Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18378 — Poz. 2913

2913

UCHWA£A Nr XX/132/08 RADY GMINY BRUDZEW

z dnia 10 wrzeœnia 2008 r.

w sprawie przyjêcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami dla Gminy Brudzew na lata 2008 - 2011”

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca §2. Wykonanie uchwa³y powierza siê Wójtowi Gminy 1990 r. o samorz¹dzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142 poz. Brudzew. 1591 z póŸn.zm.) oraz art. 87 ust. l, 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca §3. Uchwa³a wchodzi w ¿ycie po up³ywie 14 dni od dnia 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr. jej og³oszenia w Dzienniku Urzêdowym Województwa Wiel- 162 poz. 1568 z póŸn. zm.) Rada Gminy Brudzew uchwala co kopolskiego. nastêpuje:

Przewodnicz¹cy Rady §1. Przyjmuje siê „Gminny program opieki nad zabytkami (-) Piotr Kwieciñski dla Gminy Brudzew na lata 2008 - 2011” stanowi¹cy za³¹cznik do niniejszej uchwa³y.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY 3.5.1. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do BRUDZEW NA LATA 2008 - 2011 rejestru zabytków z terenu gminy 3.5.2. Wykaz stanowisk o w³asnej formie krajobrazowej SPIS TREŒCI 3.5.3. Zestawienie liczbowe stanowisk archeologicznych 1. Wstêp zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków, ³¹cznie z ich funkcj¹ oraz krótk¹ analiz¹ chronologiczn¹ (opis koncen- 1.1. Po³o¿enie i krótka charakterystyka gminy tracji stanowisk archeologicznych – uwarunkowania fizjogra- 1.2. Cel opracowania gminnego programu opieki nad ficzne) zabytkami 4. Uwarunkowania wewnêtrzne ochrony zasobów dzie- 1.3. Podstawa prawna opracowania gminnego programu dzictwa i krajobrazu kulturowego opieki nad zabytkami 4.1. Stan zachowania i obszary najwiêkszego zagro¿enia 2. Uwarunkowania zewnêtrzne ochrony zasobów dzie- zabytków dzictwa kulturowego 4.1.1. Stan zachowania zabytków nieruchomych wpisa- 2.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z nych do rejestru zabytków opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa 4.1.2. Stan zachowania zabytków ruchomych 2.1.1. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego 4.1.3. Stan zachowania zabytków archeologicznych oraz 2.1.2. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewódz- istotne zagro¿enia dla zabytków archeologicznych twa wielkopolskiego 4.1.4. Obszary najwiêkszego zagro¿enia dla zabytków w 2.1.3. Inne dokumenty o zasiêgu województwa, których gminie problematyka zwi¹zana jest z dziedzictwem kulturowym 4.2. Uwarunkowania wynikaj¹ce ze studium uwarunko- 3. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy wañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy 3.1. Obiekty zabytkowe nieruchome o najwy¿szym znacze- 4.3. Uwarunkowania wynikaj¹ce z miejscowych planów niu dla gminy wpisane do rejestru zabytków zagospodarowania przestrzennego gminy 3.2. Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych znajdu- 4.4. Uwarunkowania wynikaj¹ce z ochrony przyrody i rów- j¹cych siê w ewidencji zabytków nowagi ekologicznej 3.3. Zespo³y najcenniejszych zabytków ruchomych na te- 5. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami (art. renie gminy 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz inne okreœlone przez gminê) 3.4. Krajobraz kulturowy – obszarowe wpisy do rejestru zabytków (uk³ady urbanistyczne, parki kulturowe, parki krajo- 6. Kierunki dzia³añ dla realizacji gminnego programu brazowe) opieki nad zabytkami 3.5. Zabytki archeologiczne 6.1. Gminna ewidencja zabytków Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18379 — Poz. 2913

6.1.1. Sporz¹dzenie gminnej ewidencji zabytków nieru- Geograficznie gmina Brudzew le¿y na WysoczyŸnie Turec- chomych kiej, stanowi¹cej pó³nocno-wschodni¹ czêœæ Niziny Po³udnio- wowielkopolskiej. Przez wschodni¹ czêœæ gminy przep³ywa 6.1.2. Sporz¹dzenie gminnej ewidencji zabytków arche- rzeka Warta, stanowi¹ca równie¿ jej granicê. Obszar wysoczy- ologicznych zny jest wyrównany, p³aski o niewielkim nachyleniu w kierun- 6.1.3. Inwentaryzacja obiektów tzw. ma³ej architektury ku pó³nocno-wschodnim, rozciêty dolinami ma³ych cieków, Strugi Chrz¹blickiej i Kie³baski. Dolina Warty nachylona w 6.2. Sporz¹dzenie wykazu obszarów urbanistycznych, ru- kierunku pó³nocnym wykorzystywana jest równie¿ przez ralistycznych, zespo³ów i obiektów nieruchomych, stanowisk mniejsze rzeki – Teleszynê i Strugê Janiszewsk¹. archeologicznych typowanych do wpisu do rejestru zabytków z terenu gminy w celu uwzglêdnienia ich w dokumentach Na terenie gminy Brudzew wystêpuj¹ dwa rodzaje surow- planistycznych i inwestycyjnych gminy ców o du¿ym znaczeniu: 6.3. Wyznaczenie stref ochrony stanowisk archeologicz- a) wêgiel brunatny wieku trzeciorzêdowego, wystêpuj¹cy w nych wraz z zapisem zapewniaj¹cym im prawid³ow¹ ochronê z³o¿ach „Bogda³ów” i „KoŸmin”, archeologicznego dziedzictwa kulturowego b) z³o¿a kruszyw budowlanych znajduj¹ce siê w pó³nocno- 6.4. Edukacja i promocja w zakresie ochrony zabytków zachodniej czêœci gminy. 6.5. Dzia³ania zmierzaj¹ce do poprawy stanu zachowania Pierwsza wzmianka o Brudzewie pojawia siê w 1252 r. w dziedzictwa kulturowego dokumencie ksiêcia ³êczycko-kujawskiego Kazimierza jako w³asnoœæ cystersów. Od 1288 r. miejscowoœæ podlega³a arcy- 6.6. Okreœlenie zasobów zabytkowych, które mo¿na wyko- biskupowi gnieŸnieñskiemu. Na pocz. XIV w. Brudzew sta³ siê rzystaæ dla tworzenia np. tras turystycznych, œcie¿ek dydak- w³asnoœci¹ Jarandów-Jowianitów h. Pomian. Pierwsza tycznych, organizacji festynów wzmianka o Brudzewie jako mieœcie pochodzi z dokumentu 6.7. Okreœlenie sposobu realizacji poszczególnych celów wydanego w 1458 r. Rozwinê³o siê ono na trakcie ³¹cz¹cym gminnego programu opieki nad zabytkami Œl¹sk z Pomorzem i pó³nocnym Mazowszem. Zdecydowa³ on o uk³adzie przestrzennym, którego œrodkiem sta³ siê wyd³u¿o- 7. Instrumentarium realizacji gminnego programu opie- ny rynek na osi pó³noc-po³udnie. Zasiêg terytorialny mia- ki nad zabytkami steczka zosta³ œciœle okreœlony warunkami terenowymi. Na 8. Monitoring dzia³ania gminnego programu opieki nad po³udniu jego granice wyznacza³o koryto rzeki Kie³baski, na zabytkami pó³nocy podmok³a dolina rzeczki Strugi. Plan miasteczka reprezentowa³ uk³ad przestrzenny typowy dla tzw. ecclesia 9. Niektóre zewnêtrzne Ÿród³a finansowania gminnego forensis, uk³adu, w którym plac targowy wykszta³ca siê na programu opieki nad zabytkami rozszerzeniu szlaku handlowego przy koœciele usytuowanym w pó³nocnej czêœci wzniesienia miejskiego. Lokacja miasta Wstêp posiada³a jedynie znaczenie prawne i nie przynios³a za sob¹ istotnych zmian przestrzennych. G³ówn¹ tego przyczyn¹ by³a s³aba podstawa gospodarcza tego oœrodka. Wprawdzie funk- 1.1. Po³o¿enie i krótka charakterystyka gminy cjonowanie szlaku handlowego umo¿liwi³o jego powstanie, Gmina Brudzew po³o¿ona jest w po³udniowo-wschodniej ale nie zapewnia³o warunków dalszego rozwoju. Dobrze ilu- czêœci województwa wielkopolskiego oraz pó³nocno-wschod- struje to rejestr poborowy z 1581 r., który podaje, ¿e miasto niej powiatu tureckiego na obszarze 112,72 km, z czego 67% p³aci 23 floreny szosu, posiada³o 8 ³anów ziemi, m³yn i kilku stanowi¹ obszary rolnicze, a 18% u¿ytki leœne. Kompleksy rzemieœlników, w tym garncarza, 2 sukienników, kuœnierza i leœne nie s¹ zbyt du¿e, najczêœciej spotyka siê ma³e lasy i olejarza. Wysokoœæ szosu jest bardzo niska i w zestawieniu z bory, g³ównie sosnowe z domieszk¹ brzozy, buku, olszy wysokoœci¹ op³at wnoszonych przez okoliczne miasta (od 30 czarnej, dêbu, œwierku oraz wierzby, poprzecinane polami do 75 florenów) œwiadczy o nik³ym znaczeniu Brudzewa. uprawnymi i ³¹kami. Wiêkszych rezultatów gospodarczych nie przynosz¹ rów- Gmina stanowi 12,13% powierzchni powiatu. Wed³ug nie¿ zabiegi póŸniejszych w³aœcicieli miasta, d¹¿¹cych do danych z 2006 r. gminê zamieszkiwa³o 6.188 osób. Na struk- uzyskania przywilejów targowych i nadaj¹cych mieszczanom turê osadnicz¹ sk³adaj¹ siê 23 so³ectwa: Brudzew, Bogda³ów, ulgi czynszowe. Podkreœliæ nale¿y starania dziedzica Piotra Bratuszyn, Brudzyñ, Cichów, Chrz¹blice, D¹browa, Galew, £aszcza, który w 1619 r. uzyskuje od Zygmunta III Wazy G³owy, Janiszew, Janów, Izabelin, Kolnica, Kozubów, KoŸ- przywilej wprowadzaj¹cy w Brudzewie jarmarki i ustalaj¹cy min, Krwony, KuŸnica Janiszewska, Kwiatków, Marulew, Olim- targi tygodniowe. Ewentualny rozwój miasta zosta³ wkrótce pia, Pod³u¿yce, Tarnowa, Wincentów. Wieœ Brudzew pe³ni zahamowany ogólnopolsk¹ sytuacj¹ gospodarczo-polityczn¹ funkcjê gminnego oœrodka rozwoju. jaka rozwinê³a siê w po³. XVII w. Wojny szwedzkie, przemar- sze wojsk, kontrybucje i po¿ary dope³ni³y zniszczenia miasta. Od pó³nocy s¹siaduje z gmin¹ Koœcielec, od wschodu z W XVIII w. miasto nawiedza kilka po¿arów, w czasie których gminami D¹bie i Uniejów, od po³udnia z gminami Przykona zniszczeniu uleg³ koœció³ i mieszcz¹ce siê w nim archiwum i Turek, a od zachodu z gmin¹ W³adys³awów. Przez pó³nocn¹ miejskie. Wynika z tego, ¿e Brudzew nigdy nie posiada³ czêœæ gminy (w miejscowoœci Janów) przebiega niewielki oddzielnego budynku ratusza, a rada miejska urzêdowa³a odcinek autostrady A-2. Przez gminê przebiega równie¿ od- prawdopodobnie w dworze dziedziców. Zniszczeniu uleg³a cinek drogi wojewódzkiej 470 Kalisz – Koœcielec. równie¿ drewniana zabudowa miasta. Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18380 — Poz. 2913

W 1794 r. Brudzew liczy 240 mieszkañców. Stan ten 2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków powiêksza siê w wieku XIX i w 1827 r. wynosi 430 mieszkañ- i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 ze zmiana- ców, a w 1859 r. 808 mieszkañców. Ten wzrost ludnoœci mi), która nak³ada na gminê nastêpuj¹ce obowi¹zki i upraw- wi¹zaæ nale¿y ze staraniami Jana Kurnatowskiego, który w nienia: 1841 r. uzyska³ prawo odbywania 10 jarmarków w mieœcie. a) prawo utworzenia przez radê gminy (po uprzednim zasiê- By³y to jednak targi o znaczeniu lokalnym. W celu poprawy gniêciu opinii konserwatora zabytków) parku kulturowego sytuacji gospodarczej miasteczka Kurnatowscy propagowali w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania rozwój ogrodnictwa i warzywnictwa, jednak zabiegi te nie wyró¿niaj¹cych siê krajobrazowo terenów z zabytkami dawa³y wiêkszych rezultatów ze wzglêdu na ma³y area³ ziemi nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej trady- miejskiej i du¿e rozdrobnienie w³asnoœci. cji budowlanej i osadniczej (art. 16), Rolniczy charakter miasta i represje po powstaniu stycz- b) obowi¹zek uwzglêdniania w strategii rozwoju gminy, stu- niowym spowodowa³y, ¿e w 1870 r. decyzj¹ w³adz carskich dium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania prze- Brudzew utraci³ prawa miejskie. Stanowi jednak ciekawy strzennego gminy oraz miejscowych planach zagospoda- przyk³ad uk³adu przestrzennego XV-wiecznej wsi targowej rowania przestrzennego ochrony zabytków i opieki nad rozwiniêtej w oparciu o trakt handlowy, zachowanego w zabytkami (art. 18 i 19), pierwotnym kszta³cie do dnia dzisiejszego. c) obowi¹zek uzgadniania projektów i zmian planów zago- spodarowania przestrzennego z wojewódzkim konserwa- 1.2. Cel opracowania gminnego programu opieki nad za- torem zabytków (art. 20), bytkami d) obowi¹zek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków w Nadrzêdnym celem Programu opieki nad zabytkami gmi- formie zbioru kart adresowych zabytków z terenu gminy, ny Brudzew na lata 2008-2011 jest ukierunkowanie dzia³añ objêtych wojewódzk¹ ewidencj¹ zabytków (art. 22 ust. 4), samorz¹du gminnego na poprawê stanu zachowania zaso- bów dziedzictwa kulturowego gminy. Szczegó³owe cele wy- e) przyjmowanie zawiadomieñ o znalezieniu w trakcie pro- nikaj¹ z ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków wadzenia robót budowlanych lub ziemnych przedmiotu, i opiece nad zabytkami. co do którego istnieje przypuszczenie, ¿e jest on zabytkiem oraz powiadomienie o tym fakcie wojewódzkiego konser- Okreœlone zosta³y nastêpuj¹co: watora zabytków (art. 32 ust. 1 pkt 3 i ust. 2), - w³¹czenie problemów ochrony zabytków do systemu za- f) przyjmowanie zawiadomieñ o przypadkowym znalezieniu dañ strategicznych, wynikaj¹cych z koncepcji przestrzen- przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, ¿e jest nego zagospodarowania kraju, on zabytkiem archeologicznym i powiadomienie o tym - uwzglêdnienie uwarunkowañ ochrony zabytków, w tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 33 ust. krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, 1 i 2), ³¹cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowa- g) sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie gi ekologicznej, prac konserwatorskich i budowlanych przy zabytku, do - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowa- którego gmina posiada tytu³ prawny (art. 71 ust. 1 i 2) dzenie do poprawy stanu ich zachowania, h) prawo udzielania przez organ stanowi¹cy gminy, na - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów zasadach okreœlonych w podjêtych uchwa³ach, dotacji na krajobrazu kulturowego, prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty bu- dowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków - podejmowanie dzia³añ zwiêkszaj¹cych atrakcyjnoœæ zabyt- (art. 81), ków dla potrzeb spo³ecznych, turystycznych i edukacyj- nych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj¹cych wzrostowi i) obowi¹zek sporz¹dzenia przez wójta gminy na okres 4 lat œrodków finansowych na opiekê nad zabytkami, gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87 ust. 1). - okreœlenie warunków wspó³pracy z w³aœcicielami zabyt- j) obowi¹zek sporz¹dzenia i przedstawienia radzie gminy ków, eliminuj¹cych sytuacje konfliktowe zwi¹zane z wyko- sprawozdania z realizacji programu (art. 87, ust. 5). rzystywaniem tych zabytków, - podejmowanie przedsiêwziêæ umo¿liwiaj¹cych tworzenie 2. Uwarunkowania zewnêtrzne ochrony zasobów dzie- miejsc pracy zwi¹zanych z opiek¹ nad zabytkami. dzictwa kulturowego 1.3. Podstawa prawna opracowania gminnego programu 2.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opieki nad zabytkami opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz¹dzie gmin- 2.1.1. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego nym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zmianami). „Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do roku Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy, do zadañ w³asnych 2020” jest dokumentem opracowanym przez Urz¹d Marsza³- gminy nale¿y zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w kowski Województwa Wielkopolskiego, a przyjêtym przez tym m.in. sprawy kultury, a wiêc bibliotek gminnych i innych Sejmik Województwa Wielkopolskiego w dniu 19 grudnia instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 2005 r. Uchwa³¹ Nr XLII/692 A/05. Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18381 — Poz. 2913

