QUOTATIONS CITATE CITAS INTRODUCTION HYRJE INTRODUCCION
Kristina Llane ultural Herstory” ultural Herstory” vë ultural Herstory” recalca ‘‘If humanity needs an example of “Nëse njerëzimit i duhet një “Si la humanidad necesita un “Chighlights the stories of “Cnë pah historitë e dy “Clas historias de dos grupos a peaceful community and dynamic shembull për të bashkëjetuar e ejemplo de una comunidad pacífica two diverse groups of women: grupeve grash e vajzash: një diversos de mujeres: uno de Albania work, then let it learn from the punuar në paqe, atëherë le të mësojë y trabajo dinámico, entonces que one from Albania and the other nga Shqipëria, e një me origjinë y el otro originario de México. Este bees.” nga BLETA.” aprenda de las abejas.” originally from Mexico. This nga Meksika. Ky projekt bën proyecto combina los esfuerzas project combines the efforts of bashkë përpjekjet e Focus Points de las organizaciones del Centro Kristina Mjeda Focus Points Family Resource Family Resource Center, Comal de Recursos Familiares de Focus We are proud that we have never Jemi krenare që nuk e kemi ndërprere Estamos orgullosos de no haber Center, Comal Heritage Food Heritage Food Incubator dhe Points, La Incubadora de Comida stopped our work, pushed by the punën asnjëherë, shtyre nga pasioni parado nuestro trabajo, empujados Incubator and CHwB Albania CHwB Albania e është pjesë de Patrimonio de Comal y CHwB passion and the desire to preserve dhe dëshira për të ruajtur traditën e por la pasión y el deseo de preservar and is part of the World e programit Communities Albania y es parte del programma the tradition of the city and of our qytetit e familjes tone. la tradición de la ciudad y de nuestra Learning’s Communities Connecting Heritage nga Communities Connecting Heritage family. familia. Connecting Heritage. The World Learning, financuar de World Learning. Todo el proyecto entire project is sponsored by nga Departamenti Amerikan i está financiado por el Departamento Maria Sandoval the US State Department. Shtetit. del Estado de Los Estados Unidos. Para las damas y señoritas de For the ladies of Albania, it is Për zonjat nga Shqipëria, është Albania, es un placer participar en The objective of this project is Objektivi i këtij projekti është El objetivo de este proyecto a pleasure to participate in this një kënaqësi të marr pjesë në këtë este programa para conocerlas. Y les to provide a gathering place të krijojë një pikëtakim për gra es proporcionar un lugar de program to better know you. I send program e t’ju njoh më mirë. Ju mando un abrazo la distancia y un for women who- by practicing e vajza që, duke praktikuar encuentro para mujeres quienes- you a hug and kiss from a distance dërgoj përqafime e puthje nga beso y espero que les gusta mi receta. their cultural traditions- traditat e tyre kulturore, por practicar sus tradiciones and hope that you like my recipe. I distanca dhe shpresoj t’ju pëlqejë Me gustaría aprender ms de ustedes contribute to cultural heritage kontribuojnë në ruajtjen e culturales- contribuyen a la would like to learn more from you receta ime. Do doja të mësoja më y conocerlas más. safeguarding and create new trashëgimisë kulturore dhe salvaguardia del patrimonio all and to know you more. shumë për secilën nga ju e t’ju njihja më mirë. opportunities for employment. krijojnë mundësi të reja për cultural y crean oportunidades Marieta Karagjozi We aim to document those punësim. Ne synojmë të nuevas para el empleo. Nuestro Cocinar bien significa mantener a la individual inspirational dokumentojmë ato shembuj objetivo es documentar esos Cooking well means keeping the Të gatuash mirë do të thotë ta mbash familia unida. examples to advocate for the individualë frymëzues për ejemplos individuos inspiracionales family together. There is only one familjen të bashkuar. Çdo pjatë ka Sólo hay un ingrediente que es el value that preservation of vlerat që i sjell një komuniteti para abogar por el valor que la ingredient that remains the same in vetëm një përbërës që nuk ndryshon mismo en todas las recetas: ¡el amor cultural heritage brings to a ruajtja preservación del patrimonio cultural all recipes: love for people! asnjeherë: dashuria për njerëzit! por la gente! community. e trashëgimisë kulturore. aporta a una comunidad. Raimonda Kallopodhi “Ushqimi nuk është vetëm “La comida no es sólo una necesidad The lens of cultural traditions Historitë nga SHBA dhe nga La perspectiva de las tradiciones “Food is not just a vital necessity; domosdoshmëri jetike, ai është një vital; es una ventana que nos and customs are used to Shqipëria janë rrëfyer në y costumbres culturales se it is a window that introduces us to dritare që na njeh me traditën, introduce a la tradición, costumbres narrate the stories from both këndvështrimin e traditave utilizan para narrar las historias the tradition, customs and culture of zakonet e kulturën e një vendi.” y cultura de un país” the US and Albania and link dhe zakoneve kulturore, duke de los Estados Unidos y Albania a country”. them to the struggles of female i lidhur ato me vështirësitë e y vincularlas a las luchas del 4 empowerment. fuqizimit të gruas. empoderamiento femenino. 5 HwB Albania is a non-profit HwB Shqipëri është një HwB Albania es una ounded in 1995, Focus themeluar në 1995, misioni undada en 1995, la misión del Cengaging with communities Corganizatë jo fitimprurës e Corganización sin fines FPoints Family Resource Ei Fokus Point Qendra e FCentro de Recursos Familiares in the Western Balkans for angazhuar me komunitetet në de lucro que colabora con las Center’s mission is to Burimeve Familjare është të de Focus Points es desarrollar more than two decades. Ballkanin Perëndimor për më comunidades de los Balcanes build better communities ndërtojë komunitete më të mira mejores comunidades por CHwB Albania works with shumë se dy dekada. CHwB Occidentales desde hace más by strengthening families. duke fuqizuar familjet. Në fillime fortalecer familias. Inicialmente cultural heritage as an active Shqipëri punon me trashëgiminë de dos décadas. CHwB Albania Initially offering adult English e saj ofronte kurse anglisht për ofreciendo clases de inglés para force in reconciliation, peace kulturore si një forcë aktive në trabaja con el patrimonio cultural Language Acquisition classes, të rritur, ndërkohë që shërbimet adultos, sus servicios ahora building and socio-economic pajtimin, ndërtimin e paqes dhe como una fuerza activa en la its services now include family e saj tani përfshijnë familjet incluyen programas de ayuda development, believing that zhvillimin socio-ekonomik, duke reconciliación, la construcción and workforce development dhe programe zhvillimi për familiar, la fuerza laboral y everyone should be able to besuar se të gjithë duhet të jenë de la paz y el desarrollo programming and nationally forcën puntore si dhe programe programas de educación temprana exercise the right to enjoy, në gjendje të ushtrojnë të drejtën socioeconómico, creyendo que recognized home-based early edukuese të njohura në shkallë infantil en el hogar reconocidos have access to and participate e gëzimit, të kenë qasje dhe të todos deberían poder ejercer el childhood education programs, vendi, për edukimin e fëmijëve a nivel nacional, Instrucción in cultural heritage, aiming to marrin pjesë në trashëgiminë derecho a disfrutar, tener acceso Home Instruction for Parents në moshë të hershëm, të bazuara en Casa para Padres con Niños promote cultural heritage as kulturore, duke synuar y participar en el patrimonio with Preschool Youngsters and në familje, Instruksione shtëpie Preescolares y Padres como both a right in and of itself and a promovimin e trashëgimisë cultural, con el objetivo de Parents As Teachers. për prindërit me fëmijë në Maestros. resource. kulturore si një e drejtë në promover el patrimonio cultural parashkollor si dhe prindër si vetvete dhe një burim. como ambos un derecho en sí Comal Heritage Food Incubator mësues. La Incubadora de Comida de Through warfare, community mismo y un recurso. is a restaurant and training Patrimonio de Comal es un rebuilding, and urban Përmes luftës, rindërtimi të program created in 2016 by Inkubatori i ushqimit tradicional restaurante y programa de modernization, the risk of komunitetit dhe modernizimit A través de la guerra, la Focus Points Family Resource Comal, është një restorant dhe capacitación creado en 2016 cultural extinction has been a urban, rreziku i zhdukjes reconstrucción de la comunidad Center in Denver, Colorado. program trajnimi i krijuar në por Focus Points en Denver, great threat to the community kulturore ka qenë një kërcënim y la modernización urbana, el It provides a space for low- vititn 2016, nga Fokus Point Colorado. Este programa les da a leaders that pass down traditions i madh për udhëheqësit e riesgo de extinción cultural ha income, immigrant and refugee Qëndra e Burimeve Familjare mujeres inmigrantes y refugiadas through the generations. komunitetit që trashëgojnë sido una gran amenaza para women from places like Mexico, me qendër në Denver, Kolorado. de lugares como México, Siria CHwB views its work as a traditat në breza. CHwB e sheh los líderes de la comunidad Syria, and Ethiopia, to share Ajo ofron një hapësirë për të y Etiopía, un espacio para vital contribution to building punën e saj si një kontribut jetik que transmiten las tradiciones their heritage and learn skills in ardhura të ulëta, emigrantët compartir su herencia y aprender democracy and supporting në ndërtimin e demokracisë a través de las generaciones. El food entrepreneurship. dhe refugjatët femra të ardhura habilidades empresariales. human rights. dhe mbështetjen e të drejtave të trabajo es una contribución vital nga vende si Meksika, Siria dhe njeriut. para construir la democracia y Etiopia, për të ndarë kulturën e apoyar los derechos humanos. tyre si dhe për të përfituar aftësi në sipërmarrjen e ushqimit.
