4 pierwsze podróże XIX wiek XIX wiek pierwsze podróże 5

Pierwsza jazda napędzanego ben- zyną pojazdu bez koni nie była zbyt udana. Wynalazca i konstruktor sil- nika oraz trójkołowca, Jean-Joseph Etienne Lenoir, nie był zachwycony średnią prędkością przekraczającą

W 1886 roku Daimler pod pretekstem prezentu dla żony kupił dorożkę „Americaine” produkowaną w Wagenbaufabrik Wilhelm Wimpff & Sohn w Stuttgarcie i wyposażył ją w silnik spalinowy. 1886: Daimler Motorkutsche

Czy udział kobiet w rozwoju samochodu jest znaczący? Oto Kobieta motorem postępu? pewna historia, której bohaterką jest 23-letnia, piękna Anna Gossi i młody komiwojażer Nicolaus August Otto. Pewnie nie byłoby silnika czterosuwowego o tzw. „obiegu Otto”, gdyby nie warunek panny Gossi, że starający się o jej rękę kawaler dokona czegoś więcej niż dotychczas. Postarał się chłop i w wolnych chwilach zaczął zastanawiać się nad tym jak ulepszyć gazowy silnik pana Lenoira. Zainteresowanie z czasem przerodziło się w pasję ale pochłonęło i tak szczupłe oszczędności młodziana. Wszedł w spółkę z synem bankiera i właściciela cukrowni Eugenem Langenem, co zaowocowało powstaniem firmy N.G Otto & CO. i znanym wszystkim patentem z roku 1874 na silnik wewnętrznego spalania, w którym mieszanka byłaby wstępnie sprężana. Po pięciu latach od ich pierwszego spotkania, 1887: Paliwo kupowało się w ... aptece bo tyle zajęło Augustowi „dokonanie czegoś więcej” odbył się jego ślub z Anną Gossi. AG

ledwo 6 km/h, jaką uzyskał jego po- 1885: Warsztat Gottlieba Daimlera jazd. Lenoir we wrześniu 1863 roku wybrał się nim w 18-kilometrową trasę. Twórca wspominał jazdę jako bardzo głośną. – Jednocylindrowy silnik o mocy 1,5 KM osiągał 100 obro- tów na minutę, a więc był bardzo powolny w stosunku do obecnych, robiących 700-800 – tłumaczył w wywiadzie pod koniec XIX wieku. Dodał, że silnik jego pojazdu był sto- sunkowo duży, miał pojemność 2,5 litra. Pojazd potrzebował sporych ilości wody i benzyny, jednak rezul- taty były skromne. Tworząc samochód Lenoir z ko- Benz Patent-Motorwagen nieczności dokonał wielu nowych 1888: Bertha Benz wraz z synami Richardem i Eugenem rusza w pierwszą podróż pojazdem Benz Patent-Motorwagen, pokonując 106 km z Mannheim do Pforzheim ... i z powrotem. wynalazków. Zastąpił kłopotliwy Przedsiębiorstwo Lenoira skoncen- W rzeczywistości odbyli podróż 3-miejscowym pojazdem typu vis-a-vis. Trudne życie pioniera w transporcie gaz świetlny benzy- trowało się na produkcji silników Pionierom motoryzacji nie było łatwo, bo właściwie to ną dzięki gaźnikowi, który wymyślił. stacjonarnych i do łodzi, zapomi- nie było skąd czerpać wiedzy technicznej, nie posiadali Skonstruował zapłon elektryczny, nając o samochodach. Konstrukcja narzędzi a często też brakowało odpowiednich materiałów, wykorzystując do tego cewkę in- jeszcze nie nadawała się do zasto- jakiegokolwiek wsparcia i kontaktów. Do tego wskaźnik dukcyjną Ruhmkorffa, wynalazł tak- sowań trakcyjnych, chociaż gdy analfabetyzmu na świecie na przełomie XIX i XX wieku że świecę zapłonową. wieści o silnikach Lenoira dotarły był przeogromny. Mniej więcej co czwarty człowiek – Kolejny silnik, o mocy dwóch koni do Nowego Świata, przewidująca nie potrafił pisać ani nawet czytać. Pasjonaci techniki mechanicznych zamontowałem redakcja „The Scientific American” pochodzili z różnych domów i środowisk. Dla przykładu, w łodzi i rezultaty były dużo lepsze już w 1860 roku ogłosiła, że „Nad- ojciec Karla Benza był kolejarzem, Nicolasa Augusta Otto poczmistrzem, a ojcowie Augusta Horcha i Leona – stwierdził i sprzedał samochód chodzi koniec epoki pary”. Serpolleta byli kowalami. Ojciec Gottlieba Daimlera był carowi Rosji Aleksandrowi II, który Potęgą była właśnie trakcja paro- piekarzem i właścicielem sklepu. Niezbyt zamożnym zainteresował się nowinką tech- wa. W 1825 roku ruszyła pierwsza kaletnikiem w Paryżu był ojciec Rudolfa Diesla. Ojciec niczną. na świecie parowa kolejowa linia Fredericka Henry Royca był młynarzem, Louisa Chevroleta zegarmistrzem, Ettore Bugattiego malarzem i rzeźbiarzem Gottlieb Daimler 1834-1900 specjalizującym się w projektowaniu mebli, a ojciec Ferdinanda Porsche dekarzem. Konstruktor i organizator. W roku Adam Opel zaczynał od warsztatu napraw maszyn 1885 jako pierwszy zbudował 2-kołowy do szycia, James Dunlop był weterynarzem, Wilhelm użytkowy pojazd silnikowy, a rok Maybach, Georges Bouton i Vaclav Laurin byli z zawodu Mówiąc o pierwszych podróżach nie później zmotoryzował dorożkę. Wraz ślusarzami, a Vaclav Klement księgarzem. Henry Ford sposób pominąć faktu, że popularność z Wilhelmem Maybachem stworzyli i Herbert Austin wychowywali się na farmie. Śmiało można bicykli w takiej postaci była ograniczona jedną z najsłynniejszych marek branży powiedzieć, że na szczęście już pierwsze efekty poczynań i wymagała zwinności. Wielkość koła motoryzacyjnej i obowiązującą do dziś 1887: De Dion Bouton o napędzie parowym, pionierów motoryzacji przyciągały możnych protektorów miała wpływ na prędkość jazdy. ideę konstrukcji samochodu. jeden z najstarszych samochodów na świecie fot. Beaulieu-Penny Farthing fot.WS pochodzących z elit finansowych. AG 1884: silnik 4-suwowy stworzony przez G.Daimlera i W.Maybacha 54 temat specjalny temat specjalny 55

„Anno Domini” (Roku Pańskiego), Nie można jednak zaprzeczyć, że ale „Anno Ford” – Roku Forda i dzięki masowej produkcji „więcej wkładając bohaterom w usta po- ludzi dostało więcej szczęścia”. wiedzonka, takie jak „Ford jeden Samochód stał się odpowiedni- wie!” czy „Ford zapłać”. kiem bajkowych „siedmiomilowych

Urodził się 30 lipca 1863 r. na farmie nych. Masowa produkcja i standa- w Michigan. Interesowały ryzacja spowodowały, że ludzie też go maszyny. Sam nauczył się stali się „trybikami w maszynie”, naprawiać zegarki. Pracował m.in. w spółce Edisona. W 1896 zbudował butów”. Rozpowszechniając się pierwszy samochód „Quadricycle”. poszerzył zakres wolności w jej Dopiero trzecia jego firma Ford najbardziej podstawowym sensie, Motor Company z 1903 r. odniosła jakim jest swoboda poruszania się. sukces. Był wizjonerem. Wytyczał szlak konstruktorom i ludziom Miejsce zamieszkania, praca, zna- organizującym produkcję. Zbudował jomi – wraz z rozwojem motory- imperium przemysłowe, ale zmarł zacji pojawiły się nowe możliwości. przy świecach, 7 kwietnia 1947 r. Ford T był na czele przemian, Henry Ford w posiadłości Fair Lane zabrakło nie tylko jako pierwszy tak liczny 1863-1947 akurat prądu. i tak tani samochód. Samochód globalny W latach 1908-27 wyprodukowa- co dosadnie pokazał Charlie Cha- no 15 mln Fordów T. Rekord ten plin w filmie „Dzisiejsze czasy” z został pobity dopiero w 1972 roku 1936 r. Jeszcze mroczniejszą wizję Ford model T przez Volkswagena „Garbusa”. snuł Aldous Huxley w antyutopii Model T odcisnął piętno na historii „Nowy wspaniały świat” z 1931 ludzkości nie tylko jako wyjątkowy r. Ludzie hodowani z myślą o prze- samochód, ale i zjawisko, które znaczonych im zadaniach, wchodzą wywołało lawinę zmian. w wyznaczone im role dostając od- Nie chodzi tylko o konsekwencje powiednią dawkę szczęścia. Huxley rozwoju motoryzacji: spaliny, tłok wprost odwołuje się do systemu na drogach i widmo wyczerpania stworzonego wraz z linią produk- źródeł energii, głównie paliw kopal- cyjną przez Forda, licząc czas nie

