]DF]HUQLHQLD2F]\ZLFLHOLQLHXNRQHSU]HVWDME\üSRUDVWHU\]DFMLOLQLDPLDVWDMVL  ÄVFKRGNDPL´W\PGUREQLHMV]\PLLPEDUG]LHMJ VW\UDVWHUVWRVXMHP\3Uoces rasteryzacji nie jest ograniczony tylko do czcionek lecz konieczny do pokazania lub wydrukowania :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 15

GRZROQHJRREUD]XQD]\ZDVL JRUyZQLH*ZVNUyFLH5,3 5DVWHU,PDJH3URFHVVLQJF]\OL rastrowe przetwarzanie obrazu).

Rasteryzery ekranowe i drukarkoweVQDMF] FLHMF] FLZL NV]\FKSURJUDPyZ ]DU]G]DMF\FKF]FLRQNDPL )RQW0DQDJHUV ]DZLHUDMF\FKSR]DQLPLZ]RUFHF]FLRQHN JHQHUDWRU\F]FLRQHNSR]ZDODMFHWZRU]\üQRZHNURMHOXEPRG\ILNRZDüLVWQLHMFH F]FLRQNL&] VWRSURJUDP\WH]DZLHUDMUyZQLH*NRQwertery formatów czcionek. Niestety, WHQRVWDWQLSURFHVQLHMHVWWDNLSURVW\MDNE\VL WRPRJáRZ\GDZDüLZSURZDG]DUy*QH ]QLHNV]WDáFHQLDGRNV]WDáWXF]FLRQHNGODWHJRQDMOHSLHMSRVáXJLZDüVL F]FLRQNDPL opracowanymi dla danego formatu. Znanymi programami GRNRQZHUVMLF]FLRQHNV programy AllType i SoftType.

-HGQ]OHSV]\FKLEDUG]LHMSRSXODUQ\FKWHFKQRORJLLWZRU]HQLDF]FLRQHNUDVWURZ\FK] RSLVXZHNWRURZHJRXPR*OLZLDMF\FKGRZROQHVNDORZDQLHZLHONRFLF]FLRQHNMHVW technologia postscriptowa, opracowDQDSU]H]ILUP $GREH.URMH$GREH3RVWVFULSWL program Adobe Type Manager (ATM), który jest rasteryzerem stosowanym w RU\JLQDOQHMLPSOHPHQWDFMLM ]\ND3RVWVFULSWGRVW SQHVREHFQLHGODZLHOXSRSXODUQ\FK procesorów tekstu, takich jak Wordperfect, Word cz\$PL3UR:UyGF]FLRQHN$70V +HOYHWLFD&RXULHU7LPHV*DUDPRQGLZLHOHLQQ\FK&]FLRQHNW\FKMHVWMX*SRQDG W\VL F\DGRVW SQHVQDSRQDGGUXNDUNDFKUy*Q\FKW\SyZ3U]\F]\QSRSXODUQRFL VWRVRZDQ\FKSU]H]XU]G]HQLDSRVWVFULSWRZHF]FLRQHNRNUHODQ\FKSU]H]ILUP $GREH MDNRÄF]FLRQNL7\SX´VWDáVL Z\UDILQRZDQ\VSRVyELFKUDVWHU\]DFMLXZ]JO GQLDMF\ QLHW\ONRVDPRSLVPDWHPDW\F]Q\NRQWXUXF]FLRQNLDOHUyZQLH*GDQHRNUHODQHMDNR ÄSRGSRZLHG]L´ KLQWV ]DZLHUDMFHLQIRUPDFMHRW\PMDNPDMZ\JOGDüáDGQHF]FLRQNL 8SURV]F]RQHIRQW\SRVWVFULSWRZHRNUHODQHMDNRIRQW\7\SXQLH]DZLHUDMRZ\FK ÄSRGSRZLHG]L´3U]H]ZLHOHODW$GREHE\áDMHG\QILUPRIHUXMFWDNWHFKQRORJL L XG]LHODMFOLFHQFMLLQQ\PILUPRPZUyGQLFK]QDQ\PILUPRP]DMPXMF\PVL RGODW W\SRJUDIL

'UXJQDMSRZD*QLHMV]WHFKQRORJLWZRU]HQLDáDGQ\FKVNDORZDOQ\FKF]FLRQHNMHVW format TrueTypeODQVRZDQ\ZVSyOQLHSU]H]ILUP\$SSOH IRQW\WHSRMDZLá\VL SRUD] pierwszy w Systemie 7.0 na Macintoshach) i Microsoft. Kilka pierwszych fontów tego W\SXSRMDZLáRVL ZUD]]:LQGRZVZURNXDLFKOLF]EDV]\ENRZ]URVáD-ZFLJX NLONXODWRSUDFRZDQRMX*SRQDGIRQWyZZW\PZLHOHNURMyZ7UXH7\SH]SROVNLPL znakami. Format True7\SHRSDUW\MHVWQDSURVWV]\PRSLVLHPDWHPDW\F]Q\PQL*F]FLRQNL postscriptowe Adobe (B-splines, czyli krzywe sklejane, zamiast krzywych Beziera), przez FRZLHONRüSOLNyZ]DZLHUDMF\FKWHIRQW\]ZL NV]\áDVL ZSRUyZQDQLX]IRQWDPL7\SX 1. Pliki z fontami ]DZLHUDMUyZQLH*SRGSRZLHG]L3R]ZROLáRWRQDXSURV]F]HQLH SURJUDPXGRUDVWHU\]DFMLJG\*QLHZ\PDJDRQGRGDWNRZ\FKSRGSRZLHG]L SRSUDZLDMF\FKNV]WDáWF]FLRQHNDSURVWV]\RSLVPDWHPDW\F]Q\R]QDF]D*HáDWZLHML V]\EFLHMPR*QDPDQLSXORZDü]DZDUWZQLPLQIRUPDFM3RMDZLHQLHVL NRQNXUHQF\MQHJR GOD3RVWVFULSWXIRUPDWXVSRZRGRZDáR*HILUPD$GREHRSXEOLNRZDáDVSHF\ILNDFM IRQWyZ 7\SXLRSUDFRZDáDSURJUDP$70SR]ZDODMF\NRU]\VWDü]W\FKF]FLRQHNQLHW\ONRQD GURJLFKGUXNDUNDFKSRVWVFULSWRZ\FKDOHUyZQLH*na dowolnych innych drukarkach.

,QQH]QDQHIRUPDW\IRQWyZZHNWRURZ\FKGRVW SQHSU]\QDMPQLHMZVHWNDFKRGPLDQ WR%LWVWUHDP)RQWZDUH RNRáRNURMyZ /LQRW\SH/LEUDU\ SRQDG $JID :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 16

Intellifont (format stosowany w drukarkach laserowych Hewletta-Packarda), Nimbus Q, Speedo i LXO (LaserMaster) i wiele innych. Typografia komputerowa, czyli tworzenie i VSU]HGD*IRQWyZVWDáDVL ZLHONLPSU]HP\VáHP,VWQLHMHJUXSDG\VNXV\MQD8VHQHWXR QD]ZLHFRPSIRQWVNWyUDSRGVXPRZDáDQDMF] FLHM]DGDZDQHS\WDQLDZGokumencie )$4GRVW SQ\PSRGDGUHVHPKWWSMDVSHURUDFRPFRPSIRQWVJG]LH]QDMGXMHVL  UyZQLH*DUFKLZXPIRQWyZGRVW SQ\FKZ,QWHUQHFLH ,QWHUQHW)RQW$UFKLYH 

3URJUDP\VáX*FHGRWZRU]HQLDZáDVQ\FKIRQWyZQD]\ZDVL HG\WRUDPLF]FLRQHN lub edytorami foQWyZ ZM ]\NXDQJLHOVNLPWDNLHSURJUDP\]QDQHVMDNRÄRGOHZQLH F]FLRQHN´F]\OL7\SH)RXQGU\ 1LHNWyUH]QLFKGRNRQXMUyZQLH*NRQZHUVMLIRUPDWyZ F]FLRQHN2SUyF]RSLVXNV]WDáWXSRV]F]HJyOQ\FK]QDNyZWU]HEDMHV]F]H]DSLVDü LQIRUPDFMHGRW\F]FHZ]DMHPQHJRSRáR*HQLD]QDNyZZ]JO GHPVLHELH'RQDMEDUG]LHM ]QDQ\FKHG\WRUyZIRQWyZQDOH*SURJUDP\Publishers Type Foundry, Font Foundry, Font Monger i Fontographer. Ciekawym programem jest Fonts on the Fly, SR]ZDODMF\QDNRU]\VWDQLH]IRQWyZVNDORZDOQ\FKUyZQLH*SU]H]HG\WRU\SUDFXMFHSRG MS-DOSem, takie jak Wordperfect. Program ten jest w zasadzie interpreterem ZHZQ WU]QHJRM ]\NDGUXNDUHNODVHURZ\FK+HZOHWWD-Packarda, PCL 5.

-HGQ\P]SRZV]HFKQLHGRVW SQ\FKSURIHVMRQDOQ\FKSURJUDPyZVNáDGXGRGUXNXZ którymVSUDZ\WZRU]HQLDLUDVWHU\]DFMLF]FLRQHN]RVWDá\EDUG]RGREU]HUR]ZL]DQHMHVW 7H;:L NV]RüZHUVMLWHJRV\VWHPXNRU]\VWD]IRQWyZUDVWURZ\FKDSRQLHZD*VWRIRQW\ Z\VRNLHMMDNRFL]DMPXMZLHOHPHJDEDMWyZSU]HVWU]HQLG\VNRZHM,VWQLHMHZHUVMD7H;D SRVáXJXMFDVL EH]SRUHGQLRZHNWRURZ\PLF]FLRQNDPLPR*QDMHQLHW\ONRVNDORZDüDOH UyZQLH*SRFK\ODüLVWRVRZDüUy*QHZ]RU\Z\SHáQLHREU\VX]QDNyZ7DNLHPR*OLZRFL VWZDU]DMZLQQ\FKV\VWHPDFKSURJUDP\GRJHQHURZDQLDHIHNWyZVSHFMDOQ\FK1LHVWHW\ ZRGUy*QLHQLXRGV\VWHPXX*\ZDMFHJRF]FLRQHNUDVWURZ\FKNWyU\MHVWSXEOLF]QLH GRVW SQ\ZHUVMDZHNWRURZDREM WDMHVWRFKURQSUDZDXWRUVNLFK3XEOLF]QLHGRVW SQDMHVW natomiast wersja TeXa o nazwie LaMeX, z profesjonalnie dorobionymi polskimi znakami oraz nieco bardziej uniwersalny pakiet PO POLSKU do LaTeXa 2e. Fonty w V\VWHPLH7H;WZRU]\VL SU]\SRPRF\SURJUDPXRQD]ZLHMetaFontV]\ENRüG]LDáDQLD WHJRSURJUDPXQLHMHVWMHGQDNZ\VWDUF]DMFDE\VWRVRZDüJRMDNRUDVWHU\]HUGODIRQWyZ wektorowych w czasie drukowania.

:SURZDG]RQHGRW\FKF]DVIRUPDW\QLHR]QDF]DMNUHVXPR*OLZRFLWZRU]HQLD QRZ\FKNURMyZF]FLRQHN:DOF]FRXWU]\PDQLHU\QNX$GREH]DPLHU]DZ\ODQVRZDü IRUPDW0XOWLSOH0DVWHUSR]ZDODMF\QDSá\QQHSU]HNV]WDáFDQLHF]FLRQHNRUy*Q\FK krojach w siebie, QSQDSU]HMFLHRGF]FLRQNLZ\GáX*RQHMLZ\FKXG]RQHMGRSRJUXELRQHM 2GPLDQ3RVWVFULSWXMHVWM ]\NTrueImage, opracowany na zlecenie Microsoftu. Program E GF\LPSOHPHQWDFMWHJRM ]\NDG]LDáDQLHFRV]\EFLHMRGSURJUDPXLQWHUSUHWXMFHJR 3RVWVFULSWSRVáXJXMHVL SU]\W\PF]FLRQNDPLZIRUPDFLH$GREH7\SL7\S

.LONDSROVNLFKILUPSU]\JRWRZDáRUR]V]HU]HQLDF]FLRQHNX*\ZDQ\FKZ VWDQGDUGRZ\FKHG\WRUDFKWHNVWXRSROVNLH]QDNLQDURGRZH'RVW SQHVMX*VNDORZDQH czcionki pod Windows w najbardziej popularnych krojach, tj. szeryfowym Times (typowe F]FLRQNLGUXNDUVNLHWDNLHMDNX*\ZDQHZW\PWHNFLH Lbezszeryfowym, Arial i Helvetica SR]EDZLRQHR]GREQ\FKRJRQNyZF]FLRQNLWDNLHMDNX*\WHZWHMF] FL :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 17

]GDQLD 1DMF] FLHMpolskie znaki w plikach z tymi fontaPL]DSLVDQHVZPLHMVFDFK XVWDORQ\FKSU]H]VWDQGDUG&3X*\ZDQ\Z:LQGRZVDOHQLHPDSUREOHPX] SU]HNV]WDáFHQLHPLFKQDLQQHVWDQGDUG\)LUPD7K(7$RIHUXMHSRQDG postscriptowych krojów pisma z polskimi znakami kodowanymi w systemie PL-EURO, XPR*OLZLDMF\PMHGQRF]HVQHNRU]\VWDQLH]ZV]\VWNLFK]QDNyZVSHFMDOQ\FKM ]\NyZ zachodnioeuropejskich.

Istnieje kwartalnik The ITC Directory of New Typefaces SUH]HQWXMF\ZV]\VWNLHQRZH SRMDZLDMFHVL QDU\QNXNURMHSLVPDL]QDNyZVSHFMDOQ\FKZUD]]SUyENDPLVNáDGX 3U]HJOGGRVW SQ\FKIRQWyZZUy*Q\FKIRUPDWDFK]QDOH(üPR*QDUyZQLH*ZSXEOLNDFMDFK NVL*NRZ\FK

6áRZQLNLLDQDOL]DJUDPDW\F]QD

6áRZQLNLSRWUDILQLHW\ONR]QDOH(üQLHZáDFLZLHQDSLVDQ\Z\UD]OXESRGSRZLHG]LHü V\QRQLP\GRGDQHJRZ\UD]X%DUG]LHMZ\UDILQRZDQHV\VWHP\PRJSRGSRZLDGDü ]DNRF]HQLDZ\UD]yZOXEDXWRPDW\F]QLHUR]ZLMDüVNUyW\DWDN*HZFRUD]EDUG]LHM LQWHOLJHQWQ\VSRVyENRU\JRZDüEá G\ZWHNFLHSRGSRZLDGDMFZáDFLZSLVRZQL  1DMQRZV]HVáRZQLNLZUHQRPRZDQ\FKSURFHVRUDFKWHNVWXSRWUDIL]DPLHQLDüQLHW\ONR NRQNUHWQHZ\UD]\DOHUyZQLH*ZV]\VWNLHIRUP\GDQHJRZ\UD]XQS]DPLDQDÄ]DNXSLáHP´ QDÄQDE\áHP´DXWRPDW\F]QLHVSRZRGXMH]DPLDQ IRUPÄ]DNXSLü]DNXSLá]DNXSLáE\P´ LWS1LHVWHW\M ]\NSROVNLMHVWM ]\NLHPIOHNV\MQ\P]JUDPDW\F]QHJRSXQNWXZLG]HQLD ]QDF]QLHEDUG]LHM]áR*RQ\PQL*M ]\NDQJLHOVNL'ODWHJRSROVNRM ]\F]QHHG\WRU\QLH PLDá\SU]H]ZLHOHODWGREU\FKVáRZQLNyZDOHZLHOHILUPNRPSXWHURZ\FKSUDFXMH intensywnie nad stworzeniem nowoczesnej leNV\NRJUDILLUyZQLH*GODM ]\NDSROVNLHJR: URNXRGE\áRVL SRGSDWURQDWHP8QLL(XURSHMVNLHMVHPLQDULXP RUJDQL]DWRUHPE\á 8QLZHUV\WHW$GDPD0LFNLHZLF]DZ3R]QDQLX NWyUHJRFHOHPE\áSU]HJOG]DJDGQLH ÄLQ*\QLHULLM ]\ND´Z3ROVFH'\VNXWRZDQRQDQLPUyZQLH*NZHVWLHVáRZQLNyZ 3RQLHZD*XGDáRVL MX*RSUDFRZDüGREU\DQDOL]DWRUPRUIRORJLF]Q\MHVWQDG]LHMDQD SRMDZLHQLHVL QDSUDZG GREU\FKVáRZQLNyZRUWRJUDILF]Q\FKNWyUHSRZLQQ\VRELH SRUDG]Lü]GRZROQ\PLVáRZRIRUPDPLQDV]HJRM ]\ND

6SRUyGGRVW SQ\FKQDQDV]\PU\QNXVáRZQLNyZZDUWRZ\PLHQLü

CORF]\OLÄNRUHNWRUSROVNLFKWHNVWyZ´GRVW SQ\]DUyZQRMDNRQLH]DOH*Q\ SURJUDPMDNLZEXGRZDQ\PL G]\LQQ\PLZSURFHVRUWHNVWyZAmi Pro. Program pozwala QDNRUHNFM WHNVWyZQDSLVDQ\FKSU]\SRPRF\HG\WRUyZChiWriter, WordStar2000, Worperfect 4, TeXRUD]WHNVWyZ$6&,,]DZLHUDMF\FKSROVNLHOLWHU\ZGRZROQ\P] UR]SRZV]HFKQLRQ\FKVWDQGDUGyZ3URJUDPSRGSRZLDGDQDMEDUG]LHM]EOL*RQZáDFLZ SLVRZQL Z\UD]XNWyUHJRQLHSRWUDIL]LGHQW\ILNRZDü:\Uy*QLDVL GX*V]\ENRFLLMHVW ZSRUyZQDQLX]LQQ\PLVáRZQLNDPLGRüVNXWHF]Q\Z\FKZ\WXMFSUDZLHZV]\VWNLH Eá G\ ]DOH*QLHRGWHNVWX-99%). Program nie rozpoznaje 2% do 10% wyrazów, ]DOH*QLHRGURG]DMXWHNVWX1DMFLHNDZV]FHFKCORDMHVWPR*OLZRüGRUDELDQLDSROVNich ]QDNyZZWHNVWDFKZNWyU\FKLFKEUDNXMHQSSRSU]HVáDQLXSU]H]QLHNWyUHVLHFL NRPSXWHURZHSR]RVWDMW\ONRVWDQGDUGRZH]QDNL$6&,,RNRGDFKSRQL*HM: przypadkach jednoznacznie rozstrzygalnych CORVDPZ\ELHUDZáDFLZSLVRZQL QS :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 18 sie zamieni na VL ZSU]\SDGNDFKZWSOLZ\FKSURJUDPSURVLX*\WNRZQLNDRSRPRF 1DMZL NV]ZDGZSLHUZV]\FKZHUVMDFKWHJRVáRZQLNDE\áEUDNPR*OLZRFLWZRU]HQLD ZáDVQHJRZ\VSHFMDOL]RZDQHJRVáRZQLNDZ\UD]yZ

Ort MHVWVáRZQLNLHPG]LDáDMF\PZWU\ELHUH]\GHQWQ\PX*\ZDMF\PHNUDQZWU\ELH WHNVWRZ\P3RZ\SLVDQLXNLONXSLHUZV]\FKOLWHUSU]HGVWDZLDQDPOLVW VáyZQDQLHVL  ]DF]\QDMF\FKG]LDáDZL FZSRGREQ\VSRVyEMDNNODV\F]QHVáRZQLNLNVL*NRZH-HVWWR SURVW\VáRZQLNSR]ZDODMF\UR]VWU]\JQüZWSOLZRFLFRGRRUWRJrafii, ale nie bardzo QDGDMF\VL GRNRUHNW\WHNVWXZNWyU\PZL NV]RüEá GyZWRÄOLWHUyZNL´SU]HVWDZLHQLD OLWHUOXELFKRSXV]F]HQLD7DNLHEá G\F] VWRWUXGQRMHVWZ\áDSDüZF]DVLHF]\WDQLDQDZHW dobremu korektorowi -Eá G\RUWRJUDILF]QHVVWRVXQNRZRQDMáDWZLHMV]HGRSRSUDZLHQLD

6áRZQLNLRUWRJUDILF]QHZEXGRZDQHVUyZQLH*ZGZDSRSXODUQHQDSROVNLPU\QNX edytory tekstu: QR-Tekst i TAG. Pierwszy z nich, QR-Tekst 5.0, jest stosunkowo wolny, DOH]DWRVNXWHF]Q\Z\áDSXMFGREá GyZSU]\-8% wyrazów poprawnych EUDNXMF\FKZVáRZQLNX7$*MHVWV]\EV]\DOHSU]HSXV]F]D]QDF]Q\ GR SURFHQW Eá GyZLEUDNXMHPXZLHOXIRUPZ\UD]yZZVáRZQLNX GR 

=QDF]QLHJRU]HMZ\JOGDNZHVWLDVáRZQLNyZEOLVNR]QDF]Q\FKLVáRZQLNyZ GZXM ]\F]Q\FK:URNXILUPD7+ 6\VWHPVZSURZDG]LáD]DZLHUDMF\KDVHá VáRZQLNV\QRQLPyZ WH]DXUXV ZVSyáSUDFXMF\]$PL3URL:RUGHPGOD:LQGRZV 3URJUDP]DZLHUDUyZQLH*SRV]HU]RQ\VáRZQLNRUWRJUDILF]Q\LPRGXáG]LHOHQLDZ\UD]yZ :GDOV]\PFLJXEUDNXMHMHGQDNGX*\FKSRU]GQ\FKVáRZQLNyZGZXM ]\F]Q\FKNWyUH PyJáE\]DVWSLüVáRZQLNLZIRUPLHNVL*NRZHM7DNLVáRZQLNQD&'-ROMie, ZVSyáSUDFXMF\]ZL NV]RFLUHQRPRZDQ\FKSURFHVRUyZWHNVWXZURGRZLVNX06- Windows i pod systemem operacyjnym Windows 95 zapowiada PWN na MHVLH roku.

