Helpu’r Llanw

Cynhelir cyfarfod yn Y Gegin, Neuadd ar nos Lun, Medi 25 am 8 o’r gloch i drafod syniadau ar gyfer Y Llanw dros y flwyddyn i ddod.

Cyfle i ddweud eich barn - croeso i bawb

Rhif 269 MEDI 2000 35c Sioe 2000

Mae Llanw L&I ar y We fyd gymdeithas neu fusnes, sydd am eang. Diolch i Simon Jones, le ar y We. Ar hyn o bryd OS Cape1 Pencraig, Llangwnadl rhowch chi rywbeth fel ‘’ am wneud y gwaith o roi’r i mewn yn y chwilotydd yr hyn tudalennau i fyny. Os ewch ddaw i fyny yw bythynnod chi ar y We i’r cyfeiriad gwyliau yn unig. Nod Simon ydy www.penllyn . com/llan w mi cael adlewyrchiad teg o Ben Llyn welwch ddetholiad o rifyn gynhenid Gymreig a Chymraeg Gorffennaf a Mehefin. ar y We, fel bod pobl yn dod yn Cychwyn ydy hyn a’r gobaith fwyfwy ymwybodol o’n rwan yw y gellir darganfod diwylliant unigryw. Meddai ffyrdd o wella’r diwyg a Simon, ‘Fydda i ddim ond yn chadw’r tudalennau’n rhoi tudalennau dwyieithog a gyfredol. Mae tîm Llanw Llyn Chymraeg i fyny o dan yn awyddus iawn i glywed gan Penllyn.com ac, OS bydd yna unrhyw gyfrifiadurwr ddigon o gyfeiriadau at bentrefi gwirfoddol sy’n deall y pethau Llyn yn y dogfennau, mi ddylai yma. Cysylltwch ag un o’r Chwilotyddion fel Alta Vista a golygyddion neu anfonwch Yahoo adnabod y safle yma.’ Yr e-bost. hyn mae’n olygu yw y bydd unrhyw un ar draws y byd sy’n Mae Simon Jones hefyd yn chwilio am gyfeiriadau at Lyn, Dau fugail ifanc a gafodd gyn lwyddiant yn Sioe Tudweiliog: Mathew awyddus i glywed oddi wrth cael eu cyfeirio at yn Penri o Laniestyn a Car-on Rhys Roberts o Rydyclafdy. unrhyw un ym Mhen Llyn, yn penllyn.com. (I‘ilm: l~ml lvY?l) Daeth cannoedd o bob cwr o Dafydd Wigley ar adeilad y mlynedd yn ô1, mae gennym Gymru i Bwllheli ddiwedd ‘temprans’ lle cynhaliwyd hanes balch fel Plaid. Rydym yn Gydag anfodlonrwydd ynghylch Gorffennaf i ddathlu 75 cyfarfod sefydlu’r Blaid 75 edrych ymlaen i’w weledgiaeth o prisiau olew yn cynyddu ar ô1 Mlwyddiant Plaid Cymru ac i mlynedd yn ô1. hunanlywodraeth o fewn protestio cryf tros y môr yn orymdeithio tu 61 i Seindorf Traddododd Dafydd Wigley Ewrop,’ meddai. Daeth y Ffrainc ac ar hyd a lled Cymru, Arian trwy’r dref i’r ei araith olaf fel llywydd y Blaid, dathliadau i ben gyda chinio a beth yw ymateb pobl L&n? Maes, ble cynhaliwyd rali. ‘Gyda diolch i weledigaeth chân gan Dafydd Iwan yng Mae’r pris olew ar y cyfandir yn Dadorchuddiwyd plac gan Saunders Lewis a’i gyfeillion 7 5 Ngwesty’r Nanhoron, Nefyn. dipyn rhatach na’r pris rydan ni’n ei dalu yma ond ychydig iawn o brotestio fu yma hyd yn hyn. Mae Alwyn Williams, sy’n rhedeg busnes loriau cario o Forfa Nefyn yn credu’n gryf y dylai pobl yr ardaloedd gwledig weithio efo’i gilydd i ddwyn pwysau o ddifri am help i gefn gwlad. Dyna hefyd oedd byrdwn Undeb Amaethwyr Cymru sydd mewn trafodaethau gyda’r ‘Road Haulage Association’ ar y ffordd orau ymlaen. Does dim dwywaith nad ydy’r prisiau uchel yma am olew yn taro cefn gwlad fel Llyn yn drymach nag unrhyw le arall. Ond onid oes rhaid cadw prisiau olew yn uchel i ddiogelu’r amgylchedd? Mae problem yr haenen ôson yn teneuo yn bygwth amgylchedd y byd. Beth Dafydd Wigley yn traddodi ei araith olaf fel Llywydd Plaid Cymru yng nghyfarjod dathlu ‘r pen-blwydd yw eich barn chi? Anfonwch air ym Mhwllheli. (Llun: Nigel Hughes) atom yn y Llanw. Edrych n31, Camu ‘Mlaen Talu’r Pris am fyw yn Llyn Daeth cannoedd o bob CWI- o