W 1924 roku, 16 lat po urucho- części zamienne, kolosalnie uła- w innych zakątkach globu. „idiotoodporny”, a kierowanie było Ulubiony napój Był również niesły- mieniu produkcji ponad połowa twiające naprawę. W najlepszym 1923 roku powsta- tak proste, że ulica ukuła żarcik, Henry’ego Forda; chanie praktyczny samochodów na całym świecie to Ford T był znakomicie przystoso- ło ponad 2 mln Fordów T. Trzy lata o którym wspomina Witold Rychter: Poland Water i podatny na mody- były Fordy T. W aucie tym spotkały wany do warunków panujących później cena najtańszej wersji spadła „a pan kierowca, czy Fordem?” fikacje. Fabryczna się najlepsze cechy, występujące na ówczesnych drogach, a raczej półciężarówka TT pojedynczo w innych samocho- bezdrożach. Lekki z odporną na to tylko jeden przy- dach: wytrzymałość, wszech- zniekształcenia ramą i dużym prze- kład. Tysiące innych stronność, łatwość prowadzenia świtem radził sobie i w mieście powstawało w szo- i stosunkowo niska cena. Inna za- i na wsi. Skokowo rosnąca pro- pach i garażach. leta wynikała z produkcji masowej i dukcja i malejąca cena sprawiły, że Ford T był taksów- była przez pewien czas unikalna dla zmotoryzował Amerykę Północną ką, samochodem Forda: szeroko dostępne i tanie i zaszczepił bakcyla motoryzacji sportowym, drezyną, saniami motorowymi, a nawet ruchomym kościołem! Tylną oś każdego mo- delu T można było wykorzystać jako „przystawkę odbioru mocy” do napędu maszyn, np. młockar- ni. Silnik, produkowany jeszcze długo po zakończeniu wytwarza- nia modelu T był tanim źródłem do 260 dolarów, gdy w 1910 wóz napędu dla hot-rodów. MK kosztował 900 dolarów. W 1911 ruszyła pierwsza, zagraniczna mon- Fabryka Forda townia w Wielkiej Brytanii, a potem – Highland Park w Niemczech. Ford T był wytwa- oddana do rzany m.in. we Francji, Norwegii, użytku w 1910r, Brazylii, Meksyku i Japonii. Dobrze od 1913r znany w Polsce znalazł się na wypo- taśmowa produkcja sażeniu wojska i doczekał przezwiska Forda T. „kitajec”. Na tle ówczesnych aut był 102 produkcja masowa 1927 1927,1928 produkcja masowa 103

Citroeny serii B cieszyły się we Francji ogromną popularnością. Zwłaszcza Ettore Bugatti spędził dużo czasu nad dopracowaniem tego modelu. Vauxhall modele Torpedo B14 G uwielbiane były przez kobiety i to niekoniecznie te I rzeczywiście T44 Grand Sport został natychmiast doceniony jako niezawodny 30/98 Clinton zamożne. Do napędu służył 22-konny silnik R4-1.6. Od 1927 roku modele B14 pojazd służący do szybkich podróży. 8-cylindrowy silnik 3.0-105 KM zapewniał fot. AM bardzo dobre osiągi jak na pojazd szosowy. Nie da się ukryć, że Bugatti T44 wytwarzano również w zakładach Citroena w Kolonii. Grand Sport odznaczało się fantastycznymi proporcjami.

Jednym z aut, którym w tym czasie zadawano szyku był Vauxhall 30/98 Clinton 2-door, 4-light Saloon z przednią szybą w kształcie litery V na boki odpychającą powietrze. Bazował na ramie legendarnego Prince Henry, miał 114-konny silnik R4-2.2.

Citroen B14 G Cabriolet

roku Knudsen pokonał Forda! Chevrolet wyprodu- i Oldsem. Błękitnego Pontiaca (marka ta pierw- kował 1,7 mln aut, a Ford tylko 0,36 mln. Che- sza zaczęła używać kolorowych lakierów Duco) Horch 8 Typ 350 stał się vrolet zarobił 75,5 mln dolarów, a Ford zanotował zaprezentowano w grudniu 1925 roku. Duco to sensacją salonu samochodowego w Berlinie. Był stratę 41 mln dolarów. Równocześnie GM wpro- pierwszy szybkoschnący lakier, który nadawał się pierwszym seryjnie wytwarzanym autem niemieckim wadziła na rynek nową markę, nazwaną Pontiac, do malowania karoserii samochodowych i zastąpił Bugatti T44 Grand Sport, fot. RM Auctions z silnikiem 8-cylindrowym (R8-3.9-80 KM). która zapełniła cenową lukę pomiędzy Chevroletem powszechnie używaną czarną emalię.

Chevrolet kosztował więcej, ale wyposażenie Austro Daimlera ADM zastąpiono modelem ADR, który przetrwał standardowe miał bogatsze: elektryczny rozrusz- do 1934 r aż do końca produkcji samochodów osobowych nik i światła, demontowane obręcze kół i pręd- w Wiener Neustadt, co nastąpiło po fuzji ze kościomierz. Gdy do ceny Forda dodano opcje i Steyrem. Charakterystycznymi elementami zrównano wyposażenie obu aut, Chevrolet był były wyeksponowane w nadwoziu tylko minimalnie droższy. W 1923 roku produkcja resory piórowe tylnego zawieszenia. Chevroleta znacznie się zwiększyła i wyniosła blisko 420 tys. aut, chociaż i tak pozostawała cztero- krotnie mniejsza od Forda. Na następny rok przy- gotowano nowy, 4-cylindrowy silnik i wzmocniono mechanizmy podwozia. W 1925 roku zaprezento- Citroen C6 wano Model K (K jak Knudsen), o przedłużonym W 1928 i 29 roku debiutowały dwa konstrukcyjnie spokrewnione nadwoziu, malowanym kolorowym lakierem. Sa- Citroeny – C4 i C6. Pierwszy z nich napędzany był silnikiem R4-1.6-30 KM, mochód miał jednoczęściową szybę przednią i wy- zaś pod maskę drugiego trafił silnik R6-2.5 o mocy 42 KM napędzający tylne koła. cieraczki uruchamiane podciśnieniem (wcześniej W Niemczech (a może i nie tylko) Citroen C6 reklamowany był jako samochód eleganckiej damy. stosowano ręczne), montowane we wszystkich Austro Daimler ADR Citroen C4 Począwszy od 1930 roku modele C4 i C6 montowano w Warszawie przy ulicy Górnośląskiej.

nadwoziach zamkniętych. Voisin C14 Po I WŚ mały zakład niedaleko Billancourt, należący Coroczna zmiana modeli doprowadziła do sukcesu. do M.Boullaire - szwagra Louisa , w którym W 1926 roku Ford wyprzedzał zmodernizowanego w latach 1914-1918 wytwarzano samoloty, został Chevroleta o dwie długości (Ford sprzedał 1,4 mln przebranżowiony na firmę karoseryjną Stella. samochodów, a Chevrolet – 0,6 mln), ale w 1927 Na specjalne zamówienia produkowano nim nadwozia o podwyższonym standardzie do samochodów Renault klasy średniej Archibald Goodman Frazer Nash musiał zamknąć - głównie z swoją wcześniejszą firmę GN i w 1924 roku silnikami 6-cylin- otworzył nową nazwaną Frazer-Nash. Zaledwie drowymi. Dzięki po dwóch latach przejęli ją bracia Adlington stosowaniu i nie zmieniając marki produkowali samochody elementów fabrycznych, auta te mogły być oferowane wyścigowe, a przy okazji sportowe w tym repliki w korzystniejszej cenie niż pojazdów konkurencyjnych. ze słynnych wyścigówek, takie jak np Frazer- Począwszy od 1928 roku i modelu Monasix przemia- Nash TT Replika z silnikiem R4-1.5 lub R6-1.6. nowanego na Monastella, Renault wprowadziło serię aut serii Stella o wyższym standardzie, wyróżnianych 5-ramienną gwiazdą umieszczaną nad logo marki.