1DMZL NV]\PREHFQLHVáRZQLNLHPNRPSXWHURZ\PQDZLHFLHMHVW-tomowy Oxford English DictionaryNWyU\PR*QDNXSLüQDSRMHG\QF]\PG\VNX&'-ROM. 6áRZQLNWHQ]DZLHUDPLOLRQyZZ\UD]yw, pomimo tego wyszukanie wyrazu trwa na QDMQRZV]\FKQDS GDFK&'-520yZW\ONRNLONDVHNXQG.RU]\VWDáHPNLHG\]MHJR SDSLHURZHMZHUVMLRGV]XNDQLHZ\UD]XWUZDZyZF]DVPLQXW\LZ\PDJDX*\FLDOXS\GR F]\WDQLDWHNVWXQDSLVDQHJREDUG]RGUREQ\PGUXNLHPJG\*GODRV]F] GQRFLSDSLHUXQD MHGQHMVWURQLHWHJRVáRZQLNDXPLHV]F]RQRREUD]F]WHUHFKVWURQ(OHNWURQLF]QDZHUVMD VáRZQLND:HEVWHUD]DZLHUDÄW\ONR´KDVHáLV\QRQLPyZ'RSLVDQLDZ M ]\NXDQJLHOVNLPIDFKRZ\FKDUW\NXáyZQDWHPDW\ELRORJLF]QHFKHmiczne czy medyczne EDUG]RSU]\GDWQHVNRPSXWHURZHVáRZQLNLVSHFMDOLVW\F]QHSXEOLNRZDQHSU]H]ILUP  McGraw-Hill i inne.

,VWQLHMSURJUDP\GRNRQXMFHanalizy gramatycznej angielskich lub niemieckich tekstów, np. Grammatik V, czy programy wbudowane w procesory tekstów Word, Ami 3URL:RUGSHUIHFW1LHVWRMHGQDNSURJUDP\]E\WLQWHOLJHQWQHF] FLHMV\JQDOL]XMEá G\ SR]RUQHQL*U]HF]\ZLVWH3RPLPRWHJRSU]\GDMVL E\Z\áDSDüOLWHUyZNLSURZDG]FHGR SRSUDZQ\FKIRUPVáyZQSMHOLZM ]\NXDQJLHOVNLPVáyZNRÄEH´]DVWSLP\ SU]\SDGNLHPVáyZNLHPÄE\´WRVáRZQLNVSUDZG]DMF\SLVRZQL QLH]QDMG]LHEá GXD DQDOL]DWRUJUDPDW\NLJRZ\NU\MH3URJUDP\WHSRGSRZLDGDME\XQLNDüIRUP\ELHUQHML :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 19

]DVW SRZDüMIRUPF]\QQ]DOHFDMVNUDFDüGáXJLH]GDQLDLWS3URJUDP\WHSRWUDILWH* SU]\SLVDüWHNVWRPRFHQ ÄF]\WHOQRFL´QDSRGVWDZLHVWDW\VW\F]QHMDQDOL]\GáXJRFL]GD OLF]E\Z\UD]yZZ]GDQLXLWS'ODRVyE]QDMF\FKEDUG]RGREU]HM ]\NSURJUDP\GR DQDOL]\JUDPDW\F]QHMUDF]HMQLHVSRWU]HEQHRVRERP]QDMF\PM ]\NVáDERQLHSRPRJ XQLNQüZLHOXEá GyZ-HG\QLHSU]\UHGQLPSR]LRPLH]QDMRPRFLM ]\NDPR*QDVL  VSRG]LHZDüNRU]\FL]HVWRVRZDQLDDQDOL]DWRUyZJUDPDW\F]Q\FK

6WUXNWXUDM ]\NDSROVNLHJRSRZRGXMH*HDQDOL]DJUDPDW\F]QDMHVW]QDF]QLHWUXGQLHMV]\P zadaniem i FK\EDQLHSU GNRGRF]HNDP\VL GREUHJRSURJUDPXWHJRURG]DMX

*UDILNDZWHNFLH

:L NV]RüSURFHVRUyZWHNVWXSR]ZDODZPRQWRZDüJUDILN ZWHNVW]RVWDZLDMFPLHMVFHZ UDPFHRRNUHORQHMZLHONRFL1LHVWHW\SURVWHHG\WRU\WHNVWXQLHSR]ZDODMQD Z\NRQ\ZDQLH*DGQ\FKRSHUDFML]WDNZPRQWRZDQ\PLU\VXQNDPL]GDMFVL FDáNRZLFLH QD]HZQ WU]QHSURJUDP\JUDILF]QHZWDNLFKRSHUDFMDFKMDNVNDORZDQLHF]\REUyWU\VXQNX 1LHNWyUHSURFHVRU\WHNVWX]ZáDV]F]DQRZV]HG]LDáDMFHZURGRZLVNX:LQdows, takie jak Word for Windows czy Ami ProPDMPR*OLZRFL]EOL*RQHGRPR*OLZRFL SURJUDPyZ'736WREDUG]RUR]EXGRZDQHSURJUDP\RIHUXMFH]HVWDZQDU] G]L graficznych do grafiki rastrowej (binarnej) jak i wektorowej. Do rysunków technicznych grafika ZHNWRURZDMHVWEDUG]RZ\JRGQDWZRU]RQHZWHQVSRVyEU\VXQNL]DMPXMQLHZLHOH PLHMVFD2IHURZDQHMHVWUyZQLH*SU]HWZDU]DQLHREUD]XELQDUQHJRNRUHNW NRQWUDVWX MDVQRFLZ\JáDG]DQLHNUDZ G]LLLQQHIXQNFMH0R*OLZDMHVWUyZQLH*SUDFDEH]SRUHGQLR ze skaneUHP6NDORZDQLHJUDILNLGRNRQXMHVL DXWRPDW\F]QLHSR]ZL NV]HQLXOXE ]PQLHMV]HQLXUR]PLDUyZUDPNLZNWyUZF]\WXMHP\JUDILN 

2GU EQ\P]DJDGQLHQLHPMHVWgrafika prezentacyjna3URVWV]HHG\WRU\QLHRIHUXM *DGQ\FKPR*OLZRFLWZRU]HQLDZ\NUHVyZ]ZQ WU]Dprogramu. Rozbudowane procesory WHNVWXSR]ZDODMQDWZRU]HQLHJUDILNLSUH]HQWDF\MQHMSRGREQLHMDNDUNXV]HNDONXODF\MQH 5\VXQNLZWHQVSRVyERWU]\PDQHSU]HFKRZ\ZDQHVMDNRJUDILNDZHNWRURZDLPR*QDMH GRGDWNRZRPRG\ILNRZDüNRU]\VWDMF]QDU] G]LJUDILF]Qych. Ami Pro czy Word XPR*OLZLDMEH]SRUHGQLHZSURZDG]DQLHGDQ\FKOXEF]\WDMGDQH]WDEHOLWZRU]F U\VXQNL3U]HGVWDZLáHPWXMDNRSU]\NáDGV]HüSRGVWDZRZ\FKIRUPDWyZJUDILNL SUH]HQWDF\MQHMGRVW SQ\FKZ$PL3URPR*OLZHVGUREQHZDULDFMHW\FKIRUPDWów, np. SáDVNLHZ\NUHV\]DPLDVWWUyMZ\PLDURZ\FKZ\EyUZ]RUyZZ\SHáQLHQLDNLONDZ\NUHVyZ QDW\PVDP\PU\VXQNXLWS0R*OLZRFLWZRU]HQLD]QDF]QLHEDUG]LHMZ\UDILQRZDQHM JUDILNLSUH]HQWDF\MQHMGDMDUNXV]HNDONXODF\MQHLVSHFMDOQHSURJUDP\JUDILF]QHWDNLHjak Microsoft Graph.

2EHMU]HQLHNRFRZHJRZ\JOGXVWURQ\]DZLHUDMFHMHOHPHQW\JUDILF]QHZQLHNWyU\FK HG\WRUDFKOXEV\VWHPDFKVNáDGXGRGUXNXPR*HZ\PDJDüNRPSLODFMLWHNVWXWMZ\ZRáDQLD SURJUDPX OXEWH*Z\EUDQLDRSFML]PHQXSURJUDPX LQWHUSUHWXMFHJR znaki symboli VSHFMDOQ\FKLZ]RUyZPDWHPDW\F]Q\FKFHOHPVWZRU]HQLDSUDZLGáRZHJRJUDILF]QHJR REUD]X*UDILF]QHSURFHVRU\WHNVWXSRND]XMNRFRZ\Z\JOGVWURQ\MX*ZF]DVLHSUDF\ QDGGDQVWURQ]ZDOQLDWRMHGQDN]QDF]QLHV]\ENRüSUDF\V\VWHPX

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 20

Edytory tekstu w Polsce

1DSLVDáHPWXQLHW\ONRRRSUDFRZDQ\FKZ3ROVFHHG\WRUDFKWHNVWXDOHUyZQLH*RW\FK NWyUHGRVW SQHVZZHUVMLFDáNRZLFLHVSRORQL]RZDQHMOXEVXQDVEDUG]RSRSXODUQH FKRFLD*QLHFDáNLHPGRQDV]\FKZDUXQNyZSU]\VWRVRZDQH7UXGQRMHVWZ\EUDüSURJUDP QDMOHSV]\JG\*]E\WZLHOHNU\WHULyZZSá\QüPR*HQDWRFRNWRXZD*D]DQDMOHSV]H :D*Q\PF]\QQLNLHPMHVWRF]\ZLFLHáDWZRüREVáXJLSURJUDPXGODZLHOXRVyE GHF\GXMF\PF]\QQLNLHPMHVWSU]\]Z\F]DMHQLHGRRNUHORQHJRVSRVREXREVáXJL SURJUDPX'RZLHOX]DVWRVRZDZ\VWDUF]\áDWZ\WDQLLSURVW\ZREVáXG]HHG\WRU 3URIHVMRQDOLVWRPSROHFLüPR*QDMHGHQ]WU]HFKNODV\F]Q\FKSURFHVRUyZWHNVWX SUDFXMF\FKZURGRZLVNX:LQGRZVQDNRPSXWHUDFK,%0-PC i innych: Ami Pro, MS- Word lXE:RUGSHUIHFW0R*OLZRFLW\FKSURFHVRUyZVGODZL NV]RFLX*\WNRZQLNyZ ]E\WGX*HLSU]\SLVDQLXQRWDWHNOXEOLVWyZUDF]HMSU]HV]NDG]DMQL*SRPDJDMZSUDF\ QLHZVSRPLQDMFMX*RZ\VRNLFKZ\PDJDQLDFKVSU] WRZ\FK

Przystosowanie programu do pisania poSROVNXQLHVSURZDG]DVL W\ONRGR XPR*OLZLHQLDZ\ZRá\ZDQLDOLWHUFKDUDNWHU\VW\F]Q\FKQDV]HJRM ]\NDQDHNUDQLHLZ GUXNXFKRFLD*GRVW SQRüW\FK]QDNyZMHVWVSUDZQDMLVWRWQLHMV]:LHOHV\VWHPyZ NRPSXWHURZ\FKSRVáXJXMHVL JUDILF]QUHSUH]HQWDFM]QDNyZ na ekranie, tworzenie GRZROQ\FKV\PEROLJUDILF]Q\FKQLHMHVWZL FSUREOHPHP2SUDFRZDQLHSROVNLHMZHUVML PHQXLRSLVyZVáRZQLNyZLSRPRF\MHVW]QDF]QLHSRZD*QLHMV]\P]DGDQLHP

=DOHWSURGXNRZDQ\FKZ3ROVFHHG\WRUyZMHVWPR*OLZRüX]\VNDQLDSURIHVMRQDOQej SRUDG\ZWUXGQ\FKV\WXDFMDFK:L NV]RüGX*\FKILUPNRPSXWHURZ\FKWDNLFKMDN/RWXV F]\0LFURVRIWZSRáRZLHODW-W\FKMHV]F]HWDNLFKPR*OLZRFLQDU\QNXSROVNLPQLH RIHURZDáD

Problem polskich liter

Jednym z problemów jHVWXPLHV]F]HQLHSROVNLFKOLWHUQDNODZLDWXU]H3RMDZLDMVL  gdzieniegdzie polskie klawiatury maszynistki, z wydzielonymi polskimi znakami w XNáDG]LHSRGREQ\PGRNODZLDWXUSROVNLFKPDV]\QGRSLVDQLD7DNZáDQLHG]LDáDZ06- DOSie program do konfiguracji klawiatury, keyb.comNWyU\Z\ZRáDQ\]SDUDPHWUHPpl Z\ZRáXMHNODZLDWXU SROVNMHOLW\ONRSU]HáF]\OLP\NRPSXWHUQDRGSRZLHGQLVWURQ  NRGRZRF]\PSRQL*HM'X*RZ\JRGQLHMV]\MHVWMHGQDNV\VWHPZNWyU\PSROVNLH]QDNL GRVW SQHVSRQDFLQL FLXMDNLHJRGRGDWNRZHJRNODZLV]DQSAlt+aGDMHOLWHUN  Niestety, wiele programów korzysta z takich kombinacji klawiszy i Alt+aPR*HPLHüZ QLFK]XSHáQLHRGU EQH]QDF]HQLH-HGQ\P]UR]ZL]DMHVWUR]Uy*QLDQLHSUDZHJRLOHZHJR klawisza Alt lub klawisza Ctrl - lHZ\NODZLV]VSHáQLDVZRMHIXQNFMHDSUDZ\Z\ZRáXMH SROVNLH]QDNLOXERGZURWQLH,QQ\PUR]ZL]DQLHPMHVWSRSU]HG]DQLHSROVNLFKOLWHU QDFLQL FLHPNWyUHJR]NODZLV]\IXQNF\MQ\FK QSZ&KL:ULWHU]HNODZLV])MHVW QDMF] FLHMVWRVRZDQ\PGRZ\ZRáDQLDSROVNLFK]QDNyZ OXEU]DGNRZWHNFLHX*\ZDQ\FK NODZLV]\VSHFMDOQ\FK ÄPDUWZ\NODZLV]´ QSDF]\DF]\aDGODR]QDF]HQLD'R NRQILJXUDFMLNODZLDWXU\QDSLVDQRZLHOHSURJUDPyZQDU] G]LRZ\FKZW\PUyZQLH* GDUPRZ\FK SXEOLFGRPDLQ )DGQHJRSUREOHPXQLHVWDQRZi natomiast przerobienie :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 21

WHNVWX]MHGQHJRVWDQGDUGXR]QDF]DQLDSROVNLFKOLWHUZXNáDG]LHUR]V]HU]RQ\FK]QDNyZ ASCII na drugi, np. z Mazovii na Latin-1LHNWyUHSROVNLHHG\WRU\QS7$*SR]ZDODM QDPZF]\WDüEORNWHNVWX$6&,,QDSLVDQ\ZMHGQ\P]XNáDGyZL]DSLVDüJRMDNREORN ASCII w innym standardzie.

Na komputerach IBM-PC w systemie MS-'26Z\ZRáDQLHQDNRPSXWHUDFK]NDUW JUDILF]Q9*$ OXE(*$ SROVNLFKOLWHUZ\PDJDGRSLVDQLDZSOLNDFKV\VWHPRZ\FKNLONX instrukcji (por. Dodatek). Polecenie country.sys przestawia sposób zapisu dat, czasu i waluty dla danego kraju. Wpisywany w tym poleceniu numer kraju zgodny jest z PL G]\QDURGRZ\PWHOHIRQLF]Q\PQXPHUHPNLHUXQNRZ\PGDQHJRNUDMX GOD3ROVNL  3URJUDP\QDU] G]LRZHXPR*OLZLDMFHSU]HVWDZLDQLHNODZLDWXU\i fontów ekranu dla SRWU]HEM ]\NDSROVNLHJRFLHV]VL ]DVáX*RQSRSXODUQRFLQLHZ\PDJDMF]DZLáHM instalacji.

6WDQGDUGRZ\VSRVyELQVWDODFMLREVáXJLSROVNLFKOLWHUQDNRPSXWHUDFKW\SX,%0-PC w systemie MS-'26Z\PDJDSU]HVWDZLHQLDNRPSXWHUDQDVWURQ NRGRZ$6&,,]QDQ MDNR/DWLQOXEÄVWURQD´ERWDNLQDGDQRMHMQXPHU6WDQGDUGWHQQDU]XFRQ\]RVWDá SU]H]0LFURVRIWLSU]\M W\SU]H]ZLHONLHILUP\DPHU\NDVNLHFKRFLD*]QDV]HJRSXQNWX ZLG]HQLDMHVWRQEH]VHQVX'DMHRQSROVNLHPXX*\WNRZQLNRZLNRPSXWHUDPR*OLZRü X*\ZDQLDQLHW\ONROLWHUVSHF\ILF]Q\FKGODMHJRM ]\NDDOHLZV]\VWNLFKSR]RVWDá\FK NUDMyZZVFKRGQLRHXURSHMVNLFK]DELHUDMFQDWRPLDVWSU]\GDWQH]QDNLWDNLHMDNOLWHU\] francuskimi akcentami lub symbole semigraficzne. W praktyce oznacza WRSRMDZLHQLHVL  ZURJDFKUDPHNZWHNVWDFK$6&,,LSURJUDPDFKX*\ZDMF\FKV\PEROLVHPLJUDILF]Q\FK pod MS-'26G]LZQ\FKOLWHU]DPLDVWIUDJPHQWyZUDPNL2JOGDQLHOXEHG\FMDWHNVWX QDSLVDQHJRZLQQ\PVWDQGDUG]LHNRGRZDQLDSROVNLFKOLWHUQL*/DWLQZ\PDJDGRkonania NRQZHUVML]MHGQHJRIRUPDWXQDGUXJLMHOLFKFHP\SRSUDZQLHZLG]LHüSROVNLHOLWHU\ 'RVW SQ\FKMHVWFDá\V]HUHJSURJUDPyZQDU] G]LRZ\FKSR]ZDODMF\FKZ]DVDG]LHZ GRZROQ\VSRVyENRQILJXURZDü]HVWDZSRND]\ZDQ\FKQDHNUDQLHSROVNLFKOLWHU6WR progUDP\UH]\GHQWQHF] VWRRVREQHGODNODZLDWXU\LGODHNUDQXSR]ZDODMFHZWUDNFLH RJOGDQLDGDQHJRWHNVWXSU]HáF]\üVL ]HVWDQGDUGX/DWLQQD0D]RZL F]\'+1F]\ ]GHILQLRZDQ\SU]H]X*\WNRZQLNDV\VWHPNRGRZDQLD]QDNyZSROVNLFK

3UREOHP\RSLVDQHSRZ\*HM]QLNDMZURGRZLVNX:LQGRZVJG]LHX*\ZDQDMHVW odmienna strona kodowa ANSI CP 1250, czy w polskiej wersji systemu MacOS na 0DFLQWRVKD:W\FKV\VWHPDFKGRVW SQHVGREUHVWHURZQLNLNODZLDWXU\LHNUDQXEH] NRQLHF]QRFLVWRVRZDQLDSURJUDPyZQDU] G]LRZ\FKLZ]DVDG]LHRERZL]XMHW\ONRMHGHQ VWDQGDUGNRGRZDQLDSROVNLFK]QDNyZ3RF]\QLRQRSLHUZV]HSUyE\XGRVW SQLHQLDSROVNLFK ]QDNyZQDVWDFMDFKURERF]\FK3URGXFHQWQDMEDUG]LHMSRSXODUQ\FKQDZLHFLHVWDFML URERF]\FKILUPD6XQSRVWDQRZLá SU]\NRFXURNX WU]\PDüVL VWDQGDUGyZQRUP polskich (ISO 8859- NWyUHGHILQLXMVSRVyENRGRZDQLDSROVNLFK]QDNyZQLH]JRGQ\] QLF]\PFRVSRWNDüPR*QDQDU\QNXNRPSXWHUyZRVRELVW\FK3U]HV\áDQLHSRF]W\ HOHNWURQLF]QHM]X*\FLHP]QDNyZQDURGRZ\FKPR*OLZHMHVWZVWDQGDrdzie MIME, wymaga to jednak instalacji odpowiednich czcionek i jest bardzo rzadko stosowane. W URNXZLDWNRPSXWHUyZFHQWUDOQ\FKLXQL[RZ\FKVWDFMLURERF]\FKZGDOV]\PFLJX RJUDQLF]DáVL SUDZLHZ\áF]QLHGRVLHGPLRELWRZHJR]HVWDZX]QDNyZ3UREOHP] polskimi literami (podobne problemy ma wiele krajów europejskich) nie zostanie chyba UR]ZL]DQ\Z]DGRZDODMF\VSRVyEGRF]DVXUR]SRZV]HFKQLHQLDVL GZXEDMWRZHJR kodowania Unicode. :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 22

3U]\MU]\MP\VL WHUD]NLONXQDMF] FLHMVSRW\NDQ\PHG\WRURPZSROVNLHMZHrsji.