Dafydd Wigley ar adeilad y mlynedd yn 61, mae gennym Gymru i Bwllheli ddiwedd ‘temprans’ lle cynhaliwyd hanes balch fel Plaid. Rydym yn Gydag anfodlonrwydd ynghylch Gorffennaf i ddathlu 75 cyfarfod sefydlu’r Blaid 75 edrych ymlaen i’w weledgiaeth o prisiau olew yn cynyddu ar 61 Mlwyddiant Plaid Cymru ac i mlynedd yn 61. hunanlywodraeth o fewn protestio cryf tros y mar yn orymdeithio tu 61 i Seindorf Traddododd Dafydd Wigley Ewrop,’ meddai. Daeth y Ffrainc ac ar hyd a lled Cymru, Arian Llanrug trwy’r dref i’r ei araith olaf fel llywydd y Blaid, dathliadau i ben gyda chinio a beth yw ymateb pobl L&n? Maes, ble cynhaliwyd rali. ‘Gyda diolch i weledigaeth chin gan Dafydd Iwan yng Mae’r pris olew ar y cyfandir yn Dadorchuddiwyd plac gan Saunders Lewis a’i gyfeillion 75 Ngwesty’r Nanhoron, Nefyn. dipyn rhatach na’r pris rydan ni’n ei dalu yma ond ychydig iawn o brotestio fu yma hyd yn hyn. Mae Alwyn Williams, sy’n rhedeg busnes lori’au cario o Forfa Nefyn yn credu’n gryf y dylai pobl yr ardlaloedd gwledig weithio efo’i gilydd i ddwyn pwysau o ddifri am help i gefn gwlad. Dyna hefyd oedd byrdwn Undeb Amaethwyr Cymru sydd mewn trafodaethau gyda’r ‘Road Haulage Association’ ar y ffordd orau ymlaen. Does dim dwywaith nad ydy’r prisiau uchel yma am olew yn taro cefn gwlad fel L&n yn drymach nag unrhyw le arall. Ond onid oes rhaid cadw prisiau olew yn uchel i ddiogelu’r amgylchedd? Mae problem yr haenen &on yn teneuo yn bygwth amgylchedd y byd. Beth Dafydd Wigley yn traddodi ei araith olaf fel Llywydd Plaid Cymru yng nghyfarfod dathlu ‘r pen-blwydd yw eich barn chi? Anfonwch air ym Mhwllheli, (Llun: Nigel Hughes) atom yn y Llanw. Beryl - 701122. Elw tuag at brynu Sganiwr y Bledren. Tachwedd 5 - Cyngerdd yng nghapel Rhydbach, : am 8.00 o’r gloch gyda Dewi Wyn Williams - Tenor; Owen Medi 14 - Cyfarfodydd Pregethu Cape1 Horeb (A). Mynytho, am 2.00 a 6.30 o’r Bebb - Baritôn; ac Annette Bryn Parri. gloch, gyda’r Parchedig Derwyn Morris Tachwedd 11 - Cymdeithas Rhieni Ysgol Jones, Abertawe. Botwnnog. Ffair Grefftau yn yr ysgol o Medi 14 - Noson agored yng nghwmni 1O:OO tan 4:00. I gael bwrdd, ffoniwch Staff yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn 740811 neu 730220. Neuadd Rhiw am 7:O0. Medi 21 - Noson Clwb y Neuadd, Ionawr 27 - Noson gyda John ac Alun yn Mynytho, a chyfarfod o Bwyllgor y Neuadd Neuadd Goffa . Arweinydd: am 7.30. Dilwyn Morgan. Tocynnau: £4, plant £2. Medi 22 - Sgwrs a Chân yng nghwmni Tocynnau i deulu - 2 oedolyn a 2 o blant - Emlyn a Harri Richards yng Nghanolfan Y £10. Ffôr am 7.30. Medi 25 - Gwasanaeth Diolchgarwch am y Cynhaeaf yn Eglwys Sant Cian, , PEIRIANNYDD am 7 o’r gloch gyda’r Parchedig Aled Gwasanaeth trwsio, Prynu a Gwerthu Jones-Williams, . Peiriannau Garddio o bob math Medi 27 - Noson o Bingo yng Nghanolfan yn cynnwys nôl a danfon. Gymdeithasol am 7.30. Gwasanaeth Garddio, Clirio neu Medi 29 - Canolfan Llaniestyn. Noson unrhyw beth sydd lawen yng nghwmni Dilwyn Morgan i ei angen. ddathlu ugain mlynedd agor y Ganolfan. Amcanbrisio am ddim Hydref 3 - Cyfarfod Blynyddol Ras Dim byd yn ormod o drafferth. Aredig Sarn a’r Cylch yn y Penrhyn Arms, Sarn, am 8.00. Cysylltwch ag Hydref 5 - Cyngerdd Mawreddog i ail- EMYR agor Neuadd Goffa Chwilog am 7.30 gyda Chôr Eifionydd, Washington James, Siân Eirian, Gwenan Gibbard, Huw a Steven. G66 Arweinydd: Bethan Jones Parry. Tocynnau: £4, plant £2. Ffôn: (01766) 810642 8 10257. Hydref 19 - Noson Clwb y Neuadd, Mynytho, a chyfarfod o Bwyllgor y Neuadd am 7.30. Y LLANW Hydref 20 - Noson yng nghwmni Hogia’r DRWY’R POST Bryniau yn neuadd am 7.30. Cvsvlltwch â: Hydref 28 - Noson o Adloniant yng nghwmni Chicas a Kevin Williams (Radio Champion FM) yng Ngwesty’r Goedlan, Edern, am 7.30. Tocynnau - £4, ar werth yn y Gocdlan - 720425, ac yn Ysbyty Bryn Y Am&VWGolygydd: Dic Goodman