* początek kina dźwiękowego, 1927 * powstaje niemiecki tor wyścigowy Bardzo niepozorny samochód - Gabriel Voisin 1880-1973 Nürburgring 28,2 km Renault Monastella z 6-cylindrowym Znany prekursor lotnictwa, tuż po IWŚ zajął się konstruowaniem i produkcją innowacyjnych * Charles Lindbergh przeleciał nad Atlantykiem silnikiem 1.5-33 KM umieszczonym samochodów, w których na szeroką skalę stosował aluminium, zaś w silnikach bez międzylądowań tuż za osią przednich kół. wykorzystywał zawory suwakowe Knighta. Największą popularność zdobył model C14, * Berlin należał do jednych z pierwszych miast, Frazer Nash TT „Zaostrzona” maska zapewniała którego wyprodukowano blisko 1800 sztuk w latach 1927-1932. Silnik R6-2.4 zapewniał Replica Saloon w których wprowadzono parkometry łatwe cięcie powietrza oraz dobry dobre osiągi. Ciekawostkę stanowiła dodatkowa przekładnia podwajająca liczbę biegów do 6. 1.5 Meadows * drogowy wyścig Mille Miglia (Włochy) fot. AM Renault Monastella dostęp do zespołu napędowego. 150 produkcja masowa 1936 1936 produkcja masowa 151

Mercedes-Benz Typ 260 D (W138) Jedynie Fiat, poprzez nową francuską spółkę za- leżną wprowadził do oferty Pięćsetkę (Fiat 500 Topolino), nazywając ją Simca 5. Auto koszto- wało 9900 franków, gdy najmniejszy Renault był o jedną trzecią droższy. Dzięki temu modelowi

W25 K to roadster Wanderera wymierzony w auta marki BMW. By zapewnić odpowiednią dynamikę Porsche wyposażył jednostkę R6-2.0 w na stałe włączony kompresor, za sprawą którego moc wynosiła 85 KM.

Wanderer W25 K

oraz Simce 8 (Fiat 1100) spółka zajęła w 1938 Dzięki zaprezentowanemu w 1938 roku mode- roku czwarte miejsce na francuskim rynku. lowi 202, Peugeot zajął nawet drugie miejsce Prezes Citroena Pierre Boulanger od 1936 w segmencie modeli osobowych. Wiodąca trójka roku przygotowywał jeszcze mniejszy samo- zajęła 73% rynku, a za nią znalazła się należąca chód, o mocy podatkowej 2 KM. Planował za- do Fiata Simca oraz będący własnością Forda prezentować prototyp w październiku 1939 Matford, który budował modele opracowane w

Sporą sensacją tego sezonu było wprowadzenie Mercedesa 260D napędzanego 2.6-litrowym silnikiem diesla o mocy 45 KM. Początkowo tylko taksówkarze decydowali się na takie auto. Głośność i wibracje pozostawiały sporo do życzenia.

słu do uruchomienia masowej pro- Maybach SW 38, fot. WS W połowie lat 30 w Niemczech zmalało dukcji auta kosztującego do tysiąca zapotrzebowanie na wielkie, ciężkie marek. Prywatni przedsiębiorcy i drogie samochody. Nawet Maybach uważali przedsięwzięcie za zbyt mocno spuścił z tonu i zaoferował kosztowne i obarczone ogromnym „małe” modele serii SW (35/38/42) ryzykiem. napędzane silnikiem R6 3.5/3.8/4.2, W 1934 roku rząd uruchomił pro- najczęściej wyposażane w karoserie gram przygotowania modelu auta Spohn. Wytwarzał je do 1941 roku. ludowego, co powierzył biuru kon- W 1960 roku fabrykę oraz prawa do strukcyjnemu Ferdynanda Porsche. marki przejął Daimler-Benz. Równolegle zorganizował system miesięcznych wpłat na przyszły sa- cernów postanowiło odłożyć ich mochód, którego prototyp został premierę obawiając się, że osła- zaprezentowany publiczności w biona kryzysem sieć handlowa nie BMW wprowadziło nowszą generację samochodów, 320, 1938 roku. W tym samym roku ru- będzie w stanie dostatecznie roz- 321, 326, 327, 328, 329, 335 produkowanych do 1941 roku. szyła budowa fabryki o wydajności reklamować tych modeli i w rezul- Wśród nich pięciomiejscowe kariolety, a także modele 328 roadster, które jeszcze po wojnie robiły wielką karierę. 150 tys. Volkswagenów w 1940 tacie nie zarobi na ich sprzedaży. BMW 328 Roadster

Steyr Type 55 By wzmocnić swoją pozycję w 1935r „Baby” Steyr połączył się z Austro-Daimler- fot. WS Puchem. Pierwszym dzieckiem tego mariażu był małolitrażowy, opływowy Steyr 50 „Baby” napędzany 22-konnym bokserem B4-1.2 chłodzonym cieczą. W zmodyfikowanej wersji „55” moc zwiększono do 25,5 KM. Mercedes-Benz Typ 170 V

Mercedes zaskoczył publiczność salonu samochodowego w Berlinie dwiema zasadniczo odmiennymi wersjami modelu 170. O ile Typ 170H miał silnik z tyłu, o tyle w modelu 170V układ napędowy był klasyczny. Nie dało się ukryć, że klasyka była górą, bo cała seria tylnosilnikowych Mercedesów odznaczała się złym prowadzeniem i do tego przejawiała wiele problemów technicznych. roku na salonie paryskim i spodziewał się podbić nim W poprzednim sezonie francuską prowincję. Jego marka nieustannie walczyła z roku. Dwa lata później z fabryki dobne do Volkswagena, o mocy Auto Union w Zwickau ruszyła produkcja Renault o palmę pierwszeństwa na francuskim rynku. miało wyjeżdżać 10 razy więcej sa- podatkowej 5 KM, zostały przygo- DKW F5 (zastąpił F2 i F4) z 2-suwowym silnikiem R2. W wersji Reichsklasse Natomiast ostrożnie inwestujący Peugeot ciął koszty i racjo- mochodów. towane przez Renault, Peugeota miał on pojemność 584 cm3 a w Meisterklasse 692 cm3. W 1936 roku nalizował ofertę. W 1935 roku w jego katalogu było 5 modeli, We Francji modele popularne po- i Citroena, jednak szefostwo kon- ukazały się wersje sportowe tych aut – w tym 2-miejscowy F5 Roadster. DKW F5 Roadster w 1938 roku cztery, a rok później trzy z dwoma silnikami. Fot. MP 174 epoka kontrastów 1945-1946 1946 epoka kontrastów 175