Ami Pro i Word Pro

$PL3URSUDFXMF\SRG:LQGRZVHG\WRUILUP\/RWXV E GFHMREHFQLHZáDVQRFL IBM), to jeden z trzech najbardziej znanych i rozbudowanych procesorów tekstu. Jego PR*OLZRFL]EOL*DMVL GRSURJUDPyZVNáDGXGRGUXNX '73 RPDZLDQ\FKZQDVW SQ\P UR]G]LDOH:3ROVFHGRVW SQDMHVWZHUVMD$PL3UR VWDUV]DZHUVMDGRVW SQDE\áD UyZQLH*ZSROVNLHMZHUVML :URNXSU]\RND]ML]PLDQ\ZHUVMLSURJUDPXQD /RWXVSRVWDQRZLá]PLHQLüUyZQLH*QD]Z ]$PL3URQD:RUG3URNRMDU]FVL EDUG]LHM] SURFHVRUHPWHNVWyZ3HáQDZHUVMD$PL3UR]DMPXMHQDG\VNXRNRáR0%LGRVSUDZQHM SUDF\Z\PDJDV]\ENLHJRNRPSXWHUDZ\SRVD*RQHJRZSU]\QDMPQLHM0%5$0-HVWWR typowy produkt przeznaczony dla systemu graficznego, d]LDáDMF\ZV\VWHPLH :<6,:<*5R]EXGRZDQ\V\VWHPNRORURZ\FKLNRQXGRVW SQLDMF\FKQDMF] FLHM VWRVRZDQHIXQNFMHPR*QDNRQILJXURZDüVDPHPX3UDZ\SU]\FLVNP\V]\Z\NRU]\VWDQR GRZ\ZRá\ZDQLDIXQNFML]DOH*Q\FKRGNRQWHNVWXQSQDFLQL FLHJRQDWHNFLHZ\ZRáXje PHQXÄPRG\ILNXMVW\O´SR]ZDODMFH]PLHQLüURG]DMLVWRSLHF]FLRQNLRGVW S\ wyrównania i wiele innych parametrów stylu.

$PL3URMHVWZSHáQLVSRORQL]RZDQHD:RUG3URSRZLQLHQE\üGRVW SQ\ZVSRORQL]RZDQHM formie jeszcze w 1996 roku. Ami zawiera polsNLLDQJLHOVNLVáRZQLNRUWRJUDILF]Q\ VáRZQLNV\QRQLPyZLDQDOL]DJUDPDW\F]QDGRVW SQHVW\ONRZZHUVMLDQJLHOVNLHM LMDNR SLHUZV]\HG\WRUXPR*OLZLDáRGRüSRSUDZQHDXWRPDW\F]QHG]LHOHQLHSROVNLFKZ\UD]yZ =DZLHUDUyZQLH*SHáQ\RSLVSROHFHRUD]]DOH*QHMRGNRQWHNVWXSRPRF\GODX*\WNRZQLND ZM ]\NXSROVNLP7HNVWWHMNVL*NL]RVWDáZFDáRFLQDSLVDQ\ZáDQLHSU]\X*\FLXWHJR SURFHVRUDWHNVWX2SUyF]GRNXPHQWDFMLGRáF]DQHMGRSURJUDPX VWURQ QDU\QNX SROVNLPMHVWNLONDNVL*HNZSURZDG]DMF\FKGRSRVáXJLZDQLDVL $PL3UR

$PL3URZ\Uy*QLDVL VSRUyGLQQ\FKSURFHVRUyZWHNVWX]ZDUWRFLZV]\VWNLH QDU] G]LDGRWZRU]HQLDWHNVWXMHJRDQDOL]\ VáRZQLNLJUDPDW\ND WZRU]HQLDWDEHO VSLVyZWUHFLSU]\SLVyZJORVDULXV]DLQGHNVXRGV\áDF]\]DNáDGHNNRmentarzy, NRUHVSRQGHQFMLVHU\MQHMZ]RUyZPDWHPDW\F]Q\FKLU\VXQNyZGRVW SQHVZMHGQ\P SURJUDPLH:\JRGQ\V\VWHPPHQXGDMHVL áDWZRGRVWRVRZDüGRLQG\ZLGXDOQ\FKSRWU]HE QDMF] FLHMX*\ZDQHIXQNFMHGRVW SQHVZSRVWDFLNRORURZ\FKLNRQ Z\ELHUDQ\FKSU]Hz X*\WNRZQLND SRSU]H]OLVWZ QDU] G]L6W\OGRNXPHQWX]DZLHUDWDNLHHOHPHQW\MDNURG]DM LDWU\EXW\X*\ZDQ\FKF]FLRQHNRGVW S\PL G]\ZLHUV]DPLOLF]EDNROXPQWHNVWX GR VLHGPLX HIHNW\VSHFMDOQH/LF]QHRSHUDFMH]ZL]DQHV]WZRU]HQLHPJUDILNL importoZDQLHPJRWRZ\FKU\VXQNyZZUy*Q\FKIRUPDWDFKVNDORZDQLHPLREUDFDQLHP grafiki.

$PL3URL:RUG3URMDNRMHG\QHSURFHVRU\WHNVWXZVSyáSUDFXMZSHZQ\PVWRSQLX] V\VWHPHP7H;QDMEDUG]LHMSRSXODUQ\PV\VWHPHPVNáDGXWHNVWyZPDWHPDW\F]Q\FK 1LHVWHW\WHNVW\]áR*RQHZ7H;XQLHVLPSRUWRZDQHSRSUDZQLHZFDáRFLGR$PL3UR :]RU\PDWHPDW\F]QH]áR*RQHZ7H;XPR*QDVNRSLRZDüGRUDPNL$PL3URZNWyUHM FKFHP\XPLHFLüZ]yUE\GRVWDüMHJRJUDILF]QSRVWDü0R*QDUyZQLH*]DSLVDüZSRVWDFL :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 23

]UR]XPLDáHMGOD7H;DZ]yU]áR*RQ\SU]\SRPRF\JUDILF]QHJRHG\WRUDZ]RUyZ PDWHPDW\F]Q\FK:HUVMD$PL3URQLHXPR*OLZLDMHGQDNX*\ZDQLDZV]\VWNLFK ]QDNyZVSHFMDOQ\FKGRVW SQ\FKZ7H;XFRZQLHNWyU\FK]DVWRVRZDQLDFKMHVWGRü XFL*OLZ\PRJUDQLF]HQLHP:RUG3URPD]DWRZV]\VWNLH]QDNLLZLHWQHPR*OLZRFL VNáDGQLDIRUPXáPDWHPDW\F]Q\FK

'UXNRZDQLHRGE\ZDVL ZWOHLSU]\SUDF\]GUXNDUNDPLODVHURZ\PLR UR]G]LHOF]RFLGSLMHVWEDUG]RSRZROQHQDV]F] FLHU]DGNRNLHG\SRWU]HEXMHP\ WDNLFKUR]G]LHOF]RFLDGUXN]HVWDQGDUGRZUR]G]LHOF]RFLMHVWGRüV]\ENL7HNVWQDG NWyU\PSUDFXMHP\PR*QD]DEH]SLHF]\üSU]HGQLHSRZRáDQ\PGRVW SHPZ\PDJDMF SRGDQLDKDVáDSU]HGMHJRZF]\WDQLHP$PLUDG]LVRELHGREU]H]SRGREQLH ]DEH]SLHF]RQ\PLWHNVWDPLZIRUPDWDFK:RUGDF]\:RUGSHUIHFWDS\WDMFVL RKDVáR SU]HGNRQZHUVMGRNXPHQWXQDVZyMZáDVQ\IRUPDW1LHZV]\VWNLHHOHPHQW\GRNXPHQWX VSRSUDZQLHLQWHUSUHWRZDQHQSWDEHOH]:RUGDQLHSU]\SRPLQDMSR]DLPSRUWRZDQLXGR $PLVZRMHJRSLHUZRZ]RUX3URJUDPPR*HWZRU]\üRELHNW\GODSRWU]HELQQ\FKDplikacji :LQGRZVMDNLNRU]\VWDü]QLFKSU]H]PHFKDQL]P]DJQLH*G*DQLD2/(']L NLWHPX PR*HP\ZVWDZLüZWHNVWWDEHONLOXEJUDILN VWZRU]RQSU]\SRPRF\Z\UDILQRZDQ\FK DUNXV]\NDONXODF\MQ\FK'ODSURJUDPLVWyZ$PL3URRIHUXMHUR]EXGRZDQ\M ]\N PDNURSROHFH

'RZDG$PL3URQDOH*\]DOLF]\üVWRVXQNRZRQLHZLHONV]\ENRü ]:RUG3URMHVW MHV]F]HJRU]HM VWDZLDMFZ\VRNLHZ\PDJDQLDVSU] WRZH2VRE\VNXV]RQH PR*OLZRFLDPLWZRU]HQLDSUDFPDWHPDW\F]Q\FKLZVSyáSUDF\]7H;HPUR]F]DUXMH niewielki wybór krojów znakówPDWHPDW\F]Q\FKRUD]EUDNSU]\NáDGyZDXWRPDW\F]QHJR QXPHURZDQLDZ]RUyZLRGQRQLNyZOLWHUDWXURZ\FKZSRGU F]QLNX-GDVL WRRF]\ZLFLH ]URELüDOHZ\PDJDWRGRNáDGQLHMV]HJRZHUWRZDQLDLQVWUXNFML3RGREQLHMDNLZLQQ\FK SURFHVRUDFKWHNVWXQDWNQüVL PR*QDQDEá G\ZG]LDáDQLXSURJUDPXG]LHMHVL WRQD V]F] FLHU]DGNR

:LHON]DOHW:RUG3URV]QDNRPLFLHUR]EXGRZDQHQDU] G]LDGRSUDF\JUXSRZHM QDGWHNVWHPZ\NRU]\VWXMFHPR*OLZRFLVLHFLNRPSXWHURZ\FKZW\PEH]SRUHGQL GRVW SGR,QWHUQHWXLREVáXJDIRUPDWX+70/1LHND*G\MHGQDNSRWU]HEXMHWDNLFK QDU] G]LDSURJUDPLQVWDODF\MQ\QLHSRWUDILLFKSRPLQü5R]F]DURZDQLHZ]EXG]Lá\ZH PQLHWUXGQRFL]SUDZLGáRZLQWHUSUHWDFMQLHNWyU\FKWHNVWyZQDSLVDQ\FKZIRUPDFLH $PL3UR]DZLHUDMF\FKZ]RU\PDWHPDW\F]QHLJUDILN  GRW\F]\WRMHG\QLHWHNVWyZ QDSUDZG ]áR*RQ\FK 

$PL3URL:RUG3URGRVW SQHVQLHW\ONRZZHUVMLSRG:LQGRZV $PLW\ONRSRG :LQGRZV 26DOHLZZHUVMDFKG]LDáDMF\FKSRGQLHNWyU\PLRGPLDQDPL8QL[D URGRZLVNRV\VWHPX8QL[QLHFLHV]\áRVL GRW\FKF]DV]E\WGREU\PRSURJUDPRZDQLHP X*\WNRZ\P1LHLVWQLHMHQDWRPLDVWZHUVMDGOD'26X:SRUyZQDQLX]HVZRLPL QDMZL NV]\PLNRQNXUHQWDPL- Wordem i Wordperfectem - nie bez znaczenia dla SRSXODU\]DFML$PL3URE\áDSRF]WNRZRMHJR]QDF]QLHQL*V]DFHQDna polskim rynku.

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 24

ChiWriter

&KRFLD*QLHZ3ROVFHQDSLVDQ\SURJUDP&KL:ULWHUX]QDüPR*QD]DZHWHUDQDSROVNLFK HG\WRUyZ'RNRFDODW-W\FKSRVáXJLZDáVL QLPSUDZLHND*G\X*\WNRZQLNNRPSXWHUD WersMDSU]H]QDF]RQDQDU\QHNSROVNLPDWZLHON]DOHW *HPR*QDGRQLHMGRNXSLü F]FLRQNLZEDUG]RZLHOXM ]\NDFKáF]QLH]ZV]\VWNLPLM ]\NDPLHXURSHMVNLPLJUHFNLP DUDEVNLPF]\KHEUDMVNLPDQDZHWVSHFMDOQHF]FLRQNLGRWZRU]HQLDV\PEROLF]VWHF]HN chemLF]Q\FK1LHWUXGQRMHVWWH*]URELüF]FLRQNLVDPHPXG]L NLGRáF]RQHPX oprogramowaniu do poprawiania i tworzenia fontów -VDPURELáHPSU]HGODW\PDáH czcionki greckie.

2SLVRZL&KL:ULWHUDSRZL FRQRZLHOHNVL*HNQDSROVNLPU\QNX&KRFLD*HG\WRU ten znajduMHX]QDQLHZUyGRVyENWyUHX*\ZDá\JRRGODW-SU]HUD*DMFDMHVWVLáDQDáRJX- jego rola na rynku polskim stopniowo maleje. ChiWriter raczej traci starszych X*\WNRZQLNyZQL*]GRE\ZDQRZ\FK3U]\F]\QMHVWZ\VRNDFHQD Z\*V]DRGWDN rozbudowanych procesoryZWHNVWXMDN$PL3URF]\:RUG LSRMDZLHQLHVL SROVNLFK ZHUVMLZLDWRZ\FKVWDQGDUGyZNWyUHFK WQLHNXSXMQRZLX*\WNRZQLF\NRPSXWHUyZ &KL:ULWHUQLHGRUyZQXMHPR*OLZRFLDPLUHQRPRZDQ\PSURFHVRURPWHNVWXFKRFLD*ZLHOX X*\WNRZQLNRP]XSHáQLHZ\VWDUF]D:GDOV]\PFLJXMHVWGRüF] VWRX*\ZDQ\Z URGRZLVNDFKQDXNRZ\FKG]L NLPR*OLZRFLRPJUDILF]QHJRWZRU]HQLDZ]RUyZ matematycznych i chemicznych.

MS-Word

Starsze wersje MS-:RUGG]LDáDMZURGRZLVNX'26XOHF]SROVNLHZHUVMHWZRU]one VSRG06-Windows na IBM-PC oraz na Apple Macintosh. Word to bardzo popularny SURFHVRUWHNVWyZRIHUXMF\ZLHONOLF]E IXQNFMLGRVW SQ\FKZQLH]Z\NOHZ\JRGQ\ VSRVyE ZZL NV]RFLGRüSRGREQLHMDNZ$PL3UR V]F]HJyOQLHZURGRZLVNX Windows. MonochroPDW\F]QDOLVWZDQDU] G]LRZDSR]ZDODQDNRQILJXURZDQLHQLHNWyU\FK IXQNFML]DFKRZXMFSHZQHHOHPHQW\VWDáH:RGUy*QLHQLXRG$PL3URQLHZV]\VWNLH SURJUDP\VLQWHJUDOQF] FLSURJUDPXJáyZQHJRFRQLHR]QDF]D*HJRU]HM]HVRE ZVSyáSUDFXM*UDILF]Q\HG\tor wzorów matematycznych oraz program MS-Graph do WZRU]HQLDJUDILNLZHNWRURZHMVRVREQ\PLSURJUDPDPLáF]RQ\PLZURGRZLVNX :LQGRZVSU]H]PHFKDQL]P2/(']L NLWHPXF] üSURJUDPXSR]ZDODMFDQDUHGDNFM  WHNVWXG]LDáDV]\EFLHMQL*SURJUDP\NRQNXUHQF\MQH, takie jak Ami Pro czy Wordperfect w wersji dla Windows.

:RUGVWDáVL ZQLHNWyU\FKURGRZLVNDFKQLHPDOV\QRQLPHPHG\WRUDWHNVWyZ :SURZDG]HQLHVSRORQL]RZDQHMZHUVML06:RUG3/WHJRSURFHVRUDRGE\áRVL QLHFR SRVSLHV]QLHQLHPDZQLPQSPR*OLZRFLDXWRPDW\F]QHJRG]LHOHQLDZ\UD]yZZM ]\NX SROVNLPDQLWH*VáRZQLNDZ\UD]yZEOLVNR]QDF]Q\FK1DOH*\VL MHGQDNVSRG]LHZDü*H ZNUyWFHZDG\WH]RVWDQXVXQL WH6SUDZG]DQLHSLVRZQLZ\NRQ\ZDQHMHVWSU]H]SURJUDP &25RPyZLRQ\ZLQQHMF] FLWHJRUR]G]LDáX1iestety, w polskiej wersji Worda nie ma VáRZQLNDDQJLHOVNLHJR

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 25

=DOHW:RUGD3/MHVWVWRVXQNRZRGX*DV]\ENRü SRPLPRSUDF\ZWU\ELH JUDILF]Q\P LPR*OLZRüSUDF\MX*SU]\VNURPQ\FK0%5$0&Dá\SURJUDP]DMPXMH na dysku „zaledwie” 9 MB. Wersja 6.0 3/QLHMHVWMX*WDNVNURPQDLPR*H]DMü0% G\VNXSUDFXMFVSUDZQLHMX*SU]\0%5$08OHSV]HQLXZVSRVyEEDUG]LHMHZROXF\MQ\ QL*UHZROXF\MQ\XOHJáLQWHUIHMVX*\WNRZQLNDV]F]HJyOQLHV\VWHPSRPRF\RNLHQHN dialogowych i „kreatorów”, czyli systemu podSRZLHG]LMDNRVLJQüGDQ\UH]XOWDW1D XZDJ ]DVáXJXMHPR*OLZRüNRUHNW\WHNVWXZF]DVLHSLVDQLDSR]ZDODMFDQD]GHILQLRZDQLH ZáDVQ\FKVNUyWyZUR]ZLMDQ\FKZSHáQHZ\UD]\ZF]DVLHSLVDQLD

:RUG3/ ZEUHZQXPHUDFMLMHVWWRQDVW SFDZHUVML WRSURJUDPPRJF\Z SHáQLNRQNXURZDü]ND*G\PLQQ\PSURFHVRUHPWHNVWX:DQNLHWDFKRFHQLDMF\FK RSURJUDPRZDQLHELXURZHSURFHVRUWHQ]GHF\GRZDQLHZ\SU]HG]LáNRQNXUHQFM $PL3URL Wordperfecta. Technologia AutoSens pozwala w automatyczny sposób na nadawanie struNWXU\GRNXPHQWRPWZRU]HQLHQDJáyZNyZLSRSUDZLDQLHOLWHUyZHN.RU]\VWDMF] SRPRF\ÄPDJLND´ ZL]]DUG Z\VWDUF]\RNUHOLüVW\OZMDNLPPDME\üVIRUPDWRZDQH OLVW\IDNV\F]\LQQHGRNXPHQW\E\:RUGSRZWyU]\á]DQDVZV]\VWNLHF]\QQRFL1D XZDJ ]DVáXJXMZLHONLHPR*OLZRFL]PLDQ\SU]H]X*\WNRZQLNDNRQILJXUDFMLZV]\VWNLFK PHQX:LHORVWURQLFRZ\SRGJOGSR]ZDODREHMU]HüXNáDGQDZHWVWURQQDMHGQ\P HNUDQLH SU]\UR]G]LHOF]RFLîSXQNWyZ -DNRMHGHQ]QLHOLF]Q\FKSURFHVRUyZ tekstu Word pozwala na edycM IUDJPHQWyZWHJRVDPHJRGRNXPHQWXZUy*Q\FKRNQDFK

:VNáDGSDNLHWXZFKRG]RVREQHSURJUDP\GRWZRU]HQLDU\VXQNyZZ\NUHVyZ Z]RUyZPDWHPDW\F]Q\FKRUD]DUW\VW\F]QHJROLWHUQLFWZD :RUG$UW ']L NLWHPX RVWDWQLHPXSURJUDPRZLPR*QDQDSU]\NáDGGRGDüGRWekstu ozdobne pierwsze litery DNDSLWX:SRUyZQDQLX]LQQ\PLSURFHVRUDPLWHNVWXáDWZHZX*\FLXVQDU] G]LDGR WZRU]HQLDIRUPXODU]\NWyUHSR]ZDODMZ\SHáQLDüSRODHG\F\MQHLZVWDZLDMMHGR VIRUPDWRZDQHJRGRNXPHQWX1LHVWHW\ZV]\VWNLHWHPR*OLZRFLGDMVL VSUDZQLH Z\NRU]\VWDüW\ONRQDQDSUDZG V]\ENLPNRPSXWHU]HZ\SRVD*RQ\PZGX*DSDPL ü 5$0ZSU]HFLZQ\PUD]LHSU]\MG]LHQDPGáXJRF]HNDüQDZ\ZRáDQLHHG\WRUDUyZQD czy rysunków.

:DUWRUyZQLH*ZVSRPQLHü*HZSDNLHFLH]LQWHJURZDQ\PMS-WorksGRVW SQ\m ZZHUVMLSROVNLHM]QDMGXMHVL XSURV]F]RQDZHUVMD:RUGDSR]EDZLRQDZLHOXPR*OLZRFL takich jak pisanie tekstu w wielu szpaltach czy tworzenie tabel. Jest to jednak edytor V]\ENRG]LDáDMF\LáDWZ\ZREVáXG]HZL FPQLHMZ\PDJDMF\X*\WNRZQLF\SRZLQQL zwUyFLüQDWHQSDNLHWXZDJ  ZL FHMQDMHJRWHPDWSLV] ZUR]G]LDOHRSURJUDPDFK zintegrowanych).