Chwith iawn gcnnym yw gorfod derbyn na Mae John Stoddart yn mcddu ar Cofio Dunkirk 1940 chawn gyfraniad i’r golofn gan Gwilym, haen o ysgafnder a doniolwch a dry sgwrs Brynrhydd. Rocdd ei gerddi yn dderbyniol ar y ff6t-i yn fwynhad. Daw hyn i’r wyneb Llu arfog ddiarfogwyd - wedi’r drin iawn gan bawb. Canai yn hyfryd am fyd weithiau yn ei gerddi. Y syniad gan lawer Un fyddin a faeddwyd. natur ac am arferion y tir. yw mai prudd a thrymaidd a fu bywyd Iesu Hogia’ o Walia welwyd Roeddwn yn ei led adnabod fel Grist ar ei hyd. Ond mae llaweroedd o Yn wyr llesg ger y m6r llwyd. ffarmwr a chyfrannwr i’r l,lanw ar faterion feirdd enwog yn synio’n wahanol, ac wedi amaethyddol. Roedd yn ysgrifennwr canu am droeon ysgafn a llawen ym mywyd Heb ganfod lle’i gysgodi - o niwed rhwydd ac yn dangos ei fod yn deal1 ei Yn ei gerdd Angheuol fwledi, fatcrion ac yn cu trafod yn ddcallus a ac athroniaeth Iesu Grist. Arwyr heb weld tosturi diddorol. ddifyr a hyfryd mae John Stoddart wedi Ar y llain oedd ger y lli. Ar ô1 hyn deuthum i’w adnabod yn llwyddo i roi darlun inni o’r Iesu llawen. dda. Byddem yn mynychu Dosbarthiadau Biti na allai ein Cyhoeddwyr O’u hachos aeth man gychod - rhai cannoedd C.A.G. mewn gwahanol fannau yn Llj%. Llyfrau weld y cyfoeth o gerddi sydd gan I’r cyni a’r difrod. Ar y dechrau mynnai ddal na allai ef feirdd o’r radd flaenaf yn eu cypyrddau fel Bradwyr gwlatgar a pharod ysgrifennu dim ond rhyddiaeth. Ond er y gellid eu cyhoeddi - gyda chymorth. Hyd y dwfn yn mynd a dod. syndod i bawb ohonom dechreuodd Cymorth a estynir mor barod i rai o’r beirdd brydyddu. Daeth ei gcrddi yn boblogaidd niwlog ac anniddorol. Oes raid ennill Y Y Royal Daffodil II gan lawerocdd. Yn wir roeddem yn Gadair Genedlaethol cyn y caiff y beirdd ystyried ceisio ci berswadio i gyhoeddi ei talentog help llaw? Mae yna drysorfa lawn Ddydd angen fe ddiengodd - enwog gwch waith mewn 1lyfryn. yng nghypyrddau John Stoddart y dylid eu Am Dunkirk, a rhywfodd Mae Stan Jones, wedi llunio cyhoeddi ar bob cyfrif. Yn ffau yr ing ni chyffrôdd, tribannau er cof. Dengys y tribannau hyn A’n hogiau gartref ddygodd. sydd yn tystio, mewn modd celfydd a dilys Mor ryw drist? Penmorfa R. J. Jones, i’r ffaith fod Gwilym yn uchel iawn ei barch gan bawb yn Lljn. Ai cyfleustra ynteu gormes yr odl ‘droes Grist ein beirdd emynyddol yn dragwyddol drist? Dywed Ifan Pritchard awdur y gerdd gampus hon beth o hanes Y Lasynys, Er Cof am Gwilym Brynrhydd Daeth i’r cynefin a dolur, y gofidus wr, byliau o chwerthin, ar brydiau, bid siwr! cartref awdur enwog “Y Bardd Cwsg” sydd yn adlais o waith Ysbaenwr ac arall. Colli Yn y briodas yng Nghana, hid bod gwh tir ei tin Dywed y bardd ei fod wedi ymweld ?r Colli’r amaethwr rhadlon o weld claearni’r d+?r yn troi’n orfoledd gwin; Lasynys - sydd bellach wedi ei adnewyddu A’i gwmni oedd yn foddion; ar dro’n ddi-au, ceid gwawch o chwerthin taer a’i adfer. Diddorol yw sylwi fod cysylltiad Yng Nghlwb