Oog in Oog Met Jan Van Mieris 24 Jaar Geduld Museum De Lakenhal Beloond
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
VERZAMELGEBIED GESTEUND SCHILDERKUNST 16DE EN 17DE EEUW Oog in oog met Jan van Mieris 24 jaar geduld Museum De Lakenhal beloond Het zelfportret van de Leidse fijnschilder Jan van Mieris stond al heel lang op het verlanglijstje van Museum De Lakenhal. Al in 1990 had conservator Christiaan Vogelaar een zoektocht gestart naar dit werk, waarvan de verblijfplaats niet bekend was. Uiteindelijk kwam hij bij de toenmalige eigenaren terecht: de in 2006 overleden schrijver Gerard Reve en zijn partner. Die waren echter niet van plan het schilderij te verkopen. Maar nu, na 24 jaar, is het alsnog gelukt om het begeerde werk te verwerven. Zelfportret useum De Lakenhal heeft literatuur bekend was. Na een tip gebrek aan talent heeft dat beslist niet Willem van Mieris in de loop van de jaren een kwam het uiteindelijk de eigenaren gelegen. De voortijdige dood van de ca. 1705. Olieverf op mooie verzameling aangelegd op het spoor. Dat bleken de schrijver kunstenaar, op 30-jarige leeftijd, was doek, 91,5 x 72 cm Mvan schilderijen met zelfportretten Gerard Reve en zijn partner Joop debet aan zijn geringe bekendheid. MUSEUM DE LAKENHAL, LEIDEN van Leidse kunstenaars – van de 16de- Schafthuizen te zijn. Die waren graag Jan van Mieris’ oeuvre omvat door (Aangekocht in 1990 eeuwse schilder Isaac van Swanenburg bereid de conservator te ontvangen en zijn korte leven niet meer dan een met steun van de tot Rembrandt en Jan Steen – maar de het schilderij te laten zien, maar het was dertigtal schilderijen en een enkele Vereniging Rembrandt) Leidse fijnschilders waren tot dusverre niet te koop – de missie leek mislukt. tekening.1 Volgens de 18de-eeuwse slecht vertegenwoordigd. Om in die Gelukkig lukte het dit jaar alsnog het kunstenaarsbiograaf Johan van Gool lacune te voorzien, kocht het museum schilderij aan te kopen toen het op- leed Jan ook nog eens zo hevig aan al in 1990 het zelfportret van Willem dook in de kunsthandel. nier stenen dat hij vaak ‘buiten staet van Mieris aan, met steun van de ge stelt wierd om te schilderen’. Op Vereniging Rembrandt. Aangemoedigd ‘PYNELIJKE LIGHAEMSQUAEL’ advies van zijn artsen reisde de kunste- door die aankoop ging het museum Jan van Mieris heeft nooit de grote naar af naar Italië, waar hij door ‘zyne op zoek naar het zelfportret van reputatie gekregen van zijn vader, de pyneleke lighaemsquael zo vinnig Willem van Mieris’ oudere broer Jan, in zijn tijd al beroemde schilder Frans aengetast’ op 17 maart 1690 overleed dat alleen uit de kunsthistorische van Mieris de Oude (1635-1681). Aan in Rome.2 Gesteund vanuit het BankGiro Loterija ankoopfonds Zelfportret ‘Fantastische toevoeging aan de Collectie Nederland’ Jan van Mieris (Leiden 1660-1690 Rome) ca. 1685. Olieverf op doek, 80 x 64 cm Het Zelfportret van Jan van Mieris is aan- Judith Lingeman is enthousiast over het Bijdrage: € 95.000, waarvan € 60.000 uit gekocht met een bijdrage uit het BankGiro schilderij dat nu met steun uit het fonds is het BankGiro Loterij Aankoopfonds en Loterij Aankoopfonds van de Vereniging aangekocht: ‘Prachtig! Het roept associaties op € 35.000 uit het Themafonds 17de-eeuwse Rembrandt. Judith Lingeman, hoofd Goede met de selfies die we tegenwoordig allemaal schilderkunst Doelen van de