Poltekst Unikum

-HVWWRSURJUDPRGáXJLHMKLVWRULLSRFKRG]F\]F]DVyZWHUPLQDOLWHNVWRZ\FKD SU]\Z GURZDáGRQDV]+RODQGLLJG]LHMHVWEDUG]RUR]SRZV]HFKQLRQ\-HVWWRGRüSURVW\ edytor -MHJRRSLV]áR*RQ\RF]\ZLFLHSU]\SRPRF\3ROWHNVWXPLHFLVL QDVWURQDFK 'DMHVL áDWZR]DLQVWDORZDü]DMPXMFRNRáR0%QDG\VNXG]LDáDUyZQLH*ZZLHOX sieciach LAN. :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 26

.D*G\X*\WNRZQLNPR*H]GHILQLRZDüVZRMHZáDVQHSDUDPHWU\G]LDáDQLDHG\WRUD NRORU\ NODZLDWXUDLQIRUPDFMHRNRQILJXUDFML G]L NLF]HPXSURJUDPE G]LHGRVWRVRZDQ\GR ZLHOXRVyENRU]\VWDMF\FK]WHJRVDPHJRNRPSXWHUD'RNXPHQW\PRJPLHüQD]Z\ VNáDGDMFHVL ]]QDNyZ RF]\ZLFLHW\ONR]QDNyZSRND*H'26 6\VWHPGLDORJX] X*\WNRZQLNLHPVNáDGDVL ]HVWDQGDUGRZ\FKUR]ZLMDOQ\FKPHQXLSU]\FLVNyZRUD] VXZDNyZSRGREQ\FKGR]QDQ\FK]:LQGRZV&KRFLD*WU\ESLVDQLDMHVWWHNVWRZ\ G]L NL temu Poltekst jest szybszy od edytorówJUDILF]Q\FK PDP\PR*OLZRüSRGJOGX RVWDWHF]QHJRNV]WDáWXVWURQ\ SRGREQLHMDNZ:RUGSHUIHNFLH DQDZHWSRGJOGXGR VWURQMHGQRF]HQLH

'RüERJDWHVPR*OLZRFLHG\FMLX*\WRVNDORZDQ\FKF]FLRQHNRQD]ZLH3RZHU3DN (10 krojów skalowanych od 6 do 72 SXQNWyZ OLF]ED]QDNyZVSHFMDOQ\FKZ\QRVLRNRáR PR*OLZ\MHVWLPSRUWJUDILNLZUy*Q\PIRUPDFLHMDNUyZQLH*LPSRUWREUD]NyZ] NDPHU\ZLGHRRUD]VNDORZDQLHJUDILNLZHZQWU]GRNXPHQWX7HNVWIRUPDWRZDüPR*QDZ NROXPQ\GRV]SDOW-HGQRF]HQLHRWZRU]\üPR*QDGRSOLNyZ'REU]HUR]ZL]DQR SU]HQRV]HQLHSROVNLFKZ\UD]yZ3ROWHNVWPDWH*ZV]\VWNLHHOHPHQW\GREUHJRHG\WRUD ]DUyZQRQDSR]LRPLHZ\JOGXSRMHG\QF]HMVWURQ\MDNLJHQHURZDQLDVSLVXWUHFLF]\ LQGHNVXGODFDáHJRGRNXPHQWX

Do wad programu (zapewnHFKZLORZ\FK ]DOLF]\üPR*QDEUDNVáRZQLNyZLSHZQH RVREOLZRFLGRW\F]FHNODZLV]\Z\ZRá\ZXMF\FKIXQNFMHWHJRHG\WRUD-HVWWRZVXPLH SU]\MD]QHQDU] G]LHSU]\GDWQHQLHW\ONRGODX*\WNRZQLNyZLQG\ZLGXDOQ\FKDOHL QLHZLHONLFK]HVSRáyZNRU]\VWDMF\FK]W\FK samych komputerów.

QR-TEKST

Edytor ten (produkcji firmy Malkom MHVWRILFMDOQ\PHG\WRUHPX*\ZDQ\PSU]H]SROVN DGPLQLVWUDFM SDVWZRZ-HGQ\P]JáyZQ\FKSRZRGyZWDNLHJRZ\ERUXMHVWIDNWL*MHVW oQMHGQ\P]QLHOLF]Q\FKHG\WRUyZNWyUHGREU]HVL F]XMZURGRZLVNXNRPSXWHUyZ RVRELVW\FKSUDFXMF\FKSRGNRQWUROV\VWHPX'26:LQGRZVMDNLUy*Q\FKRGPLDQDFK 8QL[D:HUVMDSRG'26G]LDáDZWU\ELHWHNVWRZ\PQDEDUG]RVNURPQ\PVSU] FLH SRF]ZV]\RG3&;7]0%SDPL FL3RGJOGJUDILF]Q\SR]ZDODRFHQLüUH]XOWDW\ SUDF\SU]HGGUXNRZDQLHPDOHZGDQ\PGRNXPHQFLHSRVáX*\üPR*QDVL W\ONRMHGQ\P NURMHPF]FLRQHN1LHZLHONLHVWH*PR*OLZRFLWZRU]HQLDWDEHOZ\NRU]\VWXMF]QDNL VHPLJUDILF]QH5yZQLH*GRáF]DQLHJUDILNLPR*OLZHMHVWW\ONRZMHGQ\PIRUPDFLH 7,) L ZQDMSURVWV]HMSRVWDFL=DGEDQRQDWRPLDVWRSU]\GDWQHZSUDF\ELXURZHMPR*OLZRFL WZRU]HQLDNRUHVSRQGHQFMLVHU\MQHMVSLVyZWUHFLLLQGHNVyZLPSRUWXSOLNyZ]7$*D ChiWritera, Wordperfecta, plików ASCII i kilku rzadziej spotykanych edytorów.

QR-7HNVWGOD'26XPDNLONDZDG-HJRUR]ZLQL FLHG]LDáDMFHZURGRZLVNX :LQGRZVPDQLHFRZL NV]HZ\PDJDQLDVSU] WRZHFKRüLWDNVNURPQHZSRUyZQDQLX] innymi „okienkowymi” programami: potrzebuje jedynie 2 MB RAM i 3 MB dysku. .RU]\VWDMF]Uy*Q\FKGREURG]LHMVWZ:LQGRZVRIHUXMHVNDORZDQHF]FLRQNLLMHVWWDN UR]EXGRZDQ\*HPLDáR]DVáXJXMHQDQD]Z ÄSURFHVRUD´WHNVWX$XWRU]\SURJUDPX zachowali typowe cechy aplikacji Windows, takie jak konfigurowalna listwa QDU] G]LRZDX]XSHáQLDMFMDNRORURZ\PLLNRQDPLZáDVQHJRSURMHNWX :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 27

1DMZD*QLHMV]HFHFK\457HNVWGOD:LQGRZVWRPR*OLZRüSUDF\ZVLHFLGREUD ZVSyáSUDFD]ZLHORPDLQQ\PLIRUPDWDPLSOLNyZWHNVWRZ\FK ILOWU\LPSRUWRZDQLDL HNVSRUWRZDQLDWHNVWXPL G]\LQQ\PLGla Worda i Wordperfecta) oraz baz danych, PR*OLZRFLWZRU]HQLDLIRUPDWRZDQLDWDEHOPR*OLZRFLGRáF]DQLDSOLNyZJUDILF]Q\FKZ NLONXQDVWXIRUPDWDFKPR*OLZRFL]DJQLH*G*DQLDRELHNWyZWZRU]RQ\FKSU]H]LQQH DSOLNDFMHVáRZQLNLRUWRJUDILF]QHZNLONXM ]\NDFKRUD]VáRZQLNZ\UD]yZ EOLVNR]QDF]Q\FKDXWRPDW\F]QHVSRU]G]DQLHVNRURZLG]DGUXNVHU\MQ\SRGJOG JUDILF]Q\ZLHOXVWURQUy*QHWU\E\Z\ZLHWODQLDWHNVWXQDHNUDQLH KLHUDUFKLF]Q\] ]D]QDF]HQLHPUR]G]LDáyZSRGUR]G]LDáyZLLQQ\FKHOHPHQWyZVWUXNWXU\WU\Euproszczony LW\SRJUDILF]Q\ PR*OLZRüZLHORSR]LRPRZHJRFRIDQLDRSHUDFMLHG\FMLQRWDWNLQD PDUJLQHVDFKVWRSNDFKQDJáyZNDFKSUDFDSU]\SRPRF\UR]ZLMDOQHJRPHQXLLNRQRUD] kontekstowa pomoc.

'RSURJUDPXGRáF]RQRZLHOHZ]RUFyZW\SRZ\FKGRNXPHQWyZ'REU]HUR]ZL]DQR UyZQLH*PR*OLZRFLLPSRUWXSOLNyZ$6&,,SR]ZDODMFZF]\WDüWHNVW]DZLHUDMF\SROVNLH ]QDNLZGRZROQ\PIRUPDFLH%UDNXMHZQLP]DWRPR*OLZRFLWZRU]HQLDZ]RUyZ matematycznych, tworzenia wykresów i przesuwalnych ramek. QR Tekst dla Windows pr]\GáX*V]\FKWHNVWDFKMHVWEDUG]RSRZROQ\

6à2:2

Jest to nowy, polski edytor tekstu, przeznaczony dla niewielkich firm i LQG\ZLGXDOQ\FKX*\WNRZQLNyZ3RMDZLáVL QDQDV]\PU\QNXZURNX3UDFXMHSRG DOSem na komputerach ;7LOHSV]\FK]DMPXMH0%G\VNXLPR*HUyZQLH*SUDFRZDü ZVLHFLORNDOQHM3RPLPRSUDF\ZWU\ELHJUDILF]Q\PG]LDáDGRüV]\ENRXPR*OLZLDMF SU]\W\PRSHUDFMHP\V]2EVáXJDSURJUDPXMHVWSURVWDDV\VWHPUR]ZLMDOQ\FKPHQX SU]HMU]\VW\Ä6áRZR´UDG]LVRELHGREU]H]HVWRVXQNRZRGX*\PLSOLNDPLWHNVWRZ\PLPD SU]\W\PQLH]áHPR*OLZRFLRSHURZDQLDSOLNDPL NRSLRZDQLDZ\V]XNLZDQLDLXVXZDQLD 

3URJUDPREVáXJXMHGUXNDUNLODVHURZHVWUXPLHQLRZHMDNLPDWU\FRZHGUXNXMFZ trybie graficznym lub tekstowym i wykor]\VWXMFF]WHU\SRGVWDZRZHNURMHF]FLRQHN :EXGRZDQ\MHVWZQLHJRGREU\VáRZQLNRUWRJUDILF]Q\LVáRZQLNV\QRQLPyZ6áRZQLN RUWRJUDILF]Q\PR*QDZáF]\üZWUDNFLHSLVDQLDE\VSUDZG]DáZSURZDG]DQ\WHNVWQD ELH*FRPR*QDJRUyZQLH*X*\üGRNRQWUROLFDáHJRWHNVWX8Z]JO GQLRQRUyZQLH* DXWRPDW\F]QHG]LHOHQLHZ\UD]yZ&LHNDZRVWNMHVWPR*OLZRüZ\NRQ\ZDQLDRSHUDFML OLF]ERZ\FKEH]SRUHGQLRZWHNFLHSRGREQLHMDNZDUNXV]XNDONXODF\MQ\FKG]L NL F]HPXPR*QDJRZ\NRU]\VW\ZDüGRSLVDQLDUy*Q\FKUDFKXQNyZ

Do wad naOH*VNURPQHPR*OLZRFLGRáF]DQLDJUDILNL W\ONRIRUPDW%03 QLH]E\W NRPSOHWQDGRNXPHQWDFMDLGáXJLRNUHVRF]HNLZDQLDQDUR]SRF] FLHSUDF\%LRUFMHGQDN SRGXZDJ VSRUHPR*OLZRFLSURJUDPXQLHZLHONLHZ\PDJDQLDVSU] WRZHLQLVNFHQ  PR*QDVL VSRG]LHZDüVSRUHJRSRZRG]HQLDÄ6áRZD´

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 28

TAG

TAG firmy Infoservis to jeden z najstarszych polskich edytorów tekstu na NRPSXWHU\]JRGQH]HVWDQGDUGHP,%03&-HVWWRMHGQRF]HQLHHG\WRUVSU]HGDQ\Z 3ROVFHZQDMZL NV]HMOLF]ELHNRSLL-HJR]DOHWMHVWSURVWRWDREVáXJLQLH]E\WJUXED LQVWUXNFMDF]FLRQNLQDZV]\VWNLHW\S\GUXNDUHN áF]QLH]F]FLRQNDPLPDWHPDW\F]Q\PLL URV\MVNLPL PR*OLZRüWZRU]HQLDWDEHOLZ]RUyZPDWHPDW\F]Q\FK7DJ]DZLHUDSURVW\ VáRZQLNRUWRJUDILF]Q\LVáRZQLNV\QRQimów. Program informuje o liczbie i czasie edycji GDQHJRWHNVWXSR]ZDODSU]HF]\WDüRSLVGRNXPHQWXEH]MHJRZF]\W\ZDQLDRUD]Z\ZLHWOD VSLVSOLNyZQDG\VNX7DJZ\PXV]DSU]\GáX*V]\FKGRNXPHQWDFKSRG]LDáQDUR]G]LDá\ SR]ZDODMFWZRU]\üVSLVWUHFL-HGQRF]HQLHSR]ZDODPXWRQDHG\FM EDUG]RGáXJLFK WHNVWyZJG\*ZSDPL FLSU]HFKRZ\ZDQ\MHVWMHG\QLHUR]G]LDáQDGNWyU\PSUDFXMHP\ :V]\VWNLHIXQNFMHSURJUDPXUHDOL]RZDQHVSU]H]QDFLQL FLHNODZLV]\)GR)G]L NL F]HPXXQLNDVL NRQIOLNWyZ]UH]\GHQWQ\PLSURJUDPDPLUHDJXMF\PLQDUy*QH kombinacje klawiszy Alt i Cltr.

'RSURVW\FK]DVWRVRZDSLVDQLDOLVWyZF]\NUyWNLFKGRNXPHQWyZMHVWWR]XSHáQLH Z\VWDUF]DMFHLWDQLHQDU] G]LH,QIRVHUYLFHX]XSHáQLDPR*OLZRFL7$*DWZRU]F SURJUDP\]QLPZVSyáSUDFXMFHQSSURVWED] GDQ\FKTIG czy program TLX do REVáXJLWHOHNVXNRPSXWHURZHJRXPR*OLZLDMF\SU]\MPRZDQLHLZ\V\áDQLHZLDGRPRFL QDSLVDQ\FKW\PHG\WRUHP8*\WNRZQLNPR*HVWZRU]\üVRELHZáDVQED] QXPHUyZ teleksów. Wkrótce program ten rozszerzony zostanie RREVáXJ IDNVXLPRGHPX'RZDG 7$*DQDOH*\QLH]E\WZ\VRNDMDNRüLRJUDQLF]RQDOLF]EDNURMyZF]FLRQHNQDGUXNDUNDFK ODVHURZ\FKLVWUXPLHQLRZ\FKRUD]QLH]E\WVNXWHF]Q\VáRZQLN SU]HSXV]F]DMF\ZLHOH QLHSRSUDZQ\FKZ\UD]yZZNUyWFHPDE\üFDáNRZLFLHSRSUDZLony).

Wordperfect PL

1DSRF]WNXURNXSRMDZLáDVL SROVNDZHUVMDMHGQHJR]QDMEDUG]LHM]QDQ\FKQD ZLHFLHLQDMOHSLHMVL VSU]HGDMF\FKSURJUDPyZGRHG\FMLWHNVWX:RUGSHUIHFWPDWH* opinie jednego z najtrudniejszych do opanowania (w sumie prawie 1500 stron GRNXPHQWDFML .D*GHPXNWRMX*]HWNQáVL ]LQQ\PLHG\WRUDPL:RUGSHUIHFWZ\GDMHVL  G]LZDF]Q\LQLHSRGREQ\GR*DGQHJRLQQHJRHG\WRUDPDMHGQDNVZRLFK]DSU]\VL *RQ\FK ]ZROHQQLNyZ2VREOLZRFL:RUGSHUIHFWDZG]LVLHMV]\PZLHFLHJUDILF]QLH ]RULHQWRZDQ\FKSURJUDPyZE\áDMHJRRULHQWDFMDWHNVWRZD3R]ZDODWRQDZL NV] V]\ENRüG]LDáDQLDZF]DVLHSUDF\SR]RVWDZLDMFSRGJOGJUDILF]Q\GRVW SQ\ZND*GHM FKZLOLQD*\F]HQLH-HGQDN*HZHUVMD:RUGSHUIHFWGOD:LQGRZVG]LDáDMX*ZSHáQL graficznie -ZURGRZLVNX:LQGRZVLQDF]HMSRSURVWXQLHPR*H ZHUVMDGOD'26X UyZQLH*G]LDáDZWU\ELHJUDILF]Q\P -HVWWRMHGHQ]QLHOLF]Q\FKSURFHVRUyZWHNVWX G]LDáDMF\ZZLHOXUy*Q\FKURGRZLVNDFK'26:LQGRZV268QL[DWDN*HQD komputerach Atari ST, Amiga, Macintosh, stacjach roboczych Next a nawet na minikomputerach Vax firmy DEC.

3ROVNDZHUVMD:RUGSHUIHFW3/]DMPXMHRNRáR0%SU]HVWU]HQLG\VNRZHML G]LDáDQDZHWQDVWDU\FK3&-;73UREOHPX*\ZDQLDSROVNLFKOLWHUZW\PHG\WRU]H UR]ZL]DQRMHV]F]HSU]HGSRMDZLHQLHPVL SROVNLHMZHUVMLQDZLHOHVSRVREyZLV]HURNR :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 29

RSLVDQRZSLVPDFKRWHPDW\FHNRPSXWHURZHMPL G]\LQQ\PLRSUDFRZXMFSROVNLH F]FLRQNLZSRVWDFLRSURJUDPRZDQLD VRIWIRQWV -HVWWRPR*OLZHG]L NLGX*HM HODVW\F]QRFLNRQILJXUDFMLNODZLDWXU\LWZRU]HQLDPDNURSROHFHZW\PSURFHVRU]H WHNVWyZ'R:RUGSHUIHFWDMHVWEDUG]RGX*RSURJUDPyZSRPRFQLF]\FKZV]HONLHJR URG]DMX EOLVNR ZW\P]HVWDZ\Uy*Q\FKVNDORZDQ\FKNURMyZSLVPD]DZLHUDMFH ZLHOH]QDNyZVSHFMDOQ\FKDZUyGQLFKFDáNLHPáDGQHSROVNLHOLWHU\(G\WRUWHQSR]ZDOD X*\ZDüSUDZLH]QDNyZLV\PEROLVSHFMDOQ\FKDF]FLRQNLQDGUXNDUN GRVW SQHVZ wielu wersjach programów i w wielu krojach. Godnym polecenia jest pakiet skalowalnych czcionek Fonts-on-the-Fly skracaMF\]QDF]QLHF]DVZ\GUXNX6]\ENRü GUXNRZDQLDSU]\SRPRF\W\FKF]FLRQHN]EOL*DVL GRV]\ENRFLRVLJDQHMSU]\X*\FLX IRQWyZZHZQ WU]Q\FKGUXNDUHNODVHURZ\FK:HUVMDGOD:LQGRZVVWRVXMHF]FLRQNL SRVWVFULSWRZH 7\SH ZUD]]REVáXJXMF\PMHSURJUDPHPGRrasteryzacji (jest nim Adobe Type Manager).