Wśród konstruktorów W 1945 roku pojawiła się cywilna wersja Willysa MB (CJ) z 7 pionowymi aut małych nacięciami osłony chłodnicy, które stały się znakiem rozpoznawczym nie było zgodności co późniejszych Jeepów. do układu napędowego. Renault chyba co nieco zapatrzone w Garbusa lansowało tylnosilnikowy model 4CV, który zaczęto Fabryka w Crewe projektować jeszcze przed wybuchem W 1938 roku Rolls-Royce wybudował wojny, podczas gdy fabrykę w Crewe i w obawie przed wojną oraz Panhard Dyna miał bombardowaniami uruchomił w niej produkcję silników lotniczych, a w zakładzie w Derby cały zespół napędowy przygotowywał wprowadzenie Bentleya Mark V. umieszczony z Jednak nie zdążył; auto debiutowało już po wojnie przodu. Oba auta w 1946 roku w Crewe jako Mark VI, w gruncie zaskakiwały wielkością rzeczy będąc usportowioną odmianą jednocześnie wnętrza, natomiast wprowadzonego RR Silver Wraith. Tymczasem Panhard miał do tego produkcja silników lotniczych powróciła do Derby. pojemniejszy bagażnik. Najważniejszy był jednak fakt, iż oba auta Willys MB/Jeep CJ * utworzenie UNESCO i UNICEF CV były 4-drzwiowe. * pojawia się dwuczęściowy damski kostium bikini Latem 1946 roku za zgodą wojskowych władz fot. Wikipedia Panhard Panhard jeszcze raz zaskoczył konkurencję, bowiem W 1955 roku BMC wypuścił 350,8 tys. samo- alianckich Rosjanie wywieźli linię montażową Dyna odciął się od wcześniejszej produkcji i korzystając chodów (znajdujący się oczko wyżej w świto- Opla Kadetta z fabryki w Rüsselsheim, która fot. WS z pomocy konstruktora Gregoire wprowadził wym rankingu Chrysler wyprodukował 1361,8 znajdowała się w amerykańskiej strefie dość rewolucyjny model Dyna z aluminiowym tys. aut), brytyjski Ford 241,5 tys., Standard okupacyjnej. W kierunku Moskwy odjechało 59 nadwoziem i 2-cylindrowym bokserem chłodzonym Motor 98,6 tys., Rootes Motors 96 tys. po brzegi wypełnionych wagonów kolejowych. powietrzem. Część załadunku pochodziła i Vauxhall 75,6 tys. z fabryki w Brandenburgu, gdzie od 1935 roku produkowano ciężarowe Ople Blitz

Jeszcze pięć lat po wojnie braki materiałów unie- możliwiały pełne wykorzystanie fabryk. Rosnące Fabryka VW, Wolfsburg koszty surowców oraz kontrola cen produktów powodowały, że nawet w okresie zaspokajania dużego krajowego popytu koncerny okresowo notowały straty. Zaledwie kilka lat po wojnie 1946 koszty prowadzenia działalności oraz wydatki na nowe modele sprawiły, że firmy nie miały na kon- Austina miało zwiększyć rentowność produkcji W czasie wojny zakłady Adler we tach gotówki zgromadzonej do 1945 roku. Niskie i ułatwić eksport. Powstała w 1952 roku z ma- Frankfurcie stały się obozem pracy zyski były skutkiem zróżnicowanej oferty. Popyt riażu British Motor Corporation zajęła czwar- i to w najgorszym wydaniu. rozkładał się na wiele modeli i żaden nie zdobył te miejsce po amerykańskiej „Wielkiej Trójce” W 1944 roku zakład został niemal ponad 15% rynku, gdy w Niemczech Garbus w rankingu światowych producentów. W tym całkowicie zbombardowany. zajął ponad 40%, we Francji rynek zdominowały samym roku BMC wyprodukował 235,8 tys. W marcu 1945 roku 400 jeńców Renault 4CV oraz Citroen 2CV, zaś Fiat 500C był aut, zajmując 39% krajowego rynku. Po dekadzie naziści poprowadzili do obozu zagłady niezagrożonym liderem we Włoszech. stracił 4 punkty procentowe, głównie na rzecz w Buchenwaldzie. Po wojnie Alianci nie zgodzili się na wznowienie produkcji samochodów. * I festiwal filmowy w Cannes Ogłoszone w 1951 roku przejęcie Nuffilda przez Forda, którego udział wzrósł z 21 do 30%.

Nowa fabryka VW, choć zniszczona Prototyp „małego“ Volvo z samonośnym nadwoziem był gotowy Ruszyły salony samochodowe. w 60%, szybko pozbierała się i już w 1944 roku, produkcja z oczywistych powodów ruszyła Zainteresowanie wzbudziły przede wszystkim jeszcze w tym samym roku rozpoczęła dopiero w 1946 roku. Liczba 444 wzięła się od liczby miejsc - 4, auta tanie, takie jak nowe Renault 4CV. Na montaż Chrabąszcza. Nawet, jeśli mocy 40 KM i 4 cylindrów. pierwszym planie stoisko upaństwowionych pierwsza seria nie była najwyższej (za produkcję ciężarówek na zlecenie jakości, to bez wątpienia miała jedną faszystowskich Niemiec) zakładów Renault. wielką zaletę; była i jeździła. Na drugim planie wiele marek, ale nie dopatrzymy się firm niemieckich.

VW Beetle

W Europie rusza produkcja: 1945 – VW, 1946 Daimler-Benz, 1947 Opel, Nieco lepiej wykańczany był model standardowy (Typ 11) 1948 Ford, praktycznie produkowany do 1953 roku. Od 1949 roku 1949 Borgward i nowo utworzone Auto wytwarzano też model eksportowy. Wszystkie te wersje napędzane Union GmbH z marką DKW w Ingolstadt, były 4-cylindrowym bokserem 1.1 o mocy 25 KM. Dopiero 1952 BMW w Monachium. w 1954 roku pojawił się nowszy i udoskonalony model 1200. Volvo PV 444 192 epoka kontrastów 1949 1949 epoka kontrastów 193

biegów (nie miała sprzęgła, ale Firma Lea-Francis biorąca udział wymagała ręcznego przełączenia w wyścigach, nie mogła się obyć bez przełożeń) i wspomaganie mecha- samochodu sportowego. Od 1947 nizmu kierowniczego. Wszystkie roku oferowała model 1.5 Sports, koła zawieszone były niezależnie i ale dopiero druga jego seria z 1949 miały hamulce tarczowe. Działanie ze 100-konnym, 2,5-litrowym silnikiem zapewniała dobre osiągi.

Rover 75 (P4)

Po wojnie powierzono Roverowi fabrykę w Solihull, która powstała w ramach inwestycji rządowych w 1936 roku jako militarna ‘shadow factory’. Pierwszym nowym wytwarzanym w niej modelem był Rover P4. Silver Dawn jako pierwszy Rolls-Royce Trudno uwierzyć, ale gdy Rover P4 ujrzał światło dzienne oceniany był jako otrzymał nadwozie z macierzystej fabryki pojazd o porażająco nowoczesnym wyglądzie – co podkreślał modny wówczas w Crewe. Był bardziej kompaktową odmianą Lea Francis 2.5 Sports dodatkowy reflektor umieszczony po środku grilla. Sporym zaskoczeniem jest fakt, iż auta te miały nadwozie wykonane z blach aluminiowych. Silnik R6-2.1 modelu Silver Wraith i oczywiście konstrukcyjnie Rolls-Royce Silver Dawn Hooper fot. WS spokrewniony z Bentleyem Mark VI. przejęto z poprzednika. Liczba w nazwie wskazywała moc silnika.