yr Efail teimlir chwith ar gorn trwstaneiddiwch yng ngweithdy’r saer. rhwng y Lasynys â rhywun o Rhydyclafdy. Heb ddarlith ar ci noson. Yn 61 Ifan Pritchard roedd gan Elis Wyn A’i dmed yntdu’n weddaidd ar y mynyddoedd, faint neu sedd yn y mynydd lle yr elai i Ceid sôn am lwyn a mynydd siawns fyfyrio a chyfansoddi. Yng nghwmni yr awenydd; nad oedd &n ar ci enau’n gyfeiliant i’w ddawns, Cysylltiad arall â Llyn yw mai Barddoniaeth Gwil oedd yn y pridd cans dawns a than ddisgwyliai plant y llawr Ymgymerwr o Nefyn a fu’n gyfrifol am y Wrth rodio’r ffridd a’r meysydd. gan destun newyddion o lawenydd mawr. gwaith o adfer Y Lasynys - rhag ei fod yn dirywio a mynd yn furddun. Cerdd bwysig Mae’r awen wcdi tewi Enciliai i’r mynydd yn dawel wrtho’i hun a diddorol yw hon a diolchwn i’r bardd o A cholofn Dic fydd hebddi; i guddio’i ddigrifweh - ‘n61 damcaniaeth rhyw ddyn*; ardal y Sarn yn Llj% amdani. Hiraethu wnawn am fardd “Bryn Rhydd” OS f’elly, byddai’r tincial yn yr awyr iach A’r Llmtw’tt brudd o’i golli. mor ddiniwed o glir B chwerthin baban bach. Sedd Elis Wynne Stan Jones John Stoddart Mae’r bardd ynghwsg a’i sedd yn wag Dyma delyneg o law un a i$yr yn A’r llwch yn gwilt clasurol dda y gofynion. Gadewir i’s darllenydd ei Mae cof gan lawer o’r rhai hynaf Geiriau tyn fu’n croesi’r ffin deal1 a’i mwynhau drwy ci darllcn yn Cyn ffurfio’n win diferol. feddylgar. Pair y gerdd, neu ergyd y gcrdd ohonom am helynt Dunkirk ym 1940. Yr inni gofio am line11 gan Robert Burns yn y oedd byddin Prydain wedi gorfod ildio’n 131 ac yn wynebu’r m6r, a byddin yr Almaen ar 0 gwr y sedd y tardd y gwin gerdd ddiangof a ganodd wedi iddo rwygo Ffrydlif ei anian effro: yn ddiarwybod nyth y llygoden wrtharedig. eu gwarthaf. Roedd yn seSyllfa erchyll. Ymhlith dros dri than-mil o filwyr Elis Wyn a’i gampwaith coeth Wrth weld diwedd trychinebus y llygoden Grawnwin y doeth gadd yno. a’r dryllio creulon ar ei ho11 obeithion, ar y traeth, yr oedd nifer sylweddol o gwelai’r bardd arwydd o beth sydd o flaen Gymry yn eu plith mae’n siwr. Eu hunig obaith oedd croesi’r sianel i Loegr. Hanes Yn encil deg y graig lwyd pob dyn a llygoden; meddai: Bu oriau o fyfyrio; “An’ forward tho’ I canna see, y digwyddiad dychrynllyd yw testun englynion R.J. Penmorfa. Ei ddawn a’i ddysg 1 guess an’ fear” Adwaith yr hir ddiwyllio. Deud yr un peth yn gynnil, gynnil mae Ond daeth pob math o gychod a Gwyneth Williams hefyd. llongau ar draws y sianel i’r traethau i’w cyrchu i ddiogelwch yn eu plith yr oedd Mae’r t^y’n gof i’r ceinder fu llongau masnach y glannau (Costars) Yn dyst diamwys drysor; “Dim ond Deilen.. .” llongau-fferi a chychod o bob maint a siap. Y meini llwm ar eu newydd wedd A’r sedd yn wys i lenor. Tosturi deimlais wrth dy welcd di Canodd y bardd englyn i’r Royal Daffodil. Ifan Pritchard Yn cwympo’n oediog ar fy llannerchi. Roedd hon yn un o longau-fferri’r Mersi o Lerpwl. Ar hon cofiwn yn dda groesi o Ai ti yw’r hynaf un o’r cnwd Diolch i’r beirdd am gael medi cynhaeaf Ddatblygodd ddechrau’r haf’ yn tlagur brwd? Benbedw i’r Piar yn Lerpwl - cyn cloddio’r twnel mawr. Roedd hon yn gallu cario aeddfed eu hawen. Deuant yma drwy’r post nifer mawr o ddynion ar ei dec - y Royal ac ar y ffôn. Gwaith pleserus yw eu didol Neu a ddaeth lludded i dy gorffyncrin a’u rhoi ger bron y darllenwyr. Rhif y ffôn Tra’n dawnsio’n wyllt i rythmau’r gwyntoedd blin Daffodil II