6 7
EN SHQ ES EN SHQ ES SHQ
asioni im për artizanatin nis në Dashuria për vendin tim, më bënë të nisja Pfëmijërinë time, në orët e kalulara diçka të re. Modeli i parë që realizova me babain, një mjeshtër i ndërtimit të ishte ai i kalasë të qytetit. Pas saj, shumë banesave tradicionale gjirokastrite. banesa tradicionale janë realizuar me përkushtim në çdo detaj. Pamundësia për të ndjekur studimet për arkitekturë e inxhinieri e për të qenë Falë këtyre punimeve, u vlerësova me në kantier, si një ambient i menduar si i çmimin e parë në një panair në Mostar, papërshtatshëm për femra, u kthyen në Bosnje - Hercegovine në 2019. nxitësit e pasionit tim.
EN
y passion for artisanship started in The love for my city pushed me to start Mmy childhood, during the hours I something new. The first model I made spent with my father, one of the master was of the castle of the city. After that, I builders of the traditional houses. created many traditional houses with high attention to detail. I wasn’t able to study architecture or engineering because these professions were Thanks to these works I received the thought of as inappropriate for women, so first prize in a handmade fair in Bosnia- I turned to artisanship to materialize my Herzegovina in 2019. passion.
ES
i pasión para la artesanía comenzó El amor por mi ciudad me empujó a Men mi niñez, durante las horas que empezar algo nuevo. El primer modelo yo pasé con mi padre, uno de los maestros que hice fue del castillo de la ciudad. constructores de las casas tradicionales. Después de eso, creé muchas casas Enkeleda tradicionales con gran atención al detalle. No pude estudiar arquitectura o ingeniería Gjirokastër, Shqipëri porque estas profesiones se consideraban Gracias a estas obras recibí el primer inapropiadas para las mujeres, así que premio en una feria artesanal en Bosnia- Myrtaj elegí la artesanía para materializar mi Herzegovina en 2019. pasión. 9 SHQ EN ES
Çdo punim nis me realizimin e Each creation starts with a sketch Cada creación comienza con un një skice të banesës që do punoj. of the building. I prefer the main dibujo del edificio. Prefiero las Parapëlqej fasadat kryesore, si facades- the most beautiful views fachadas principales- las vistas pamjet më të bukura të banesave of the traditional houses. Then I más hermosas de las casas tradicionale. Skicën më pas e transfer my sketch into a wood tradicionales. Luego, transfiero kaloj në një fibër prej druri duke fiber piece using a pencil. mi dibujo a un pedazo de fibra përdorur një laps. de madera usando un lápiz. I put together the collage by Krijimi i aplikacionit fillon starting with the strongest Creo el collage comenzando nga materialet më të forta, që materials that won’t be ruined con los materiales más fuertes nuk dëmtohen gjatë punës, si while working, like the que no se pueden dañar en el kalldrëmet ose kangjellat. Për cobblestone or the fences. I use proceso, como el adoquín o realizimin e kalldrëmit përdor pieces of the local stone to create las cercas. Utilizo pedazos de copëza të gurëve të qytetit, the cobblestone, and wire for the la piedra local para crear el ndërsa për kangjellat përdor fences. For the roof I use local adoquín, y alambre para las tel. Më pas, nis puna me çatinë. stone, just like the traditional cercas. Para el techo utilizo Edhe kjo realizohet me copëza local roofs. The final step is piedra local, al igual que los gurësh, si çatitë e Gjirokastrës. painting the façade. This is a techos locales tradicionales. Në fund, është lyerja e fasadës, delicate process and requires El último paso es pintar la një proces delikat, pasi duhet të some attention to avoid staining fachada. Este es un proceso Recetë e punimit të kornizave me Stone Frame with Materials from Marco de Piedra con materiales de la kemi kujdes të mos ndotim the white surface. delicado y requiere atención material nga qyteti i gurtë Stone City Gjirokastra Ciudad de Piedra Gjirokastra Recipes gjatë punës. para evitar manchar la Përbërës e mjete pune: Ingredients & Tools: Ingredientes y Herramientas: Each element is added using superficie blanca. Fibër druri Wood fiber Fibra de madera Secili element kapet me pinca pliers and glued in place, Kollë druri Wood glue Pegamento de madera e ngjitet në vend, duke ndjekur following the sketch. The Cada elemento se añade Laps grafit Graphite pencil Lápiz de plomo skicën. Përmasat e punimit dimensions of the collage may utilizando alicates y se pega en Pincetë e hollë Thin pliers Alicate Pinca Pliers Agujas ndryshojnë sipas dëshirës, e vary. Now we have created a su lugar, siguiendo el dibujo. Sakoraf Needle Piedra gris bashke me to dhe përmasat handmade product that is a Las dimensiones del collage Gur i zi shtufi Grey stone Piedra blanca e fibrës së bazës dhe sasitë e special memento from the Stone pueden variar. Ahora hemos Gur i bardhë White stone Piedra roja materialeve të përdorura. City. creado un producto hecho Gur i kuqëremtë Red stone Alambre Tel bari Wire Palitos Kështu, kemi realizuar një a mano que es un recuerdo Shkopinj shishqebapi Sticks Pincel (brocha para pintar) produkt artizanal, që pëlqehet especial de la Ciudad de Piedra. Penela të ndryshëm Paint brush Pintura de aceite shumë, si një kujtim i veçantë Bojra vaji Oil paint Solvente nga Qyteti i Gurtë. Tretës Solvent 11 ES
a cultura es lo que aprende de plantas en mi casa para cocinar saludable. Lsus abuelos y padres. Mi mamá Estoy presentando como plantar el chile Raymunda me emocionó con el jardín y jalapeño. Es importante porque con el la cocina. El proceso de plantar y cosechar chile puedes hacer muchos platillos y la y cocinar. Aprendí a cocinar en Comal. verdad como nosotros mexicanos, platos Mi mamá me enseñó a cocinar. Ahora sin chiles no tienen sabor. Estoy orgullosa me gusta cocinar por ella. Me ayudó de ser mexicana, Hispana. Gracias a ella a aprender a cocinar para mi familia. soy quien soy. Me encanta plantar verduras y tengo
EN
ulture is what you learn from your have plants at home for healthy cooking. Cgrandparents and your parents. My I’m presenting how to plant jalapeño mom, Raymunda, got me excited about chiles. It’s important because you can the garden and kitchen- the process make many dishes with chiles and the of planting, harvesting and cooking. I truth is, for us Mexicans, dishes without learned to cook at Comal. My mom taught chiles don’t have flavor. I’m proud to be me to cook. Now I like cooking for her. Mexican, Hispanic. Thanks to her I am She helped me learn how to cook for my who I am. family. I love planting vegetables and I
SHQ
ultura është ajo që mëson nga perimeve dhe kam bimë në shtëpi për Kgjyshërit dhe prindërit e tu. Nëna gatime të shëndetshme. Po paraqes si të ime Raymunda më nxiti pasionin për mbjellim speca djegës jalapeño. Mund kopshtarinë dhe kuzhinën. Procesin e të bësh shumë gatime me speca djegës mbjelljes, korrjes dhe gatimit. Mësova të dhe e vërteta është se për ne meksikanët, GiselaJuarez, México gatuaj në Komal. Nëna ime më mësoi të gatimet pa spec djegës nuk kanë aromë. (20 years in the U.S.) gatuaj. Tani më pëlqen të gatuaj për të. Jam krenare që jam meksikane, hispanike. Ajo më ndihmoi të mësoja si të gatuaja Falë nënës sime unë jam ajo që jam. Juarez për familjen time. Më pëlqen mbjellja e 13 ES EN SHQ
Primero ponemos tierra en un First we put soil in a small Së pari vendosim baltën në një contenedor chiquito para plantar. container for planting. enë të vogël për mbjellje.
Ponemos tierra, la semilla y lo We add soil, the seeds, and we Shtojmë baltë, farën dhe e cubrimos todo con tierra. cover it up with soil. mbulojmë me baltë.
