Suriye'de İsyanın Kronolojisi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Suriye’de İsyanın Kronolojisi Orta Doğu ve Afrika Araştırmaları Merkezi Sibel Kalemdaroğlu 2013 Suriye’de İsyanın Kronolojisi SURİYE İSYANININ KRONOLOJİSİ 2011 Ocak 2011 26 Ocak Haseki bölgesinden Hasan Ali Akleh isimli bir eylemci Tunus’ta Muhammed Buazizi gibi kendini ateşe verdi. Görgü tanıkları bu eylemin de Suriye hükümetine karşı bir protesto niteliğinde olduğunu belirtmişlerdir. 28 Ocak Şubat 2011 4–16 Şubat 3 Şubatta Suriye’de Facebook ve Twitter gibi sosyal medya siteleri 4-Şubat’ı “Öfke Günü” ilan etmişlerdir. Sosyal medya siteleri 5 Şubatta da halkı protesto gösterilerine davet etmiştir. Ancak protesto çağrılarına pek kimse yanıt vermemiştir. Protesto kapsamında, başkent Şam’daki parlamento binasının ve dünyanın dört bir yanındaki Suriye elçiliklerinin önünde bir araya gelinmesi amaçlanıyordu, fakat bu eylemler gerçekleşmemiştir. Sadece 5 Şubatta Haseki’de gösteriler geçekleşmiş, yüzlerle ifade edilen kalabalık Esad’ın çekilmesi taleplerini dile getirmiştir. Düşünüldüğü gibi bir öfke günü gerçekleştirilememiştir. 15 Şubat Suriye'nin Atom Enerjisi Komisyonu tarafından hazırlanan ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun (UAEK) internet sitesinden yayımlanan bir belgeye göre, Şam yönetimi 2020'ye kadar ilk nükleer santraline sahip olmayı düşündüğünü belirtildi. 17 Şubat 17 Şubatta, Şam’daki Hamidiye Çarşısında polisin bir esnafı dövmesini protesto etmek için kendiliğinden başlayan protestolar, bazı kişilerin bir yolu kapayarak “Suriye halkı aşağılanmayacaktır” sloganlarını attığı bir gösteriye dönüşmüştür. 26 Şubat Müslüman Kardeşler’in lideri Muhammed Riyad Şokfa Hürriyet’e yaptığı açıklamalarda, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki toplumsal hareketlerin Suriye’ye sıçramasının an meselesi olduğunu öne sürdü ve şu 2 Suriye’de İsyanın Kronolojisi iddiada bulundu: Önümüzde iki kritik tarih var. Baas Partisi’nin iktidara gelişinin yıldönümü olan 8 Mart ve Suriye’nin bağımsızlığını ilan ettiği 17 Nisan. Mart 2011 7 Mart Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad, bazı suç türlerini kapsayan kısmi af çıkarılmasına ilişkin kararnameyi onayladı. Suriye’de 13 siyasi suçlu siyasi gözaltı ve baskıları protesto etmek için siyasi tutuklamaların sona ermesi, adaletsizliklerin ortadan kaldırılması ve sivil ve siyasi hayata ilişkin hakların verilmesi talepleri ile açlık grevine başladı. İran Cumhurbaşkanı Yardımcılarından Ali Ağa Muhammedi, "Şamgen" olarak bilinen, Türkiye, İran, Suriye ve Irak arasında ortak vize uygulaması konusunda anlaşmaya varıldığını bildirdi. 10 Mart Demokratik Birlik ve Yakiti Partisine mensup hapisteki onlarca Kürt 3 gün önce açlık grevine başlayan diğer eylemcilerle katılarak açlık grevine başlamışlardır. Suriye Gazetesi El Vatan Suriye Hükümetinin Mübarek rejiminin düşmesini olumlu karşıladığını ve yeni yönetimin İsrail’in hak ihlallerini örtbas etmeyeceğini umduğunu dile getirmiştir. Suriye Reform Partisi Esad’ın Kaddafi’ye kendi halkını öldürmesi için silah sağladığını iddia etmiştir. 