Strategia okreœla uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju Plan uznaje, ¿e podstawow¹ zasad¹ pozwalaj¹c¹ na zacho- województwa. Ustalenia zawarte w cyt. dokumencie stano- wanie dóbr kultury dla innych pokoleñ jest bezwzglêdne wi¹ podstawê do sporz¹dzenia planu zagospodarowania przestrzeganie obowi¹zuj¹cego w tym zakresie prawa. Ochro- przestrzennego województwa, przez co maj¹ bezpoœredni na dziedzictwa kulturowego powinna byæ realizowana po- wp³yw na zachowanie i poprawê jakoœci krajobrazu kulturo- przez w³aœciwe zapisy w miejscowych planach zagospodaro- wego. wania przestrzennego oraz w studiach uwarunkowañ i kierun- ków zagospodarowania przestrzennego gmin. Generalnym celem „Strategii rozwoju województwa wiel- kopolskiego” jest poprawa jakoœci przestrzeni województwa, W planie zagospodarowania przestrzennego wojewódz- systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery spo³ecz- twa wielkopolskiego przyjêto, i¿ podstawow¹ zasad¹ kszta³to- nej, skutkuj¹ca wzrostem poziomu ¿ycia mieszkañców. Cel wania rozwoju województwa winno byæ optymalne wykorzy- ten bêdzie realizowany przy pomocy celów strategicznych i stanie szeroko rozumianych uwarunkowañ wewnêtrznych operacyjnych. oraz szans wynikaj¹cych z uwarunkowañ zewnêtrznych dla zaspokajania potrzeb mieszkañców i sprawnego funkcjono- W celach strategicznych dotycz¹cych dostosowania prze- wania podmiotów gospodarczych. Z zasady tej wynikaj¹ strzeni do wyzwañ XXI wieku, okreœlony zosta³ cel operacyjny przes³anki znacz¹ce dla ochrony dziedzictwa kulturowego 1.3. „Wzrost znaczenia i zachowania dziedzictwa kulturowe- województwa: go”. Dziedzictwo kulturowe w rozwoju Wielkopolski jest czyn- nikiem integracji spo³ecznej, stanowi instrument promocji 1) nie zaprzepaœciæ posiadanych przez województwo mo¿li- regionu oraz przyczynia siê do rozwoju gospodarczego, po- woœci wynikaj¹cych z po³o¿enia, tradycji, istniej¹cego niewa¿ mo¿e byæ baz¹ dla turystyki i us³ug kulturalnych. potencja³u œrodowiska przyrodniczego, walorów spo³ecz- nych i gospodarki, Cel ten realizowany bêdzie m.in. poprzez: 2) chroni¹c posiadane dobra, efektywnie je wykorzystaæ, a - inwestycje w instytucje kultury, równoczeœnie w miarê mo¿liwoœci je pomna¿aæ oraz po- - ochronê dorobku kulturowego, prawiaæ ich jakoœæ. - wsparcie dzia³añ powiêkszaj¹cych dorobek kulturalny re- Zasadniczym celem dla kszta³towania polityki przestrzen- gionu, nej województwa wielkopolskiego jest harmonijny, zrów- nowa¿ony rozwój ca³ego terytorium poprzez poprawê jako- - promocjê aktywnoœci kulturalnej mieszkañców. œci zagospodarowania przestrzennego i wzrost wewnêtrz- Cel strategiczny zak³adaj¹cy „Zwiêkszenie efektywnoœci nej spójnoœci województwa. Jedn¹ z zasadniczych katego- wykorzystania potencja³ów rozwojowych województwa” ma rii, do której sprowadziæ mo¿na cele zagospodarowania byæ realizowany poprzez cel operacyjny 2.4. „Zwiêkszenie przestrzennego województwa jest tworzenie warunków do udzia³u us³ug turystycznych i rekreacji w gospodarce regio- poprawy jakoœci ¿ycia i rozwoju zrównowa¿onego, które nu”, którego za³o¿eniem jest, i¿ „Przyrodnicze, krajobrazowe sprowadzaj¹ siê m.in. do zachowania w³aœciwych proporcji oraz kulturowe atuty Wielkopolski tworz¹ szanse na rozwój miêdzy elementami zagospodarowania przestrzennego i sektora us³ug turystyczno-rekreacyjnych. W po³¹czeniu z tu- poprawê walorów estetycznych struktur przestrzennych i rystyk¹ biznesow¹ sektor ten ma szanse na znaczny udzia³ w krajobrazu. gospodarce regionu. Jest to tym bardziej wa¿ne, i¿ tego typu Za g³ówne zasady zagospodarowania przestrzennego wo- us³ugi generuj¹ du¿¹ liczbê miejsc pracy przy stosunkowo jewództwa wielkopolskiego przyjêto m.in. niskich nak³adach”. 1) tworzenie warunków do wspó³istnienia œrodowiska przy- Cel ten realizowany bêdzie m.in. poprzez: rodniczego i zurbanizowanego, - inwestycjê w infrastrukturê poprawiaj¹c¹ stan zagospoda- 2) zachowanie dziedzictwa kulturowego i wpisanie go w rowania obszarów atrakcyjnych pod wzglêdem turystycz- struktury przestrzenne i otaczaj¹cy krajobraz. nym i rekreacyjnym W planie wojewódzkim przyjêto, ¿e w zagospodarowaniu - z poszanowaniem wymogów ochrony œrodowiska, przestrzeni w odniesieniu do ochrony dziedzictwa kulturowe- - wsparcie bazy noclegowej i gastronomicznej, go nie powinno siê przekraczaæ nastêpuj¹cych wskazañ: - promocjê przedsiêbiorczoœci w tym zakresie, 1) w obszarach chronionego krajobrazu nie powinno siê lokalizowaæ obiektów i urz¹dzeñ zak³ócaj¹cych w drastycz- - wsparcie rozwoju agroturystyki, ny sposób walory kulturowe, - promocjê turystyki alternatywnej. 2) ochronie podlegaj¹ obiekty cenne kulturowo, wymagaj¹- ce bezwzglêdnego zachowania dla przysz³ych pokoleñ 2.1.2. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewódz- oraz ich bezpoœrednie otoczenie, w którym nie powinny twa wielkopolskiego byæ lokalizowane obiekty nieprzystosowane architekto- nicznie i funkcjonalnie, Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wiel- kopolskiego sporz¹dzony na okres perspektywiczny do roku 3) w strefach ochrony konserwatorskiej zagospodarowanie 2020, uchwalony przez Sejmik Województwa Wielkopolskie- winno odbywaæ siê na warunkach okreœlonych przez go Uchwa³¹ Nr XLII/628/2001 z dnia 26 listopada 2001 roku. s³u¿by konserwatorskie, Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18382 — Poz. 2913

4) strefy ochrony widokowej (osie widokowe, ci¹gi widoko- ochrona zabytkowych budynków mieszkalnych, gospo- we, dominanty przestrzenne, panoramy) powinny byæ darczych, wiatraków, remiz, szkó³, kuŸni, m³ynów, gorzelni wyznaczone poprzez stosowne zapisy oraz w studiach i innych elementów specyficznych dla architektury wiej- uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzen- skiej np. kapliczek i krzy¿y, nego gmin. 2) poszanowanie kszta³towanej tradycyjnie ró¿norodnoœci Jak ju¿ to wy¿ej wskazano generalnym celem zagospo- form osadnictwa wiejskiego w poszczególnych rejonach, darowania przestrzeni województwa wielkopolskiego jest 3) twórcze wykorzystywanie wzorców architektury lokalnej zrównowa¿ony rozwój ca³ego terytorium, ³¹cz¹cy w sobie przy formu³owaniu warunków dla projektowanej zabudo- ³ad spo³eczny, ³ad ekonomiczny, ³ad ekologiczny i ³ad prze- wy, odwo³ywanie siê do architektury regionalnej Wielko- strzenny. polski, preferowanie rodzimych materia³ów budowla- £ad przestrzenny mo¿na uzyskaæ m. in. przez: nych oraz tradycyjnych elementów ma³ej architektury takich jak drewniane p³oty, podmurówki z kamienia na- 1) dobre rozpoznanie prawide³ tradycyjnego kszta³towania prze- turalnego, itp. strzeni miejskich i zastosowanie ich na nowo; formu³a przywracania przestrzeni miejskiej musi uwzglêdniaæ mo¿li- Dla kszta³towania otwartych przestrzeni przyjêto nastêpu- woœci wszelkich kreacji, a nowoczesne budynki o dobrej j¹ce zasady: architekturze nie powinny byæ traktowane jako niepo¿¹dane, 1) zakaz wznoszenia w pobli¿u jezior, rzek, kana³ów, krajobra- ale jako potencjalne wzbogacenie dziedzictwa kulturowego, zowych punktów widokowych lub na terenach o szczegól- 2) przestrzeganie wytycznych konserwatorskich w zakresie nych walorach krajobrazowych obiektów budowlanych nie tylko poszczególnych obiektów objêtych ochron¹, ale naruszaj¹cych walory krajobrazowe i uniemo¿liwiaj¹cych równie¿ zasad zagospodarowania zabytkowych uk³adów dostêp do nich, urbanistycznych, 2) wprowadzenie zieleni os³onowej wokó³ istniej¹cych i pro- 3) „odkrycie” lokalnej architektury wiejskiej i zapewnienie jektowanych obiektów kolizyjnych w stosunku do krajo- mo¿liwoœci wprowadzenia tradycyjnych gabarytów, form brazu, dachów, detali i rozwi¹zañ materia³owych do obiektów o 3) narzucanie ograniczeñ w sytuowaniu reklam, wykluczenie wspó³czesnych standardach; nurt architektury regionalnej ich z miejsc o ciekawej ekspozycji. nie mo¿e mieæ prawa wy³¹cznoœci, ale powinien stanowiæ wa¿ny wyró¿nik przy kszta³towaniu specyfiki lokalnej, Dla kszta³towania przestrzeni wokó³ miejsc cennych kultu- rowo przyjêto nastêpuj¹ce zasady: 4) ochronê krajobrazu, a w rejonach o najwy¿szych walorach przyrodniczych i krajobrazowych wykluczenie realizacji 1) dostosowanie zagospodarowania do masowego ruchu obiektów, które charakterem (gabaryty, powierzchnia zaj- turystycznego i pielgrzymkowego (hotele, campingi, ga- mowanego terenu, rodzaj prowadzonej dzia³alnoœci) koli- stronomia, parkingi, itp.), duj¹ z otoczeniem. 2) ograniczenie dzia³alnoœci gospodarczej do nie koliduj¹cej Dla kszta³towania przestrzeni miejskiej przyjêto m. in. z wiod¹c¹ funkcj¹ miejsca, a wspieranie dzia³alnoœci zwi¹- nastêpuj¹ce zasady: zanej z obs³ug¹ turystów czy pielgrzymów, 1) ochrona dziedzictwa kulturowego, to¿samoœci i tradycyj- 3) izolowanie tych miejsc od bezpoœredniego styku z wspó³- nych elementów œrodowiska miejskiego, takich jak: zabyt- czesnym zainwestowaniem, zachowanie niezbêdnej otwar- kowe dzielnice, budynki, dominanty przestrzenne, panora- tej przestrzeni w celu lepszego ich wyeksponowania. my, tereny zielone i tereny otwarte; respektowanie zale- Uznano nastêpuj¹ce zasady w zakresie ochrony dziedzic- ceñ wynikaj¹cych z przepisów ochronnych i poszerzenie twa kulturowego: zakresu ochrony prawnej, 1) podstawow¹ zasad¹ pozwalaj¹c¹ na zachowanie dóbr 2) wykorzystywanie atutów wynikaj¹cych z ukszta³towania kultury dla przysz³ych pokoleñ jest bezwzglêdne przestrze- terenu, osi widokowych, dominant przestrzennych, pa- ganie obowi¹zuj¹cego w tym zakresie prawa, tj. przepisów noram, ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, 3) w zapisach miejscowych planów zagospodarowania prze- 2) ochrona krajobrazu kulturowego mo¿e byæ realizowana strzennego podnoszenie wymogów architektury w sto- poprzez w³aœciwe zapisy w miejscowych planach zago- sunku do obiektów realizowanych na obszarach œród- spodarowania przestrzennego i studiach uwarunkowañ i mieœæ oraz w pobli¿u terenów o najwy¿szych walorach kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. kulturowych i przyrodniczych, 4) podejmowanie opracowañ dotycz¹cych rewaloryzowania 2.1.3. Inne dokumenty o zasiêgu województwa, których zabytkowych dzielnic. problematyka zwi¹zana jest z dziedzictwem kulturowym Dla kszta³towania obszarów wiejskich przyjêto m. in. na- W Strategii rozwoju turystyki w województwie wielkopol- stêpuj¹ce zasady: skim, przyjêtej w 2007 r., wœród priorytetów i celów rozwoju 1) ochrona charakterystycznych uk³adów ruralistycznych oraz turystyki w województwie wskazane zosta³y g³ówne pola zespo³ów sakralnych, pa³acowo-parkowych, folwarków, strategiczne, w których generuj¹ i kumuluj¹ siê procesy Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18383 — Poz. 2913

rozwojowe i dzia³alnoœæ w dziedzinie turystyki. Wskazane pola Rejestr zabytków Nr A-293/35 z 30.04.1984 r. strategiczne maj¹ stanowiæ g³ówne obszary wieloletnich i KOLNICA – zespó³ dworski. Wchodzi³ w sk³ad dóbr bru- docelowych dzia³añ zmierzaj¹cych do osi¹gniêcia celu nad- dzewskich. Drewniany dwór spali³ siê w XIX w. Pozosta³oœci¹ rzêdnego w turystyce wielkopolskiej. Do priorytetów rozwo- zespo³u jest budynek dawnej wozowni zbudowany w 1912 r. jowych zaliczono rozwój walorów turystycznych. Celem stra- na skraju blisko trzyhektarowego parku krajobrazowego. tegicznym jest tu podnoszenie atrakcyjnoœci turystycznej re- gionu poprzez lepsz¹ ochronê, ekspozycjê i organizacjê zaso- a) wozownia – rejestr zabytków Nr 594/Wlkp/A z 15.01.2008 r. bów kulturowych i przyrodniczych. Dwa cele operacyjne b) park – rejestr zabytków Nr 303/45 z 30.04. 1984 r. (Ksiêga odnosz¹ siê wprost do obiektów zabytkowych: Wielkopolska 628/Wlkp/A) - wytyczenie i zagospodarowanie historycznych tras zwie- SMOLINA – zespó³ dworski. Za³o¿ony w 2 po³. XIX w., dzania w centrach zabytkowych oraz przystosowania ze- nale¿a³ do dóbr w Brudzyniu. Skromny, drewniano-murowa- spo³ów rezydencjonalnych i sakralnych do potrzeb ruchu ny dwór z otaczaj¹cym go, dziœ mocno zredukowanym po- turystycznego o charakterze krajoznawczym i pielgrzym- wierzchniowo parkiem. kowym, a) dwór – rejestr zabytków Nr A-295/37 z 30.04.1984 r. - wykorzystanie i adaptacja budowli zabytkowych na tury- styczne obiekty us³ugowe. b) park – rejestr zabytków Nr A-295/37 z 30.04.1984 r. Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych znajduj¹- 3. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy cych siê w ewidencji zabytków 3.1. Obiekty zabytkowe nieruchome o najwy¿szym znacze- BIERZMO niu dla gminy wpisane do rejestru zabytków 1. ZAGRODA NR 6 Do najcenniejszych zabytków na terenie gminy wpisanych - dom, glin., 1890 r. do rejestru zabytków nale¿¹: - chlew, glin., 1932 r. BRUDZEW – koœció³ par. p.w. œw. Miko³aja. Zbudowany w 1455 r. z fundacji braci Miko³aja, Stanis³awa i Jana Jarandów, - obora ze stajni¹, glin., 1937 r. w³aœcicieli Brudzewa. Zniszczony w po¿arze miasta, odbudo- - stodo³a, drewn., 1937 r. wany w 1730 r. Gotycki z przebudowaniami barokowymi. 2. DOM NR 3, glin., k. XIX w. Rejestr zabytków Nr A-6/241 z 25.09.1930 r. 3. DOM NR 7, drewn., 1920 r. BRUDZEW – kaplica p.w. œw. Ducha. Wzniesiona w 1680 r. jako koœció³ szpitalny z fundacji Radoliñskich. Barokowa. BOGDA£ÓW Rejestr zabytków Nr A-46/428 z 21.12.1953 r. 4. ZAGRODA NR 16 BRUDZEW – plebania. Zbudowana w pocz. XIX w. Klasy- a) budynek inwentarski, mur./glin., pocz. XX w. cystyczna. b) stodo³a, drewn. 1901 r. Rejestr zabytków Nr A-47/429 z 21.12.1953 r. 5. DOM NR 10, mur. 1914 r. BRUDZEW – zespó³ dworski. Za³o¿ony w 2 po³. XIX w. 6. DOM NR 36, drewn., 1890 r. Dawna w³asnoœæ Kurnatowskich. Dwór zbudowany w 1900 r. przez Wac³awa Kurnatowskiego w rozleg³ym ok. szeœciohek- BOGDA£ÓW KOLONIA tarowym parku krajobrazowym: 7. DOM NR 16, drewn., 1 æw. XX w. a) dwór – rejestr zabytków Nr A-290/32 z 30.04.1984 r. 8. DOM NR 19, drewn., 1914 r. b) park – rejestr zabytków Nr A-290/32 z 30.04.1984 r. BOGDA£ÓW WOLA c) spichlerz – rejestr zabytków Nr A-291/33 z 30.04.1984 r. 9. DOM NR 27, glin., 1928 r. BRUDZYÑ – zespó³ pa³acowy. Za³o¿ony w pocz. XIX w. BRATUSZYN przez Aleksego Ko¿uchowskiego. Okaza³y pa³ac (eklektyczny) usytuowany w centralnej czêœci rozleg³ego, blisko dziesiêcio- 10. KAPLICZKA, mur., 1928 r. hektarowego parku krajobrazowego: 11. DOM NR 2, drewn., 1940 r. a) pa³ac – rejestr zabytków Nr A-292/34 z 30.04.1984 r. 12. DOM NR 5, glin., 1935 r. b) park – rejestr zabytków Nr A-292/34 z 30.04.1984 r. 13. DOM NR 7, drewn., XIX/XX w. GALEW – koœció³ par. p.w. Przemienienia Pañskiego i œw. 14. DOM NR 14, drewn., XIX/XX w. Walentego. Zbudowany w 1845 r. przez Wincentego i Mariê Przechadzkich jako kaplica przy tamtejszym maj¹tku. Parafial- 15. DOM NR 16, drewn., XIX/XX w. ny od 1920 r. W latach 1927-1930 odnowiony i powiêkszony 16. DOM NR 22, mur., XIX/XX w. o kaplicê Przemienienia Pañskiego. Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18384 — Poz. 2913