A este le echamos agua y la Water it and bring it inside. E ujisim dhe e vendosim brenda. metemos para adentro Everyday we put it in the sun for Çdo ditë e vendosim në diell Cada dia lo ponemos en el sol 5-6 hours so the seed can soak up për 5-6 orë, në mënyrë që fara të de 5-6 horas para que la semilla the sun. mund të thithë diellin. puede agarrar el sol. We add about one cup of water E ujitim çdo ditë, me rreth një Ponemos más o menos una taza every day. filxhan ujë. de agua al dia. Once the plants are five or six Sapo bimët të jenë pesë ose Ya que las plantitas de cinco o seis centimeters they are ready to be gjashtë centimetra, janë gati të centímetros ya están listas para planted. mbillen. plantarse. You have to water it once a day Duhet ta ujisni një herë në ditë Tienes que echar agua una vez and protect it from weeds. dhe ta mbroni nga barërat e al dia y protegerla de las hierbas këqija. malas. Once it starts to flower, the chiles will start to appear. Sapo të fillojë të lulëzojë, specat Ya que empieza florecer, empieza djegës do të fillojnë të shfaqen. crecer los chiles. When the chiles are the right size they’re ready to be picked. Kur specat djegës janë në Ya que los chilies están en madhësinë e duhur, janë gati të Plantar Chiles Jalapeño Planting Jalapeño Mbjella në kopësht un tamano ya esta listos para Pick, wash, and cook what you vilen. Recipesen el Jardín Chiles in the Garden e specave djegës Jalapeño quitarlos. like with the chiles. Mblidhini, lajini dhe gatuani me Ingredientes Ingredients: Përbërësit: Contenedor chiquito Small container Enë e vogël Quitarlos, lavarlos, y a cocinar specat djegës cfarë të dëshironi. Tierra Soil Baltë como tu quieres con los chiles. Semilla Seed Fara Agua Water Ujë Sol Sun Diell 15 SHQ
letaria është një trashëgimi e kaluar ku rol të rëndësishëm zë çelja e luleve dhe Bbrez pas brezi në familjen time. Unë kushtet klimatike. jam rritur në prani të bletëve, duke parë se si im atë merrej me to. Një nga produktet e tjera që prodhoj nga bletët është dhe qumështi i bletës, i cili ka Kam 20 vjet që punoj me bletë dhe sot veti shumë të mira imunitare dhe ka një kam gjithsej 30 koshere bletë, ndaj të cilave kërkesë të lartë tregu. përkushtohem. Vjeljen e parë të mjaltit zakonisht e bejmë në fillim të qershorit, Bletaria është një art i veçantë, që kërkon pasi kjo është në varësi të proçesit natyror, shumë kujdes, pastërti e qetësi.
EN
eekeeping is a legacy passed down depends on the natural process of flowers Bfrom generation to generation in my blossoming and climatic conditions. family. I grew up in the presence of bees, watching my father work with them. This One of the other products I produce from was the beginning of my work with bees. bees is bee’s milk, which has very good immune properties and has a high market I have been working with bees for 20 demand. years and today I have 30 beehives which I dedicate my time to. The first honey Beekeeping is a special art that requires a harvest is in early June usually, but it lot of care, cleanliness and calmness.
ES
a apicultura es un legado transmitido depende en el proceso natural de flores y Lde generación a generación en mi condiciones climáticas. familia. Crecí en la presencia de abejas, viendo a mi padre trabajando con ellas. Uno de los otros productos que produzco Este fue el comienzo de mi trabajo con las de las abejas es la leche de abeja, que abejas. tiene propiedades inmunes muy buenas y Kristina una demanda alta en el mercado. Zagori,Gjirokastër, Shqipëri He estado trabajando con abejas por 20 años y tengo 30 colmenas a las que le La apicultura es un arte especial que Llane dedico mi tiempo. La primera cosecha requiere mucho atención, limpieza y de miel es en junio por lo general, pero tranquilidad. 17 SHQ EN ES
Duke punuar me bletari Working with bees for many Trabajando con abejas durante prej vitesh, kam mësuar se years I have come to learn that muchos años he aprendido que përdorimet e mjaltit janë të there are multiple uses for honey. hay múltiples usos para la miel. shumta. Shpesh, atë e gjejmë si Oftentimes we use it as a sweet Muy a menudo lo usamos como pjesë e recetave të ëmbëlsirave, si ingredient in our desserts, like un ingrediente dulce en nuestros kjo që kam zgjedhur. this recipe I will share. postres, como esta receta que compartiré. Përgatitja e peltes me mjaltë i We prepare this dessert when we takon një momenti të caktuar të gather honey from the beehives. Preparamos este postre cuando procesit të punës në bletari, atij të recogemos miel de las colmenas vjeljes së mjaltit. Once we remove the beehives de abejas. from their container, we wash Pasi heqim hojet dhe marrim the container with water and Una vez que retiramos las mjaltin, enën e lajmë me uje dhe filter the water to remove any colmenas de abejas de su e kullojmë që të largojmë dyllin e remaining wax. Nothing goes to recipiente, lavamos el recipiente mbetur. Asgjë nuk shkon dëm! waste! con agua y filtramos el agua para eliminar cera restante.¡Nada se Këtë sasi uji e ngrohim We put the filtered water on low desperdicia! gradualisht, ndërkohe që i heat, while gradually adding shtojmë miellin. Duhet të the flour. We stir continuously Ponemos el agua filtrada a fuego trëgojmë kujdes e ta përziejmë to avoid creating lumps. Once lento, mientras que poco a poco vazhdimit, në mënyrë që mielli the mixture is smooth, increase añadimos la harina. Revolvemos të mos krijojë kokrriza. Kur the heat and bring it to boil. As continuamente para evitar crear kemi arritur të përziejmë mirë it boils it will become denser. bultos. Cuando la mezcla sea miellin në ujin me mjaltë, nisim When the mixture is the perfect suave, aumente el calor y deje ta ziejme këtë masë. Gjatë zierjes, density, add walnuts. Pour the que hierva. Como se hierve masa do të fillojë të dendësohet. creamy mixture into small bowls se hará más denso. Cuando la Në përfundim të këtij procesi, to share, and decorate with more mezcla sea la densidad perfecta, shtojme arra sipas dëshirës. walnuts. Wait for it to cool and añada las nueces. Vierta la Përbërjen kremoze të përftuar enjoy! mezcla cremosa en platos hondos Ëmbëlsirë me mjaltë (pelte) Dessert with Honey and Walnuts Postre con Miel y Nueces e hedhim në enë të vogla për pequeños para compartir, y Përbërësit: Ingredients: Ingredientes: konsumim individual, dhe e decore con más nueces. ¡Espera a RecipesMjaltë Honey Miel dekorojmë me arra. Prisni pak sa que se enfríe y disfrute! Miell Flour Harina të ftohet e ju bëftë mirë! Arra Nuts Nueces Ujë i ngrohtë Warm water Agua tibia 19 ES
oy de Camargo, Chihuahua. Mi cultura Estoy muy agradecida de tener mi tierra Ses maravillosa. Es muy bonita mi y de la oportunidad que tengo en este tierra. Yo aprendí muchas cosas de mi país. Yo aprendí a hacer muchas recetas tierra y de mis costumbres como trabajar de mi mama. Ella fue la quien me enseñó en el campo. También he aprendido de esta receta favorita. Me gusta esta receta mi cultura, mi familia, el respeto a las porque es muy picosa con chile verde. Me personas, respeto a ti mismo, a su trabajo. encanta que mi comida toda tenga picante.
EN
’m from Camargo, Chihuahua. My I am very grateful to have my land and Iculture is marvelous. My land is very the opportunity that I have here in this beautiful. I learned many things from country. I learned to make many recipes my land and from my customs such as from my mom.She is the one who taught working in the field. I also learned about me this favorite recipe. I like this recipe my culture, my family, respect for others, because it’s very spicy with green chili. I respect for yourself and for your work. love that all of my food is spicy.
SHQ
am nga Camargo, Chihuahua. Kultura Jam shumë mirënjohëse që kam tokën Jime është e mahnitshme dhe vendi time si dhe për mundësitë që kam në këtë nga unë vij është e shumë i bukur. Kam shtet. Shumë receta i kam mësuar nga ime Maria mësuar shumë gjëra nga vendi im dhe më. Ajo më ka mësuar recetën e preferuar, Chihuahua, México zakonet etij, një prej tyre dhe dhe puna të cilën e pëlqej për faktin se është shumë (19 years in the U.S.) në fushë. Gjithashtu kam mësuar për pikante, me spec djeges jeshil. Më pëlqen kulturën time, familjen, respektin për të që i gjithë gatimi im është pikant. Sandoval tjerët, respektin për veten dhe për punën.