Hillman Minx Mk.V konstrukcja) nazwany „parasolką na czterech Pierwszym modelem produkowanym w fabryce 1,3 l i mocy od 42 do 49 KM fot. H&H kółkach” szybko stworzył własny segment ryn- w Ingolstadt było dostawcze DKW F 89 L od 1949 roku stało się jedynym Classics Ltd ku. Pomimo prostej budowy miał 4-stopniową (do 1962 r). modelem marki aż do 1955 roku, skrzynię i radialne ogumienie, które weszło do gdy zaprezentowany został mo- sprzedaży w 1948 roku. Był najtańszym pojaz- del 403. Ta limuzyna „dla małych dem, kosztował 185 tys. franków, o 60 tys. burżujów” o długości blisko 4,5 m mniej od Renault 4CV. została stylistycznie opracowana Pod koniec lat 40 Citroen rozpoczął pracę nad przez Pininfarinę. Otrzymała po- następcą Traction Avant. Samochód – według większony do pojemności 1,5 l sil- Pierra Bercot (szefa marki od 1958 roku) – nik z modelu 203. Jego moc wy- „miał równie dobrze sprzedawać się za lat 5, nosiła 65 KM, podatkowa 8 CV. Hillman zakończył produkcję przedwojennego 10 i 15”. Natomiast szef działu badań Andre Minxa i zaproponował nowszy model z Lefebvre zwracał uwagę na lekkość konstrukcji, Początkowo auto opracowane przez 3-bryłowym nadwoziem w stylu pontonowym. mały opór aerodynamiczny oraz dobre trzyma- W konstrukcji nie zmieniono jednak zbyt wiele. DKW F 89 L Aleca Issigonisa miało się nazywać nie się drogi. W 1955 roku nowy projekt miał Mosquito, ale jednak powrócono do przedwojennej nazwy Minor. Śmiało W Anglii ruszyła produkcja zmodyfikowanego modelu Forda, można powiedzieć, że nowy Morris który w wersji 3-drzwiowej zachował nazwę Anglia, zaś był tanim, małym samochodem o 5-drzwiową wersję nazwano Prefect. Wyglądała ona jak obszernym nadwoziu. W celu obniżenia pomniejszone i zwężone auto amerykańskie. Morris Minor, kosztów, zastosowano wcześniejszy Fot. Ray Newell silnik R4-0.9 modelu Eight.

Po wojnie Humber powrócił do produkcji limuzyny Humber Super Snipe Super Snipe wyposażając ją w 4,1-litrowy silnik, Tickford Drophead Coupe a w 1948 roku w nowsze nadwozie. Na sezon 1949 fot. Newspress firma Tickford przygotowała wersję (Mark II) cabrio jak zwykle nazywaną Drophead Coupe. 3 lata później ponownie zmodyfikowano nadwozie (Mark IV) wyposażając je w błotniki zintegrowane z sylwetką.

powyższych systemów było możliwe dzięki in- stalacji hydraulicznej pracującej przy ciśnieniu 160 bar. Samochód ważył niecałe 1300 kg. Uruchomienie produkcji skomplikowanego po- jazdu okazało się kosztowne – w 1956 roku

Citroen zanotował pierwszą po wojnie stratę w wysokości 304 mln franków. Dla Peugeota pozostał do zago- spodarowania segment 6-8 CV Ford Anglia i nowy, zaprezentowany jesienią 1947 roku model 203 miał 7 Kolejnym autem podczas wojny skierować do produkcji: o mocy premierę – nazwany DS 19, przetrwał w pro- koni podatkowych. Auto trafiło do Donalda Healeya był model sprzedaży ponad rok po premierze podatkowej 2 lub 8 KM. dukcji 20 lat. Współcześni uważali, że samo- Silverstone nazwany od nowo Stwierdził, że zyski szybciej zapewni mniejszy chód wygląda kosmicznie. Pod niecodziennym otwartego toru wyścigowego. Auto i było pierwszym modelem kon- i w ten sposób 2CV wszedł do produkcji w 1949 nadwoziem kryła się także zaawansowana tech- z silnikiem Rileya (R4-2.5-104 KM) cernu z samonośnym nadwoziem. roku. Z racji prostoty (chłodzone powietrzem 2 nika: hydropneumatyczne zawieszenie o regu- miało wąskie nadwozie z wystawionymi kołami. Healey Silverstone Napędzane rzędowym, 4-cylin- cylindry o pojemności niecałych 400 cm3, lekka lowanej wysokości, półautomatyczna skrzynia Ford Prefect Przednie błotniki demontowano przed zawodami. fot. Newspress drowym silnikiem o pojemności fot. Newspress 236 temat specjalny temat specjalny 237

Fenomen mikrosamochodów, do ra funkcjonowała od 1946 aż do 1956: DKW Hummel 1955: BMW Isetta których pasuje też nazwa „auto- 1970 r. Początkowo sprzedawa- skutery” można wyjaśnić tylko ła autka w postaci zestawów do nieprzepartym pędem do czerpa- samodzielnego złożenia (ang. kit nia przyjemności z jazdy za wszelką car), ale wkrótce uzupełniła ofertę cenę. Maleńkie auta, które nagle o gotowe samochody. Jej twórcy rozpleniły się na świecie w latach wywodzili się z lotnictwa, a zatem 50., a potem równie gwałtownie opracowali lekką, ale wytrzymałą

1955: FMR Messerschmitt KR 200

gielski Peel P50 o wymiarach 134 x 99 x 100 cm (długość x szerokość x wysokość). W latach 1962-65 budowała go firma szkutnicza Peel 1958: Vespa 400, fot. WS Engineering Company z wyspy Man

znikły były niewygodne, nieszybkie i konstrukcję, która miała poważny BMW Isetta to duży sukces. Samochód awaryjne. Lecz nie można ich spro- wkład w sukces King Midgeta. był produkowany przez Niemców wadzić jedynie do roli taniego, pro- Silnikowe pchły cechowała niebywa- na licencji włoskiej firmy Iso. BMW 1962: Elektryczny Peel P.50 wizorycznego środka lokomocji. Dla ła różnorodność. Liczba kół, drzwi wprowadziło liczne zmiany, głównie w i jego następca Peel Trident posiadaczy były źródłem głębszej i siedzeń oraz ich położenie było nie- układzie napędowym. Autko w pierwotnej satysfakcji, wynikającej z uczestnic- mal zupełnie dowolne. Do autek tych wersji z silnikiem o pojemności 250 cm3 dostarczająca również owiewki twa w nowoczesnym, zmotoryzo- można było wsiadać z boku, z przodu, miało 12 KM, rozwijało prędkość 85 z włókna szklanego do motocykli. wanym społeczeństwie. z tyłu lub z góry. Niektóre modele, km/h i zużywało 4 l/100 km. Popularność mikrosamochodów zmalała, gdy bardziej dostępne dla oferty firm samochodowych, np. większości stały się zwyczajne sa- Allard Clipper, motocyklowych – mochody. Niszą, w której utkwiły Zündapp Janus, a niekiedy innych, na dłużej są pojazdy inwalidzkie oraz z branż niezwiązanych z motoryza- maleństwa, do których prowadzenia cją. Francuski Inter Berline został wymagana jest „lżejsza” kategoria Autoskutery opracowany przez lotniczą firmę prawa jazdy lub w ogóle niepotrzeb- S.N.C.A.N. (Societe Nationale 1955: BMW Isetta ny jest żaden dokument. MK de Construction AeroNautique). Powstało mnóstwo autoskuterów, Podobnie słynny Messerschmitt ale ich produkcja na ogół trwała „Kabinenroller”, który powstał krótko – o ile w ogóle ją rozpoczy- aby podtrzymać przy życiu zakłady nano. Do wyjątków należały modele lotnicze, którym zabroniono po II udające „prawdziwe” samochody: wojnie produkować samoloty. Pro- włoska Vespa 400 firmy Piaggio, totypowy, polski Smyk miał być wy- 1954: Inter Berline NSU Prinz, Goggomobil firmy Glas twarzany w Szczecińskiej Fabryce czy Fiat 500, Citroën 2CV i Austin/ Motocykli, a Mikrus zawdzięczał Morris Mini zaliczane w literaturze swą krótką karierę wolnym mocom z epoki do mikrosamochodów. Obsługa i naprawy autek były w produkcyjnym zakładów lotniczych rękach właścicieli. Wokół naszego WSK Mielec. Mikrusa, którego powstało ledwie Tytuł „najmniejszego samochodu 1728 sztuk narosła cała „kultura produkowanego na świecie”, od- napraw i usprawnień”, zrodzona notowany w 2010 r. w „Księdze 1958: NSU Prinz z doświadczeń użytkowników. 1954: Goggomobil T400, fot. RM Auctions rekordów Guinnessa” dzierży an-

