Komputery i teksty 3RSU]HGQLHUR]G]LDá\GRW\F]\á\VSUDZLQWHUHVXMF\FKSU]HGHZV]\VWNLP SURIHVMRQDOLVWyZSDWU]F\FKQDZLDWNRPSXWHUyw z technicznego punktu widzenia. 5R]SRF]\QDP\WXWDMQRZF] üGRW\F]F]DVWRVRZDNRPSXWHUyZ=DMPLHP\VL ZQLHM Uy*Q\PL]DVWRVRZDQLDPLNRPSXWHUyZW\PFRQD]\ZDVL SRZV]HFKQLH RSURJUDPRZDQLHPX*\WNRZ\POXEDSOLNDF\MQ\P7HQLQDVW SQHUR]G]LDá\QDSLsane ]RVWDá\]SXQNWXZLG]HQLD]DVWRVRZDGRMDNLFKSU]\GDWQ\PR*HE\üNRPSXWHU 5\QHNRSURJUDPRZDQLDX*\WNRZHJR]DF]áVL UR]ZLMDüSU]\NRFXODW VLHGHPG]LHVLW\FKZUD]]UR]ZRMHPSLHUZV]\FKPLNURNRPSXWHUyZ0LOLRQ\G]LHVLWNL milionów a obecnie stoPLOLRQyZNRPSXWHUyZQDZLHFLHR]QDF]DMZLHONLH]\VNL] ND*GHJRSRSXODUQHJRSURJUDPX1LJG\MHV]F]HZG]LHMDFKOXG]NRFLQLHE\áRWDN ZLHONLHJRU\QNXQDSURGXNW\E GFHZ\WZRUHPF]\VWHMP\OL3LHQLG]HVVLá QDS GRZG]LDáDOQRFLJRVSRGDUF]HMVWGU\QHNRSURJUDPRZDQLDX*\WNRZHJRUR]ZLMDVL QLH]Z\NOHV]\ENRDNRQNXUHQFMDMHVWQDQLPRJURPQD1LH]QDF]\WRE\QDMPQLHML* GRVW SQHREHFQLHRSURJUDPRZDQLHMHVWMX*GRVNRQDáHOXESU]\QDMPQLHMSR]EDZLRQH Eá GyZPDRQRMHGQDNQLHSRUyZQDQLHZL NV]HPR*OLZRFLLMHVW]QDF]QLHáDWZLHMV]HZ X*\FLXQL*SURJUDP\X*\WNRZHVSU]HGODWG]LHVL FLX 'ODZLHOXX*\WNRZQLNyZNRPSXWHUMHVWSU]HGHZV]\VWNLPLQWHOLJHQWQPDV]\QGR pisania0R*OLZRüSU]HFKRZDQLDZSDPL FLVWDáHM G\VNXWZDUG\POXEG\VNLHWNDFK GX*\FKWHNVWyZPR*OLZRüLFKFLJáHJRSRSUDZLDQLDZSURZDG]HQLD]PLDQZFDá\P WHNFLHSU]\SRPRF\MHGQHMLQVWUXNFMLZUHV]FLHGRVNRQDáDMDNRüGUXNXSRZRGXMH*H PDV]\Q\GRSLVDQLDVWUDFLá\]QDF]QLHQDSRSXODUQRFL-HG\QLHRVRE\FLHUSLFHQD NRPSXWHURIREL OXEWH*QLHPDMFHGRVW SXGRNRPSXWHUyZX*\ZDMMHV]F]HPDV]\QGR SLVDQLD2GF]DVXGRF]DVXRWU]\PXMHP\WH*GRZ\SHáQLHQLDVNRPSOLNRZDQHIRUPXODU]H NWyUHE\áRE\WUXGQRZ\SHáQLüNRU]\VWDMF]NRPSXWHUDEH]VS G]HQLDGáX*V]HJRF]DVXQDG SU]\JRWRZDQLHPFDáHJRIRUPXODU]D:WDNLFKSU]\SDGNDFKWU]HEDVL JQüSRPDV]\Q GR SLVDQLD-HOLMHGQDNZ\SHáQLDP\MDNLIRUPXODU]ZLHORNURWQLHZDUWRZáR*\üWURFK Z\VLáNXZMHJRSU]\JRWRZDQLH3RZ\GUXNRZDQLXQDGREUHMGUXNDUFHIRUPXODU]E G]LH Z\JOGDüáDGQLHMRGVZRMHJRSLHUZRZ]RUXLZ\ZRáDSURWHVW\XU] GyZGRPDJDMF\FKVL