21 ES EN SHQ
Corto las costillas entre los I cut the ribs in between the Pres brinjët midis kockave dhe i huesos y las pongo a cocinar a bones and I cook the ribs on gatuaj në nxehtësi mesatare, me fuego medio condimentado con medium heat seasoned with salt kripë dhe vaj të mjaftueshëm, që sal y aceite. and enough oil to thinly cover të mbulojë pak pjesën e poshtme the bottom of the pot. të tenxheres. Despues pongo el chile serrano y el tomate a cocer en agua hasta Then I put the serrano chile and Më pas vendos specat djegës que cocido. tomatoes in water until fully Serrano dhe domatet në ujë, cooked. derisa të gatuhen plotësisht. Cuando está cocido, lo muelo con una mitad de cebolla, sal, When it is cooked, I grind it Kur të jenë gatuar, grij gjysmën orégano, dos dientes de ajo, y up with half of an onion, salt, e qepës, kripë, rigon, dy thelpinj Costillas de Puerco en Salsa Pork Ribs in Tomatillo Sauce Brinjë derri në salcën Tomatilo poquito de agua. oregano, two cloves of garlic and hudhër dhe e spërkas me ujë. Ingredientes: Ingredients: Përbërësit: a splash of water. RecipesUn costillar de costillas de puerco 1 rack of pork ribs 1 mbajtëse për brinjët e derrit Cuando está lista la salsa, se la Kur salca të jetë gati, i shtoj Sal al gusto Kripë për shije Salt to taste pongo a las costillas, cubrirlas When the salsa is ready, I add brinjët, i mbuloj dhe i lë të ziejnë Aceite según sea necesario Oil as needed Vaj sipas nevojës 20 chiles serrano 20 serrano chiles 20 speca djegës serrano y las dejo hervir a fuego lento the ribs, cover and leave them to në zjarr të ngadaltë, derisa të jenë 6 tomates 6 tomatoes 6 domate hasta que cocido y tierno. simmer on low heat until they gatuar dhe të jenë zbutur. Agua según sea necesario Water as needed Uji sipas nevojës are cooked and tender. Media cebolla ½ onion ½ kokërr qepë 1 cucharada de oregano seco 1 tbsp oregano 1 lugë gjelle rigon 2 dientes de ajo 2 cloves of garlic 2 thelpinj hudhër 23 SHQ
istoria e familjes time është historia e e qytetit me endjen në tezgjah, sa ka dhe Hkatër breza endësish të pëlhurave në shprehje popullore lidhur me të: tezgjah. “Vajzës shihi nanën e pëlhurës shihi anën”.
Familja jonë, duke endur mbulesa tavoline, Ne vazhdojmë të punojmë duke përdorur shaje, çarçafë, perde e rroba, ka krijuar në motivet e zonës tonë, por dhe duke iu fakt traditën e qytetit të Shkodrës. Dikur përshtatur kohës, duke mbajtur gjallë këtë fama e mëndafshit scutarin i kalonte kufijtë pasuri kombëtare. e vendit tonë. Aq e lidhur është historia
EN
y family history is the history of four The history of the city and the history of Mgenerations of textile loom weavers. loom weaving are so closely interwoven that it is mentioned in many local proverbs. By weaving tablecloths, scarves, bed linen, curtains and clothes, our family has in fact We keep working using the motifs created the tradition of the city of Shkodra. of our region, while also adapting to Once upon a time the fame of the local silk contemporary needs, keeping our national went beyond the borders of our country. heritage alive.
ES
i historia familiar es la historia de del tejido de telar están tan estrechamente Mcuatro generaciones de tejedores de entrelazadas que se menciona en muchos telares textiles. proverbios locales.
Al tejer manteles, bufandas, ropa de cama, Seguimos trabajando utilizando los Kristina cortinas y ropa, nuestra familia ha creado motivos de nuestra región, a la vez Shkodër, Shqipëri de hecho la tradición de la ciudad de que nos adaptamos a las necesidades Shkodra. Érase una vez la fama de la seda contemporáneas, manteniendo viva Mjeda local iba más allá de las fronteras de nuestro nuestra herencia nacional. país. La historia de la ciudad y la historia 25 SHQ EN ES
Një pjesë e rëndësishme e punës An important part of what I do Una parte importante de lo që bëjmë është gjetja e ekuilibrit is finding a balance between que hago es encontrar un mes ruajtjes së traditës dhe preserving tradition and equilibrio entre la preservación përshtatjes me kohën. Shumë nga adapting to the changing times. de la tradición y la adaptación al klientët tanë vijnë me kërkesa Many of my clients have specific tiempo contemporáneo. Muchos specifike përsa i takon ngjyrave requirements regarding the de mis clientes tienen requisitos që duan për porositë e tyre. Nga colors of their orders. We also específicos con respecto a los ana tjetër, ne synojmë të krijojmë try to create the least amount colores de sus pedidos. También sa me pak ndotje gjatë prodhimit of waste possible and we’re tratamos de crear la menor dhe jemi gjithmonë në kërkim always looking for new ways to cantidad de residuos posible të mënyrave për të ricikluar e reduce and reuse. The recipe I y siempre estamos buscando ripërdorur çdo gjë. have chosen is a reflection of this nuevas formas de reducir y balance. reutilizar. La receta que he Receta qe kam zgjedhur t’ju elegido es un reflejo de este prezantoj i përgjigjet këtyre dy To create the requested color equilibrio. situatave. combinations, I take one thread from each color. Oftentimes Para crear las combinaciones de Për të realizuar kombinimet e these threads are leftovers from colores solicitadas, tomo un hilo dëshiruara të ngjyrave, marrim other projects. Once we have all de cada color. Muy a menudo nga një fije të secilës ngjyrë të of the threads together, we put estos hilos son restos de otros kërkuar. Shpesh, disa nga fijet që them through the machine. The proyectos. Una vez que tenemos bashkojmë jane pjesë të mbetura machine rotates the different todos los hilos juntos, los nga bobina të mëdha. Kur kemi colored threads into one unique ponemos a través de la máquina. bashkuar fijet e dëshiruara, i thicker thread. This way, we’ve La máquina gira los diferentes përshkojmë ato si një fill të vetëm created a thread with all of the hilos de color en un único hilo në makineri. Fillin e përftuar colors requested by the client más grueso. En esta manera, e mbledhim rreth një kallami that can be woven into the base hemos creado un hilo con todos Receta e përzierjes Thread Mixture for Cloth Mezcla de Hilo para la Tela Recipessë fijeve për pëlhura natyral. Kështu, kemi përftuar of the loom to produce their los colores solicitados por el Tools: Herramientas: një fill me ngjyrat e duhura, order. cliente que se pueden tejer en la Mjete: 1 loom 1 telar mbeldhur në kallam, i cili mund base del telar para producir su 1 tezgjah 4 threads of different colors 4 hilos de colores varios të përdoret për t’u endur në orden. 1 bobinë peri e verdhë 1 cane 1 vara 1 bobinë peri kaf tezgjah mbi bazën e pëlhurës. 1 bobinë përi të bardhë 1 bobinë peri ngjyrë pana 1 kallam 27 ES
efino mi cultura como cocinando cosas calientitas cuando cae nieve. Drecetas que han pasado a través de Champurrado es muy delicioso y tiene las generaciones de mi bisabuela, abuela, un sabor rico. Esperemos que la receta mama, yo y mi hija. Nuestras generaciones pasa muchos años y siga vigente. Es una pasadas viven a través de mi cocina y tradición bonita, mexicana y me siento cultura. Yo elegí champurrado porque orgullosa de hacer este champurrado. Me Martha es muy tradicional en nuestra cultura y trae mucha paz y tranquilidad a hacerlo. en nuestro país. Mi ciudad es más fría Me recuerdo a mi mama cuando lo hacía. Guadalajara, México que caliente y tratamos de consumir Ord(29 yearsoñez in the U.S.)
EN
define my culture as cooking recipes our country. My city is more cold than hot, Ithat have been passed down through the and we try to consume warm things when generations from my great-grandmother, it snows. Champurrado is very delicious to grandmother, to mother, to me and and has a rich flavor. We hope that this now to my daughter. Our past generations recipe lasts many years and stays current. live through my cooking and my culture. I It brings me a lot of peace and tranquility chose this recipe for champurrado because to make it. I remember my mother when I it’s very traditional in our culture and in make it.
SHQ
në e përkufizoj kulturën time si i ftohtë se i nxehtë, dhe ne përpiqemi të Ureceta gatimi që janë përcjellë brez konsumojmë gjëra të ngrohta kur bie borë. pas brezi, nga stërgjyshja, tek gjyshja, tek Champurrado është shumë e shijshme dhe nëna ime, tek unë dhe tani tek vajza ime. ka një aromë shumë të pasur. Shpresojmë Breza të tëre kanë jetuar përmes gatimit që kjo recetë të zgjasë shumë vite dhe të dhe kulturës që unë përfaqësoj. Zgjodha mbetet aktuale. Më sjell shumë paqe dhe këtë recetë për champurrado sepse është qetësi kur e përgatis dhe më kujton nënën shumë tradicionale në kulturën dhe time. vendin tonë. Qyteti im është më shumë
29 ES EN SHQ
Se pone a hervir la agua con la Boil the water with the cinnamon Ziejeni ujin me kanellë dhe canela y anís para 30 minutos. and anise for 30 minutes. glikanxo për 30 minuta.
Despues le echas la leche 30 After that throw in the milk for 30 Pastaj hidhni edhe qumështin për minutes tambien. minutes as well. 30 minuta.