(G\WRUWDEHOZNWyU\Z\SRVD*RQ\MHVW:RUGSHUIHFWSR]ZDODQDZSURZDG]DQLH Z]RUyZPDWHPDW\F]Q\FKSRGREQLHMDNZDUNXV]XNDONXODF\MQ\P'RSRGU F]Q\FK REOLF]HVáX*\WH*ZEXGRZDQ\ZHG\WRUF]WHURG]LDáaniowy kalkulator. Wygodna jest UyZQLH*PR*OLZRüHG\FMLNROXPQF]HJRQLHPDMHG\WRU\WUDNWXMFHHNUDQJUDILF]QLH 7ZRU]HQLHRNLHQHNJUDILF]Q\FKSR]ZDODGRáF]DüGRGRNXPHQWXHOHPHQW\Uy*QHJR URG]DMX(G\WRUZ]RUyZPDWHPDW\F]Q\FKSRVáXJXMHVL ]HVWDZHPSROHFHRSLVXMF\FK Z\JOGZ]RUXLWZRU]RQ\FKGRSLHURZF]DVLHGUXNRZDQLDOXEJUDILF]QHJRSRGJOGX VWURQ\0R*QDEXGRZDüVW\OHLVFKHPDW\IRUPDWRZDQLDWHNVWX5R]EXGRZDQREDUG]R PR*OLZRFLZVSyáSUDF\]ED]DPLGDQ\FKLPR*OLZRFLWZRU]HQLDNRUHVSRQGHQFMLVHUyjnej, ]XZ]JO GQLHQLHPVRUWRZDQLD]SROVNLPLOLWHUDPL

$QJLHOVNDZHUVMD:RUGSHUIHFWDG\VSRQXMHQLHW\ONRGREU\PLVáRZQLNDPLDOH UyZQLH*SURJUDPHPVSUDZG]DMF\PSRSUDZQRüJUDPDW\F]Q:SROVNLHMZHUVMLMHVWQD UD]LHMHG\QLHVáRZQLNRUWRJUDILF]Q\,QQFLHNDZFHFK:RUGSHUIHFWDZZHUVMLGOD URGRZLVND:LQGRZVMHVW4XLFN)LQGHUSURJUDPSR]ZDODMF\QDV]\ENLH]QDOH]LHQLH WHNVWXZSOLNDFKQDSLVDQ\FKW\PSURFHVRUHP4XLFN)LQGWZRU]\VRELHPDS  ]ZL NV]DMFRRNRáRZLHONRü]DMPRZDQHJRSU]H]SOLNLWHNVWRwe miejsca, SR]ZDODMF]DWREDUG]RV]\ENRRGQDOH(üSRV]XNLZDQ\WHNVWZSOLNDFK:RUGSHUIHFWD :HUVMDSRG:LQGRZVRIHUXMHUyZQLH*PR*OLZRü]DJQLH*G*DQLDRELHNWyZXWZRU]RQ\FK przez inne programy Windows (np. graficzne). W terminologii Wordperfecta przyciski HNUDQRZHZ\ZRáXMFHQDMF] FLHMVWRVRZDQHIXQNFMHHG\WRUDNWyUHX*\WNRZQLNZ\ELHUDü PR*H]ERJDWHMSDOHW\QD]\ZDMVL Button Bar-HOLQDV]NRPSXWHUSUDFXMHZORNDOQHM VLHFLLPDP\SURJUDP:RUGSHUIHFW0DLOPR*HP\QLHZ\FKRG]F]HG\WRUDZ\VáDü dokumenWSRF]WHOHNWURQLF]Q

Locoscript

Czy w czasach 32-bitowych komputerów z okienkowymi systemami graficznymi ZDUWRZVSRPLQDüRSURJUDPLHQDSLVDQ\PQD-ELWRZHNRPSXWHU\SUDFXMFHZV\VWHPLH &30"3U]\NRFXODW-tych najtaV]\PNRPSXWHUHPQDGDMF\PVL GRSLVDQLDE\á $PVWUDG-R\FH VSU]HGDZDQ\Z1LHPF]HFKSU]H]ILUP 6FKQHLGHU .RPSXWHU Z\SRVD*RQ\E\áZMHGQ OXEGZLH VWDFMHG\VNyZRSRMHPQRFLN% OXEN%  :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 30

ZUD]]GRVNRQDá\PQDRZHF]DV\SURJUDPHPGRHG\FMLRQD]Zie LocoScript (Locomotive 6RIWZDUH 6SU]HGDZDQ\]QLHZLHONGUXNDUNPR]DLNRZV\VWHP-R\FHUDG]LVRELH EDUG]RGREU]H]WHNVWDPLSLVDQ\PLZM ]\NXSROVNLPURV\MVNLPPDWH*OLWHUNLJUHFNLH 'RUHGDNFMLWHNVWX]ZáDV]F]DSLVDQLDSUDFNWyUHVSy(QLHMVNáDGDQHGRGUXNXSU]H] Z\GDZQLFWZDE\áRWR]XSHáQLHZ\VWDUF]DMFHQDU] G]LH

.RPSXWHU\WH]QLNQ á\MX*]HVNOHSyZDOHPR*QDMHMHV]F]HJG]LHQLHJG]LHNXSLü]D FHQ PDV]\Q\GRSLVDQLD1LHVWHW\VWRVRZDQHZQLFKG\VNLHWNLPDMQLHW\SRZ\UR]PLDU stosowanyUyZQLH*ZSRSXODUQ\FKNRPSXWHUDFKGRPRZ\FK$PVWUDG&3&SRGREQ\GR G\VNLHWHNDOHQLHLGHQW\F]Q\LZ]ZL]NX]LFKPQLHMV]SRSXODUQRFL]DZV]HE\á\ GRüGURJLH3URJUDP/RFRVFULSWSRMDZLáVL UyZQLH*ZZHUVMLQDNRPSXWHU\RVRELVWH IBM-PC, jednak poMDZLáVL ]E\WSy(QRE\]GRE\üVRELHPLHMVFHQDW\PV]DOHQLH NRQNXUHQF\MQ\PU\QNX3U]HUDELDQLHSOLNyZ]/RFRVFULSWXG]LDáDMFHJRQD-bitowych NRPSXWHUDFKQDIRUPDW]UR]XPLDá\GODNRPSXWHUyZRVRELVW\FK,%0-3&MHVWPR*OLZHDOH nie takie proste. Na komputeUDFK$PVWUDG&3&GRVW SQHMHVWRSURJUDPRZDQLH XPR*OLZLDMFHGRZROQ]DPLDQ NRGyZ$6&,,

Edytory shareware

1LHND*GHJRVWDüQDOHJDOQZHUVM UHQRPRZDQHJRRSURJUDPRZDQLD3U]\SRPLQDPVRELH G\VNXVM QDáDPDFKSUDV\QLHPLHFNLHMGRW\F]FQLHOHJDOQHJRX*\ZDQLDSURJUDPyZ NRPSXWHURZ\FKZUyGVWXGHQWyZ.RV]WGREUHJRHG\WRUDMHVWU] GXPLHVL F]QHJR VW\SHQGLXPVWXGHQWDVWGVWXGHQFLXVSUDZLHGOLZLDOLVL *HLFKSRSURVWXQDOHJDOQ\]DNXS QLHVWDü&y*ND*G\FKFHMH(G]LüVDPRFKRGHPDOHQLHND*G\PXVLRGUD]XPLHü najnowszy model Mercedesa - odpowiedzieli przedstawiciele firm komputerowych, ]DOHFDMFWDV]HLSURVWV]HHG\WRU\SU]HGHZV]\VWNLPHG\WRU\VKDUHZDURZH

:ZLHFLHDQJLHOVNRM ]\F]Q\PLVWQLHMHNLONDGREU\FKHG\WRUyZGRVW SQ\FK]DGX*R QL*V]FHQ MDNRVKDUHZDUH1LHVWRSURJUDP\ZFDOHJRUV]HRGSURIHVMRQDOQ\FK1DOH*\ GRQLFKPL G]\LQQ\PL3&:ULWHSURJUDPRGX*\FKPR*OLZRFLDFK&KRFLD*QLH]QDPZ SHáQLUR]ZLQL W\FKHG\WRUyZVKDUHZDURZ\FKQDSLVDQ\FKZ3ROVFHZLHOHHG\WRUyZ VKDUHZDURZ\FKSR]ZDODX*\ZDüSROVNLFK]QDNyZ ZV]F]HJyOQRFLSRG:LQGRZVQLHMHVW WRQLJG\SUREOHPHP 1DMOHSV]\PSXEOLF]QLHGRVW SQ\P GDUPRZ\P V\VWHPHP SR]ZDODMF\PQDRVLJQL FLHSU]\SLVDQLXZM ]\NXSROVNLP LZLHOXLQQ\FK UH]XOWDWyZ profesjonalneMMDNRFLMHVWV\VWHP7H;RNWyU\PZL FHMQDSLV] SRQL*HM

Matematyka w tekstach

Pisanie wzorów matematycznych przy pomocy edytora tekstów jest zagadnieniem WUXGQ\P1DMSURVWV]HPR*OLZRFLRIHUXMHG\WRU\NRU]\VWDMFH]V\mboli ASCII, ]DZLHUDMF\FKNLONDOLWHUJUHFNLFKLNLONDV\PEROLPDWHPDW\F]Q\FK%DUG]LHM :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 31

Z\UDILQRZDQHPR*OLZRFLGDMH&KL:ULWHUSR]ZDODMFVNáDGDüZ]RU\]HOHPHQWyZ JUDILF]Q\FKLRIHUXMF\GZDIRQW\PDWHPDW\F]QH'ODSURIHVMRQDOLVWyZWRMHGQDNEDUG]R niewLHOH)RQW\UDVWURZHXWUXGQLDMWZRU]HQLHV\PEROLRGRZROQ\FKZLHONRFLDFK 1DMOHSV]HV\VWHP\GRVNáDGDQLDWHNVWyZPDWHPDW\F]Q\FK 7H; X*\ZDMQDGDOIRQWyZ UDVWURZ\FKWZRU]FMHQD*\F]HQLH]IRQWyZZHNWRURZ\FK]E\WVNRPSOLNRZDQ\FKE\ X*\ZDüMHLQWHUDNWywnie.

1LHNWyUHHG\WRU\SR]ZDODMQDVNáDGDQLHV\PEROLPDWHPDW\F]Q\FKZV\VWHPLH :<6,:<* QS&KL:ULWHU7:RUGIRU:LQGRZV$PL3UR LQQHX*\ZDMVSHFMDOQ\FK kodów (np. Wordstar, Word czy Wordperfect). Stosowanie opisu wzorów przy pomocy kodów ASCII,]DPLDVWWZRU]HQLDVSHFMDOQ\FKV\PEROLPDW]DOHW *HWDNSU]\JRWRZDQ\ WHNVWWUDNWRZDQ\MHVWMDNRQRUPDOQ\SOLN$6&,,NWyU\PR*QD]PLHQLDüLRJOGDüSU]\ SRPRF\ND*GHJRHG\WRUDQDU] G]LRZHJR3RGRMFLXGRSHZQHMZSUDZ\Z]RU\SLV]HVL  V]\EFLHMVWRVXMFWDNLHNRG\QL*GDVL MH]áR*\üSU]\SRPRF\JUDILF]QHJRHG\WRUD UyZQD:DGMHVWRF]\ZLFLHNRQLHF]QRüZ\ZRáDQLDSURJUDPXLQWHUSUHWXMFHJRNRG\ $6&,,LWZRU]FHJRSUDZLGáRZ\REUD]PDWHPDW\F]Q\FKV\PEROLQDHNUDQLH

:]yUSU]HGVWDZLRQ\SRQL*HM]áR*RQ\]RVWDáSU]\SRPRF\V\VWHPX$PL3URNRU]\VWDMF] MHJRJUDILF]QHJRHG\WRUDUyZQD:LHONRüV\PEROLPDWHPDW\F]Q\FKPR*QDVNDORZDüZ znacznym zakresie.

1DMF] FLHMX*\ZDQ\PLHG\WRUDPLSU]H]QDXNRZFyZ- specjalistów w zakresie nauk FLVáych -QDNRPSXWHUDFKRVRELVW\FKVV\VWHP\7H;:RUGVWDU&KL:ULWHU0DF:ULWH :RUGSHUIHFWL7'RVNáDGDQLDWHNVWyZPDWHPDW\F]Q\FKQDGDMHVL UyZQLH*:RUG3UR RUD]6FLHQWLILF:RUG6\VWHPVNáDGDQLDWHNVWXGRGUXNXRQD]ZLH7H;MHVWQLHW\ONR QDMF] FLHMVWRVRZDQ\OHF]UyZQLH*VWDáVL SRZV]HFKQLHSU]\M W\P RGNRFDODW- tych) standardem w tej dziedzinie (zalecanym np. przez American Mathematical Society). 'ODWHJRZDUWRPXSRZL FLüQLHFRZL FHMXZDJL

TeX, LaTeX i SGML.

3URIHVMRQDOQ\V\VWHPVNáDGDQLDGRGUXNX W\SHVHWWLQJV\VWHP MDNLPMHVW7H;VWDá VL VWDQGDUGHPGODSLVDQLDLVNáDGDQLDWHNVWyZPDWHPDW\F]Q\FKDOHX*\ZDQ\MHVWWH*GR VNáDGXSURVWV]\FKWHNVWyZ6\VWHPWHQ]RVWDá]DSURMHNWRZDQ\ZODWDFKRVLHPG]LHVLW\FK przez jednego z najbardziej znanych informatyków, Donalda Knutha z Uniwersytetu w %HUNHOH\3RRWU]\PDQLX]áR*RQHMNRPSXWHURZRNRSLLVZRMHMNVL*NL]DáDPDáU FHL]DEUDá VL ]DRSUDFRZDQLHV\VWHPXZNWyU\P]DZDUWRFDáJURPDG]RQSU]H]ZLHNLZLHG]  typRJUDILF]Q7H;QLHMHVWSURFHVRUHPWHNVWXDOHZáDQLHV\VWHPHPVNáDGX3U]\MPXMHRQ :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 32 teksty zapisane w formacie ASCII, utworzone przy pomocy dowolnego edytora QDU] G]LRZHJR:WHNVWDFKSRMDZLDMVL LQVWUXNFMHVWHUXMFH]DF]\QDMFHVL RG]QDNX VNRQHMNUeski, np. \UPR]QDF]DZáF]HQLHIRQWX5RPDQD\it fontu Italic. Polecenia WDN]DSLVDQHSR]ZDODMQDVWHURZDQLHVNáDGHPPR*QDZL F7H;SRUyZQDüGR M ]\NyZRSLVXVWURQWDNLFKMDN3RVWVFULSWF]\3&/EDUG]LHMQL*GRHG\WRUyZ WHNVWX&]\VW\7H;PDRNRáRSROHFHLGODRVLJQL FLDEDUG]LHM Z\UDILQRZDQ\FKHIHNWyZZ\PDJDXPLHM WQRFLGREUHJRSURJUDPLVW\1D V]F] FLHGRRVLJQL FLDGREU\FKHIHNWyZZL NV]RüSROHFHQLHMHVWNRQLHF]QD Z\VWDUF]\]QDMRPRüW\ONRNLONX

3RGVWDZRZ\PPHFKDQL]PHPXáDWZLDMF\P*\FLHX*\WNRZQLNRP7H;DMHVW GHILQLRZDQLHZáDVQ\FKPDNURSROHFH=ELyUWDNLFKPDNURSROHFHWZRU]\IRUPDW GRNXPHQWX2SUDFRZDQRZLHOHUy*Q\FKIRUPDWyZGRSLVDQLDGRNXPHQWyZUy*QHJR URG]DMXQSOLVWyZNVL*HNUDSRUWyZDUW\NXáyZ%DUG]LHMUR]EXGRZDQH]ELRU\ formatów ]\VNDá\GX*SRSXODUQRüWDN*HPDáRNWRX*\ZDSLHUZRWQ\FKSROHFH7H;DXZD*DMFMH za zbyt prymitywne. Jednym z najbardziej popularnych formatów zbudowanych w RSDUFLXRSROHFHQLD7H;DMHVW/D7H; RSUDFRZDQ\SU]H]/DPSRUWDVWG/DSU]HG7H; 

:LHON]DOHW7H;DMHVWMHJRGRVW SQRüQDNRPSXWHUDFKZV]\VWNLFKW\SyZ 3UDFXMFQDNRPSXWHUDFKFHQWUDOQ\FKF]\VWDFMDFKURERF]\FKQDMF] FLHMMHG\Q\P V\VWHPHPMDNLPDP\GRG\VSR]\FMLMHVWZáDQLH7H;1DNRPSXWHUDFKRVRELVW\FKMHVW sporo darmowych weUVML7H;DF]\/D7H;DáF]QLH]áDGQ\PLIRQWDPLQDGUXNDUNL Uy*Q\FKW\SyZLSURJUDPHP0(7$)217GRWZRU]HQLDQRZ\FKIRQWyZUDVWURZ\FK] ZHNWRURZ\FK3XEOLF]QLHGRVW SQDMHVWUyZQLH*GRVNRQDáDZHUVMDSU]\VWRVRZDQDGR wymogów polskiej typografii o nazwie LaMeX6\VWHPWHQNRU]\VWD]GRVNRQDá\FK fontów z polskimi znakami opracowanych przez najlepszych polskich typografów. 2ULHQWDFMDWHNVWRZDSRZRGXMHGX*V]\ENRü pracy nad tekstem, z drugiej strony obejrzenie ostatecznego rezultatu pracy nad dokumentem wymaga jego SU]HNRPSLORZDQLDDQDVW SQLHZ\GUXNRZDQLDOXEREHMU]HQLDQDHNUDQLH:F]DVLH kompilacji program interpretuje polecenia i tworzy graficzny obraz strony. Poprawianie, NRPSLORZDQLHLRJOGDQLHWHNVWXQLHMHVWWDNZ\JRGQHMDNEH]SRUHGQLHSRSUDZLDQLHZ SURFHVRUDFKRIHUXMF\FK:<6,:<*:RSDUFLXR7H;DEXGXMHVL JUDILF]QLH ]RULHQWRZDQHQDNáDGNLXáDWZLDMFHMHJRX*\ZDQLHQSGRVNRQDá\SURJUDPPublisher (procHVRUWHNVWXG]LDáDMF\QDVWDFMDFKURERF]\FK6XQD 1DNRPSXWHUDFKRVRELVW\FKSRG :LQGRZVL0DF26HPG]LDáDWord for Science, lub Scientific Workplace, pakiet LQWHJUXMF\PR*OLZRFLDOJHEU\V\PEROLF]QHM ZEXGRZDQ\0DSOH ]/D7H;HP1LHVWHW\ wersja 2.0 tegoV\VWHPXPDSRZD*QHRJUDQLF]HQLD ZEXGRZDQ\HG\WRUQLHSR]ZDOD PL G]\LQQ\PLQDáDWZHNRU]\VWDQLH]SROVNLFK]QDNyZ LSRSDUXW\JRGQLDFKSUyE ]UH]\JQRZDáHP]MHMX*\ZDQLDQDU]HF]F]\VWHJR/D7H;D

7H;VWDáVL VWDQGDUGHPGODWHNVWyZPDWHPDW\F]Q\FKLZLele pism naukowych SU]\MPXMHWHNVW\QDSLVDQHZW\PV\VWHPLH3RQLHZD*VWRSOLNLWHNVWRZHPR*QDMH SU]HV\áDüSU]H]VLHFLNRPSXWHURZHWDNMDN]Z\NáHOLVW\$UFKLZDSUDFQDXNRZ\FK SU]HFKRZXMSOLNLSRVWVFULSWRZHOXE7H;RZH ]QDF]QLHPQLHMV]H 5yZQLH*QLHktóre SURFHVRU\WHNVWXG]LDáDMFHQDNRPSXWHUDFKRVRELVW\FKSRWUDILZF]\WDüSROHFHQLD7H;DL ]DPLHQLüMHQDZ]RU\PDWHPDW\F]QHAmi Pro/WordPro SRWUDILQLHW\ONRZF]\WDüDOHL ]DSLVDüZ]RU\PDWHPDW\F]QHXWZRU]RQHQDHNUDQLH]DSRPRFHG\WRUDJUDILF]QHJRZ :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 33

SRVWDFLSROHFH7H;D'ODSU]\NáDGXSU]HGVWDZLRQ\ZSRSU]HGQLPUR]G]LDOHZ]yU ]DSLVDüPR*QDZ/D7H;XZQDVW SXMF\VSRVyE

\begin{equation} M=\left( \begin{array}{cc} \sum_{i=1}^{N}\fraction{f(x_i)}{1-f^2(x_i)}&\prod_{i=1}sin^2(x_i)\\ \int_{-\infty}^{\infty}\Psi^{\ast}(x)\Psi(x)d^3 x & \sqrt{\nabla\Phi}+\fraction{\partial\theta(\xi)}{\partial\xi) \end{array} \right) \end{equation}

1DSLHUZV]\U]XWRNDMHVWWRGRüVNRPSOLNRZDQHDOHPR*QDVL WHJRQDXF]\üWDN *HSLVDQLHZ]RUyZE G]LHV]\EV]HZ7H;XQL*SU]\VNáDGDQLXZ\UD*H]HOHPHQWyZ JUDILF]Q\PHG\WRUHPZ]RUyZ3RQLHZD*NRU]\VWDP\W\ONR]F]\VW\FKV\PEROL$6&,,QLH PDWUXGQRFL]Z\PLDQWHNVWX]LQQ\PLRVREDPLSUREOHPyZ]ZL]DQ\FK]Uy*Q\PL ZHUVMDPLHG\WRUDOXESUREOHPyZ]SU]HV\áDQLHPWDNLHJRWHNstu przez komputerowe sieci. Skompilowane dokumenty, czyli tekst i polecenia dla systemu TeX przepuszczone przez NRPSLODWRU]DSLV\ZDQHVZIRUPDFLHdvi (od device iQGHSHQGHQWF]\OLÄQLH]DOH*QHRG XU]G]HQLD´ LJRWRZHVGRGUXNRZDQLDOXERJOGDQLDQDHNUDQLH GRáF]DQLHU\VXQNyZZ formacie EPS wymaga zamiany plików dvi na postscript, co przebiega bardzo sprawnie). 0R*OLZHMHVWUyZQLH*áF]HQLH7H;D]SRVWVFULSWHPLRVLJDQLHQLH]Z\NOH Z\UDILQRZDQ\FKHIHNWyZJUDILF]Q\FKQSVWRVXMFSURJUDP\RQD]ZLH367ricks.