BRUDZEW e) obora, mur. po³. XIX w. 17. UK£AD URBANISTYCZNY, XVI w. f) spichlerz, mur. po³. XIX w. 18. ZESPÓ£ KOŒCIO£A PAR. P.W. ŒW. MIKO£AJA g) stodo³a, mur. po³. XIX w. a) dzwonnica, mur., ok. po³. XX w., h) wozownia i stelmacharnia, mur. po³. XIX w. b) ogrodzenie z bram¹, mur., pocz. XX w., i) brama z parku na podwórze gospodarcze, mur. po³. XIX w. c) cmentarz grzebalny, ok. po³. XIX w., czynny j) brama g³ówna na podwórze gospodarcze, mur. po³. 19. REMIZA STRA¯ACKA, mur. 1924 r. XIX w. ul. Goleszczyzna 43. KOLONIA MIESZKALNA 20. DOM NR 8, mur. 4 æw. XIX w. a) DOM NR 3, mur., 1885 ul. Mickiewicza b) DOM NR 6, mur., 1918 21. DOM NR 1, mur. 1 æw. XX w. c) DOM NR 12, mur., 1890 22. DOM NR 3, mur. 1 æw. XX w. CHRZ¥BLICE 23. DOM NR 8, mur. 1 po³. XX w. 44. DOM NR 23, drewn., 1903 r. 24. DOM NR 14, mur. 1 po³. XX w. 45. DOM NR 33, drewn., 1910 r. 25. DOM NR 16, mur. 1 po³. XX w. 46. DOM NR 39, mur., 1 æw. XX w. 26. DOM NR 28, mur., 1 po³. XX w. 47. DOM NR 41, mur., 1 æw. XX w. pl. Wolnoœci CICHÓW 27. DOM NR 4, mur. k. XIX w. 48. KAPLICZKA, mur. 1 po³. XX w. 28. DOM NR 13, mur. pocz. XIX w. 49. DOM NR 35, mur., 1935 r. 29. DOM NR 17, mur. ok. 1870 r. 50. DOM NR 53, mur./drewn., 1908 r. 30. DOM NR 18, mur., 1 æw. XX w. 51. STODO£A W ZAGRODZIE NR 50, drewn., pocz. XX w. 31. DOM NR 20, mur. 1 æw. XX w. D¥BROWA 32. DOM NR 32, mur., k. XIX w. 52. DOM NR 8, drewn., pocz.XX w. 33. DOM NR 34, mur. 1900 r. 53. DOM NR 10, drewn., 1 po³. XX w. 34. DOM NR 40, mur. k. XIX w. 54. DOM NR 24, drewn., ok. po³. XX w. ul. Szkolna GALEW 35. DOM NR 2, mur. 1 po³. XX w. 55. ZESPÓ£ KOŒCIO£A PAR. p.w. PRZEMIENIENIA PAÑSKIE- 36. DOM NR 3, mur., 1 æw. XX w. GO i ŒW.WALENTEGO 37. DOM NR 4, mur. 1 æw. XX w. a) ogrodzenie z bram¹ koœcio³a, mur., 2 po³. XIX w. ul. Turkowska b) plebania, mur. 2 po³. XIX w. 38. DOM NR 32, mur., ok. po³. XX w. c) budynek gospodarczy przy plebanii, mur. XIX/XX w. 39. DOM NR 34/36, mur. 1903 r. d) organistówka, glin., 1925 r. 40. CMENTARZ RODOWY KURNATOWSKICH, 1926 r., nie- e) cmentarz grzebalny, ok. 1920 r., czynny czynny f) ogrodzenie cmentarza grzebalnego, mur. 1930 r. 41. M£YN, ul. Piaski, mur., pocz. XX w. 56. REMIZA STRA¯ACKA, mur., 1934 r. BRUDZYÑ 57. DOM NR 4, mur. 1932 r. 42. ZESPÓ£ PA£ACOWO-FOLWARCZNY JANISZEW a) rz¹dcówka, mur. 3 æw. XIX w. 58. CMENTARZ KATOLICKI, k. XIX w., czynny b) dom ogrodnika, mur. 3 æw. XIX w. JANÓW c) chlewnia, mur., po³. XIX w. 59. DOM NR 13, drewn., 1906 r. d) stajnia, mur. po³. XIX w. 60. DOM NR 16, mur., 1 æw. XX w. Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18385 — Poz. 2913

61. CMENTARZ EWANGELICKI, 1 po³. XIX w., nieczynny POD£U¯YCE KOLNICA 92. KAPLICZKA, mur., ok. po³. XX w. 62. DOM NR 4, mur., 1 æw. XX w. 93. DOM NR 6, drewn., k. XIX w. 63. DOM NR 5, mur., 1 æw. XX w. SMOLINA KOZUBÓW 94. ZESPÓ£ FOLWARCZNY 64. DOM NR 21, drewn., pocz. XX w. a) obora, mur., 2 po³. XIX w. 65. DOM NR 25, mur., 1927 r. b) spichlerz, mur., 2 po³. XIX w. 66. DOM NR 29, mur., 1928 r. 95. KOLONIA MIESZKALNA KOMIN a) dom nr 2, drewn., 2 po³. XIX w. 67. DOM NR 66, drewn., 1 æw. XX w. b) dom nr 3, mur., 2 po³. XIX w. 68. WIATRAK PALTRAK, drewn., k. XVIII w. c) dom nr 4, mur., 2 po³. XIX w. KRWONY d) dom nr 5, mur., 2 po³. XIX w. 69. SZKO£A PODSTAWOWA, mur. 1955 r. TARNOWA 70. DOM NR 61, drewn., 1 æw. XX w. 96. ZAGRODA NR 6 KUNICA JANISZEWSKA a) dom, mur., 1935 r. 71. ZAGRODA NR 12 b) obora, mur., 1935 r. a) dom, drewn., 2 po³. XIX w. 97. DOM NR 15, mur., pocz. XX w. b) stodo³a, drewn., pocz. XX w. 98. DOM NR 17, glin., pocz. XX w. 72. DOM NR 6, drewn., 1905 r. 99. DOM NR 25, drewn., 1 æw. XX w. 73. DOMN NR 7, drewn., k. XIX w. 100. DOM NR 31, glin., 1 æw. XX w. 74. DOM NR 13, drewn., pocz. XX w. 101. DOM NR 32, drewn., 1922 r. 75. DOM NR 23, drewn., k. XIX w. 102. DOM NR 34, drewn., 1910 r. 76. DOM NR 24, drewn., pocz. XX w. 103. DOMN NR 39, glin., 1 æw. XX w. KWIATKÓW 104. DOM NR 40, drewn., 1 æw. XX w. 77. KAPLICZKA, mur. ok. po³. XX w. 105. KUNIA, drewn., 1945 r. 78. ZAGRODA NR 33 106. CMENTARZ EWANGELICKI, 1 po³. XIX w., nieczynny a) dom, mur., 1 æw. XX w. 107. CMENTARZ EWANGELICKI, pocz. XIX w., nieczynny b) budynek gospodarczy, mur., 1 æw. XX w. 108. SCHRON BOJOWY NR 1, ¿elbet., 1939 r. 79. DOM NR 13, mur., 1924 r. 109. SCHRON BOJOWY NR 2, ¿elbet., 1939 r. 80. DOM NR 26, mur., 1 æw. XX w. 110. SCHRON BOJOWY NR 3, ¿elbet., 1939 r. 81. DOM NR 35, drewn., 1918 r. 111. SCHRON BOJOWY NR 4, ¿elbet., 1939 r. 82. DOM NR 36, drewn., 1898 r. WINCENTÓW 83. DOM NR 41, drewn., 1945 r. 112. ZAGRODA NR 8 84. DOM NR 42, drewn., ok. 1900 r. a) dom, mur., 1936 r. MARULEW b) stodo³a, drewn., 1 æw. XX w. 85. DOM NR 4, mur. 1925 r. 113. DOM NR 4, dren./glin., k. XIX w. 86. DOM NR 6, mur., 1 æw. XX w. 114. DOM NR 5, glin., 1904 r. 87. DOM NR 23, mur., 1933 r. 3.3. Zespo³y najcenniejszych zabytków ruchomych na te- 88. DOM NR 27, drewn., pocz. XX w. renie gminy 89. DOM NR 31, drewn., 1940 r. Do rejestru zabytków ruchomych wpisanych jest 36 obiek- 90. DOM NR 32, glin., 1 æw. XX w. tów stanowi¹cych wyposa¿enie koœcio³a par. p.w. œw. Miko- ³aja w Brudzewie; rejestr zabytków Nr B-55/16 na podstawie 91. DOM NR 34, mur., 1929 r. Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18386 — Poz. 2913

decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 7 identyfikacji reliktów, stoj¹cej w czterobastionowym zarysie stycznia 1986 r. W jego sk³ad wchodz¹ m.in. neobarokowy rezydencji dworskiej, poznania charakteru zabudowy dzie- o³tarz g³ówny, barokowe o³tarze boczne z 2 po³. XVIII w., dziñca oraz zgromadzenia zbioru zabytków ruchomych. Pod- neobarokowy prospekt organowy, krucyfiksy, stacje Mêki czas badañ potwierdzono, ¿e pallazo in fortezza powsta³o na Pañskiej, XIX-wieczne obrazy, barokowe naczynia liturgiczne, surowym korzeniu (nie stwierdzono ¿adnych starszych faz gotycka kropielnica. osadnictwa), najprawdopodobniej z inicjatywy Piotra II £asz- cza (identyfikacjê tê potwierdza, znaleziony wczeœniej na Pozosta³e obiekty, opisane, sklasyfikowane, stanowi¹ za- terenie fortyfikacji, fragment kafla z herbem Prawdzic £asz- soby dokumentacyjne Wojewódzkiego Urzêdu Ochrony Za- czów) z 2 æwierci XVII w. Niestety egzystencja dworu obron- bytków Delegatury w Koninie. Wiêkszoœæ obiektów wyposa- nego w Brudzewie (traktowanego jako rezydencja kasztelana ¿enia gotyckiego koœcio³a pochodzi z XVIII i XIX w. S¹ to, poza l¹dzkiego) nie trwa³a d³ugo. Fortyfikacja uleg³a zapewne total- wpisanymi do rejestru zabytków, rzeŸby, meble, polichromia nemu zniszczeniu w trakcie szwedzkiego „potopu”, w latach J. Lamparskiego z okresu M³odej Polski. 1655-1657. W zabytkowej kaplicy p.w. œw. Ducha w Brudzewie znaj- Badania wykopaliskowe pozwoli³y na czêœciow¹ rekon- duje siê zespó³ obiektów ruchomych nie wpisanych do reje- strukcjê wygl¹du istniej¹cych tutaj zabudowañ: brama wiod¹- stru zabytków. Jednorodnoœæ stylowa i chronologiczna stano- ca do dworu by³a zapewne drewniana i znajdowa³a siê w wi o wartoœci tego niewielkiego zespo³u obiektów baroko- kurtynie zachodniej, zapewne na jej osi (niestety partia ta wych i rokokowych pochodz¹cych z XVII i XVIII w. Do najcen- zosta³a zniszczona przez w³aœciciela terenu, który u¿ywaj¹c niejszych nale¿¹: barokowy o³tarz g³ówny, ambona z obraza- spychacza, wykopa³ w fosie zachodniej du¿y basen, czy mi, rzeŸby, chrzcielnica. Zakoñczona ewidencja umo¿liwia zbiornik wód odpadowych niezbêdnych w dzia³aniach ogrod- wpisanie ich do rejestru zabytków. niczych). Po lewej stronie wjazdu sta³ niewielki drewniany Koœció³ par. p.w. Przemienienia Pañskiego i œw. Walente- budynek. Jego szerokoœæ, podzielona chyba œciank¹ dzia³ow¹ go z 1845 r. w Galewie posiada w swoim wyposa¿eniu na dwa podobnej wielkoœci pomieszczenia, wynosi³a oko³o 5 neobarokowy o³tarz g³ówny z rzeŸbami œw. Piotra i œw. Paw³a, m. D³ugoœæ budynku od strony po³udniowej (nie uda³o siê jej neobarokowy o³tarz boczny z XIX w., obraz Mêczeñstwo œw. dok³adnie ustaliæ w trakcie prac wykopaliskowych) wynosi³a Erazma z 1837 r. oraz XIX-wieczny obraz Zdjêcie z krzy¿a sygn. zapewne nie wiêcej ni¿ 10 m (d³ugoœæ od strony pó³nocnej nie G³êbocki. Wyposa¿enie koœcio³a nie jest wpisane do rejestru jest znana). Prawdopodobnie po prawej stronie wjazdu sta³ zabytków. Dokumentacja ewidencyjna zakoñczona zosta³a w podobny budynek. Brak natomiast œladów zabudowy na 2006 r. dziedziñcu, który pe³ni³ rolê prawdziwego barokowego cour d’honneur. Na jego osi sta³ drewniany dwór-pa³ac. Najwiêcej Koœció³ par. p.w. œw. Jadwigi w Janiszewie zbudowany wiemy o jego wystroju. Rezydencja ogrzewana by³a kaflowy- w latach 1958-1960 posiada w swoim wyposa¿eniu neogo- mi piecami. Wnêtrza oœwietlone by³y oknami z niewielkich tycki o³tarz g³ówny z k. XIX w. z rzeŸbami œwiêtych, baroko- szklanych szybek, a œciany i sufity zdobi³y stiukowe ozdoby. we obrazy Matki Boskiej Szkaplerznej i œw. Tekli z XVIII w., Pod³ogê tworzy³a posadzka z kwadratowych p³ytek ceramicz- barokowy konfesjona³ oraz XIX-wieczne naczynia liturgicz- nych o wymiarach 39 x 168 x 168 mm. Mniej natomiast ne. Obiekty zewidencjonowane, nie s¹ wpisane do rejestru wiemy o konstrukcji i formie budynku. Jedna z najbardziej zabytków. prawdopodobnych rekonstrukcji przedstawia dwór Piotra £aszcza jako sk³adaj¹cy siê z partii pó³nocnej podpiwniczonej 3.4. Krajobraz kulturowy – obszarowe wpisy do rejestru i po³udniowej nie podpiwniczonej. Dwór mia³ hipotetycznie zabytków (uk³ady urbanistyczne, parki kulturowe, parki krajo- ³¹czne wymiary 13,5 x 33 m. brazowe) Nale¿y równie¿ zauwa¿yæ, ¿e miêdzy gotyckim koœcio³em Na terenie gminy Brudzew nie wystêpuj¹ uk³ady urbani- a fortyfikacj¹ stworzono, zapewne intencjonalnie, barokow¹ styczne, parki kulturowe oraz parki krajobrazowe wpisane do oœ, ulokowan¹ na osi wiod¹cej do bramy dworu. Wyje¿d¿a- rejestru zabytków. j¹cy z niej mieli przed sob¹ widok na wschodni¹ czêœæ œwi¹tyni. Trzecim sk³adnikiem tego zespo³u by³o ulokowane bardziej na po³udnie miasteczko. 3.5. Zabytki archeologiczne 3.5.1. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do 3.5.2. Wykaz stanowisk o w³asnej formie krajobrazowej rejestru zabytków z terenu gminy Do stanowisk o w³asnej formie krajobrazowej, oprócz Na terenie gminy Brudzew znajduje siê jedno stanowisko wspomnianych wy¿ej fortyfikacji, nale¿y równie¿ gródek w archeologiczne wpisane do rejestru zabytków. S¹ to fortyfi- Cichowie (st. 23, ob. AZP 59-44/98). Nale¿y on do typu kacje ziemne typu palazzo in fortezza (st. 1, ob. AZP 59-43/1) za³o¿enia ulokowanego na doœæ du¿ym, p³askim i niewysokim wpisane do rejestru zabytków pod nr 245/A z dnia 17.09.1968 nasypie ziemnym otoczonym fos¹ w du¿ej mierze wykorzy- r (nr ks. 24/Wlkp/C). stuj¹cym warunki naturalne. Wed³ug informacji w³aœciciela Fortyfikacje typu palazzo in fortezza w Brudzewie badane pola w czasie wiosennych roztopów nierówno topniej¹cy by³y w roku 2004 przez Instytut Archeologii Uniwersytetu œnieg ujawnia prostok¹tne zarysy fundamentów zabudowañ £ódzkiego i Muzeum Okrêgowe w Koninie. Badania wykopa- dworskich. Zebrana z powierzchni obiektu, w trakcie badañ liskowe przynios³y istotne wzbogacenie wiedzy o tej, dotych- AZP, ceramika pozwala wstêpnie wydatowaæ go na II po³owê czas doœæ anonimowej fortyfikacji, doprowadzi³y bowiem do XIV wieku. Znaleziony grot be³tu kuszy oraz grot strza³y typu Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18387 — Poz. 2913

wschodniego (tatarskiego?) wskazuje, ¿e gródek zosta³ znisz- 1995-1998. AZP program badawczy obejmuj¹cy swym zasiê- czony w trakcie jakiœ walk. Wyjaœnienie tej kwestii wymaga giem terytorium ca³ej Polski. Pozwala na dok³adne rozpozna- badañ wykopaliskowych. nie zasobów archeologicznych. W swych za³o¿eniach obejmu- je bowiem kilka etapów badawczych: 1. kwerendê archiwaln¹ Nierozstrzygniêta pozostaje natomiast kwestia stanowiska w muzeach, instytucjach publicznych i publikacjach, 2. bada- w Marulewie (st. 14, ob. AZP 59-43/98). Badania AZP stwier- nia powierzchniowe, 3. badania sonda¿owe, wykopaliskowe. dzi³y mo¿liwoœæ istnienia tutaj pozosta³oœci dworu. Fakt ten nale¿a³oby potwierdziæ poprzez badania wykopaliskowe. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e baza danych AZP jest baz¹ otwart¹. Do³¹czane s¹ do niej ci¹gle nowe informacje pocho- dz¹ce z kolejnych badañ czy te¿ weryfikacji badañ wczeœniej- 3.5.3. Zestawienie liczbowe stanowisk archeologicznych szych. zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków, ³¹cznie z ich funkcj¹ oraz krótk¹ analiz¹ chronologiczn¹ (opis koncen- W zwi¹zku z powy¿szym dokumentacja stanowisk arche- tracji stanowisk archeologicznych – uwarunkowania fizjogra- ologicznych utworzona metod¹ AZP jest Ÿród³em najbardziej ficzne) aktualnej wiedzy o terenie. Obszar gminy Brudzew zosta³ rozpoznany archeologiczne Poni¿ej zaprezentowano tabelkê prezentuj¹c¹ zasoby dzie- w ramach Archeologicznego Zdjêcia Polski (AZP) w latach dzictwa archeologicznego z terenu gminy Brudzew:

à à à à à à à à à à à à à à à à à à à à à à "à à Ã

Jest to gmina typowo rolnicza (u¿ytki rolne zajmuj¹ 67,9% pó³nocno-wschodniej czêœci gminy w rejonie Janiszewa, G³ów ogólnej powierzchni gminy). Przewa¿aj¹ gleby s³abe, g³ównie i Janowa oraz w dolinach rzecznych Strugi Polichno, Kie³baski bielicowe (lekkie i œrednie), wytworzone z glin zwa³owych, i przede wszystkim w dolinie Warty w wschodniej czêœci piasków i ¿wirów. Znacznie rzadziej wystêpuj¹ gleby brunat- gminy. ne, czarne i torfowe. Tereny o przewadze gruntów o najwy¿- G³ównym bogactwem naturalnym jest natomiast wêgiel szej wartoœci dla produkcji rolniczej znajduj¹ siê w rejonie brunatny. W zwi¹zku z nim funkcjonuje na terenie gminy Tarnowa, Marulewa,Kolnicy, Brudzewa, Cichowa, Janiszewa, Kopalnia Wêgla Brunatnego odkrywka KoŸmin. W pó³nocno- G³ów i Kwiatkowa. £¹ki i pastwiska znajduj¹ siê g³ównie w Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18388 — Poz. 2913

zachodniej czêœci gminy, w okolicach wsi Olimpia i Tarnowa zas³uguj¹ stanowiska z epoki kamienia w okolicy miejscowo- znajduj¹ siê z³o¿a kruszyw mineralnych (w bliskiej okolicy œci D¹browej (na tym terenie stanowi¹ce rzadkoœæ). Interesu- Galewa znajduj¹ siê zasoby piasków przekraczaj¹ce 2,6 mln j¹cych wyników mog¹ dostarczyæ badania licznych osad ton) – eksplorowane przez Wielkopolskie Kopalnie Surowców produkcyjnych (kuŸnie) odkrytych w okolicy Janiszewa, KuŸ- Mineralnych „KRUSZGEO” i inwestorów prywatnych. Dzia³al- nicy Janiszewskiej i KuŸnicy KoŸmiñskiej. Z kolei w Kozubo- noœæ kopalni prowadzi do pogorszenia warunków glebowych wie i w Krwonach zarejestrowano pozosta³oœci po osadnic- gminy, sprzyja bowiem wystêpowaniu tendencji stepowienia. twie z czasów kultury przeworskiej i wczeœniejszej ³u¿yckiej. W przypadku stanowiska 20 w Janiszewie nie mo¿na wyklu- Niezbyt du¿e s¹ natomiast kompleksy leœne, czêœciej spo- czyæ, ¿e znajduje siê tutaj cmentarzysko z czasów kultury tyka siê ma³e lasy i bory, poprzecinane polami uprawnymi i ³u¿yckiej. ³¹kami, które jednak, coraz czêœciej zarastaj¹ lasami lub s¹ sztucznie zalesiane. (w po³udniowej czêœci gminy znajduje siê Niewyjaœniona pozostaje natomiast kwestia znanych z du¿y kompleks lasów ochronnych z pewn¹ liczb¹ u¿ytków literatury cmentarzysk kultury ³u¿yckiej i kultury przeworskiej ekologicznych, wiêkszoœæ o powierzchni mniejszej od 1 ha. z Kwiatkowa. Badane jeszcze w XIX wieku wesz³y do literatury Lasy w czêœci pó³nocnej to lasy gospodarcze, g³ównie sosno- jako Kwiatków, jednak ze sprawozdañ wynika wyraŸnie, ¿e we, obejmuj¹ce ok. 20% powierzchni gminy; w czêœci pó³noc- po³o¿one by³y na piaszczystych wzgórzach w pobli¿u Gaju. nej wystêpuje kompleks leœny w okolicach Pagórków Z³oto- Wydmy te aktualnie s¹ zalesione i nie poddaj¹ siê prospekcji. górskich). Wzd³u¿ rzeki Kie³baski osadnictwo pradziejowe skupia siê Charakterystycznym elementem krajobrazu gminy s¹ wiêc w okolicach miejscowoœci: G³owy, Janów, Cichów, Brudzew, wyrobiska górnicze oraz ha³dy powsta³e w wyniku eksploata- Tarnowa, Marulew, Chrz¹blice. Na uwagê zas³uguje tutaj cji wêgla brunatnego. Na du¿ym obszarze gminy wystêpuje przede wszystkim nowoodkryty na terenie Cichowa gródek lej depresji wytworzony przez odwadnianie kopalñ. póŸnoœredniowieczny (st. 98). W okolicach Cichowa zareje- strowano równie¿ cmentarzyska, które zaliczono do kultury Obszar gminy Brudzew znajduje jest w pó³nocno-wschod- ³u¿yckiej (st. 88) i do kultury przeworskiej (st. 82). niej czêœci Niziny Po³udniowowielkopolskiej, a dok³adniej w Dolinie Warty, na krawêdzi Wysoczyzny Tureckiej. Teren gminy jest bardzo urozmaicony pod wzglêdem fizjograficz- 4. Uwarunkowania wewnêtrzne ochrony zasobów dzie- nym. Najwa¿niejszym czynnikiem ró¿nicuj¹cym jest rzeŸba. W dzictwa i krajobrazu kulturowego czêœci zachodniej gminy mo¿na wydzieliæ strefê Pagórków 4.1. Stan zachowania i obszary najwiêkszego zagro¿enia Z³otogórskich (Wzgórza D¹browieckie i Szadowskie Góry) zabytków przechodz¹ce poprzez wysoczyznê i poziomy terrasowe w czêœci œrodkowej od p³askiej i monotonnej powierzchni doliny 4.1.1. Stan zachowania zabytków nieruchomych Warty w czêœci wschodniej gminy, stanowi¹cej fragment Z „Raportu o stanie zabytków w gminie Brudzew” wynika, Kotliny Uniejowskiej. Pagórki Zlotogórskie charakteryzuj¹ siê i¿ najlepiej zachowane s¹ obiekty bêd¹ce w³asnoœci¹ koœcio³a. bardzo du¿¹ zmiennoœci¹ rzeŸby, du¿ymi wysokoœciami Zabytki stanowi¹ce w³asnoœæ prywatn¹, komunaln¹ czy pañ- wzglêdnymi (20 m i zró¿nicowanymi spadkami siêgaj¹cymi stwow¹ reprezentuj¹ znacznie gorszy stan zachowania. znacznych wartoœci (do 30 – 35%). Obszar wysoczyzny jest wyrównany, p³aski o niewielkim nachyleniu w kierunku pó³- Z obiektów wpisanych do rejestru zabytków koœció³ par. nocno-wschodnim, rozciêty dolinami ma³ych cieków (Struga p.w. œw. Miko³aja w Brudzewie jest najstarszym, zlokalizowa- Brudzewska, Kielbaska). Dolina Warty nachylona w kierunku nym na terenie gminy. Zbudowany w po³. XV w. Od lat pó³nocnym wykorzystywana jest równie¿ przez mniejsze rzeki prowadzone s¹ prace remontowe o szerokim profilu i skali (Taleszyna, Struga Janiszewska). technologicznej daj¹ce rezultaty ogl¹du i witalnoœci obiektu. W latach 80. XX w. wykonano remont wiêŸby i pokrycia Osadnictwo pradziejowe koncentruje siê wzd³u¿ doliny dachu. W 2006 r. przeprowadzono remont elewacji frontowej rzeki Warty i jej dop³ywów, przede wszystkim na piaszczy- i konserwacjê ceglanego lica muru. Obecnie prowadzone s¹ stych wyniesieniach omijaj¹c obszary gliniaste. Tereny wyso- prace remontowe przy kaplicy. czyznowe by³y natomiast eksploatowane tylko sporadycznie. Wzrost iloœciowy osadnictwa w tej strefie daje siê zaobserwo- Kaplica p.w. œw. Ducha w Brudzewie wymaga przeprowa- waæ dopiero w czasach nowo¿ytnych. dzenia prac remontowych polegaj¹cych na: naprawie wiêŸby i wymianie pokrycia dachu, wzmocnienia konstrukcyjnego Na terenie gminy zarejestrowano kilka skupisk stanowisk fundamentów i œcian oraz odwodnienia terenu wokó³ kaplicy. archeologicznych. Osadnictwo ludzkie w pradziejach koncen- Ostatni remont prowadzony by³ w latach 50. XX w. i obejmo- trowa³o siê miêdzy innymi w rejonie miejscowoœci Krwony i wa³ naprawê pokrycia dachu oraz wymianê tynków zewnêtrz- Janiszew. Zarejestrowano tu œlady osadnictwa przeszerego- nych i wewnêtrznych. wanego do kultury ³u¿yckiej i kultury pomorskiej z okresu wp³ywów rzymskich oraz osadnictwo z okresu œredniowiecza Budynek plebanii w Brudzewie z pocz. XIX w. odremon- i z czasów nowo¿ytnych. Skupiska stanowisk archeologicz- towany, z zadbanym otoczeniem prezentuje stan zadowala- nych odkryto równie¿ w okolicach miejscowoœci Kozubów, j¹cy. KuŸnica Janiszewska i KuŸnica KoŸmiñska, D¹browa, KoŸmi- Koœció³ par. p.w. Przemienienia Pañskiego i œw. Walente- nek oraz Kwiatków. S¹ to œlady osadnictwa z epoki kamienia, go w Galewie z 1845 r., po³o¿ony przy trasie Koœcielec – Turek, epoki br¹zu, okresu wp³ywów rzymskich oraz wczesnego o ciekawej eklektycznej architekturze znajduje siê w dobrym œredniowiecza i z okresu nowo¿ytnego. Na szczególn¹ uwagê stanie technicznym. W 1988 r. wymieniono na koœciele pokry- Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18389 — Poz. 2913

cie dachu, rok póŸniej naprawiono tynki zewnêtrzne, a w 1997 wozownia z nadbudow¹ mieszkaln¹. Obiekt dewastowany r. odnowiono wnêtrze koœcio³a. przez kolejnych zamieszkuj¹cych w nim lokatorów znajduje siê w bardzo z³ym stanie technicznym. Prac rewaloryzacyj- Zespó³ dworsko-parkowy w Brudzewie, przejêty przez oso- nych wymaga równie¿ za³o¿enie parkowe, gdy¿ poza usuwa- bê prywatn¹ w 1997 r. Remont dworu zaawansowany, w niem drzew obumar³ych i zagra¿aj¹cych bezpieczeñstwu nie przewidywalnym czasie bêdzie ukoñczony. Do chwili obecnej prowadzono w nim ¿adnych prac. wykonano remont wiêŸby dachowej, za³o¿ono nowe stropy, wymieniono pokrycie dachu, wymieniono stolarkê okienn¹. Wspó³czesne wsie gminy Brudzew doœæ czêsto zawieraj¹, Ca³y zespó³ zosta³ ogrodzony. Natomiast park wymaga kom- tak w nazwie, jak i w swoim pierwotnym kszta³cie pierwiastki pleksowego zaprogramowania, by przeprowadziæ renowacjê historycznej lokalizacji. Zachowane u³amkowo wprawdzie, ale poprzedzon¹ w³aœciw¹ inwentaryzacj¹. Dotychczas oczyszczo- doœæ czytelne budownictwo w drewnie i glinie, to najwierniej- no stawy z namu³u, chwastów i samosiewów, uformowano sze artefakty dawnych sposobów ¿ycia. Nie odnotowane brzegi. Generalnie jednak nale¿y podkreœliæ, i¿ ogólny widok wprawdzie w rejestrze zabytków, s¹ nosicielami wa¿nych i parku wskazuje na brak konkretnych prac porz¹dkowych. znacz¹cych obszarów wiedzy o procesach rozwojowych osad- nictwa na terenie gminy. Budynek spichlerza, po³o¿ony w danym za³o¿eniu fol- warcznym, granicz¹cym od pó³nocy z parkiem (w³asnoœæ Domy drewniane, budowane technik¹ zrêbow¹, domy prywatna) jest jedynym, oryginalnym, istniej¹cym obiektem, gliniane, elementy zagród (stodo³y, obory), uosabiaj¹ dziœ którego wartoœæ historyczna jest tym wiêksza, im mniej takich najczêœciej przys³owiowe „mienie opuszczone”. Przyczyny obiektów pozosta³o w zachowanych resztówkach folwarków. takiego stanu rzeczy to odrêbne zagadnienie. Stan zachowania obiektu z³y. Rozerwane i zniszczone elemen- Przyk³ady tradycyjnego budownictwa wiejskiego w gmi- ty poszycia dachowego, spêkane mury itp. Rujnuj¹ce oddzia- nie Brudzew s¹ na szczêœcie doœæ licznie reprezentowane w ³ywanie warunków atmosferycznych przyspiesza degradacjê, poszczególnych wioskach. Mo¿na tu wymieniæ m.in. Bratu- której fina³em mo¿e byæ kompletna zag³ada tej swoistej per³y szyn, Tarnowê, KuŸnicê Janiszewsk¹. budownictwa gospodarczego. Brudzyñ – ma³a miejscowoœæ po³o¿ona na zachód od 4.1.2. Stan zachowania zabytków ruchomych Brudzewa, to bodaj¿e najwa¿niejszy obiekt zabytkowy w gminie, którego walory rekreacyjno-poznawcze i krajobrazo- Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków w gminie we s¹ nie do przecenienia. Dziœ w³asnoœæ prywatna. Rozleg³y, Brudzew to wyposa¿enie koœcio³a par. p.w. œw. Miko³aja w blisko 10-hekatrowy park o urozmaiconym sk³adzie biologicz- Brudzewie, w sk³ad którego wchodz¹ m.in. o³tarz g³ówny, nym stanowi enklawê przyrodnicz¹, wrêcz z endemicznymi o³tarze boczne, prospekt organowy, krucyfiksy, stacje Mêki niszami. W pó³nocnej czêœci za³o¿enia parkowego znajduje siê Pañskiej, naczynia liturgiczne, obrazy, kropielnica. Wyposa¿e- interesuj¹cy, eklektyczny pa³ac. Obiekt w dobrym stanie tech- nie to jest odnowione, dobrze zachowane. W 2001 r. przepro- nicznym po remoncie kapitalnym przeprowadzonym w latach wadzono prace konserwatorskie przy wystroju kaplicy Matki 80. XX w. Boskiej (polichromia œcian i sklepienia, renesansowy nagro- bek H. Moyaczewskiej). W roku 2002 konserwacji poddano Generalny ogl¹d za³o¿enia pa³acowo-parkowego w Bru- prezbiterium i nawê (o³tarz g³ówny i boczny, ambona, rzeŸby dzyniu prowadzi wszak¿e do konkluzji, i¿ nale¿y – dope³niaj¹c i obrazy, stacje Mêki Pañskiej, polichromia). zasadom ochrony zabytków – podj¹æ starania by wyprofilo- waæ obszar parku, jeœli ju¿ nie do stanu pierwotnego, to W rejestrze zabytków figuruj¹ równie¿ barokowe ornaty, przynajmniej do jego podstawowych cech. Wypada zatem stu³y i palki pochodz¹ce z XVIII w. Ornaty nie u¿ywane, sporz¹dziæ niezbêdn¹ dokumentacjê inwentaryzacyjn¹ oraz niew³aœciwie przechowywane, niszcza³y. W zwi¹zku z powy¿- zaprojektowaæ renowacjê ca³ego za³o¿enia. szym podjêto decyzjê o przekazaniu ich jako depozyt do Muzeum Diecezjalnego we W³oc³awku. Smolina – niewielka wieœ po³o¿ona na zachód od Brudze- wa, w której w przesz³oœci prosperowa³ folwark, zaœ w pobli¿u W kaplicy p.w. œw. Ducha w Brudzewie istniej¹cy zespó³ usytuowany by³ dwór okolony parkiem. Do dziœ zachowa³a siê obiektów ruchomych, nie wpisanych do rejestru zabytków, jest resztówka zabudowañ gospodarczych (obora i spichlerz), jednolicie i w³aœciwie zakonserwowany. W 2000 r. przeprowa- których stan techniczny jest z³y. W najtrudniejszej sytuacji dzono konserwacjê o³tarza g³ównego, ambony i chrzcielnicy. znajduje siê dwór. Pozbawiony odpowiedniego w³aœciciela, Koœcio³y parafialne, p.w. Przemienienia Pañskiego i œw. niszczeje. Agencja Nieruchomoœci Rolnych sprawuj¹ca nad- Walentego w Galewie oraz p.w. œw. Jadwigi w Janiszewie, nie zór w³aœcicielski jest w istocie zaprzeczeniem idei w³asnoœci, posiadaj¹ obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Wypo- zaœ jej nieskoordynowane dzia³ania w postaci wymiany dzier- sa¿enie zachowane w stanie zadowalaj¹cym. ¿awców generuj¹ – niezamierzony wprawdzie – acz staj¹cy siê proces degrengolady zespo³u zabytkowego. Otulina par- Wszelkie prace przy obiektach nieruchomych i ruchomych kowa, a w³aœciwie jej smêtne pozosta³oœci to pochodna wpisanych do rejestru zabytków wymagaj¹ pozwolenia kon- funkcji procesów wymienionych powy¿ej. Zatarte granice i serwatora zabytków po uprzednim uzgodnieniu ich zakresu w uk³ad kompozycyjny, zredukowana zieleñ; obiekt wymaga jak Delegaturze Wojewódzkiego Urzêdu Ochrony Zabytków w najszybszej renowacji. Koninie. Kolnica – przedmoœcie Brudzewa. W przesz³oœci zlokalizo- wany by³ tu folwark granicz¹cy z dworem w otulinie parkowej. 4.1.3. Stan zachowania zabytków archeologicznych oraz Jedynym zachowanym budynkiem z dawnego zespo³u jest istotne zagro¿enia dla zabytków archeologicznych Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18390 — Poz. 2913