Mezcla la maseca en un vaso con Mix the maize flour in a cup with Trazoni miellin e misrit në një poca agua. a bit of water. filxhan me pak ujë.
Añadir la mezcla de maseca y la Add the mixture and the Shtoni përzierjen dhe tabletën e Champurrado Champurrado Çamburado tablilla de chocolate. chocolate bar. çokollatës. Recipes (Mexican Hot Chocolate) (Çokollatë e nxehtë meksikane) Te endulzar al gusto. Sugar to taste. Ingredientes Sheqer për shije. Ingredients Përbërësit: Medio litro de leche Dejar hervir por 30 minutos y Let it boil for 30 minutes and it’s Una vara de canela Half liter of milk Gjysmë litër qumësht 2 estrellas de anís One cinnamon stick Një shkop kanelle listo. ready. Lëreni të ziejë për 30 minuta dhe Una tablilla de chocolate 2 stars of anise 2 yje glikanxo është gati. Azúcar al gusto One chocolate bar Një tabletë me çokollatë Dos punos de maseca Sweeten with sugar to taste Embëlsim me sheqer për shije Dy grushte miell misri 2 tazas de agua Two handfuls of maize flour 31 SHQ
ë realizuarit e një produkti artizanal punimet e mia. Shpesh, në krijimet e mia Tështë një kënaqësi e veçantë. Ishte risjell motive e simbole të Gjirokastrës, mamaja ime që nisi të më mësojë bazat pasi i vlerësoj po aq të bukur sa dhe vetë e qëndisjes dhe thurrjes me grep, që kur qyteti. isha 6 vjeçe. Kur u bera 17 vjeç, nisa të punoj në Ndërmarrjen Artistike, ku u Dëshira ime është ta transmetoj këtë angazhova për 13 vjet, duke u specializuar mjeshtëri në brezat e ardhshëm, edhe pse në punime në tezgjah. është shumë e vështirë.
Prej 15 vitesh tashmë kam dyqanin tim në Pazarin e Gjirokastrës, ku prodhoj e shes
EN
reating a handmade item is a unique I produce and sell my handmade items. Cpleasure. My mother started teaching Many times in my creations I use the me the basics of crochet and embroidery motifs and patterns of my city, as I think when I was 6 years old. When I turned they are just as beautiful as the city itself. 17, I started working in the artistic atelier in Gjirokastra where I was involved My desire is to transmit this craft to the for 13 years, becoming a loom weaving future generations although that is very specialist. difficult.
For 15 years now I have had my own shop in the Bazaar of Gjirokastra where
ES
rear un artículo hecho a mano es y vendo mis artículos hechos a mano. Cun placer único. Fue mi madre Muchas veces en mis creaciones usanlos quien empezó a enseñarme lo básico del motivos y diseños de mi ciudad, ya que ganchillo y el bordado cuando tenía 6 creo que son tan hermosos como la propia años. Cuando cumplí 17 años empecé a ciudad. trabajar en el taller artístico de Gjirokastra, Leonora donde estuve involucrada durante 13 Mi deseo es transmitir este arte a las Gjirokastër, Shqipëri años, convirtiéndose en una especialista generaciones futuras, aunque eso es muy en telar. difícil.
Ciçi Desde hace 15 años tengo mi propia tienda en el Bazar de Gjirokastra donde produzco 33 SHQ EN ES
Punimi që kam zgjedhur është mjaft Like every handmade work, the Como cada obra hecha a mano, el karakteristik. Si çdo punim dore, project I chose must be made with a proyecto que elegí debe hacerse con duhet punuar me shumë dashuri e lot of love and attention to detail. mucho amor y atención al detalle. kujdes për detajin. We begin by wrapping the thread Comenzamos por envolver el Nisim duke rrotulluar fijen disa herë around our right index finger a few hilo alrededor de nuestro dedo në gishtin tregues të dorës së majtë, times. We hold the hook with our left índice derecho unas cuantas veces. ndërsa grepin e mbajmë me gishtat hand. In the beginning we create five Agarramos el gancho con nuestra e dorës të djathtë. Fillimisht bëjmë knots and then we close the hook. mano izquierda. Al principio pesë nyje dhe e mbyllim me grep. Now we have formed a circle. creamos cinco nudos y luego Kështu është formuar një rreth. cerramos el gancho. Ahora hemos Continue with two knots, put the formado un círculo. Vazhdojmë duke realizuar dy nyje, e hook inside the circle, throw the fusim grepin te rrethi, hedhim fijen thread over the hook and then take Siga con dos nudos, ponga el gancho mbi grep e pastaj e nxjerrim grepin the hook out of the circle. Continue dentro del círculo, tire el hilo sobre nga rrethi. Vazhdojmë kështu deri sa like this until the circle is complete. el gancho y luego saque el gancho të mbushet rrethi. del círculo. Siga así hasta que el Next, we make two square knots círculo esté completo. Bëjmë përsëri dy nyje me kuadrata, and continue the third row with the e kështu vazhdojmë me rradhën e “fish scale” pattern. As we work, row Después, hacemos dos nudos tretë me modelin kurriz peshku. after row, the doily grows with every cuadrados y continuamos la tercera Duke punuar, rradhë pas rradhe, concentric circle. fila con el estampado de “escala çentroja zmadhohet duke krijuar de peces”. Así trabajamos, fila por rrathë koncentrikë. By using this technique we can fila, el pañito crece con cada círculo create a variety of projects: concéntrico. Me këtë teknikë mund të realizojmë tablecloths, curtains, clothes, pillow punime të ndryshme, mbulesa, cases and many more! The beauty Usando esta técnica podemos perde, bluza, jastëqe, e shumë të of crochet is that it can be used crear una variedad de proyectos: tjera. Bukuria e grepit qëndron se i for any item, part of the house, or ¡manteles, cortinas, ropa, fundas de RecipesÇentro me grep dhe pe Crochet Doily Pañito del Gancho përshtatet çdo punimi. Elementë të clothing. almohada y muchos más! La belleza shtëpive tona, dekorues ose jo, apo del ganchillo es que se puede utilizar Mjete: Tools: Herramientas: edhe veshje, mund të realizohen me para cualquier artículo, parte de la 1 grep 1 hook 1 gancho grep. casa, o ropa. 1 bobinë pe i bardhë 1 thread bobbin 1 hilo de la canilla
35 ESSQ
i madre y abuela me enseñaron se hacen tamales en diciembre para fiestas Men la cocina y yo lloraba porque navideñas y son un regalo. Estoy muy no quería aprender. Mi mamá me decía, orgullosa porque mi mamá me decía, “tienes que aprender porque el día de “si quieres algo en la vida tú tienes que mañana no vamos a estar.” Mi abuela trabajar, trabajar, trabajar. Si a ti te dan me enseñó como hacer tamales y íbamos algo, tú lo tienes que agradecer ayudando de puerta a puerta vendiendo tamales de otra manera.” Mi madre es un ejemplo y champurrado. Eran los tamales más para mí con su pasión para tamales. Martha deliciosos en mi pueblo. Tradicionalmente, Cuernavaca, México (22 years in the U.S.)
Uroza EN EN
y recipe is from my grandma. It’s Catrina Grill. I like to have a connection Mromeritos and a mole sauce with with my clients and every time they call cactus and shrimp. My grandma is an me it’s a celebration of something. I like indigenous native from Oaxaca, Mexico. to be a part of the parties. This recipe is My mom cooked this recipe for us during important for me because I’m representing Holy Week because my family is Catholic. not only Silvia, La Catrina Grill, or Comal, I talked with my family and asked them but also my family. which recipe they identified with the most. I have a catering business called La
SHQES
ëna dhe gjyshja ime më mësuan si dhjetor për festën e Krishtlindjes dhe janë Ntë gatuaja dhe unë qaja, sepse nuk si dhuratë. Jam shumë krenare, sepse nëna doja të mësoja. Nëna më tha,”duhet të ime më tha: “nëse do diçka në jetë duhet mësosh sepse një ditë ne nuk do të jemi të punosh, të punosh, të punosh. Nëse këtu”. Gjyshja më mësoi si të bëja tamales. merr diçka, duhet ta kthesh nderin duke Shkonim derë më derë duke shitur ndihmuar në një mënyrë tjetër”. Nëna ime tamales dhe çamburado. Ato ishin tamales është një shembull për mua me pasionin e më të shijshme në qytetin tim. Tamales saj për tamales. janë një gatim tradicional që bëhen në
37 ES EN SHQ
Bates todo la masa, manteca, sal Whisk together the dough, lard, Rrahim së bashku brumin, y agua. salt and water. yndyrën, kripën dhe ujin.