6\VWHP\Z\ZRG]FHVL ]7H;DSRVLDGDMOLF]QH]DOHW\L]DVáXJXMQDV]HUV]H XSRZV]HFKQLHQLH:3ROVFHSRGREQLHMDNLZZL NV]RFLNUDMyZZLDWDG]LDáD 7RZDU]\VWZR8*\WNRZQLNyZ7H;DLZLHOHQDU] G]LVW\OyZLIRUPDWyZ]QDOH(üPR*QDZ sieciach koPSXWHURZ\FK'RVNRQDáGDUPRZLPSOHPHQWDFM7H;DL/D7H;DMHVW GRVW SQDZZLHOXZ ]áDFKVLHFLNRPSXWHURZ\FK ZED]DFK&7$1F]\OL&RPSUHKHQVLYH 7H;$UFKLYH1HWZRUN ZHUVMDRQD]ZLHHP7H;G]LDáDMFDSRG'26HPL26 2VRELFLHX*\ZDP/D7H;DGRSLVDQLDNUyWNLFKOLVWyZLSUDFQDXNRZ\FK3OLNLVQLHGX*H V]\ENRüHG\FMLRJUDQLF]RQDW\ONRVSUDZQRFLX*\WNRZQLNDDGUXNRZDQLHG]LDáD]SHáQ V]\ENRFLGUXNDUNL1LHZV]\VWNRGDVL MHGQDNáDWZRZ7H;X]URELü'UXNRZDQLH IRUPXODU]\F]\WDEHOZ\PDJDMF\FKGHILQLowania rubryk i wpisywania w nie tekstu, GRGDZDQLHLXVWDZLDQLHHOHPHQWyZJUDILF]Q\FKQDVWURQLHPR*QDZ\NRQDüGX*RV]\EFLHM NRU]\VWDMF]:RUGDF]\:RUG3UR

:\GDZDüE\VL PRJáR*HZGRELHJUDILF]Q\FKSURFHVRUyZWHNVWXQLHZLHOH pozostaje miejsca na tekstowo zorientowane systemy takie jak TeX. Idee wprowadzone w V\VWHPLH7H;Z]QDF]Q\PVWRSQLXSU]HM WH]RVWDá\ZV\VWHPLHSGML, czyli 6WDQGDUGRZ\P8RJyOQLRQ\P- ]\NX.RUHNW\ 6WDQGDUG*HQHUDOL]HG0DUNXS/DQJXDJH  :LHOHSRZD*Q\FKILUP]GHF\GRZDáRVL QDSU]\M FLH6*0/MDNRVWDQGDUGX]DSLVX LQIRUPDFMLWHNVWRZHM6]F]HJyOQLHQDNRPSXWHUDFKFHQWUDOQ\FKSU]\WZRU]HQLXGX*\FK GRNXPHQWyZM ]\NWHQPDQLHZLHONNRQNXUHQFM MHGQDNMHJRSRSXODUQRüURQLH UyZQLH*ZZLHFLHNRPSXWHUyZRVRELVW\FK:RUGSHUIHFWE\áSLHUZV]\PSRSXODUQ\P SURFHVRUHPWHNVWX]DZLHUDMF\PQDU] G]LDGRWZRU]HQLDGRNXPHQWyZZW\PVWDQGDUG]LH

3OLNL7H;DF]\6*0/VF]\VW\PLWHNVWDPL$6&,,PR*QDMHF]\WDüLUR]XPLHü Z\VW SXMFHZQLFKSROHFHQLDDUR]PLDU\SOLNyZQLHZLHOHSU]HNUDF]DMURzmiary samego :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 34

WHNVWX:L NV]RüSURFHVRUyZWHNVWXX*\ZDVSHFMDOQ\FKIRUPDWyZ]DSLVXMFZVZRLFK SOLNDFKQLH]UR]XPLDáHGDQHSU]\F]\PQDZHWGUREQHXV]NRG]HQLHSOLNXXQLHPR*OLZLD odczytanie tekstu. SGML jest w istocie nie tyle edytorem tekstu co systemem oznaczania HOHPHQWyZVWUXNWXU\GRNXPHQWXWDNLFKMDNZ\Uy*QLHQLDWHNVWXDNDSLW\UR]G]LDá\L SRGUR]G]LDá\Z\OLF]HQLDLWS6*0/RNUHODQ\MHVWMDNRMHG\Q\VWDQGDUG]DSLVXLQIRUPDFML VWUXNWXUDOQHMREXGRZLHRWZDUWHM QRUPD,62 SR]ZDODMF\PQDZ\UD(QH RGG]LHOHQLHVWUXNWXU\WHNVWXRGMHJR]DZDUWRFL ]DNáDGDMF*H+70/X]QDP\]D RGPLDQ 6*0/RF]\PSRQL*HM 1DU] G]LDGRNRQZHUVMLWHNVWX]IRUPDWXSRSXODUQ\FK HG\WRUyZLSURFHVRUyZWHNVWXSRZLQQ\SRMDZLüVL PDVRZRZGUXJLHMSRáRZLHODW G]LHZL üG]LHVLW\FK'RURNXW\ONR:RUG3HUIHFW]GHF\GRZDáVL QDZ\SRVD*HQLH VZRMHJRSURFHVRUDWHNVWyZZQDU] G]LD6*0/0LFURVRIWSU]\NRFXURNX ]DRIHURZDáSURJUDPSGML Author GOD:LQGRZVSR]ZDODMF\QDNRU]\VWDQLH]DUNXV]\ stylu Worda do tworzenia szablonów SGML i umieszczania w plikach zarówno tabel jak i VNRPSOLNRZDQ\FKZ]RUyZPDWHPDW\F]Q\FK3DNLHW'73)UDPHPDNHUSRZLQLHQUyZQLH* XPR*OLZLDüHNVSRUWSOLNyZZIRUPDFLH6*0/PR*QDZL FSRZLHG]LHü*HSRZROLIRUPDW WHQ]DF]\QDVL MX*SRMDZLDüQDPDVRZ\PU\Qku programów do obróbki tekstu.

2GPLDQ6*0/MHVWHTMLF]\OL+\SHU7H[W0DUNXS/DQJXDJHX*\ZDQHSU]H] GRNXPHQW\KLSHUWHNVWRZHRNWyU\FKZL FHMSLV] SRQL*HM3RMDZLDMVL SLHUZV]H SURJUDP\WáXPDF]FHIRUPDW6*0/F]\IRUPDW/D7H;DQD+70/7RZáDnie SRSXODUQRü+70/RVLJQL WDG]L NLJZDáWRZQHPXUR]ZRMRZLZ ]áyZVLHFL:RUOG- Wide-:HEVSRZRGRZDáD]QDF]Q\Z]URVW]DLQWHUHVRZDQLDLSU]\VSLHV]HQLHSUDFQDG QDU] G]LDPLNRU]\VWDMF\PL]IRUPDWX6*0/.RQNXUHQFMGOD6*0/MHVWSURPRZDQ\ przez Microsoft format RTF (Rich Text Format). Microsoft Word i kilka innych SURFHVRUyZWHNVWXSR]ZDODMQDSU]HFKRZ\ZDQLHGRNXPHQWyZZWDNLHMIRUPLH3RGREQLH MDNZ7H;XF]\6*0/RNUHOHQLHVWUXNWXU\WHNVWXRVLJDVL SU]H]VáRZDNRQWUROQHZ postaci \polecenie ,VWQLHMSURJUDP\WáXPDF]FHGRNXPHQW\ZIRUPDFLH RTF na format TeX, LaTeX, HTML.

,QQ\PZD*Q\PIRUPDWHPSU]HFKRZ\ZDQLDWHNVWXVWRVRZDQ\PZED]DFKGDQ\FKZ Internecie i na CD-ROMach, jest lansowany przez Adobe format PDF (Portable Document Format), o ktyU\PZVSRPLQDáHPMX*ZF]HQLHMMHVWWRMHGQDNIRUPDW]XSHáQLH LQQHJRW\SX,VWQLHMQDU] G]LDSR]ZDODMFH]DPLHQLüGRNXPHQW\3RVWVFULSWRZHLLQQHQD format PDF.

,QIRUPDFMHQDWHPDW7H;D3ROVNLHM*UXS\8*\WNRZQLNyZ6\VWHPX7H;:LUWXDOQHM Akademii TexoORJLL6WRVRZDQHMRUD]7H;RZ\FKNRQIHUHQFML]QDMGXMVL QDQDV]\P serwerze, www.phys.uni.torun.pl/kmk/tex.html. Archiwa programów i dokumentów CETAN &RPSUHKHQVLYH7H;$UFKLYH1HWZRUN SU]HFKRZ\ZDQHVZEDUG]RZLHOXZ ]áDFK)73 w Polsce pod adresem ftp.iFPHGXSOSXE&7$1.RQVRUFMXP6*0/2SHQXGRVW SQLD informacje pod adresem www.sgmlopen.com a informacje o formacie PDF najlepiej V]XNDüQDVHUZHU]HZZZDGREHFRP

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 35

Edytory hipertekstu

3U]HJOGDMFHQF\NORSHGL F] VWRQDWUDILDP\ZRSLVLHKDVáDQDLQQHQLH]QDQHZ\UD]\ 2GV]XNDQLHLFKSURZDG]LGRLQQ\FKFLHNDZ\FKZLDGRPRFLLWDNSU]HVNDNXMHP\RG MHGQHJRWRPXHQF\NORSHGLLGRGUXJLHM%\áRE\]QDF]Q\PXáDWZLHQLHPJG\E\P\PRJOL ]RUJDQL]RZDüLQIRUPDFM ZWDNLVSRVyEE\ZV]\VWNLHSRZL]DQH]HVREHOHPHQW\ GRVW SQHE\á\ZVSRVyEQDW\FKPLDVWRZ\:V]\VWNLHQRZHSRM FLDZ\VW SXMFHZWHM NVL*FHPR*QDE\QDW\FKPLDVWRGV]XNDüEH]SRWU]HE\]DJOGDQLDGRLQGHNVXOXE ZHUWRZDQLDVSLVXWUHFL,GHHWDNLHJRSRZL]DQLDLQIRUPDFMLSRMDZLDá\VL ZNVL*NDFKRG dawna -QD]\ZDQRWRÄNVL*NDPLSURJUDPRZDQ\PL´'RSLHURZSURZDG]HQLH NRPSXWHUyZSR]ZROLáRMHGQDNQD]UHDOL]RZDQLHWHMLGHLZSHáQL

,GHD]RUJDQL]RZDQLDZV]\VWNLFKLQIRUPDFMLZIRUPLHWHNVWXNWyU\XPR*OLZLD EH]SRUHGQLHSRZL]DQLHUy*Q\FKIUDJPHQWyZOXESRM üQD]ZDQD]RVWDáDhipertekstem. &KRFLD*VDPLGH Z\ZLHüPR*QD]ZL]MRQHUVNLHJRDUW\NXáX9DQQHYDUD%XVKD] URNXWRMHMSUDZG]LZ\PHQWX]MDVWLSRSXODU\]DWRUHPE\á7HG1HOVRQSLV]FQDWHQWHPDW ZNVL*FHÄ&RPSXWHU/LEDQG'UHDP0DFKLQHV´ZHZF]HVQ\FKODWDFKVLHGHPG]LHVLW\FK 1HOVRQZ\REUD*DáVRELH*HSHZQHJRGQLDPR*OLZ\E G]LHGRVW SGRGRZROQHMLQIRUPDFML NLHG\NROZLHNRSXEOLNRZDQHM.D*GDQRZDLGHDPLDáDE\]RVWDü]LQWHJURZDQD]GRVW SQ MX*ZLHG]DRGZRá\ZDQLHVL GRQLHMDXWRPDW\F]QLH]ZL]DQHE\üPLDáR]F\WRZDQLHP MHMDXWRUD&KRFLD*Z\GDZDáRVL L*MHVWWRZL]MDXWRSLMQD 1HOVRQQD]\ZDáWRSURMHNWHP Xanadu) rozwój globalnych sieci komputerowych i niezwykle szybki przyrost liczby Z ]áyZW\FKVLHFLJURPDG]F\FKGRVW SQHLQIormacje na wyspecjalizowane tematy w VHUZHUDFK:::SR]ZDOD*\ZLüQDG]LHM QDMHMUHDOL]DFM 'RSHZQHJRVWRSQLDZL]MDWD MX*VWDáDVL U]HF]\ZLVWRFLG]L NLVWDQGDUGRZL]DSLVXLQIRUPDFML+70/L Z\NRU]\VWXMF\PWHQVWDQGDUGSU]HJOGDUNRP:::NWyUHRSLVDáHm w rozdziale o globalnych sieciach komputerowych.

3U]\GDWQRüKLSHUWHNVWXZLGDüMX*ZSRZ\*V]\PDNDSLFLH-JG\E\WHNVWWHQQLHE\á Z\GUXNRZDQ\OHF]QDSLVDQ\SU]\SRPRF\KLSHUWHNVWRZHJRHG\WRUDZ\VWDUF]\áRE\ ZFLVQüMHGHQNODZLV]QDWDNLPVáRZLHMDNJRSKHUE\GRWU]HüSU]H]KLSHUSRáF]HQLH KLSHUOLQN GRRGSRZLHGQLHJRIUDJPHQWXWHNVWXWDEHOLU\VXQNXZ\MDQLDMFHJRVHQV GDQHJRSRM FLD-HGQ\P]ZL NV]\FKSUREOHPyZSU]\SU]\VZDMDQLXVRELHQRZHMZLHG]\ MHVWNRQLHF]QRüQDXF]HQLDVL NLONXU]HF]\MHGQRF]HQLHJG\*GRSLHURLFKZ]DMHPQH UHODFMHSR]ZDODMQDPZSHáQLRJDUQüMHMVHQV=DVWRVRZDQLHLQQ\FKQL*WHNVWURGNyZ Z\UD]XSURZDG]LQDVGRV\VWHPyZPXOWLPHGLDOQ\FKRNWyU\FKQDSLVDáHPZSRSU]HGQLHM NVL*FH

&] VWRPDP\GRF]\QLHQLD]HVWRVXQNRZRSURVWUHDOL]DFMLGHLKLSHUWHNVWXQS SRPRFZ:LQGRZVF]\RVWDWQLFKZHUVMDFK'26XSR]ZDODQDPSU]H]VáRZDZ\Uy*QLRQH ZWHNFLH SRGNUHORQH EH]SRUHGQLRGRWU]HüGRGDOV]\FKZ\MDQLH.RU]\VWDMF]WDNLHM SRPRF\PR*HP\ZQLHNWyU\FKV\VWHPDFKSU]HOHG]LüGURJ SRNWyUHMZ GURZDOLP\SR WHPDWDFKSRPRF\LFRIQüVL GRGRZROQHJRWHPDWX2SURJUDPRZDQLHRQD]ZLHDoc-to- HelpSR]ZDODQD]DPLDQ QDSLVDQ\FKSU]\SRPRF\06-:RUGDWHNVWyZQDKLSHUWHNVWRZ pomoc w stylu Windows. -HVWWH*VSRURED]GDQ\FKRUJDQL]XMF\FKLQformacje w prosty, :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 36

KLSHUWHNVWRZ\VSRVyE1DSU]\NáDGZ]QDQ\FKSU]HZRGQLNDFK1RUWRQDSR'26LHF]\ M ]\NDFKSURJUDPRZDQLDZV]\VWNLHSRMDZLDMFHVL ZSRND]\ZDQ\PIUDJPHQFLHWHNVWX VáRZDSRVLDGDMFHVZyMZáDVQ\RSLVZED]LHGDQ\FKZ\SLV\ZDQHVXJyU\VWURQ\ i Z\VWDUF]\QDQLHNOLNQüE\SU]HMüGRWHJRRSLVX

-HGQ\P]SLHUZV]\FKSRSXODUQ\FKSURJUDPyZZ\NRU]\VWXMF\FKKLSHUWHNVWE\á HyperCardSURVW\SURJUDPGOD0DFLQWRVK\SR]ZDODMF\WZRU]\üVRELHED]\GDQ\FK VNáDGDMF\FKVL ]NDUWSRáF]RQ\FKSU]H]KLSHUOLQNL- ]\NLHPSR]ZDODMF\PVWHURZDü ÄKLSHUNDUW´MHVWHyperTalk1RZ\PZFLHOHQLHPW\FKM ]\NyZMHVWSuperCard i SuperTalkSR]ZDODMFHQDZL NV]VZRERG ZX*\ZDQLXG(ZL NXLJUDILNL6\VWHPWHQ UR]ZLMDüVL E G]LHZVWURQ ]DVWRVRZDPXOWLPHGLDOQ\FKJednym z bardziej znanych edytorów hipertekstu jest Guide, stosowany do organizacji informacji i opracowywania GRNXPHQWDFMLSU]H]SRZD*QHZ\GDZQLFWZD,QQ\PJRGQ\PSROHFHQLDKLSHUWHNVWRZ\P programem komercyjnym, stosowanym przy tworzeniu programów edukacyjnych, jest Toolbook.

Oprócz komercyjnie sprzedawanych systemów hipertekstowych sporo jest produktów VKDUHZDURZ\FK:UyGQLFKMHGQ\P]FLHNDZV]\FKMHVWV\VWHPBlack Magic, SR]ZDODMF\UyZQLH*X*\ZDüJUDILNLLXPLHV]F]DüQDRELHNWDFKJUDILF]Q\FKVáRZD kluc]RZHSU]H]NWyUHGRWU]HüPR*QDGRGDOV]\FKLQIRUPDFML6KDUHZDURZHKLSHUWHNVWRZH HG\WRU\GRVW SQHVQSSRGDGUHVHP http://sunsite.icm.edu.pl/pub/msdos/simtelnet/hypertxt/

+LSHUWHNVWZDUWRVWRVRZDüGRRSUDFRZ\ZDQLDSRGU F]QLNyZHQF\NORSHGLLLLQQ\FK syVWHPyZLQIRUPDF\MQ\FKMH*HOLPDP\MHGQDNGRF]\QLHQLD]OLWHUDWXUOXEGREU]H SU]\JRWRZDQ\PZ\NáDGHPSURZDG]FVáXFKDF]\RGMHGQHJR]DJDGQLHQLDGRGUXJLHJR ]DVWRVRZDQLHKLSHUWHNVWXMHVWWUXGQHLQLH]DZV]HPDVHQV1LHPDMHGQDN*HZWSOLZRFL L*SU]\V]áRüQDOH*\GRHG\WRUyZSR]ZDODMF\FKQDVWRVRZDQLHKLSHUWHNVWX8SURV]F]RQH ZHUVMHV\VWHPyZKLSHUWHNVWRZ\FKSR]ZDODMW\ONRQDKLHUDUFKLF]QRUJDQL]DFM  GRNXPHQWXSRND]XMFW\WXá\UR]G]LDáyZF]\SRGUR]G]LDáyZLSR]ZDODMFQDUR]ZLQL FLH SHáQHJRWHNVWXGRZROQLHZ\EUDQ\FKIUDJPHQWyZ:M ]\NXDQJLHOVNLPQD]\ZDVL WDNLH edytory „outliners´1LHVWHW\EUDNMHVWGREUHJRSROVNLHJRRNUHOHQLD-PR*HZáDQLH ÄHG\WRU\KLHUDUFKLF]QH´":L NV]RüUHQRPRZDQ\FKSURFHVRUyZWHNVWXSR]ZDODQDWDNL KLHUDUFKLF]Q\SRGJOGWHNVWXLPDQLSXODFMH SU]HVXZDQLHNRSLRZDQLHXVXZDQLH FDá\PL UR]G]LDáDPLF]\SRGUR]G]LDáDPL

Systemy autorskie i HTML

Systemy autorskie to rozszerzenie procesorów tekstu w kierunku systemów multimedialnych. PierZV]\PNURNLHPZW\PNLHUXQNXMHVWGRáF]HQLHGRSURFHVRUDWHNVWX PR*OLZRFLWZRU]HQLDSRZL]DKLSHUWHNVWRZ\FKDQDVW SQLHFKZLORZHJRRGZRáDQLDGR SURJUDPyZSUH]HQWXMF\FKJUDILN F]\VWHUXMF\FKZLGHR3URJUDP\WHQLHPDM]E\W UR]EXGRZDQ\FKPR*OLZRFLHG\FMLJUDILNLF]\ZLGHRSR]ZDODMMHGQDNQDLQWHJUDFM  SU]\JRWRZDQ\FKZF]HQLHMSU]\SRPRF\LQQ\FKQDU] G]LHOHPHQWyZ :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 37

Toolbook (Asymetrix, www.asymetrix.com) jest jednym z bardziej znanych i stosunkowo áDWZ\FKZX*\FLXV\VWHPyZDXWRUVNLFK3RGREQ\MHVW nieco do HyperCard, programu ]QDQHJR]HURGRZLVND0DFLQWRVK\DOHPDRGQLHJRZL NV]HPR*OLZRFL6\VWHPWHQ UR]ZLMDVL V]\ENRLMHVWF] VWRVWRVRZDQ\GRWZRU]HQLDRSURJUDPRZDQLDHGXNDF\MQHJR QDGDMHVL UyZQLH*GRX*\WNXMDNRHG\WRUKLSHUWHNVWX$V\PHWrix reklamuje swój produkt MDNRV\VWHPGRWZRU]HQLD]DU]G]DQLDLXGRVW SQLDQLDPDWHULDáyZGRQDXNLZ UR]SURV]RQ\PURGRZLVNX 'LVWULEXWHG/HDUQLQJ :HUVMD7RROERRN,,SR]ZDODQD EH]SRUHGQLHNRU]\VWDQLH]HVWDQGDUGX+70/RUD]M ]\NDSURJUDPRZDQLD-DYDDG]L NL temu z zasobów Internetu. Ponad 200 appletów napisanych w Javie pomaga w tworzeniu PDWHULDáyZHGXNDF\MQ\FK]GDOQ\PSURZDG]HQLXHJ]DPLQyZLRFHQLHZ\QLNyZ 3U]HJOGDUNL:::PRJX*\ZDüGDUPRZHJRUR]V]HU]HQLD SOXJ-in) o nazwie Neuron, SR]ZDODMFHJRQDEH]SRUHGQLHRJOGDQLHGRNXPHQWyZVWZRU]RQ\FKZ7RROERRNX $V\PHWUL[SURGXNXMHWH*VZRMZáDVQSU]HJOGDUN :::RQD]ZLH7RRO%RRN,, 'HVNWRS:VXPLHSDNLHWSURJUDPyZ7RROERRNWRGX*\SRVW SZNLHUXQNXWHOHHGXNDFML