Stanowiska archeologiczne podlegaj¹ sta³ym zagro¿eniom. Du¿ym zagro¿eniem dla stanowisk archeologicznych s¹ Z ka¿dym rokiem, wraz z rozwojem techniki, intensyfikacj¹ natomiast inwestycje budowlane i przemys³owe (zw³aszcza dzia³alnoœci przemys³owej, gospodarczej, rolniczej roœnie sto- rozwój budownictwa mieszkalnego i przemys³owego oraz pieñ ich zagro¿enia oraz pojawiaj¹ siê nowe. budowa dróg), nielegalna eksploatacja piaœnic i ¿wirowni. Istotnym zagro¿eniem jest równie¿ dzia³alnoœæ rolnicza, zw³asz- W myœl art. 6 pkt 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o cza intensywna orka. ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568) wszystkie zabytki archeologiczne – bez wzglêdu na stan Do innego rodzaju zagro¿eñ nale¿y dzia³alnoœæ nielegal- zachowania podlegaj¹ ochronie i opiece. Nale¿y przy tym nych poszukiwaczy. Zagra¿aj¹ oni przede wszystkim cmenta- pamiêtaæ, ¿e zasiêg stanowisk archeologicznych zosta³ wy- rzyskom oraz stanowiskom o w³asnej formie krajobrazowej, znaczony na mapach na podstawie badañ powierzchniowych. jak grodziska czy fortyfikacje ziemne oraz pozosta³oœci z Jednak nie mo¿e on odpowiadaæ dok³adnie zasiêgowi wystê- okresu II wojny œwiatowej. powania pozosta³oœci osadnictwa pradziejowego pod ziemi¹. Dlatego dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kultu- Dlatego nale¿y traktowaæ go zawsze orientacyjnie, mo¿e rowego, na obszarach wystêpowania stanowisk archeologicz- bowiem okazaæ siê, ¿e obiekty archeologiczne zalegaj¹ tak¿e nych oraz w strefie ich ochrony, podczas inwestycji zwi¹za- w s¹siedztwie wyznaczonego na podstawie obserwacji po- nych z robotami ziemnymi, wymagane jest prowadzenie prac wierzchniowej, zasiêgu stanowiska. archeologicznych w zakresie uzgodnionym pozwoleniem na Najlepiej zachowane s¹ stanowiska archeologiczne po- badania archeologiczne Wielkopolskiego Wojewódzkiego ³o¿one na nieu¿ytkach, terenach niezabudowanych oraz Konserwatora Zabytków-Delegatury w Koninie przed uzyska- terenach zalesionych. Nale¿y tutaj przypomnieæ, ¿e ustawa niem pozwolenia na budowê lub przed rozpoczêciem prac o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nak³ada na ziemnych. ka¿dego, kto zamierza realizowaæ nowe zalesienia lub zmianê Fortyfikacje ziemne w Brudzewie wpisane do rejestru charakteru dotychczasowej dzia³alnoœci leœnej na terenie, zabytków objête s¹ œcis³¹ ochroni¹ konserwatorsk¹ zgodnie na którym znajduj¹ siê zabytki archeologiczne, obowi¹zek z art. 7, ust. 1, Ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami z pokrycia kosztów badañ archeologicznych oraz ich doku- dnia 23 lipca 2003 r,. Dz.U. Nr 162, poz. 1568. Na ich obszarze mentacji. obowi¹zuje zakaz prowadzenia wszelkich robót budowlanych czy przemys³owych.

Równie¿ przebudowa uk³adów urbanistycznych, rurali- skane ze Ÿróde³ pisanych. Pozyskany w trakcie badañ materia³ stycznych i za³o¿eñ pa³acowo-parkowych prowadzi czêsto do ruchomy umo¿liwia uzupe³nienie danych o kulturze material- naruszenia œredniowiecznych i nowo¿ytnych nawarstwieñ nej mieszkañców. kulturowych. W zwi¹zku z tym wszystkie prace ziemne wyma- Jednak najwiêkszym zagro¿eniem dla zabytkowej substan- gaj¹ jednoczesnego prowadzenia badañ archeologicznych. cji archeologicznej na terenie gminy Brudzew s¹ funkcjonuj¹ce Wyniki badañ czêsto stanowi¹ jedyn¹ dokumentacjê nastêpu- tutaj kopalnie: Kopalnia Wêgla Brunatnego „Adamów” od- j¹cych po sobie faktów osadniczych na tym terenie. Pozwalaj¹ krywka KoŸmin, odkrywka Adamów, odkrywka W³adys³awów one skorygowaæ, uszczegó³owiæ i potwierdziæ informacje uzy- Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18391 — Poz. 2913

i kopalnie kruszyw mineralnych. Inwestycje te z uwagi na Postanowienie MOŒZNiL z dn. 06.08.1999 r. DGe/ szerokop³aszyznowy charakter prac ziemnych, w bezpowrotny WL487/3697/99 sposób niszcz¹ substancjê zabytkow¹ i obiekty archeologiczne. - Planowany rok zakoñczenia – 2014 Bardzo bogate s¹ przede wszystkim przeznaczone pod eksplo- racjê przez odkrywkê KoŸmin. Wyró¿niaj¹ siê tutaj zw³aszcza - Koncesja Nr 3/2004/p z dnia 21.07.2004 Ministra Œro- zespo³y osadowe zwi¹zane z ludnoœci¹ kultury ³u¿yckiej z epoki dowiska na rozpoznanie z³o¿a wêgla brunatnego w br¹zu i wczesnej epoki ¿elaza (okres halsztacki) i przeworskiej obszarze „W³adys³awów II” z okresu wp³ywów rzymskich. Poœwiadczaj¹ one d³ugotrwa³¹ Odkrywka KoŸmin po³o¿ona jest niemal¿e w œrodku pra- okupacjê tego terenu w pradziejach. dolinnej czêœci gminy. Obszar górniczy KoŸmin (utworzony decyzji MGiE – nr GW/M/7/86 z dnia 04.40.1986 r.) graniczy Obszary najwiêkszego zagro¿enia dla zabytków archeolo- bezpoœrednio z obszarem górniczym Adamów (decyzja MGiE gicznych nr VMF/3045/61 z dnia 12.07.1961 r.). W obu wydobycie posuwa siê w kierunku pó³nocnym. Czêœæ wschodnia odkryw- Najwiêkszym zagro¿eniem dla stanowisk archeologicz- ki KoŸmin zosta³a ju¿ zrekultywowana w kierunku rolnym i nych oraz nawarstwieñ kulturowych na terenie gminy Bru- wodnym. Eksploatacja Pola Po³udniowego z³o¿a KoŸmin ma dzew, s¹ jak ju¿ wspomniano wczeœniej, wszelkie inwestycje siê zakoñczyæ oko³o 2009 r. Trwaj zatem prace zmierzaj¹ce do zwi¹zane z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, uruchomienia dwóch nastêpnych terenów eksploatacji tj. które wymagaj¹ prowadzenia szerokop³aszczyznowych prac pó³nocnego pola z³o¿a wêgla brunatnego KoŸmin oraz pó³- ziemno-budowlanych. Nale¿¹ do nich miêdzy innymi plano- nocnego fragmentu z³o¿a Adamów. Równie¿ w odniesieniu wane na najbli¿sze lata inwestycje: do o/W³adys³awów, Kopalnia Wêgla Brunatnego „Adamów” I. Wydobycie wêgla brunatnego. S.A. posiada koncesjê nr 72/94, wydan¹ przez MOŒZNiL (decyzja nr BKk/MS-831/94 z dnia 18.05.1994 r.) wa¿n¹ do Na terenie gminy Brudzew ustalone s¹ trzy tereny i 2007 r. oraz koncesjê nr 3/2004/p na rozpoznawanie z³o¿a obszary górnicze zwi¹zane z eksploatacja wêgla brunatnego: wêgla brunatnego w obszarze górniczym „W³adys³awów II”– 1. O/Adamów nale¿y siê zatem liczyæ z zajêciem przez Kopalniê terenów le¿¹cych po wschodniej stronie drogi W³adys³awów – Skarbki - Koncesja nr 69/94 z dn. 18.05.1994 r. i rozszerzeniem leja depresyjnego na pó³nocnozachodni frag- - Obszar Górniczy „Adamów” utworzony decyzji Mini- ment gminy Brudzew stra Górnictwa i Energetyki L.dz. VMF/3045/61 z dn. II. Wydobycie kruszyw naturalnych przez KRUSZGEO i 12.07.1961 r. miejscowe firmy prywatne. - Teren Górniczy „Adamów-KoŸmin” utworzony decyzji Teren górniczy utworzony (uchwa³a nr XXVI/202/2001 Ministra Ochrony Œrodowiska Zasobów Naturalnych i Rady Gminy Brudzew – Dz.U. Woj. Wielkopolskiego nr 30 z Leœnictwa DG/e/WL/487/4838/98 z dnia 18.11.1998 r. 2001 r.) dla z³ó¿: Tarnowa, Olimpia i Bierzmo obejmuje swym - Planowany rok zakoñczenia - 2023 zasiêgiem eksploatowane wyrobiska kopaliny, obszary per- spektywiczne, grunty poeksploatacyjne – zrekultywowane lub 2. O/KoŸmin bêd¹ce w trakcie rekultywacji oraz zak³ad przeróbczy KRU- - Koncesja nr 73/94 z dni. 18.05.1994 r. SZGEO, do którego urobek z najwiêkszego wyrobiska trans- portowany jest taœmoci¹gami. Na du¿¹ skalê eksploatowane - Obszar Górniczy „KoŸmin” utworzony Zarz¹dzeniem s¹ wyrobiska w Wincentowie, Izabelinie, Galewie i Chrz¹bli- Nr 10 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 4.04.1986 cach. Wyznaczone tereny górnicze zajmuj¹ tu na ogó³ po- r. znak GW/M/7/86 wierzchnie od oko³o 1 do kilku hektarów, a koncesje na - Teren Górniczy „Adamów-KoŸmin” utworzony decyzji wydobycie posiadaj¹ osoby prywatne. Ministra Ochrony Œrodowiska Zasobów Naturalnych i III. Budowa nowej trasy szybkiej kolei (ca 300 km/h), Leœnictwa DG/e/WL/487/4473/99 z dnia 28.09.1999 r. ³¹cz¹cej Berlin z Warszaw¹ przez Poznañ (Proponowana trasa - Koncesja nr 9/2003 z dnia 22.10.2003 r. – ustanowienie tej kolei wg planu zagospodarowania przestrzennego woje- przez Ministra Œrodowiska obszaru górniczego „KoŸ- wództwa Wielkopolskiego przebiega przez gm. Brudzew). min I” i terenu górniczego „KoŸmin I” IV. Budowa sieci wodoci¹gowej tranzytowej G³owy-Cichów - Planowany rok zakoñczenia -2024 V. Budowa infrastruktury technicznej (kanalizacja, wodo- 3. O/W³adys³awów ci¹g, energia elektryczna, ulic, g³ównie na terenach Brudzewa przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe dla osób - Koncesja nr 72/94 z dnia 18.05.1994 r. wysiedlanych z Kwiatkowa, Janowa i G³ów oraz innych - Obszar górniczy „W³adys³awów” utworzony decyzji zainteresowanych Ministra Energetyki i Energii Atomowej z dnia VI. Rozbudowa i modernizacja stacji wodoci¹gowej w 29.09.1976 r. – ER/ZB/76 Galewie i Krwonach - Teren górniczy „W³adys³awów I” utworzony decyzji VII. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej wraz z przykanalikami Ministra Ochrony Œrodowiska Zasobów Naturalnych i na terenie Brudzewa i Kolnicy oraz w przysz³oœci budowa Leœnictwa DG/e/WL/487/4839/98 z dnia 18.11.1998 r. systemu kanalizacyjnego Brudzew – Brudzyñ. Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18392 — Poz. 2913