Produkowano je przede wszystkim jak niemiecki Fend Flitzer były „moto- Dwuosobowa Iso Isetta została skopio- w odbudowujących się z wojen- cyklami z daszkiem”. Inne, jak Goggo- wana nie tylko przez BMW, ale też przez nych zniszczeń państwach Europy. mobil czy polski Mikrus naśladowały francuską firmę Velam i brazylijską Romi. Pojawiły się również w Stanach „dorosłe” samochody. Ponadto jako BMW była wytwarzana Zjednoczonych, pełniły tam jednak Najczęściej stosowano do ich napę- w Wielkiej Brytanii. Tu zdobyła popular- inną funkcję. Nie motoryzowały du silniki dwusuwowe, przeważnie ność bardziej wywrotna, ale tańsza ze społeczeństwa, a uszczelniały sys- zapożyczone z motocykli. Chłodzone względów podatkowych wersja trójko- tem, w którym nikt, w żadnych powietrzem, niekiedy z jednym tylko łowa. Oryginał miał cztery koła. Ogółem różni producenci zbudowali prawie 162 okolicznościach nie powinien był cylindrem, choć np. Heinkel Kabine tys. tych aut. Idąc za ciosem BMW chodzić na piechotę. Reklamo- miał motor czterosuwowy. przedstawiło w 1957 czteromiejscowy wane jako „najtańsze samochody W niektórych modelach nie było bie- model 600. Silnik miał 19,5 KM co na świecie” lub samojezdne wózki gu wstecznego! Były tak lekkie, że pozwalało rozwijać prędkość 100 km/h sklepowe częściej były zabawkami w razie potrzeby kierowca mógł w ale kosztem zużycia paliwa sięgającego właścicieli niż rzeczywistą pomocą pojedynkę je przepchnąć lub unieść 5,8 l/100 km. Mimo małych rozmiarów BMW 600 miało modne akcesoria i ma- w sprawach życiowych. Wsławiła z jednego końca i obrócić. 1957: BMW 600 1957: Mikrus, fot. AR się nimi firma King Midget, któ- Autoskutery stanowiły uzupełnienie lowano je na życzenie w dwóch kolorach. 282 samochód dla każdego 1962 1962 samochód dla każdego 283

Świeżo oddany do użytku terminal lotniska Piękne czasy – praktycznie co roku nowa kreacja. Ford Thunderbird rocznik ’62 to kosmiczny „ptak” LAX w Los Angeles swoim futurystycznym z zaostrzonym przodem, małymi skrzydełkami z tyłu wyglądem przypominający UFO. oraz światłami przypominającymi turbinę.

oczyszczania spalin przemysł zaczął powszechnie stosować katalizatory. Pomimo rosnącej sieci autostrad wypadki samochodowe zbierały krwa- we żniwo. Pod koniec lat 60 traciło życie każdego roku 54 tys. osób, a 200 tys. zdrowie.

Zaprojektowany przez Raymonda Loewy Studebaker Avanti jako pierwszy z amerykańskich aut otrzymał hamulce tarczowe przy wszystkich kołach. Nadwozie wykonywano Czas na drugą generację Chevroleta Corvette (C2). z tworzywa sztucznego w tej samej firmie co O ile pierwsza była tylko kabrioletem, w drugiej Ford Thunderbird dla Corvette. Choć Studebaker zbankrutował, wprowadzono również coupe, i to jakie – StingRay Avanti był nadal produkowany. hipnotyzujący swoją sylwetką. Konstruktorem C2 był Zora Arkus-Duntov wielki entuzjasta aut Pierwsze zapiski o śmiałkach pływających na nawet najmniejszy producent z USA, American Studebaker Avanti, sportowych. Nic dziwnego, że pod maską Corvetty deskach wykorzystujących ogromne fale oceaniczne Motors Corporation z modelem Javelin. fot. Amelia Island znalazła się jednostka V8 a do tego niezależne pochodzą z IV wieku naszej ery. Pisał o nich też James Beztroskie spojrzenie na motoryzację skończy- zawieszenie tylnych kół. Cook, który dotarł do Hawajów. Surferzy trafili ło się w połowie lat 60, gdy Kongres uchwalił na pierwsze strony gazet na początku XX wieku, Ustawę o czystym powietrzu. Wprowadziła ona a na przełomie lat 50 i 60 ten sposób spędzania obowiązek zmniejszenia toksyczności samocho- czasu stał się bardzo popularną formą rozrywki i sportu. Zyskały na tym ... samochody kombi, dowych spalin od 1968 roku. W 1971 roku których długie dachy wyposażone w bagażnik pojawiła się w sprzedaży benzyna bezołowiowa, świetnie nadawały się do transportu desek. a w drugiej połowie lat siedemdziesiątych do

Chevrolet Corvette

Spider-man fot. Wikipedia Człowiek-pająk, dbający o bezpieczeństwo na ulicach NY. Odznaczający się nadludzką inteligencją, zręcznością i mocą, a także zdolnością chodzenia po ścianach i wystrzeliwaniem pajęczyny. 1962 Rosyjski emigrant, studiował w Niemczech, po czym Zora Arkus-Duntov * obserwatorium kosmiczne Orbiting Solar 1909-1996 w USA otworzył własną firmę, w której rasował Observatory 1 (OSO 1), auta i ...silniki myśliwców. Następnie pracował dla * pierwszy komercyjny satelita, brytyjskiej firmy Allard, po czym dla Chevroleta, * pierwszy tor wyścigowy w Japonii - Suzuka gdzie został odpowiedzialny za projekt Crovette.

pierwszych czterech miesięcy sprzedano ponad dolarów. Powodzenie Mustanga było zaskocze- 100 tys. Mustangów, w następnym roku – pół niem dla pracowników Forda. Obawiali się, że po miliona. Podstawowa cena wynosiła 2368 dola- pierwszych tygodniach szaleństwa rynek może rów, ale klienci zamawiali do każdego samochodu się nagle uspokoić. Żeby przedłużyć zaintereso- W sezonie 1962 debiutował Holden zupełnie nowej generacji (EJ). Rok później rozbudowano dodatkowe wyposażenia warte tysiąc dolarów. wanie klienteli, zamówiono u Carrolla Shelby’ego zakłady Fishermans Band i zaczęto wytwarzać nowe silniki R6-2.4/2.9, które trafiły pod maskę Ten ogromny sukces kosztował zaledwie 50 mln sportową odmianę samochodu. modelu EH. W 1964 roku Holden dorobił się nowego ośrodka konstrukcyjno-stylizacyjnego. Holden EH

Grupa pracowała w soboty i w niedziele, Chevrolet Chevy II Nova Sport Coupe Mustang Shelby GT 350 z 1965 roku uważany a program, którego realizację planowano na 30 jest za najlepszy ze wszystkich muscle carów. miesięcy, wykonała w 20. Upewniono się, że Shelby GT 350 nie był pierwszy (Pontiac GTO Mustangi będą schodziły z taśmy z właściwymi pojawił się rok wcześniej) ani najmocniejszy („tyl- opcjami i jakością bez zarzutu. Auto pokazano ko” 271 KM), ale to jedyny z „muskularnych” publiczności 17 kwietnia 1964 roku. aut, który brał udział w wyścigach i wygrywał Sprzedaż zaczęła bić wszelkie rekordy. W ciągu je bez kosztownych przeróbek. Chevrolet przy- gotował Camaro, który z sukcesem konkurował Tylnosilnikowy Corvair był dość ryzykownym z Mustangiem. W tym segmencie wystartował projektem, dlatego też z dwuletnim opóźnieniem na rynku pojawił się klasycznie skonstruowany Buick Electra weszła w miejsce Roadmastera i niewiele większy model Chevy II Nova z silnikiem i to z różnymi odmianami nadwozia. Topowym R4-2.5 lub R6-3.2. Dopiero w pakiecie Super modelem drugiej jej generacji była dość skromnie Sport występowała jednostka V8. wyglądająca Electra 225 z silnikiem V8-6.6. Buick Electra 414 batalia o niezawodność 1984 1985 batalia o niezawodność 415