Mueles los frijoles y los revuelves Grind the beans and stir them in Bluajmë bishtajat dhe i përziejmë a la masa. the dough. me brumin
Ya listos pones a remojar las Once it’s ready you soak the corn Në momentin që është gati hojas de maíz. husks. njomin lëvozhgat e misrit
Y ya listo embarras las hojas When that’s done you cover the Kur ka përfunduar i con la masa y le pones queso al husks with the dough and add mbështjellim lëvoret me brumin RecipesTamales de Frijoles con Queso Fresco Bean and Cheese Tamales Tamales me Djathë dhe Bishtaja gusto. cheese to taste. dhe djathin për shije. Ingredientes: Ingredients: Përbërësit: Los envuelves y los pones a cocer Wrap them up and cook them for I mbështjellim dhe i lëmë të 1 kilo masa para tamales 1 kg tamale dough 1 kg tamale brumi Medio kilo de frijoles ½ kg beans ½ kg bishtaja por 2 horas. 2 hours. ziejnë për dy ore. 1 cuarto de manteca 1 quart lard 1/4 yndyrë 2 litros de agua 2 liters of water 2 litra ujë Queso fresco al gusto Fresh cheese to taste Djathë i freskët sa për shije Sal al gusto Salt to taste Kripë sa për shije 39 SHQ
ashuria dhe pasioni për ushqimet mënyrën e përgatitjes “si njëherë e një Dtradicionale ka nisur që herët e është kohë”. shtuar ndër vite. Fillesat kanë qenë në Marieta rininë time, me trashëgiminë nga familja Gatimet tradicionale duan shumë durim e të traditave të gatimit të Lunxhërisë, për të pasion. Në tryezën gjirokastrite përpiqemi vazhduar më tej me mësimet nga vjehrra të sjellim dashurinë për qytetin e për ime. Tani jam nënë e dy fëmijëve dhe një tradicionalen. Pas portave tona të mëdha, Karagjozi gjyshe shumë e lumtur dhe vazhdoj të fshihen njerëz të fisëm e zemërgjerë që Gjirokastër, Shqipëri gatuaj. Në gatimin tim përpiqem të ruaj dinë si të presin miqtë.
EN
y love and passion for traditional Traditional food requires a lot of love and Mcuisine started early and has grown passion. At our tables we try to bring the through the years. It began during my love for our city and our traditions. youth when I inherited the traditional local cuisine of Lunxhëria, to carry on Behind the big gates of this city, you’ll find while being taught by my mother-in-law. noble and warm-hearted people that know Now I am a mother of two and a happy how to host their guests. grandmother and I’m still cooking. When I cook I try to pay respect to the “Once Upon a Time” methods.
ES
i amor y pasión por la gastronomía La comida tradicional requiere mucho Mtradicional comenzó temprano y amor y pasión. En nuestras mesas ha crecido a través de los años. Comenzó tratamos de traer el amor por nuestra durante mi juventud cuando heredé ciudad y nuestras tradiciones. Detrás la gastronomía local tradicional de de las grandes puertas de esta ciudad, Lunxhëria, para continuar mientras encontrará gente noble y cálida que sabe que era enseñado por mi suegra. Ahora cómo acoger a sus invitados. soy madre de dos hijos y abuela feliz y sigo cocinando. Cuando cocino trato de respetar los métodos de “érase una vez”. 41 SHQ EN ES
Për të përgatitur këtë gatim To prepare this traditional Para preparar esta receta tradicional, na nevojitet një recipe, we will need an unusual tradicional, necesitaremos un përbërës mjaft i veçantë: hi druri. ingredient: ashes of burned ingrediente inusual: cenizas de wood. madera quemada. Hirin e përziejmë në uje dhe e vendosim të vlojë. Pas vlimit, We mix the ash in water and Mezclamos la ceniza en agua y e lëmë mënjanë të ftohet. Gjatë boil it. Once it has boiled, set it la hervimos. Una vez hervido, ftohjes, hiri bie në pjesën e aside to cool down. As it cools, pónlo a un lado para enfriarse. A poshtme të enës, ndërsa uji the ashes will fall to the bottom medida que se enfría, las cenizas që mbetet sipër është shume and clean water will rise to the caerán al fondo y el agua limpia i pastër. Ky është uji që do surface. This is the water we will se elevará a la superficie. Esta përdorim për këtë recetë. use in this recipe. es el agua que usaremos en esta receta. Vazhdojmë përgatitjen duke Continue preparing the vendosur miellin në një qer ingredients by spreading the Continúe preparando los (formë rrumbullake prej duri) e flour on a wooden tray, making ingredientes esparciendo la duke i hapur një gropë në mes. a hole in the center. In the hole, harina en una bandeja de Aty shtojmë vezët e rrahura me add the eggs, water, and heated madera, haciendo un agujero en finjë dhe gjalpin, të cilin e kemi butter. Knead the mixture for el centro. En el agujero, añada ngrohur pak. Këtë përzierje 20 minutes and let it rest for 1 los huevos, agua y mantequilla brumi e punojmë për 20 minuta hour. Next, use a large grater calentada. Amasar la mezcla e më pas e lëmë të pushojë to cut pieces of dough. Arrange durante 20 minutos y dejarla për 1 orë. Më pas, brumin do the pieces of dough on a white reposar durante 1 hora. después, ta thërrmojmë me një shosh sheet and leave them to dry for utilice un rallador grande para (kullestër metalike me vrima më 40 days. cortar trozos de masa. Coloque të medha se të zakonshmet). los trozos de masa en una hoja Copëzat e vogla të përftuara Once they are dry we put them blanca y déjelos secar durante 40 vendosen në çarçafë të bardhë in cloth bags, ready for winter. días. për t’u tharë për 40 ditë. “Sarandisi” is a local word used Receta e osave (rosnicave) Roznica (Homemade Pasta) Roznica (Pasta Casera) to describe this process. Una vez que estén secos los Gjyshet tona thonin që duhen 40 ponemos en bolsas de tela, listos Përbërës: Ingredients: Ingredientes: ditë që të sarandisi. Pas tharjes, para el invierno. “Sarandisi” es Recipes1 kg miell 1 kg flour 1 kg harina 5 kokrra vezë 5 eggs 5 huevos rosnicat i vendosim në çanta una palabra local usada para 200 g gjalp 200 g butter 200 g mantequilla cope, gati për të pritur dimrin. describir este proceso. 250 ml finjë 250 ml wood ash 250 ml ceniza de madera 43 ES
i nombre es Raymunda Carreon nuestra comunidad. Traigo mi cultura de MSoto y soy de Durango, México. mi país y parte de mi cultura es la comida. Para mi receta estoy cocinando un guisado Yo defino mi cultura como cocinando que se llama asado de puerco rojo. Es una comida saludable para mi familia usando receta tradicional en mi país. Hicimos verduras que crecí yo misma en mi jardín. este platillo para todas ocasiones; bodas Me gustaría aprender recetas nuevas de o cualquier fiesta porque le sirve a mucha otras culturas y de mis amigas nuevas. Raymunda gente. Nos encanta compartir comida con Durango, México (20 years in the U.S.)
Carreon EN
y name is Raymunda Carreon Soto my culture from my country and part of Mand I’m from Durango, Mexico. my culture is the food. I define my culture For my recipe I am cooking a dish called as cooking healthy food for my family roasted red pork. It’s a traditional recipe using vegetables that I grow myself in my in my country. We make this dish for all garden. I would like to learn new recipes occasions; weddings or whatever party from other cultures and from my new because it serves many people. We love to friends. share food with our community. I bring
SHQ
mri im është Raymunda Carreon Soto Receta që po gatuaj është një pjatë e Edhe jam nga Durango, Meksikë. quajtur mish derri i kuq i pjekur. Është Unë sjell kulturën e vendit tim dhe një një recetë tradicionale e vendit tim. Ne e pjesë e kulturës sime është ushqimi. E bëmë këtë pjatë për të gjitha rastet; dasma përkufizoj kulturën time si gatim ushqimi ose çfarëdo feste, sepse u shërbehet shumë të shëndetshëm për familjen time duke njerëzve. Duam të ndajmë ushqimin me përdorur perime që i rrit vetë në kopshtin komunitetin tonë. Do të doja të mësoja tim. receta të reja nga kulturat e tjera dhe nga miqtë e mi të rinj.
45 ES EN SHQ
Se pica la carne y se pone en un Cut up the meat and put it in a Presim mishin dhe e vendosim sartén a cocer. Se le pone sal y frying pan to cook. Add the salt në një tigan për skuqje. Shtojmë hojas de laurel mientras se coce and bay leaves while the meat kripën dhe dafinën ndërkohë la carne. cooks. që gatuhet mishi.
Hacemos la salsa: Ponemos los Making the salsa: add the chiles Përgatisim salcën: shtojmë chiles quitamos las semillas after removing the seeds and piperkat pasi i kemi hequr los lavamos y los demás washing them. Add the other farat dhe i kemi larë. Shtojmë ingredientes (ajo, orégano, ingredients (garlic, oregano, përbërësit e tjerë(hudhrën, Asado de Puerco Pork Roast Rosto Derri canela, clavos de olor) y lo cinnamon, cloves) and grind it rigonin, kanellën, karafilat) dhe Autentica Comida Mexicana Authentic Mexican Food Ushqim Tradicional Meksikan molemos todo. all up. i bluajmë.