VIII. Budowa drogi asfaltowej w Janiszewie (przy projek- zasiedlono w przeci¹gu kilku lat ró¿nego typu od³amami towanym zbiorniku wody). ludnoœci kresowej. W rezultacie pozosta³oœci poprzednich wspólnot, jakimi s¹ cmentarze ulegaj¹ powolnej i nieodwra- W celu ochrony stanowisk archeologicznych oraz pradzie- calnej zag³adzie. jowych, œredniowiecznych i nowo¿ytnych nawarstwieñ kultu- rowych niezbêdne jest uzgadnianie oraz wype³nianie przez Brak zainteresowania zbiorowoœci lokalnych owymi cmen- inwestorów wymogów konserwatorskich okreœlonych przez tarzami nie wynika³ ze z³ej woli lecz by³ czymœ naturalnym, bo Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. w praktyce nie by³ noœnikiem integracyjnym grupy. Mówi³o siê, i¿ ch³op posiadaj¹cy rodzinê, gospodarkê, jest pe³nowar- toœciowy wtedy, kiedy na cmentarzu wyroœnie mogi³a jego 4.1.4. Obszary najwiêkszego zagro¿enia dla zabytków w rodziców. gminie Istot¹ sprawy nie jest cmentarz jako taki, ale to na ile on a) nieruchomych jest powi¹zany ze spo³ecznoœci¹ wioskow¹, gdy¿ tylko wtedy Gmina Brudzew, prócz cz¹stkowych miejscowych planów stanowi „¿ywy”, integracyjnie zwi¹zany z ow¹ spo³ecznoœci¹ zagospodarowania przestrzennego, nie posiada ogólnego fakt kulturowy. Istniej¹ce na terenie gminy trzy cmentarze planu bêd¹cego prawem miejscowym. Z punktu widzenia ewangelickie we wsiach Tarnowa i Janów to przejaw wanda- ochrony konserwatorskiej jest to istotne zagro¿enie dla zabyt- lizmu, niezrozumienia wartoœci historycznej tych obiektów, ków nieruchomych. Bowiem ustalenie ochrony w miejsco- traktowania ich na zasadzie swój – obcy, uznania ich za rodzaj wym planie zagospodarowania przestrzennego gminy jest profanum. jedn¹ z czterech form ochrony wymienionej w art. 7 ustawy b) ruchomych o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Pozosta³e, wpis do rejestru zabytków, dotyczy nielicznej grupy obiektów, zaœ Zabytki ruchome na terenie gminy, stanowi¹ce wyposa- uznanie za pomnik historii lub utworzenie parku kulturowego ¿enie obiektów sakralnych, s¹ w³aœciwie i prawid³owo chro- obecnie gminy nie dotyczy. Brak szczegó³owych zapisów nione. dotycz¹cych ochrony zabytków ujêtych w ewidencji mo¿e spowodowaæ daleko id¹ce przekszta³cenia przestrzenne, ku- 4.2. Uwarunkowania wynikaj¹ce ze studium uwarunko- baturowe, materia³owe i architektoniczne. wañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tradycyjne budownictwo wiejskie na obszarze ca³ej gmi- Zmiana studium uwarunkowañ i kierunków zagospodaro- ny ulega mniej lub bardziej dynamicznej zmianie, tak w wania przestrzennego Gminy Brudzew uchwalona przez Radê funkcji obiektów jak i w formie. Wi¹¿e siê to z przemianami Gminy Brudzew Uchwa³¹ Nr 63/X/07 z dnia 30 sierpnia 2007 tradycyjnego wzorca rodziny wiejskiej, zmianami zachodz¹cy- r. z uwzglêdnieniem zmiany studium w granicach terenu mi w lokalnych spo³ecznoœciach wioskowych. Nowatorskie górniczego „Adamów – KoŸmin” uchwalonej Uchwa³¹ Nr trendy gospodarowania, niszcz¹ lub wrêcz eliminuj¹ pozosta- XLIX/252/06 z 26 paŸdziernika 2006 r. ³oœci dawnej architektury budowlanej. Przyk³adowo: tradycyj- ne m³ynarstwo wiejskie zanik³o na skutek nowych technologii W rozdz. II „Uwarunkowania”, pkt 3 „Stan œrodowiska, w przetwórstwa zbo¿owego, nowoczesnych metod i zmiany tym stan rolniczej i leœnej przestrzeni produkcyjnej, wielkoœci rynku zbo¿owego. Opustosza³e obiekty, trac¹c funkcjê u¿yt- i jakoœci zasobów wodnych oraz wymogów ochrony œrodo- kow¹ stawa³y siê prze¿ytkiem materialnym, wrêcz uci¹¿liwym wiska, przyrody i krajobrazu kulturowego”, ppkt „Ocena dla w³aœciciela, który pozbawiony motywacji ekonomicznych, stanu i funkcjonowania œrodowiska, w tym ocena dotychcza- najczêœciej pozostawia³ je w³asnemu losowi, zaœ funkcja kul- sowych zmian w œrodowisku” wymieniono zadrzewione ob- turowa, w tym potrzeba zachowania dla przysz³ych pokoleñ szary objête ochron¹ konserwatorsk¹. Nale¿¹ do nich parki nie by³a wspomagana i motywowana przez instytucje ze- krajobrazowe w Brudzewie, Brudzyniu, Kolnicy i Smolinie wnêtrzne. Stoj¹ce resztki wiatraka paltraka w KoŸminie s¹ oraz cmentarze (czynne i nieczynne): w Brudzewie (katolicki, tego najlepszym przyk³adem. rodowy), Galewie (katolicki), Janiszewie (katolicki), Tarnowej (dwa ewangelickie). W panoramicznym krajobrazie wsi zauwa¿amy czêsto dysonanse kszta³towane wspó³czesnymi trendami budowla- W punkcie 4 „Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków nymi, gdzie wznoszona sylwetka wspó³czesnego domu s¹sia- oraz dóbr kultury wspó³czesnej” wymieniono obiekty zabyt- duje na wyci¹gniêcie rêki z drewnian¹ cha³up¹, chyl¹c¹ siê ku kowe na terenie gminy. Nale¿¹ do nich obiekty architektury upadkowi. To nie przypadek, a wrêcz regu³a na polskiej wsi, i budownictwa, parki i cmentarze wpisane do rejestru zabyt- gdzie tradycyjne elementy kultury ludowej ³¹cz¹ siê z nowo- ków i figuruj¹ce w gminnej ewidencji zabytków oraz obiekty czesnymi momentami kultury ogólnonarodowej. archeologiczne, takie jak: Przemiany spo³eczne to proces. Mo¿e on przybieraæ ró¿ne 1. fortyfikacje ziemne wpisane do rejestru zabytków pod nr formy, byæ mniej lub bardziej gwa³towny. W skrajnych przy- 245/A z dnia 17.09.1968 r padkach stanowi on zagro¿enie dla form tradycyjnych, a 2. cmentarzysko K£ w Cichowie, st. 1, obszar AZP 88/59-44 takimi s¹ niew¹tpliwie obiekty zabytkowe. 3. cmentarzysko, KP, osada, PŒ w Cichowie, st. 8, obszar AZP Przemieszczenia ludnoœci bêd¹ce rezultatem i wynikiem 82/59-44 II wojny œwiatowej doprowadzi³y do wyludnienia wielu wsi i przysió³ków zamieszka³ych – niekiedy od XVIII stulecia – 4. osada, K£, KP w miejscowoœci G³owy, st. 4, obszar AZP przez ludnoœæ pochodzenia niemieckiego. Owe pustostany 106/59-44 Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18393 — Poz. 2913

5. osada, KP, PŒ w Janiszewie, st. 3, obszar AZP 129/59-44 c) przekszta³cenie istniej¹cej zabudowy, najczêœciej „uliców- ki” w zwarte uk³ady poprzez zabudowê plombow¹ oraz 6. osada, K£, KP w miejscowoœci Janów, st. 4, obszar AZP powiêkszanie tych terenów na g³êbokoœæ wiêksz¹ ni¿ 50 m 26/59-44 od g³ównych tras komunikacyjnych. 7. osada, K£. KP, w miejscowoœci Janów, st. 8, obszar AZP W rozdz. III. pkt 2 „Kierunki i wskaŸniki dotycz¹ce zagospo- 31/59-44 darowania oraz u¿ytkowania terenów, w tym tereny wy³¹czo- 8. osada, K£, KP, w miejscowoœci Janów, st. 13, obszar AZP ne z zabudowy” okreœlono zasady zagospodarowania tere- 36/59-44 nów lub obiektów podlegaj¹cych ochronie na podstawie przepisów o ochronie dóbr kultury. Sprowadzaj¹ siê one do 9. osada K£,KP, PŒ, w miejscowoœci Kwiatków, st. 11, obszar zachowania: AZP 54/59-44 a) w obrêbie stref ochrony konserwatorskiej zespo³ów dwor- 10. cmentarzysko K£, w miejscowoœci Tarnowa, st. 1, obszar sko-pa³acowych AZP 31/59-43 - historycznej parcelacji (zgodnie z zasad¹ niepodzielno- 11. osada K£, KP, w miejscowoœci Tarnowa, st. 12, obszar AZP œci zespo³ów), 34/59-43 - zachowania zabytkowej zieleni, W rozdz. II. pkt 15 Studium dotycz¹cym zasad ochrony dziedzictwa kulturowego ustalonych w Planie zagospodaro- - zachowania zabytkowej zabudowy, wania przestrzennego województwa wielkopolskiego na lata - podporz¹dkowania nowych obiektów uk³adowi zabyt- 2003-2013 zawarto zapisy dotycz¹ce: kowemu w zakresie lokalizacji, skali i formy, 1) Kszta³towania obszarów wiejskich; podstawowe zasady b) na terenie cmentarzy objêtych ochron¹ konserwatorsk¹ kszta³towania obszarów wiejskich dotycz¹ m.in. historycznej parcelacji, a) ochrony charakterystycznych uk³adów ruralistycz- - historycznego rozplanowania, nych oraz zespo³ów sakralnych, pa³acowo-parko- wych, folwarków, ochrony zabytkowych budynków - zachowania zabytkowej sztuki sepulkralnej i ogrodze- mieszkalnych, gospodarczych, wiatraków, remiz, nia, szkó³, kuŸni, m³ynów, gorzelni i innych elementów - zachowania zabytkowej zieleni. specyficznych dla architektury wiejskiej, np. kapli- czek, krzy¿y, Wymagaj¹ uzgodnienia Kierownika Delegatury S³u¿by Ochrony Zabytków w Koninie wszystkie zmiany planowane w b) rozwijania wsi z maksymalnym poszanowaniem rolni- obiektach i na obszarach objêtych ochron¹ konserwatorsk¹, czej przestrzeni produkcyjnej i tworzenie zwartych takie jak: uk³adów zabudowy, - w odniesieniu do zabudowy – rozbiórki, remonty, c) zabezpieczenie terenów sportowych i rekreacyjnych . przebudowy, rozbudowy, budowy, 2) Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego: - w odniesieniu do zieleni – wycinki (dot. parków wpi- a) bezwzglêdne przestrzeganie obowi¹zuj¹cego w tym sanych do rejestru zabytków), zakresie prawa, ujêtego w ustawie z dnia 15 lutego - podzia³y geodezyjne, 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1999 r., Nr 98, poz. 1150) oraz w ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. - prace ziemne, o muzeach, - zmiany sposobu u¿ytkowania b) ochrona krajobrazu kulturowego mo¿e byæ realizowa- W rozdz. III. pkt 4 „Obszary i zasady ochrony dziedzictwa na poprzez w³aœciwe zapisy w miejscowych planach kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury” zawarto zapisy: zagospodarowania przestrzennego oraz w studiach uwarunkowañ i kierunkach zagospodarowania prze- Zachowane na terenie gminy obiekty i zespo³y objête strzennego gmin, przy wykorzystaniu wytycznych jakie ewidencj¹ konserwatora (rozdz. II, pkt 4) wymagaj¹ skutecznej w tym zakresie zapisane zosta³y w programach Mini- ochrony. Zachowanie zabytków architektury, zw³aszcza ludo- sterstwa Kultury i Sztuki. wej, jest niezwykle wa¿nym elementem w promowaniu wa- lorów kulturowych gminy i œwiadczy o jej to¿samoœci. W rozdz. III „Kierunki zagospodarowania przestrzennego”, pkt 1 „Prognoza demograficzna i sieæ osadnicza” w „Progno- Granice ochrony konserwatorskiej zie warunków i jakoœci ¿ycia” okreœlono zasady kszta³towania 1. Uk³ad urbanistyczny Brudzewa nowej zabudowy, które powinny uwzglêdniaæ m.in. W obrêbie strefy ochrony konserwatorskiej obowi¹zuje: a) ochronê istniej¹cych uk³adów wiejskich oraz zespo³ów sakralnych i zespo³ów parkowo-dworskich, a) historyczna linia zabudowy, b) ochronê zabytkowych obiektów oraz innych elementów b) historyczna parcelacja, architektury wiejskiej (np. przydro¿nych kapliczek i krzy¿y, c) tradycyjna gêstoœæ zabudowy, alei drzew), Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18394 — Poz. 2913

d) zachowanie zabytkowej zabudowy i zieleni, Na terenie gminy znajduje siê stanowisko archeologiczne – fortyfikacja ziemna – wpisana do rejestru zabytków pod nr e) podporz¹dkowanie nowych obiektów uk³adowi zabytkowe- 245/A, z dn. 17.09.1968 r. w Brudzewie. Obowi¹zuje zakaz mu w zakresie lokalizacji, skali i formy architektonicznej. prowadzenia wszelkich robót budowlanych czy przemys³o- f) prowadzenie badañ archeologicznych podczas robót ziem- wych na terenie w/w stanowiska. nych w zakresie uzgodnionym decyzj¹ WWKZ – Kierow- 4. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowe- nika Delegatury w Koninie. go, na obszarach objêtych ochron¹ konserwatorsk¹ lub w 2. Za³o¿enia sakralne i rezydencjonalne bliskim jej s¹siedztwie, podczas inwestycji zwi¹zanych z robo- tami ziemnymi, wymagane jest prowadzenie prac archeolo- Podlegaj¹ ochronie w granicach za³o¿enia oraz ich najbli¿- gicznych w zakresie uzgodnionym pozwoleniem na badania szym otoczeniu. Nale¿y uwzglêdniæ znaczenie widoku na zaby- archeologiczne Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwato- tek. W obrêbie stref ochrony konserwatorskiej obowi¹zuje: ra Zabytków – Delegatury w Koninie przed uzyskaniem pozwo- a) historyczna parcelacja (zgodnie z zasad¹ niepodzielnoœci lenia na budowê lub przed rozpoczêciem prac ziemnych. zespo³ów), 5. Zadania inwestycyjne zwi¹zane z szerokop³aszczyzno- b) zachowanie zabytkowej zabudowy, wymi pracami ziemnymi (m.in. kopalnie odkrywkowe, drogi). c) zachowanie zabytkowej zieleni, W przypadku podejmowania szerokop³aszczyznowych prac ziemnych, inwestor mo¿e przyst¹piæ do inwestycji dopiero po d) podporz¹dkowanie nowych obiektów uk³adowi zabytko- uzyskaniu wytycznych konserwatorskich i okreœlenia przez wemu w zakresie lokalizacji, skali i formy architektoniczne, WWKZ niezbêdnego zakresu badañ archeologicznych. Aby e) u¿ytkowanie nie koliduj¹ce z historyczn¹ funkcj¹ obiektu. prawid³owo rozpoznaæ teren istnieje koniecznoœæ przeprowa- dzenia rozpoznawczych badañ powierzchniowo – sonda¿o- 3. Archeologia wych, przeprowadzonych w uzgodnieniu z Wojewódzkim 3.1. Strefa ochrony zewidencjonowanych stanowisk ar- Urzêdem Ochrony Zabytków w Poznaniu Delegatura w Koni- cheologicznych. nie, które pozwol¹ ustaliæ faktyczn¹ iloœæ stanowisk archeolo- gicznych, znajduj¹cych siê w kolizji z planowan¹ inwestycj¹, Obszar gminy Brudzew zosta³ rozpoznany archeologicz- rozpozna ich powierzchniê oraz g³êbokoœæ zalegania obiektów nie. Najstarsze œlady osadnictwa pochodz¹ z epoki kamienia archeologicznych. Po zatwierdzeniu przez urz¹d konserwator- – z mezolitu i neolitu, rozwój nastêpuje w epoce br¹zu i ski sprawozdania z powy¿szych badañ, wymagane jest prze- wczesnej epoce ¿elaza, w czasach kultury przeworskiej i prowadzenie, na wytypowanych stanowiskach archeologicz- kultury ³u¿yckiej. Intensywne osadnictwo ma miejsce te¿ we nych, wyprzedzaj¹cych inwestycji, ratowniczych badañ wyko- wczesnym œredniowieczu. paliskowych. Konieczne jest tak¿e prowadzenie nadzorów Na terenie gminy znajduj¹ siê zewidencjonowane stano- archeologicznych na ca³ym terenie podczas trwania prac wiska archeologiczne, które grupuj¹ siê po wschodniej stro- ziemnych zwi¹zanych z odhumusowywaniem terenu. W przy- nie drogi Kwiatków – Janów, pomiêdzy wsiami Cichów – padku odkrycia w trakcie nadzorów nowych stanowisk arche- Janiszew – Kwiatków, na pó³noc od wsi Krwony, po zachod- ologicznych nie ujawnionych podczas badañ powierzchnio- niej stronie drogi Pod³u¿yce – KoŸmin, w okolicach wsi wych, konieczne bêdzie przeprowadzenie na tych stanowi- Kozubów i Tarnowa oraz pomiêdzy Brudzewem a Chrz¹blica- skach ratowniczych badañ wykopaliskowych. mi. Zasiêg stanowisk archeologicznych zosta³ wyznaczony na Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego mapach na podstawie badañ powierzchniowych. Jednak nie ustala siê w obrêbie szerokop³aszczyznowego zadania inwe- mo¿e on odpowiadaæ dok³adnie zasiêgowi wystêpowania stycyjnego, obowi¹zek przeprowadzenia: pozosta³oœci osadnictwa pradziejowego pod ziemi¹. Dlatego nale¿y traktowaæ go zawsze orientacyjnie, mo¿e bowiem a) rozpoznawczych badañ powierzchniowo – sonda¿owych, okazaæ siê, ¿e obiekty archeologiczne zalegaj¹ tak¿e w s¹- b) ratowniczych badañ wykopaliskowych wyprzedzaj¹cych siedztwie wyznaczonego na podstawie obserwacji powierzch- inwestycjê na wytypowanych stanowiskach archeologicz- niowej, zasiêgu stanowiska. Wszystkie zewidencjonowane nych, stanowiska archeologiczne oraz strefy ich wystêpowania podlegaj¹ ochronie konserwatorskiej. c) badañ archeologicznych na nowych obiektach archeolo- gicznych, Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, na obszarach wystêpowania stanowisk archeologicznych d) sta³ego nadzoru archeologicznego podczas odhumusowa- oraz w strefie ich ochrony, podczas inwestycji zwi¹zanych z nia terenu. robotami ziemnymi, wymagane jest prowadzenie prac ar- Wszystkie prace archeologiczne musz¹ byæ uzgodnione cheologicznych w zakresie uzgodnionym pozwoleniem na pozwoleniem WUOZ w Poznaniu – Delegatura w Koninie badania archeologiczne Wielkopolskiego Wojewódzkiego przed uzyskaniem pozwolenia na budowê lub przed rozpoczê- Konserwatora Zabytków – Delegatura w Koninie przed uzy- ciem prac ziemnych. skaniem pozwolenia na budowê lub przed rozpoczêciem prac ziemnych. 6. Cmentarze 3.2. Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru za- Ochrona obowi¹zuje w granicach cmentarza oraz w jego bytków. najbli¿szym otoczeniu. Dla cmentarzy czynnych szerokoœæ Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18395 — Poz. 2913