BankGiroLoterij: ‘We richten maken. Jan van Mieris was een zeer getalen- MUSEUM DE LAKENHAL, LEIDEN ons specifiek op het behoud van cultureel teerd kunstenaar, hij heeft zichzelf hier heel erfgoed en doen dat onder andere via de gedetailleerd en realistisch afgebeeld. Zeker Het zelfportret van Jan van Mieris is aangekocht Vereniging Rembrandt, die met onze bijdragen gezien het kleine oeuvre van Jan van Mieris met steun van de Vereniging Rembrandt, mede dankzij haar BankGiro Loterij Aankoopfonds en aankopen stimuleert en realiseert van musea is het een fantastische toevoeging aan de haar Themafonds 17de-eeuwse schilderkunst, en waarmee wij geen directe meerjarige relatie Collectie Nederland. Fijn dat dit schilderij een het Mondriaan Fonds. hebben. plekje heeft gekregen in De Lakenhal.’ 20 VERENIGING REMBRANDT NAJAAR 2014 Hoewel weinig bekend, getuigt zijn spronkelijke compositie, maar uit werk van buitengewone kwaliteiten. ruimtegebrek zijn de handen van de Illustratief voor zijn meesterschap is kunstenaar weggelaten. Het doek op Minerva verheft de Wetenschap, waarin de schildersezel in de achtergrond de schilder een klassiek onderwerp draagt een belangwekkend opschrift: aan de virtuoze techniek van de fijn- schilders paart.3 De imitatie van glan- zend fluweel en koper had Jan onge- twijfeld geleerd van zijn vader Frans van Mieris, maar zijn belangstelling voor onderwerpen uit de oudheid en academische smaak deed hij op bij een bij uitstek classicistische kunste- naar, de Amsterdamse schilder Gerard de Lairesse. Ook Jan van Mieris’ nu aangekochte zelfportret getuigt van grote allure. Zijn gezicht heeft de jonge schilder niet geïdealiseerd, maar juist onge- naakbaar realistisch weergegeven; zelfs een klein litteken bij zijn mond- hoek werd niet verdoezeld. Zijn kos- tuum, compleet met een zijden foulard en een om de schouder gedrapeerde purperen mantel, oogt daarentegen Minerva verheft de Wetenschap elegant. In de weergave van de diverse ‘Joh. van Mieris Pictor, Nat. Leydae Jan van Mieris stoffen, zoals fluweel en zijde, manifes- Ao 1660. Obiit Romae Ao 1690’ (De ca. 1685. Olieverf op doek, 80,2 x 64,2 cm teert Van Mieris zich als fijnschilder schilder Johannes van Mieris, geboren MUSEUM DE LAKENHAL, LEIDEN par excellence (Aangekocht in 1997 met steun van de . Zelfs de wat forse handen te Leiden in het jaar 1660 en overleden Vereniging Rembrandt) lijken door een zachte belichting als te Rome in het jaar 1690). Door die van dons. Met de rechterhand tekent mededeling weten we met zekerheid Portret van Jan van Mieris (kopie) de kunstenaar op een vel papier, dat het origineel dat nu voor Museum Frans van Mieris de Jonge mogelijk de schets ter voorbereiding De Lakenhal werd aangekocht, inder- 1744. Olieverf op doek, 14,5 x 11,5 cm op het schilderij dat wij nu zien. In de daad het zelfportret is van Jan van MUSEUM DE LAKENHAL, LEIDEN linker hand houdt hij alvast een palet Mieris. Overigens wist Allard de la met kwasten, ter aanduiding van zijn Court het origineel een paar jaar later kunstenaarschap. alsnog aan te kopen. Het werk van Jan van Mieris was al vroeg geliefd bij verzamelaars van VERHULDE ODE Reacties van leden naam, onder wie leden van de schat- Jan van Mieris schilderde zijn zelf- rijke Leidse familie De la Court. De portret als verhulde ode aan zijn vader, —Norman Lamb (via e-mail): ‘Wat een