Z\SHáQLHQLDIRUPXODU]DQDPDV]\QLHGRSLVDQLDQDVWDU\PGUXNX-Z\JOGDWRQD*DUWDOH ]GDU]DáRVL WRPLZLHORNURWQLH 'ODW\FKNWyU]\ERMVL NRPSXWHUyZSURGXNXMHVL VSHFMDOQHprocesory przeznaczone Z\áF]QLHdo redakcji tekstu6WRZLVWRFLHZ\VSHFMDOL]RZDQHNRPSXWHU\NWyUHPDM ZSDPL FLVWDáHMW\ONRMHGHQSURJUDPVáX*F\ZáDQLHGRUHGDNFMLWHNVWX2EVáXJDWDNLHJR SURFHVRUDWHNVWXQLHMHVWZFDOHSURVWV]DRGREVáXJLW\SRZHJRSURJUDPXGRUHGDNFML tekstu, DSRQLHZD*Uy*QLFHZFHQLHPL G]\SURFHVRUHPWHNVWXDWDQLPNRPSXWHUHPQLHVGX*H ]DZV]HRSáDFDVL NXSLüNRPSXWHU3U G]HMOXESy(QLHMSU]\GDVL QDPQLHW\ONRMDNR XU]G]HQLHGRSLVDQLD :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 2 3RVWDUDP\VL WXRPyZLüUy*QHDVSHNW\]ZL]DQH]SLVDniem tekstów, od QDMSURVWV]\FKIXQNFMLHG\WRUDWHNVWyZGRNRPSXWHURZRZVSRPDJDQHJRVNáDGX3URJUDP\ GRSLVDQLDLUHGDNFMLWHNVWXSU]\SRPRF\NRPSXWHUDQD]\ZDVL ]Z\NOHedytorami tekstu. O szczególnej klasie edytorów, HG\WRUDFKQDU] G]LRZ\FKZVSRPLQDáHPMX* SLV]FRQDU] G]LDFKZVSRPDJDMF\FKWZRU]HQLHRSURJUDPRZDQLD1LHNWyUH]HG\WRUyZ WHNVWXUR]EXGRZDá\VL GRWHJRVWRSQLD*HLFKPR*OLZRFLZ\NUDF]DM]QDF]QLHSR]D ]Z\NáHG\FM WHNVWX% G]LHP\MHQD]\ZDüprocesorami tekstów. Programy o jeszcze bardziHMUR]EXGRZDQ\FKPR*OLZRFLDFKV]F]HJyOQLHJUDILF]Q\FKVáX*FHGRUHGDNFML JD]HWRNUHODVL VNUyWHPDTP. 3LHUZV]HHG\WRU\WHNVWyZ]DF] á\SRZVWDZDüSU]\NRFXODW-tych na NRPSXWHUDFK$SSOHMDNRQDU] G]LDGRSLVDQLDSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK3RZRG]enie W\FKHG\WRUyZZ]DVWRVRZDQLXGRSLVDQLD]Z\Ná\FKWHNVWyZDQLHW\ONRSURJUDPyZ ]DVNRF]\áRLFKWZyUFyZ3LHUZV]\PQDSUDZG SRSXODUQ\PSURJUDPHPGRUHGDNFMLWHNVWX E\áWordstar MHJRJáyZQ\PWZyUFE\á6H\PRXU5XELQVWHLQ &KRFLD*SURJUDPWHQPD dzisiDMMX*W\ONR]QDF]HQLHKLVWRU\F]QHSHZQHVHNZHQFMHNRQWUROQHZSURZDG]RQHZ :RUGVWDU]HX*\ZDQHVQDGDOZQLHNWyU\FKHG\WRUDFKWHNVWyZ3RQLHZD*ND*G\HG\WRU tekstów ma takich sekwencji kontrolnych wiele -SRGVWDZRZ\FKSROHFHMHVWNLONDQDFLH lub kilkadzieVLW-Z\EyUOXE]PLDQDHG\WRUDWHNVWXWRVSUDZDSRZD*QDZ\PDJDMFD ]PLDQ\QDE\W\FKF] VWRSU]H]ODWDSU]\]Z\F]DMH6DPX*\ZDáHPZ*\FLXNLONXQDVWX HG\WRUyZWHNVWXQDUy*Q\FKV\VWHPDFKNRPSXWHURZ\FKUy*QLF\FKVL