Ingredientes Ingredients Përbërësit: Recipes Checamos la carne si ya está Check the meat and if it’s Kontrollojmë mishin dhe nëse 4 lbs de carne de puerco 4 lbs pork meat 1/8 mish derri 8 chiles guajillos y 8 chiles California 8 guajillo chiles and 8 California 8 piperka Guajillo dorando se le pone la salsa starting to brown add the salsa. ka filluar të marri ngjyrën (sin semillas) chiles (seedless) dhe 8 piperka California (pa fara) cuando ya está hirviendo Once it boils, slice the two kafe i shtojmë salcën. Kur 3 dientes de ajos 3 cloves of garlic 3 thelpinj hudhër cortamos las dos naranjas y oranges and juice them. Add fillon të vlojnë i shtrydhim 2 2 naranjas 2 oranges 2 portokalle las exprimimos y dejamos la the orange peel for 15 minutes. portokalle, i shtojmë lëkurën 1 cta de oregano 1 teaspoon oregano 1 lugë çaji rigon Pizca de canela Pinch of cinnamon pak kanellë cáscara de la naranja por 15 Now it’s ready to serve with e portokalleve për 15 minuta. 1 cta de sal 1 teaspoon salt 1 lugë çaji kripë minutos. Y esta listo para servir rice or beans. Tani është gati të shërbehet me 4 clavos de olor 4 cloves 4 karafila con arroz o unos frijoles. oriz ose bishtaja. 3 hojas de laurel Water Ujë Agua 47 SHQ
në jam Monda, një prej Dëshirën për gatimin dhe recetat e vjetra Utrashëgimtarëve të banesës Jaho. Jam gjirokastrite i kam mësuar që në vegjëli, shumë krenare për të parët e mi që na lanë kur rrija me gjyshen. Më tërhiqtë lezeti që trashëgimi këtë banesë, ku ndërthuren i shtonte sofrës së familjes tonë gatimi. Raimonda historia, zakonet dhe tradita gjirokastrite në shekuj. Sot përpiqem që gatimet tradicionale të trashëguara nga familja ime t’i përdor Gjirokastër, Shqipëri Ndër këto tradita përfshihen dhe gatimet për vizitorët e huaj që vijnë të njihen me tradicionale të trashëguara në breza. banesën, si dhe të shijojnë një drekë në Kallapodhi Gatimi është pjesë e pandarë e jetës time. ambientet e saj.
EN
y name is Raimonda and I am an learning about old recipes of Gjirokastra Mheiress of the Jaho family. I’m very dishes came from my grandmother, proud of my ancestors from whom we since I was a child. I was attracted by inherited this house where the history, the sweetness that cooking added to my customs and traditions of Gjirokastra family’s table. intertwine over the centuries. Today I use the traditional dishes These traditions include dishes inherited inherited from my family to host foreign from generations. Cooking is an integral visitors who come to visit the house and part of my life. The desire for cooking and enjoy a lunch on its premises.
ES
e llamo Raimonda y soy una una parte integral de mi vida. El deseo Mheredera de la familia Jaho. Estoy de cocinar y aprender de recetas antiguas muy orgulloso de mis antepasados de de Gjirokastra vino de mi abuela, desde quien heredamos esta casa donde la que era niña. Me atrajo la dulzura que la historia, las costumbres y las tradiciones cocina añadió a la mesa de mi familia. de Gjirokastra se entrelazan a lo largo de los siglos. Hoy utilizo los platos tradicionales heredados de mi familia para acoger a Estas tradiciones incluyen platos visitantes extranjeros que vienen a visitar heredados de generaciones. Cocinar es la casa y disfrutar de un almuerzo. 49 SHQ EN ES
Qifqitë janë një ndër gatimet Qifqi is a famous local dish “Qifqi” es un famoso plato tradicionale më të njohura të of Gjirokastra. Even the local de Gjirokastra. Incluso Gjirokastrës. Aq shumë janë utensils used to prepare qifqi los utensilios utilizados para ato pjesë e traditës, sa që jo are unique to this dish. Qifqi preparar qifqi son únicos vetem receta, po dhe mjetet has become one of the most para este plato. Qifqi se ha e përdorura për t’i realizuar popular recipes used by local convertido en una de las recetas jane unike. Kjo recetë tashmë restaurants and tourists love to más populares utilizadas por përdoret në çdo restorant try it! Traditionally, qifqi was los restaurantes locales y ¡los tradicional të qytetit e fed to new mothers, as it was turistas les encanta probarlo! preferohet shumë nga vizitorët. believed that it had a positive Tradicionalmente, qifqi fue Tradicionalisht, qifqitë effect on breastfeeding. alimentado a las madres përdoreshin për nënat e reja, primerizas, ya que se creía que pasi thuhej se kishin ndikim To prepare qifqi, we must first tenía un efecto positivo en la pozitiv tek ushqyerja me gji e boil the rice. Once it is ready lactancia materna. foshnjave. and it has cooled off, we add the eggs, salt, pepper and mint. Para preparar qifqi, primero Për përgatitjen e qifqive nisim We mix everything together debemos hervir el arroz. duke ziere orizin për të bërë until all the ingredients are Una vez que esté listo y se pilaf. Pasi orizi i zier është distributed evenly. Meanwhile, haya enfriado, agregamos los ftohur, i shtojmë vezët, kripën, we set up the fireplace or stove huevos, la sal, la pimienta y la piperin dhe nenexhikun. and start heating oil in the hierbabuena. Mezclamos todo I përziejmë mirë përbërësit, frying pan. hasta que todos los ingredientes deri sa arrijmë të përftojmë një se distribuyen uniformemente. masë homogjene. Carefully place balls of the Mientras tanto, preparamos Paralelisht duhet të bëjmë gati mixture in the frying pan, la chimenea o la estufa y Gatim tradicional Traditional dish Plato Tradicional zjarrin, ose soben, ku vendosim making sure to fry all sides comenzamos a calentar el i Gjirokastrës“QIFQI” of Gjirokastra “QIFQI” de Gjirokastra “QIFQI” tiganin e qifqive me vaj. equally. They taste better when aceite en la sartén. Con cuidado RecipesPërbërës: IIngredients Ingredientes: Masën e përgatitur e hedhim në served while still hot. coloque bolas de la mezcla en 1 kg oriz 1 kg rice 1 kg arroz format e tiganit e sigurohemi la sartén, asegurándose de freír 15 kokrra vezë 15 eggs 15 huevos që t’i rrotullojmë nga të gjitha todos los lados por igual. 1 lugë kripë 1 tablespoon of salt 1 cucharada de sal ½ lugë kafeje piper ½ teaspoon pepper ½ cucharadita de pimienta anët që të skuqen. Shijojnë më dhiosmo (nenexhik) sasia sipas Mint (to taste) Hierbabuena (al gusto) shumë kur konsumohen sa janë dëshirës ende të ngrohta.
51 ES
i receta es de mi abuelita. Son catering que se llama La Catrina Grill. Mromeritos y un mole con nopales A mí me gusta tener una conexión con y camarones. Mi abuelita es de Oaxaca y mis clientes y cada vez que me contactan es originaria indígena. es festeja de algo. Me gusta ser parte de las fiestas. Entonces esta receta es SilviaMexico City, México Mi mama la cocinaba durante la semana bien importante para mí porque estoy (7 years in the U.S.) santa porque mi familia es Católica. representando no solamente a Silvia, Yo hablé con mi familia y les pregunté no solamente a La Catrina Grill, no Hernandez de cual receta les creían que más nos solamente a Comal, sino también a mi identifican. Yo tengo un negocio de familia.
EN
y recipe is from my grandma. It’s with the most. I have a catering business Mromeritos and a mole sauce with called La Catrina Grill. I like to have a cactus and shrimp. My grandma is an connection with my clients and every indigenous native from Oaxaca, Mexico. time they call me it’s a celebration of something. I like to be a part of the My mom cooked this recipe for us parties. This recipe is important for me during Holy Week because my family because I’m representing not only Silvia, is Catholic. I talked with my family and La Catrina Grill, or Comal, but also my asked them which recipe they identified family.
SHQ
eceta ime është nga gjyshja ime. më mirë.Unë kam një biznes gatimi të REshtë romeritos dhe një salcë mol quajtur Catrina Grill. Më pëlqen të kem me kaktus dhe karkaleca. Gjyshja ime lidhje me klientët e mi dhe sa herë që më është nga Oaxaca me origjinë autoktone. thërrasin, është një festë. Më pëlqen të jem pjesë e festave. Kështu që, kjo recetë Nëna na i gatuante këtë recetë gjatë është e rëndësishme për mua, sepse Javës së Shenjtë, sepse familja ime është përfaqësoj jo vetëm Silvian, jo vetëm Katolike. Bisedova me familjen time The Catrina Grill, jo vetëm Komal, por dhe i pyeta se cila recetë na përfaqëson familjen time.