12 Mart Kamışlı ve Haseki’de binlerce Kürt 2004’den beri her yıl yapılan Suriyeli Kürtlerin hükümet karşıtı gösteriler sırasında ölüdürüldüğü Kürt Şehitler günü için sokağa dökülmüştür. Silah ve cephane yüklü sivil bir geminin Suriye’deki Tartus limanından Kaddafi güçlertini takviye etmek için Trablus’a doğru yola çıktığını yazmıştır. Suriye taburunun Kaddafi’nin yanında öuhaliflere karşı çarpıştığını ifade etmiştir. Bu Libyalı politikacı İbrahim Cibril tarafından da doğrulanmıştır. 14 Mart Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad'ın politika ve medya danışmanı Buteyna Şaban İstanbul'daki Değişim Liderleri Zirvesine katıldı. Zirvede Şaban: "Batı için Arap demek, terörist, laik olmayan, kapalı insan anlamına geliyor. Bu konsept Batı medyası tarafından oturtulmaya çalışılıyor. Ancak bugün Mısır'a, Libya'ya, Tunus'a baktığınızda sokaklardaki genç, dünyayı takip eden, dünyaya açık insanlar. Arap dünyasında yeni bir gelecek başlıyor." 3 Suriye’de İsyanın Kronolojisi "Bence Batı olan biteni anlamıyor değil. Bence anlamak istemiyorlar. Çünkü onlar için esas önemli olan Arap dünyasındaki etkili kişilerin İsrail yanlısı, dostu olup olmaması. Bir tek buna bakıyorlar." Dedi. 15 Mart – "Öfke Günü" Suriye rejimine karşı girişilen ilk büyük çaplı ve belirgin protesto gösterileri bu tarihte gerçekleşmiştir. Suriye’nin bir çok büyük şehrinde eş zamanlı gösteriler gerçekleşmiştir. Protestocular Haseki, Deraa, Deyr el-Zor ve Hama gibi kentlerde bir araya gelmiştir. Muhalif grupların açıklamalarına göre bazı çatışmalar gerçekleşmiştir. Eski bir siyasi mahkum olan Suhair Atassi Suriye Devriminin resmi olmayan sözcüsü haline gelmiştir. Gösterilerin ilk gününün ardından 3000 kişinin tutuklandığı ve bazı kişilerin hayatını kaybettiği söylense de ölüm ve tutuklamalar hakkında resmi bir veri mevcut değildir. 16 Mart Suriye'de güvenlik güçleri, İçişleri Bakanlığı önünde siyasi tutukluların serbest bırakılması için gösteri yapan yaklaşık 150 kişilik grubu dağıttı. El Cezire’ye göre tutuklananların sayısı 25, El Arabiya’ya göre de 32’dir. Suriye İçişleri Bakanlığı yetkilisi Suriye’de herhangi bir gösteri gerçekleştiğini reddetmiş, Facebook üzerinden yürütülen kampanyanın başarısızlığa uğradığını ifade etmiştir. Daha sonra ise bu ifadesini değiştirerek bu gösterinin Esad’ı desteklemek amacıyla gerçekleştirildiğini ifade etmiştir. 17 Mart Bir görgü tanığı, çok sayıda güvenlik gücünün göstericilere copla müdahale ettiğini ve en az bir kişinin başından yaralandığını söyledi. Görgü tanığı, 5 göstericinin de gözaltına alındığını gördüğünü belirtti. ABD, siyasi tutukluların serbest bırakılması için yapılan gösteriden sonra, Suriye hükümetine itidal çağrısında bulundu. 18 Mart – "Onur Günü " 18 Mart Suriye’de isyanın başlangıç günü olarak kabul edilmektedir. Cuma namazının ardından özellikle Suriye'nin güneyinde Ürdün sınırında yer alan Deraa ve Banyas’ta toplanan göstericiler hükümetin yolsuzluklarının sona erdirilmesi talepleriyle Suriye’nin çeşitli kentlerinde sokağa dökülmüştür. Güvenlik güçlerinin isyancılara kaşı şiddet kullandığı ifade edilmektedir. 4 Suriye’de İsyanın Kronolojisi Suriye'nin başkenti Şam'da düzenlenen gösteride 20 kişi gözaltına alındı. 