FDáNRZLFLH VSRVREHPSUDF\G]L NLF]HPXSRWUDIL VL SU]HVWDZLüZNUyWNLPF]DVLH]MHGQHJRHG\WRUD QDGUXJL3U]\]PLDQLHV\VWHPXNRPSXWHURZHJR]PLDQDHG\WRUDMHVWF] VWR NRQLHF]QRFL.RU]\VWDMF]WHJRVDPHJRV\VWHPXUyZQLH*]PLHQLDáHPF] VWRHG\WRU\ JG\**DGHQQLHZ\GDZDáPLVL ]DGDZDODMF\ 2EHFQLHV\WXDFMD]QDF]QLHVL SRSUDZLáD:ZLHFLHNRPSXWHUyZRVRELVW\FK UR]EXGRZDQHSURFHVRU\WHNVWXNWyUHSRMDZLá\VL SU]\NRFXODW-W\FKPDMWDNERJDWH PR*OLZRFL*HZL NV]RüX*\WNRZQLNyZQLJG\LFKZSHáQLQLHZ\NRU]\VWD3URJUDP\GR ed\FMLWHNVWX]DMPXMNLONDQDFLHPHJDEDMWyZSU]HVWU]HQLG\VNRZHMDOLF]EDG\VNLHWHN LQVWDODF\MQ\FK]EOL*DVL ZQLHNWyU\FKSU]\SDGNDFKGRGZXG]LHVWX0R*OLZRFL G\QDPLF]QHJRáF]HQLDSURFHVRUyZWHNVWX]SURJUDPDPLJUDILF]Q\PLED]DPLGDQ\FKL innymi programDPLX*\WNRZ\PLMHV]F]HEDUG]LHMUR]V]HU]DMWHPR*OLZRFL'UREQH QLHGRVNRQDáRFLNWyUHPDND*G\HG\WRUXVXZDQHVZMHJRNROHMQ\FKXOHSV]RQ\FK ZHUVMDFK QLHVWHW\F] VWRGRGDZDQHVQRZH 3R]RVWDMHZL FNZHVWLDZ\ERUXHG\WRUD lub procesora tekstu orazGODRVyESLV]F\FKSURJUDP\HG\WRUDQDU] G]LRZHJR1D Z\EyUHG\WRUDZSá\QüPR*HZLHOHF]\QQLNyZNWyUHRPyZL ZSRQL*V]\FKUR]G]LDáDFK &]\ZSURZDG]HQLHNRPSXWHUyZGRUHGDNFMLWHNVWyZPR*OLZRüáDWZHJR poprawiania i edycji kolejnych wersji tekstu, sNUyFLáDF]DVSU]\JRWRZ\ZDQLD GRNXPHQWyZ"=PLHQLáVL QDSHZQRVW\OSUDF\QDGGRNXPHQWDPLLZZLHOXSU]\SDGNDFK QLHZWSOLZLHF]DVSUDF\VL VNUyFLáJG\*PR*HP\VNRU]\VWDü]IUDJPHQWyZZF]HQLHM RSUDFRZDQ\FKWHNVWyZàDWZRüZSURZDG]DQLDSRSUDZHNLPRG\ILNRwania tekstu nie VSU]\MDQLHVWHW\V\VWHPDW\F]QRFLLORJLFHP\OHQLDOLF]EDNROHMQ\FKZHUVMLGRNXPHQWyZ WZRU]RQ\FKSU]\SRPRF\NRPSXWHUyZMHVW]QDF]QLHZL NV]DQL*ZF]DVDFKPR]ROQHJR pisania na maszynie. :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 3 (G\WRURPWHNVWyZSRZL FRQHMHVWFDáNRZLFLHSLVPR Wordnews. Typowe cechy i funkcje edytorów tekstu 3RGVWDZRZFHFKUy*QLFHG\WRU\WHNVWXPL G]\VREMHVWVSRVyENRU]\VWDQLD] HNUDQX6WDUV]HSURJUDP\Z\NRU]\VWXMHNUDQZtrybie tekstowymG]L NLF]HPXG]LDáDM szybciej, aOHQLHPRJSRND]DüQDHNUDQLHQLHW\SRZ\FK]QDNyZF]FLRQHNSRZL NV]RQ\FK OXE]PQLHMV]RQ\FKDQLJUDILNL3URJUDP\X*\ZDMFHtrybu