meester- kunstminnende lakenkoopman Allard Frans van Mieris de Oude. Getuige de werk! Alleen al dit schilderij is een bezoek aan de la Court kon bijvoorbeeld bogen gedichten die Jan aan zijn vader op- De Lakenhal meer dan waard. Het komt volledig op vier werken. Maar op één stuk van droeg, moet hij een ware verering voor tot zijn recht op de wijze waarop het tentoon is Jan van Mieris had hij in het bijzonder hem hebben gehad.4 Bij het schilderen gesteld. Hartelijk dank hiervoor Vereniging zijn zinnen gezet: het zelfportret dat van zijn eigen portret stond hem dui- Rembrandt!’ nu voor De Lakenhal is aangekocht. delijk het levensgrote zelfportret voor —Marcel Bax (via Facebook): ‘Bijna echt, alsof je Dat schilderij werd echter gekoesterd ogen dat zijn vader had geschilderd het zo beet kan pakken. Geweldig dat het in door de familie Van Mieris, die het niet in opdracht van niemand minder dan Nederland kan blijven!’ wilde afstaan. In arren moede bestelde Cosimo III de’Medici, groothertog —André Zijdenbos (via Facebook): ‘Wat een mooi De la Court in 1744 een kopie op klein van Toscane. Deze kunstminnende portret. Kom gauw kijken.’ formaat bij Frans van Mieris de Jonge, vorst had het werk besteld voor de —Menno Jonker (via Twitter): Hoewel met palet, een zoon van Willem van Mieris en Galleria Vasariana, waar het tot op de tekent hij niet op doek, maar op een los velletje. dus een neef van Jan. Deze ovale kopie dag van vandaag naast zelfportretten Alsof hij de toeschouwer, ons, in schets brengt.’ op klein formaat herhaalt de oor- hangt van Rafael, Botticelli, Rubens, 22 VERENIGING REMBRANDT NAJAAR 2014 INTERVIEW Kunstvragen Rembrandt en Van Mieris’ leermeester Gerrit Dou. Houding en kleding komen overeen, alleen is het paneeltje Chris Vegter (73) met een musicerend koppel op dit Architect, lid van de Vereniging Rembrandt sinds 2004, voorbeeld vervangen door een palet lid van de Saskia Cirkel Zelfportret Wat is uw eerste kennismaking met kunst? Frans van Mieris de Oude ‘Er was altijd kunst bij ons in huis. Het 1677. Olieverf op doek, 71,5 x 57 cm eerste schilderij dat ik me bewust herinner, GALLERIA DEGLI UFFIZI, FLORENCE is een werk van Johannes Mulders, een gezicht uit een raam op een boerderij, gebouw en landschap. Dat had mijn vader gekocht toen hij in 1935 in Friesland kwam wonen. Ook heeft de tekening van Schelfhout, die ik op mijn 17de van opa Vegter erfde, veel voor mij betekend.’ Herinnert u zich nog uw eerste kunstreproductie? ‘Eigenlijk niet, maar het moet iets van Van Gogh zijn geweest. In mijn studententijd had ik jarenlang een foto aan de muur van een ruiterbeeld van Marino Marini dat in Sonsbeek was geëxposeerd.’ met kwasten, en houdt de rechterhand Wat is uw eerste kunstaankoop? niet een schilderstok, maar een teken- ‘In de eerste zomers na de oorlog gingen we altijd naar stift vast. Terschelling. Daar hebben we het atelier van een lokale Toen dit schilderij werd geschilderd kunstenaar, Jan Deodatus, bezocht. Als jongetje van een jaar was zijn vaders zelfportret al jaren eer- of 10 heb ik toen een etsje gekocht van de Brandaris. Ik was der naar Florence opgestuurd.5 Het is buitengewoon gefascineerd door het ontstaan van een mogelijk dat Jan van Mieris de com- afbeelding van die vuurtoren die ik zo goed kende.’ positie kende van een voorbereidende Noten tekening of een geschilderde kopie.