19 Mart Suriye'nin güneyindeki Deraa kentinde düzenlenen protesto gösterilerine güvenlik güçlerinin müdahale ettiği, şiddetli çatışmada iki göstericinin öldürüldüğü ileri sürüldü. Suriye İçişleri Bakanlığı, Dera kentinde bazı göstericilerin ölümü ile sonuçlanan olayların soruşturulması için bir komisyon kurulduğunu duyurdu. Suriye'de zorunlu askerlik hizmet süresinin 3 ay düşürülmesini ön gören yasa tasarısı Devlet Başkanı Beşşar Esad tarafından onaylandı. Böylece Suriye'deki zorunlu askerlik hizmet süresi 21 aydan 18 aya düşürülmüş oldu. 20 Mart Suriye'nin Dera kentinde binlerce kişinin katıldığı gösteriler devam etti. Güvenlik güçlerinin göstericilere açtığı ateş sonucu bir kişinin öldüğü ve çok sayıda kişinin yaralandığı kaydedildi. Adliye binası, Baas partisinin kentteki merkezi ve Esad’ın amcası Ramı Maluf’un Syriatel binası ateşe verilmiş ve 7 polis memuru silahlı göstericiler tarafından öldürülmüştür. Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad, Der'a kentinde güvenlik güçleri tarafından öldürülen 2 gösterici için taziyelerini bildirdi. Esad'ın taziye dilediğine ilişkin resmi haber ajansı SANA'nın haberinde, göstericilerin 'şehit' olarak tanımlanması dikkat çekti. Taziyesini iletmesinin ardından, Esad'ın "olaylarda parmağı olanların tespit edilerek herkesten hesap sorulacağını ve bunun için gerekli çalışmaların yapılması talimatı verdiğini" söylediği kaydedildi. 21 Mart Protesto gösterileri ülke geneline yayılmaya başlamıştır. Deraa’da binlerle ifade edilen göstericiler sokaklara dökülmüş ve askerler şehre girmiştir. Kasım, Banyas, Humus ve Hama’da protesto gösterileri gerçekleşmiştir. 11 yaşında bir çocuğun güvenlik güçlerinin göstericileri dağıtırken aldığı yaralar nedeniyle hayatını kaybettiği kaydedilmiştir. Beyrut merkezli El Akbar gazetesi ise Lübnan’ın vekil Başbakanı Saad Hariri’nin Gelecek Hareketini Suriyeli göstericileri finanse etmekle suçlamış ancak Hariri bunu reddetmiştir Dera kentinde cuma günü başlayan olayların ardından kent halkı, Vali Faysal El Kelsum'un görevden alınması talebinde bulundu. Suriye Cumhurbaşkanı Esad, halkın talebi doğrultusunda Dera Valisinin istifasını istedi. 22 Mart 5 Suriye’de İsyanın Kronolojisi Suriye'nin Der'a kentinde Cuma günü başlayan, ölü ve yaralıların da bulunduğu olayların ardından kent sakinleri, sükunetin sağlanmasını istiyor. Turizm şirketi sahibi Eymen El Zobi, ''halkın talepleri olsa bile izlenen yöntemin kabul edilemez olduğunu'' söyledi. Ümmü Halil, ''yüzleri kapalı ve silahlı kişilerin motosikletlerle dolaştıklarını ve havaya ateş açtıklarını gördüğünü'' anlatarak, bu kişilerin ''iş yeri sahiplerini kepenk kapatmaya zorladıklarını'' kaydetti. Der'a Devlet Hastanesi Müdürü Dr. Yaser El Ammur, yaralananların hastaneye taşınması sırasında ''provokatörlerin hastaneye saldırarak otoparktaki araçları tahrip ettiklerini'' belirtirken, acil servis doktorlarından Heysem El Ali hastanenin acil servis giriş kapılarının saldırı sırasında kırıldığını ve yaralılara müdahale eden doktorların taşlandığını söyledi. BM Yüksek Komiseri Navi Pillay, Suriye güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğü söylenilen 6 protestocunun ölümlerinin soruşturulmasını istedi. 23 Mart Güvenlik güçleri tarafından Suriye’nin güneyinde toplam 15 protestocunun öldürüldüğü kaydedilmiştir. Suriye devlet televizyonu, hükümet karşıtı gösterilerde çok sayıda kişinin öldüğü Deraa kentinde silahlı bir grubun ambulansa saldırarak 4 kişiyi öldürdüğünü duyurdu. Gün içinde Deraa’da telefon hatları kesilmiş ve şehrin