Brochure Schatkamer
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
DeThe Schatkamer Amsterdam vanTreasure Amsterdam Room The city’s history in twenty-four striking stories and photographs Voorwoord De geschiedenis van Amsterdam is een schatkamer vol verhalen en bijzondere documenten. Het Stadsarchief Amsterdam beheert meer dan 50 kilometer aan historische archieven met oude boeken en papieren, foto’s, kaarten, tekeningen en prenten, die zorgvuldig worden bewaard in onze depots. Het archief verwelkomt iedereen om in het monumentale gebouw De Bazel de rijke geschiedenis van de stad te ontdekken. Dwaal door de Schatkamer, gebouwd in 1926. Bekijk een historisch film in de gezellige filmzaal. Ontmoet Rembrandt, Johan Cruyff en hun tijd. Bewonder de middeleeuwse charterkast. En beleef de verandering van een kleine stad in de middeleeuwen tot een wereldstad in de 21ste eeuw. Bert de Vries Directeur Schatkamer Stadsarchief Amsterdam 06 05 04 B 03 02 01 08 09 10 -1 C 11 A 12 E 06 F D 05 0 -2 04 03 H 02 G 08 01 09 10 I -2 11 I 12 J I K A D L 0 -2 4 Vitrines -1 Vitrines -2 Fotografen zien de De geschiedenis van de stad geschiedenis van de stad in twaalf verhalen 07 01 De eerste foto’s van 01 Het ontstaan van 08 Amsterdam Amsterdam 02 Jacob Olie 02 Bidden en vechten 03 Jacob Olie 03 Wederdopers Immigranten 04 George Hendrik Breitner 04 in de Gouden Eeuw 05 Bernard F. Eilers 05 Amsterdam en slavernij 06 Fotostudio Merkelbach 06 Vondelingen 07 Frits J. Rotgans 07 Natura Artis Magistra 08 Wim van der Linden 08 Wereldtentoonstelling 1883 09 Publieke Werken 09 Februaristaking 10 Cor jaring 10 Van Provo’s tot krakers 11 Archieffotografen 11 Geef mij maar Amsterdam 12 Stichting IJbeeld 12 Naar buiten 07 A Ingang Schatkamer E Zichtdepot 08 B Ingang Filmzaal F Beeld van Mercurius C Toiletten G Middeleeuwse Charterkast D Lift (tussen 0 en -2) H Tijdelijke presentaties I Kofferkluizen J Weeskamerladen K Zichtdepot L Voormalige Stookruimte 5 6 Fotografen zien de geschiedenis van de stad Vitrines 1 De eerste foto’s van Amsterdam 7 Frits J. Rotgans 2 Jacob Olie 8 Wim van der Linden 3 Jacob Olie 9 Publieke Werken 4 George Hendrik Breitner 10 Cor Jaring 5 Bernard F. Eilers 11 Archieffotografen 6 Fotostudio Merkelbach 12 Stichting IJbeeld 7 Vitrine 1: De eerste foto’s van Amsterdam 1. Portret van Philip Jacob Waller, Hendrik Jan Waller en Karel Jan Waller, ca. 1845, daguerreotypie (reproductie). Archief van de Familie Waller en de Familie Waller Stichting 2. Groepsportret van een echtpaar en hun zes kinderen, ca. 1845, daguerreotypie (reproductie). Archief van de Familie Waller en de Familie Waller Stichting 8 3 4 5 6 7 3. Gezicht over de Amstel naar de 5. Het Paleis voor Volksvlijt in 7. Open Havenfront, 1856-1858, ingang van de Kloveniersburgwal, aanbouw, 1862-1863, stereofoto stereoglasdiapositief Pieter mei-juni 1857, foto Benjamin A. Jager (reproductie) Oosterhuis (reproductie) Brecknell Turner (reproductie naar Gezien vanaf de Oosterdoksdijk naar de papieren negatief 6. De Dam, 1856-1858, Schreierstoren en de Prins Hendrikkade. Rechts de Halvemaansbrug en het stereoglasdiapositief Pieter Rechts de Nieuwe Stadsherberg, waar ’s-Gravelandseveer. Oosterhuis (reproductie) nu het Centraal Station is. Het Gedenkteken voor de Volksgeest 4. Het Paleis voor Volksvlijt in van 1830, in de volksmond Naatje van aanbouw, 1862-1863, stereofoto de Dam, dat onthuld werd in 1856. A. Jager (reproductie) Gezien naar de Beurs van Zocher. De constructie van het gebouw gezien vanuit de grote hal. 9 Vitrine 2: Jacob Olie 1. Oudeschans, februari 1863 Gezien vanuit de Montelbaanstoren naar de brug over de Recht Boomssloot. Rechts de ingang van de Ridderstraat, met links de oprit van de brug over de Oudeschans. 