graficznegoPRJSRND]Dü WHNVWGRNáDGQLHZWDNLHMIRUPLHMDN]RVWDQLHRQZ\GUXNRZDQ\2NUHODVL WRPLDQHP WYSIWYG: What You See Is What You Get (to co widzisz to dostajesz). Jest to QDMOHSV]HUR]ZL]DQLHMHGQDNGODZ\JRGQHMSUDF\Z\PDJDQDMHVWRGSRZLHGQLRGX*DPRF REOLF]HQLRZDV\VWHPXNRPSXWHURZHJR.áRSRW\]V]\ENRFLZ]QDF]QHMPLHU]H VNRF]\á\VL RGF]DVXZSURZDG]HQLDV]ybkich kart graficznych i 32-bitowych mikroprocesorów. Na starszych komputerach osobistych, klasy IBM-XT z kartami JUDILF]Q\PLW\SX+HUNXOHVHG\WRU\JUDILF]QHE\á\GHQHUZXMFRSRZROQH-HGQDNQDZHW na dzisiejszych komputerach 32-bitowych klasy 386, a naweWZ\SRVD*RQ\FKZ VWDQGDUGRZHNDUW\JUDILF]QHW\SX9*$SUDFDQDGGáX*V]\PGRNXPHQWHPZWU\ELH :<6,:<*NRU]\VWDMF]JUDILF]QHJRSURFHVRUDWHNVWXPR*HE\üGHQHUZXMFRSRZROQD 3RZSURZDG]HQLXSRSUDZHNSURFHVRUWHNVWXPXVLERZLHPSU]HOLF]\üXNáDGVWURQi SRáR*HQLHUXFKRP\FKHOHPHQWyZWDNLFKMDNU\VXQNLQDVWURQLHVWDUDMFVL QDGDüLPMDN QDMáDGQLHMV]\Z\JOG6]\ENRü]DOH*\RGZLHOXF]\QQLNyZPL G]\LQQ\PLRGURG]DMX GUXNDUNLLRGVWHURZQLNDGUXNDUNLVNRURPDP\RJOGDüQDHNUDQLHGRNáDGQLHWRFR Z\GUXNXMHGUXNDUND]DOH*QLMHVWHP\RGMHMZ\ERUX6]F]HJyOQLHZROQRG]LDáDWZRU]HQLH graficznego obrazu na ekranie przy wyborze drukarki postscriptowej. Zagadnienia te RPyZL GRNáDGQLHMZGDOV]HMF] FLWHJRUR]G]LDáX 5R]ZL]DQLHPSRUHGQLPVWRVRZDQ\PSU]H]QLHNWyUH]QDQHSURJUDP\MHVWZ\SRVD*HQLH HG\WRUyZG]LDáDMF\FKZWU\ELHWHNVWRZ\PZPR*OLZRüSRGJOGXJUDILF]QHJR. W F]DVLHSUDF\X*\ZDQ\MHVWV]\ENLWU\EWHNVWRZ\GRSLHURZHWDSLHNRFRZ\PSU]HG GUXNLHPZáF]DP\SRGJOGJUDILF]Q\VWURQ\1LHMHVWWRE\QDMPQLHMLGHDOQHUR]ZL]DQLH ]PXV]DMFHSU]HGGUXNRZDQLHPGRXFL*OLZHJRSU]HVNDNLZDQLD]WU\EXWHNVWRZHJRQD SRJOGJUDILF]Q\SRND*GHMZSURZDG]RQHMSRSUDZFH'ODNUyWNLFKGRNXPHQWyZQLHPDWR ]QDF]HQLDMHGQDNGODGRNXPHQWyZGáX*V]\FK]DZLHUDMF\FKWHNVWSLVDQ\Uy*Q\PL IRQWDPLU\VXQNLLJUDILN GRSUDFRZDQLHQDMOHSV]HJRZ\JOGXFDáRFL]DEUDüPR*HGX*R F]DVX-HV]F]HLQQ\PUR]ZL]DQLHPSUREOHPXV]\ENRFLG]LDáDQLDSURFHVRUDWHNVWXMHVW VWRVRZDQLHNLONXWU\EyZSRGJOGXGRNXPHQWX- w czasie pracyQDGGáX*V]\PLWHNVWDPL