oedd hon. Yn y Rhyfel Mawr yw 740289, yn y Lôn Las, Mynytho. A’th gyd-gyfoedian gyda’u gwawd a’u sen Cyntaf llwyddodd ei rhagflaenydd y Royal Yn gwamal sisial fod dy oes ar ben? Daffodil I i suddo llong-danfor Almaenig! Mae R.J. wedi canu nifer o Ond anesmwythyd sydd yng ngwraidd fy mod englynion yn cynnwys un am y Royal Cans gwn mai cennad wyt - mae’r gaua’n dod. Daffodil II. Dyma dair o’r englynion Gwyneth Williams cyffrous rheiny gan R.J. Jones, ac un i’r Royal Daffodil II. Clwb Pêl-droed Clwb Criced Pwllheli Awst 200 Tymor 2000 - 2001 Faint ohonoch chwi sydd yn cofio Ychwanegodd Peter Griffith dair gweld Clwb Pêl-droed Pwllheli yn arall yn y cyfnod yma i sicrhau arwain un o gynghreiriau pêl-droed buddugoliaeth o 4-2 i’w dim. lleol? Dim llawer ohonoch mae’n Pwy wyr beth all ddigwydd dros siwr ac yn bendant neb dan ugain weddill y tymor, ond ni ellir bod oed. Wel, am y tro cyntaf ers tua wedi gobeithio na chael dechrau ugain mlynedd enw Pwllheli sydd gwell. Gobeithio bod y ar frig Cynghrair ar chwaraewyr ifanc sydd yn y tim ddechrau mis Medi. bellach yn cyrraedd eu potensial ac Wrth gwrs mae’n rhaid cofio OS gallant gynnal ac adeiladu ar y nad yw’r Gynghrair yn cael ei dechrau da yna gallai tymor llawn cyntaf y mileniwm newydd fod yn hennill tan fis Mai ac felly mae yna dymor addawol i Glwb Pel-droed fisoedd o ymdrech o flaen y Pwllheli. chwaraewyr ond, wedi dweud hynny, mae’n braf edrych ar y tablau yn y papurau lleol a gweld enw’r Clwb ar y brig ac yn y Tim PêI-droed Nefyn Rhes gefn: Chris Moore a Michael Hughes (Dan 14) penawdau ar y tudalennau cefn. Dechreuad cymysglyd gafodd Blaen: Robert Cooper (Dan 12; Ben Jones a Ben Dabson (Dan 13) (L/WI: LIewi WyrlI hogiau Nefyn wrth wynebu sialens Cynghrair Silver Star Gwynedd newydd yng Nghynghrair Gorffennodd y Ttm Dan 15 yn ail dewiswyd Robert Cooper a Ben 10 Medi 2000 Gwynedd. Ar ol colli o 4-0 ar Gae yng Nghynghrair Eryri. Cafwyd 6 Jones eto i garfan Eryri mewn CH E Cyf C Pt Eithin Duon yn erbyn Llanrug yn eu buddugoliaeth a dim ond 2 gem a twrnament yn Ne Cymru. 1. Pwllheli 6 6 0 018 gem gyntaf cafwyd buddugoliaeth gollwyd yn ystod y tymor. Chris Llwyddodd Ben Jones i fod y 2. Felinheli o 2-1 dros Gaernarfon gyda goliau Moore a Ben Dabson oedd y bowliwr mwyaf llwyddiannus y 3. Llanrua United g i A 7 ;z gan John Williams a Jonathan bowlwyr a gymerodd fwyaf o tim gan gymryd 11 wiced i gyd, a 4. Boded& 5 4 0 112 Foskett. Ar ol hynny trechwyd y wicedi tra sgoriodd y capten 5 wiced am 25 o rediadau mewn 5. Bl Amateurs Bermo 3-1 gydag Alan Jones ac Dafydd Dabson record o 285 o un gem. Llongyfarchiadau iddynt 6. LlangefniTown ! z i 1 ig Owain Gwilym yn rhwydo. rediadau gyda’r bat. Cafwyd i gyd. 7. Nefyn United 6 2 137 Ar nos Fercher, Awst 30 roedd cyfraniadau o nod hefyd gan Dewi Yn anffodus brwydr yn erbyn torf enfawr wedi dod i wylio’r hen Davies a Ben Jones. disgyn i bedwaredd adran Pan oedd y chwaraewyr yn elynion, Pwllheli -- arweinwyr y Ennill 3 a cholli 5 gem oedd Cynghrair Criced Gogledd Cymru cyfarfod ar gyfer sesiynau ymarfer Cynghrair - yn herio’r Gleision. hanes y TTm Dan 13, gan ddod yn sydd o flaen Tim Cyntaf y clwb, ar ym mis Gorffennaf dywedodd Gyda’u profiad a’u dawn agorodd drydydd yn eu grwp. Yn ystod y ol colli eu pedair gem ddiwethaf. Bryn, Twm a Dylan (y trrn rheoli) Pwllheli fwlch o dair gôl yn fuan ar tair gem olaf o’r tymor gwelwyd Yr