Mediaview - to bardzo zaawansowaQ\HG\WRUPXOWLPHGLDOQ\LQWHJUXMF\WHNVW JUDILN ZLGHRDQLPDFM G(ZL NPDWHPDW\N -HJRLGHMHVWWZRU]HQLHÄ*\ZHJR´WM LQWHUDNW\ZQHJRGRNXPHQWXZNWyU\PQDFLQL FLHHOHPHQWXHNUDQXZ\ZRáDVHNZHQFM  wideo czy zamieni zaszyfrowany napis na rysunku.-HJRJáyZQZDGMHVWWRL*QDUD]LH G]LDáDQDU]DGNRVSRW\NDQ\FKVWDFMDFKURERF]\FK1H[WSRGNRQWURODV\VWHPX RSHUDF\MQHJR1H[W6WHS REHFQLH2SHQ6WHS &KRFLD*V\VWHP2SHQ6WHSMHVWGRVW SQ\QD komputerach osobistych jest to bardzo drogi system operacyjny, niezbyt jeszcze UR]SRZV]HFKQLRQ\0HGLDYLHZMHVWGRVW SQ\]DGDUPRQDZLHOXVHUZHUDFK)73

1DMEDUG]LHM]DDZDQVRZDQ\PV\VWHPHPKLSHUWHNVWRZHJRGRVW SXGRLQIRUPDFML UR]SURV]RQHMZVLHFLDFKNRPSXWHURZ\FKE\áZURNXSURJUDPMosaic, publicznie dosW SQHRSURJUDPRZDQLHG]LDáDMFHZV\VWHPLH;-Windows na stacjach roboczych, opracowane w NCSA (National Center for Supercomputing Applications, czyli Narodowe &HQWUXP=DVWRVRZD6XSHUNRPSXWHUyZZZZQFVDXLXFHGX Z86$ :NUyWFHSRZVWDá\ UyZQLH*ZHUVMHWHJRSURJUDPXG]LDáDMFHSRG06-:LQGRZV'RNXPHQW\SRáF]RQH]H VRESU]H]KLSHUOLQNLSRMDZLDMFHVL QDHNUDQLHMDNRSRGNUHORQHVáRZDPRJE\ü ]DUyZQRWHNVWRZHG(ZL NRZHMDNLJUDILF]QH:\ZRáDQLHRGSRZLHGQLHJRKLSHUOLQNX SU]H]QDFLQL FLHP\V]\SRZRGXMHDXWRPDW\F]QLHSRáF]HQLH]NRPSXWHUHPZNWyU\P ]QDMGXMHVL SR*GDQDLQIRUPDFMDSRZLQQRUyZQLH*Z\ZRáDüRGSRZLHGQLSURJUDP SR]ZDODMF\QDREHMU]HQLHGDQHJRRELHNWX6WDQGDUGRZRX*\ZDVL RSURJUDPRZDQLDxv GRRJOGDQLDJUDILNLshowaudio GODRELHNWyZG(ZL NRZ\FKmpeg_play dla sekwencji wideo oraz ghostview dla plików postscriptowych i xdvi dla formatu TeXa i LaTeXa. *ZDáWRZQ\UR]ZyM,QWHUQHWXZ\ZRáDQ\SU]H]SU]HJOGDUN 0RVDLFVWZRU]\á1&6$ EDUG]RVLOQNRQNXUHQFMHLSU]\F]\QLáVL GRSRZVWDQLDMHV]F]e bardziej zaawansowanych programów hipertekstowych, zarówno darmowych jak i komercyjnych. W 1995 roku SURJUDP\WHSR]ZDODá\QLHW\ONRQDSU]HJOGDQLHKLSHUWHNVWRZ\FKGRNXPHQWyZZ VWDQGDUG]LH+70/OHF]UyZQLH*QDWZRU]HQLHLFKVDPHPXNRU]\VWDMF]JUDILcznego HG\WRUD1DXNDM ]\ND+70/QLHMHVWMX*NRQLHF]QDSRZVWDáRZLHOHSURJUDPyZGR WZRU]HQLDZáDVQ\FKVWURQ:::SU]\SRPRF\HG\WRUyZJUDILF]Q\FK3U]HJOGDUNL :::RSLVDQHVGRNáDGQLHMZUR]G]LDOHQDWHPDW,QWHUQHWX

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 38

1LHPDZWSOLZRFL*H+70/ Hypertext Mark-up Language, czyli hipertekstowy M ]\NVWUXNWXUDOQ\ MHVWQDMZD*QLHMV]\PZ\QDOD]NLHPSRF]WNXODW-W\FKSR]ZDODMF\P QDVWDQGDU\]DFM V\VWHPyZDXWRUVNLFK:RSUDFRZDQLX]QDMGXMVL MX*MHJRUR]V]HU]RQH ZHUVMHWDNLHMDN+70/VWZDU]DMFHGRGDWNRZHPR*OLZRFLZ]DNUHVLHPXOWLPHGLyZ RUD]SU]HV\áDQLDWHNVWyZ]DZLHUDMF\FKZ]RU\PDWHPDW\F]QH +70/WUDNWXMHZ]RU\WDN MDNJUDILN FRQLHSRWU]HEQLHVSRZDOQLDSU]HV\áDQLHWHNVWyZSU]H]VLHFLNRPSXWHURZH  ,QQHUR]V]HU]HQLDZVWURQ WUyMZ\PLDURZHMJUDILNLLZLUWXDOQHMU]HF]\ZLVWRFLSURSRQXMH Silicon Graphics. Oprogramowanie WebSpaceNRU]\VWD]QRZHJRM ]\ND9LUWXDO5HDOLW\ 0RGHOLQJ/DQJXDJH 950/M ]\NPRGHORZDQLDZLUWXDOQHMU]HF]\ZLVWRFL LPR*QDMH RWU]\PDüSRGDGUHVHP:::ZZZVJLFRP SRUUR]G]LDáR,QWHUQHFLH : QDGFKRG]F\FKODWDFKQDOH*\VL VSRG]LHZDüRJURPQHJRUR]ZRMXKLSHUWHNVWRZ\FKL hipermedialnych systemów autorskich.

Publikacje elektroniczne

'*HQLHGRXMHGQROLFHQLDIRUPDWyZGRNXPHQWyZWZRU]RQ\FKQDUy*Q\FKW\SDFK NRPSXWHUyZSU]\SRPRF\Uy*Q\FKQDU] G]LDPLWDNE\QDEUDá\RQHWHJRVDPHJRZ\JOGX QLH]DOH*QLHRGSODWIRUP\VSU] WRZHMVSRZRGRZDáRZSURZDG]HQLHQRZ\FK ÄSU]HQRQ\FK´IRUPDWyZSOLNyZ:UyGZLHOXQRZ\FKSURSR]\FMLZDUWRZ\PLHQLüWU]\

Adobe ZSURZDG]LáDSRG]ELyU3RVWVFULSWXREVáXJLZDQ\SU]H]SURJUDPRQD]ZLH Acrobat,WZRU]F\ÄSU]HQRQHSOLNLGRNXPHQWyZ´PDF (Portable Document File), XGRVW SQLDMF]DGDUPRSU]HJOGDUN $FUREDW5HDGHU QSSRGDGUHVHPZZZDGREHFRP  do tego formatu. AdobHVWZRU]\áRFDáDURG]LQ SURGXNWyZGRWZRU]HQLDKLSHUWHNVWRZ\FK GRNXPHQWyZZIRUPDFLH3')'RNXPHQW\SU]\JRWRZDQHSU]\SRPRF\HG\WRUDPR*QD SRSURVWXZ\GUXNRZDüGRSOLNX3')NRU]\VWDMF]SURJUDPX$FUREDW3'):ULWHU0R*QD ZQLFK]DJQLH(G]LüRGZRáDQLDGRdowolnych obiektów stworzonych przez mechanizm 2/(DQDZHWGRNXPHQWyZGRVW SQ\FKSRSU]H]VHUZHU\:::Z,QWHUQHFLHRUD] GRNXPHQWyZ/RWXV1RWHV3U]HJOGDUND$FUREDW$PEHUSR]ZDODQDRJOGDQLH dokumentów PDF przechowywanych na serwerach WWW strona po stronie1DU] G]LD $FUREDW'LVWLOOHUVSU]HGDZDQHSU]H]$GREHSR]ZDODMQD]DPLDQ SOLNyZ SRVWVFULSWRZ\FKQDIRUPDW3')D$FUREDW&DSWXUHQDVNDQRZDQLHGRNXPHQWyZL]DPLDQ  grafiki na tekst przy pomocy programu typu OCR z zachowaniem elementów graficznych LFDáHJRXNáDGXVWURQ\*UDILN MDNLWHNVWPR*QD]SOLNyZ3')VZRERGQLHNRSLRZDü: WDNLFKGRNXPHQWDFKND*G\F]\WHOQLNPR*HVRELHURELüVZRMHDGQRWDFMH]RVWDZLDü ]DNáDGNLRUD]]DEH]SLHF]DüGRQLFKGRVW SKDVáHP0LQLVWHUVWZRREURQ\86$SODQXMH ]DPLDQ RNRáRPLOLRQyZVWURQGRNXPHQWyZ WDNLFKMDNLQVWUXNFMHREVáXJLVSU] WX ZRMVNRZHJR QDIRUPDWHOHNWURQLF]Q\GX*RZ\JRGQLHMV]\SU]\V]XNDQLXLQIRUPDFML /LF]QHILUP\NRPSXWHURZHWDNLHMDN,%0F]\,QWHOXGRVW SQLDMZIRUPDFLH3') informacje o swoich produktach.

Z formatem PDF konkuruje format ENV propagowany przez Wordperfect (Novell), a SU]HJOGDUNL(QYR\PR*QDUyZQLH*RWU]\PDü]DGDUPR0DRQDSRGREQH]DOHW\FR $FUREDWSR]ZDODMFQDRGG]LHOHQLHJUDILNLRGWHNVWXVNDORZDOQRüKLSHUWHNVWRZH :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 39

SRáF]HQLDRUD]]DJQLH*G*DQLHRELHNWyZW\SX2/(ZGRNXPHQWDFKG]L NLF]HPXPR*QD ZQLFKSU]HFKRZ\ZDüUyZQLH*RELHNW\G(ZL NRZHLVHNZHQFMHZLGHR)LUPDNo Hands ZSURZDG]LáDWHFKQRORJL Ä&\IURZHJR3DSLHUX´ Digital Paper, DP) o podobnych ]DOHWDFKFR3')L(9<'RNáDGQ\REUD]VWURQ\REHMU]HüPR*QDQDUy*Q\FKW\SDFK NRPSXWHUyZMDNLZ\GUXNRZDüQDGUXNDUNDFKUy*QHJRW\SX7HWU]\IRUPDW\- PDF, ENV i DP -E G]HVRERVWURNRQNXURZDüZG]LHG]LQLHSXEOLNDFMLHOHNWURQLF]Q\FK7ZRU]HQLH SU]HQRQ\FKGRNXPHQWyZRZ\MWNRZRPDáHMREM WRFLZIRUPDFLH'LJLWDO3DSHU XPR*OLZLDRSURJUDPRZDQLHCommon Ground dla Windows (Common Ground 6RIWZDUH -HVWRQRVWRVXQNRZRWDQLHSR]ZDODQDWZRU]HQLHSOLNyZ]DZLHUDMF\FKZ sobie mini-SU]HJOGDUN DZL FSRND]XMF\FKLGUXNXMF\FK]DZDUWZQLFKJUDILN L WHNVWEH]NRQLHF]QRFLZ\ZRá\ZDQLDRGU EQHJRRSURJUDPRZDQLDWZRU]HQLH KLSHUSRáF]HQLHW\ONRZREU ELHMHGQHJRGRNXPHQWXDOHLVLHFL,QWHUQHWX0HFKDQL]P\ LQGHNVRZDQLDSOLNyZ 9HULW\ X*\ZDQHSU]H]&RPPRQ*URXQGVEDUG]RV]\ENLHL SR]ZDODMQDZ\V]XNDQLHLQWHUHVXMFHMLQIRUPDFMLZJUXSLHSOLNyZ:DG RSURJUDPRZDQLD&RPPRQ*URXQGMHVWGRüVáDEDREVáXJDSRVWVFULSWX

:\GDMHVL *HQDMZL NV]HV]DQV QDXVWDOHQLHVWDQGDUGXPDREHFQLH$GREH3OLNL tworzone przez wszystkie tu wymienione programy NRU]\VWDM]HVNDORZDOQ\FKIRQWyZ 7UXH7\SHL3RVWVFULSW LPR*QDMHGUXNRZDüQDXU]G]HQLDFKRZ\VRNLHM]GROQRFL UR]G]LHOF]HMZLHUQLHRGWZDU]DMFSR*GDQ\Z\JOGGRNXPHQWX3OLNLWHV]QDF]QLH PQLHMV]HQL*RGSRZLDGDMFHLPSOLNLSRVWVFULSWRZHLáDWZRSU]HQDV]DOQHQDUy*QHW\S\ komputerów. Znaczenie opisanych tu programów nie polega jednak tylko na dostarczeniu QDU] G]LGRWZRU]HQLDSU]HQRQ\FKGRNXPHQWyZ% GRQHSU]HGHZV]\VWNLPVáX*\ü UR]SRZV]HFKQLDQLXVL HOHNWURQLF]Q\FKSXEOLNDFMLSRPDJDüZWZRU]HQiu elektronicznych DUFKLZyZGRNXPHQWyZNDWDORJyZLEURV]XUZVSRPDJDüHOHNWURQLF]Q\RELHJ GRNXPHQWyZ-X*ZURNXNRU]\VWDMF]PR*OLZRFLSURJUDPX1RYHOO(QYR\SRMDZLá VL SLHUZV]\SROVNLPLHVL F]QLNHOHNWURQLF]Q\Electra1LHVWHW\QLHFLHV]\áVL ]byt GX*\P]DLQWHUHVRZDQLHPL]UH]\JQRZDQR]MHJRZ\GDZDQLD]ZUDFDMFVXEVNU\EHQWRP SLHQLG]H

(G\WRU\ZLHORM ]\F]QH

2GU EQHSUREOHP\SRMDZLDMVL JG\FKFHP\SLVDüNRU]\VWDMF]H]QDNyZLQQHJR DOIDEHWXQL*UR]V]HU]RQ\DOIDEHWáDFLVNL6WRVXQNRZRáDWZRMHVWXWZRU]\üF]FLRQNLGOD F\U\OLF\SLVDQLHDOIDEHWHPDUDEVNLPF]\KHEUDMVNLPZ\PDJDMHGQDNSU]HVXZDQLDVL RG SUDZHMGROHZHMQLHMHVWWRZL FW\ONRNZHVWLDRGSRZLHGQLFKF]FLRQHN:VDP\FK ,QGLDFKMHVWNLONDG]LHVLWUR]SRZV]Hchnionych rodzajów pisma, bardzo odmiennych od áDFLVNLHJRDOIDEHWX6]F]HJyOQHSUREOHP\VWZDU]DMSLVPDSR]EDZLRQHDOIDEHWXF]\OL SLVPDLGHRJUDILF]QHWDNLHMDNFKLVNLNRUHDVNLLMDSRVNL3UREOHP\WHQLHV UR]ZL]DQHZLGHDOQ\VSRVyEGRG]LVLDMFKRFLD*ZRVWDWQLFKODWDFKZNUDMDFKW\FKZFRUD] ZL NV]\PVWRSQLXGRSLVDQLDGRNXPHQWyZNRU]\VWDVL ]NRPSXWHUyZ GRQLHGDZQD ZL NV]RüGRNXPHQWyZMDSRVNLFKSLVDQDE\áDU F]QLH 

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 40

=DGDQLDVWRMFHSU]HGHG\WRUDPLSLVPQLHDOIDEHW\F]Q\FKV]QDF]QLHWUXGQLHMV]HQL* GODSLVPDOIDEHW\F]Q\FKJG\*ZSURZDG]DQLH]QDNyZLGHRJUDILF]Q\FKPHWRG URPDQL]DFML F]\OL]DSLVXG(ZL NyZ OXESRGREQ\PLPHWRGDPLSURZDG]LGR QLHMHGQR]QDF]QRFLNWyUHPR*QDUR]VWU]\JQüSU]H]VNRMDU]HQLHZLHOX]QDNyZ ideografic]Q\FK]GDQ\P]DSLVHP,QWHOLJHQWQ\HG\WRUVWDUDVL UR]VWU]\JQüQDSRGVWDZLH NRQWHNVWXNWyU\]QLFKZ\EUDü7DNSUDFXMFHHG\WRU\Z\PDJDMMHGQDNGX*\FKSDPL FLL PRF\REOLF]HQLRZ\FK=áROLZLWZLHUG]*H-DSRF]\F\Z\P\OLOLSURJUDPEXGRZ\ SLWHMJHQHUDFMLNRPSXWHUyZE\WHSUREOHP\UR]ZL]Dü

-DNMX*ZVSRPLQDáHPZURNX]DWZLHUG]RQRQRZ\GZXEDMWRZ\VWDQGDUGNRGRZDQLD znaków o nazwie UnisysSR]ZDODMF\QDUR]Uy*QLHQLHD*]QDNyZ5R]ZD*DQRWH* kod otwarty, który nie zawiera sztywno ustaloneMOLF]E\EDMWyZUHSUH]HQWXMF\FKGDQ\ ]QDN1DZHWW\VL F\]QDNyZPR*HVL RND]DüSRSHZQ\PF]DVLHQLHZ\VWDUF]DMFHGOD WZRU]HQLDJOREDOQ\FKV\VWHPyZLQIRUPDF\MQ\FKZUy*Q\FKM ]\NDFKQDURGRZ\FKZLDWD Niemniej wprowadzenie kodowania Unisys w Windows NTSRZLQQR]QDF]QLHXáDWZLü WZRU]HQLHRSURJUDPRZDQLDGRHG\FMLWHNVWXQDSLVDQHJRQLHW\SRZ\PLM ]\NDPL

Ω 3LVDQLHZGRZROQ\PM ]\NXRSDUW\PQDDOIDEHFLHáDFLVNLPMDNUyZQLH*SLVDQLHSR JUHFNXGODZL NV]RFLHG\WRUyZQLHVWDQRZL*DGQHJRSUREOHPX1LHNWyUHHdytory, takie MDNSRSXODUQ\&KL:ULWHUSR]ZDODMGRNXSLüOXEáDWZRGRURELüVDPHPXQLHW\SRZHIRQW\ &RMHGQDN]URELüMHOLGDQHSLVPRZ\PDJD]DSLVXRGOHZHMGRSUDZHMWDNMDNSLVPR DUDEVNLH"2VRERPSUDJQF\PSLVDüSRKHEUDMVNXDUDEVNXSHUVNXWDMVNXKLndi, VDQVNU\FLHF]\ZWDNHJ]RW\F]Q\FKM ]\NDFKMDNLQXNWLWXW X*\ZDQ\SU]H](VNLPRVyZ  SROHFLüPR*QDHG\WRUMultilingual Scholar (MLS)0R*QDGRQLHJRGRNXSLüIRQW\GOD SRQDGM ]\NyZ-HVWWRMHGHQ]QLHOLF]Q\FKMHOLQLHMHG\Q\SURJUDPRIHUXMF\QLe W\ONRIRQW\GREUHMMDNRFLDOHUyZQLH*GEDMF\RV]F]HJyá\VSHF\ILF]QHGODGDQHJR M ]\NDWDNLHMDNSRáR*HQLHDNFHQWyZNWyUHPRJ]DOH*HüRGOLWHUSRSU]HG]DMF\FKOXE QDVW SXMF\FKSRGDQHMOLWHU]HDQDZHW]PLDQ NV]WDáWXOLWHU\Z]DOH*QRFLRGWHJRFzy VWRLRQDQDSRF]WNXZURGNXF]\QDNRFXZ\UD]X8*\WNRZQLNPDZSá\ZQDZV]HONLH HOHPHQW\VW\OXPR*HUyZQLH*VWZRU]\üVDPHPXSRWU]HEQH]QDNLF]\FDá\IRQW3URJUDP PDGX*HPR*OLZRFLNRQZHUVMLWHNVWyZSLVDQ\FKSU]H]LQQHHG\WRU\VSHFMDOL]XMFHVL Z RGPLHQQ\FKRGáDFLVNLHJRDOIDEHWDFK3URJUDP0/6QLHQDGDMHVL MHGQDNGRM ]\NyZ LGHRJUDILF]Q\FKWDNLFKMDNFKLVNLF]\MDSRVNLQLHSRWUDILWH*SLVDüZSLRQLH1RZD wersja tego programu, o nazwie UniVerseSU]H]QDF]RQDGODURGRZLVND06-Windows i MaciQWRVKDPDE\üSR]EDZLRQDW\FKZDG% G]LHRQDSUDFRZDüZRSDUFLXRNRGRZDQLH GZXEDMWRZH8QLV\VLRIHURZDüVNDORZDQHIRQW\ZHNWRURZHHJ]RW\F]Q\FKM ]\NyZ áF]QLH]FKLVNLPLMDSRVNLP

5HQRPRZDQHSURFHVRU\WHNVWXGRVW SQHVZHJ]RW\F]Q\FKZHUVMDFKM zykowych. Warto UyZQLH*SDPL WDüRZLHORM ]\F]Q\FKPR*OLZRFLDFKV\VWHPXVNáDGXGRGUXNX7H; 3LVDQLHZGRZROQ\PM ]\NXNRU]\VWDMF\P]DNFHQWRZDQ\FKOLWHUDOIDEHWXáDFLVNLHJRQLH VWDQRZLGOD7H;DSUREOHPX'RVW SQHVGODQLHJR LWRQLHRGSáDWQLH F]FLRnki dla wielu M ]\NyZZLDWDáF]QLH]DUDEVNLPLQLHNWyU\PLM ]\NDPLLQG\MVNLPL,VWQLHMHUyZQLH* MDSRVNDZHUVMDWHJRV\VWHPX]QDQDMDNR-7H;L-/D7H;

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 41

DTP -VNáDGNRPSXWHURZ\

DeskTop Publishing (DTP), czyli przygotowywanie profesjonalnych publikacji NVL*HNLJD]HWQDELXUNXWRFDáNLHPRVREQDNDWHJRULDSURJUDPyZEOL*V]DJUDILFH NRPSXWHURZHMQL*HG\FMLWHNVWX3URJUDP\'73XPR*OLZLDMNRPSXWHURZ\VNáDGWHNVWyZ áDPDQLHWHNVWyZZLHORNROXPQRZ\FKLLQQHF]\QQRFLZ\NRQ\ZDQHprzez drukarzy i UHGDNWRUyZWHFKQLF]Q\FK6WRGX*HLVNRPSOLNRZDQHV\VWHP\QLHEDUG]RQDGDMFHVL  GRWZRU]HQLDWHNVWXF]\MHJRUHGDNFMLDMHG\QLHGRMHJRVNáDGX$PDWRUVNLHJD]HWNL áDWZLHMMHVWWZRU]\üSU]\SRPRF\SURFHVRUyZWHNVWXXPR*OLZLDMF\FKLQWHJUDFM JUDILNLL ZLHORNROXPQRZ\FKWHNVWyZ1DZHWZ\GDZQLFWZRPVNáDGDMF\PNVL*NLF] VWR Z\VWDUF]DMSURFHVRU\WHNVWyZ'RSLHURSU]\QDSUDZG VNRPSOLNRZDQ\PVNáDG]LH SURIHVMRQDOQ\FKSXEOLNDFMLZDUWR]DLQWHUHVRZDüVL SURJUDPDPL'737DNLHSURJUDP\WR nie]DEDZNLDOHFRUD]ZL NV]DOLF]EDORNDOQ\FKJD]HWXVLáXMF\FKXWU]\PDüVL QD przyzwoitym poziomie graficznym stwarza dla nich spory rynek.