1 0 2 3 4 5 6 2. Bokkinghangen 5, 1862-1864 5. Mastenmakerswerf ‘De Hoop’, De poort van huis ‘De Kat’. Grote Bickersstraat 18, gezien vanaf een steiger in het 3. Jacob Olie, 1862-1864 Westerdok, januari-april 1862 Zelfportret met hoed, pijp en wandel- Rechts scheepswerf ‘De Hollandsche stok, staande achter stoel met daarop Tuin’. Op de achtergrond de gevels van zijn hondje. de huizen aan de Grote Bickersstraat. 4. Zandhoek 10-11, 1862-1864 6. Houtzaagmolens en houtloodsen Links op nummer 10 het huis van de aan de westzijde van de stad, familie Olie. In de deuropening staat 1861-1864 Christina Olie (1829-1910), de zuster Gezien uit de molen ‘De Steur’ over van Jacob Olie. Op straat Betje de de Kattensloot (nu de Jacob Catskade) groentevrouw met haar kar. naar het zuiden. In deze tijd werd er nog gezaagd met windkracht. 11 Vitrine 3: Jacob Olie 1. Weteringschans met het Paleis voor Volksvlijt, maart-april 1892 Gezien vanaf het balkon van Weteringschans 116. Op de voorgrond staan heistellingen voor de bouw van de huizen Weteringschans 120-124. 21 2 3 4 5 6 2. Kade op het Prinseneiland, gezien 4. Haarlemmerplein met de 6. Tweede Weteringplantsoen, april naar de Nieuwe Teertuinen, 1890 Haarlemmerpoort, 21 september 1902 Rechts de Sloterdijkerbrug en de 1894 Gezien naar de Weteringschans en ingang van de Sloterdijkstraat. Links de Op de voorgrond staat Dirk Eskens, Nieuwe Vijzelstraat, met links de Eerste windas van teerhandel ‘De Roovos’ voor neef van de fotograaf, met zijn twee HBS met driejarige cursus voor jongens het ophijsen van de teertonnen uit de zoontjes. en rechts de Eerste Ambachtsschool. schuiten in de Prinseneilandsgracht. 5. Utrechtsestraat bij de brug over de 3. Dam, 6 juni 1895 Prinsengracht, 20 juni 1898 Gezien vanuit het Commandantshuis Gezien in de richting van de Kerkstraat naar de Nieuwe Kerk met rechts de en de Keizersgracht. Op de voorgrond ingang van de Nieuwendijk. Op de de zusjes Christiene en Marietje voorgrond staat ‘Naatje van de Dam’ Bouchier. (afgebroken in 1914). 31 Onbekende fotograaf, Portret van Hendrik Jan Waller en Karel Jan Waller, ca. 1845, daguerreotypie (reproductie), Archief van de Familie Waller en de Familie Waller Stichting (Vitrine 1) In 1839, het jaar dat het fotografieprincipe wereldkundig werd gemaakt, waren er al fotografen in Amsterdam, maar hun foto’s zijn verloren gegaan. De oudste foto’s in het Stadsarchief zijn daguerreotypiën, opnamen op een lichtgevoelig gemaakt metalen plaatje, en bewaard in een familiearchief. 