unig chwaraewr i ddisgleirio yn wrthynt nad oedd amheuaeth fod ôl hanner amser, diolch i Gwion perfformiadau gorau’r tymor gan ddiweddar oedd Neil Williams pan potensial yn y sgwad i fod yn Roberts, Dylan Thomas a David Ben Jones (50 heb fod allan yn sgoriodd gant gwych yn erbyn Y gystadleuol ac mae beth oedd ei Griffiths. Gydag ugain munud yn erbyn Bodedern) a Ben Dabson (6 Bala, pan gollwyd gem glos. Maerr angen oedd cael dechrau da i’r weddill rhwydodd Owain Roberts wiced am 19 rhediad yn erbyn tair gem sydd ar ol yn rhai anodd tymor er mwyn codi hyder a gosod i ddod a llygedyn o obaith i Nefyn, Bethesda). Mathew Pengelly a bydd pob pwynt yn bwysig. sylfaen gref, rhywbeth na a phan sgoriodd Alan Jones yr ail gymerodd fwyaf o wicedi a Ben Saif y TTm Dydd Sul yn ail yn ail lwyddwyd i’w gyflawni y tymor gol i’r ttm cartref roedd gobaith Jones sgoriodd y mwyaf o adran Cynghrair Criced Gwynedd, diwethaf. Er nad yw’r t!m wedi efallai y medrid unioni’r sgor - rediadau yn ystod y tymor. un pwynt y tu ol i Fochdre ar ol chwarae cystal ag a wnaethpwyd ond daeth y chwiban olaf yn rhy Disgleiriodd y wicedwr Ceiri colli yn drwm iddynt ar Sadwrn yn ambell gem y tymor diwethaf, fuan. Piti garw am yr anaf drwg i Rowlands hefyd drwy lwyddo i Gwyl y Banc. Gydag un gem ar Bl mae’r sylfaen a obeithiwyd John Gwynfor a’i gorfododd i gael 19 allan, record arall i’r adran mae dyrchafiaeth i’r adran gyntaf amdano wedi ei gosod gyda chwe adael y maes yn yr ail hanner. iau. yn y fantol rhwng 3 thim. Mae buddugoliaeth yn chwe gem Gallasai ei bresenoldeb ef yn Fel tystiolaeth i lwyddiant Stuart Webley yn parhau i sgorio’n gyntaf y tymor. hawdd fod wedi bod yn allweddol c hwaraewyr ifanc y clwb, bu 5 ar drwm gyda’r bat ac mae’r Roedd yn fantais cael y tair gem wrth i Nefyn bwyso am y drydedd deithiau gwahanol gyda charfanau chwaraewyr ifanc yn disgleirio o gyntaf adref ar y ‘Rec’ a goI. criced Eryri (Gwynedd, Men a dan arweiniad medrus y capten llwyddwyd i guro yr hen elynion Croesawyd Llanrwst ar ol hynny Chonwy). Teithiodd Chris Moore a Simon Williams. o 3-0; dilyn hynny ond, gyda sawl aelod o’r garfan Michael Hughes i Wyl Mae’n galonogol gweld cymaint trwy chwalu o wedi anafu neu ddim ar gael, bu’n Genedlaethol Dan 14 yn o chwaraewyr ifanc yn chwarae i’r 8-0, ac yna ymladd yn galed i guro rhaid bodloni ar gem gyfartal - Aberystwyth. Yn Ne Cymru a Tim Cyntaf a’r Ail ac mae eu Llangefni, un o’r timau cryfau yn 3-3. Sgoriwyd goliau Nefyn gan Swydd Derby y bu Ben Dabson a datblygiad parhaol yn y Gynghrair, o 2-1. Roedd y tair Alan Jones, Owain Roberts a Ben Jones yn cynrychioli Eryri o argyhoeddi’n dda i ddyfodol y buddugoliaeth yma yn gymorth i Dafydd Jones. Dan 13 ac wedyn, o Dan 12 clwb. baratoi’r tim ar gyfer y daith fer ond anodd i Gae’r Delyn i chwarae Nefyn Utd, sydd wedi esgyn i’r Dydd o Chwaraeon Capeli Ail Dim Nefyn Gynghrair y tymor hwn. Roedd y ddau dim yn awyddus i guro’r gem Henaduriaeth Llvn ac Eifionydd Menter newydd yw rhedeg ail dim ‘darbi’ yma ac, yn haeddiannol, yn Nefyn a, chyda cymysgfa o hen Pwllheli aeth a hi o 3-2, gyda bennau a hogiau ifanc o ardaloedd Nefyn yn sgorio ddwywaith yn Pen Llyn yn mwYnhau eu hunain hwyr yn y gem i greu diweddglo ac yn cael pleser ar bnawn cyffrous. Sadwrn, mae Gareth Williams (Uwchmynydd), rheolwr y tim yn Taith i Fae Colwyn ddilynodd hyderus y bydd hyn o fudd i dim hyn i gyfarfod 