W 1976 roku za 400 mln $ Toyota nie mogła pozostać obojętna Dwa ważne wydarzenia związane Porsche 959 sprzedał rządowi libijskiemu 14% wobec tendencji do konstruowania z firmą Audi: skomplikowaną nazwę udziałów we Fiacie, co pozwoli- relatywnie tanich, 2-miejscowych Audi NSU Auto Union AG zastąpiono ło na opracowanie nowych aut: samochodów sportowych z centralnie Audi AG, ponadto przedstawiono umieszczonym silnikiem i napędem prototypową karoserię samonośną na tylne koła. Określano je mianem wykonaną z aluminium. mid-rear-two (MR2) i taki właśnie symbol towarzyszył nowej Toyocie dzięki sukcesowi Uno) bardzo uda- aż do końca. Była ona bezpośrednim na dla koncernu, który notował rywalem Fiata X1/9 i Pontiaca Fiero. rekordowe zyski, zbliżające się do miliarda $ rocznie. Przyszłość jed- mencie średnim miał premierę nak rysowała się niepewnie, przy dopiero w 1984 roku i otrzymał nagłym tąpnięciu na rynku mogły Pod marką MG w Grupie B Brytyjczycy Wszystkie premiery w cieniu pozostawił nowy dreamcar DM, a Japończycy z chęcią za taką przesyłkę płacili dwa homologowali MG Metro 6R4 nazwę Fiat Croma. Na tej samej powrócić problemy kapitałowe. - Porsche 959 (prototyp w 1983 r). Przygotowanie razy więcej. 450-konne Porsche 959 stało się najbardziej z silnikiem V6 (250 KM) i napędem platformie (przygotowanej przez Ich obejściem mogło być połącze- wersji seryjnej stale się opóźniało. Klienci niepokoili się, bo zaawansowanym technicznie samochodem, ale wcale nie na 4 koła. 200 sztuk przeznaczono dla Saaba) powstały: Alfa Romeo nie z jednym z konkurentów. Na 959-ka stała się jedną z najlepszych inwestycji w historii dochodowym dla producenta. Po 283 egzemplarzach nabywców prywatnych. 164, Lancia Thema oraz Saab Toyota MR2 początku lat 80 w Europie dzia- motoryzacji. Kto szybki i bogaty, mógł wpłacić 420 tys wstrzymano produkcję.

Audi przygotowując model Quattro Coupe do rajdowego wyczynu Audi Quattro Sport skróciło nadwozie między osiami (-32 cm!). Tym samym obniżono masę auta, a zwiększono jego zwinność, co przy zastosowaniu silnika zgodnie z wytycznymi Grupy B i napędu 4WD dało piorunujący efekt. Złożono ok 220 „krótkich” Quattro (S1 i S2).

Lancia opracowała Deltę S4 Grupy B, ale w celu uzyskania homologacji FIA musiała wprowadzić na rynek 200 egzemplarzy „Stradale” S4 AWD (250 KM). Bazę konstrukcyjną stanowiła kratownica z rur. Opracowano też eksperymentalną, zaawansowaną technologicznie wersję wyczynową ECV, ale FIA zrezygnowała z planowanej grupy S.

W wyniku ewolucji modeli Ferrari 365 GT4 BB i BB 512 powstała 380-konna Testarossa (V12-4.9 o rozwidleniu 180 stopni) z poszerzonym tyłem i charakterystycznymi bocznymi wlotami powietrza. Nazwa modelu, mimo iż pisana jednym słowem, pochodziła od Ferrari 500 Testa Lancia Delta S4 Ferrari Testarossa, fot. WS Rossa z 1956 roku mającego czerwoną głowicę silnika.

Na scenę wjechał następca Ferrari GTO – jeszcze szybszy model 288 W nowym modelu Alpine po raz pierwszy poliestrowe elementy karoserii cięto GTO. Pierwsze dwie liczby symbolizowały pojemność silnika 2,8 litra, cienkim strumieniem wody (0,15 mm) pod ciśnieniem 3500 bar osiągającym a ostatnia liczbę cylindrów. 400-konny zespół napędowy osadzono prędkość 3-krotnie większą od dźwięku. Gamę silnikową A310 uzupełniła wzdłużnie przed osią kół tylnych i wyposażono w dwie turbosprężarki. turbodoładowana jednostka V6. Każdy z 273 egzemplarzy osiągał 305 km/h.

Subaru XT pomiędzy 1979 i 1985 rokiem zaprezentował 6 nowych modeli. Włosi odkupili libijskie udziały w 1986 roku za 3 mld $. Całkowicie nowy model (tym ra- Ferrari 288 GTO Renault- zem przednionapędowy) w seg- fot. Newspress

Maserati Biturbo Spyder To nie był dobry okres dla Maserati. Wobec braku Toyota zaprezentowała Celicę IV generacji, tym razem z silnikiem w gamie typowej Barchetty, 2-miejscowy kabriolet umieszczonym poprzecznie i napędem kół przednich. Po dwóch latach opracowano na bazie skróconej płyty podłogowej Na bazie modelu serii L Subaru wprowadzono mocno usportowiony model GT-Four z silnikiem R4-2.0 modelu Biturbo, którego design nie bardzo pasował do opracowało sportowe coupe XT o nieco kanciastym Turbo i napędem AWD. tego typu auta. Spyder powstawał u Zagato. Istniało nadwoziu, które ku zaskoczeniu odznaczało się współczynnikiem również coupe Karif z ...przyspawanym hardtopem. Cx=0,29. Silnik B4-1.8/2.7, napęd FF lub AWD.

9000. Jednak modernizacja oferty przyszła łało 6 koncernów zwanych „ge- Volkswagen-Audi. Wszystkie mia- późno: udział segmentów C, D i E w produkcji neralistami”, ponieważ mieli bar- ły podobną wielkość, zarządzając Fiata zmalał z 50 proc. w 1979 roku do 20 dzo szeroką ofertę. Były to: Fiat 10-12 proc. rynku. Gdyby dwóch proc. w 1987 roku. Auto (marki Fiat i Lancia), Ford, połączyło się, stworzyliby potężny Mimo to połowa lat 80 okazała się (głównie General Motors, PSA, Renault i koncern. Toyota Celica 482 troska o środowisko 1998 1998 troska o środowisko 483

Dla wielu osób sporym SUV ze wskazaniem zaskoczeniem był mariaż na komfort, elegancję koncernów Daimler-Benz i ... trakcję, która była i Chrysler. Amerykanie nie byli efektem wieloletnich z niego zadowoleni doświadczeń Toyoty. podejrzewając, że jest to Auto produkowane przejęcie Chryslera przez tylko w Japonii, na „Mercedesa” i … nie było rodzimym rynku to bezpodstawne. Z drugiej występowało pod jednak strony słaba kondycja nazwą Toyota Harrier. amerykańskiego koncernu nie gwarantowała przyszłości, a tym samym miejsc pracy. Wkrótce ruszyły prace nad wspólnymi projektami: Chrysler 300C na bazie Mercedesa W210 E-Klasy oraz amerykański odpowiednik Mercedesa SLK W170 – Chrysler Crossfire (coupe i roadster). Oba koncerny zmieniły nazwę na DaimlerChrysler. Lexus RX

Fiat już raz w 1998 roku kolejną reorganizację zaskoczył świat W tym okresie nazwa Patrol (od Pokaźna modyfikacja modelu Jimny/ Multiplą, a teraz grupy, która przyniosła unifikację 1960 r) była nie mniej znana Samurai – włącznie z wprowadzeniem powtórzył ten sukces. działów technicznych, produkcji, na świecie niż Nissan, a samo silnika R4-1.3. Jimny pozostał Co prawda design nowej Multipli administracji i finansów oraz 3 auto stało się luksusowym, wzorem dzielności w terenie. wywoływał kontrowersje, ale konfiguracja główne platformy dla kolejnych komfortowym offroaderem, dobrze wnętrza 3+3 okazała się rewelacyjna. Fiat Multipla modeli. zachowującym się również na drodze asfaltowej. Citroen Xsara Picasso Po dużych zakupach w latach 80 koncern po- Mitsubishi wyprzedziło modę i zaproponowało rządkował działania. W 1992 roku Calvet zre- model Space Star będący pojazdem pośrednim organizował go tworząc PSA Peugeot Citroen między hatchbackiem a kompaktowym minivanem. Auto produkowano w Holandii w fabryce NedCar. Płytę podłogową dzieliło z Carismą i Volvo serii 40. Wyróżniającą się jednostką był silnik 1.8 GDI.