1 4 Jacob Olie, Zelfportret 1862-1864 (Vitrine 2) Jacob Olie (1833-1905) was opgeleid tot tim- merman en bouwkundige. Met zijn eerste, zelf gebouwde camera fotografeerde hij in de jaren 1861-1864 een dromerig, nog nauwelijks door modernisering aangeraakt Amsterdam. Toen Olie in 1890 opnieuw begon met fotograferen was de stad radicaal veranderd: dynamisch, zelf- bewust en bouwend aan een nieuwe toekomst. Tot in 1904 zou Olie duizenden – kwalitatief hoogwaardige - foto’s maken, een beeldschat die onze blik op het Amsterdam rond 1900 nog altijd beïnvloed. George Hendrik Breitner, Haarlemmerstraat, 1906-1907 (Vitrine 4) George Hendrik Breitner (1857-1923) was in de eerste plaats een eigenzinnig schilder. Met zijn camera en in zijn schetsboekjes legde hij alles vast wat hem interesseerde: dienstbodes en passanten op straat, volksbuurten en de bouwputten in de stad. 51 Vitrine 4: George Hendrik Breitner 1. Nieuwezijds Voorburgwal 112-114, 1908 Bouwput voor een kantoorpand. 1 6 2 3 4 5 2. Prinsengracht gezien vanaf de 4. Prinsengracht 2 (links), 1892-1896 5. Oudezijds Achterburgwal ter brug over de Lauriergracht, 1895 Gezien naar Brouwersgracht 164-172. hoogte van 4-6 (rechts), 1894-1898 Breitner woonde van 1893 tot 1899 Op Prinsengracht 2 de tapperij en Links de achterzijde van de huizen aan vlakbij, op Lauriergracht 8. slijterij ‘Vanouds bekend als de Blauwe de Zeedijk. Druif’. 3. Haarlemmerstraat met links de ingang van de Binnen Wieringerstraat, 1906-1907 71 Vitrine 5: Bernard F. Eilers 1. Publiek bij een concours hippique op het Museumplein, 1914 1 8 2 3 4 2. Stromarkt, 1915-1921 3. Oudekerksplein, 1907-1911 4. Leidseplein, oktober 1907-april In het midden de koepel van de Ronde Links Oudekerksplein 9. Gezien naar 1908 Lutherse Kerk en rechts het Singel. de achterzijde van de huizen aan de Voor het plantsoen bij het American Warmoesstraat. Hotel staat een ‘aapjeskoetsier’ naast zijn rijtuig. Op de achtergrond de Stad- houderskade. 91 Vitrine 6: : Fotostudio Merkelbach 1. Margaretha Geertruida Zelle (Mata Hari) (1876-1917), 1915 Mata Hari was in 1915 in Amsterdam voor een optreden in de Stadsschouwburg met haar befaamde ‘Indische dans’. In 1917 werd zij op beschuldiging van spionage in Frankrijk ter dood veroordeeld. 02 Vitrine 6: : Fotostudio Merkelbach 2 3 4 5 6 2. Alice Schwarz (1908-1996), 1927 5. Antoine Gerard Theodore (Toon) Alice Schwarz was de moeder van schrij- Hermans (1916-2000), 1947 ver Harry Mulisch. In 1947 was Toon Hermans al populair in Limburg, maar het zou nog tot 1958 3. Maria Tine (Rita) Nauta (1913- duren voordat hij als cabaretier natio- 2014), 1931 naal doorbrak. De jonge danseres Rita Nauta poseert in de titelrol van ballet ‘De Vuurvogel’. 6. Koningin Wilhelmina (1880-1962), 1948 4. Maarten Krabbé (1908-2005), 1933 Fotostudio Merkelbach maakte in 1948 Maarten Krabbé was kunstschilder en een reeks opnamen voor het statie- kunstpedagoog. Hij is de vader van portret van de koningin. Deze opname acteur en schilder Jeroen Krabbé en werd daarvoor afgekeurd. schrijver Tim Krabbé. 12 2 2 Filmzaal Op niveau -1 bevindt zich de gezellige Filmzaal, een knus theater met 72 stoelen. Tijdens openingstijden wordt hier een doorlopend programma met documentaires en films over Amsterdam vertoond. Op zondagmiddagen is er regelmatig een speciale filmvoorstelling. 2 3 Bernard F. Eilers, Oudekerksplein, 1907-1911 (Vitrine 5) Gezien naar de achterzijde van de huizen aan de Warmoesstraat. Bernard F. Eilers (1878-1951) zocht in zijn foto’s naar het eigene van Amsterdam; in zijn eigen woorden ‘de ziel der stad’. Hij koos zorgvuldig de juiste sfeermomenten, en had goed gekeken naar schilders zoals Breitner.