1 thim arall a cyntaf Nefyn yn y dyfodol. esgynodd i Gynghrair Gwynedd ar Ar ol colli’r gem agoriadol 2-0 yn ddiwedd y tymor diwethaf. Un gol erbyn Pwllheli, cafwyd dwy i ddim oedd hi y tro hwn gyda gol fuddugoliaeth gampus dros Roy Kip yn ddigon i ennill y Lanystumdwy a . Cododd triphwynt. hyn yr hogiau i safle yng nghanol Nol ar y ‘Rec’ y Sadwrn canlynol y tabl, ond yna cafwyd curfa go cafwyd un o ‘gemau mawr’ cyntaf iawn o 8-2 yn Nhal-y-sarn a, heb y tymor. Llanrug Utd, ttm arall amheuaeth, dyma dim fydd gyda record cant y cant oedd yr ymhlith ceffylau blaen y Cynghrair ymwelwyr ac, ar ol 40 munud o’r pan ddaw’r tymor i hen. Rhaid gem byddai pawb oedd yn canmol perfformiadau Bryan bresennol yn amau mai record Mathews a Martin Jones, dau Llanrug oedd am barhau, gyda’r chwaraewr egrirol dros ben - a ymwelwyr yn feistri ar dim chyda Meilir yn llawn brwdfrydedd Pwllheli. Fodd bynnag sgoriodd ar yr asgell dde, Alan Francis a Peter Griffith funud cyn yr egwyl Barry Griffiths yngadarn yn y cefn, ac, yn yr ail hanner, y tim cartref a’r ‘hen ben’ Eric Jones yn feistr oedd a’u cynffonau i fyny. T;m P&droed , Huw, Osian, Mark, Owain, Dylan, fifion yn y goI, mae’n argoeli’n dda. Dyddiadur Dwy Ganrif

Bydd y rhai ohonoch chi a gafodd flas gwaith manganîs Thomas Bilshaw, Sais o ar y gyfres ‘Hen Gymeriadau’ gan Lerpwl a oedd yn lletya yn Nhan-y-Graig; Gwilym Felin yn y Llanw yn sitir o Owen Williams, Tan-y-Graig ac Isaac fwynhau’r gyfres newydd hon lle mae Roberts, Bwlch-y-Garreg. Yn ôl y sôn, y o’n edrych ar rai o'r digwyddiadau ddau olaf yma fu’r rhai cyntaf i gloddio mwyaf difyr yn hanes Ll$b dros y ddwy rhan orllewinol Clip y Gylfinir. Yng ganrif ddiwethaf. nghyfrifiad 1861 hefyd, cofnodir bod gwraig 35 oed ynghyd â'i mab pedair ar Cloddio am fwynau yn Lljb ddeg yn fwynwyr. Erbyn 188 I, mae’n ymddangos o’r Yn ô1 yr ystadegau, yn 1827 y cyfrifiad mai tri yn unig a oedd yn darganfuwyd y manganîs cyntaf yn ardal y fwynwyr: Owen Williams ac Isaac Roberts Rhiw ac mewn ffrwd fechan, sef ffrwd y a enwyd eisoes ac un arall, a gwelir bod y Nant, yr oedd hynny. Nid oes cofnod yn tri yn perthyn i’w gilydd trwy briodas. dweud ai trwy ddamwain ynteu trwy Ni cheir sôn am waith manganîs yn ymchwiliad y bu i’r manganîs ddod i’r y Rhiw yng nghofnodion mwynfeydd amlwg ond un peth sydd yn sicr: bu i’r Cymru rhwng 1872 ac 1885 ond mae peth darganfyddiad chwyldroi ardal fechan dirgelwch ynglyn â hyn gan fod y gwaith o gymharol dlawd. Un o’r amryw geudyllau yn Nant-y- gloddio yn y Rhiw wedi ailgydio yn 1880 Cafodd manganîs ei ddarganfod ym Gadwen ond yn danddaearol erbyn hyn. Yn 1887, Mhrydain cyn belled yn ôl â 1774 a buan ar hugain gan y goron yn 1844 i fwyno dau Isaac Roberts ac Owen Williams oedd iawn y dysgwyd am ei rinweddau. Gellir ei can erw o dir comin mynydd y Rhiw. perchenogion gwaith Benallt abuont yn dal ddefnyddio i galedu haearn, a’r sodiwm a’r Deiliaid y brydles honno oedd Robert i weithio yno tan 1895. potasiwm sydd ynddo i gynhyrchu Williams, meistr llong o ardal y Rhiw, a’i Bu gwaith y Rhiw mewn bri o 1886 diheintydd. bartner, William Jones, un a fu yn reolwr hyd at 1893 a’r Nant o 1891 - 1893, gyda Gan mai ar dir yn perthyn i’r Cyrnol mwynfeydd y Penrhyn Du, . Bu’r dau ddyn yn gweithio yno. Aeth un i geisio Edwards, Nanhoron y darganfuwyd y bartneriaeth yn un dda a llwyddiannus yn ôl sefydlu pwll yn Nhy’n Llan