53 ES EN SHQ
La Catrina Grill Romeritos La Catrina Grill Romeritos La Catrina Grill Romeritos
Ingredientes: Ingredients: Përbërësit 2 lb Romeritos 2 lb Romeritos (Mexican leafy 900 gram Romeritos (Sallatë Recipes1 lb nopales green) jeshile Meksikane) 1 cebolla 1 lb cactus 450 gram Kaktus 1 lb papas 1 lb potatoes 450 gram patate 200 gms camaron 200 gms shrimp 200 gram karkaleca Mole: Mole: Mole: 14 chiles sin semilla 14 seedless chiles 14 speca djegës pa fara Se ponen a cocer los nopalitos Cook the cactus in water, a Gatuani kaktusin në ujë, një lugë 1 taza de almendras 1 cup almonds 1 filxhan me bajame 1 taza de ajonjolí 1 onion 1 qepë con agua, una cdta de sal y teaspoon of salt and baking soda çaji kripë dhe sodë buke për 1 cebolla 4 cloves of garlic 4 thelpinj hudhër bicarbonato por 15 min. for 15 minutes. Once cooked, 15 minuta. Pasi të jenë gatuar, 4 dientes de ajo 1 tbsp pepper 1 lugë piper drain and set them aside. kullojini dhe vendosini mënjanë. 1 tbsp pimienta 1 tsp thyme 1 lugë çaji trumze Se cocen las papas con agua y 1 tsp de tomillo ½ cup de raisins ½ filxhan me rrush ½ taza de pasas 1 slice of bread 1 fetë buke una cda de sal. Una vez cocidas Cook the potatoes with a bit of Ziejmë patatet me pak ujë dhe 1 rebanada de bolillo 1 tortilla 1 tortilla se escurren. water and a tbsp of salt. Once një lugë gjelle kripë. Pasi të jetë 1 tortilla cooked, drain. gatuar, kullojeni. Se acitrona los camarones con aceite de olivo. Fry the shrimp in olive oil Skuqim karkalecat me vaj ulliri. Cook the romeritos in water at Ziejmë romeritos në zjarr Se ponen a cocer los romeritos en medium heat. mesatar. agua a fuego medio. For the mole, put all the sauce Për të përgatitur mole vendosim Para el mole se ponen todos los ingredients in a frying pan with të gjithë përbërësit e salcës në një ingredientes en una sartén con olive oil and fry for about 10 tigan dhe i skuqim për 10 min. aceite de olivo y los vamos a minutes. acitronar por 10 min. Në blender shtojmë 3 gota ujë In the blender, add 3 cups of romeritas, dhe të gjithë përbërësit En la licuadora con 3 tazas de water from the romeritos, add all dhe i përziejmë. agua de los romerito se colocan the ingredients and blend well. todos los ingredientes y se Derdhni përzierjen në një tigan të muele. Pour the blended mixture in a madh me një filxhan vaj ulliri në large saucepan with a ½ cup of nxehtësi mesatare. En una cacerola grande con olive oil at medium heat. media taza de aceite de olivo a Pas 15 minutash i shtojmë fuego medio se vierte todo lo que After 15 min add the mole to the mole në tigan së bashku me licuaste. saucepan with the romeritos and romeritos dhe pjesën e mbetur të add the rest of the ingredients. përbërësve. Después de 15 min agregar el mole a la cacerola también se agregan los demás ingredientes.
55 SHQ
ë në fëmijëri gjyshja me ka mësur aftësitë e jashtëzakonshme të artizanëve Qsi të përdorja grepin, gjilpërën, gjirokastritë, më shtynë të hapja “Duart shtizat. Me durimin e saj më trashëgoi e Arta”. Zgjodha këtë emër për të vënë të gjithë proceset e punës, mënyrën e në pah aftesitë e këtyre artizaneve të dizenjimit dhe sekretet e punimeve. qëndisjes, grepit e shtizave. Këtë trashëgimi e ktheva në pasion, duke studiuar me pas për dizajn Prej 20 vitesh jam në Pazarin e tekstilesh. Gjirokastrës, duke punuar me këto artizane e punimet e tyre. Kërkesat e shumta nga të huajt për punimet artizanale shqiptare dhe
EN
y grandmother taught me how items and the incredible skills of the Mto do crochet and how to use the local women, were my push to open hook and needles. With her patience, “Golden Hands.” I chose this name for she transmitted to me all the work my shop as I wanted to emphasize the processes, the way of design and the skills of these artisans of needle work, secrets of work. This heritage I turned embroidery and crochet. into a passion and later on into my profession, as I studied textile design. For 20 years now I have been working in the bazaar of Gjirokastra, involved with The many requests coming from these artisans and their products. foreign tourists for Albanian handmade
ES
i abuela me enseñó a hacer las mujeres locales fueron mi empujón Mganchillo y cómo usar el gancho para abrir “Manos Dorados”. Elegí y las agujas. Con su paciencia, me este nombre para mi tienda porque transmitió todos los procesos de trabajo, quería enfatizar las habilidades de la forma de diseño y los secretos del estos artesanos del trabajo de agujas, Vjollca trabajo. Esta herencia se convirtió a una bordados y ganchillo. pasión y luego a mi profesión, mientras Gjirokastër, Shqipëri que yo estudiaba diseño textil. Desde hace 20 años, he estado Mezini trabajando en el bazar de Gjirokastra, Las muchas solicitudes de turistas involucrada con estos artesanos y sus extranjeros para artículos hechos a mano productos. albaneses y las habilidades increíbles de 57 SHQ EN ES
Kapele kostumi Traditional Albanian Women’s Sombrero de Traje de Mujer Al- tradicional i grave Costume Hat banés Tradicional
MaterialeRecipes e mjete: Tools and Materials: Herramientas y Materiales: 50 cm stof i kuq Red cloth Tela roja 50x50 astar Liner Forro Fije ari e verdhë + llambro Gold thread Hilo color oro Laps Pencil Lápiz Kostumet tradicionale janë një Traditional costumes are an Los trajes tradicionales son una metër Ruler Regla pjesë mjaft e rëndësishme e important part of our cultural parte importante de nuestro gërshërë Scissors Tijeras trashëgimisë tonë kulturore. heritage. Hats are one of the patrimonio cultural. Los pe për qepje Thread Hilo Kapelja është një prej elementeve many elements of local costumes, sombreros son uno de los muchos astar të shumtë të kostumeve well known for their beauty. elementos de los trajes locales, tradicionale të zonës, që njihen bien conocidos por su belleza. për veçantinë e bukurinë e tyre. To make this type of traditional women’s hat, we must start with Para hacer este tipo de sombrero Për të realizuar një model the structure. The upper part will de mujer tradicional, debemos kapeleje na duhet ta nisim nga be a circle 22cm in diameter, and empezar por la estructura. La forma. Pjesa e sipërme do të the border will be 40-45cm long. parte superior será un círculo de jetë një rreth me diametër 22cm, Once we have cut the cloth to the 22 cm de diámetro, y el borde será ndërsa bordura do jetë 40-45 cm right dimensions, we draw the de 40-45 cm de largo. Una vez e gjatë. Pasi i kemi prerë këto me patterns that we want to use on que hemos cortado la tela a las gërshërë, fillojmë të vizatojmë the border of the hat. dimensiones correctas, dibujamos mbi bordurë motivet që do të los estampados que queremos qëndisim. In most cases, these are floral utilizar en el borde del sombrero. patterns. Once we are pleased Në të shumtën e rasteve, with the sketch, we start with En la mayoría de los casos, estos këto jane motive me lule. Në the embroidery. This is a delicate son estampados florales. Una përfundim të vizatimit, nisim process that requires a lot of vez que estamos satisfechos me qëndisjen e motiveve në stof. attention, which is why it can con el dibujo, comenzamos con Qëndisja është një proçes delikat sometimes take up to two days el bordado. Este es un proceso që kërkon mjaft kujdes, ndaj of work. delicado que requiere mucha vetem ky proçes mund të marë atención, por lo que a veces puede dy ditë pune. Once we have finished the tomar hasta dos días de trabajo. embroidery, we sew the two Në përfundim të qëndisjes, pieces together and then add the Una vez que hemos terminado el realizojmë qepjen e bordurës me lining. This recipe creates one bordado, cosemos las dos piezas pjesën e sipërme e më pas me part of the traditional Albanian juntas y luego añadimos el forro. astarin. Kështu, kapelja është costume for women. Esta receta crea una parte del gati për t’u bërë pjesë e veshjes traje tradicional albanés para las tradicionale. mujeres.
59 EN SHQ ES
CONTENIDO
Quotations / Citate / Citas 4
Introduction / Hyrje / Introduccion 5
CHWB Albania 6
Focus Points Family Resource Center 7
Enkeleda Myrtaj 8
Gisela Juarez 12
Kristina Llane 16
Maria Sandoval 20
Kristina Mjeda 25
Martha Ordoñez 29
Leonora Çiçi 33
Martha Uroza 37
Marieta Karagjozi 40
Raymunda Carreon 44
Raimonda Kallapodhi 48
Silvia Hernandez 52
Vjollca Mezini 56 60 61
Communities Connecting HeritageSM is sponsored by the U.S. Department of State with funding provided by the U.S. Government and administered by World Learning.