Stylistom Citroena udało się zawalczyć z pudełkowatym kształtem minivana. Co prawda Nissan Patrol Suzuki Jimny złośliwi mówili, że nie wiadomo gdzie auto ma przód a gdzie tył, ale to nie zmieniło biegu Duży SUV Mercury Montaineer wydarzeń; Xsara Picasso odniosła sukces (V6/V8), będący bliźniakiem Forda rynkowy. Nazwa związana jest z hiszpańskim Explorera, debiutował w 1996 roku, malarzem Pablo Picasso, za użycie której ale niezadowalająca sprzedaż sprawiła, Citroen musiał słono zapłacić spadkobiercom. że zaledwie po 2 latach wprowadzono zmodyfikowany lepiej wyposażony model. Po serii dachowań doszło DaimlerChryslera (4,8 mln), PSA (2,8 mln), do wzajemnych oskarżeń i sądowej Hondę (2,5 mln) i Fiata (2,4 mln). konfrontacji producenta auta i Odmiennie układały się losy drugiego francuskie- producenta opon (Firestone). go giganta, PSA, który cały czas kontrolowany był przez rodzinę Peugeot. Należało do niej 42% akcji koncernu. Mitsubishi Space Star Bentley w Crewe

Uwagę w gamie Yarisa Group. O ile marka Peugeot w miarę stabilnie zwracał bardzo udany sprzedawała ponad milion aut rocznie, to u Ci- mikrovan Verso o wysokim troena wyraźny był spadek z 700 tys. aut na nadwoziu i bardzo początku dekady do 500 tys. pod jej koniec. praktycznym wnętrzu. Konieczność lepszej kontroli kosztów wymusiła

Różne firmy w różnych latach obchodziły Koncern Volkswagen przejął firmę 100-lecie samochodu. Największa defilada z tej „Rolls-Royce i Bentley Motor Cars“ okazji odbyła się w Paryżu w 1998 roku. razem z fabryką w Crewe. Ale z BMW doszedł do porozumienia, na mocy którego marka Rolls-Royce pozostała własnością bawarskiej firmy, a w Crewe rozpoczął się niespotykany wcześniej program doinwestowania Bentleya (VW zainwestował ok. 750 mln Euro). Z kolei BMW przystąpiło do budowy supernowoczesnej i ekologicznej fabryki w Goodwood - nowego domu Toyota Yaris Verso 100 lat samochodu Mercury Montaineer dla samochodów Rolls-Royce. 508 wydarzenia XXI wiek XXI wiek wydarzenia 509 Indyjski właściciel, Porsche, Lipsk Muzeum Alfa Romeo, Arese brytyjskie marki JLR Tata

Jaguar Land Rover Automotive Jednocześnie JLR podpisał umo- PLC, spółka prawa brytyjskiego po- wę z chińskim Chery o wspólnych wstała w momencie przejęcia przez inwestycjach wartych 2,78 mld indyjskiego Tata Motors od Forda funtów w produkcję samochodów w 2008 roku. Ale nowy właściciel i silników, stworzenie wspólnego robił wszystko, by ktokolwiek nie działu badań i rozwoju oraz stwo- pomyślał, że kultowe brytyjskie rzenie nowej marki samochodów. marki straciły cokolwiek ze swojej Rosły też wydatki na R&D. brytyjskości. Bo to było najcen- W 2015 przyszła kolejna decyzja niejsze. Firma zaczęła rozkwitać, inwestycyjna, tym razem o budo- czego efektem były między innymi wie fabryki w Europie Środkowej. kontrakty z brytyjskimi dostaw- Na ostatnim etapie konkurowały cami na dostawy komponentów o nią Słowacja i Polska. Wygrała warte 2 mld funtów do produkcji Słowacja. Błyskawicznie wzro- modelu Range Rover Evoque, nowe sła sprzedaż aut tej marki, która modele, budowa nowej fabryki w w 2015 roku przekroczyła pół mi- pobliżu Wolverhampton, w cen- liona aut i najszybciej zwiększała się tralnej Anglii i nabór pracowników. w Chinach, USA oraz w Europie. Ferrari World, Abu Dhabi PSA, centrum designu ADN, Velizy Architektura

Postęp techniczny zmienił nie tylko eksport pojazdów. W pewnym mo- nych rozwiązaniach (panele dacho- samochody, ale i miejsca ich pro- mencie zorientowano się, że warto we, naturalna wodna klimatyzacja dukcji. Pierwsze auta powstawały zmienić konstrukcję samochodu hal) i stosowaniu zupełnie nowych w przydomowych warsztatach, i technologię wytwarzania. Wpro- materiałów wykończeniowych, szopach, później w hangarach, wadzono metodę „just in time’, które w powiązaniu z finezyjnymi a następnie w kilkukondygnacyj- ciężar produkcji w dużej mierze formami działają niczym magnes. nych fabrykach dedykowanych ma- przejęli kooperanci, a o postęp Powstały budowle jakby pochodzą- sowej produkcji. Budowano tory techniczny zaczęły dbać niezależne ce z innej planety, porażające wy- próbne i testowe. Z czasem po- ośrodki badawczo-rozwojowe. W glądem muzea, a nawet całe parki wrócono do parterowej zabudowy, efekcie fabryki zmieniły charakter rozrywki mające przyciągnąć klien- ale już w wielkopowierzchniowych stając się miejscem montażu sa- tów do marki i punktów sprzedaży halach. Pojawiło się hasło logistyka mochodów. Nowoczesność wyma- samochodów. Spore inwestycje i infrastruktura, Ważne stały się gała zajęcia się nie tylko funkcjo- i kosztowna awangarda skłania- węzły kolejowe i drogowe, a wiele nalnością, ale również wyglądem ją do stwierdzenia, że przemysł fabryk lokowano tuż przy nabrzeżu, tych placówek. Zaczęto prześcigać motoryzacyjny – mimo lokalnych gdzie natychmiast organizowano się w futurystycznej architekturze, spadków sprzedaży - na szczęście VW, Autostadt, Wolfsburg porty załadunkowe ułatwiające supernowoczesnych proekologicz- ma się zupełnie dobrze. WS Japońsko-niemiecki rozwód Volkswagen i Suzuki Na początku 2009 roku, po wy- VW. A w swoich raportach rocz- buchu kryzysu finansowego, Su- nych Niemcy szybko zaksięgowali zuki zakończyło współpracę z kon- Suzuki, jako część koncernu. Ja- cernem GM. Pojawił się pomysł pończycy zaczęli protestować, tym na związek kapitałowy Suzuki i bardziej, że okazało się, że „zielo- Volkswagena. Chodziło o wspólną ne” technologie produkcji aut, jakie produkcję niedrogich ekonomicz- Niemcy byli gotowi im przekazać są nych aut przeznaczonych na rynki niezadowalające. wschodzące, na których VW prak- Nieporozumienia przybrały na sile tycznie nie istniał. Suzuki miał też w 2011 roku, kiedy Suzuki posta- wnieść do tego sojuszu technolo- nowiło kupić małe silniki wysoko- gie produkcji aut kompaktowych, prężne od Fiata. Wtedy obydwie McLaren, Woking VW zaawansowane technologie i strony zaczęły się wzajemnie know-how w dziedzinie produkcji oskarżać o złamanie umowy i „roz- Porsche North America, USA aut luksusowych. Mówiono wtedy wód” stał się nieunikniony. Sprawa o „związku partnerskim” i podkre- znalazła się w międzynarodowym ślano, że Suzuki w żadnym wypad- sądzie arbitrażowym w Londynie, ku nie stał się częścią VW. który nakazał niemieckiemu kon- Fuzję negocjowano prawie rok, cernowi pozbycie się 19,9% akcji ostatecznie w 2010 Niemcy kupili Suzuki za 3,76 mld euro. To tak, 19,9% Suzuki za 222,5 mld jenów. jakby ktoś wyjął mi ość z gardła - W tej samej transakcji Japończycy powiedział 85-letni Osamu Suzuki, za 100 mld jenów kupili 1,5% akcji prezes japońskiego koncernu. DW BMW muzeum, Monachium