ond methiant manganîs cyntaf yn Rhiw, mae’n wir pob sôn. Yn yr un flwyddyn cafodd tri dyn fu’r ymdrech honno. Yn ôl map Ordnans dweud bod ei ddiddordeb ef ynddo yn fawr lleol arall brydles o un flynedd ar hugain i 1888. dangosir Rhiw a Benallt fel pyllau a chyflogodd wr o’r enw Andrew Burt i chwilio am fwynau yn Baron Hill. Yn ôl ond fel hen chwarel y dangosir y Nant. arolygu’r darganfyddiad ar ei ran. Prynodd cyfrifiad 1841, trigai mwynwr yn Chimney Dangosir un pwll yn ymyl Tyddyn Meirion Andrew Burt, Neigwl Ganol yn 1827 er Hole, neu Cimle fel y’i adwaenir erbyn a gelwir y safle yn Cae Manganese. Cafodd mwyn adeiladu melin ar gyfer malu’r heddiw. Bwthyn bychan ym mhlwyf y map ei gywiro yn 1899 a gwelir bod tri garreg manganîs Mae’n debyg ei fod wedi oedd Chimney Hole ac yn ôl phwll ac un lefel yn Rhiw a Benallt. sylweddoli mai manganîs oedd yr hyn a enw anghyffredin y mwynwr ymddengys Daeth dirwasgiad i’r gwaith mwyno ddarganfuwyd ond ei fod wedi cadw mai Sais ydoedd. Erbyn cyfrifiad 1851, oherwydd mewnforio manganîs hynny’n gyfrinach iddo’i hun nes y daeth roedd ef a’i deulu wedi symud o’r ardal. cyfoethocach ei ansawdd a hefyd llawer cadarnhad o’r swyddfa brofi yn Llundain. Cafodd 229 tunnel1 o fanganîs ei rhatach, ac erbyn 1900 roedd y Er bod Burt wedi meddwl am elwa o grynhoi yn 1829 ond 70 tunnel1 yn unig a mwyngloddio wedi dod i ben yn y Rhiw er gynllun y felin, fel arall y bu gan fod yn gafodd ei drosglwyddo yn 1830. Erbyn nad oedd wedi ei ollwng yn gyfan gwbl. well gan y prynwyr fanganîs mewn ffurf 1830 roedd gair wedi mynd ar led bod Bu i’r gwaith cloddio fod mewn bri powdwr yn hytrach na cherrig, ac aeth cyfoeth i’w ennill o ddaear y Rhiw a bu i wedyn yn ystod yr Ail Ryfel Byd, ond cynlluniau’r hen frawd i’r gwynt! lawer o ddieithriaid ddod i’r ardal i geisio cyfnod arall oedd hwnnw. Gyda dyfodiad hydref 1828 daeth eu ffortiwn. Pobl mynd a dod oedd y I’w barhau. asiant mwyngloddio ynghyd â mwynwr mwyafrif ohonynt ac efallai nad oedd Gwilym Felin Tudweiliog profiadol i’r ardal i hyfforddi’r trigolion yn croeso trigolion y Rhiw mor gynnes ag y y modd i olchi a glanhau’r ˆmanganîs ac dylai fod; wedi’r cwbl, eu heiddo hwy oedd erbyn 1830 cofnodir bod oddeutu hanner unrhyw elw a ddôi o ddaear eu bro. cant o ddynion o’r cylch yn gyflogedig yn y Nid cymdeithas y Rhiw yn unig a Gwneuthrwraig Dillad gwaith. fyddai yn elwa o enillion ynghlwm â'r Cywiro Dillad Mewn basgedi ar gefn mulod y câi’r cloddio. Roedd y meistri tir hefyd am cynnyrch ei gario i’r traethau, er mwyn ei fynnu eu siâr. Fe1 yr awgrymais yn barod, Dodrefnu Ysgafn allforio i Lerpwl a Llundain. Cafwyd roedd y Cyrnol Edwards, Nanhoron â caniatad i groesi tir y Nant ar gyfer llwytho diddordeb yn y gweithgareddau; hefyd ym Mhorth Ysgo, ond i Abersoch ran amlaf Asheton Smith, stad y Faenol a’r Arglwydd h2hzx&u y cludid y llwythi, ac weithiau i Newborough, Glynllifon, y tri am dafell go Plasyngheidio, , Pwllheli Borthdinllaen. helaeth o’r elw. Gwynedd LL53 8YL Yn Rhagfyr 1828 rhoddodd Wrth edrych trwy gyfrifiad 1861, Ffôn: 01758 720327 Arglwydd Newborough brydles blwyddyn i gwelir bod llawer o boblogaeth y Rhiw yn ganiatau mwyno ym Mhenarfynydd ond fwynwyr, yn ogystal â bod yn ffermwyr a deallir erbyn heddiw na chafwyd mwynau physgotwyr. Dynion fel Robert Jones, ar dir y fferm. Cafwyd prydles un flynedd Fourcrosses Fawr, mwynwr a pherchennog