3URJUDP\'73G]LDáDMQDMF] FLHMZURGRZLVNX06-Windows lub na komputerach Macintosha oraz komputerach Atari ST1LHVWRHG\WRU\WHNVWXGRSLVDQLD WU]HEDNRU]\VWDü]W\SRZ\FKHG\WRUyZFKRFLD*PR*QDZQLFKGRNRQDüSURVW\FK SRSUDZHNWHNVWX7U]\PDMLQIRUPDFM RLPSRUWRZDQ\FKSOLNDFKLLQWHJUXMJUDILN L WHNVWQDMF] FLHMPDMWH*ZEXGRZDQHQDU] G]LDGRREUyENL importowanej grafiki (np. ze VNDQHUD RUD]VSRURJRWRZ\FKIRUPDWyZVWURQ6WHUXMQLHW\ONRGUXNDUNDPLODVHURZ\PL DOHLSURIHVMRQDOQ\PLQDZLHWODUNDPL:WHJRW\SXSUDF\QDMF] FLHMX*\ZDQ\PIRUPDWHP jest postscript.

7\SRZHPR*OLZRFLSURJUDPyZ'73 QLHNWyUH]QLFKPDMDUyZQLH*GREUH procesory tekstów) to:

-]áR*RQDNRPSR]\FMDXNáDGXVWURQ\X*\ZDQLHZLHOXV]SDOW]JUDILNREOHZDQSU]H] WHNVWPR*OLZRFLDXWRPDW\F]QHM]PLDQ\XNáDGXVWURQ\SU]H]UH]HUZRZDQLHPLHMVFDQD JUDILN ZSURZDG]DQ]HVNDQHUD]SURJUDPyZWZRU]F\FKOXESU]HWZDU]DMF\FKJUDILN  UDVWURZLZHNWRURZ -PR*OLZRFLSUHF\]\MQHJRRNUHODQLDJ VWRFL]QDNyZRUD]LQQ\FKRGVW SyZPL G]\ VáRZDPLZLHUV]DPLZ\UyZQ\ZDQLDPDUJLQHVyZLWGHG\FMDZLDWáDIRQWyZ - automatyczne numerowanie obLHNWyZWZRU]HQLHRGQRQLNyZVSLVyZWUHFLLQGHNVyZ -PDQLSXORZDQLHJUDILN VNDORZDQLHREUDFDQLH UDVWHU\]DFMDLUHWXV]RZDQLH - bogaty zestaw fontów, automatyczne dzielenie wyrazów; -Z\GUXNQDGRZROQ\FKXU]G]HQLDFKGUXNXMF\FKVHSDUDFMDNRORUyZSrzy druku na NRORURZ\FKQDZLHWODUNDFK

Ventura (Corel Inc., www.corel.com), jeden z najbardziej znanych systemów DTP, G]LDáDSRG:LQGRZVGDMFQDPRQLWRU]HREUD]:<6,:<*SU]\JRWRZ\ZDQHJR GRNXPHQWX0R*OLZHMHVWLPSRUWRZDQLHSOLNyZZNLONXG]LHVL FLXUy*Qych formatach. 9HQWXUDZSHáQLUDG]LVRELH]NRORUHP ELWRZ\NRORUVHSDUDFMDNRORUyZGR QDZLHWODUHN 3URJUDPRIHUXMHERJDWHOLVW\VW\OyZGRSU]\JRWRZ\ZDQLDNVL*HNJD]HW RUD]IRUPXODU]\']LDáDZSL FLXUy*Q\FKWU\EDFKWHNVWRZ\PDNDSLWX XPR*OLZLD]PLDQ  typografii akapitu), ramek (rozmieszczenie tekstów i rysunków na stronie), graficznym :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 42

(tworzenie rysunków i podpisy pod nimi) i tabel. Do typowych efektów specjalnych QDOH*\Z\Uy*QLHQLHLLQZHUVMD ]PLDQDNRORUXWáDLF]FLRQNL GX*HMSLHUZV]HMOLWHU\GRü U]DGNRPR*OLZHSU]\SRPRF\W\SRZ\FKHG\WRUyZWHNVWX

0R*QDNXSLüZHUVM 9HQWXU\]SROVNLPLF]FLRQNDPLSRZLQQ\VL UyZQLH*ZNUyWFH SRMDZLüMHMFDákowicie spolszczone wersje. Jest to program bardzo w Polsce popularny, Z\GDQRQDMHJRWHPDWNLONDNVL*HNQLHE G JRZL FV]F]HJyáRZRRPDZLDü

PageMaker $OGXV&RUS MHVWMHGQ\P]OHSV]\FKSURJUDPyZ'73'RVW SQ\MHVW QLHW\ONRZURGRZLVNX:LQGRZVSUDFXMHUyZQLH*SRGNRQWUROV\VWHPXRSHUDF\MQHJR 26LQD0DFLQWRVKDFK2SUyF]W\SRZ\FKFHFKSURJUDPyZ'733DJH0DNHUZ\Uy*QLD VL PR*OLZRFLEH]SRUHGQLHJRVSUDZG]DQLDZLHONRFLNHUQLQJX ZLDWáDPL G]\ ]QDNDPL ZRNLHQNX]DZLHUDMF\PGDQHQXPHU\F]QH:V]\VWNLHRELHNW\PR*QD SU]HPLHV]F]DüQDHNUDQLHSRGDMFZVSRVyEQXPHU\F]Q\LFKSRáR*HQLH'RNáDGQRü REURWyZWHNVWXF]\JUDILNLVL JDVWRSQLD7DNLHIXQNFMHMDNREURW\F]\RGELFLD GRVW SQHVGODZV]\VWNLFKLPSRUWRZDQ\FKRELHNWyZQSZ\NUHVyZWDEHl czy LPSRUWRZDQHMJUDILNL-HOLGRDNDSLWXSRGGDQHPXWUDQVIRUPDFMLGRáF]\P\MDNLWHNVW XOHJQLHRQUyZQLH*WUDQVIRUPDFMLMHOLVNRSLXMHP\JRGRLQQHJRREV]DUXRG]\VND SLHUZRWQSRVWDü2ELHNW\LPSRUWRZDQHLWZRU]RQHZSURJUDPLHNDWDORJRZDQHVZ graficznej bazie danych (library palette).

3DNLHWXPR*OLZLDMHGQRF]HVQSUDF ]ZLHORPDGRNXPHQWDPL SRSU]HGQLHZHUVMHQLH PLDá\WDNLHMPR*OLZRFL RUD]ZVSyáSUDF ]ZHUVMSU]H]QDF]RQGOD0DFLQWRVKD (zamiana formatów graficznych z Windows Metafiles do PICT Maca). Proponuje przy W\P]DVW SF]HNURMHSLVPDMHOLQLHVGRVW SQHNURMHLGHQW\F]QH%DUG]RERJDWH PR*OLZRFLPD3DJH0DNHUZ]DNUHVLHREUyENLNRORUX-PR*QDNRU]\VWDü]Uy*Q\FK V\VWHPyZZW\PWU]HFKVWDQGDUGyZ3DQWRQHMDNWH*]ZáDVQHMELEOLRWHNLEDUw tworzonej ZPRGHOX5*%OXE&0<.6HSDUDFMDNRORUyZGRQDZLHWODQLDEDUZQHMJUDILNLPR*OLZD MHVWGODZLHOXIRUPDWyZJUDILF]Q\FK'UXNQDVW SXMHSRSU]HWáXPDF]HQLXJUDILF]QHJR obrazu strony na Postscript.

:UyGLQQ\FK]QDQ\FKSURJUDPyZWHMNODV\ZDUWRZ\PLHQLüFrameMaker (Adobe), QuarkXPress oraz PagePlus 2.0,EDUG]RWDQLSURJUDP'73QLHXVW SXMF\ PR*OLZRFLDPLUHQRPRZDQ\PSURJUDPRPNRV]WXMF\PG]LHVL FLRNURWQLHZL FHM 3URJUDPG]LDáDSRG:LQGRZVNRU]\VWD]HVWDQGDUGXNRORUyZ3DQWRQHXPR*OLZLDMFLFK VHSDUDFM  MHVWWRLVWRWQHSU]\QDZLHWODQLX SR]ZDODQDREURW\WHNVWXLRELHNWyZ ZVSyáSUDFXMH]HZV]\VWNLPLPHFKDQL]PDPL:LQGRZVNRU]\VWDMF]F]FLRQHNZIRUPDFLH TrueType. Znakomity program Calamus SL G]LDáDáGRWHMSRU\MHG\QLHQDNRPSXWHUDFK Atari SeULL67L77QLHPDMHGQDNZWSOLZRFL*HSRZVWDQLHUyZQLH*MHJRZHUVMDQD EDUG]LHMSRSXODUQHNRPSXWHU\:HUVMDG]LDáDMFDSRGNRQWUROV\VWHPX:LQGRZV17MX* istnieje.

3RGDGUHVHPKWWSGHVNWRSSXEOLVKLQJFRPRSHQKWPO]QDOH(üPR]QDPQyVWZRLQIRUPDFji na temat DTP.

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 43

-DNXQLNQüSU]HSLV\ZDQLDWHNVWXSURJUDP\2&5

:VSRPLQDáHPMX*RVNDQHUDFKLRRSURJUDPRZDQLXRQD]ZLH2&5 2SWLFDO&KDUDFWHU 5HFRJQLWLRQ SR]ZDODMF\PQD]DPLDQ Z\GRE\FLHWHNVWX]JUDILNLL]DSLVDQLHJRZWaki VSRVyEE\PR*QDE\áRRSUDFRZ\ZDüJRGDOHMSU]\X*\FLXHG\WRUyZWHNVWX-HOLWHNVW LVWQLHMHZIRUPLHGUXNRZDQHMPR*QDXQLNQüSU]HSLV\ZDQLDNRU]\VWDMFZáDQLH]WDNLHJR oprogramowania.

3URJUDP\2&5QLHUR]SR]QDMSLVPDU F]QHJRDMHOLUR]SR]QDM(np. w komputerach klasy Penbook) to tylko drukowane, oddzielone od siebie litery, a i to nie QDMOHSLHM5R]SR]QDZDQLHSLVPDRGU F]QHJRWREDUG]RWUXGQH]DJDGQLHQLHZ\PDJDMFH VSHFMDOLVW\F]QHJRRSURJUDPRZDQLDLE GFHQDGDOZID]LHEDGDQDXNRZ\FK:L NV]Rü SURJUDPyZQLHUR]SR]QDMHUyZQLH*HJ]RW\F]Q\FKNURMyZSLVPDRJUDQLF]DMFVL GR bardziej popularnych, takich jak Times, Courier czy Helvetica. Wystarczy jednak, by krój UR]SR]QDZDQHJRSLVPDE\áSRFK\á\DMX*PRJSRMDZLüVL WUXGQRFL0DV]\QRSLVMHOi MHVWEDUG]RGREU]HF]\WHOQ\LOLWHU\QLHV]DEUXG]RQHOXELFKIUDJPHQW\ÄSRSU]HU\ZDQH´ QDGDMHVL GRREUyENLSU]H]2&51DOH*\VL MHGQDNOLF]\ü]ZL NV]\PLPR*OLZRFLDPL SRMDZLHQLDVL Eá GQLH]LGHQW\ILNRZDQ\FK]QDNyZQSOLWHUNDÄR´]QLHGRNáDGQLHRGbitym JyUQ\PáXNLHPPR*H]RVWDüX]QDQD]DOLWHUN ÄX´&]áRZLHNQLH]ZUDFDXZDJLQDWDNLH QLHGRVNRQDáRFLGUXNXJG\*ZL NV]Rü]QDVF]\WDFDáHZ\UD]\MHG\QLHRVRE\F]\WDMFH OLWHUN SROLWHUFHPRJPLHüWUXGQRFL1LHVWHW\SURJUDP\2&5F]\WDM]Z\NOHOiterka po OLWHUFH=DQLPQDXF]VL OHSLHMF]\WDüPR*HPLQüWURFK F]DVX-MHVWWRPR*OLZHDOH Z\PDJDZ\SRVD*HQLDSURJUDPX2&5ZVáRZQLNL]QDF]QLHSU]HGáX*DMHJRG]LDáDQLH

,POHSV]DMHVWMDNRüGUXNXVNDQRZDQHJRGRNXPHQWXW\PPQLHMEá GyZSRSHáQL progrDPW\SX2&51DMáDWZLHMMHVWUR]SR]QDZDüSLVPRGUXNRZDQH6NDQHUQDOH*\SU]\ W\PXVWDZLüQDPDNV\PDOQ]GROQRüUR]G]LHOF]-FKRFLD*SRZVWDMFHZWHQVSRVyESOLNL PDMVSRUHUR]PLDU\VW\ONRW\PF]DVRZH7HOLWHU\NWyU\FKSURJUDPQLHSRWUDIL SUDZLGáRZRUR]SR]QDü]DPLHQLRQH]RVWDMQDZ\UD(QLHZLGRF]QH]QDF]NLQSQDa1LH QDOH*\VL VXJHURZDüSRF]WNRZ\PLQLHSRZRG]HQLDPL]PLDQDNURMXF]FLRQNL ZL NV]Rü programów pozwala na wybór skanowanej czcionki), której program nie rozpoznaje SUDZLGáRZRPR*HVSRZRGRZDüQDJáHSRSUDZQHG]LDáDQLH:\QLNL]DOH*UyZQLH*EDUG]R RGZLHONRFLF]FLRQNL VWRSQLDSLVPD -SU]\]E\WPDá\FKOLWHUDFKPR*HP\GRVWDüVDPH Eá G\

-HGQ\P]OHSV]\FKSURJUDPyZQDGDMF\FKVL GRUR]SR]QDZDQLDSLVPDZM ]\NX polskim i wielu innych jest program Recognita RSUDFRZDQ\QD: JU]HFK LMHJR XSURV]F]RQDZHUVMDSUDFXMFDW\ONR]U F]Q\PLVNDQHUDPLRecognita GO-CR 2.0. 3URJUDPSUDFXMHZURGRZLVNX:LQGRZVZ\NRU]\VWXMFW\SRZ\GODWHJRURGRZLVND V\VWHPLNRQGRREVáXJL1DG\VNX]DMPXMHQLHFDá\PHJDEDMW:L NV]HPR*OLZRFL DOHL ]QDF]QLHZ\*V]FHQ PDZHUVMDRecognita Plus3U]\LQVWDODFMLQDOH*\PXSRGDü] MDNLHJRSURJUDPXE G]LHP\Z\ZRá\ZDüVNDQHU- np. z procesorów tekstu Microsoft Word lub Ami Pro. Otrzymujemy wówczas w oknie naszego programu dodatkowe polecenia SR]ZDODMFHQDEH]SRUHGQLHZ\ZRáDQLHUR]SR]QDZDQLDSLVPD]MHJRZQ WU]D-HOL skaner jest zainstalowany -JRWRZLMHVWHP\GRSUDF\

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 44

TypeReader Profesional ([SHU9LVLRQ&RUS WRSURJUDPW\SX2&5SR]ZDODMF\ nie tylko naUR]SR]QDZDQLH]QDNyZOHF]UyZQLH*]DFKRZXMF\XNáDGGRNXPHQWX ZáF]QLH]WDEOLFDPLLHOHPHQWDPLJUDILF]Q\PL3URJUDPSLHUZRWQLHQDSLVDQRGODSLVPD MDSRVNLHJRDMHJRG]LDáDQLHRSDUWHMHVWQDDOJRU\WPLHXF]HQLDVL QDEá GDFK7\SH5HDGHU rozpoznaje ponad NURMyZSLVPDLZ\SRVD*RQ\MHVWZVáRZQLN M ]\NDDQJLHOVNLHJR  VSUDZG]DMF\SRSUDZQRüRGF]\WDQHJRWHNVWX-HVWWRMHGHQ]QLHOLF]Q\FKSURJUDPyZ UDG]F\FKVRELHGREU]H]GUXNLHPNLHSVNLHMMDNRFLIDNVDPLF]\UDFKXQNDPLSLVDQ\PLQD PDV]\QLH:\Uy*QLDJRQLHW\ONRQLVNLSURFHQWSRSHáQLDQ\FKEá GyZOHF]UyZQLH* SU]\MD]Q\LQWHUIHMVX*\WNRZQLND

&DáNLHPQLH]áHUH]XOWDW\RVLJDSURJUDP2&5VSU]HGDZDQ\Z3ROVFHUD]HP]SLyUHP VNDQXMF\PILUP\3ULPD[

Literatura

Na temat poszczególnych edytoróZWHNVWX]QDOH(üPR*QDEDUG]RZLHOHNVL*HN Z\VWDUF]\]DMU]HüGRNVL JDUQL

,QIRUPDFMHQDWHPDWSRVWVFULSWX]QDOH(üPR*QDZZ (OHZZZDGREHFRP

Ross Smith, PostScript (Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1995).

Odmiany kroju pisma Times New Roman CE.

Pismo proste. Kursywa. 3LVPRSyáJUXEH.XUV\ZDSyáJUXED

3LVPRSRGNUHORQH 3LVPRSRGZyMQLHSRGNUHORQH

3LVPRSU]HNUHORQH

Stopnie pisma w kroju Times New Roman CE.

8 stopni 10 stopni 12 stopni 14 stopni 16 stopni 18 stopni

20 stopni 24 stopnie 36 stopni

:áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 45

3U]\NáDG\IRQWyZQDGUXNDUFHODVHURZHM

Pismo proste (bezszeryfowe) 12pt

$ULDO&(EFüG IJLMNOPRySTUVWXZ[\]($%&û'( )à8:;<)

&RXULHU1HZ&(EüG IJKLMNOPySUWXZ[\(%û )*à25

1HZ%HUROLQDDEFGHIJKLMNOPQRSTUV$WXZ[\]$&'()*+,/023456;=

2OG6W\OH%ROG2XWOLQHDEFIJKMNPRSTUVZ[]$(-/1378

Photina Casual Black, bdefghijklmnopqrstuwxyz ABDXYZ

Pismo szeryfowe 12pt

7LPHV1HZ5RPDQDEFüG IJKMNOySTUVWX[\](($&û( )/à6=)'

*DUDPRQGDEFGHIJKLMNOPRSUVWZ\]$%&'()*+,-./012345678;<=

)RQW\2]GREQH

%UXVK6FULSWDEFGHIJLMNOPQRySTWZ[\]$&'()*+,-./á0123457:

3DODFH6FULSWEGIJKMNPQyTUVXZ[\]

$%&'()*+-á0258:=

3/+RPHZDUG%RXQGlEmGnIJLMNOpqSUrWXZ[\tcdefgijk

3/3UHVLGHQWlEmnIJKMNOPpqSUrXZ[\tcd'e)*f0gij

3/7HFKQLFDOlEmGHnIJKLMNOPpqSTUrWXZ[\tc%d'e)*+,-fg2ik

WingDings HŸIJÌKÐMNR×ٌ]yy$¬'(°0·A”q

Vannevar Bush

Acrobat Reader pokazuje miniaturki stron dokumentów zapisanych w formacie PDF. 8NáDGVWURQ\]RVWDMH]DFKRZDQ\WHNVW]DPLHQLDQ\MHVWQDNRG\$6&,,LPR*QDJRV]\ENR SU]HV]XNLZDüDJUDILN VNRSLRZDüL]DSLVDüZSOLNXJUDILF]Q\P :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 46

150 150

100 100

50 50

50 100 150

150 150

100 100

50 50