Z\JRGQLHMHVWVWRVRZDüV]\ENRG]LDáDMF\SRGJOGXSURV]F]RQ\ZNWyU\PEUDNMHVW QXPHUDFMLVWURQLQLHSRMDZLDMVL U\VXQNLDOHSRMDZLDMVL Uy*QHNURMHLF]FLRQNL Podstawowe funkcje procesorów tekstu. :V]\VWNLHHG\WRU\WHNVWXSR]ZDODMQDZSLV\ZDQLHWHNVWXDXWRPDW\F]QLHáDPLFMHJR ZLHUV]HSRSU]HNURF]HQLXXVWDORQHMOLF]E\]QDNyZZZLHUV]X1DUD]ZSLVDQ\PWHNFLH PR*OLZHMHVWZ\NRQ\ZDQLHZLHOXRSHUDFML :áRG]LVáDZ'XFK)DVF\QXMF\ZLDWSURJUDPyZNRPSXWHURZ\FK 4 :\ZRá\ZDQLHIXQNFMLHG\WRUDRGE\ZDVL ]Z\NOHprzez kody kontrolne, czyli kombinacje klawiszy takich jak Ctrl, Alt lub Macro oraz klawiszy funkcyjnych F1-F12 ]DOH*QLHRGV\VWHPXNRPSXWHURZHJRJG\*QLHZHZV]\VWNLFKX*\ZDVL NODZLV]\ funkcyjnych, np. w komputerach Macintosh wszystkie operacje wykonaüPR*QDSU]\ SRPRF\MHGQRSU]\FLVNRZHMP\V]\ :V]\VWNLHREHFQLHVSRW\NDQHHG\WRU\SR]ZDODM UyZQLH*NRU]\VWDü]rozwijalnych menu RUD]RIHUXMZEXGRZDQHSRGSRZLHG]LLSRPRF ZNRU]\VWDQLX]IXQNFMLHG\WRUD'RüF] VWDMHVWUyZQLH*PR*OLZRüNRU]\VWDQLD]Pyszy GR]D]QDF]DQLDEORNyZWHNVWXLZ\ERUXHOHPHQWyZ]PHQX%DUG]RPRGQDVWDáDVL Z QDMQRZV]\FKJUDILF]QLH]RULHQWRZDQ\FKSURFHVRUDFKWHNVWXPR*OLZRüszybkiego kopiowania LSU]HQRV]HQLDWHNVWXNRU]\VWDMF]PHFKDQL]PXÄ]D]QDF]LSU]HQLH” (zwanego po DQJLHOVNXÄGUDJDQGGURS´ Z\VWDUF]\]D]QDF]\üP\V]GDQ\EORNWHNVWXL WU]\PDMFZFLQL W\SU]\FLVNP\V]\SU]HVXQüEORNQDQRZHPLHMVFH'RVW SGRF] VWR Z\NRU]\VW\ZDQ\FKIXQNFMLSURJUDPXPR*OLZ\MHVWUyZQLH*SU]H]ZVND]DQLHP\V]LNRQ\ UHSUH]HQWXMFHMGDQIXQNFM 3RUXV]DQLHVL V]\ENRSRWHNFLHVNRNLGRNRFDLSRF]WNXGRNXPHQWXNRFDL SRF]WNXZLHUV]\OXEDNDSLWyZGRZROQHMVWURQ\SU]HVNDNLZDQLHZ\UD]yZRUD]V]XNDQLH GRZROQHJRFLJX]QDNyZZWHNFLHRIHUXMZV]\VWNLHHG\WRU\3U]HVNRNSRPL Gzy GZRPDIUDJPHQWDPLGáX*V]HJRWHNVWXQSVNRNGRNRFDGRNXPHQWXLSRZUyWQD SRSU]HGQLHPLHMVFHMHVWMX*EDUG]LHM]DDZDQVRZDQIXQNFMLQLHZV]\VWNLHSURJUDP\ UR]ZL]XMWRZZ\JRGQ\VSRVyE5yZQLH*PR*OLZRüZ\ZRáDQLDSURJUDPXGRHG\FML tak, by rozpoc]áSUDF ]SRSU]HGQLRRSUDFRZ\ZDQ\PGRNXPHQWHPZW\PVDP\P PLHMVFXZNWyU\PM]DNRF]\OLP\MHVWIXQNFMU]DG]LHMVSRW\NDQ Poprawianie ZSURZDG]RQHJRWHNVWXRIHUXMZV]\VWNLHHG\WRU\5D]QDSLVDQHJR