zewnêtrznej strefy ochronnej równa jest szerokoœci strefy 1. Uchwa³a Nr XXIII/179/2001 Rady Gminy Brudzew z ochrony sanitarnej. Dla nieczynnych cmentarzy ewangelic- dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie miejscowego planu zagospo- kich postuluje siê przyjêcie zewnêtrznej strefy ochronnej o darowania przestrzennego w miejscowoœci Brudzew, obej- szerokoœci ok. 10 m wokó³ granic. W granicach cmentarza muj¹cy teren dzia³ki nr 290. W rozdziale II „Przepisy szczegó- obowi¹zuje zachowanie: ³owe”, paragraf 8 wprowadzono zapis: a) historycznego rozplanowania, Obowi¹zuj¹ nastêpuj¹ce wymogi konserwatorskie: b) zabytkowej sztuki sepulkralnej i ogrodzenia, 1) z uwagi na po³o¿enie terenu w strefie ochrony konserwa- torskiej uk³adu urbanistycznego Brudzewa ustala siê: c) zabytkowej zieleni. a) zachowanie historycznej linii zabudowy, Postuluje siê wy³¹czenie spod zabudowy najbli¿szego otoczenia cmentarzy. b) ograniczenie wysokoœci budynku do 2 kondygnacji dla budynku mieszkalnego, dla budynków us³ugowych do 7. Pojedyncze obiekty budowlane (u¿ytecznoœci publicz- 1 kondygnacji, nej, mieszkalne, gospodarcze, przemys³owe i kapliczki). c) projekt dokumentacji technicznej uzgodniæ z Kierowni- Ochrona obejmuje obiekt wraz z jego najbli¿szym otocze- kiem Delegatury Wojewódzkiego Urzêdu Ochrony niem. Postuluje siê zachowanie zabytkowej formy architek- Zabytków w Koninie. tonicznej oraz podporz¹dkowanie niezbêdnych zmian bu- dynkowi istniej¹cemu w zakresie skali i formy. Sposób 2. Uchwa³a Nr XXVII/202/2001 Rady Gminy Brudzew z dnia u¿ytkowania i przeznaczenie obiektu wymaga uzgodnienia z 28 grudnia 2001 r. w sprawie uchwalenia zmiany miejsco- Kierownikiem Delegatury Urzêdu Ochrony Zabytków w wego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Koninie. Brudzew w obrêbie wsi: Bierzmo, Olimpia, Tarnowa. Przed- miotem ustaleñ planu s¹ tereny eksploatacji kruszywa. W 8. Wszelkie zmiany planowane w obiektach i na obsza- rozdziale II „Przepisy szczegó³owe”, paragraf 6 pkt 5 rach objêtych ochron¹ konserwatorsk¹ oraz w ich najbli¿szym wprowadzono zapis: otoczeniu (m.in. prace budowlane, pielêgnacja zieleni, prace ziemne, zmiany sposobu u¿ytkowania, podzia³y geodezyjne) „Z uwagi na po³o¿enie terenu objêtego zmian¹ planu na wymagaj¹: obszarze chronionego krajobrazu wprowadza siê obowi¹- zek ustalony odrêbnymi przepisami, nadzoru konserwa- a) pozwolenia Kierownika Delegatury Urzêdu Ochrony Za- torskiego nad dzia³alnoœci¹ eksploatacyjn¹ kopalni”. bytków w Koninie, dzia³aj¹cego z upowa¿nienia Wielko- polskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania prze- Poznaniu – w odniesieniu do obiektów i obszarów wpisa- strzennego wynikaj¹ z zapisów zawartych w studium uwarun- nych do rejestru zabytków, kowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i s¹ ka¿dorazowo uzgadniane z kierownikiem Delegatury b) opinii Kierownika Delegatury Urzêdu Ochrony Zabytków Wojewódzkiego Urzêdu Ochrony Zabytków w Koninie. w Koninie – w odniesieniu do pozosta³ych obiektów i obszarów. 4.4. Uwarunkowania wynikaj¹ce z ochrony przyrody i rów- W rozdz. IV „Uzasadnienie zawieraj¹ce objaœnienia przy- nowagi ekologicznej jêtych rozwi¹zañ oraz synteza ustaleñ zmiany studium uwa- runkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego” Na obszarze gminy wystêpuj¹ dwa obszary chronionego zapisano ponadto, ¿e: Ochrona dziedzictwa kulturowego i krajobrazu: zabytków oraz dóbr kultury wspó³czesnej polegaæ bêdzie na 1) Z³otogórski Obszar Chronionego Krajobrazu ustanowiony zachowaniu zabytków architektury zw³aszcza ludowej oraz Uchwa³¹ Nr 53 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koninie zaewidencjonowanych stanowisk archeologicznych oraz stre- z dnia 29 stycznia 1968 r. w sprawie ustalenia obszarów fy ich wystêpowania. Dla ochrony archeologicznego dziedzic- krajobrazu chronionego na terenie województwa koniñ- twa kulturowego, na obszarach wystêpowania stanowisk skiego i zasad korzystania z tych obszarów. W obrêbie archeologicznych oraz w strefie ich ochrony, podczas inwe- gminy Brudzew obejmuje on tereny po³o¿one w miejsco- stycji zwi¹zanych z robotami ziemnymi, w przypadku natra- woœciach: Cichów, Tarnowa, Olimpia, Bierzmo, Izabelin i fienia robotami górniczymi na œlady osadnictwa bêd¹ prowa- Wincentów. dzone ratownicze prace archeologiczne. Przewa¿aj¹ca czêœæ obszaru chronionego krajobrazu po³o- ¿onego w gminie Brudzew to kompleks leœny o bardzo 4.3. Uwarunkowania wynikaj¹ce z miejscowych planów urozmaiconej rzeŸbie. Dominuj¹ w nim siedliska typu boru zagospodarowania przestrzennego œwie¿ego i boru mieszanego œwie¿ego. W drzewostanie Gmina Brudzew nie posiada Gminnego Ogólnego Planu dominuje sosna z niewielkimi domieszkami olchy i brzozy. Zagospodarowania Przestrzennego. Obowi¹zuje 14 miejsco- Stwarza to preferencje do rozwoju funkcji rekreacyjno- wych planów zagospodarowania przestrzennego dla czêœci zdrowotnych, estetyczno-krajobrazowych i wodoochron- miejscowoœci na terenie gminy, z czego tylko dwa zawieraj¹ nych. zapisy uwzglêdniaj¹ce ochronê zabytków nieruchomych i 2) Obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 – DOLINA archeologicznych: ŒRODKOWEJ WARTY – kod obszaru: PL B300002 ustano- Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18396 — Poz. 2913

wiony Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dnia 21 6) okreœlenie warunków wspó³pracy z w³aœcicielami zabyt- lipca 2004 r. w sprawie specjalnej ochrony ptaków Natura ków, eliminuj¹cych sytuacje konfliktowe zwi¹zane z wyko- 2000 (Dz.U. Nr 229, poz. 2313 z 21 paŸdziernika 2004 r.). rzystywaniem tych zabytków, Granica tego obszaru biegnie na wschód od drogi powia- 7) podejmowanie przedsiêwziêæ umo¿liwiaj¹cych tworzenie towej nr 4486P i obejmuje tereny w miejscowoœciach: miejsc pracy zwi¹zanych z opiek¹ nad zabytkami. Janów, Kwiatków, KoŸmin, D¹browa, KuŸnica Janiszew- ska i Kozubów. 6. Kierunki dzia³añ dla realizacji gminnego programu Obszar Doliny Œrodkowej Warty stanowi obszar ekologicz- opieki nad zabytkami ny wêz³owy o znaczeniu miêdzynarodowym. G³ównym walo- rem doliny jest wystêpowanie: 6.1. Gminna ewidencja zabytków - unikalnej roœlinnoœci, 6.1.1. Sporz¹dzenie gminnej ewidencji zabytków nieru- chomych - torfowisk niskich, Przepisy art. 22 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad - œródl¹dowych s³onych ³¹k, zabytkami nak³adaj¹ na wójta gminy obowi¹zek prowadzenia - ostoi ptactwa. gminnej ewidencji zabytków. Dla gminy Brudzew wykonano w 2008 r. gminn¹ ewidencjê zabytków nieruchomych (znajdu- W programie Natura 2000 Dolina Œrodkowej Warty wyty- j¹cych siê w wojewódzkiej ewidencji zabytków) wpisanych i powana zosta³a do obszarów Europejskiej Sieci Ekologicznej, nie wpisanych do rejestru zabytków. Tworzy j¹ zbiór kart stanowi¹cej ostojê zagro¿onych i rzadkich gatunków ptaków adresowych zawieraj¹cych podstawowe dane o obiekcie, o randze miêdzynarodowej. m.in. po³o¿enie, czas powstania, materia³, w³aœciciel, stan Na pó³nocno-wschodnim skraju gminy, przy granicy z zachowania obiektu oraz fotografie. W gminnej ewidencji gmin¹ Koœcielec, wystêpuje fragment projektowanego rezer- znajduje siê obecnie 160 obiektów zabytkowych. Egzemplarz watu ornitologicznego „Dobrów”. Jest to jeden z najcenniej- ewidencji zabytków nieruchomych przekazany zostanie Dele- szych przyrodniczo obszarów doliny, który obejmuje wyspy gaturze Wojewódzkiego Urzêdu Ochrony Zabytków w Koni- rzeczne o charakterze zalewowych pastwisk gêsich oraz wiele nie. Bêdzie ona systematycznie uzupe³niana i weryfikowana. gatunków ptaków zagro¿onych. Na terenie gminy znajduje siê jeden obiekt objêty indy- 6.1.2. Sporz¹dzenie gminnej ewidencji zabytków arche- widualn¹ ochron¹ jako pomnik przyrody. Jest to platan ologicznych klonolistny rosn¹cy w parku dworskim w Brudzewie. Drzewo I. Zgodnie z pismem przekazanym przez Wielkopolskiego o dwóch odnogach zroœniêtych w szyi korzeniowej (nr rej. Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wykonano 139). gminn¹ ewidencjê zabytków archeologicznych w formie Ochrona zieleni wiejskiej, w tym zabytkowej, ujêta zosta³a kart zespo³u stanowisk archeologicznych. Baza ta bêdzie w Programie Ochrony Œrodowiska Gminy Brudzew opraco- uzupe³niana i weryfikowana poprzez w³¹czane informacje wanym w 2004 r. gdzie wprowadzono zapis, i¿ nale¿y podj¹æ o wszystkich sukcesywnie odkrywanych reliktach prze- dzia³ania w zakresie ochrony i restauracji parków krajobrazo- sz³oœci niezale¿nie od charakteru badañ, oraz na podsta- wych w Brudzewie, Brudzyniu, Kolnicy i Smolinie. wie uzyskiwanych wyników badañ weryfikacyjnych AZP na podanych ni¿ej obszarach: 5. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami (art. - 58 - 43 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece - 59 - 43 nad zabytkami oraz inne okreœlone przez gminê) - 59 - 44 1) w³¹czenie problemów ochrony zabytków do systemu za- dañ strategicznych, wynikaj¹cych z koncepcji przestrzen- - 60 - 43 nego zagospodarowania kraju, - 60 - 44 2) uwzglêdnienie uwarunkowañ ochrony zabytków, w tym - 60 - 45 krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ³¹cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowa- Gmina Brudzew zosta³a rozpoznana archeologicznie w gi ekologicznej, ramach Archeologicznego Zdjêcia Polski. Jednak postêpu- j¹ca degradacja substancji zabytkowej w zwi¹zku z inten- 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowa- sywnym rozwojem dzia³alnoœci rolniczej i przemys³owej dzenie do poprawy stanu ich zachowania, sprawia, ¿e konieczna jest ponowna weryfikacja posiada- 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów nych informacji o stanowiskach archeologicznych z terenu krajobrazu kulturowego, gminy i przeprowadzenie powtórnych badañ AZP, które pozwol¹ na uœciœlenie naszej wiedzy na temat osadnictwa 5) podejmowanie dzia³añ zwiêkszaj¹cych atrakcyjnoœæ zabyt- pradziejowego i wczesnoœredniowiecznego. ków dla potrzeb spo³ecznych, turystycznych i edukacyj- nych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj¹cych wzrostowi II. Sporz¹dzono karty stanowisk archeologicznych dla obiek- œrodków finansowych na opiekê nad zabytkami, tów wpisanych do rejestru zabytków i przeznaczonych do Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18397 — Poz. 2913

wpisu do rejestru. Baza informacji o tych stanowiskach ków obiektów nie ujêtych jeszcze w rejestrze, a reprezentuj¹- bêdzie systematycznie aktualizowana. cych du¿e walory historyczne i architektoniczne. Obiekty typowane do wpisania do rejestru zabytków: III. Sporz¹dzono mapê ze strefami ochrony stanowisk arche- ologicznych, która stanowi integralny za³¹cznik do progra- - uk³ad urbanistyczny Brudzewa, mu. Mapa ta, wraz z rozwojem naszej wiedzy o stanowi- - cmentarz rodowy Kurnatowskich w Brudzewie, skach archeologicznych bêdzie systematycznie uaktual- niana. - m³yn w Brudzewie z pocz. XX w. z zachowanym oryginal- nym wyposa¿eniem z czasu budowy. IV. Wykonywanie zdjêæ lotniczych stanowisk typowanych do wpisu do rejestru zabytków a tak¿e na wybranych tere- Nale¿a³oby rozwa¿yæ mo¿liwoœæ poszerzenia istniej¹cych nach gminy Brudzew, w celu oceny stanu zachowania wpisów (zespó³ pa³acowo-parkowy, zespó³ dworsko-parko- zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych oraz wy) o za³o¿enia folwarczne w Brudzyniu i Smolinie. poszukiwania nowych stanowisk nieujawnionych podczas Po dokonaniu weryfikacji zachowanego budownictwa badañ powierzchniowych. Zdjêcia lotnicze stanowi¹ uzu- drewnianego, wytypowane zostan¹ do wpisania do rejestru pe³niaj¹c¹ metodê wykrywania i dokumentowania stano- zabytków wybrane i najcenniejsze obiekty. wisk archeologicznych. Umo¿liwiaj¹ odkrycie szeregu nowych stanowisk (szczególnie w terenie, gdzie warunki Teren gminy, wed³ug „Raportu o stanie zabytków w prospekcji s¹ utrudnione – nieu¿ytki, zabudowa, g³êbokie gminie Brudzew” opracowanego przez Wojewódzki Urz¹d zaleganie obiektów), a do wiedzy o ju¿ znanych mog¹ Ochrony Zabytków Delegaturê w Koninie w kwietniu 2004 r., wnieœæ szereg istotnych informacji. Pozwalaj¹ one zloka- jest s³abo rozpoznany pod k¹tem uk³adów ruralistycznych. W lizowaæ obiekty, które przy wykorzystaniu klasycznych zwi¹zku z powy¿szym, we wspó³pracy z wym. Urzêdem, metod s¹ praktycznie nieczytelne, lub bardzo kosztowne nale¿a³oby przeprowadziæ rozpoznanie historycznych uk³a- i d³ugotrwa³e. Szlaki komunikacyjne, uk³ad pól œrednio- dów ruralistycznych, dla najlepiej zachowanych opracowaæ wiecznych, zniszczone w wyniku dzia³alnoœci ludzkiej czy studia historyczno-ruralistyczne, a w konsekwencji obj¹æ je natury obiekty. Zdjêciami lotniczymi w pierwszej kolejno- ochron¹ prawn¹ poprzez wpis do rejestru zabytków. œci nale¿y obj¹æ stanowiska i tereny: Wytypowane do wpisania do rejestru zabytków woje- I. Fortyfikacje ziemne w Brudzewie, (st. 1, ob. AZP 59-43/1), wództwa wielkopolskiego stanowiska archeologiczne repre- zentuj¹ce du¿¹ wartoœæ poznawcz¹: II. Cichów, st. 23, ob. AZP 59-44/98 (grodzisko), I. Cichów, st. 23, ob. AZP 59-44/98 III. Marulew, st. 14, ob. AZP 59-43/98 (dwór?), - jest to najprawdopodobniej nieznane z literatury gro- IV. Cichów, st. 1, ob. AZP 59-44/88; Cichów, st. 8, ob. AZP dzisko œredniowieczne 59-44/82 (cmentarzyska) II. Cichów, st. 1, ob. AZP 59-44/88 V. rejon wzd³u¿ biegu rzeki Warty w okolicach miejsco- woœci: Kwiatków, KuŸnica Janiszewska, Kozubów – - cmentarzysko kultury ³u¿yckiej reprezentuj¹cy osadnictwo od epoki kamienia, poprzez III. Cichów, st. 8, ob. AZP 59-44/82 kulturê ³u¿yck¹ i przeworsk¹, czasy œredniowieczne a¿ do okresu nowo¿ytnego - cmentarzysko kultury przeworskiej VI. rejon wzd³u¿ rzeki Kie³baski w okolicach miejscowoœci: Baza stanowisk archeologicznych, które zosta³y wytypo- Cichów, Brudzew, Tarnowa, Marulew, Chrz¹blice – z wane do wpisu do rejestru zabytków powinna byæ systema- osadnictwem reprezentuj¹cym okres neolityczny, kul- tycznie aktualizowana w miarê rozpoznania archeologicznego turê ³u¿ycka i przeworsk¹, œredniowiecze i czasy nowo- gminy. ¿ytne. W przypadku ka¿dego z podanych wy¿ej stanowisk ko- nieczne jest przeprowadzenie szczegó³owej inwentaryzacji 6.1.3. Inwentaryzacja obiektów tzw. ma³ej architektury materia³u archeologicznego na powierzchni oraz wykonanie badañ weryfikacyjno – sonda¿owych, które pozwol¹ precyzyj- Rozpoznanie terenowe i wykonanie inwentaryzacji w po- nie okreœliæ ich zasiêg. staci kart ewidencyjnych obiektów tzw. ma³ej architektury (kapliczki, krzy¿e przydro¿ne). Przygotowanie wniosków, w Ostateczne decyzje zwi¹zane z wyborem stanowisk arche- porozumieniu z w³aœcicielami, o wpisanie najciekawszych ologicznych przeznaczonych do wpisu do rejestru zabytków obiektów do rejestru zabytków. z terenu gminy, bêd¹ mog³y byæ podjête po drugim etapie rozpoznania powierzchniowego w ramach Archeologicznego Zdjêcia Polski. 6.2. Sporz¹dzenie wykazu obszarów ruralistycznych, ze- spo³ów i obiektów nieruchomych, stanowisk archeologicz- nych typowanych do rejestru zabytków z terenu gminy w celu 6.3. Wyznaczenie stref ochrony stanowisk archeologicz- uwzglêdnienia ich w dokumentach planistycznych i inwesty- nych wraz z zapisem zapewniaj¹cym prawid³owa ochronê cyjnych gminy archeologicznego dziedzictwa kulturowego Wspó³praca z Wojewódzkim Urzêdem Ochrony Zabytków Na za³¹czniku graficznym stanowi¹cym integraln¹ czêœæ Delegatur¹ w Koninie w sprawie wpisania do rejestru zabyt- programu wyznaczono strefy ochrony stanowisk archeolo- Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18398 — Poz. 2913

gicznych. Ma byæ on respektowany przy sporz¹dzaniu doku- 6.6. Okreœlenie zasobów zabytkowych, które mo¿na wyko- mentów planistycznych gminy wraz z zapisem zapewniaj¹- rzystaæ dla tworzenia np. tras turystycznych, œcie¿ek dydak- cym prawid³ow¹ ochronê archeologicznego dziedzictwa kul- tycznych itp. turowego w stosunku do stref wystêpowania stanowisk ar- Na terenie gminy utworzono piesze i rowerowe œcie¿ki cheologicznych oraz obszarów chronionych: „Prace inwesty- dydaktyczne „Bogda³ów”. Wiod¹ one przez najciekawsze pod cyjne, w tym ziemne zwi¹zane z zabudowaniem i zagospoda- wzglêdem przyrodniczym i krajobrazowym tereny gminy. rowaniem terenu, w obrêbie obszarów chronionych i stref Jednoczeœnie ³¹cz¹ te obszary z przekszta³conymi przez prze- wystêpowania stanowisk archeologicznych, wymagaj¹ uzgod- mys³ wydobywczy – Kopalniê Wêgla Brunatnego „Adamów” nienia z WUOZ, który okreœli warunki realizacji inwestycji.” S.A.. Na trasach znajduj¹ siê równie¿ najcenniejsze obiekty zabytkowe, wymienione w poprzednich rozdzia³ach. Dodaæ 6.4. Edukacja i promocja w zakresie ochrony zabytków nale¿y, i¿ szlak ¿ó³ty, jeden za krótszych, wa¿ny jest równie¿ dla etapu II wojny œwiatowej. W miejscowoœci Tarnowa - w³¹czenie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do mo¿na obejrzeæ cztery schrony bojowe zbudowane przez zajêæ szkolnych w szko³ach podstawowych i gimnazjach wojsko polskie w sierpniu 1939 roku. prowadzonych przez gminê, Wszystkie trasy maj¹ swój pocz¹tek i koniec na parkingu - organizowanie w ramach zajêæ szkolnych wycieczek kra- leœnym w Bogda³owie, malowniczo po³o¿onym nad 10-hekta- joznawczych, prezentacja najcenniejszych obiektów zabyt- rowym zbiornikiem wodnym powsta³ym w dawnym wyrobi- kowych i ich historii, sku pokopalnianym. - nawi¹zanie wspó³pracy z Towarzystwem Przyjació³ Bru- Na trasach czterech szlaków turystycznych (oznaczonych dzewa w sprawie publikacji folderu prezentuj¹cego naj- kolorami: niebieski, czerwony, zielony, ¿ó³ty) o ³¹cznej d³ugo- wa¿niejsze obiekty zabytkowe na terenie gminy oraz za³o- œci 93,4 km urz¹dzono 13 punktów dydaktycznych: ¿enie strony internetowej zwi¹zanej z t¹ problematyk¹, 1. Rekultywacja terenów pokopalnianych – Zbiornik reten- - udostêpnienie gminnej ewidencji zabytków oraz „Progra- cyjny w Bodga³owie mu opieki nad zabytkami Gminy Brudzew” na stronie internetowej Urzêdu Gminy w Brudzewie, 2. Rekultywacja terenów pokopalnianych – zwa³owisko ze- wnêtrzne - uwzglêdnienie obiektów zabytkowych przy wyznaczaniu nowych tras turystycznych i œcie¿ek dydaktycznych, 3. Rekultywacja terenów pokopalnianych – zwa³owisko we- wnêtrzne - ustalenie z w³aœcicielami obiektów zabytkowych mo¿liwo- œci i zasad ich udostêpniania. 4. wieœ Galew – historia wsi i parafii 5. bunkry 6.5. Dzia³ania zmierzaj¹ce do poprawy stanu zachowania 6. Brudzew – historia miejscowoœci dziedzictwa kulturowego 7. leœniczówka Krwony - informowanie w³aœcicieli obiektów zabytkowych o mo¿li- woœciach pozyskania œrodków na odnowê zabytków, 8. rzeka Warta - merytoryczna pomoc w³aœcicielom obiektów zabytkowych 9. przeprawa promowa Kozubów w tworzeniu wniosków aplikacyjnych o œrodki na odnowê 10. leœna remiza zabytków, 11. bór sosnowy - aktywne zachêcanie sektora prywatnego do zagospodaro- wania obiektów zabytkowych, 12. Z³otogórski Obszar Chronionego Krajobrazu - renowacja obiektów zabytkowych bêd¹cych w³asnoœci¹ 13. las mieszany Gminy, - okreœlenie zasad i mo¿liwoœci udzielania pomocy finanso- 6.7. Okreœlenie sposobu realizacji poszczególnych celów wej w³aœcicielom remontuj¹cym obiekty zabytkowe wpi- gminnego programu opieki nad zabytkami sane do rejestru zabytków (dotacje) oraz rozwa¿enie Obiektami wpisanymi do rejestru zabytków, stanowi¹cy- mo¿liwoœci wprowadzenia ulg podatkowych dla w³aœcicie- mi w³asnoœæ gminy s¹: budynek dawnej wozowni i park li obiektów figuruj¹cych w gminnej ewidencji zabytków, dworski w Kolnicy. W 2006 r. Gmina zleci³a opracowanie warunkowane podjêciem dzia³añ zmierzaj¹cych do ich dokumentacji technicznej na remont budynku i jego adaptacjê zabezpieczenia i konserwacji. na potrzeby Gminnego Oœrodka Kultury. W oparciu o ni¹ Podjêcie próby rozwi¹zania nieczynnych cmentarzy na uzyska³a stosowne pozwolenia, konserwatorskie i budowla- terenie gminy. W tworzonych planach zagospodarowania ne, na prace przy zabytku. przestrzennego uwzglêdnienie docelowych funkcji cmentarzy Odpowiednio, projekt i pozwolenie konserwatorskie po- poprzez wyszczególnienie, które pozostan¹ cmentarzami i siada równie¿ za³o¿enie parkowe. Jego rewaloryzacja ma na objête zostan¹ ewentualnym programem rewitalizacji, a które celu podniesienie walorów estetycznych obiektu z jednocze- stanowiæ bêd¹ tereny zieleni z zachowaniem starodrzewu z snym dostosowaniem do potrzeb aktualnego u¿ytkownika. mo¿liwoœci¹ utworzenia miejsc pamiêci lub lapidarium. Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18399 — Poz. 2913

Projekt zagospodarowania zak³ada m.in. odtworzenie uk³adu - uzyskanie poparcia lokalnej spo³ecznoœci dla progra- komunikacyjnego, wyeksponowanie drzew najcenniejszych, mu poprzez sprawn¹ komunikacjê, wzbogacenie gatunkowe drzewostanu parkowego nowymi - edukacja i tworzenie œwiadomoœci potrzeby istnienia i nasadzeniami, wyposa¿enie parku w typowe elementy nie- ochrony dziedzictwa kulturowego w lokalnej spo³ecz- zbêdne do jego w³aœciwego funkcjonowania, tj. oœwietlenie noœci, parkowe, ³awki, kosze. - wspó³praca z organizacjami spo³ecznymi. Rozpoczêcie realizacji zadañ wyznaczone zosta³o na lata 2008-2011, a ich zakres uwarunkowany bêdzie pozyskaniem 4. Koordynacja i kontrola dodatkowych œrodków finansowych z Ministerstwa Kultury - gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie za- (budynek wozowni) i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œro- chowania obiektów, prowadzonych pracach remonto- dowiska w Poznaniu (zieleñ). wych i konserwatorskich, Pozosta³e obiekty zabytkowe nie s¹ w³asnoœci¹ gminy, - utworzenie w ramach organizacyjnych Urzêdu Gminy st¹d nie ma ona mo¿liwoœci bezpoœredniego sprawowania w Brudzewie zespo³u koordynacyjnego realizacjê po- opieki nad nimi. Natomiast dzia³ania poœrednie, wynikaj¹ce z szczególnych zadañ wynikaj¹cych z ustaleñ programu ustawy o ochronie zabytków oraz polityki prowadzonej przez opieki nad zabytkami, w sk³ad którego wejd¹ pracow- Gminê sprowadzaj¹ siê do: nicy Referatu Rozwoju Gospodarczego, - promowania najcenniejszych zabytków z terenu gminy, - wewnêtrzne okresowe sprawozdania z realizacji niniej- - uwzglêdniania dziedzictwa kulturowego przy sporz¹dza- szego programu. niu dokumentów planistycznych, - wspierania poczynañ w³aœcicieli obiektów zabytkowych 8. Monitoring dzia³ania gminnego programu opieki nad przy dzia³aniach zwi¹zanych z ich w³aœciwym u¿ytkowa- zabytkami niem i utrzymaniem, Zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy z dnia 23 lipca o ochronie - kszta³towania spo³ecznej potrzeby ochrony dziedzictwa zabytków i opiece nad zabytkami wójt gminy zobowi¹zany kulturowego (spo³eczni opiekunowie zabytków), jest do sporz¹dzania co 2 lata sprawozdania z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami. Sprawozdanie to - edukacji spo³eczeñstwa w zakresie ochrony dziedzictwa przedstawiane jest radzie gminy. Po 4 latach program powi- kulturowego poprzez: nien zostaæ zaktualizowany i ponownie przyjêty przez radê - prowadzenie i doskonalenie edukacji na rzecz ochrony gminy. zabytków na poziomie szkó³ podstawowych i gimnazjal- Do wykonania powy¿szego zadania utworzono zespó³ nych, ze szczególnym uwzglêdnieniem tradycji lokalnych, koordynuj¹cy w sk³ad którego wchodz¹ pracownicy Referatu - popularyzacjê wszelkiego rodzaju konkursów promuj¹- Rozwoju Gospodarczego pod kierunkiem inspektor Danuty cych wiedzê z zakresu szeroko pojêtego dziedzictwa kul- El¿biety Koñczak, monitoruj¹cy niniejszy program poprzez turowego. analizê stopnia jego realizacji.

7. Instrumentarium realizacji gminnego programu opie- 9. Niektóre zewnêtrzne Ÿród³a finansowania gminnego ki nad zabytkami programu opieki nad zabytkami 1. Instrumenty prawne: Ustawowy obowi¹zek utrzymania zabytku we w³aœciwym stanie, co wi¹¿e siê m.in. z prowadzeniem i finansowaniem - programy okreœlaj¹ce politykê pañstwa i województwa przy nim prac konserwatorskich, restauratorskich i robót w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, budowlanych spoczywa na jego posiadaczu, który dysponuje - dokumenty wydane przez Wielkopolskiego Wojewódz- tytu³em prawnym do zabytku wynikaj¹cym z prawa w³asno- kiego Konserwatora Zabytków wynikaj¹ce z przepisów œci, u¿ytkowania wieczystego, trwa³ego zarz¹du. W przypadku ustawowych, jednostki samorz¹du terytorialnego, prowadzenie i finanso- wanie wspomnianych robót jest jej zadaniem w³asnym. - uchwa³y Rady Gminy (miejscowe plany zagospodaro- wania przestrzennego, zwolnienia i ulgi dla w³aœcicieli Wszystkie podmioty zobowi¹zane do finansowania prac obiektów zabytkowych). konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków mog¹ ubiegaæ siê 2. Instrumenty finansowe: o ich dofinansowanie ze œrodków m.in.: - œrodki w³asne zatwierdzone uchwa³¹ Rady Gminy, I. Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego - dotacje, Zasady finansowania opieki nad zabytkami okreœla usta- - subwencje, wa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 ze zmianami, art. 71-83. - dofinansowania. Szczegó³owe uregulowania w tym zakresie zawiera Rozporz¹- 3. Instrumenty spo³eczne: dzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace Dziennik Urzêdowy Województwa Wielkopolskiego Nr 174 — 18400 — Poz. 2913

konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy Witryna internetowa: http://www.minrol.gov.pl zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz.U. Nr 112, poz. V. Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych Administracji De- 940). partament Wyznañ Religijnych oraz Mniejszoœci Narodowych Program operacyjny DZIEDZICTWO KULTUROWE realizo- i Etnicznych, Wydzia³ Funduszu Koœcielnego wany jest w ramach 6 priorytetów: Dotacje udzielane na remonty i konserwacjê obiektów 1. Rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych sakralnych w zakresie wykonywania podstawowych prac zabezpieczaj¹cych obiekt (bez wystroju i wyposa¿enia). 2. Rozwój instytucji muzealnych Witryna internetowa: http://www.mswia.gov.pl 3. Ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju V. Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Go- 4. Ochrona zabytków archeologicznych spodarki Wodnej w Poznaniu 5. Tworzenie zasobów cyfrowych dziedzictwa kulturowego Na zadania zwi¹zane z ochron¹ i kszta³towaniem przyrody. 6. Ochrona zabytkowych cmentarzy Witryna internetowa: http://www.wfosgw.poznan.pl Witryna internetowa: http://www.mkidn.gov.pl Dzia³ania o charakterze strategicznym i ponadregional- II. Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Za- nym mog¹ liczyæ na finansowanie z Funduszy Unii Europej- bytków w Poznaniu skiej, m.in. Ze œrodków finansowych z bud¿etu pañstwa w czêœci, 1) Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), której dysponentem jest Wojewoda Wielkopolski. Dotacja którego dzia³alnoœæ koncentruje siê na ró¿nych dziedzi- mo¿e byæ udzielona na dofinansowanie prac konserwator- nach, m.in. rozwój turystyki oraz inwestycje w dziedzinie skich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku kultury. wpisanym do rejestru zabytków (art. 74 ustawy o ochronie 2) Programu Operacyjnego Infrastruktura i Œrodowisko na zabytków i opiece nad zabytkami). lata 2007-2013, który zgodnie z projektem Narodowych Witryna internetowa: http://www.wosoz.bip-i.pl/public Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO) stanowi jeden z programów operacyjnych przy wykorzy- III. Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Wielkopol- staniu œrodków Funduszu Spójnoœci i Europejskiego Fun- skiego, Departament Kultury duszu Rozwoju Regionalnego. W ramach programu reali- W ramach otwartego konkursu ofert na zadania publiczne zowanych bêdzie 17 osi priorytetowych, m.in. 12 – kultura Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie ochrony dzie- i dziedzictwo kulturowe. dzictwa kulturowego – ochrona zabytków i opieka nad zabyt- Wymienione Ÿród³a finansowania s¹ wskazówk¹ dla w³a- kami. œcicieli obiektów zabytkowych. Szczegó³owe informacje doty- Witryna internetowa: http://www.bip.umww.pl cz¹ce rodzaju finansowanych zadañ, uprawnionych wniosko- dawców, trybu sk³adania wniosków, kryteriów oceny i warun- IV. Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ków rozliczenia mo¿na znaleŸæ na stronach internetowych W ramach dzia³ania „Odnowa i rozwój wsi” objêtego instytucji udzielaj¹cych pomocy finansowej. Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

Wydawca: Wojewoda Wielkopolski Redakcja: Wydzia³ Nadzoru Wielkopolskiego Urzêdu Wojewódzkiego w Poznaniu - Redakcja Dziennika Urzêdowego Województwa Wielkopolskiego aleja Niepodleg³oœci 16/18, tel. 061 854 16 34, 061 854 16 21, e-mail – [email protected], www.poznan.uw.gov.pl Sk³ad, druk i rozpowszechnianie: Sk³ad – Oœrodek Informatyki WUW, Poznañ, tel. 061 852 90 44 Druk – Drukarnia „Sparta”, Rados³aw Kuriata, ul. U³añska 18a, 71-750 Szczecin, tel. 091 453 73 30, e-mail – [email protected] Rozpowszechnianie – Administracja i sta³y punkt sprzeda¿y – Wielkopolski Urz¹d Wojewódzki w Poznaniu, ul. Koœciuszki 93, hol g³ówny, tel. 061 854 1703

Egzemplarze bie¿¹ce oraz z lat ubieg³ych mo¿na nabywaæ w punkcie sprzeda¿y Dziennika Urzêdowego: – Wielkopolski Urz¹d Wojewódzki w Poznaniu, Poznañ ul. Koœciuszki 93, hol g³ówny, tel. 061 854 1703, zbiory Dziennika Urzêdowego wraz ze skorowidzami s¹ wy³o¿one do powszechnego wgl¹du w Wielkopolskim Urzêdzie Wojewódzkim, w godz. 900-1400

T³oczono z polecenia Wojewody Wielkopolskiego w Drukarni „Sparta” ul. U³añska 18a, 71-750 Szczecin

ISSN 1507–5729 Cena brutto: 30,00 z³